Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama. An t-Aonadh Caibidil Déag.</title><author><persName>De Búrca, Uileog</persName></author><editor><name type="main">Coimín, Dáithí</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG01-29</note>
		 <note type="L">142</note>
		 <note type="B">1883</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>March, 1883</date><idno>IG01-29</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">1</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>De Búrca, Uileog</author><title>Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama. An t-Aonadh Caibidil Déag.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama. An t-Aonadh Caibidil Déag.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>March, 1883</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama. </span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>An t-Aonmhadh Caibidil Deug.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Cuireadh ós bhur g-cómhair an meud do</span>
<lb n="5"/><span>righne an t-oide Seághan Mac Héil ó'n</span>
<lb n="6"/><span>m-bliadhain 1820 go 1825, ós árd, ag</span>
<lb n="7"/><span>sgríobhadh litreach ins na páipeuraibh</span>
<lb n="8"/><span>puiblidhe.  Do shaoileadar na Sacsannaighe</span>
<lb n="9"/><span>an t-am sin go m-budh mhillteach madramhail</span>
<lb n="10"/><span>a leitid de litreachaibh a sgríobhadh.  Acht go</span>
<lb n="11"/><span>cinnte níor bh'eadh.  Ní dúbhairt se ionnta</span>
<lb n="12"/><span>acht an fhírinn ghlan.  Deirtear linn gur</span>
<lb n="13"/><span>searbh an fhírinn féin.  Ní rabhadar cleach-</span>
<lb n="14"/><span>tach air an fhírinn do chlos.  Roimh an am sin</span>
<lb n="15"/><span>ní raibh aon gar ag caint leo.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Cia an nós do righneadar na Uoluntiridh</span>
<lb n="18"/><span>cómhrádh leo? — righneadar é as beul guna</span>
<lb n="19"/><span>mór.  Ó bheul na g-Catoiliceach ní chualadar</span>
<lb n="20"/><span>guth leis na cianta.  Mar sin dé, bhí ion-</span>
<lb n="21"/><span>gantas orra.  Níor thuigeadar é.  Bhí an</span>
<lb n="22"/><span>oiread iongantais orra an tráth sin ag</span>
<lb n="23"/><span>léigheadh litreach Hierophilos no ag éisteacht</span>
<lb n="24"/><span>leo — agus do bhí orra a n-urraigh faoi</span>
<lb n="25"/><span>chómhrádh Pharneill i d-Tigh na Feise.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Sin chugaibh, a lucht léighthe, an meud do</span>
<lb n="28"/><span>righne Seághan MacHéil ós árd gus an</span>
<lb n="29"/><span>m-bliadhain 1825.  Anois cuirthear ós</span>
<lb n="30"/><span>cómhair na muintire a léigheas an leabhair so</span>
<lb n="31"/><span>an chaoi do chaith an t-oide óg a bheatha</span>
<lb n="32"/><span>ós ísiol air feadh na m-bliadhan ceudna.</span>
<lb n="33"/><span>An tráth nach raibh se ag tabhairt teagaisg</span>
<lb n="34"/><span>do'n chomplacht macaomh óg a bhí faoi n-a</span>
<lb n="35"/><span>threorughadh, bhidheadh se tugtha do ghnóthaibh is</span>
<lb n="36"/><span>dual do shagart a dhéanadh: bhidheadh se seal</span>
<lb n="37"/><span>in Áth-Cliath; no i g-Cartun i d-tigh Mhic</span>
<lb n="38"/><span>Ghearailt, ceannairt Laighean no le sagart-</span>
<lb n="39"/><span>aibh ag siubhal amach faoi'n tír, no air</span>
<lb n="40"/><span>marcaigeacht.  Deirtear linn go raibh se</span>
<lb n="41"/><span>ins an am sin, seang, acht lúthmhar, ligthe,</span>
<lb n="42"/><span>fearamhail, urránta. </span>
<lb n="43"/><span>  </span>
<lb n="44"/><span>Ag dul go h-Át-cliath, ní raibh gleus</span>
<lb n="45"/><span>aisdir air bith aige, acht air dhruim capaill,</span>
<lb n="46"/><span>se sin, air marcaigheacht, no air cois ag</span>
<lb n="47"/><span>siubhal.  Is iomdha uair do chuaidh se do'n</span>
<lb n="48"/><span>bhaile mór air cois — ag dul ann agus</span>
<lb n="49"/><span>filleadh air ais an lá ceudna i d-timchioll</span>
<lb n="50"/><span>deich mile air fhichid bealaigh, ag teacht agus</span>
<lb n="51"/><span>ag imtheacht.</span>
<lb n="52"/><span>  </span>
<lb n="53"/><span>I measg na sagart óg agus na n-oideadh</span>
<lb n="54"/><span>óg, budh h-é an fear dob' urránta agus</span>
<lb n="55"/><span>budh ligthe, no lúthmhara i siubhal air cois,</span>
<lb n="56"/><span>aig marcaigheacht, no gleus gaisgidheachta</span>
<lb n="57"/><span>air bith eile.  Is minic do fuair se cuireadh</span>
<lb n="58"/><span>aig tigh mór an Chartuin.  Is minic mar an</span>
<lb n="59"/><span>g-ceudna bhidheadh na sagairt Francacha a</span>
<lb n="60"/><span>tháinic go h-Éirinn ó'n bh-Frainc, aig bórd in</span>
<lb n="61"/><span>aoinfheacht leis, agus is iomdha stáir ghreann-</span>
<lb n="62"/><span>mhar bhí aige d'á m-bárr, i g-caitheadh tearma</span>
<lb n="63"/><span>a shaoghail tar éis an ama sin, ag smuaineadh</span>
<lb n="64"/><span>agus ag trácht air na laethibh nuair do bhidh-</span>
<lb n="65"/><span>eadh na fir fóghlumhtha sin ag déanadh a n-</span>
<lb n="66"/><span>dóthain Sacsbheurla blasda a labhairt.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Gach Samhradh agus air amannaibh eile budh</span>
<lb n="69"/><span>ghnáthach leis an oide teacht d'á bhaile féin — no</span>
<lb n="70"/><span>go Cill-alaidh, le seal aimsire a chathadh leis</span>
<lb n="71"/><span>an Easpog — an t-Ollamh ró-urrumtha Pea-</span>
<lb n="72"/><span>dar Ualdronach, no seal le Áirdeaspog</span>
<lb n="73"/><span>Thuama, Olibher Ua Ceallaigh.  Ó am go</span>
<lb n="74"/><span>h-am righne se seanmóir do luadh do na</span>
<lb n="75"/><span>h-Easpogaibh so, i d-tráthaibh puiblidhe, no aig</span>
<lb n="76"/><span>aimsir féile móire mar an g-Cáisg, no an</span>
<lb n="77"/><span>Diathordain roimhe, no Aoine an Cheusta.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Is ins an m-bliadhain 1814 do righneadh</span>
<lb n="80"/><span>an t-Athair Peadar Ualdronach 'na Easpog</span>
<lb n="81"/><span>air Chill-alaidh.  Do bhí se roimhe sin 'na</span>
<lb n="82"/><span>áirdiacún i bh-fairce Thuama, agus Sagart</span>
<lb n="83"/><span>Páráisde air Bhracan, áit gar do bhaile</span>
<lb n="84"/><span>iongantach an Chnoic i g-Condae Mhaigheo.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Fuair an t-Easpog Billeogach bás i m-</span>
<lb n="87"/><span>bliadhain 1812.  Do bhí se anois 'na Easpog</span>
<lb n="88"/><span>ós cionn Chille-alaidh dhá-bliadhain-deug</span>
<lb n="89"/><span>agus fiche, óir do righneadh Easpog dé A.D.</span>
<lb n="90"/><span>1780.  Fuair se bás obann — acht bhí se réidh</span>
<lb n="91"/><span>úllmhuighthe roimhe. Fuair se cuireadh dul go</span>
<lb n="92"/><span>h-Át-cliath aig dáil Easpog na h-Éireann</span>
<lb n="93"/><span>faoi an g-cead toirmeasgtha a bhronnadh no</span>
<lb n="94"/><span>gan a bhronnadh, air Arduachtarán na Feise</span>
<lb n="95"/><span>Ríoghamhla.  Do thiomáin se a chaplaidh agus</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="96"/><p><span>a charbad féin.  Thug se a rádh in aghaidh</span>
<lb n="97"/><span>cead a thabhairt do'n Urraigh Ríoghamhail toir-</span>
<lb n="98"/><span>measg a bheith aige air nuadh-Easpog.  Ag</span>
<lb n="99"/><span>filleadh i m-baile dhó, aig Muillin-geárr,</span>
<lb n="100"/><span>ghlacadar na caplaidh scanradh, agus thuit</span>
<lb n="101"/><span>an t-Easpog as an g-carbad, agus gortui-</span>
<lb n="102"/><span>gheadh go mór é.  Ó'n m-brughadh agus an</span>
<lb n="103"/><span>leonadh d'éirigh dhó, ní bh-fuair se biseach.</span>
<lb n="104"/><span>Do bhí laethe a bheatha líonta suas le deagh-</span>
<lb n="105"/><span>oibreachaibh agus do ghlaoidh an Tighearna</span>
<lb n="106"/><span>chuige féin é.  Cuireadh a fhuighill, no a</span>
<lb n="107"/><span>chorp a g-Cill na Maighne ins an g-cuaine</span>
<lb n="108"/><span>faoi thúr an teampuill.</span>
<lb n="109"/><span>  </span>
<lb n="110"/><span>Mar gheall go raibh Árdcheann na h-Eag-</span>
<lb n="111"/><span>laise i ngeibhinn aig Napoleon ní righneadh</span>
<lb n="112"/><span>easpog a chruthughadh air feadh na h-aimsire</span>
<lb n="113"/><span>sin.  Agus mar gheall air sin, ní raib eas-</span>
<lb n="114"/><span>pog nuadh ós cionn Chille-alaidh go d-tí an</span>
<lb n="115"/><span>mhí dheigheanach 'san bh-fóghmhar i m-bliadhain</span>
<lb n="116"/><span>1814, nuair do righneadh Easpog de'n Athair</span>
<lb n="117"/><span>Peadar Ualdronach air a bh-fuil trácht</span>
<lb n="118"/><span>againn shuas.</span>
<lb n="119"/><span>  </span>
<lb n="120"/><span>Do bhí se mar sin dé, deich m-bliadhna ós</span>
<lb n="121"/><span>cionn Fairce Cille-alaidh i m-bliadhain 1824:</span>
<lb n="122"/><span>agus ó thárla go raibh se dul in aois foirse,</span>
<lb n="123"/><span>bhi se cráidhte, agus gan meisneach gan lúth</span>
<lb n="124"/><span>no neart in a chnámhaibh le obair mhóir air bith</span>
<lb n="125"/><span>do dhéanadh.  Mar sin dé, d'iarr se Easpog</span>
<lb n="126"/><span>congnamhthaigh a bheith aige.  Dúbhairt se so</span>
<lb n="127"/><span>le roinn d'á chuid sagart.  Agus ag breath-</span>
<lb n="128"/><span>nughadh thart orra air fad, cá bh-fuil an fear</span>
<lb n="129"/><span>a bhí níos óir dheirce, níos fheidhmeamhla, faoi</span>
<lb n="130"/><span>cháil agus chlú níos mó 'ná bhí Seághan Mac</span>
<lb n="131"/><span>Héil, oide diadhachta i g-coláisde Mhaighe-</span>
<lb n="132"/><span>Nuadhat, fear d'á fhairce fhéin agus d'á</span>
<lb n="133"/><span>mhuintir féin.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Righne an t-Easpog Ualdronach rogha, mar</span>
<lb n="136"/><span>sin, de Seághan Mac Héil; do shásuigh an</span>
<lb n="137"/><span>rogha so leis an g-cléir, agus do cuireadh a</span>
<lb n="138"/><span>ainm do'n Róimh, le inntinn go n-déanfaidhe</span>
<lb n="139"/><span>a thogha 'dan Roimh agus go n-déanfaidhe</span>
<lb n="140"/><span>easpog dé.</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>Air an 31 adh lá de cheud mhí na bliadhna</span>
<lb n="143"/><span>1825 do thogh an Phropaganda a ainm, agus</span>
<lb n="144"/><span>dúbhradar na Cárdinail 'gur b'é a bheidheadh</span>
<lb n="145"/><span>'na Easpog coghnamhthach aig an Easpog Ual-</span>
<lb n="146"/><span>dronach.  Air an dara lá de mhí na bh-faoi-</span>
<lb n="147"/><span>lidh do thug an Pápa a thoil do'n rogha agus</span>
<lb n="148"/><span>d'aontuigh se dhó; agus air an 12 adh lá cuir-</span>
<lb n="149"/><span>eadh amach litir an Phapa.  Air an chúigeadh</span>
<lb n="150"/><span>lá de mhí mheádhoin an t-Samhraidh 'na dhiaigh,</span>
<lb n="151"/><span>do righneadh a choisreacan 'na Easpog i g-</span>
<lb n="152"/><span>Coláisde Maighe-Nuadhat.</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>(Le bheith air leanamhain.)</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama. An t-Aonadh Caibidil Déag.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama. An t-Aonadh Caibidil Déag.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
