Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Triúr Clainne na Bárd-Sgolóige</title><author><name type="main">Mícheál Mhag Ruaidhrí a d'inis, curtha in eagar ag Seosamh Ó Laoide</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">C124</note>
                         <note type="L">iv</note>
                         <note type="B">1914</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>C124</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Triúr Clainne na Bárd-Sgolóige</title><author>Mícheál Mhag Ruaidhrí a d'inis, curtha in eagar ag Seosamh Ó Laoide</author><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>1914</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>"Shíl Cornlach go mbudh í an chroch chrochta bhí i ndán dó, acht</span>
<lb n="2"/><span>i n-a leabaidh sin fuair sé an bhean a mb'ainm dí an Chroch</span>
<lb n="3"/><span>Chumhra." — L 36.</span>
<lb n="4"/></p>
</div>
<pb n="v"/>
<div><lb n="5"/><p><span>RÉAMHRÁDH.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Tá sgéal eile de chuid "Mhéarthóige Ghoill" (.i. Mhichíl Mhig</span>
<lb n="8"/><span>Ruaidhrí) dá chur amach ins an leabhar so.  'Sé Uilliam Soirtéal</span>
<lb n="9"/><span>do chuir síos i dtosach é.  Do léigheas féin os comhair "na</span>
<lb n="10"/><span>Mhéarthóige" é agus do bhrígh an léighte sin dob' éigean dam</span>
<lb n="11"/><span>mórán mór de na foclaibh d'athrughadh, ó thárla nár mhol an</span>
<lb n="12"/><span>sgéalaidhe an chaoi i rabhadar i sgríbhinn cheana.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Maidir leis an téx atá annso, thugas iarracht fá bheith níos</span>
<lb n="15"/><span>dlúithe don chanamhaint féin ná mar do bhíothas ins na sgéaltaibh</span>
<lb n="16"/><span>eile do cuireadh amach, go fiú "Lúb na Caillighe."</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>Gheobhfar roinnt focal ins an sgéal so freisin nach fuil mórán</span>
<lb n="19"/><span>tuairisge ortha ins na foclóiríbh.  Do dheismireacht air sin nás,</span>
<lb n="20"/><span>spincín seaca, stáluighim, teangaidh eabhrach, agus rl.  Tugadh gach</span>
<lb n="21"/><span>aon mhíniughadh ortha so dob' fhéidir a thabhairt, agus a fhios againn</span>
<lb n="22"/><span>nach beidh an míniughadh le fagháil leith-chéad bliadhain ó indiu.</span>
<lb n="23"/><span>Sin rud a bhfuil daoine éigin dár lochtughadh-ne mar gheall air</span>
<lb n="24"/><span>acht is cuma linn sin.  Ní'l ionnta, dar linne, acht guaigíní</span>
<lb n="25"/><span>(Laighneachas é sin, is dócha) nach tuigeann méad an bhaoghail</span>
<lb n="26"/><span>atá ar bheathaidh na teangadh 'n-ar dhual di bheith i dtreise 's i</span>
<lb n="27"/><span>dtréan ins an tír dá mbeadh an spéis cheart ag Gaedhealaibh</span>
<lb n="28"/><span>innti.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>SEOSAMH LAOIDE.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Eanáir, 1914.</span>
<lb n="33"/></p>
</div>
<pb n="vi"/>
<div><lb n="34"/><p><span>"Tá ádh agus amhtar rómhaibh-se agus tá lom-dhearg mí-ádha</span>
<lb n="35"/><span>orm-sa."</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>L.20.</span>
<lb n="38"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="39"/><p><span>TRIÚR CLAINNE NA BÁRD-</span>
<lb n="40"/><span>SGOLÓIGE</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Bhí beirt dearbhráithreacha ann fad ó, agus is fada</span>
<lb n="43"/><span>ó bhí.  Dá mbeith sinne an uair sin ann, ní bheith sinn</span>
<lb n="44"/><span>ann anois; bheith sgéal úr ná sean-sgéal againn, agus</span>
<lb n="45"/><span>níor dhóichide sin ná bheith gan aon sgéal.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Árd-sgológ ab' ainm do'n dearbhráthair budh sine,</span>
<lb n="48"/><span>mar d'fhág a athair, uair a bháis, gach uile nídh d'á raibh</span>
<lb n="49"/><span>ar a sheilbh ag an Árd-sgolóig, agus d'á bhárr sin bhí</span>
<lb n="50"/><span>rún díoghaltais ag an dearbhráthair ab' óige i n-aghaidh</span>
<lb n="51"/><span>na hÁrd-sgolóige, acht ar a shon sin, d'fhan sé faoi i</span>
<lb n="52"/><span>n-én-tigh leis an sgolóig, acht, má d'fhan, i n-aghaidh a</span>
<lb n="53"/><span>chosa badh mhian leis brof oibre a dhéanamh, mar bhí sé</span>
<lb n="54"/><span>i n-a intinn nach dhó féin a bhí sé ag obair, acht do</span>
<lb n="55"/><span>inghin fir eicínt eile, mar bhí rún pósadh ag an Árd-</span>
<lb n="56"/><span>sgolóig, agus, ar ndóigh, bhí togha agus rogha ban na</span>
<lb n="57"/><span>tíre le fagháil aige, mar nach raibh aon fhear ins an</span>
<lb n="58"/><span>tír budh acmhainnighe ná é, agus bhí Coirneach, a dhearbh-</span>
<lb n="59"/><span>ráthair, gan thúrla gan thárla, agus é ag obair i n-aghaidh</span>
<lb n="60"/><span>a tholach do'n sgolóig.  Bhíodh sé i gcomhnuidhe ag</span>
<lb n="61"/><span>breith faille le dó-bheart a bhualadh ar an sgolóig, dá</span>
<lb n="62"/><span>mb' fhéidir leis é, is ní raibh aon fhear le n-a linn budh</span>
<lb n="63"/><span>triollúsaighe, budh ghlice ná budh tádhbhachtaighe ná</span>
<lb n="64"/><span>Coirneach 'léir intinn chinn.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Bhí go maith is ní raibh go dona.  Chuir an sgológ</span>
<lb n="67"/><span>caraid leis ag iarraidh mná, agus, a bhuachaill mo</span>
<lb n="68"/><span>chroidhe, fuair sé sin, bean urrudhanta láidir shlachtmhar</span>
<lb n="69"/><span>ghnaoidheamhail, agus com cailce aicí a rithfeadh thrí</span>
<lb n="70"/><span>fháinne óir.  Rinneadh banais bhreágh, agus ar ndóigh,</span>
<lb n="71"/><span>bhí na céadta, sé lá na seachtmhaine, ag caitheamh</span>
<lb n="72"/><span>slumairt na bainse, agus ní fhuair Coirneach de'n</span>
<lb n="73"/><span>bhanais acht "cuid Pháidín de'n mheacan," 'sé sin, an</span>
<lb n="74"/><span>rubaillín caol.</span>
<lb n="75"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="76"/><p><span>Bhí go maith.  Nuair a bhí silt na bainse thart d'imthigh</span>
<lb n="77"/><span>lucht na bainse a mbealach fhéin agus d'fhan an</span>
<lb n="78"/><span>lánamhain nua-phósta fúbhtha agus Coirneach i n-a gceann.</span>
<lb n="79"/><span>D'éirigh an saoghal go maith leobhtha, mar bhí ádh agus</span>
<lb n="80"/><span>amhtar orthú agus an t-ór d'á chárnadh isteach go</span>
<lb n="81"/><span>fairsing acú.  Nuair a bhí siad cúig bliadhna pósta</span>
<lb n="82"/><span>fuair an bhean bás agus chrádhuigh easbhaidh a mhná go</span>
<lb n="83"/><span>mór an sgológ, mar d'fhág sí triúr dílleachtaidhe 'na</span>
<lb n="84"/><span>diaidh, 'sé sin, triúr mac, agus budh iad sin triúr</span>
<lb n="85"/><span>clainne na Bárd-sgolóige, agus a ghrádh, chrádhuigh a</span>
<lb n="86"/><span>bás chomh mór sin an sgológ agus gur éag sé mí 'na</span>
<lb n="87"/><span>diaidh.  Annsin agus ní go dtí sin a bhí Coirneach ar</span>
<lb n="88"/><span>seol na brach', mar bhí sé a' rinnc mhacrais le bród</span>
<lb n="89"/><span>nuair a bhí an saidhbhreas uilig ar a chomhairle fhéin</span>
<lb n="90"/><span>aige, agus níor bh' fhallsóir é i n-a chionn, mar chruinnigh</span>
<lb n="91"/><span>sé gach uile ní d'á rabh ar foghnamh, i gceann an méid</span>
<lb n="92"/><span>talmhana bhí ag an sgolóig a dhíol, agus bhailigh sé leis</span>
<lb n="93"/><span>an t-airgead agus d'imthigh sé as an tír gan fios ag</span>
<lb n="94"/><span>éinne beó goicé ar thug sé a aghaidh is d'fhág sé an</span>
<lb n="95"/><span>triúr dílleachtaidhe i muinighin na gcomharsan le n-a</span>
<lb n="96"/><span>dtógáil ná a leigint 'un báis.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>Nuair a chonnaic na comharsanaí go rabh siad gan</span>
<lb n="99"/><span>athair gan mháthair thug siad lámh i n-a dtimcheall agus</span>
<lb n="100"/><span>thóig siad iad i gcuideachta a gclann féin, i gceann</span>
<lb n="101"/><span>sgoil agus léigheann a thabhairt dóbhtha mar fuair páistí</span>
<lb n="102"/><span>na tíre agus thug na comharsanaí faoi deara go rabh</span>
<lb n="103"/><span>rud eicínt uathbhásach thar bárr i n-intinn clainne na</span>
<lb n="104"/><span>Bárd-sgolóige, mar bhí siad níos toradh-airighe agus</span>
<lb n="105"/><span>níos críonna nuair a bhí siad i n-a marlaigh ná bheith</span>
<lb n="106"/><span>fear i n-aois a dhá fhichead bliadhain.  Bhí na comharsanaí</span>
<lb n="107"/><span>an-chionamhail orthú agus bhí siad i dtólámh ag innsint</span>
<lb n="108"/><span>dóbhtha an dó-bheart a bhuail an t-oncal orthú, agus</span>
<lb n="109"/><span>níor chuir sin brón ar bith orthú, mar bhí siad cinnte go</span>
<lb n="110"/><span>dtiocfadh an lá go bhfágfadh siad alla na héagcaoine</span>
<lb n="111"/><span>air.  Bhí siad ag feabhsughadh agus ag dul 'un</span>
<lb n="112"/><span>críonnachta gach lá agus d'fhan siad i measg na</span>
<lb n="113"/><span>gcomharsanaí go rabh an mac ab' óige bliadhain is fiche,</span>
<lb n="114"/><span>agus Cunglach ab' ainm dó.</span>
<lb n="115"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="116"/><p><span>Thimcheall an tráth' sin shuidh an triúr acú i gcomhairle</span>
<lb n="117"/><span>agus arsa Cunglach:</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>"Tá sé i n-am againn déanamh dhúinn fhéin feasta</span>
<lb n="120"/><span>agus tá sé thar am againn imtheacht ar lorg ar n-oncail</span>
<lb n="121"/><span>agus sásadh a bhaint as i n-éiric na héagcóra a rinne</span>
<lb n="122"/><span>sé orainn."</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Thainic an bheirt eile suas ar chomhairle Chunglaigh,</span>
<lb n="125"/><span>agus d'fhág siad slán agus beannacht ag na comhar-</span>
<lb n="126"/><span>sanaíbh, agus as go brách leobhtha ag ísliughadh na</span>
<lb n="127"/><span>n-ísleán agus ag árdughadh na n-árdán, ag cur féir</span>
<lb n="128"/><span>agus uisge ó n-a gcosaibh, ag imtheacht chomh lúthmhar</span>
<lb n="129"/><span>le sinneán gaoith' Márta agus ceó stúir ar a gcúl a</span>
<lb n="130"/><span>dhallfadh na céadta le mhéad aclaidheachta a dtroigh</span>
<lb n="131"/><span>agus aibéile a gcoiscéim.  Bhí siad ag imtheacht agus</span>
<lb n="132"/><span>ag síor-imtheacht go rabh siad an-fhada ó n-a dtír</span>
<lb n="133"/><span>dhúithche féin, 's nuair a bhí siad beagnach sladtha ag</span>
<lb n="134"/><span>dócamhal coisidheachta, tart agus lafairt agus</span>
<lb n="135"/><span>easbhaidh bídh, b'éigin dóbhtha a gcoiscéim a ghiorrachan</span>
<lb n="136"/><span>agus siubhal go réidh.  D'éirigh siad de'n bhóthar mór</span>
<lb n="137"/><span>agus shiubhail siad ar bhóithrín glas-chumham cam crotach</span>
<lb n="138"/><span>agus famainní féir ag slabhcadh ar bhruach na díge,</span>
<lb n="139"/><span>agus sheas siad tamall beag ag faire ar an bhféar</span>
<lb n="140"/><span>uaibhreach a bhí ag fás ar an sgreablach talmhana, agus</span>
<lb n="141"/><span>arsa Cunglach leis an mbeirt eile:</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>"Bhí capall glas ag fasaidheacht annseo agus bhí sé</span>
<lb n="144"/><span>manntach."</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>"Bhí," ars' an darna ceann, "agus é ar leath-</span>
<lb n="147"/><span>shúil."</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>"Bhí," ars' an tríomhadh ceann, "agus é bacach."</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Bhí go maith.  D'imthigh siad leobhtha i ndiaidh na</span>
<lb n="152"/><span>cainte sin, agus iad ag greanntaidheacht le chéile, agus</span>
<lb n="153"/><span>níor chuir siad thar leith-mhíle ó n-a gcosaibh go bhfaca</span>
<lb n="154"/><span>siad fear mór ag déanamh orthú agus pílidh de bhata i</span>
<lb n="155"/><span>n-a láimh leis.  Nuair a thainic sé i bfoisgeacht cainte</span>
<lb n="156"/><span>dóbhtha:</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>"Maise," ars' eisean leobhtha, "an dtug sibh faoi</span>
<lb n="159"/><span>deara aon chapall ag fasaidheacht ar na bóithribh in bhur</span>
<lb n="160"/><span>siubhal?"</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Sgeart an triúr ag gáiridhe agus arsa Cunglach:</span>
<lb n="163"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="164"/><p><span>"An capall glas a bhí ann?"</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>"Budh eadh," ars' eisean.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>"A' rabh sé manntach?" arsa Cunglach</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>"Bhí," ars' an fear.</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>"A' rabh sé bacach?" ars' an darna dearbhráthair.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>"Bhí go deimhin," ars' eisean.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>"A' rabh sé ar leath-shúil," ars' an tríomhadh</span>
<lb n="177"/><span>dearbhráthair.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>"M'anam go rabh," ars' an fear.  "Tá na</span>
<lb n="180"/><span>comharthaí agaibh, agus mo ghrádh sibh, innsigidh dham cá</span>
<lb n="181"/><span>bhfuil sé."</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>"Seafóid!" arsa Cunglach, "ní fhaca muidí do</span>
<lb n="184"/><span>chapall chor ar bith."</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>D'éirigh an fear ar buile agus bhí siad-san ag</span>
<lb n="187"/><span>magadh faoi agus stáluigh sé orthú go ndeárna siad</span>
<lb n="188"/><span>rud eicínt leis an gcapall agus go gcaithfeadh siad</span>
<lb n="189"/><span>éiric a thabhairt dhó.  Ní rabh aon chabhair dhó ag caint</span>
<lb n="190"/><span>leobhtha, mar bhí siad ag steall-mhagadh faoi.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>"Nuair nach bhfuil aon áird agaibh orm," ars'</span>
<lb n="193"/><span>eisean, "caithfidh sibh a thidheacht liom go dtí an</span>
<lb n="194"/><span>breitheamh atá 'na chomhnuidhe annseo thall agus b'fhéidir</span>
<lb n="195"/><span>go mbeith áird agaibh ar a bhreitheamhnas, mar rachaidh</span>
<lb n="196"/><span>mise i mbannaíbh go gcuirfidh sé fabhairt in bhur</span>
<lb n="197"/><span>gcluais."</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>"Támuid sásta a dhul leat," ars' iad-san, "agus</span>
<lb n="200"/><span>tá a lán-chead agat mionnughadh i n-ar n-aghaidh 'léir</span>
<lb n="201"/><span>mar is toil leath."</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>Shiubhail an ceath'ar acú coiscéim ar choiscéim gur</span>
<lb n="204"/><span>shroich siad teach an bhreitheamhan.  Thainic an breitheamh</span>
<lb n="205"/><span>i láthair agus chuir sé air a pheireabhuic le n-a bhreithe</span>
<lb n="206"/><span>thabhairt, agus ars' eisean le fear an chapall:</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>"Aithris an choir atá agat i n-aghaidh na bhfear seo."</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Thoisigh fear an chapaill ag aithris, agus nuair a bhí</span>
<lb n="211"/><span>gach uile fhocal aithriste aige do'n bhreitheamhain, ars' an</span>
<lb n="212"/><span>breitheamh leobhtha:</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>"Caithfidh mé bhur gcligean, mur' dtugaidh sibh</span>
<lb n="215"/><span>aimhdeachtáil soilléara dhom goicé ar rath a chuir sibh</span>
<lb n="216"/><span>ar a chapall, mar nach dtig libh fhagháil as 'léis sibh na</span>
<lb n="217"/><span>comharthaí innseacht bhí ar a chapall."</span>
<lb n="218"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="219"/><p><span>D'fhreagair Cunglach agus dubhairt:</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>"A bhreitheamh eagnaidhe, ní fhaca sinne a chapall</span>
<lb n="222"/><span>chor ar bith," agus ars' an breitheamh:</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>"Nach breagh go raibh sibh i n-an' na comharthaí a bhí</span>
<lb n="225"/><span>ar a chapall innsint dó?"</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>"B'fhurust sin a dhéanamh," arsa Cunglach.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>"Bhfuil fios roimh sé agaibh?" ars' an tighearna</span>
<lb n="230"/><span>breithe.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>"Ní fhuil," arsa Cunglach, "acht fíor-mheabhair ghlan</span>
<lb n="233"/><span>intinn chinn."</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>"Maith go leór," ars' an breitheamh, "ach innis</span>
<lb n="236"/><span>anois cé'n chaoi i bhfuair sibh eolas ar dhath an chapaill,</span>
<lb n="237"/><span>a bhacghail agus a chaochghail."</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Leabhair Cunglach agus dubhairt:</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>"Bhí mise ag breathnughadh ar an bhféar a bhí ag fás</span>
<lb n="242"/><span>ar bhruach na díge agus thug mé faoi deara fionnadh</span>
<lb n="243"/><span>bán thríd an bhféar agus dubhairt mé liom péin go raibh</span>
<lb n="244"/><span>capall glas ag fasaidheacht am icínteacht annsin, agus</span>
<lb n="245"/><span>ine gach uile áit ar bhain an capall smailc féir, i</span>
<lb n="246"/><span>lár na smailce bhí ruibeachaí féir gan gearradh agus bhí</span>
<lb n="247"/><span>fhios agam 'léir cuma na smailce go raibh sé manntach."</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>Labhair an darna dearbhráthair agus dubhairt: —</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>"Chonnaic mise an áit i ndearnaidh sé féin iúnnfairt</span>
<lb n="252"/><span>agus thug mé faoi deara go raibh lorg a leath-shúile</span>
<lb n="253"/><span>ins an gcréafóig, agus bhí fhios agam 'léir sin go</span>
<lb n="254"/><span>rabh an tsúil sin dall, mar, dá mbeith an radharch</span>
<lb n="255"/><span>ainntí, nach mbuailfeadh sé i n-aghaidh na talmhan í."</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>Annsin dubhairt an tríomhadh dearbhráthair go bhfaca</span>
<lb n="258"/><span>sé lorg na gcruidhthe ins an bhféar agus nach rabh le</span>
<lb n="259"/><span>feiceáil acht lorg trí cinn agus bárr an cheathramhadh</span>
<lb n="260"/><span>ceann, "agus annsin, a thighearna breithe, nach dtuig-</span>
<lb n="261"/><span>feadh fear dall-intinneach go raibh an capall sin</span>
<lb n="262"/><span>bacach, mar bhí sé ag lúbarnghail nuair nach rabh lorg</span>
<lb n="263"/><span>na gceithre cruidhthe le feiceáil; agus badh chóir anois,"</span>
<lb n="264"/><span>ars' eisean leis an mbreitheamh, "go sásóchadh an</span>
<lb n="265"/><span>t-ughdar sin thú i dtaobh na gcomharthaí."</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>"'nDomhnach," ars' an breitheamh, "bím sásta nó</span>
<lb n="268"/><span>ná bím, ní thig liom bhur gcligean, mar is sibh-se badh</span>
<lb n="269"/><span>chóir a bheith in bhur mbreitheamhain agus ní mise.  Bí</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="270"/><p><span>thusa ag imtheacht," ars' eisean le fear an chapaill,</span>
<lb n="271"/><span>"mar nach dtig liom rud ar bith a dhéanamh dhuit."</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>D'imthigh sé leis agus é ag bunránacht leis féin agus</span>
<lb n="274"/><span>annsin labhair an breitheamh le triúr clainne na Bárd-</span>
<lb n="275"/><span>sgolóige agus ars' eisean leobhtha:</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>"Suidhidh i mbun bhur gcosa agus déanaigidh bhur</span>
<lb n="278"/><span>sgrísde, mar badh mhaith liom faill chainte bheith agam</span>
<lb n="279"/><span>libh, mar nár casadh éinne orm ariamh is fad-</span>
<lb n="280"/><span>cheannaighe ná sibh acht amháin uachtarán na tíre seo,</span>
<lb n="281"/><span>agus sílim go gcaithfidh sibh a bheith gaolmhar aige, mar</span>
<lb n="282"/><span>tá sibh ag dul i gcosamhlacht leis."</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>Labhair Cunglach agus ars' eisean:</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>"Cé dhár ainm an t-uachtarán, le toil d'onóra?"</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>"Maise," ars' an breitheamh, "ó chuir tú an cheist</span>
<lb n="289"/><span>sin orm, innseochaidh mé a ainm dhuit agus fáilte.</span>
<lb n="290"/><span>Coirneach mac Cumhaill is ainm dó."</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>"Go rabh míle maith agat, a thighearna breithe,"</span>
<lb n="293"/><span>arsa Cunglach, "agus leis sin dhearc an triúr acú ar</span>
<lb n="294"/><span>a chéile agus thoisigh siad ag maol-gháiridhe.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Bhí go maith, a dhearbhráthair mo chroidhe.  D'órduigh</span>
<lb n="297"/><span>an breitheamh d'á ghiolla béilidh bídh fhagháil faoi réidh</span>
<lb n="298"/><span>go tapaidh agus an triúr fear sin a riar.  Fuaras</span>
<lb n="299"/><span>faoi réidh é agus, nuair a leagadh an biadh i n-a</span>
<lb n="300"/><span>bhfiadhnaise, ní rabh éinne acú ag blaiseachtáil dó,</span>
<lb n="301"/><span>agus is é an cineál bídh bhí acú arán cruithneachta,</span>
<lb n="302"/><span>muicfheoil agus fíon.  'Léis tamaill thainic, an giolla</span>
<lb n="303"/><span>isteach acú le t'illeadh fíona, is nuair a thainic, ní</span>
<lb n="304"/><span>rabh greim ná deoch ithte ná ólta acú.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>"Maise," ars' eisean, "bhfuil an biadh glonnmhar</span>
<lb n="307"/><span>nó goicé an t-adhbhar nach bhfuil sibh 'ghá ithe?"</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>Labhair Cunglach agus dubhairt:</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>"Ní thig liom-sa," ars' eisean, "an t-arán a ithe,</span>
<lb n="312"/><span>mar is ar chnámha na marbh a d'fhás sé."</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>"Ní féidir liom-sa," ars' an tarna dearbhráthair,</span>
<lb n="315"/><span>"an mhuicfheoil ithe, mar is ar bhleacht madaidh a</span>
<lb n="316"/><span>tóigeadh é."</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>"Tá glonn agam-se," ars' an tríomhadh dearbhráthair,</span>
<lb n="319"/><span>"i n-aghaidh an fhíona, mar is mac gréasaidhe bróg árd</span>
<lb n="320"/><span>a rinne é."</span>
<lb n="321"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="322"/><p><span>Níor labhair an giolla hú ná há acht imtheacht go dtí</span>
<lb n="323"/><span>an breitheamh agus d'innis sé mar atá innste agam-sa</span>
<lb n="324"/><span>dhaoibh-se.  D'éist sé le briathra a ghiolla go foigh-</span>
<lb n="325"/><span>deamhail agus, nuair a bhí an teachtaireacht innste aige</span>
<lb n="326"/><span>dhó, fhobair nár chaill sé a chiall i dtaobh an fhíona, mar</span>
<lb n="327"/><span>nár hóladh aon bhraon fíona i n-a theach nach é fhéin a</span>
<lb n="328"/><span>rinne é.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>Shiubhail sé chomh fada leobhtha agus d'fhiafruigh sé a</span>
<lb n="331"/><span>rabh an biadh ar a mian.  Dubhairt siad leis nach rabh</span>
<lb n="332"/><span>agus dubhairt siad an chaint chéadna i n-éisteacht a</span>
<lb n="333"/><span>chluas a bhí siad 'léis a rádh leis an ngiolla.</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>"Maith go leór," ars' eisean, "caithfidhear é sin</span>
<lb n="336"/><span>a chruthughadh agus, má's ag innsint bréag atá sibh,</span>
<lb n="337"/><span>solas an lae i mbáraigh ní fheicfidh sibh go brách!"</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>"Támuid sásta," ars' iad-san.</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>Ní dhearnaidh an breitheamh fionna feanna acht</span>
<lb n="342"/><span>teachtaire a chur i gcoinne an mhaoir.  Thainic an maor</span>
<lb n="343"/><span>ar bhuille boise, d'umhluigh sé do'n bhreitheamhain, agus</span>
<lb n="344"/><span>ars' an breitheamh leis:</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>"Tá mé ag goil ag iarraidh suim ceisteannaí dhaot</span>
<lb n="347"/><span>agus ar do bhás ná hinnis aon bhréag.  I dtoiseach, innis,"</span>
<lb n="348"/><span>ars' eisean, "cé'n áit ar fhás an chruithneacht ar</span>
<lb n="349"/><span>mheil muid an bleitheach deireannach mine dhae?"</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>D'fhreagair an maor é agus dubhairt sé gur fhás an</span>
<lb n="352"/><span>chruithneacht ar lorg sean-reilice a bhí i n-íochtar fáil</span>
<lb n="353"/><span>na ngamhna.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>"Tá go maith," ars' an breitheamh, "innis dom</span>
<lb n="356"/><span>anois," ars' eisean, "goicé ar tóigeadh ná goicé thóig</span>
<lb n="357"/><span>an súghán muice a marbhuigheadh an lá faoi dheireadh."</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>Dubhairt an maor leis an t-ál deiridh banbh a bhí ag</span>
<lb n="360"/><span>an gcráin bhí cúig bainbh déag aicí agus ní raibh uirthí</span>
<lb n="361"/><span>acht ceithre shine dhéag agus bhí an t-aircín gan én-sine,</span>
<lb n="362"/><span>"agus bhí truaighe agam dhó, mar bhí fhios agam go</span>
<lb n="363"/><span>bhfuigheadh sé bás a d'eireasaidh bainne.  Bhí coileáin</span>
<lb n="364"/><span>ag an mbleacht an tráth céadna agus chuir mé an</span>
<lb n="365"/><span>t-aircín ag diúl uirthí nó go raibh sé i n-an' biadh ithe</span>
<lb n="366"/><span>uaidhe fhéin."</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>"Tá go maith," ars' an breitheamh, "tá do ghnaithe</span>
<lb n="369"/><span>déanta anois."</span>
<lb n="370"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="371"/><p><span>D'imthigh an maor leis i gcionn a chuid oibre agus</span>
<lb n="372"/><span>shiubhail an breitheamh go dtí a sheomra féin agus</span>
<lb n="373"/><span>ghlaoidh sé ar a mháthair.  Thainic sí chuige, dhúin sé an</span>
<lb n="374"/><span>chónlaidh agus shuidh siad síos i gcaoin-chomhrádh is thríd</span>
<lb n="375"/><span>an gcomhrádh d'fhiafruigh sé dhí cé'n cineál fir a bhí i n-a</span>
<lb n="376"/><span>athair i dtús a óige nó an raibh ceird ar bith aige.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>Dubhairt sí leis gur mac ríogh le bainríoghain a bhí</span>
<lb n="379"/><span>ann agus go raibh sé saidhbhir sáthach i rith a shaoghail</span>
<lb n="380"/><span>agus gur fear stuamdha fad-cheannach a bhí ann agus</span>
<lb n="381"/><span>go raibh sé an-déisteallach i dtaobh gléas, "agus a</span>
<lb n="382"/><span>mhic mo chroidhe, ó's dhuit-se tá mé 'ghá innsin, bhí sé</span>
<lb n="383"/><span>chomh déisteallach sin agus nach gcaithfeadh sé na bróga</span>
<lb n="384"/><span>bhí na gréasaidhthe a dhéanamh, mar bhí siad mí-chuimsire,</span>
<lb n="385"/><span>agus bhí sé fhéin chomh stuamdha sin agus go mbíodh sé</span>
<lb n="386"/><span>ag déanamh bróg árd dhó fhéin agus d'á mhuintir, mar</span>
<lb n="387"/><span>nach rabh fhios ag duine ar bith eile a leithidí sin a</span>
<lb n="388"/><span>dhéanamh, agus bhíodh lucht ríoga na tíre ag cur fáirnis</span>
<lb n="389"/><span>cé'n áit a raibh muintir d'athara ag fhagháil a gcuid</span>
<lb n="390"/><span>bróg, acht ní fhuair siad fáirnis ar bith i n-a thaobh.  Sin</span>
<lb n="391"/><span>a bhfuil agam-sa, a mhic, le n-innsint duit i dtaobh</span>
<lb n="392"/><span>d'athara."</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>"Go rabh maith agat, a mháthair," ars' eisean,</span>
<lb n="395"/><span>"agus tá mé sásta le d'ughdar."</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Ní dhearnaidh sé ceó acht siubhal go dtí seomra na</span>
<lb n="398"/><span>sgológ, agus ars' eisean leobhtha dho aon phleasg</span>
<lb n="399"/><span>amháin:</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>"Tá gach ní a dubhairt sibh fíor agus caithfidh sibh a</span>
<lb n="402"/><span>bheith in bhur dtargairí thar bárr, agus i leabaidh mise</span>
<lb n="403"/><span>bhur ndaoradh 'sé an chaoi a dtiubharfaidh mé lóistín mo</span>
<lb n="404"/><span>thighe dhaoibh ar feadh bliadhna agus cead agaibh ithe agus</span>
<lb n="405"/><span>ól liom ar aon bhord amháin."</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>"Go rabh míle maith agat," arsa Cunglach, "de</span>
<lb n="408"/><span>bhárr do thairisgint, acht ní féidir linn fanacht, mar tá</span>
<lb n="409"/><span>sé riachtanach againn imtheacht chomh tiugh géar agus is</span>
<lb n="410"/><span>féidir linn é, agus sul má n-imthighidh sinn badh mhaith</span>
<lb n="411"/><span>linn, má's é toil d'onóra é, 'innsin dúinn an bealach</span>
<lb n="412"/><span>is goire go dtí teach an uachtaráin sin, mar badh</span>
<lb n="413"/><span>mhaith linn faill chainte a bheith againn leis."</span>
<lb n="414"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="415"/><p><span>Labhair an breitheamh agus dubhairt — Cuirfidh mise</span>
<lb n="416"/><span>ar an mbóthar díreach sibh, acht b'fhearr liom go mór</span>
<lb n="417"/><span>dá bhfanfadh sibh tamall in mo chomhluadar, acht, nuair</span>
<lb n="418"/><span>nach bhfuil dúil agaibh sin a dhéanamh, seo dhaoibh sporán</span>
<lb n="419"/><span>óir a bhéarfas sgathamh de'n bhealach sibh."</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>Rug Cunglach ar an sporán óir agus é an-bhuidheach</span>
<lb n="422"/><span>dhe dh'á bhárr agus amach leobhtha agus an breitheamh i</span>
<lb n="423"/><span>n-a gceann gur thiosbáin sé dhóbhtha an bóthar a bhí ag</span>
<lb n="424"/><span>dul glan díreach go dtí teach an uachtaráin a bhíodar</span>
<lb n="425"/><span>a thóraidheacht.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>Bhí go maith.  Nuair a bhí eolas an bhealaigh acú,</span>
<lb n="428"/><span>d'umhlaigh siad do'n bhreitheamh agus thug siad crathadh</span>
<lb n="429"/><span>láimhe téagrach dhó agus ars' eisean leobhtha:</span></p>
<lb n="430"/>
<lb n="431"/><p><span>"Má bhíonn dréim agaibh le Coirneach, cosnaigidh</span>
<lb n="432"/><span>sibh féin air, mar is fear baoghlach tobann é, agus, a</span>
<lb n="433"/><span>ógánachaí, uair ar bith ar maith libh filleadh ar ais 'un</span>
<lb n="434"/><span>mo bhaile-sa, béidh na seacht gcéad fáilte rómhaibh."</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>"Go rabh míle maith agat, a bhreitheamh eagnaidhe,"</span>
<lb n="437"/><span>arsa Cunglach leis, "acht caithfimid sgaramhaint ó</span>
<lb n="438"/><span>chéile anois, mar ní tráth dh'á fhaillighe é, agus b'fhéidir</span>
<lb n="439"/><span>go bhfillfeadh sinn agus b'fhéidir nach bhfillfeadh."</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>D'imthigh siad leobhtha mar sinneán gaoith' Márta agus</span>
<lb n="442"/><span>ní rabh siad i bhfad ná i ngearr ag imtheacht as amharc</span>
<lb n="443"/><span>agus éisteacht an bhreitheamhan.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>Bhí go maith, a dhearbhráthair mo chroidhe.  D'fhill an</span>
<lb n="446"/><span>breitheamh ar ais agus rinne an triúr ógánach coisidheacht</span>
<lb n="447"/><span>lúthmhar agus dheamhan mórán féir ná uisge d'fhás faoi</span>
<lb n="448"/><span>n-a gcosaibh nó gur shroich siad teach an uachtaráin agus</span>
<lb n="449"/><span>budh é sin a n-oncal.  Nuair a thainic siad isteach</span>
<lb n="450"/><span>thimcheall na sráide, hinnsigheadh dhóbhtha go rabh</span>
<lb n="451"/><span>call triúr buachaillí aimsire ar an uachtarán agus, ar</span>
<lb n="452"/><span>ndóigh, dubhairt siad-san gur aimsir a bhí siad a</span>
<lb n="453"/><span>thóraidheacht.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>"Tá go maith," ars' an maor leobhtha, "mar is leis</span>
<lb n="456"/><span>a bhí siad ag caint, "tiugainn anois go dtí an</span>
<lb n="457"/><span>t-uachtarán, agus 'sé mo bharamhail go gcuirfidh sé</span>
<lb n="458"/><span>aimsir oraibh."</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>Bhí go maith.  Thug an maor i láthair Choirnigh iad</span>
<lb n="461"/><span>agus ars' an maor le Coirneach:</span>
<lb n="462"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="463"/><p><span>"Seo triúr ógánach atá ag tóraidheacht máighistir</span>
<lb n="464"/><span>agus, má thaithnigheann siad leat, is cóir dhuit aimsir a</span>
<lb n="465"/><span>chur orthú."</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>Dhearc Coirneach ó n-a mhailidheacha orthú agus chuir</span>
<lb n="468"/><span>sé a radharc treasnaí thríobhtha le chomh géar agus</span>
<lb n="469"/><span>bhreathnuigh sé iad.</span></p>
<lb n="470"/>
<lb n="471"/><p><span>Tar éis é sámh móiméid ná dhó, labhair sé agus ars'</span>
<lb n="472"/><span>eisean leis an bhfear budh toirteamhla acú:</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>"Goicé an cineál ceird' oibre a leanann tusa dhí?"</span></p>
<lb n="475"/>
<lb n="476"/><p><span>"Brothaire mise," ars' eisean.</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>"Tá go maith," arsa Coirneach, "teastuigheann do</span>
<lb n="479"/><span>leithide uaim."</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Labhair sé leis an darna dearbhráthair budh mhó agus</span>
<lb n="482"/><span>ara' eisean: —</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>"Goicé an tslighe bheathadh a chleachtuigheanns tusa?"</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>"Fuineadóir mise, chomh maith agus d'fhuin dabhach</span>
<lb n="487"/><span>taois ariamh."</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>"Maith go leór," ars' eisean, "tá call fuineadóra</span>
<lb n="490"/><span>orm."</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>Labhair sé le Cunglach, mar budh é an fear budh lugha</span>
<lb n="493"/><span>de'n triúr agus thug sé deireadh an togha dhó.</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>"Bhfuil ceird ar bith agat-sa?" ars' eisean le</span>
<lb n="496"/><span>Cunglach.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>"Ní ceárdaidhe mé 'léir stuaim, acht seanchaidhe mé</span>
<lb n="499"/><span>'léir meabhair, mar sin í an tslighe bheathadh thogh mé i</span>
<lb n="500"/><span>dtús m'óige."</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>"I n-am a thárlaidh sibh," arsa Coirneach, "mar bhí mé</span>
<lb n="503"/><span>ag tóraidheacht bhur leithidí le ráithe mór fada."</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>Chuir sé aimsir ar an triúr acú agus shásuigh sé iad</span>
<lb n="506"/><span>'léir tuarastal agus budh í obair an dearbhráthar</span>
<lb n="507"/><span>budh sine greadadh feola a mharbhadh 'léir mar bheith</span>
<lb n="508"/><span>call léithi, agus, ar ndóigh, chaithfeadh an fuineadóir</span>
<lb n="509"/><span>dalladh aráin fhuint agus fhraoitheadh do mhuinntir an tighe</span>
<lb n="510"/><span>agus budh í obair Chunglaigh a bheith ag seanchas ó luighe</span>
<lb n="511"/><span>gréine go dtí éirghe gréine i n-a shuidhe ar chathaoir ag</span>
<lb n="512"/><span>ceannádhairt leabtha Choirnigh agus gan cosg a dhul ar</span>
<lb n="513"/><span>a bhéal ar an bhfad sin; budh chuma i n-a chodladh nó i</span>
<lb n="514"/><span>n-a dhúiseacht Coirneach, chaithfeadh Cunglach leanmhaint</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="515"/><p><span>d'á sheanchas, agus budh é an coinghioll a bhí eatorra,</span>
<lb n="516"/><span>dá dtéidheadh cosg air, chaillfeadh sé a cheann lá ar</span>
<lb n="517"/><span>n-a bhárach.</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>Maith go leór, a ghrádh mo chroidhe.  Chuaidh an</span>
<lb n="520"/><span>brothaire go dtí teach an chrú le haghaidh damh a mharbhadh.</span>
<lb n="521"/><span>Rug sé ar an tuaigh agus tharraing sé buille aniar</span>
<lb n="522"/><span>thar a chúl, agus, sul már shroich cúl na tuaighe bathais</span>
<lb n="523"/><span>an daimh, leag sé an tuagh ar an talamh, agus bhain</span>
<lb n="524"/><span>sé dhe a chasóg agus a léinidh.  Chuir sé air a chasóg i</span>
<lb n="525"/><span>n-aice a chraicinn agus chuir sé a léine os cionn a</span>
<lb n="526"/><span>chasóige.  Rug sé ar an tuaigh ar ais agus tharraing</span>
<lb n="527"/><span>sé buille fad-roighin agus, sul már bhuail sé an damh,</span>
<lb n="528"/><span>leag sé an tuagh uaidhe.  Fuair Coirneach focal na</span>
<lb n="529"/><span>faire go raibh an brothaire ar buile mar ngeall ar an</span>
<lb n="530"/><span>ngearramansaidheacht a bhí faoi.  Thainic Coirneach ar</span>
<lb n="531"/><span>bhuille boise, agus d'fhiafruigh sé de'n bhrothaire goicé</span>
<lb n="532"/><span>an t-ádhbhar nach raibh sé ag marbhadh an mhairt.</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>"Ach, muise," ars' an brothaire, "tá ceist in m'</span>
<lb n="535"/><span>intinn agus tá sí ag cuir íognó mhóir orm agus ní thig</span>
<lb n="536"/><span>liom an damh a mharbhadh go bhfuighidh mé fear icínteacht</span>
<lb n="537"/><span>a fhuasglóchas brígh mo cheiste."</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>"Cia an cheist í?" arsa Coirneach.</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>"Badh mhaith liom fios fhagháil cé aca is goire m'</span>
<lb n="542"/><span>athair nó mo mháthair dhom 'léir gaoil."</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>"Do shoraidh dhaot, a phílidh," arsa Coirneach, "nach</span>
<lb n="545"/><span>bhfuil fhios agat "dá ghoire dhuit do chasóg is goire ná</span>
<lb n="546"/><span>sin do léinidh," agus d'á bhrígh sin, is goire dhuit do</span>
<lb n="547"/><span>mháthair a d'iomchair thú trí ráithe faoi n-a broinn agus</span>
<lb n="548"/><span>thug rughtán a cliatháin dhuit go rabh tú i n-an' biadh</span>
<lb n="549"/><span>ithe uait féin."</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>"Go rabh míle maith agat," ars' an brothaire, "ar</span>
<lb n="552"/><span>shon d'ughdair, mar tá fhios agam gur gaolmhaire mo</span>
<lb n="553"/><span>mháthair dhom ná m' athair."</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Leis sin chuaidh sé i gcionn a chuid oibre is ní rabh sé</span>
<lb n="556"/><span>i bhfad ná i ngearr ag marbhadh agus ag seitheadh an</span>
<lb n="557"/><span>daimh.</span></p>
<lb n="558"/>
<lb n="559"/><p><span>Bhí an fuineadóir i gcionn a chuid faoi seo</span>
<lb n="560"/><span>agus shiubhail Coirneach chomh fada leis go bhfeicfeadh</span>
<lb n="561"/><span>sé goicé an chuma oibre bhí faoi, 's, nuair a thainic sé</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="562"/><p><span>isteach, bhí cnap taois ag an bhfuineadóir, agus é dh'á</span>
<lb n="563"/><span>shuathadh agus dh'á fhuint, agus 'léir mar bhíodh sé ag</span>
<lb n="564"/><span>leathnughadh na mbológ, bhéarfadh sé orthú athuair agus</span>
<lb n="565"/><span>ghníodh sé cnapán taois dhaobhtha ar ais.  Níor thaithnigh</span>
<lb n="566"/><span>a chuid oibre lé Coirneach agus ars' eisean leis:</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>"Leig do do chuid áilleacánachta, agus fuin an</span>
<lb n="569"/><span>t-arán go tapaidh."</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>"Ní thig liom a ghoil 'un cinn le mo chuid oibre," ars'</span>
<lb n="572"/><span>an fuineadóir, "nó go bhfuighidh mé duine eicínt níos</span>
<lb n="573"/><span>meabhraighe ná mé fhéin a innseochas dhom cé aca is</span>
<lb n="574"/><span>fusa a dhul go hifreann ná go flaitheas."</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>"Ar mar sin é?" arsa Coirneach.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>"'Seadh go deimhin," ars' an fuineadóir.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>"Agus nach bhfuil fhios agat," arsa Coirneach, "gur</span>
<lb n="581"/><span>fusa dhá choiscéim a thabhairt le fánaidh an chnuic ná</span>
<lb n="582"/><span>coiscéim i n-aghaidh an chnuic."</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>"Tá mé buidheach dhíot anois," ars' an fuineadóir,</span>
<lb n="585"/><span>"mar tá m' intinn sásta agus rachaidh mise i</span>
<lb n="586"/><span>mbannaíbh nach mbéidh mé i bhfad ag fuineadh neart aráin</span>
<lb n="587"/><span>dhuit."</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>Thoisigh sé ag fuineadh agus shiubhail Coirneach amach</span>
<lb n="590"/><span>agus é ag rádh leis féin go rabh na buachaillí seo ró-</span>
<lb n="591"/><span>ghlic dhó.</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>Bhí go maith 's ní rabh go dona.  Bhí gach ní ag dul</span>
<lb n="594"/><span>'un cinn go maith nó go dtainic coinfheasgar na hoidhche,</span>
<lb n="595"/><span>agus, ar ndóigh, nuair a thainic, chuaidh Cunglach isteach</span>
<lb n="596"/><span>go dtí seomra Choirnigh, agus shuidh sé ar a chathaoir</span>
<lb n="597"/><span>shócamhlaigh, agus bhí Coirneach i n-a shuidhe, ar a chathaoir</span>
<lb n="598"/><span>féin.  Tar éis Coirneach suidhe, shíl sé go dtoiseochadh</span>
<lb n="599"/><span>Cunglach ar a sheanchas, acht dheamhan hú ná há a thainic</span>
<lb n="600"/><span>as a bhéal.</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>"God chuige nach dtoisigheann tú ag seanchas?" ars</span>
<lb n="603"/><span>Coirneach.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>"Ar fear an tighe atá an chéad sgéal," arsa</span>
<lb n="606"/><span>Cunglach.</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>"Béidh fhios agat sin i mbárach," arsa Coirneach,</span>
<lb n="609"/><span>"mar béidh do cheann agam-sa go hárd os cionn mo</span>
<lb n="610"/><span>dhorais mhóir."</span>
<lb n="611"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="612"/><p><span>"Má's cúrsaidhe mar sin é," arsa Cunglach, "is</span>
<lb n="613"/><span>cóir dom toisiughadh, acht deirim leat "ní críonna an</span>
<lb n="614"/><span>cat ná an coiméad"."</span></p>
<lb n="615"/>
<lb n="616"/><p><span>Leis sin, a bhuachaill ó, thoisigh Cunglach ag seanchas</span>
<lb n="617"/><span>agus le binneas briathra a bhéil thuit Coirneach i n-a</span>
<lb n="618"/><span>shac codlata, agus lean an seanchaidhe dh'á sheanchas go</span>
<lb n="619"/><span>dtí uair a dódhéag, agus thimcheall 's an tráth sin</span>
<lb n="620"/><span>thoisig Cunglach ag smaoineadh go rabh an t-olcas i</span>
<lb n="621"/><span>gcomhnuidhe i gcroidhe a oncail, agus, go mór-mhór</span>
<lb n="622"/><span>dá bhfuigheadh sé fios gur'b iad triúr clainne na</span>
<lb n="623"/><span>Bárd-sgolóige bhí aige, go gcuirfeadh sé 'un báis iad</span>
<lb n="624"/><span>ar thionntódh an tsuip.</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>D'éirigh Cunglach agus fuair sé claigeann capaill</span>
<lb n="627"/><span>a bhí aige roimh ré le haghaidh na hócáide agus chuir sé</span>
<lb n="628"/><span>teangaidh eabhrach ins an gclaigeann agus leag sé an</span>
<lb n="629"/><span>claigeann ar luasg a chuir sé i bhfastódh ar an gcathaoir</span>
<lb n="630"/><span>agus bhí claigeann an chapaill ag stolladh cainte as</span>
<lb n="631"/><span>agus Coirneach ag srannadh.  Amach le Cunglach agus</span>
<lb n="632"/><span>bhí an bheirt eile ag fanacht leis.  Nuair a bhí siad</span>
<lb n="633"/><span>ollmhuighthe le n-imtheacht, dubhairt Cunglach leobhtha nach</span>
<lb n="634"/><span>rabh aon tslighe le dhul amach ar an doras iadhta</span>
<lb n="635"/><span>agus go rabh cú nimhe ceangailte ar chúl na cónlaidhe</span>
<lb n="636"/><span>agus trí coileáin aicí, agus go mbudh é a bharamhail go</span>
<lb n="637"/><span>rabh sí an-bhaoghlach.</span></p>
<lb n="638"/>
<lb n="639"/><p><span>"Tá sgamhógaí an daimh agam-sa," ars' an brothaire.</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>"Tá agus cnap taois agam-sa," ars' an fuineadóir,</span>
<lb n="642"/><span>"agus is cóir dúinn a gcathamh aicí agus chómh'n's</span>
<lb n="643"/><span>bhéidheas sí 'ghá n-ithe, ní bhainfidh sí linn."</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>"Tá go maith," arsa Cunglach, "agus leis sin</span>
<lb n="646"/><span>shiubhail siad go dtí an doras iadhta agus, sul má rabh</span>
<lb n="647"/><span>am ag an gcoin tafann a chur aistí, chaith siad na</span>
<lb n="648"/><span>sgamhógaí aicí agus, ar ndóigh, leis an slumairt a bhí</span>
<lb n="649"/><span>aicí 'ghá n-ithe níor thug sí áladh ar bith ortha.  Leis</span>
<lb n="650"/><span>sin chrom Cunglach faoi agus thóig sé i n-a lámha na</span>
<lb n="651"/><span>trí coileáin agus amach leobhtha, agus a ghrádh, ní bréag</span>
<lb n="652"/><span>a rádh nár thug siad dho na buinne é mar is maith a bhí</span>
<lb n="653"/><span>fhios acú go mbeith an tóir 'na ndiaidh.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>Bhíodar ag cur a mbealaigh dhaobhtha agus gan fios an</span>
<lb n="656"/><span>eolais acú, agus, a ghrádh, lé éirghe an lae ar maidin</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="657"/><p><span>dhúisigh Coirneach agus thoisigh sé ag cumailt na sram</span>
<lb n="658"/><span>dh'á shúilibh agus an claigeann sa gcathaoir ag stolladh</span>
<lb n="659"/><span>cainte as.  Chuir Coirneach cluas le n-éisteacht.</span>
<lb n="660"/><span>"Dar brígh an liobair," ars' eisean, "is aisteach an</span>
<lb n="661"/><span>cineál glóir é sin mar nach dtigim focal de."</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>D'éirigh sé 'na sheasamh go labhruigheadh sé le Cunglach,</span>
<lb n="664"/><span>má b'fhíor dó fhéin, acht ní raibh le fagháil aige i n-áit</span>
<lb n="665"/><span>Chunglaigh acht claigeann capaill agus teangaidh eabhrach.</span>
<lb n="666"/><span>D'éirigh sé ar buile agus bhuail sé a dhá bhois i n-aghaidh</span>
<lb n="667"/><span>a chéile 's "Dar fiadh," ars' eisean, "'siad sin clann</span>
<lb n="668"/><span>mo dhearbhráthar a shíl mé a bhí faoi'n bhfód leis na</span>
<lb n="669"/><span>bliadhantaibh, 's mur gcuirfidh mise 'un báis iad go</span>
<lb n="670"/><span>luath 's go tapaidh, buailfidh siad cor orm-sa nach</span>
<lb n="671"/><span>gcuideóchaidh liom."  Ní dhearna sé ceó acht siubhal go</span>
<lb n="672"/><span>dtí an chú nimhe agus a sgaoileadh, agus, ar ndóigh,</span>
<lb n="673"/><span>nuair a fuair sí cead na gcos, d'imthigh sí mar sinneán</span>
<lb n="674"/><span>gaoith' Márta i ndiaidh na gcoileán agus níor thug</span>
<lb n="675"/><span>seisean faoi deara na coileáin imthighthe 'chor ar bith.</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>Bhí an triúr imthighthe tamall fada faoi seo, acht má</span>
<lb n="678"/><span>bhí féin, ní rabh an chú i bhfad ag tidheacht suas leobhtha,</span>
<lb n="679"/><span>'s nuair a d'airigh siad a torann taobh thiar dhaobhtha,</span>
<lb n="680"/><span>leag siad ceann de na coileáin ar an mbóthar, agus</span>
<lb n="681"/><span>leis an bhfuadar a bhí fúithe chuaidh sí thar an gcoileán</span>
<lb n="682"/><span>leis an tsaint a bhí uirthí sglamh a bhaint asta, acht</span>
<lb n="683"/><span>nuair a fuair sí baladh an choileáin, d'fhill sí ar ais</span>
<lb n="684"/><span>agus rug sí ar an gcoileán i n-a béal agus as go</span>
<lb n="685"/><span>brách a bhaile léi, 's nuair a shroich sí an baile,</span>
<lb n="686"/><span>thainic bánaidhe ar Choirneach, mar bhí fhios aige nach</span>
<lb n="687"/><span>ndearna sí aon dolaidh do'n triúr agus rug sé</span>
<lb n="688"/><span>ar an lasg agus thoisigh sé 'ghá lasgadh nó gur</span>
<lb n="689"/><span>chuir sé 'un bealaigh aríst í le mhéad an bhualadh a thug</span>
<lb n="690"/><span>sé dhí.  D'imthigh sí léithi agus caor theineadh as a béal,</span>
<lb n="691"/><span>agus bhí siad-san sgathamh fada ó'n mbaile an tráth</span>
<lb n="692"/><span>sin, acht má bhí fhéin, ní rabh sí i bhfad ag tidheacht suas</span>
<lb n="693"/><span>leobhtha, 's nuair a chualaidh siad an siubhrán a bhí sí a</span>
<lb n="694"/><span>bhaint as an ngaoith, bhí fhios aca nár thráth dh'á fhaillighe</span>
<lb n="695"/><span>é, mar leag iad an darna coileán ar an mbóthar,</span>
<lb n="696"/><span>agus, dá mhéad an tsaint a bhí uirthí le n-a n-ionnsuighe,</span>
<lb n="697"/><span>ní sgaithfeadh sí an coileán nuair a thainic sí chomh fada</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="698"/><p><span>leis.  D'fhosgail sí a dranndal agus rug sí ar ghreim</span>
<lb n="699"/><span>chúil chinn air agus a bhaile léithí chomh haibéil le sgal</span>
<lb n="700"/><span>teinntrigh.  Bhí Coirneach roimpí agus d'ionnsuigh sé</span>
<lb n="701"/><span>í leis an lasg nó gur chuir sé an treas uair 'na</span>
<lb n="702"/><span>ndiaidh í, agus a dhearbhráthair mo chroidhe, d'imthigh sí</span>
<lb n="703"/><span>ar a lorg agus níl léigheadh ná innsint sgéil ar an</span>
<lb n="704"/><span>fuadar a bhí fúithe no go dtainic sí suas leobhtha, 's</span>
<lb n="705"/><span>nuair a thainic, bhí a craos fosgailte le áladh a</span>
<lb n="706"/><span>thabhairt orthú, agus ar thionnthódh an tsuip chaith Cunglach</span>
<lb n="707"/><span>an treas choileán isteach i n-a craos, 's nuair a fuair</span>
<lb n="708"/><span>sí baladh an choileáin, thionntuigh sí ar ais agus ní rabh</span>
<lb n="709"/><span>sí i bhfad ná i ngearr ag teacht a bhaile, agus ó fuair</span>
<lb n="710"/><span>sí na trí coileáin sa mbaile, dá ndéanfadh Coirneach</span>
<lb n="711"/><span>ceithre ceathramhnacha dhuit', ní fhágfadh sí an baile ní ba</span>
<lb n="712"/><span>mhó.</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Bhí go maith, a bhuachaill an domhain, ba mhaith a bhí</span>
<lb n="715"/><span>fhios ag Cunglach nach bhfágfadh sí an baile tar éis a</span>
<lb n="716"/><span>coileán fhagháil ar ais, agus bhí fhios aige mar an</span>
<lb n="717"/><span>gcéadna go gcuirfeadh an t-oncal an tóir 'na ndiaidh,</span>
<lb n="718"/><span>agus ar an ádhbhar sin dae, thug an triúr aca dho na</span>
<lb n="719"/><span>buinn é, is bhí siad ag imtheacht agus ag síor-imtheacht</span>
<lb n="720"/><span>do dtí uair a' mheadhoin lae, agus timcheall 's an</span>
<lb n="721"/><span>tráth sin casadh leobhtha beirt fhear ag bualadh coirce</span>
<lb n="722"/><span>le dhá súiste ar an mbóthar, agus an treas fhear ag</span>
<lb n="723"/><span>crathadh an chochain.  Bheannuigh Cunglach dóbhtha, agus</span>
<lb n="724"/><span>ars' eisean: "B'fhéidir go bhfuil sibh tuirseach agus ní</span>
<lb n="725"/><span>dhéanfadh sé dochar dhaoibh bhar sgrísde dhéanamh agus na</span>
<lb n="726"/><span>súistí a thabhairt dhúinne, mar támuid fuar agus</span>
<lb n="727"/><span>téighfidh sinn sinn féin tar éis sgathamh buailte."</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>"'nDomhnach," arsa na buailteóirí leobhtha, "is</span>
<lb n="730"/><span>caraid a bhéarfadh sgathamh dhúinn."</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>Bhí go maith.  Rug an bheirt ba sine ar an dá shúiste</span>
<lb n="733"/><span>agus thoisigh siad ag bualadh, agus ar ndóigh níor</span>
<lb n="734"/><span>bh'fhallsóir Cunglach ag crathadh an chochain.  Shín an</span>
<lb n="735"/><span>triúr roimhráidhte ins an gcaraidh chochain agus ní rabh</span>
<lb n="736"/><span>siad i bhfad ann nó gur thuit siad i n-a gcodladh, mar</span>
<lb n="737"/><span>bhí siad tuirseach, agus i n-áit Cunglach an cochan a</span>
<lb n="738"/><span>cheangailt i n-a bpunannaíbh, i n-a leabaidh sin 'sé an</span>
<lb n="739"/><span>chaoi a rabh sé 'á chathamh i mullach an triúir a bhí 'na</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="740"/><p><span>gcodladh.  'Léir mar bhí na buailteóirí ag bualadh bhí</span>
<lb n="741"/><span>siad ag cur alluis, agus chumail siad crúca stúire</span>
<lb n="742"/><span>dh'á n-éadan le iad fhéin a shalughadh, mar bhí siad ag</span>
<lb n="743"/><span>feitheamh móiméid ar mhóiméid go mbeith an toir i n-a</span>
<lb n="744"/><span>mullach, agus a ghrádh, níor bh'fhada uabhtha go bhfaca</span>
<lb n="745"/><span>siad marcshluagh an oncail ag tidheacht a mbárr na</span>
<lb n="746"/><span>bhfásgaidhtheithe, 's nuair a thainic siad a ngar do na</span>
<lb n="747"/><span>buailteóirí, gháir an taoiseach ós árd, agus ars' eisean</span>
<lb n="748"/><span>leóbhtha:</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>"An dtug sibh faoi deara triúr fear ag gol an</span>
<lb n="751"/><span>bealach sin indiú?"</span></p>
<lb n="752"/>
<lb n="753"/><p><span>Ní fhuair sé fáir na freagradh uabhtha, acht bhagair</span>
<lb n="754"/><span>Cunglach a lámh air agus rinne sé comhartha le n-a mhéar</span>
<lb n="755"/><span>dó go rabh siad ins an gcaraidh chochain.</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>Ar thionntódh do bhoise, a ghrádh, léim triúr aca de</span>
<lb n="758"/><span>mhuin a n-each agus thóig siad an cochan dhaobhtha, agus</span>
<lb n="759"/><span>bhí mo chréatúir i n-a sac codlata agus sgaith siad na</span>
<lb n="760"/><span>trí cinn dhaobhtha ó bhun na diuide, agus, ar ndóigh, bhí</span>
<lb n="761"/><span>an taoiseach sástaí annsin, mar shíl sé gur'b iad triúr</span>
<lb n="762"/><span>clainne na Bárd-sgolóige bhí ar lár.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>D'fhill siad ar a n-ais agus thug siad na trí claigne</span>
<lb n="765"/><span>a bhaile mar tabhartas ag Coirneach.  Nuair a bhreathnuigh</span>
<lb n="766"/><span>Coirneach orthú, ní rabh air acht cineál bog-shásaimh, mar</span>
<lb n="767"/><span>bhí mearbhall air nár bh'iad claigne na n-ógánach a bhí</span>
<lb n="768"/><span>leóbhtha, acht a bhaiste, b'éigean dó bheith sásta, mar</span>
<lb n="769"/><span>bhí fhios aige go rabh sé chomh tairbheach dhó bheith ag</span>
<lb n="770"/><span>iarraidh dart a bhualadh i n-aghaidh na gréine 's le bheith</span>
<lb n="771"/><span>ag iarraidh dó-bheart a bhualadh ar chlainn a dhearbhráthar,</span>
<lb n="772"/><span>mar bhí siad ró-ghlic dhó 'léir intinn chinn.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>Bhí go maith 's ní rabh go dona.  Nuair a d'fhill an</span>
<lb n="775"/><span>marcshluagh a bhaile, d'imthigh Cunglach agus an bheirt</span>
<lb n="776"/><span>eile ar fud na tíre, mar bhí fhios aca go dtóigfeadh</span>
<lb n="777"/><span>muintir an triúir a bhí marbh gleo agus clampar i</span>
<lb n="778"/><span>dtaobh an dúnmharbhadh a tugadh orthú.  D'éirigh siad</span>
<lb n="779"/><span>de'n bhóthar agus choinnigh siad an áit ba uaithbhéalta</span>
<lb n="780"/><span>d'fhéad siad fhagháil.  Chaith siad tamall d'á saoghal ar</span>
<lb n="781"/><span>an gcuma sin 'ghá dtógáil fhéin le éanlaith na</span>
<lb n="782"/><span>ngleannta agus cnoidhthe na gcoillte.  Bhí rún aca i</span>
<lb n="783"/><span>gcomhnuidhe dó-bheart a bhualadh ar a n-oncal, dá</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="784"/><p><span>mb'fhéidir leóbhtha, agus thainic an lá sin ar deireadh</span>
<lb n="785"/><span>thiar, mar bhí an t-oncal amuigh ag fiadhach 's ag fionn-</span>
<lb n="786"/><span>sgaradh agus bhí sé ag filleadh a bhaile i n-a aonrac</span>
<lb n="787"/><span>leis an gclapsholas glan díreach thríd an gcoill a raibh</span>
<lb n="788"/><span>an triúr aca ainntí, agus chomh tiugh géar agus chonnaic</span>
<lb n="789"/><span>Cunglach é, ars' eisean leis an mbeirt eile:</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>"Seo é ar n-oncal, agus toiseoghaidh sinn ag</span>
<lb n="792"/><span>bualadh a chéile faoi thiomna ar n-athar, 's nuair a</span>
<lb n="793"/><span>thiocfas sé chomh fada linn, tá mé cinntí go bhfiafróchaidh</span>
<lb n="794"/><span>sé dhaoinn cé'n t-ádhbhar a bhfuilmid ag gabhailt ar a chéile</span>
<lb n="795"/><span>agus, mar réidhteochaidh sé an tiomna dhúinn, fágfaidh</span>
<lb n="796"/><span>sinne sailghradaigh air."</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>Leis sin fuair an triúr aca trí chleath agus thoisigh</span>
<lb n="799"/><span>siad ag fead-rúsgadh a chéile agus bhí siad ar an</span>
<lb n="800"/><span>gcuma sin go dtainic an t-oncal aca agus, ar ndóigh,</span>
<lb n="801"/><span>níor aithnigh an t-oncal iad, acht mar sin féin, a mhíle</span>
<lb n="802"/><span>grádh, d'fhiafruigh sé dhaobhtha goicé an fáth a rabh siad ag</span>
<lb n="803"/><span>bualadh a chéile agus ar thionntódh an tsuip sheas an</span>
<lb n="804"/><span>triúr aca thart thimcheall an chapaill, agus arsa</span>
<lb n="805"/><span>Cunglach leis:-</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>"Maise," ars' eisean, "nuair a bhí ar n-athair ag</span>
<lb n="808"/><span>fagháil bháis rinne sé tiomna aisteach, mar nach dtig</span>
<lb n="809"/><span>linn ciall ar bith a bhaint as agus d'fhág sé a shocrughadh</span>
<lb n="810"/><span>ar bhreitheamhnas a chéad fhear a thiocfadh annseo agus</span>
<lb n="811"/><span>is tusa an chéad fhear a thainic ó fuair m'athair bás."</span></p>
<lb n="812"/>
<lb n="813"/><p><span>"Innis dom an tiomna," ars' an t-oncal.</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>Labhair Cunglach agus dubhairt:</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>"D'fhág sé an t-úr agus an críon agam-sa."</span></p>
<lb n="818"/>
<lb n="819"/><p><span>Ars' an darna fear:</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>"D'fhág sé an cam 's an díreach agam-sa."</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>"Maise," ars' an tríomhadh fear, "d'fhág sé a</span>
<lb n="824"/><span>bhfuil faoi thalamh agus as cionn talmhana agam-sa."</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>"Seafóid," ars' an t-oncal, "ar ndóigh, níl aon</span>
<lb n="827"/><span>fhear beo a shocróchadh an tiomna sin."</span></p>
<lb n="828"/>
<lb n="829"/><p><span>"Maise," arsa Cunglach, "mur bhfuil tú i n-an'</span>
<lb n="830"/><span>do bhreitheamhnas a thabhairt air, glac é seo uaim-se,"</span>
<lb n="831"/><span>agus ar an toirt thug sé buille de'n chleith dhó trasna</span>
<lb n="832"/><span>blaoisg a chinn agus chaith sé mo chréatúir dho aon tuairt</span>
<lb n="833"/><span>amháin i n-aghaidh na talmhana agus arsa Cunglach:</span>
<lb n="834"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="835"/><p><span>"Is milse é sin ná glór an teangaidh eabhrach."</span></p>
<lb n="836"/>
<lb n="837"/><p><span>"Ábobú," ars' an t-oncal, "is sibh atá ann,"</span>
<lb n="838"/><span>agus le sgéal gearr a dhéanamh de'n sgéal fada bhí</span>
<lb n="839"/><span>an triúr aca ag gabhailt ar a n-oncal no gur fhág</span>
<lb n="840"/><span>siad i n-a stolp é, agus annsin bhí siad sásta 'léir</span>
<lb n="841"/><span>sásamh intinne.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>"Tiugainn anois," arsa Cunglach, "mar nach tráth</span>
<lb n="844"/><span>d'á fhaillighe é, agus caithfidh sinn an tír so fhágáil go</span>
<lb n="845"/><span>luath is go tapaidh."</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>D'imthigheadar chomh haibéil agus d'fhéad siad bonn a</span>
<lb n="848"/><span>leagaint le bóthar no gur ghlan siad as an tír sin</span>
<lb n="849"/><span>amach is amach, agus stór mo chléibhe, ní dhearna siad</span>
<lb n="850"/><span>stad, marbh ná comhnaidhe no gur tharrainn siad ar na</span>
<lb n="851"/><span>Sléibhte Gorma, mar bhí fios roimh sé ag Cunglach go</span>
<lb n="852"/><span>rabh dall glic ag rígh na Sléibhte Gorma agus nach rabh</span>
<lb n="853"/><span>aon ghliocaidhe ar dhruim uachtair na talmhana ba ghlice</span>
<lb n="854"/><span>ná é 'léir feasa; agus, nuair a bhí siad i bhfoisgeacht</span>
<lb n="855"/><span>dó nó trí de mhílte do chathair an ríogh, bhí siad ag</span>
<lb n="856"/><span>árdughadh árdán, agus nuair a nocht siad a mhullach, bhí</span>
<lb n="857"/><span>cathair an ríogh soilléartha i n-anc a súl, agus arsa</span>
<lb n="858"/><span>Cunglach: "Tugann faoi deara carbad agus cuingir</span>
<lb n="859"/><span>chapaill faoi i n-a gcos i n-áirde, agus gan dé dearbh</span>
<lb n="860"/><span>ar bith," ars' eisean, "'sé an rí atá sa gcarbad, agus,</span>
<lb n="861"/><span>ar ndóigh, tá an dall glic leis, mar nach dtéidheann</span>
<lb n="862"/><span>sé amach gan é, agus anois ar n-am lé é ar bhfortún</span>
<lb n="863"/><span>innsint dúinn."</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>"Maise," ars' an dearbhráthair ba shine, "cé an</span>
<lb n="866"/><span>chaoi a bhfuighmid faill chainte leis?"</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>"Hath!" arsa Cunglach, "is furust é sin a dhéanamh,</span>
<lb n="869"/><span>Mar sínfidh sinn ar ar bhfad a chois an bóthair agus</span>
<lb n="870"/><span>thimcheall 's péirse talmhana eidir 'ach éinne againn,</span>
<lb n="871"/><span>agus nuair a fheicfeas giolla na gcapall sínte sinn,</span>
<lb n="872"/><span>gáirfidh sé ós árd go bhfuil corp i n-a stolp a chois an</span>
<lb n="873"/><span>bhóthair."</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>B'fhíor an sgéal.  Rinneadar mar tá ráidhte, agus</span>
<lb n="876"/><span>an dearbhráthair ba shine an chéad fhear a casadh leobhtha.</span>
<lb n="877"/><span>Gháir an giolla ós árd go raibh fear marbh ar an</span>
<lb n="878"/><span>mbóthar agus nach sgaithfeadh na caiple é, mar bhí siad</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="879"/><p><span>ag glacadh sgáth.  Leis sin dhearc an rí amach agus</span>
<lb n="880"/><span>ars' eisean le n-a dhall glic:</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>"Tá fear ann gan aimhreas, bíodh sé be ná marbh."</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>"Labhair an gliocaidhe agus dubhairt: "Tugadh an</span>
<lb n="885"/><span>giolla mé chomh fada leis."</span></p>
<lb n="886"/>
<lb n="887"/><p><span>Rinneadh mar tá ráidhte agus leag an dall glic a</span>
<lb n="888"/><span>lámh ar chroidhe an fhir.</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>"Níl sé marbh go fóill," ars' eisean, "mar tá a</span>
<lb n="891"/><span>chroidhe ag preabadh, agus ba mhór an sgéal é bheith</span>
<lb n="892"/><span>marbh, mar tá sé i n-a gheineamhaint é bheith i n-a cheann-</span>
<lb n="893"/><span>urraidh ar arm na Róimhe."</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>Thiomáineadar leobhtha agus ní dheachaidh siad thar</span>
<lb n="896"/><span>péirse no gur casadh an darna dearbhráthair ba shine</span>
<lb n="897"/><span>leobhtha.</span></p>
<lb n="898"/>
<lb n="899"/><p><span>"Mo dhona 's mo dhóthain dhom," ars' an giolla, "tá</span>
<lb n="900"/><span>fear breagh eile marbh annseo."</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Tugadh an gliocaidhe chomh fada leis agus nocht sé</span>
<lb n="903"/><span>a chliabhlach agus chuir sé a lámh ar a chroidhe</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>"Tá sé beó bídhgeamhail," ars' eisean, "agus tá</span>
<lb n="906"/><span>ádh ag fanacht leis, mar béidh sé i n-a rígh ar ríoghachta</span>
<lb n="907"/><span>na Ceirúire."</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>Bhí go maith 's ní rabh go dona.  Cuireadh na caiple</span>
<lb n="910"/><span>faoi shiubhal, agus, ar ndóigh, ní dheachaidh siad i bhfad</span>
<lb n="911"/><span>gur ghlac na caiple sgáth agus thoisigh siad ag</span>
<lb n="912"/><span>gearramansaidheacht agus ag árdughadh a dtoiseach i</span>
<lb n="913"/><span>n-áirde.</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>"Goicé an breathas atá ar na caiple," ars' an rí</span>
<lb n="916"/><span>leis an ngiolla.</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>"Á, tá fear eile sínte ar a fhad trasnaí an</span>
<lb n="919"/><span>bhealaigh," ars' an giolla.</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>"Má's cúrsaidhe mar sin é," ars' an rí, "ní bheadh</span>
<lb n="922"/><span>sinn ag deireadh ar n-aistir indiu, acht cébí sin dae,"</span>
<lb n="923"/><span>ars' eisean leis an ngliocaidhe, "féach ar beó ná marbh</span>
<lb n="924"/><span>dho'n fhear sin."</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>Tugadh an gliocaidhe chomh fada leis, agus d' fhéach</span>
<lb n="927"/><span>sé fíorchuisle na fola, agus ars' eisean leis an rígh:</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>"Tá sé beó beathadhach; agus tá sé i ngeineamhaint</span>
<lb n="930"/><span>an fhir seo a bheith pósta ag an gCroich."</span>
<lb n="931"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="932"/><p><span>"Is féar ghortach atá ortha leis an ocras," ars' an</span>
<lb n="933"/><span>rí, agus leis sin chaith an rí sporán óir ag Cunglach</span>
<lb n="934"/><span>agus, a ghrádh, níor chuir Cunglach cor ná cleas dhae,</span>
<lb n="935"/><span>agus annsin, a chumhlódair, theann an giolla an béalmhach</span>
<lb n="936"/><span>i mbéal na gcapall agus thug sé an lasg dóbhtha, agus</span>
<lb n="937"/><span>as go brách leobhtha i n-a gcos i n-áirde.</span></p>
<lb n="938"/>
<lb n="939"/><p><span>Nuair a bhí torann na gcapall imthighthe ó éisteacht</span>
<lb n="940"/><span>chluas Chunglaigh, d'éirigh sé agus, ar ndóigh, chuir sé an</span>
<lb n="941"/><span>sporán i n-a phóca go cúramach.</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>D'éirigh an bheirt eile mar an gcéadna agus</span>
<lb n="944"/><span>shiubhladar i n-airicis a chéile.</span></p>
<lb n="945"/>
<lb n="946"/><p><span>Bhí go maith.  D'fhiafruigh Cunglach de'n bheirt goicé</span>
<lb n="947"/><span>an fortún a bhí i ndán dóbhtha agus, nuair a d'innis</span>
<lb n="948"/><span>siad dhó mar tá innste agam-sa, thoisigh a chuid iosgadaí</span>
<lb n="949"/><span>ag lúbadh faoi, agus ars' eisean:</span></p>
<lb n="950"/>
<lb n="951"/><p><span>"Tá ádh agus amhtar rómhaibh-se agus tá lom-</span>
<lb n="952"/><span>dhearg mhí-ádha orm-sa, mar tá mé le bheith pósta ag</span>
<lb n="953"/><span>an gCroich agus níl aon mhí-ádh ó'n aer go dtí an talamh</span>
<lb n="954"/><span>is measa ná sin."</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>"Dona go leór," ars' an bheirt eile, mar shíl</span>
<lb n="957"/><span>siad go mbudh í an chroich chrochta bhí i ndán do, acht</span>
<lb n="958"/><span>ar a shon sin d'imthigh siad leobhtha, agus 'léis sgathamh</span>
<lb n="959"/><span>coisidheachta thainiceadar ag ladhar bóithrí, agus arsa</span>
<lb n="960"/><span>Cunglach do aon phleasg amháin:</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>"Ní ghabhfaidh mise níos fuide libh mar, ó thárla gur</span>
<lb n="963"/><span>ball de'n chroich mé, níl sé ceart ná cóir agam bheith i</span>
<lb n="964"/><span>gcumhlódar-sibhse."</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Thoisigh an bheirt 'ghá bhladar, acht ní raibh aon chabhair</span>
<lb n="967"/><span>leis.  Thug Cunglach cúl a chinn dhóbhtha, mar thóig sé an</span>
<lb n="968"/><span>bóithrín cumham a bhí ag dul siar ó dheas is fuaidh siad-san</span>
<lb n="969"/><span>soir ó dtuaidh; agus is dóiche go ndeachaidh siad ins</span>
<lb n="970"/><span>na fíor-ghlinnte, mar tá críoch le n-a dtrácht annseo.</span></p>
<lb n="971"/>
<lb n="972"/><p><span>Bhí go maith 's ní rabh go dona.  D'imthigh Cunglach</span>
<lb n="973"/><span>leis i mbéal a chinn roimhe, agus ní raibh mí-riaghalta</span>
<lb n="974"/><span>ar bith ag dul uaidhe, mar bhí sé chomh domblasach sin</span>
<lb n="975"/><span>is go rabh lámh aige i n-i gach uile choir níos measa ná</span>
<lb n="976"/><span>a chéile, mar shíl sé lá ar lá go mbudh é lá na croiche</span>
<lb n="977"/><span>é, agus, 'léir mar bhí sé ag cur a bhealaigh dae, bhí sé</span>
<lb n="978"/><span>i dtólámh ag bunránacht agus ag siamsánacht agus ag</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="979"/><p><span>troid le n-a intinn féin i dtaobh é bheith chomh mí-ádh-</span>
<lb n="980"/><span>amhail sin thar a bheirt dearbhráthar, acht ar a shon sin</span>
<lb n="981"/><span>bhí sé i gcomhnuidhe ag dul 'un cinn, agus níor námhaid</span>
<lb n="982"/><span>dhó sporán an ríogh, mar bhí sé i n-an' íoc ar a chuid</span>
<lb n="983"/><span>béilidhthe bídh agus deolaidhthe, 'léir mar d'fhághadh sé</span>
<lb n="984"/><span>iad.  Bhí cuid mhor de'n tír curtha ó n-a chosaibh faoi</span>
<lb n="985"/><span>seo aige.</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>Le linn smáil na hoidhche casadh isteach i gcathair é</span>
<lb n="988"/><span>agus bhí sé ag siubhal ar fhad na sráide agus thug sé</span>
<lb n="989"/><span>faoi deara teacht gréasaidhe agus shiubhail sé go dtí an</span>
<lb n="990"/><span>doras, agus, ar ndóigh, bhuail sé isteach ar fud na</span>
<lb n="991"/><span>bhfud, agus nuair a sheas sé ar an urlár d'iarr sé</span>
<lb n="992"/><span>lóistín oidhche agus ars' eisean:</span></p>
<lb n="993"/>
<lb n="994"/><p><span>"Níl mé 'mo dhiúgaire, mar tá mé i n-an' íoc na</span>
<lb n="995"/><span>shon mo lóistín."</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>"Maith go leór," arsa bean an tighe, "gheobhaidh</span>
<lb n="998"/><span>tú lóistín uainn mar tá sé againn, agus, mur mbídh</span>
<lb n="999"/><span>tú sásta leis, ort fhéin a bhéidheas an locht."</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>Ní rabh éinne sa teacht acht bean agus fear;</span>
<lb n="1002"/><span>gréasaidhe a bhí ins an bhfear agus, nuair a shuidh</span>
<lb n="1003"/><span>Cunglach i mbun a chosa thoisigh sé ag caint 's ag</span>
<lb n="1004"/><span>comhrádh le fear an tighe agus ars' eisean leis:</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>"Tá mise stuamdha agus deas-lámhach agus, má tá</span>
<lb n="1007"/><span>grádheil ort i dtaobh do chuid oibre, cuideochaidh mise</span>
<lb n="1008"/><span>leat, mar tá mé i n-an' bróga dhéanamh le fear ar</span>
<lb n="1009"/><span>bith."</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>"Maise, 'sé beatha an sgéil," ars' an gréasaidhe,</span>
<lb n="1012"/><span>"mar tá call do leithide orm le tamall, agus b'fhéidir</span>
<lb n="1013"/><span>gur'b é an t-ádh a chas isteach againn thú."</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>Leis sin, a ghrádh, thug sé ceap, leathar, meannadh,</span>
<lb n="1016"/><span>casúr, agus ruadhóg do Chunglach agus thoisigh sé ag</span>
<lb n="1017"/><span>fuagháil agus ag lasgadh na bróige agus ní raibh baoghal</span>
<lb n="1018"/><span>ná guais ag fear an tighe a bheith 'na ghréasaidhe leath</span>
<lb n="1019"/><span>chomh maith le Cunglach.</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>Bhí go maith.  Ní rabh sé i bhfad i gcionn a chuid</span>
<lb n="1022"/><span>oibre nó go dtainic cráin mhór mhuice go dtí an doras</span>
<lb n="1023"/><span>agus chuir sí a smut isteach agus chuir sí gnúsacht aistí.</span>
<lb n="1024"/><span>D'éirigh bean an tighe agus fuaidh sí go dtí an doras</span>
<lb n="1025"/><span>le cnap taois eidir a dhá lámh agus chaith sí ag an</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="1026"/><p><span>mhuic é.  Bhí Cunglach ag breathnughadh na muice le</span>
<lb n="1027"/><span>súil agus an tsúil eile ag breathnughadh ar a chuid</span>
<lb n="1028"/><span>oibre agus nuair a bhaluigh an mhuc ó'n doras d'fhiafruigh</span>
<lb n="1029"/><span>Cunglach a' mbudh leobhtha fhéin an chráin mhuice sin.</span></p>
<lb n="1030"/>
<lb n="1031"/><p><span>"Maise, ní headh," ars' an gréasaidhe, "acht le</span>
<lb n="1032"/><span>méire na cathrach í, agus téidheann sí thart annseo</span>
<lb n="1033"/><span>maidin 's tráthnóna agus caithfidh 'chuile theach ar fhad</span>
<lb n="1034"/><span>na sráide suim bídh a thabhairt dhuith'."</span></p>
<lb n="1035"/>
<lb n="1036"/><p><span>"Tá go maith," arsa Cunglach, "acht god chuige nach</span>
<lb n="1037"/><span>ndéanann duine eicínt ins an mbaile stolp dhuit."</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>"Ábobú!" ars' an gréasaidhe, "dá ndéanfadh éinne</span>
<lb n="1040"/><span>éagcóir uirthí, thairnneochaidhe a cholann ó chéile eidir</span>
<lb n="1041"/><span>seisreach capall ar an toirt."</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>Chraith Cunglach a cheann agus dubhairt sé faoi n-a</span>
<lb n="1044"/><span>chúir-fhiacail: "Déanfaidh mise stolp dhuith', ó thárla go</span>
<lb n="1045"/><span>bhfuil an chroch i ndán dom."</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Bhí go maith.  Nuair a tháinig am codlata, fuair siad</span>
<lb n="1048"/><span>leabaidh faoi réidh do Chunglach, agus, ar ndóigh, fuaidh</span>
<lb n="1049"/><span>an triúr aca a chodladh agus ní túisge tháinig</span>
<lb n="1050"/><span>fáinneachan an lae ná bhí Cunglach agus an gréasaidhe</span>
<lb n="1051"/><span>'na suidhe agus thoisigh siad ag lasgadh bróg ar a lán-</span>
<lb n="1052"/><span>dhícheall.  D'éirigh bean an tighe tamall beat 'na</span>
<lb n="1053"/><span>ndiaigh agus thoisigh sí uirthí ag triall béilidh na maidne,</span>
<lb n="1054"/><span>'s nuair a bhí sé triallta aicí, dheasuigh an dá</span>
<lb n="1055"/><span>ghréasaidhe leis an mbord, agus lom siad orra at ithe.</span>
<lb n="1056"/><span>Ní raibh thar leatha sáith itthe aca 'nuair a thainic an</span>
<lb n="1057"/><span>chráin go dtí an doras agus chuir sí gnúsacht aistí:</span>
<lb n="1058"/><span>"Ó dar brígh an liobair," ars' an bhean, "seo í an</span>
<lb n="1059"/><span>mhuc agus ní'l dath na ríogh-ruaidhe agam dhuith'," agus</span>
<lb n="1060"/><span>ní dhearnaidh sí ceo acht breith ar an mbiadh a bhí i</span>
<lb n="1061"/><span>bhfiadhnaise an dá ghréasaidhe agus a chathamh go dtí an</span>
<lb n="1062"/><span>doras ag an muic.</span></p>
<lb n="1063"/>
<lb n="1064"/><p><span>D'éirigh Cunglach ar buile de bhárr an tsaothair sin</span>
<lb n="1065"/><span>agus spalp sé mionna mór go gcaillfeadh sé casadh</span>
<lb n="1066"/><span>ná go mbainfeadh sé sásamh as an muic.</span></p>
<lb n="1067"/>
<lb n="1068"/><p><span>Maith go leór, a chumhlódair!  Chuaidh an bheirt aca i</span>
<lb n="1069"/><span>gcionn a gcuid oibre ar ais agus d'oibrigh siad as</span>
<lb n="1070"/><span>sin go dtí smál na hoidhche, agus, nuair a bhí béilidh</span>
<lb n="1071"/><span>an tráthnóna ullmhuighthe, stad siad d'á n-obair agus</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="1072"/><p><span>d'ionnsuigh siad an biadh go faobhrach agus faoi ocras</span>
<lb n="1073"/><span>agus ní rabh itthe aca acht dó nó trí de smailceannaibh</span>
<lb n="1074"/><span>nó gur chuir an mhuc gnúsacht aistí ag an doras.</span>
<lb n="1075"/><span>D'éirigh bean an tighe ag freastal ar an muic agus</span>
<lb n="1076"/><span>d'éirigh Cunglach go lúthmhar aigeanta agus rug sé ar</span>
<lb n="1077"/><span>an mbiadh as lámhaibh na mná.</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>"Beathóchaidh mise an mhuc an taca seo," ars'</span>
<lb n="1080"/><span>eisean.</span></p>
<lb n="1081"/>
<lb n="1082"/><p><span>Chaith sé an biadh ar lár an urláir agus mheall sé an</span>
<lb n="1083"/><span>mhuc isteach 's ar an móiméid a bhí plaich de'n bhiadh i</span>
<lb n="1084"/><span>n-a béal aicí bhí a fhios aige nár fhéad sí sian a chuir</span>
<lb n="1085"/><span>aistí, agus ar an toirt bhuail sé í le cúl na tuaighe i</span>
<lb n="1086"/><span>gceart-lár tobair na bathaise agus, a ghrádh mo</span>
<lb n="1087"/><span>chroidhe, níor fhág sé smeach i n-a cluaise.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>"Ábobú!" arsa lánamhain an tighe, "crochfaidhear i</span>
<lb n="1090"/><span>mbárach sinn."</span></p>
<lb n="1091"/>
<lb n="1092"/><p><span>Bhuail Cunglach a chos faoi thalamh.</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>"Bígidh in bhur sost," ars' eisean, "ná mur mbídh,</span>
<lb n="1095"/><span>béidh bhur n-anama agam."</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Sgannruigh sé na leitheachaí ins na créatúirí, agus</span>
<lb n="1098"/><span>diabhal focal eile adubhairt siad.</span></p>
<lb n="1099"/>
<lb n="1100"/><p><span>Dhúin Cunglach cónlaidh an dorais agus thoisigh sé air</span>
<lb n="1101"/><span>ag faochadh na muice le uisge bruitthe, agus go deimhin</span>
<lb n="1102"/><span>agus go dearbhtha, ní rabh sé i bhfad ag glanadh na</span>
<lb n="1103"/><span>muice agus ag cur gag i n-a béal, acht ar a shon sin</span>
<lb n="1104"/><span>leis an méid a bhí inntí thóig sé lárm mhór uisge le n-a</span>
<lb n="1105"/><span>faochadh 's ar an ádhbhar sin dhae, b'éigean dó teine mhór</span>
<lb n="1106"/><span>a choinneáil dearg an chuid is mó de'n oidhche.  Ghearr</span>
<lb n="1107"/><span>sé i n-a ceathramhnachaibh í agus rómhair sé poll i n-urlár</span>
<lb n="1108"/><span>an tseomra agus shoill sé an mhuc ins an bpoll.</span>
<lb n="1109"/><span>Nuair a bhí sí soillte, chuir sé meadhachan agus falach</span>
<lb n="1110"/><span>uirri i riocht nach mbraithfeadh an tsúil budh ghéire lorg</span>
<lb n="1111"/><span>an phuill.   Nuair a bhí sin déanta aige, chuir sé</span>
<lb n="1112"/><span>grísdíní agus gach nídh eile a bhain le n-a comallach i</span>
<lb n="1113"/><span>bhfalach.  Ar maidin lá'r na bhárach, a ghrádh, bhí ruaille-</span>
<lb n="1114"/><span>buaille ar fud an bhaile, nuair nár fhill an chráin a</span>
<lb n="1115"/><span>bhaile agus bhí an oidhche ag reodhadh seaca agus sneachta</span>
<lb n="1116"/><span>i n-a cheann, agus níor fhéad siad lorg na muice</span>
<lb n="1117"/><span>fheiceáil ins an sneachta agus d'á bhárr sin bhí fhios aca</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="1118"/><p><span>gur mharbhuigh duine eicínt í agus, nuair a hinnsigheadh</span>
<lb n="1119"/><span>do'n mhéire nach raibh an chráin le fagháil, shuidh sé i</span>
<lb n="1120"/><span>gcomhairle le n-a dhall glic agus ars' eisean leis:</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>"Ní bhéidh mise ag tabhairt tuarastail dhuit-se, mur</span>
<lb n="1123"/><span>bhfuil tú i n-an' innsint dhamh-sa goicé an rath a</span>
<lb n="1124"/><span>cuireadh ar mo mhuic."</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>Ars' an gliocaidhe:  "Bhí sioc agus sneachta againn</span>
<lb n="1127"/><span>ar feadh na hoidhche agus cébí teach ins an mbaile ar</span>
<lb n="1128"/><span>marbhuigheadh an mhuc ann níl aon spincín seaca ar an</span>
<lb n="1129"/><span>teach mar ngeall ar theas na teineadh a bhí aca i rith na</span>
<lb n="1130"/><span>hoidhche, agus cuir do chuid saighdiúr ar fud an bhaile</span>
<lb n="1131"/><span>agus, má tá aon teach ins an mbaile gan spincíní, sin</span>
<lb n="1132"/><span>é an teach a bhfuil do mhuc ann."</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>B'fhíor an sgéal.  Chuir sé amach na saighdiúir agus</span>
<lb n="1135"/><span>thoisigh siad ag breathnughadh ar na tighthibh agus bhí gach</span>
<lb n="1136"/><span>uile theach ins an mbaile reóidhte le sioc acht an teach</span>
<lb n="1137"/><span>sin, agus a bhuachaill ó, "níor chríonna an cat ná an</span>
<lb n="1138"/><span>coiméad," mar bhí Cunglach chomh cliste leis an dall</span>
<lb n="1139"/><span>glic, mar is maith a bhí fhios aige go dtiubharfadh teas na</span>
<lb n="1140"/><span>teineadh an tóir ar a theach, agus, nuair a chonnaic sé</span>
<lb n="1141"/><span>na saighdiúir ag teacht, níor thráth dh'á fhaillighe dhó é,</span>
<lb n="1142"/><span>'s leis sin bhain sé dhae a chuid éadaigh agus isteach leis</span>
<lb n="1143"/><span>i n-a leabaidh.  Dubhairt sé le lánamhain an tighe teinidh</span>
<lb n="1144"/><span>mhór fhadódh agus lán an choire mhóir de uisge chuir ar</span>
<lb n="1145"/><span>an gcrochadh as cionn na teineadh agus an bheirt aca</span>
<lb n="1146"/><span>líobacha flainnín a fhagháil agus a bheith 'ghá dtumadh ins</span>
<lb n="1147"/><span>an gcoire agus a gcuir le n-a dhá thaoibh, mar bhí sé ag</span>
<lb n="1148"/><span>béicighil le doigh imleacáin, má b'fhíor dó fhéin.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>Rinneadh mar tá ráidhte, agus thainic na saighdiúir</span>
<lb n="1151"/><span>isteach agus dhearc siad fúbhtha agus tharstú agus níor</span>
<lb n="1152"/><span>fhéad siad sdéig, grísdín ná lorg fola fheiceáil, agus</span>
<lb n="1153"/><span>ins an tráth céadna, a bhuachaill ó, bhí béal Chunglaigh</span>
<lb n="1154"/><span>fosgailte agus é ag iarraidh breith ar a anáil, agus a</span>
<lb n="1155"/><span>ghrádh, é ag goil ó bhás go beatha le mhéad na doighe.</span>
<lb n="1156"/><span>Bhí lánamhain an tighe ag caoineadh, mar déarfá, agus</span>
<lb n="1157"/><span>iad ag tumadh na líobacha go tapaidh ins an gcoire,</span>
<lb n="1158"/><span>agus 'ghá gcuir as cionn na háite a rabh an doigh.</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>Labhair ceannphort na saighdiúr agus dubhairt: "Ar</span>
<lb n="1161"/><span>mac libh é seo?"</span>
<lb n="1162"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="1163"/><p><span>"'Seadh, a ghrádh," arsa bean an tighe, "acht ní mac</span>
<lb n="1164"/><span>linn i bhfad é, faraor, mar tá clochar an bháis i n-a</span>
<lb n="1165"/><span>sgornaigh le mhéad na doighe atá ag cuir as dó ó</span>
<lb n="1166"/><span>tráthnóna aréir, agus tá mé fhéin agus m'fhear beag-</span>
<lb n="1167"/><span>nach i ndeireadh an déithe ag iarraidh uisge a théidheadh</span>
<lb n="1168"/><span>dhó ar feadh na hoidhche, agus 'ghá fhothragain, théinte go</span>
<lb n="1169"/><span>bhfuigheadh sé réidh an achair acht ní bhfuair."</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>"Dona go leór, a bhean bhocht," ars' an ceannphort,</span>
<lb n="1172"/><span>agus leis sin d'orduigh sé d'á chuid fear dhul amach</span>
<lb n="1173"/><span>mar bhí a sáith anró ar mhuintir an tighe agus gan</span>
<lb n="1174"/><span>iad-san a bheith ag cur aighneas' orthú.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>D'imthigh siad leobhtha, a ghrádh, mar bhuailfeá ar an</span>
<lb n="1177"/><span>gcluais iad agus a bhaile leobhtha go dtí an mhéire, 's</span>
<lb n="1178"/><span>nuair nach raibh tuairisg ar bith leobhtha faoi'n muic,</span>
<lb n="1179"/><span>fhobair nár chaill an méire a chiall agus shuidh sé i</span>
<lb n="1180"/><span>gcomhairle ath-uair leis an dall glic.</span></p>
<lb n="1181"/>
<lb n="1182"/><p><span>"'Sé mo bharamhail," ars' eisean leis, "gur ag</span>
<lb n="1183"/><span>magadh fúm atá tú, ná arb é do mhian pleib magaidh a</span>
<lb n="1184"/><span>dhéanamh dhaom.  Mur n-innsighidh tú dhom go tapaidh</span>
<lb n="1185"/><span>cé an chaoi a bhfuighidh mé mo mhuc, cuirfidh mé dho'n</span>
<lb n="1186"/><span>tsaoghal thú ar áit na mbonn."</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>"'Sé mo chomhairle-se dhuit," ars' an gliocaidhe,</span>
<lb n="1189"/><span>"fuagradh chur amach go bhfuil mála óir i n-a leithide</span>
<lb n="1190"/><span>seo dhe mhuilionn, agus fear ar bith a bhéidheas chomh</span>
<lb n="1191"/><span>misneamhail agus an t-ór a thabhairt as an muilionn go</span>
<lb n="1192"/><span>bhfágfaidh tú an t-ór aige agus go ndéanfaidh tú leas-</span>
<lb n="1193"/><span>mhéire dhae i gceann é bheith i n-a árd-mhéire (má</span>
<lb n="1194"/><span>mhaireann sé) i ndiaidh do bháis, is cébí fear a mharbhuigh</span>
<lb n="1195"/><span>an mhuc déanfaidh sé a dhícheall an t-ór fhagháil, agus,</span>
<lb n="1196"/><span>ins an am céadna, ná fág doras ná fuinneóg ar an</span>
<lb n="1197"/><span>muilionn nach ndúnfaidh tú, acht ceann beag cumham a</span>
<lb n="1198"/><span>bhéidheas as cionn ocht dtroighthe ó thalamh, agus faoi</span>
<lb n="1199"/><span>bhun na fuinneóige taobh istigh cuir baraille mór agus</span>
<lb n="1200"/><span>líon é le tarra agus bealadh i riocht, nuair a ghabhfas an</span>
<lb n="1201"/><span>gadaidhe isteach, go gcaithfidh sé tuirlint síos ins an</span>
<lb n="1202"/><span>mbaraille, agus nuair a thuirleongas, dá mbeith</span>
<lb n="1203"/><span>urrudhas na gcéadta ann, ní bhfuighidh sé as."</span></p>
<lb n="1204"/>
<lb n="1205"/><p><span>Rinneadh mar tá ráidhte, a bhuachaill ó, agus, nuair</span>
<lb n="1206"/><span>a chualaidh Cunglach faoi'n ór, thoisigh sé ag bladar an</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="1207"/><p><span>ghréasaidhe agus leis an slumairt bhreagh a bhí aca ag</span>
<lb n="1208"/><span>ithe na muice badh mhaith leobhtha an t-airgead fhagháil i</span>
<lb n="1209"/><span>riocht go mbeith siad a' rinnc mhacrais amach 's amach;</span>
<lb n="1210"/><span>acht cébí chaoi a rabh an sgéal chuir Cunglach an chluain</span>
<lb n="1211"/><span>ar an ngréasaidhe agus amach leobhtha i lár an mheadhoin</span>
<lb n="1212"/><span>oidhche go ndeachaidh siad go dtí an muilionn, 's nuair</span>
<lb n="1213"/><span>a sheas siad ag bun na fuinneóige, arsa Cunglach:</span></p>
<lb n="1214"/>
<lb n="1215"/><p><span>"Rachaidh mise isteach agus fair thusa go géar 's ná</span>
<lb n="1216"/><span>leig an tóir orm," acht, a bhuachaill, ní raibh Cunglach</span>
<lb n="1217"/><span>acht ag cur i gcéill, mar bhí fhios aige go raibh gléas</span>
<lb n="1218"/><span>báis taobh istigh, acht cébí sin dae, thoisigh sé ag</span>
<lb n="1219"/><span>strapaireacht ar an mballa ag leagaint amach go rabh</span>
<lb n="1220"/><span>deifir an tsaoghail air ag dul isteach.</span></p>
<lb n="1221"/>
<lb n="1222"/><p><span>Bhí an gréasaidhe i n-a shámh agus bhí éad air mar an</span>
<lb n="1223"/><span>gcéadna, mar mheas sé, dá dtéidheadh Cunglach isteach,</span>
<lb n="1224"/><span>go ndéanfadh sé leathchumaidh air i dtaobh an airgid,</span>
<lb n="1225"/><span>agus, fhad 's bhí na smaointe sin ag rith thrí n-a intinn,</span>
<lb n="1226"/><span>ars' eisean le Cunglach:</span></p>
<lb n="1227"/>
<lb n="1228"/><p><span>"Tá mise níos lugha ná thusa, agus is fearr a</span>
<lb n="1229"/><span>gheobhfas mise thríd an bhfuinneóig, mar tá sí beag, agus</span>
<lb n="1230"/><span>is géire do radharc-sa leis an tóir a fhaire, agus is</span>
<lb n="1231"/><span>láidre thú le cor pionnsaidheacht' a thabhairt dóbhtha, má</span>
<lb n="1232"/><span>thigeann ort."</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>"Bíodh sé amhlaidh," arsa Cunglach, agus leis sin d'</span>
<lb n="1235"/><span>ísligh sé a cholann nó gur sheas an gréasaidhe eidir</span>
<lb n="1236"/><span>bois a dhá shlinneán agus d' árduigh sé é chomh hárd leis</span>
<lb n="1237"/><span>an bhfuinneóig.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>Isteach le mo ghréasaidhe, mar shíl sé nach raibh aige</span>
<lb n="1240"/><span>acht breith ar an ór, acht i n-a leabaidh sin, ní raibh sé</span>
<lb n="1241"/><span>balach íslighthe de'n fhuinneóig nó gur chualaidh Cunglach</span>
<lb n="1242"/><span>é ag gárthaighil ar chongnamh.</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>Suas le Cunglach ar an bhfuinneóig, agus bhí mo</span>
<lb n="1245"/><span>chréatúr thíos ins an mbaraille agus an tarra ag</span>
<lb n="1246"/><span>plubarnaighil isteach i n-a bhéal.  Níor fhéad Cunglach</span>
<lb n="1247"/><span>congnamh ná cúiteamh a thabhairt dhó, mar bhí sé thíos go</span>
<lb n="1248"/><span>dtí á n-a mhailidheacha ins an tarra.</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>"Ó thárla nach dtig liom fóirighthin a thabhairt dhuit,"</span>
<lb n="1251"/><span>arsa Cunglach, "ní rachaidh mise a bhaile gan an</span>
<lb n="1252"/><span>t-airgead."</span>
<lb n="1253"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="1254"/><p><span>Leis sin, sheas sé ar cheann an ghréasaidhe agus isteach</span>
<lb n="1255"/><span>leis dho aon léim amháin.  D'fhastuigh sé an mála agus</span>
<lb n="1256"/><span>bhí sé chomh hurrudhanta sin agus gur chaith sé an mála</span>
<lb n="1257"/><span>óir amach thríd an bhfuinneóig.  Gheárr sé an ceann</span>
<lb n="1258"/><span>de'n ghréasaidhe agus chaith sé amach é i ndiaidh</span>
<lb n="1259"/><span>an mhála mar bhí fhios aige, dá mbeith aghaidh an</span>
<lb n="1260"/><span>ghréasaidhe le feiceáil ar maidin, go n-aithneochaidhe é</span>
<lb n="1261"/><span>agus go gcrochfaidhe eisean ar maidin.  Nuair a d'fhág</span>
<lb n="1262"/><span>sé colann gan cheann aca, d' árduigh sé é fhéin suas,</span>
<lb n="1263"/><span>agus amach leis thríd an bhfuinneóig.  Chaith sé an mála</span>
<lb n="1264"/><span>óir aniar ar a dhruim agus chuir sé an ceann faoi n-a</span>
<lb n="1265"/><span>asgaill 's as go bráth leis chomh lúthmhar le meannán</span>
<lb n="1266"/><span>gabhair nó go dtainic sé go dtí cúl tighe an ghréasaidhe</span>
<lb n="1267"/><span>ins an áit a raibh cúláinín talmhana agus d'ádhlaic sé</span>
<lb n="1268"/><span>ceann an ghréasaidhe go domhain i bpoll.  Nuair a bhí</span>
<lb n="1269"/><span>sin déanta aige, chuaidh sé isteach 'un an tighe i</span>
<lb n="1270"/><span>nganfhios do éinne d'á raibh beó agus chaith sé an mála</span>
<lb n="1271"/><span>óir i n-aghaidh an urláir.  Agus, nuair a chualaidh bean</span>
<lb n="1272"/><span>an ghréasaidhe torann an óir, "Ábobú!" ars' ise,</span>
<lb n="1273"/><span>"cé'n rud é seo atá leat ná cá bhfuil sé fhéin?"</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>"Is cuma a' bith mhóir cá bhfuil sé," arsa Cunglach.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Sgread sise ag caoineadh agus "bíodh geall," ars'</span>
<lb n="1278"/><span>ise, "go bhfuil m' fhear breagh marbh."</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>"Tá," ars' eisean, "is má tá fhéin, nach bhfuil mise</span>
<lb n="1281"/><span>agat i n-a áit, is nach bhfuil mise níos fearr ná lucht</span>
<lb n="1282"/><span>luinge d'á chineál-san, agus i gceann an méid sin tá</span>
<lb n="1283"/><span>neart óir agus muicfheola againn agus, ó thárla go</span>
<lb n="1284"/><span>bhfuil, níl ádhbhar bróin ná casaoide agat."</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>Nuair a chuala sí na briathra sin, shámh sí agus thoisigh</span>
<lb n="1287"/><span>sí ag maolgháiridhe; agus a ghrádh, ar leagan do shúl bhí</span>
<lb n="1288"/><span>sí chomh péacach le péacóig a bheith ag déanamh bróid</span>
<lb n="1289"/><span>aistí fhéin as comhair sgátháin, agus, fhad 's bhí sí ag gol</span>
<lb n="1290"/><span>anonn 's anall ar fud an tighe, bhí sí chomh haereach agus</span>
<lb n="1291"/><span>d'fhéad sí a bheith, mar shíl sí go mbeith Cunglach aicí</span>
<lb n="1292"/><span>mar compánach agus ar deireadh chuir sí bleib cainte</span>
<lb n="1293"/><span>uirthí fhéin agus ars' ise:</span></p>
<lb n="1294"/>
<lb n="1295"/><p><span>"Mo ghrádh thú, goicé bhfuair tú an t-ór?"</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>"Is cuma goicé bhfuair mé é," ars' eisean, "acht</span>
<lb n="1298"/><span>tá sé againn; agus tá faitchíos m'anma orm go</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1299"/><p><span>n-íocfaidh mé an féarach dh'á bhárr, agus tá mé 'god'</span>
<lb n="1300"/><span>agairt anois," ars' eisean, "gan an rún a leigint</span>
<lb n="1301"/><span>leis an bhfárdoras, ná má leigeann, is gearr go</span>
<lb n="1302"/><span>mblaisfidh mise 'gus tusa do'n bhás."</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>Tar éis iad sgathamh de'n oidhche a chur tharstú le</span>
<lb n="1305"/><span>seanchas, chuaidh 'ach éinne aca i n-a leabaidh féin, agus</span>
<lb n="1306"/><span>ar maidin lá'r n-a bhárach, a ghrádh, bhí ruaille buaille</span>
<lb n="1307"/><span>ar fud an bhaile go raibh an t-ór tugtha as an muilionn</span>
<lb n="1308"/><span>agus colann gan cheann ins an mbaraille tarra.</span>
<lb n="1309"/><span>Nuair a shroich an sgéal an méire go raibh an t-ór</span>
<lb n="1310"/><span>imthighthe agus gan na gadaidhthe le fagháil, thainic</span>
<lb n="1311"/><span>báinidhe air agus mhionnuigh sé go mbeith anam an daill</span>
<lb n="1312"/><span>ghlic aige, mar budh é a chomhairligh é an t-ór a chur sa</span>
<lb n="1313"/><span>muilionn.  Leis sin chuir sé fios ar an dall glic agus</span>
<lb n="1314"/><span>thainic sé chuige ar bhuille boise.</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>"Tá an t-ór imthighthe," ars' an méire.</span></p>
<lb n="1317"/>
<lb n="1318"/><p><span>"Sin é chluinim," ars' an gliocaidhe.</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>"Sílim go bhfuil tú ag magadh fúm," ars' an</span>
<lb n="1321"/><span>méire.</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>"Dheamhan baoghal ar bith orm," ars' an gliocaidhe,</span>
<lb n="1324"/><span>"acht 'sé mo bharamhail ag bhfuil an cleasaidhe sin,</span>
<lb n="1325"/><span>cébí é fhéin, ar na fir is críonna d'á bhfuil beó agus</span>
<lb n="1326"/><span>caithfidh mise mo mheabhair a chur thar a riocht le breith</span>
<lb n="1327"/><span>air, má tá sé saoghlach ar an saoghal seo, agus seo í</span>
<lb n="1328"/><span>mo chomhairle dhuit-se anois: fágh an cholann atá ins an</span>
<lb n="1329"/><span>muilionn agus ceangail í ar dhruim capaill.  Siubhladh</span>
<lb n="1330"/><span>an capall ar fud an bhaile.  Bíodh fear le n-a cheann</span>
<lb n="1331"/><span>'ghá cheannaireacht agus feádhnach saighdiúr i n-a dhiaidh.</span>
<lb n="1332"/><span>'Léir mar bhéidheas an capall ag goil thar na doirsibh</span>
<lb n="1333"/><span>béidh na daoine ag faire ar an gcorp agus cébí</span>
<lb n="1334"/><span>muirighin ins an mbaile ar leobhtha an corp, gan</span>
<lb n="1335"/><span>dé dearbh ar bith, nuair a fheicfeas siad é, sgeart-</span>
<lb n="1336"/><span>faidh siad ag caoineadh le cumhaidh."</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>"Is maith é do chomhairle," ars' an méire, "acht,</span>
<lb n="1339"/><span>mur mbídh sí tairbheach, is gearr do sheal-sa ar an</span>
<lb n="1340"/><span>tsaoghal."</span></p>
<lb n="1341"/>
<lb n="1342"/><p><span>Rinneadh mar atá ráidhte, a chumhlódair, agus, nuair</span>
<lb n="1343"/><span>a chonnaic Cunglach an capall ag ceann na sráide,</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1344"/><p><span>shiubhail sé ó'n doras go dtí 'n teinidh, agus ars' eisean</span>
<lb n="1345"/><span>le bean an tighe:</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>"Ar do bhás coiméid an dtoiseochthá ag caoineadh</span>
<lb n="1348"/><span>nuair a thiocfas an corp as comhair an dorais?"</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Dubhairt sí nach gcaoinfeadh agus thoisigh seisean ag</span>
<lb n="1351"/><span>lasgadh bróg agus deireadh a shúile i gcomhnuidhe aige</span>
<lb n="1352"/><span>uirthí-se, agus a ghrádh, ar an móiméid a fuair sí</span>
<lb n="1353"/><span>radharc ar an gcorp, gháir sí ag caoineadh agus níor</span>
<lb n="1354"/><span>thráth dh'á fhaillighe do Chunglach é, tharraing sé sracadh</span>
<lb n="1355"/><span>de'n sgein trasnaí a ladhraicín i riocht go rabh sí ag</span>
<lb n="1356"/><span>sliobarnghail leis.</span></p>
<lb n="1357"/>
<lb n="1358"/><p><span>Nuair a chualaidh na saighdiúir an sgread caointe</span>
<lb n="1359"/><span>phlucht siad isteach mar sgata míoltógaí agus bhí</span>
<lb n="1360"/><span>Cunglach i lár an urláir ag cur fola mar mart, agus</span>
<lb n="1361"/><span>é ag béicighil le mhéad na péine agus an bhean ag gol</span>
<lb n="1362"/><span>ó laige go laige ag caoineadh an chuirp, acht shíl na</span>
<lb n="1363"/><span>saighdiúir gur ag caoineadh Cunglaigh a bhí sí, mar</span>
<lb n="1364"/><span>dubhairt Cunglach leobhtha go raibh ádhbhar caointe aici,</span>
<lb n="1365"/><span>mar nach raibh slighe ar bith acú acht an méid a bhí sé</span>
<lb n="1366"/><span>fhéin i n-an' a shaothrughadh ag déanamh bróg,  "agus is</span>
<lb n="1367"/><span>ádhbhar truaighe sinn," ars' eisean, "má bhím i bhfad</span>
<lb n="1368"/><span>faoi sguilthí na méire."</span></p>
<lb n="1369"/>
<lb n="1370"/><p><span>I leabaidh ceannphort na saighdiúr muintir an tighe</span>
<lb n="1371"/><span>a dhaoradh, 'sé an chaoi ar ghlac sé truaighe dhóbhtha agus</span>
<lb n="1372"/><span>shiubhladar amach agus shiubhail siad ó shráid go sráid</span>
<lb n="1373"/><span>ar fud an bhaile agus gan rud ar bith acú dh'á bhárr,</span>
<lb n="1374"/><span>agus d'fhill siad le linn an tráthnóna a bhaile ag an</span>
<lb n="1375"/><span>méire gan thúrla gan thárla, agus a dhearbhráthair, nuair</span>
<lb n="1376"/><span>a d'innis siad dhó go mbudh ádhbhar magaidh iad i rith</span>
<lb n="1377"/><span>an lae, is beag nár chaill sé a chiall, "agus," ars'</span>
<lb n="1378"/><span>eisean go feargach le n-a dhall glic:</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>"Ní thiubharfaidh mise faill eaglach dhuit níos mó, mar</span>
<lb n="1381"/><span>béidh do chnámha ag tuaradh ar an gcarn aoiligh ar</span>
<lb n="1382"/><span>maidin i mbárach."</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>"Dona go leór," ars' an dall glic, "acht agruighim</span>
<lb n="1385"/><span>d'onóir seal lae agus bliadhna a thabhairt dhom agus,</span>
<lb n="1386"/><span>mur mbídh greim cruaidh againn ar an gcleasaidhe i</span>
<lb n="1387"/><span>gcionn an ama sin, bhéarfaidh mé cead duit do rogha</span>
<lb n="1388"/><span>bás a thabhairt dhom."</span>
<lb n="1389"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1390"/><p><span>"Bíodh sé amhlaidh, mar sin," ars' an méire, "acht</span>
<lb n="1391"/><span>anois aithris dom cé'n chaoi i bhfuil brath agat an</span>
<lb n="1392"/><span>cleasaidhe a chreapall."</span></p>
<lb n="1393"/>
<lb n="1394"/><p><span>Labhair an gliocaidhe agus dubhairt:</span></p>
<lb n="1395"/>
<lb n="1396"/><p><span>"Bhí craoiseach na dubh-dhraoidheachta ag do bhunadh-sa</span>
<lb n="1397"/><span>agus baineadh dhaobhtha í le láim láidir agus tá sí faoi</span>
<lb n="1398"/><span>láthair ag rígh na Sléibhte Gorma agus agat-sa badh</span>
<lb n="1399"/><span>chóir a bheith sí, dá mbeith ceart le fagháil, acht</span>
<lb n="1400"/><span>"téidheann ag neart ar cheart," agus níl aon rí ar</span>
<lb n="1401"/><span>thalamh an domhain i n-an' an bhuaidh fhagháil ar rígh na</span>
<lb n="1402"/><span>Sléibhte Gorm a fhad 's tá an chraoiseach sin aige, mar</span>
<lb n="1403"/><span>tá oiread draoidheachta ins an gcraoisigh sin agus</span>
<lb n="1404"/><span>mharbhóchadh na mílte le n-a síneadh fad do righe uait i</span>
<lb n="1405"/><span>muigh an chatha; agus dá mbeith an chraoiseach sin agat-</span>
<lb n="1406"/><span>sa badh gearr go mbeitheá in do rígh i n-áit Ríogh na</span>
<lb n="1407"/><span>Sléibhte Gorm.  'Sé mo baramhail nach bhfuil éinne le</span>
<lb n="1408"/><span>fagháil atá i n-an' a faghála, mar tá na céadta thart</span>
<lb n="1409"/><span>i n-a timcheall 'gá cosaint agus tá na céadta marbh</span>
<lb n="1410"/><span>cheana fhéin ó am go ham a thug iarracht ar a fagháil;</span>
<lb n="1411"/><span>agus mo chomhairle-se dhuit anois," ars' eisean,</span>
<lb n="1412"/><span>"goirm sgoilb a chur amach agus a rádh go dtiubhraidh</span>
<lb n="1413"/><span>tú d'inghean mar chéile do'n ghaisgidheach is fearr a</span>
<lb n="1414"/><span>bhfuil misneach aige a ghol go dtí rí na Sléibhte Gorma</span>
<lb n="1415"/><span>agus an chraoiseach dhubh-dhraoidheachta a thabhairt agad</span>
<lb n="1416"/><span>agus seal lae agus bliadhna a thabhairt dhó leis an</span>
<lb n="1417"/><span>obair sin a chóinlíonadh agus tá mé cinnte go ngabhfaidh</span>
<lb n="1418"/><span>an cleasaidhe ar an aisdear sin agus tá mé ro-chinnte</span>
<lb n="1419"/><span>nach n-éireochaidh leis, agus ar ndóigh, má éirigheann</span>
<lb n="1420"/><span>leis agus an chraoiseach a thabhairt agad, is maith an</span>
<lb n="1421"/><span>airidh ar d'inghin é, agus, mur dtéidh éinne ar an aisdir</span>
<lb n="1422"/><span>sin, béidh mise toilteanach i gcionn lae agus bliadhna</span>
<lb n="1423"/><span>an bás fhoilint."</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>D'éist an méire go foighdeamhail leis agus, nuair a</span>
<lb n="1426"/><span>bhí deireadh le n-a chuid cainte, labhair an méire agus</span>
<lb n="1427"/><span>ars' eisean:</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>"Is minic a chualaidh mé bunadh mo shean-athar mhóir</span>
<lb n="1430"/><span>ag caint faoi'n gcraoisigh, agus bhéarfainn gach a bhfaca</span>
<lb n="1431"/><span>mé ariamh acht í a bheith agam agus déanfaidh mé mar</span>
<lb n="1432"/><span>atá ráidhte agat."</span>
<lb n="1433"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1434"/><p><span>Cuireadh an ghoirm sgoilb amach, a ghrádh, agus bhí</span>
<lb n="1435"/><span>ógánaigh na tíre ag breathnughadh air gach lá, acht má</span>
<lb n="1436"/><span>bhí fhéin, ní rabh an mhisneach aca a ghoil ag dréim le rígh</span>
<lb n="1437"/><span>na Sléibhte Gorm, dh'aindeoin go raibh cathughadh i</span>
<lb n="1438"/><span>ndiaidh inghine an mhéire aca uilig, mar bhí a dathamhlacht</span>
<lb n="1439"/><span>thar bárr.</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>Bhí go maith 's ní rabh go dona, a ghrádh.  Nuair a</span>
<lb n="1442"/><span>chonnaic Cunglach an ghoirm sgoilb, "M'anam," ars'</span>
<lb n="1443"/><span>eisean, "ó thárla go bhfuil an chroch i ndán dom, go</span>
<lb n="1444"/><span>bhféachfaidh mé babhta leis an gcraoiseach fhagháil, mar</span>
<lb n="1445"/><span>tá mé chomh sásta bás fhagháil ag troid go meisneamhail</span>
<lb n="1446"/><span>le bás fhagháil ar an gcroich."</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>Chuaidh Cunglach a chodladh an oidhche sin agus é</span>
<lb n="1449"/><span>socruighthe i n-a intinn aige go ngabhfadh sé ar thóir na</span>
<lb n="1450"/><span>craoisighe, dá mbadh nás dó a cheann a chailleadh i n-a</span>
<lb n="1451"/><span>chionn.</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>Thimcheall 's an uair mharbhtha de'n oidhche bhí sé i n-a</span>
<lb n="1454"/><span>shac codlata agus thoisigh sé ag brionglóidigh agus</span>
<lb n="1455"/><span>b'fhacas dó thrí n-a bhrionglóideach go raibh sgéimh mhná</span>
<lb n="1456"/><span>i n-a seasamh ag colbha na leabtha agus labhair sí leis</span>
<lb n="1457"/><span>agus dubhairt:</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>"A Chunglaigh!  thainic mé agat le comhairle do leasa</span>
<lb n="1460"/><span>a thabhairt dhuit, agus má ghlacann tú mo chomhairle,</span>
<lb n="1461"/><span>gheobhfaidh tú an chraoiseach a bhfuil tú ag brath léithe.</span>
<lb n="1462"/><span>Téirigh i n-a leithide seo de mhachaire ins and oidhche i</span>
<lb n="1463"/><span>mbárach agus sín ar d'fhad ins an bhféar agus tá ocht</span>
<lb n="1464"/><span>láir chapaill ins an machaire agus béidh siad ag</span>
<lb n="1465"/><span>smúracht agus ag ithe féir thart in do thimcheall.  Ná</span>
<lb n="1466"/><span>cuir cor ná cleas dhíot acht coinnigh cluas le n-éisteacht</span>
<lb n="1467"/><span>agus, cébí acú dhaobhtha a chuirfeas trí seitrigh aistí ar</span>
<lb n="1468"/><span>uair a dódhéag san oidhche, éirigh ar áit na mbonn agus</span>
<lb n="1469"/><span>sgar do dhá chois uirthi agus rachaidh mise i mbannaíbh</span>
<lb n="1470"/><span>go dtiubharfaidh sí thú go ceann d'aisdir.  Déan mar tá</span>
<lb n="1471"/><span>ráidhte agus má ghníonn, feicfidh tú mise aríst.  Slán</span>
<lb n="1472"/><span>leat anois agus go n-éirighidh do aisdear leat."</span></p>
<lb n="1473"/>
<lb n="1474"/><p><span>D'éaluigh sise ar bhuille boise agus dhúisigh Cunglach</span>
<lb n="1475"/><span>ar leagan do shúl agus bhí gach uile fhocal de'n méid</span>
<lb n="1476"/><span>seo i nglan-mheabhair aige.  D'éirigh sé ar maidin chomh</span>
<lb n="1477"/><span>héasgaidh le gealbhann, chomh croidheamhail le huan agus</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1478"/><p><span>chomh lúthmhar le mionnán gabhair.  Chuir sé baslach ar</span>
<lb n="1479"/><span>a éadan agus shlíoc sé a chúl, agus, ar ndóigh, d'ith</span>
<lb n="1480"/><span>sé béilidh na maidne agus thoisigh sé ag goil anonn 's</span>
<lb n="1481"/><span>anall ag baint stiall dhe'n lá no go dtainic an</span>
<lb n="1482"/><span>tráthnóna agus dearbhuighim gur ghluais sé go dtí'n</span>
<lb n="1483"/><span>machaire agus shín sé ins an bhféar mar hubhradh leis agus</span>
<lb n="1484"/><span>níor bh' fhada gur chruinnigh na láracha i n-a thimcheall</span>
<lb n="1485"/><span>agus ar uair an dó-dhéag chuir an ceann budh lugha agus</span>
<lb n="1486"/><span>budh craidhtigheacha trí seitrigh aistí agus bhí brón ar</span>
<lb n="1487"/><span>Chunglach nuair nár chuir ceann de na lárachaí slíoctha</span>
<lb n="1488"/><span>beathuighthe na seitrigh aistí, mar mheas sé nach raibh an</span>
<lb n="1489"/><span>ceainnín beag baoideach sin i n-an' a iomchur, acht, ar</span>
<lb n="1490"/><span>a shon sin, mar bhuailfeá do dhá bhois faoi chéile, fuaidh</span>
<lb n="1491"/><span>sé dho léim ar a druim agus rug sé barróg fhuinte</span>
<lb n="1492"/><span>chruaidh ar a muing, mar budh in é a shrian agus a</span>
<lb n="1493"/><span>dhiallaid le n-a choinneáil ó thuitim.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>Bhí go maith, a ghrádh mo chroidhe.  Ní túisge bhí sé ar</span>
<lb n="1496"/><span>a druim ná d'éirigh sí ins an spéir agus ní rabh a</span>
<lb n="1497"/><span>leithide de imtheacht ó thiar an domhain go dtí thuar an</span>
<lb n="1498"/><span>domhain agus bhí fúithi; agus a ghrádh, ar an bhfad sin</span>
<lb n="1499"/><span>bhí greim an fhir bháidhte ag Cunglach ar a muing, mar</span>
<lb n="1500"/><span>chonnaic sé roimhe lasracha teineadh ag dul go hárd ins</span>
<lb n="1501"/><span>an spéir agus dubhairt sé leis féin, dá ngabhfadh sí</span>
<lb n="1502"/><span>thríd an lasair, go mbeith seisean i n-a luaithreamhán,</span>
<lb n="1503"/><span>agus chomh tiugh géar agus thainic sí go dtí 'n lasair</span>
<lb n="1504"/><span>chuir sí sian agus seitre aistí, agus ar an toirt sgar</span>
<lb n="1505"/><span>an lasair ó chéile ins an riocht go ndeachaidh siad thar</span>
<lb n="1506"/><span>an lasair gan spuaic dóighte.</span></p>
<lb n="1507"/>
<lb n="1508"/><p><span>Seal gearr 'na diaidh sin thuirling sí ar an talamh</span>
<lb n="1509"/><span>agus thuirling Cunglach d'á druim le fóirighthin fhagháil,</span>
<lb n="1510"/><span>mar bhí sé i n-anafóir.  Ní túisge bhí sé ar an talamh</span>
<lb n="1511"/><span>ná chum an láir í féin i gcumraidheacht mná agus thoisigh</span>
<lb n="1512"/><span>Cunglach ag téigheadh, dá mhéad a mheisneach.</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>"Ná bíodh fuacht ná faitchíos ort romham-sa," ars'</span>
<lb n="1515"/><span>ise, "mar nár thug mise annseo thú le díoghbháil a</span>
<lb n="1516"/><span>dhéanamh dhuit, acht tá sé riachtanach agam innsint</span>
<lb n="1517"/><span>goicé mé fhéin.  Mise an leannán sídhe a bhaineas le</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1518"/><p><span>do threibh, agus ní tusa an chéad duine acú ar fhóir mé</span>
<lb n="1519"/><span>dhóbhtha; agus," ars' ise, "an bhfeiceann tú an ráth ríogh</span>
<lb n="1520"/><span>sin thall?"</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>"Feicim," arsa Cunglach.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>"An chraoiseach a bhfuil tusa ar a tóir, tá sí annsin,</span>
<lb n="1525"/><span>agus mur ndéanfaidh tusa do réir mar déarfas mise</span>
<lb n="1526"/><span>leat, is gearr do shaoghal.  Tá na céadta faoi airm</span>
<lb n="1527"/><span>ghéar agus trom ag cosaint na craoisighe, agus</span>
<lb n="1528"/><span>bíonn siad trí hoidhche agus trí lá i ngach uile</span>
<lb n="1529"/><span>sheachtmhain i n-a gcodladh agus ceithre hoidhche agus</span>
<lb n="1530"/><span>ceithre lá i n-a ndúiseacht, agus ó thuitfidh siad 'na</span>
<lb n="1531"/><span>gcodladh níl ní ar bith le n-a ndúiseacht go mbídh an</span>
<lb n="1532"/><span>t-am caitthe acht aon ní amháin, agus 'sé sin trae óir</span>
<lb n="1533"/><span>tá crochta ar an mbocán céadna a bhfuil an chraoiseach</span>
<lb n="1534"/><span>agus duine ar bith a théidheanns go dtí an chraoiseach</span>
<lb n="1535"/><span>beireann siad ar an trae óir i dtoiseach agus, nuair</span>
<lb n="1536"/><span>a bheireann, léimeann sé as a láimh agus tuiteann sé</span>
<lb n="1537"/><span>ar an talamh agus le mhéad binneas a thorainn cuireann</span>
<lb n="1538"/><span>sé crith talmhana seacht míle ar a thimcheall agus as an</span>
<lb n="1539"/><span>toirt, a ghrádh, tá an t-arm i n-a seasamh agus a n-airm</span>
<lb n="1540"/><span>i gcúl a nglaice aca, agus is iomdha mach ríogh le</span>
<lb n="1541"/><span>bainríoghain atá 'léis blaiseadh do'n bhás ag iarraidh an</span>
<lb n="1542"/><span>chraoiseach fhagháil.  Anois, a Chunglaigh, atá siad faoi</span>
<lb n="1543"/><span>láthair i n-a gcodladh, agus tig leat-sa a dhul isteach</span>
<lb n="1544"/><span>agus siubhal i n-a mullach agus ní baoghal go ndúiseochaidh</span>
<lb n="1545"/><span>tú iad, 's nuair a ghabhfas tú chomh fada leis an</span>
<lb n="1546"/><span>gcraoisigh, ar do bhás ná leag do lámh ar an trae óir</span>
<lb n="1547"/><span>no go gcaithfidh tú trí smugairle air i dtoiseach, agus</span>
<lb n="1548"/><span>ó chaithfeas, tá na geasa briste agus an draoidheacht</span>
<lb n="1549"/><span>faoi lár.  Nuair a dhéanfas tú sin, beir ar an trae</span>
<lb n="1550"/><span>óir in do láimh chlé agus an chraoiseach in do láimh dheis,</span>
<lb n="1551"/><span>agus cas thart trí huaire thimcheall do chinn é agus ní</span>
<lb n="1552"/><span>baoghal duit as sin amach í.  Inthigh anois agus déan</span>
<lb n="1553"/><span>mar dubhairt mé leat agus taraidh chugam ar áit na</span>
<lb n="1554"/><span>mbonn."</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>D'imthigh Cunglach leis, a ghrádh, chomh lúthmhar le</span>
<lb n="1557"/><span>sinneán gaoith' Márta agus isteach leis agus, le mhéad</span>
<lb n="1558"/><span>ar méid lucht cosanta a bhí ag cosaint na craoisighe,</span>
<lb n="1559"/><span>b'éigean dó siubhal i n-a mullach no gur shroich sé</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1560"/><p><span>bocán na craoisighe.  Rinne sé mar tá ráidhte agus</span>
<lb n="1561"/><span>níor fhás mórán féir faoi n-a chosaibh nó go dtainic sé</span>
<lb n="1562"/><span>ar ais go dtí an leannán agus bhí sí i n-a láir ag</span>
<lb n="1563"/><span>filleadh dó.  Níor labhair sé focal, mar nár chuir sí</span>
<lb n="1564"/><span>furán ar bith air, acht rinne sí comhartha dhó a dhul ar a</span>
<lb n="1565"/><span>druim.  Rinne sé sin go tapaidh agus d'éirigh sí i</span>
<lb n="1566"/><span>n-áirde agus as go bráth léithi an bealach céadna a</span>
<lb n="1567"/><span>dtainic sí nó gur thuirling sí ins an machaire céadna</span>
<lb n="1568"/><span>a bhfuair Cunglach ann í i dtoiseach, 's ar a móiméid</span>
<lb n="1569"/><span>ar thuirling d'fhág sí Cunglach i n-a sheasamh ar a dhá</span>
<lb n="1570"/><span>bhonn agus d'éaluigh sí uaidhe gan húth ná háth a rádh</span>
<lb n="1571"/><span>leis agus chráidh sé sin Cunglach go mór, nuair nár</span>
<lb n="1572"/><span>fhan sí le comhrádh beag a bheith aca le n-a chéile.</span></p>
<lb n="1573"/>
<lb n="1574"/><p><span>Thimcheall 's an tráth céadna bhí an lá agus bliadhain</span>
<lb n="1575"/><span>i n-aice a bheith caitthe agus mheas Cunglach go mb'fhearr</span>
<lb n="1576"/><span>dhó a ghoil go teach an mhéire i dtoiseach agus an</span>
<lb n="1577"/><span>chraoiseach a thesbáint mar comhartha gur chóimhlíon sé</span>
<lb n="1578"/><span>brígh a ghoirm sgoilb.</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>Phreab sé leis ar áit na mbonn agus an tráth ar</span>
<lb n="1581"/><span>shroich sé teach an mhéire bhí muintir an tighe ag brath</span>
<lb n="1582"/><span>ar an dall glic a chuir 'uin báis, mar bhí an lá agus</span>
<lb n="1583"/><span>bliadhain caitthe, agus níor chualaidh an méire go</span>
<lb n="1584"/><span>ndeachaidh duine ar bith ar thóir na craoisighe, acht i n-am</span>
<lb n="1585"/><span>a thárlaidh Cunglach le n-a thárrtháil, mar bhí siad ins</span>
<lb n="1586"/><span>an tráth céadna ag goil dh'á phlúchadh eidir dhá leabaidh</span>
<lb n="1587"/><span>clúmhaigh 's nuair a thainic Cunglach i láthair: "Goicé</span>
<lb n="1588"/><span>an ealadhain í seo ar siubhal agaibh?" arsa Cunglach</span>
<lb n="1589"/><span>leis an méire.</span></p>
<lb n="1590"/>
<lb n="1591"/><p><span>"Tá," ars' an méire, "ealadhain atá tuillte ag an</span>
<lb n="1592"/><span>ngliocaidhe seo le tamall, mar tá sé 'léis pleib</span>
<lb n="1593"/><span>magaidh a dhéanamh dhíom-sa go mion 's go minic, acht</span>
<lb n="1594"/><span>cuirfidh mise deireadh le n-a chuid gliocghaile, agus</span>
<lb n="1595"/><span>b'fhada ó badh chóir dhom sin a dhéanamh."</span></p>
<lb n="1596"/>
<lb n="1597"/><p><span>"Fóill, fóill!" arsa Cunglach, "b'fhéidir nach bhfuil</span>
<lb n="1598"/><span>sé cionntach 'chor ar bith, agus aithris dom anois, le</span>
<lb n="1599"/><span>toil d' onóra, goicé an chaoi a ndearna sé pleib</span>
<lb n="1600"/><span>magaidh dhíot."</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>D'innis an méire dhó faoi'n chráin mhuice agus</span>
<lb n="1603"/><span>faoi'n muilionn agus an t-ór agus faoi'n gcraoisigh a</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1604"/><p><span>bhí ag rígh na Sléibhte Gorm, "agus, ar ndóigh," ars'</span>
<lb n="1605"/><span>an méire, "tá an lá agus an bhliadhain caitthe agus</span>
<lb n="1606"/><span>ní bhfuair mé fios, fáirnis ná faisnéis faoi'n gcraoisigh</span>
<lb n="1607"/><span>ar an bhfad sin."</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>"Bhí foighdeach, a dhuine chóir," arsa Cunglach, "agus</span>
<lb n="1610"/><span>éist liom-sa.  Níl aon dall glic le fagháil is glice</span>
<lb n="1611"/><span>ná do ghliocaidhe de bhárr an trí chomhairle a thug sé</span>
<lb n="1612"/><span>dhuit-se le breith ar an ngadaidhe, acht sháruigh an</span>
<lb n="1613"/><span>gadaidhe sin a lán daoine fad-cheannach 'léir stuaim</span>
<lb n="1614"/><span>agus meabhair, 'léir intinn, agus deirim leat anois,</span>
<lb n="1615"/><span>a mhéire, go bhfuil tú ag caint láithreach leis an bhfear</span>
<lb n="1616"/><span>sin, mar is mise a mharbhuigh do mhuc agus a ghoid an</span>
<lb n="1617"/><span>t-ór agus is mise a fuaidh ar thóir na craoisighe, agus</span>
<lb n="1618"/><span>d'éirigh liom a fagháil agus 'léir do ghoirm sgoilb,</span>
<lb n="1619"/><span>is liom-sa d'inghean, agus is maith atá sí saothruighthe</span>
<lb n="1620"/><span>agam."</span></p>
<lb n="1621"/>
<lb n="1622"/><p><span>Thoisigh an méire ag maolgháiridhe agus ars' eisean:</span>
<lb n="1623"/><span>"Ar ag magadh ná dáiríribh atá tú i dtaobh an méid</span>
<lb n="1624"/><span>atá ráidhte agad?"</span></p>
<lb n="1625"/>
<lb n="1626"/><p><span>"Ní tráth magaidh é," arsa Cunglach, "agus sul</span>
<lb n="1627"/><span>má dtéidhmid níos fuide ins an tseanchas, tabhair a</span>
<lb n="1628"/><span>shaoirseacht do'n dall glic, agus gan smúid ar a</span>
<lb n="1629"/><span>theasga."</span></p>
<lb n="1630"/>
<lb n="1631"/><p><span>Labhair an méire agus dubhairt:</span></p>
<lb n="1632"/>
<lb n="1633"/><p><span>"Bhéarfaidh mé a shaoirseacht dó ar choinghioll, 'sé</span>
<lb n="1634"/><span>sin, má shásuigheann tú mé 'léir comharthaí gur tú rinne</span>
<lb n="1635"/><span>gach ní atá ráidhte agat."</span></p>
<lb n="1636"/>
<lb n="1637"/><p><span>Ní dhearnaidh Cunglach ceó acht a lámha a shíneadh amach</span>
<lb n="1638"/><span>uaidhe agus ars' eisean leis an méire: "A' bhfeiceann</span>
<lb n="1639"/><span>tú go bhfuil bárr na ladhraicín sgaitthe dhí sin?  Mar</span>
<lb n="1640"/><span>ghearr mé í an lá a dtainic do chuid saighdiúr ag</span>
<lb n="1641"/><span>tóraidheacht na muice agus chuir sé a lámh i n-a phóca</span>
<lb n="1642"/><span>agus thóig sé aníos dhá chluais fir, agus ars' eisean:</span></p>
<lb n="1643"/>
<lb n="1644"/><p><span>"Seo iad cluasa an fhir a bhí ins an mbaraille an</span>
<lb n="1645"/><span>oidhche a goideadh an t-ór."</span></p>
<lb n="1646"/>
<lb n="1647"/><p><span>D'fhosgail sé a thriús agus thug sé amach ó'n asgaill</span>
<lb n="1648"/><span>an chraoiseach, agus ars' eisean:</span></p>
<lb n="1649"/>
<lb n="1650"/><p><span>"Seo í an chraoiseach a bhí ag Righ na Sléibhte Gorma</span>
<lb n="1651"/><span>agus, mur bhfuil tú sásta anois, is deacair do shásamh."</span>
<lb n="1652"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1653"/><p><span>Níor labhair an méire focal, acht shín sé a lámh i</span>
<lb n="1654"/><span>gcoinne na craoisighe:</span></p>
<lb n="1655"/>
<lb n="1656"/><p><span>"Ní bhfuighidh tú in do láimh é," arsa Cunglach, "go</span>
<lb n="1657"/><span>mbídh d'intinn agam-sa i dtoiseach, 'sé sin, an</span>
<lb n="1658"/><span>gcoinneoghaidh tú d'fhocal 'léir do ghoirm sgoilb?"</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>"Coinneoghaidh mé m'fhocal," ars' an méire, "agus</span>
<lb n="1661"/><span>god as nach gcoinneoghainn , agus feicim anois go bhfuil</span>
<lb n="1662"/><span>tú 'léis mo shásadh i n-i gach uile nídh a bhain le</span>
<lb n="1663"/><span>comhairlí mo dhaill ghlic, agus saoruighim anois é, agus</span>
<lb n="1664"/><span>céad fáilte agus sláinte romhat-sa, a mhic mo chroidhe,</span>
<lb n="1665"/><span>mar nach bhfuil do leithide le fagháil 'léir inntreachta</span>
<lb n="1666"/><span>agus gaisgeamhlachta, agus is ádhbhar bróid dhamh-sa do</span>
<lb n="1667"/><span>leithide a bheith agam mar mac-chliamhain, agus bhéar-</span>
<lb n="1668"/><span>faidh mé m'inghean dhuit, mar is maith an airidhe ort í."</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>Ní dhearnaidh an méire ceo acht a dhá bhois a bhualadh i</span>
<lb n="1671"/><span>n-aghaidh a chéile, 's nuair a chualaidh a inghean torann</span>
<lb n="1672"/><span>na mbos, thainic sí i láthair ar an toirt, agus rinne sé</span>
<lb n="1673"/><span>a gcaidreamh le chéile ar an móiméid, agus ars' eisean</span>
<lb n="1674"/><span>léithe:</span></p>
<lb n="1675"/>
<lb n="1676"/><p><span>"Seo é do chompánach as seo amach, agus tar éis</span>
<lb n="1677"/><span>mo bháis béidh m'oighridheacht aige."</span></p>
<lb n="1678"/>
<lb n="1679"/><p><span>Rinneadh an cleamhnas, agus thoisigh siad ag</span>
<lb n="1680"/><span>ollmhughadh i gcomhair na bainse.  Fuair lucht ríoghdha</span>
<lb n="1681"/><span>agus lucht boichte cuireadh chum na bainse.  Chruinnigh-</span>
<lb n="1682"/><span>eadar, a ghrádh mo chroidhe, lag agus láidir, agus a</span>
<lb n="1683"/><span>chumainn, níor bhainis go dtí í, mar mhair sí seacht</span>
<lb n="1684"/><span>n-oidhche agus seacht lá, 's bhí blas na meala ar gach greim,</span>
<lb n="1685"/><span>agus ní raibh aon dá ghreim dho aon bhlas.  Bhí ithe agus</span>
<lb n="1686"/><span>ól aca i rith an ama agus lucht na bainse uilig ar seol</span>
<lb n="1687"/><span>na brach' agus b'fhearr an tslumairt a bhí aca ar</span>
<lb n="1688"/><span>dheireadh na bainse ná bhí ar a toiseach.  Nuair a bhí</span>
<lb n="1689"/><span>sult na bainse caitthe agus easbhaidh chodlata orthú go</span>
<lb n="1690"/><span>léir, sgap siad ar an t-ochtmhadh lá, agus i nDomhnach, a</span>
<lb n="1691"/><span>ghrádh mo chroidhe, fuaidh mise an clochán, fuaidh siad-san</span>
<lb n="1692"/><span>an bóthar, thainic mise in dtír agus fuaidh an t-iomlán</span>
<lb n="1693"/><span>aca amach ar an gcróchar.</span></p>
<lb n="1694"/>
<lb n="1695"/><p><span>Shíl Cunglach go mbudh í an chroch chrochta bhí i ndán dó,</span>
<lb n="1696"/><span>acht i n-a leabaidh sin fuair sé an bhean a mb' ainm</span>
<lb n="1697"/><span>dí an Chroch Chúmhartha.</span></p>
<lb n="1698"/>
<lb n="1699"/><p/>
<lb n="1700"/>
<lb n="1701"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Triúr Clainne na Bárd-Sgolóige

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Triúr Clainne na Bárd-Sgolóige

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
