Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Ult1924_06</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1924</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Ult1924_06</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An t-Ultach</title><imprint><publisher>Comhaltas Uladh</publisher><date>1924</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN t-ULTACH</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>PÁIPÉAR MÍOSAMHAIL FA CHOINNE GAEDHEAL TUAISCEART ÉIREANN.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Iml. 1.  Uimhir 6.  MÍ NA FEIL' EOGHAIN.  1924.  Luach Dhá Phighinn.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>AN t-ULTACH.</span>
<lb n="8"/><span>Árus Chonnradh na Gaedhilge,</span>
<lb n="9"/><span>5, Plás na Trágha,</span>
<lb n="10"/><span>Dún Dealgan.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Foillseóchthar “An t-ULTACH” an chéad lá de ghach mí.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>LUACH:  2ph.; nó 3ph thríd an phost.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Sínteanas bliadhantamhail (airgead roimh ré) leis an</span>
<lb n="17"/><span>pháipéar a fhagháil thríd an phost, 3s.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>RÉIDH ANOIS!</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>“LÁ NA CÚIRTE.”</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>(Le “Cú Chulainn.”)</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Leabhar breagh so-léighte. — 87 Leathanach — Tagra.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Saor thríd an phost — 2/2; ó</span>
<lb n="28"/><span>PHEADAR Ó DUBHDA, Dún Dealgan.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>FÓGRADH.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Tionólfar cruinniughadh i gCluain-Eois, Diardaoin</span>
<lb n="33"/><span>Chuirp Críost (Meitheamh 19), chun Comh-Cheangal Gaedheal</span>
<lb n="34"/><span>Uladh a chur air bun.  Béidh Feis air siubhal i gCluain-Eois</span>
<lb n="35"/><span>an lá sin, agus fógrochthar uair agus ionad an chruinnighthe</span>
<lb n="36"/><span>a's an árdán.  Súiltear go gcuirfear teachtairidhe a's na</span>
<lb n="37"/><span>Craobhacha, na Coisdi agus na Cumainn eile.  Duine air</span>
<lb n="38"/><span>bith a chuireas spéis san obair, béidh fáilte roimhe.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>OIGHREACHT NA nGAEDHEAL.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Bhí mé 'mo sheasamh ar ardán, agus mé ag amharc ar</span>
<lb n="43"/><span>an dúthaigh a bhí le feiceáil thart fa dtaobh díom.  I bhfad</span>
<lb n="44"/><span>siar uaim, ag bun na spéire, bhí Tóin Glinne le feiceáil —</span>
<lb n="45"/><span>sliabh atá i ndeas do Ghleann Cholmcille — gleann</span>
<lb n="46"/><span>a fuair cliú agus cáil de thairbhe a bhailigh Artur</span>
<lb n="47"/><span>Darlaigh de shean-cheolta Gaedhealacha ann.  Níos</span>
<lb n="48"/><span>deise damh fós, bhí na sléibhte ar a' taoibh eile</span>
<lb n="49"/><span>den Chlochán Líath — Croch Uí Bhaoighill, Oileán Árainne,</span>
<lb n="50"/><span>agus Uaighe — cé nach gcualaidh trácht orra-súd, agus ar</span>
<lb n="51"/><span>an méidh scéaltaí agus tairngireacht a bhaineas leobhtha:</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="54"/><span>“Mo thrí thruaighe naoí n-uaire,</span>
<lb n="55"/><span>Toraighe, Uaighe, agus Árainn,</span>
<lb n="56"/><span>Plaincéid shuaidhte, dhearga fútha,</span>
<lb n="57"/><span>In áit 'na bplaincéud bán.”</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="60"/><span>Cha ndéanaim-se dearmad orthu, cibé ar bith, go bhfuaraidh</span>
<lb n="61"/><span>an bás mo bhéal, ná is iomdha lá pléisiúrdha a chaith mé i</span>
<lb n="62"/><span>dTír Chonaill, agus is iomdha oidhche a chaith mé tamall ag</span>
<lb n="63"/><span>gabháil do “Chloich Cheann Fhaolaidh,” “Mo Dhá Róisín,”</span>
<lb n="64"/><span>“Maicín,” agus a leithéidí ag féachaint le cuid d'aoibhneas</span>
<lb n="65"/><span>agus de dhraoidheacht na tíre sin a thabhairt ar air chugam,</span>
<lb n="66"/><span>agus mé tuirseach de “Leabhraí troma gránna” na</span>
<lb n="67"/><span>hollsgoile.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Ach d'fhóbair go ndéanfainn dearmad de na rudaí</span>
<lb n="70"/><span>eile a bhí le feiceáil ó'n droichead adaí — Abhainn na</span>
<lb n="71"/><span>Cláideadh agus í ag déanamh slighe thríd na portaigh</span>
<lb n="72"/><span>dhubha, an bealach mór cnapach, corrach, clochach, a chois na</span>
<lb n="73"/><span>h-abhna, na toighthe beaga, na clocha móra loma, na cnuic</span>
<lb n="74"/><span>chorcra ó Chroiligh go Cnoc Fola, agus an t-Earagal ag</span>
<lb n="75"/><span>coimhéad amach thar an tír mar a bhéadh sean-rí 'na sheasamh</span>
<lb n="76"/><span>ag ceann cláir, agus a chuid cómhairleóir thart fá'n bhórd.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Is minic a shílinn gur ghlac sé droch-bharamhail díom a'</span>
<lb n="79"/><span>chéad lá aríamh a leag sé súil orm — dá mbéinn i Machaire</span>
<lb n="80"/><span>a' Chlochair, nó ag dul suas go Mín Doire Dhamh, nó soir</span>
<lb n="81"/><span>go Doirí Beaga, nó siar go Machaire Loisge, nó go Rann</span>
<lb n="82"/><span>na Feirste, bhéadh sé ag coimhéad orm, dá mbéinn ar a</span>
<lb n="83"/><span>bhealach siar nó soir, bhéadh sé ag gluaiseacht go mall,</span>
<lb n="84"/><span>sílfheá, ag íarraidh coinneáilt suas liom, agus cibé áit</span>
<lb n="85"/><span>'na mbéinn 'sa dúthaigh mhóir, fhairsing sin, tchínn é</span>
<lb n="86"/><span>díreach os mo chómhair amach.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Agus 'san oidhche fhéin, agus é dubh, dorcha, chuirfeadh</span>
<lb n="89"/><span>ceol na habhna agus boladh bréagh, cúmhra na mónadh</span>
<lb n="90"/><span>aoibhneas ar do chroidhe, agus bhéarfeá do mhíle buidheachas</span>
<lb n="91"/><span>do Dhía, cionnus bheith beó in Éirinn ársa na bhFíann.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Ach ní'l 'sa mhéid atá scríobhtha agam thuas ach rud</span>
<lb n="94"/><span>amuideach ann fhéin.  Buidheachas mór le Día go bhfuil tír</span>
<lb n="95"/><span>bhréagh againn — ach fanfaidh an tír ann, go deireadh an</span>
<lb n="96"/><span>tsaoghail.  Má thig an lá achoidhche a mbéidh an Gaedheal</span>
<lb n="97"/><span>deireannach imthighthe as Tír Chónaill agus as Éirinn — agus</span>
<lb n="98"/><span>nár leige Día é! — béidh na cnuic agus na sléibhte ag</span>
<lb n="99"/><span>amharc chomh bréagh an lá sin agus tá siad indiú.  Dá</span>
<lb n="100"/><span>mbéadh deireadh le hÉirinn, agus “Sasuinn nua dár</span>
<lb n="101"/><span>b'ainm Éire” préamhuighthe 'san oileán seo, ní bhéadh a</span>
<lb n="102"/><span>rían ar an Earagail, agus bhéadh a' Chláideadh chomh binn</span>
<lb n="103"/><span>ceólmhar agus atá sí indiú.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>Caidé an rud a bhfuil mé ag teacht air?  Tá, gur</span>
<lb n="106"/><span>cine, uasal, ársa, Clanna Gaedheal, agus go bhfuil</span>
<lb n="107"/><span>oidhreacht uasal le sábháil acu.  Go bhfuil an tír álainn seo</span>
<lb n="108"/><span>acú, ó láimh Dé le sealbhughadh go deireadh an tsaoghail,</span>
<lb n="109"/><span>agus nach bhfuil sé de chead acú a dtír fhéin a thréigbhéail,</span>
<lb n="110"/><span>ná a n-oidhreacht uasal a shéanadh.  Go bhfuil an náisiún sin</span>
<lb n="111"/><span>a buaileadh ag Cionn tSáile beo go fóill, ó Thír Chonaill</span>
<lb n="112"/><span>go Cíarraidhe, ach go bhfuil fuil a chroidhe dá sileadh go</span>
<lb n="113"/><span>fóill, go bhfuil na stócaigh láidre, agus na girrseacha</span>
<lb n="114"/><span>glana cúmhra doigheamhla ar chóir daobhtha a bheith na gcúl</span>
<lb n="115"/><span>taca daoithe dá ruagadh thar sáile — siar go 'Meiricá agus</span>
<lb n="116"/><span>anonn go hAlbain.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>'Síad muinntir na Gaedhealtachta na fíor Ghaedhil —</span>
<lb n="119"/><span>Gaedhil sinne, fosta (Muinntir Bhaile Átha Cliath agus na</span>
<lb n="120"/><span>Galldachta), agus is iomdha buille a bhuail muinntir Bhaile</span>
<lb n="121"/><span>Clíath ar son na Saoirse — ach na bímís 'ár ndalladh fhéin,</span>
<lb n="122"/><span>pé Saoirse a bainfear amach i mBaile Átha Clíath, nó cibé</span>
<lb n="123"/><span>cineál ríaghaltais a cuirfear ar bun ann, ní bhéidh baint</span>
<lb n="124"/><span>aige leis an náisiún a d'oil Cú na gCleas, má leigimíd</span>
<lb n="125"/><span>do'n Ghaedhealtacht bás fhághail — má leigimíd do mhuinntir</span>
<lb n="126"/><span>na Gaedealtachta dhul go hAmericá.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Caithfear cothrom na Féinne thabhairt do mhuinntir na</span>
<lb n="129"/><span>Gaedhealtachta, obair a thabhairt daobhtha, agus 'íad</span>
<lb n="130"/><span>d'athchur ar bhántaibh saidhbhre na tíre — an talamh a baineadh</span>
<lb n="131"/><span>díobhtha fadó a thabhairt arais.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Caithfear oideachas meadhonach, agus árd-oideachas</span>
<lb n="134"/><span>saor a thabhairt do chuid páistí na Gaedhealtachta — ná ní</span>
<lb n="135"/><span>féidir an Ghaedhilg a shábháil gan íad, agus ní mhairfid</span>
<lb n="136"/><span>spiorad na Náisiúntachta má fhághann an Ghaedhilg bás.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Ní thig le muinntir Bhaile Átha Clíath an Ghaedhilg a</span>
<lb n="139"/><span>thabhairt ar ais leis a bheagán Gaedhilge atá acu fhéin.  Ní</span>
<lb n="140"/><span>féidir leó ach cuidiú leis na daoine 'sa Ghaedhealtacht —</span>
<lb n="141"/><span>agus nach mór an obair sin.  Ní'l mé ag cur milleáin</span>
<lb n="142"/><span>orrthú — ná is duine acú mé fhéin — ach sin an fhírinne.</span>
<lb n="143"/><span>Ceileadh a' Ghaedhilg orainne i mBaile Átha Clíath.</span>
<lb n="144"/><span>Gaedhilg chos-mhaide, Gaedhilg bhacach, atá ag an chuid is</span>
<lb n="145"/><span>fearr againn — agus tá 97 as a chéad de Mhuinntir Bhaile</span>
<lb n="146"/><span>Átha Clíath gan Ghaedhilg.  Dá mbainfidhe an chos de dhuine,</span>
<lb n="147"/><span>b'amuideach an rud é a chur a throid le gaisgidheach mór</span>
<lb n="148"/><span>clúiteach mar Balor Béimeann — ach bhéadh sé comh</span>
<lb n="149"/><span>hamuideach an fear a cháineadh cionnus é a bheith ar leath-</span>
<lb n="150"/><span>chois.  Mar sin do “Ghaedhilg Bhaile Clíath.”  B'amuideach</span>
<lb n="151"/><span>rud é fear maith ar bith a cháineadh chionn's gan Gaedhilg</span>
<lb n="152"/><span>mhaith a bheith aige, muna bhfuil neart aige fhéin air.  Ach,</span>
<lb n="153"/><span>b'amuidighe ná sin Gaedhilg bhacach, bhriste “Bhaile Átha</span>
<lb n="154"/><span>Clíath” a chur a throid le Balor Mór Béimeann an</span>
<lb n="155"/><span>Bhéarla.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>Ar an “native speaker” atá ár seasamh.  Sé an fear</span>
<lb n="158"/><span>a bhfuil Gaedhilg ón chlíabhán aige a shábhálfas an Ghaedhilg.</span>
<lb n="159"/><span>Ní sábhálfar an Ghaedhilg gan é — ach caithfidh Gaisgidheach na</span>
<lb n="160"/><span>Gaedhilge cabhair fhághail uainne, nó is baoghalach nach</span>
<lb n="161"/><span>bhfuigh sé buaidh ar Bhalor.  Ní mise an chéad duine</span>
<lb n="162"/><span>adubhairt rud mar seo, agus tá súil agam nach mé an</span>
<lb n="163"/><span>duine deireannach a déarfas é.  Donn Piatt.</span>
<lb n="164"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="165"/><p><span>SEANCHUS SA CHEARDCHAIN:  Cú Chulainn.</span>
<lb n="166"/><span>do Scríobh.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>CEIST NA TEORAINNTE.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Brian Gabha, a phrintiseach gasura Leáraidhe agus cupla</span>
<lb n="171"/><span>comhursanach ag cur síos ar chúrsa na h-aimsire.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Brian;  Tchím go bhfuilthear chun ceist seo na teorainnte</span>
<lb n="174"/><span>a shocrú fa dheireadh.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Paidí:  Tá; is goirid uainn anois go mbéidh a cheanntar</span>
<lb n="177"/><span>ag cumhangú isteach ar an Chréagach; caithfidh sé</span>
<lb n="178"/><span>géilleadh.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>Séamaí:  Caithfidh — agus tá'n chuma sin air!  Is é nach</span>
<lb n="181"/><span>ngéillfidh órlach — agus tá'n ceart aige.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Brian:  Ár ndóigh, a Shéamaí, char dheas leat go mbeadh an</span>
<lb n="184"/><span>teorainnte seo ann i gcómhnuidhe.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>Séamaí:  Ba chuma liom; acht char dheas liom gan</span>
<lb n="187"/><span>leanamhaint do'n t-sean-dóigh a bhí aige n-ár sinn-</span>
<lb n="188"/><span>sir.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>Paidí:  Cá bhfuair tú do chuid eolais ar stáir no ar chruinn-</span>
<lb n="191"/><span>eolas na tíre, a Shéamaí, nuair a deir tú sin.</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>Séamaí:  Nach fada atá Cúige Uladh ann, agus cad chuige</span>
<lb n="194"/><span>go mbeadh cead ag duine ar bith no ag dream ar</span>
<lb n="195"/><span>bith teorainnte na cúige sin a bhrisiu.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>Brian:  Ag magadh atá sé, a Phaidí.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Séamaí:  Ag magadh!  Is annamh damh-sa ag magadh, a</span>
<lb n="200"/><span>Bhriain.  Saoileann cuid daoine gur a' magadh atá</span>
<lb n="201"/><span>an Créagach fósta, acht mise 'mo bhannaidhe nach a'</span>
<lb n="202"/><span>magadh 'tá sé acht i n-dairíre píre.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Paidí:  Agus nár mhaith leat go ndeanfaidhe socrú ar an</span>
<lb n="205"/><span>cheist?</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>Séamaí:  Ba mhaith liom go leanfaidhe do'n t-sean-roinnt</span>
<lb n="208"/><span>a bhí i n-Éirinn, i., na cúigí bheith mar bhí fad ó.  Acht</span>
<lb n="209"/><span>b'fhearr liom go mbeadh an sean-chúige Uladh ann —</span>
<lb n="210"/><span>suas go dtí bruach na Bóinne — an bruach theas.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Brian:  Tá tusa níos déine ná an Créagach fhéin, mar sin.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>Séamaí:  Sin an locht amháin atá agam air — nach bhfuil sé</span>
<lb n="215"/><span>ag dul d'réir an t-sean-roinnt.  Acht 'sé mo</span>
<lb n="216"/><span>bharramhail nach mbéidh se i bhfad sásta le sruthainín</span>
<lb n="217"/><span>no claidhe cloch mar theorainnte do n-a chúige.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Learaidhe:  Is iontach é an teorainnte sin, a Shéamaí.  Bhí</span>
<lb n="220"/><span>mé fhéin agus Micí Thoirdhealbhaigh thart an bealach</span>
<lb n="221"/><span>sin cupla lá ó shoin agus chan fhacamuid a'n dadaí</span>
<lb n="222"/><span>a thaisbeanfadh go rabh dhá chúige ann chor ar bith.</span>
<lb n="223"/><span>Thug Micí fa dtear beirt de na “specials” 'na</span>
<lb n="224"/><span>suidhe ar an droichead rómhainn agus stadmuid.</span>
<lb n="225"/><span>Acht giota beag níos fuide suas bhí saighdiur d'arm</span>
<lb n="226"/><span>an t-Saor-Stáit agus guna in a láimh aige.  Bhí</span>
<lb n="227"/><span>muid-inne san Saor-Stát agus bhí na saighdiuirí ann</span>
<lb n="228"/><span>fósta acht bhí na “specials” a bhí eadrainn i gcúige</span>
<lb n="229"/><span>Uladh — agus cha rabhamuid uilig níos mó na leath-</span>
<lb n="230"/><span>chéad slat ó n-a chéile.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>Brian:  B'iontach sin — séid, a Learaidhe, tá an teinidh ag</span>
<lb n="233"/><span>dul as.</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>Séamaí:  Sin a' seort amaideacht' atá ar siubhal aca, a</span>
<lb n="236"/><span>Learaidhe.  Chan fhuil fhios aca cá bhfuil an</span>
<lb n="237"/><span>teorainnte in áiteacha.  Bhí Tom Mag Fhinn ag</span>
<lb n="238"/><span>ársuighe damh fhéin go bhfuil gort d'a chuid san dá</span>
<lb n="239"/><span>chúige, agus nuair bíonn sé ag treabhadh bíonn</span>
<lb n="240"/><span>capall amháin de'n chuingir ag siubhal san Saor-</span>
<lb n="241"/><span>Stát agus an capall eile ag siubhal ar chúige an</span>
<lb n="242"/><span>Chréagaigh.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>Paidí:  Agus bíonn soc an chéachta ag teanntú aníos an</span>
<lb n="245"/><span>teorainnte, is cosamhail!</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>Séamaí:  Bíonn.  Tá an teorainnte 'ghá bhriseadh aige</span>
<lb n="248"/><span>Tom, acht is ar thaobh an Tuaischirt caitheann clár</span>
<lb n="249"/><span>an chéachta an fód; mar sin de is ag leathnú talamh</span>
<lb n="250"/><span>an Chréagaigh tá sé.  Acht dá mbeadh an sean-</span>
<lb n="251"/><span>teorainnte ann — an Bhóinn — cha bheadh aon triobloid</span>
<lb n="252"/><span>mar sin ann.  Agus ós tusa is déigheannaighe bhí ar</span>
<lb n="253"/><span>scóil, a Learaidhe, thig leat fírinne mo chuid eolais</span>
<lb n="254"/><span>a chruthú: nach mbíodh eiscir fhada trasna na</span>
<lb n="255"/><span>h-Éireann ó fhairrge go fairrge ag roinnt na tíre</span>
<lb n="256"/><span>'na dhá leith fad ó shoin?</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>Learaidhe:  Bhíodh, d'réir sean-leabhair atá ag an</span>
<lb n="259"/><span>Mhaighistear; agus de ghainimh bhí sé sin deanta —</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>Brian:  Na séid anois, a Learaidhe; tabhair cupla buille</span>
<lb n="262"/><span>do'n soc seo.  Is doiligh an cheist a thuigbheail, a</span>
<lb n="263"/><span>bhuachaillí.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>LEATHANACH NA MUINTEOIRÍ.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="268"/><span>STÁIR — Colm Cille.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>Rugadh i nGartán é de dheoin</span>
<lb n="271"/><span>'Sdo hoileadh é i gCill Mhic Neóin</span>
<lb n="272"/><span>'Sdo baisdeadh Mac na maise</span>
<lb n="273"/><span>I dTulaigh na Dubh-ghlaise.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="276"/><span>B'fhéadfaidhe (b'fhéidir) gurb é Colm Cille an naomh</span>
<lb n="277"/><span>ba mhó a rugadh in Éirinn ariamh, agus air an ádhbhar sin,</span>
<lb n="278"/><span>tá cliú agus cáil air Thír Conaill, an chonntae 'na</span>
<lb n="279"/><span>rugadh é.</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>Nuair a chuaidh Naomh Pádraig go dtí Grianán Ailigh,</span>
<lb n="282"/><span>an áitigh na mbíodh ríghte Uladh 'na gcomhnuidhe, bhí rí ann</span>
<lb n="283"/><span>a chuir fáilte chroidheamhail roimhe leis.  Eóin a bhí air an</span>
<lb n="284"/><span>rígh.  D'fhág Naomh Pádraig a bheannacht aig an rígh, agus</span>
<lb n="285"/><span>ag a bheirt mhac, Conall agus Feargus.  Ba h-iad Conall</span>
<lb n="286"/><span>agus Feargus sinnsir do Cholm Cille, do Aodh Ó Neill,</span>
<lb n="287"/><span>do Aodh Ruadh Ó Dómhnaill, agus d'Eóin Ruadh Mhac Áirt.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Is i nGartán i dTír Conaill a rugadh Colm Cille 'sa</span>
<lb n="290"/><span>bhliadhain 521.  Fuair sé a chéad mhuineadh i gCill-</span>
<lb n="291"/><span>mhac-nEanáin, ó'n tsagart céudna a bhaist é.  In a dhéidh</span>
<lb n="292"/><span>sin, chaith sé tráth ag foghluim ag Cluain Ioraird, agus</span>
<lb n="293"/><span>tráth eile ag an scoil mhóir i Magh-bhile i gCo. Dhoire.</span>
<lb n="294"/><span>D'oibrigh sé go dúthrachtach chun an creideamh a chraobh-</span>
<lb n="295"/><span>scaoileadh in Éirinn, agus cha raibh sé acht in aois a chúig</span>
<lb n="296"/><span>bhliadhan déag nuair a bhí seacht gcinn déug a's fíche de</span>
<lb n="297"/><span>chealltracha (chealla) curtha air bun aige.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Bhí grádh iongantach mór aige do léigheann agus</span>
<lb n="300"/><span>d'fhilidheacht.  Bhí sé fhéin 'na fhile.  Is iomaidh dán agus</span>
<lb n="301"/><span>rann beag d'ar chum Colm Cille atá le fághail ins</span>
<lb n="302"/><span>na sean-leabhraí.  Deirtear gurb é an grádh mór seo do</span>
<lb n="303"/><span>léigheann a bhí aige, a dhíbir a's Éirinn é.  Ársochamuinn</span>
<lb n="304"/><span>(innseochamuid) scéul iongantach fa dtaobh de sin ins an</span>
<lb n="305"/><span>chéud uimhir eile.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>CEISTEANNA:</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>Goidé 'n áitig 'na rugadh Colm Cille?</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>Goidé 'n chonndae 'na bhfeil Gartán?</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Taisbean Conndae Thir Conaill air an léarsgáil?</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>An dtigidh leat Gartán a fhéiceail air an léarsgáil?</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>Gá huair a rugadh é?</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>An raibh Naomh Pádraig i nGartán ariamh?</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>(Bhí, agus deirtear gur ársuigh sé scéul fa dtaobh</span>
<lb n="322"/><span>de'n naomh iongantach a bhí le bhéith ann, seal i-ndéidh</span>
<lb n="323"/><span>a bháis fhéin.)</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>An raibh N. Pádraig in Aileach?  Gá bhfeil Aileach?</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>Taisbean air an léarscáil é?</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>Cé bhí 'na chomhnuidhe ann?</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>An raibh Clann ag Eóin?  Ar éist siad le Pádraig?</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>Ar ghlac siad an baisteadh?</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>Goidé d'fhág Pádraig 'na dhéidh?</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>An raibh Colm Cille goirid i ngaol d'Eóin?</span>
<lb n="338"/><span>(Nó — an raibh sé i ngaol gar dó?)</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Goidé 'n chonndae 'na bhfeil Cill-mhac-nEanáin?</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>An raibh Colm Cille ann ariamh?</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p><span>Gad chuige go dteachaidh sé ann?</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>An raibh Colm Cille beo in aimsir Phádraig?</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>An raibh Pádraig i bhfad marbh nuair a rugadh Colm?</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>Gad chuige go dteachaidh sé go Cluain Ioraird?</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>Ar chuir sé ceall air bun i gCo. Lúghbhaidhe ariamh?</span>
<lb n="353"/><span>(Chuir — ceithre cinn aca — i mBaile Lúghbhaidhe; i</span>
<lb n="354"/><span>gCluain Mór; i Mainistir Buithe; agus in Oméith.)</span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>Ar chuir sé ceall air bun i gCo. Mhuineacháin? &rl.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>Goidé an cheall ba mhó scéul dar chuir sé ar bun?</span>
<lb n="359"/><span>(Doire Choluim Chille.).  Ar chum sé fhéin dán ariamh?</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>Ar chuir sé spéis i rud air bith eile seachas an</span>
<lb n="362"/><span>creideamh do chraoibhscaoileadh?</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>Arbh' fhurus leabhraí 'fhághail, an uair sin?</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>Gad chuige narbh fhurus?  An furus iad fhághail anois?</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>An raibh leabhraí cló-bhuailte le fághail in aimsir</span>
<lb n="369"/><span>Choluim?  Goidé mar bhí na leabhraí an t-am sin?</span>
<lb n="370"/><span>(Ba láimhscríbhinn gach leabhar.)</span>
<lb n="371"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="372"/><p><span>SIMIDÍN RUADH.</span></p>
<lb n="373"/>
<lb n="374"/><p><span>Dar a leabhra s'iomdha duine greannmhar a bhí ariamh</span>
<lb n="375"/><span>ar an bhaile s'againne, agus bhí Simidín Ruadh ar dhuine</span>
<lb n="376"/><span>aca.  Cé bith áit a mbéadh cruinniughadh nó cuideachta chaith-</span>
<lb n="377"/><span>feadh Simidín a bheith ann, agus a ghob sáithte aige i n-achan</span>
<lb n="378"/><span>sgéal, na bhí an donas air le fiafruigheacht agus bíodh fhios</span>
<lb n="379"/><span>agat nach rabh mórán le h-imtheacht air.  Bhíodh sé ar a chois</span>
<lb n="380"/><span>le bodhairíneacht an lae, agus ní bhíodh na comhursana 'na</span>
<lb n="381"/><span>suidhe a gceart go mbíodh m'óganach isteach 'sa mhullach</span>
<lb n="382"/><span>ortha.  “M'anam gur chodluigh sibh néal bréagh ar maidin,”</span>
<lb n="383"/><span>a deirfeadh sé.  Acht bhí na comhursana chomh cleachtuighthe</span>
<lb n="384"/><span>sin leis nach dtabhradh siad a dhath dhe áird air.  Níor lugha</span>
<lb n="385"/><span>le Brighid 's'againne na an sioc é a fheiceáil ag teacht 'un</span>
<lb n="386"/><span>an tighe, agus nuair a tchífeadh sí ag teacht aníos an camhsa</span>
<lb n="387"/><span>é, deirfeadh sí le mo mháthair go rabh an “socadán ruadh”</span>
<lb n="388"/><span>ag teacht.  Bheireadh mo mhathair duithe annsin é cionnus a</span>
<lb n="389"/><span>bheith ag tabhairt leas-ainmneacha ar dhaoine.  Chuireadh</span>
<lb n="390"/><span>Brighid smut uirthi annsin acht ní mhúinfeadh sin í, na chomh</span>
<lb n="391"/><span>luath agus thiocfadh Simidín ní thabhradh sí aon bhumaite</span>
<lb n="392"/><span>suaimhnis dó, acht ag déanamh diabhlaidheachta air agus ag</span>
<lb n="393"/><span>cur cáirr uirthi fhéin leis.  Bhíodh fearg ar Shimidín léithe</span>
<lb n="394"/><span>corr-uair, acht ní mhairfeadh sin i bhfad.  “An ghirrseach</span>
<lb n="395"/><span>bhocht,” adeirfeadh sé, ‘tá sí óg aigeantach, agus ní thig a</span>
<lb n="396"/><span>bheith 'na dhiaidh uirthi; nuair a bhíomuid fhéin 'san aois</span>
<lb n="397"/><span>chéadna, leabhra ba bheag buaidhreadh a chuir an saoghal</span>
<lb n="398"/><span>orainn.  ‘Ní thig ciall roimh aois,’ ar ndóighe.”</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>Bhí deárthair domhsa i n-Albain agus thainic sé 'na</span>
<lb n="401"/><span>bhaile bliadhain amháin le tamall saoire a chaitheamh againn,</span>
<lb n="402"/><span>agus bhí aithriseán nó gramaphón leis.  Ní rabh an</span>
<lb n="403"/><span>t-aithriseán acht úr 'sa tsaoghal 'san am, agus ar ndóighe</span>
<lb n="404"/><span>bhí iongantas ar achan duine an gléas sónruightheach seo a</span>
<lb n="405"/><span>fheiceáil.  An tráthnóna a thainic mo dheárthair is cosamhail</span>
<lb n="406"/><span>go rabh Simidín ag bogadaigh thart mar ba ghnáth agus go</span>
<lb n="407"/><span>bhfaca sé ag teacht é, mar nach rabh dadaidh i ngainfhios dó.</span>
<lb n="408"/><span>Ní mó ná go rabh sé istoigh 'sa teach i gceart na seo isteach</span>
<lb n="409"/><span>Simidín ag 'na shála.  Bhí mo dheárthair 'sa tseomra ag</span>
<lb n="410"/><span>taisbeáint an aithriseáin do Bhrighid, agus leig Brighid aon</span>
<lb n="411"/><span>gháire amháin aisti nuair a mhothuigh sí Simidín istoigh.</span>
<lb n="412"/><span>“Caidé'n diabhlaidheacht atá in do chionn anois?” arsa mo</span>
<lb n="413"/><span>mháthair léithe agus í ag teacht anuas doras an tseomra.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>“Fan anois, a mhaimí,” arsa Brighid, “agus bhéarfaidh</span>
<lb n="416"/><span>mise ádhbhar cainte agus clabaireachta do'n bhoc ruadh an</span>
<lb n="417"/><span>tráthnóna seo.”  “Leig thusa ort,” ar sise le mo dheárthair,</span>
<lb n="418"/><span>“go bhfuil tú pósta agus creidfidh Simidín thú.  Leigfidh</span>
<lb n="419"/><span>mise orm fhéin go bhfuil samhnas orm le do mhnaoi; nach</span>
<lb n="420"/><span>bhfuil innti acht bean Domhnaigh; nach bhfuil dadaidh ag cur</span>
<lb n="421"/><span>as duithe acht ceoltóracht agus galantas agus éirghe-i-</span>
<lb n="422"/><span>n-áirde.  Fág thusa an t-aithriseán réidh damhsa agus</span>
<lb n="423"/><span>éalochaidh mise anuas annseo 'un an tseomra agus cuirfidh</span>
<lb n="424"/><span>mé ar obair é.  Cuirfimid i gcéill do Shimidín gurb í do</span>
<lb n="425"/><span>bhean atá ann agus í ag gabhail cheoil.  Rachaidh Simidín ar</span>
<lb n="426"/><span>fud an bhaile agus cuirfidh sé iongantas agus alltacht ar</span>
<lb n="427"/><span>achan duine a chasfar air.  Ó, bhí fhios agam go mbéinn</span>
<lb n="428"/><span>ionchurtha leis an chabadán go fóil.”</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>“Ní'l splaid agat, a Bhrighid,” arsa mo mháthair,</span>
<lb n="431"/><span>“agus is mór an náire duit a bheith ag gabhail do'n tsean-</span>
<lb n="432"/><span>duine bhocht sin ar a leitheid de dhóigh.”</span></p>
<lb n="433"/>
<lb n="434"/><p><span>Cibé ar bith, chuaidh mo dheárthair 'na cistinighe, agus</span>
<lb n="435"/><span>chuir Simidín fearadh-fháilte roimhe.</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>“Cá fhad a bhfuil tú ag brath fanacht againn an iarraidh</span>
<lb n="438"/><span>seo?” arsa Simidín.</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>“Tá eagla orm,” arsa Brighid, “gur beag de a</span>
<lb n="441"/><span>tchífeas sinn feasta; nar chuala tú go bhfuil rúplach de</span>
<lb n="442"/><span>mhnaoi leis?”</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>“Arú, tá tú ag innse!” arsa Simidín; “maise tá</span>
<lb n="445"/><span>mé 'sa chéad áit ar chuala mé é.  Maise cá bhfuil sí ar chor</span>
<lb n="446"/><span>bith go ndeana mé crathadh lámh léithe?”</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>“Maise, a Shimidín,” arsa Brighid, “is cuma duit cá</span>
<lb n="449"/><span>bhfuil sí; a leitheid de bhábóig ní fhaca tú ó thainic do cheann</span>
<lb n="450"/><span>ar an tsaoghal — gan ag cur caithte uirthi acht galantas</span>
<lb n="451"/><span>agus ceoltóracht agus aer an tsaoghail — Bean Domhnaigh</span>
<lb n="452"/><span>amach's amach, a Shimidín.”</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>“Cumhdach an ádha orainn,” arsa Simidín, “an é sin</span>
<lb n="455"/><span>an seort peata atá innti?”</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>“Sin an seort atá innti anois,” arsa Brighid; “ní'l</span>
<lb n="458"/><span>fhios caidé-n donas mío-ádh a thainic air.”</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>Le sin chuaidh Brighid 'un tseomra, fuair ceann de</span>
<lb n="461"/><span>na foghrothaí (foghar-rothaí), agus chuir ar an aithriseán é,</span>
<lb n="462"/><span>agus thoisigh an ceol.  Chuir Simidín cluas air fhéin agus</span>
<lb n="463"/><span>d'éist sé go h-aireach ar feadh tamaill.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>“Cibé eile atá aici,” ar seisean, “tá guth deas aici</span>
<lb n="466"/><span>ar sgor ar bith.”</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>Le sin thóg sé a bhata agus d'imthigh sé.  Ar a bhealach 'na</span>
<lb n="469"/><span>bhaile níor fhág sé teach 'na dhiaidh nár chaith sé tamall ann</span>
<lb n="470"/><span>gur innis sé dóbhtha uilig fá'n mhéid a chuala sé agus nach</span>
<lb n="471"/><span>bhfaca sé i dtigh s'againne.  Bhí iongantas ar achan duine</span>
<lb n="472"/><span>nuair a chuala siad an sgéal agus bhí caibidiol da gcuid</span>
<lb n="473"/><span>fhéin ag na mná, ar ndóighe; agus Máire Nóra agus Síle</span>
<lb n="474"/><span>Pheadair a bhí amuigh ar a chéile leis na bliadhanta agus</span>
<lb n="475"/><span>ag tarraingt an ghrágáin da chéile achan lá 'sa</span>
<lb n="476"/><span>tseachtmhain, chonnaictheas i gcionn comhráidh iad ag Binn</span>
<lb n="477"/><span>Éamoinn Mhóir agus iad chomh mór le chéile le dhá cholmán</span>
<lb n="478"/><span>ar mhaide creata.</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>“TAOBHÓG.”</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>CISTE AN ULTAIGH.</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>£ s. d.</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>An t-Athair Séan Mac Diarmuda, Béul</span>
<lb n="487"/><span>Tairbeirt 0 10 0</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>An t-Athair Ó Flaithbheartaigh, Cúil Mheallghuis,</span>
<lb n="490"/><span>Co. Árd Mhacha 0 10 0</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>Peadar Mhac Cana, Droichead-Átha 0 10 0</span></p>
<lb n="493"/>
<lb n="494"/><p><span>Enrí Ua Tuathghaill, An Mhaigh, Co. Thír Eoghain 0 10 0</span></p>
<lb n="495"/>
<lb n="496"/><p><span>Seosamh Ua Maolain, An Carraic, Tír Chónaill 0 10 0</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>Máire Nig Aonaigh, “Lourdes,” Roinn Mhic</span>
<lb n="499"/><span>Ghioll' Ruaidh, Co. an Dúin 0 10 0</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>Proinnseas Ua h-Eachaidh, An Dubh-Charraig,</span>
<lb n="502"/><span>Tír Cónaill 0 6 0</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>Pádraig Ua Gallchobhair, An Bun Beag, Leitir</span>
<lb n="505"/><span>Ceanainn 0 5 0</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>Seán Ua Maoilsheachlainn, Baile Bó Fiaich,</span>
<lb n="508"/><span>Tír Cónaill 0 5 0</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>LEABHAIR GAEDHILGE.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>Má theastuigheann leabhar ar bith uait, nó eolus</span>
<lb n="513"/><span>i dtaoibh leabhair, cuir nóta ag triall ar</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="516"/><span>87, Sráid Uach. na Driseóige,</span>
<lb n="517"/><span>I mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>Cycles, Motor Cycles, Motor Cars.</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>Sports Goods of Every Description.</span></p>
<lb n="522"/>
<lb n="523"/><p><span>T. WILLIAMSON, DUNDALK.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>TOMÁS MHAC CUILEANNÁIN,</span>
<lb n="526"/><span>Ard-Cheannuidhe, Dún Dealgan.</span></p>
<lb n="527"/>
<lb n="528"/><p><span>Ta togha gach bídh agus rogha gach dighe le fághail annseo.</span>
<lb n="529"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="530"/><p><span>Beidh</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>AN t-OIREACHTAS</span>
<lb n="533"/><span>I</span>
<lb n="534"/><span>gCORCAIGH</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>22-28 Meitheamh i mBliana.</span></p>
<lb n="537"/>
<lb n="538"/><p><span>Cuirmeacha Ceoil, Drámaí,</span>
<lb n="539"/><span>is Siamsaí Eile.</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>Comórtaisí i n-amhránuidheacht, Rinnce,</span>
<lb n="542"/><span>Ceol, is rl.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>BEIDH NIALL MAC LÉIN Ó ÁLBAIN ANN.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>AN t-ULTACH.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>MÍ NA FEIL' EOGHAIN.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Cead againn cúpla focal a rádh indiu fa dtaobh de'n</span>
<lb n="551"/><span>pháipéar seo.  Tá an seiseadh h-uimhir de'n “Ultach” dá</span>
<lb n="552"/><span>cur amach againn anois.  Chuaidh leath-bhliadhain thart ó'n</span>
<lb n="553"/><span>am sin nuair a chinneamuid go rabh sé de dhualgas orainn</span>
<lb n="554"/><span>“AN t-ULTACH” a chur amach ar dhóigh go dtiocfadh linn</span>
<lb n="555"/><span>rud éighinteacht a dhéanamh leis an Ghaedhealg atá againne a</span>
<lb n="556"/><span>choinneáil beo agus a chur 'un cinn aríst.  Támuid cinnte</span>
<lb n="557"/><span>go dteárnmuid obair airteach (úsáideach) mar mhaithe le</span>
<lb n="558"/><span>n-ár dteangaidh fhéin.  Támuid sásta nár thosuigh muid ar</span>
<lb n="559"/><span>an obair seo lá ar bith ró-luath.  Caithfimid a admháil go</span>
<lb n="560"/><span>rabhmuid ag cailleadh talaimh lá ar lá, agus marab é go</span>
<lb n="561"/><span>bhfuil an páipéar seo againne, bhéadh an sgéal i bhfad níos</span>
<lb n="562"/><span>measa indiu 'ná mar a bhí sé sul a dtáinig “AN t-ULTACH”</span>
<lb n="563"/><span>ar an tsaoghal.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Nach mór an tairbhe dhúinn uilig dá bhrígh sin go bhfuil</span>
<lb n="566"/><span>“AN t-ULTACH” le fagháil againn uair amháin fhéin sa mhí?</span>
<lb n="567"/><span>Agus ár dteangaidh mháthardha mar atá sí dá labhairt go</span>
<lb n="568"/><span>seadh i dTír Chonaill, i nÓirghialla, agus i n-áiteachaibh eile</span>
<lb n="569"/><span>i dTuaisceart Éireann, nach bhfuair sise neart is fuinneamh</span>
<lb n="570"/><span>as craobhsgaoileadh an pháipéir bhig bhaoidigh seo?  Obair</span>
<lb n="571"/><span>thairbheach an obair atá déanta againn; tiocfaidh toradh</span>
<lb n="572"/><span>bláthmhar aisti a chuirfeas lúthgháir ar gach duine againn</span>
<lb n="573"/><span>ar mhaith leis an Ghaedhealg a chur i mbéalaibh na ndaoine</span>
<lb n="574"/><span>aríst.  Cha déan sé dochar ar bith dhúinn smaointiughadh ar</span>
<lb n="575"/><span>na ceisteannaibh seo nuair a bhéas “AN t-ULTACH” dá</span>
<lb n="576"/><span>léigheadh againn an mhí seo.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>Támuid fíor-bhuidheach do Dhia gur éirigh chomh maith</span>
<lb n="579"/><span>sin linn san obair a ghlacmuid as láimh, agus gur mhair ár</span>
<lb n="580"/><span>bpáipéar fhéin ó'n chéad lá a dtáinig sé amach gus an t-am</span>
<lb n="581"/><span>seo.  Támuid ró-bhuidheach mar an gcéadna do gach duine</span>
<lb n="582"/><span>eile a chuidigh linn — do na daoinibh a phronn orainn a raibh</span>
<lb n="583"/><span>aca d'airgead le spáráil leis an páipéar seo a chur ar</span>
<lb n="584"/><span>bun chomh maith leis na daoinibh eile a líon “AN t-ULTACH</span>
<lb n="585"/><span>ó mhí go mí le n-a gcuid scríbhinn.  Cé gur luigh eagar-</span>
<lb n="586"/><span>thóracht an pháipéir so go trom orainne — níos truime 'ná</span>
<lb n="587"/><span>mar shaoil muid ar dtús — rinne muid a dtiocfadh linn le</span>
<lb n="588"/><span>páipéar maith fóghanta a chur os comhair ár léightheoirí gach</span>
<lb n="589"/><span>mí.  Chan orainne atá an locht go bhfuil “AN t-ULTACH”</span>
<lb n="590"/><span>chomh beag agus atá sé go fóill, ach cha dtiocfadh linn níos</span>
<lb n="591"/><span>mó a dhéanamh leis an mhéid airgid a bhí fá'n láimh againn.</span>
<lb n="592"/><span>Dá mbíomuis shaidhbhir i maoin is i n-éadáil, bhéadh “AN</span>
<lb n="593"/><span>t-ULTACH” ar an pháipéar is mó agus is fearr dá bhfuil le</span>
<lb n="594"/><span>fagháil ag Gaedhealaibh Éireann.</span></p>
<lb n="595"/>
<lb n="596"/><p><span>Caithfimid dearcadh rómhainn anois.  Dhéanfamuid ár</span>
<lb n="597"/><span>ndícheall le h-obair an pháipéir seo a choinneáil suas agus</span>
<lb n="598"/><span>a chur ar aghaidh chomh maith agus thig linn.  Ach chan leor sin.</span>
<lb n="599"/><span>Tá a lán rudaí eile le déanamh againn, agus cé dhéanfas</span>
<lb n="600"/><span>iad?  Tá feidhm ag ár gcuid páisdí sgoile le leabhraibh</span>
<lb n="601"/><span>a bhéas fóirstineach dóbhtha leis an Ghaedhealg a fhoghluim do</span>
<lb n="602"/><span>réir a gcanamhna fhéin.  Bhfuil sgríbhneoirí againn a dtioc-</span>
<lb n="603"/><span>fadh leobhtha na leabhraí seo a sgríobhadh?  Agus, má tá,</span>
<lb n="604"/><span>goidé mar thiocfadh leobhtha na leabhraí a chur i gcló, agus</span>
<lb n="605"/><span>iad a dhíol?  Tógthar dhúinne nárbh' fhéidir linn mórán a</span>
<lb n="606"/><span>dhéanamh le cló-bhualadh na leabhar seo agus a ndíol go</span>
<lb n="607"/><span>dtí go rabh comhlucht amháin againn ag a mbéadh cúram</span>
<lb n="608"/><span>na hoibre speisialta seo.  D'iarr muid cheana fhéin ar</span>
<lb n="609"/><span>Ghaedhealaibh ár gCúigidh fhéin a theacht le chéile, ach chan</span>
<lb n="610"/><span>fhuil dadadh déanta go fóill leis an cóimhcheangal seo a</span>
<lb n="611"/><span>chur 'un tosaigh.  Mara n-oibrighmíd ar a'n iúl chéadna,</span>
<lb n="612"/><span>is doiligh, san am de lá atá indiu ann, rud éifeachtach ar</span>
<lb n="613"/><span>bith a dhéanamh a rachfas 'un tairbhe dhúinn go léir.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>Iarramuid anois ar Chómhaltas Uladh cóimhthionól a</span>
<lb n="616"/><span>ghlaodhach i gCluain Eois nó i n-Dún Dealgan gan mhoill.</span>
<lb n="617"/><span>'Tchífimid annsin goidé a thig linn a dhéanamh le leabhraí</span>
<lb n="618"/><span>a fhagháil a d'fhóghnfadh d'ár gcuid páisdí sgoile.  Chan</span>
<lb n="619"/><span>fhuil gar dhúinn a bheith ag gearán go gcuirtear isteach i</span>
<lb n="620"/><span>lámhaibh ár gcuid páisdí leabhraí i n-a bhfuil Gaedhealg nach</span>
<lb n="621"/><span>gcluintear agus nach labhairthear sa bhaile.  'Sí ár ngnaithe</span>
<lb n="622"/><span>fhéin na leabhraí de'n chinéal atá riachtanach a thabhairt i dtír,</span>
<lb n="623"/><span>agus i n-a dhiaidh sin, thig linn féachaint chuige go ndéanfar</span>
<lb n="624"/><span>úsáid dhíobhtha i n-ar gcuid sgoltach i dTuaisceart</span>
<lb n="625"/><span>Éireann.</span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>Taobh amuigh de na leabhraibh nach bhfuil i lámhaibh na</span>
<lb n="628"/><span>bpáisdí sgoile s'againne, agus atá ag teastáil go mór</span>
<lb n="629"/><span>uatha, tá leabhraí de sheort eile de dhíth orainn; sé sin,</span>
<lb n="630"/><span>leabhraí a bhéarfas eolas agus aoibhneas dúinn am ar bith</span>
<lb n="631"/><span>nuair a bhéas fonn léightheoireachta orainn.  Cha dtiocfadh</span>
<lb n="632"/><span>linn súil an náisiúin ná baramhail mhaith an phobail a</span>
<lb n="633"/><span>tharraingt orainn fhéin mara rabh ár gcuid sgríbhneoirí sa</span>
<lb n="634"/><span>Tuaisceart chomh maith, chomh dúthrachtach agus chomh saothrach</span>
<lb n="635"/><span>agus atá na sgríbhneoirí i gCúigidhibh eile na hÉireann.</span>
<lb n="636"/><span>Is maith an rud go rabh cuid d'ár gcuid sgríbhneoirí i</span>
<lb n="637"/><span>gCúigheadh Uladh i gcionn a bpinn agus go bhfuair muid</span>
<lb n="638"/><span>toradh a saothair ar na maillibh.  Agus béidh leabhraí eile</span>
<lb n="639"/><span>le fagháil againn sul i bhfad ó sgríbhneoiríbh Ultacha.  Tá</span>
<lb n="640"/><span>úr-sgéal ó pheann “Mháire” i lámhaibh na gclódóirí, agus</span>
<lb n="641"/><span>deirtear go bhfuil leabhar a sgríobh “Cú Uladh” dá chló-</span>
<lb n="642"/><span>bhualadh i láthair na huaire seo.  Agus tá leabhar ag teacht</span>
<lb n="643"/><span>ó dhuine amháin d'ár gcuid sgríbhneoirí fhéin — an Sagart</span>
<lb n="644"/><span>Pádraig Mac Giolla Cheara — leabhar a mhéadóchas meas</span>
<lb n="645"/><span>agus cliú na nUltach gach áit a bhfuil Ultach bocht sgaithte</span>
<lb n="646"/><span>ar fud an domhain.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>Cluinim go bhfuil baint ag an chuid is mó de na</span>
<lb n="649"/><span>hUltaighibh i mBaile Átha Cliath le Cómhaltas Uladh.</span>
<lb n="650"/><span>Cluinim fosta go bhfuil ár gcanamhain fhéin le cloistin i</span>
<lb n="651"/><span>mórán áiteach annsin, ar na sráideannaibh, i n-oifigibh</span>
<lb n="652"/><span>puiblidhe chomh maith le hoifigibh príobháideacha, san Oll-</span>
<lb n="653"/><span>sgoil agus ins na coláistibh.  Uair amháin san tseachtmhain</span>
<lb n="654"/><span>— gach oidhche Dhia'rdaoin — bíonn an Ghaedhealg — beo,</span>
<lb n="655"/><span>bríoghmhar mar atá sí againne — ar bhéal gach Ultach a bhíos</span>
<lb n="656"/><span>ag cruinnighthibh an Chómhaltais.  An sean-rádh:  “Bíonn</span>
<lb n="657"/><span>meas ar na daoinibh a mheasas iad fhéin;” coinnigheann na</span>
<lb n="658"/><span>hUltaigh i mBaile Átha Cliath sin i n-a gcuimhne, agus cha</span>
<lb n="659"/><span>leigeann siad a gcanamhain dúthchais faoi chois.  Támuid</span>
<lb n="660"/><span>ag dréim le cuidiughadh na nUltach i bpríomh-chathair na</span>
<lb n="661"/><span>hÉireann, agus thig linn bheith cinnte dearbhtha nach locann</span>
<lb n="662"/><span>siad orainn.  Má sheasuigheann na h-Ultaigh gualainn ar</span>
<lb n="663"/><span>ghualainn, béidh an báire go tóin leo!</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>Druim Ráithne.</span>
<lb n="666"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="667"/><p><span>TEACHT CHEALLAIGH MHÓIR.</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>“Agus tá lánamhain thall annsin i mBaile an</span>
<lb n="672"/><span>Teampaill agaibh,” arsa sean Shéarlas Ó Gleadair le</span>
<lb n="673"/><span>Donnchadh Óg Dhonnchaidh Bhriain.</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>Bhí Donnchadh Óg tógtha le Síle, an bhean a ba óige de</span>
<lb n="676"/><span>chuid nigheanach Shéarlais, agus ba mhinic fá'n teach é.  Bhí</span>
<lb n="677"/><span>sé na shuidhe ar an stól ag taobh na leabtha an tráthnóna</span>
<lb n="678"/><span>seo, ag iarraidh cómhrádh a choinneáil leis an tseanduine,</span>
<lb n="679"/><span>agus ag breathnughadh Shíle ans an am cheadna ag</span>
<lb n="680"/><span>timthireacht fríd an teach.</span></p>
<lb n="681"/>
<lb n="682"/><p><span>“Tá,” arsa Donnchadh, “béidh oidhche mhór 'toigh Eoghain</span>
<lb n="683"/><span>Uí Ceallaigh anocht.”</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>“Béidh,” arsa Séarlas, “tá an rathamhnas ag Eoghan.”</span>
<lb n="686"/><span>Thost sé bomaite.  “Fiche bliadhain agus an oidhche anocht,</span>
<lb n="687"/><span>go díreach, a d'imthigh Ceallaigh Mór.  Bhí teach buadhartha</span>
<lb n="688"/><span>ag Eoghan an oidhche sin.”</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>Thóg Donnchadh a shúile de'n mhuineál gheal fada a bhí</span>
<lb n="691"/><span>ar Shíle agus d'amharc sé isteach 'sna súilibh ar an tsean-</span>
<lb n="692"/><span>duine.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>“Sin dearbhrathair Eoghain.  Chualaidh mé iomrádh go</span>
<lb n="695"/><span>minic ar an fhear sin.  Nach é chuaidh dhe léim trasna Pholl</span>
<lb n="696"/><span>na Péiste?”</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>“Rachadh sé léim thaire rud mheasardha ar bith, lá de</span>
<lb n="699"/><span>rabh sé,” arsa Séarlas.  “M'anam dhe Dhia ba é sin an</span>
<lb n="700"/><span>fear, dá mbíodh ciall aige.  Chonnaic mise —”</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>“Goidé a chuir Ceallaigh Mór ar shiubhal as an tír,</span>
<lb n="703"/><span>'athair?” arsa Síle.  Bhí Séarlas ag gabhail a thoiseacht ar</span>
<lb n="704"/><span>scéal eighinteacht eile, acht thainig Síle aníos agus chuaidh</span>
<lb n="705"/><span>sí ar a leath-ghlúin ag na thaoibh, agus leag sí a lámh láidir</span>
<lb n="706"/><span>gheal ar a ghlúin.  Thug sé isteach daoithe.  Chuir sé a bhata</span>
<lb n="707"/><span>'na sheasamh díreach agus a dhá láimh ar a cheann, agus</span>
<lb n="708"/><span>d'amharc sé isteach sa teiní agus na bliadhanta meara</span>
<lb n="709"/><span>misneamhla a bhí caithte ag deallramh ann a shúilibh.</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>“Sul a dtainig tú ar an tsaoghal, a nighean, bliadhain</span>
<lb n="712"/><span>is fiche ó shoin, a bhí Ceallaigh Mór i dtreis.  Ba bhreagh</span>
<lb n="713"/><span>amach an giota dhe fhear é.  Bhí sé sé troighthe ar áirde,</span>
<lb n="714"/><span>trom dhe réir, agus aghaidh fir air cómh dóigheamhail agus</span>
<lb n="715"/><span>thiocfadh leat a fheiceáil.  Sílfeá Eoghan a bheith na fhear</span>
<lb n="716"/><span>bhreagh fheiceálach i gcruinnigheadh, acht ní rabh ann acht</span>
<lb n="717"/><span>cleitire beag suarach le taoibh an fhir seo.  A Chúirt</span>
<lb n="718"/><span>Aingeal, an muineál a bhí air agus an dá shlinneán a bhí</span>
<lb n="719"/><span>air!  Agus an choiscéim a bhí leis!  Ní bhrisfeadh sifín</span>
<lb n="720"/><span>cocháin faoi na bhonn.  Ní rabh a'n fhear bata i n-íochtar na</span>
<lb n="721"/><span>conndae a bhí ion-churtha leis.  Bhí sé na reathaidhe, 'na</span>
<lb n="722"/><span>shnámhaidhe, na choraidhe, na iomróir.  Ní fhaca mé a'n fhear</span>
<lb n="723"/><span>ariamh ar urlár ag damhsa ba deise ná é.  Tá fhios agat</span>
<lb n="724"/><span>an chloch mhór ghlas atá i chois na h-abhna, faoi theach</span>
<lb n="725"/><span>Dhoiminic Ruaidh.  Thóg sé an chloch sin.  'Sé mo dhá shúil</span>
<lb n="726"/><span>féin a chonnaic é.  Agus i dtaca le léimneach dó, bhí sé</span>
<lb n="727"/><span>mar bhéadh an eilead mhaol ann.  Léim sé Poll na Péiste,</span>
<lb n="728"/><span>agus léim sé Abhainn na Madadh, agus ár ndóighe tá léim</span>
<lb n="729"/><span>Cheallaigh le feiceáil ag an tsaoghal mhór thiar ar Phollán</span>
<lb n="730"/><span>Raithnigh.  Theiseáin Éamonn Mhac Ailín damh-sa í an uair</span>
<lb n="731"/><span>dheireannach a bhí mé thiar.  Tá dhá chloich ar an léana ag</span>
<lb n="732"/><span>marcáil na h-áite ar éirigh sé agus na h-áite a dtainig</span>
<lb n="733"/><span>sé anuas.  Breitheamhnas Dé ar m'anam má tá mé ag</span>
<lb n="734"/><span>déanamh focal bréige — tá cúig troighthe fichead eadar an</span>
<lb n="735"/><span>dá chloich!</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>Ní rabh Cnochabhar Ó Ceallaigh os cionn bliadhain is fiche</span>
<lb n="738"/><span>nuair a bhí a gháir achan áit fríd an chonndae.  Ní rabh aonach</span>
<lb n="739"/><span>ná margadh nach mbíodh sé air ná damhsaí, ná cuideachta ó</span>
<lb n="740"/><span>seo go Gaoth Beara nach mbíodh sé aige, agus dá mbíodh</span>
<lb n="741"/><span>féin ní rabh fear ar bith ann a leigfeadh an eagla dó dhul</span>
<lb n="742"/><span>'un spáirne leis.  Ní rabh a'n ainm air acht Ceallaigh Mór,</span>
<lb n="743"/><span>agus ní rabh a'n Chríostaidhe, ó dhuine liath go leanbh, i dtrí</span>
<lb n="744"/><span>bpobal abhra nach rabh an t-ainm sin ann a bhéal.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Bhí na mná ag briseadh na gcos na dhiaidh, nídh nach</span>
<lb n="747"/><span>iongnadh, ná chuirfeadh sé pléisiúr ar mhnaoi ar bith, bhí sé</span>
<lb n="748"/><span>comh dóigheamhail sin.  Ní rabh a leithéid dhe toil ag Ceallaigh</span>
<lb n="749"/><span>daobhtha-san, na dhiaidh sin.  Chuireadh sé thart an t-am go</span>
<lb n="750"/><span>subhailceach ann a gcuideachta, acht bhí sé fada buan agus</span>
<lb n="751"/><span>níor thóg sé é féin le cailín ar bith áirithe.  Fá dheireadh</span>
<lb n="752"/><span>thug sé toil mhór de Nóra Pheadair Uí Bhraonáin i n-Ailt</span>
<lb n="753"/><span>Eoin.  Daoine toiceamhla mór-luachacha a bhí 'sna Braonain</span>
<lb n="754"/><span>sin ariamh.  Bhí muileann ag Peadar — tá sé beo go fóill</span>
<lb n="755"/><span>mar Pheadar — agus léab mhór thalaimh, agus péire beathach.</span>
<lb n="756"/><span>Bíodh a fhios agat go rabh sé na shuidhe go teith, agus go</span>
<lb n="757"/><span>bhfuil a chlann annsin na dhiaidh.  Chonnaiceas dó ar scor</span>
<lb n="758"/><span>ar bith, nach rabh Ceallaigh Mór maith go leor ag na nighin.</span>
<lb n="759"/><span>Ní rabh ar bhunadh Cheallaigh acht beo bocht san am sin, siud</span>
<lb n="760"/><span>is go dtainig siad 'un tosaigh go maith ó shoin.  Ba mhaith</span>
<lb n="761"/><span>le Peadar a' Mhuilinn cleamhnas a dhéanamh eadar Nóra</span>
<lb n="762"/><span>agus mac de Éamonn Ó Chanann a dtugadh siad Séamus</span>
<lb n="763"/><span>Catach air.  Bhí Mac Uí Chanann na thoicidhe agus na fhear</span>
<lb n="764"/><span>chruaidh ghasta le na chois sin, agus na fhear chríonna</span>
<lb n="765"/><span>thábhachtach nach mbéadh ar shiubhal na phlearáca cosamhail le</span>
<lb n="766"/><span>Ceallaigh bocht.</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>B'fhéarr leis an mhnaoi óig méar beag Cheallaigh Mhóir</span>
<lb n="769"/><span>ná Séamus Catach ó bhun go bárr, acht ní chluinfeadh a</span>
<lb n="770"/><span>muinntir iomrádh ar í bheith ag cómhrádh ar chor ar bith leis.</span>
<lb n="771"/><span>Na dhiaidh sin bhíodh sí ag coinneáil cuideachta leis eadar</span>
<lb n="772"/><span>amannaíbh go for-mhothuighthe, agus ní thugadh sí uchtach ar</span>
<lb n="773"/><span>bith de'n fhear chatach.  Bliadhain amháin ar scor ar bith,</span>
<lb n="774"/><span>d'imthigh Ceallaigh suas toighe Pheadair na gColpach i Sráth-</span>
<lb n="775"/><span>na-Bratóige ar cuairt.  Bhí Peadar gaolmhar daobhtha, tá</span>
<lb n="776"/><span>fhios agaibh, ó thairbhe Phádruig Dhuibh.  Chaith Ceallaigh</span>
<lb n="777"/><span>seachtmhain thuas, agus ag teacht na bhaile dó, goidé bhí acht</span>
<lb n="778"/><span>Séamus Catach ag Nóra Ní Bhraonáin an oidhche sin.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>'S dóigh liom go ndiúltochadh sí féin é, acht ní dhéan-</span>
<lb n="781"/><span>fadh a dhath maith de na muinntir acht í a chur leis.  Ghlac</span>
<lb n="782"/><span>sí sa deireadh é fríd chaoineadh.  Cuireadh sgéala chuig</span>
<lb n="783"/><span>sgaifte beag de'n chomhursain, agus fhuidh siad thart go</span>
<lb n="784"/><span>súgach a chaitheamh oidhche na dála.</span></p>
<lb n="785"/>
<lb n="786"/><p><span>Níor bh'fhada is níor ghearr go dtainig Ceallaigh Mór</span>
<lb n="787"/><span>isteach.  Dubhairt sé leobhtha go rabh dúil aige nach mbéadh</span>
<lb n="788"/><span>siad ag doicheall roimhe, siud is gur stucaire a bhí ann.</span>
<lb n="789"/><span>Hubhradh ár ndóighe go rabh fáilte aige, cé nach rabh mórán</span>
<lb n="790"/><span>dúile ag Peadar a' Mhuilinn ná ag muinntir Chanann ann.</span>
<lb n="791"/><span>Chuaidh an bhiotáilte thart agus thoisigh an t-ól.  Sa deireadh</span>
<lb n="792"/><span>d'éirigh Peadar Ó Braonáin agus d'iarr sé orthú sláinte</span>
<lb n="793"/><span>na lánamhaine óige a ól, mar bhí, Nóra agus Seamus</span>
<lb n="794"/><span>Catach Ó Canann.  Chuaidh an gloine thart.  D'ól acha'n</span>
<lb n="795"/><span>dhuine é go fonnmhar, go dtí go dtainigeas fhad le</span>
<lb n="796"/><span>Ceallaigh.</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>“Sin sláinte nach n-ólann an mac seo go bráthach,”</span>
<lb n="799"/><span>arsa seisean.  D'éirigh sé le'n rúchladh amháin agus chuir sé</span>
<lb n="800"/><span>a lámh thart ar Nórainn.  Amach ar an dorus leis an bheirt</span>
<lb n="801"/><span>acú, agus tharraing Ceallaigh an dorus na dhiaidh a gheall</span>
<lb n="802"/><span>ar moill a bhaint as an mhuinntir eile.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Shín an rása.  Ní bhéadh Ceallaigh i bhfad ag cur folach</span>
<lb n="805"/><span>cnoc ar lucht na dála acht go bé go mb'éigin do fanacht i</span>
<lb n="806"/><span>mbun Nórann.  Thug siad a n-aghaidh ar an chladach, an áit a</span>
<lb n="807"/><span>rabh bád agus cupla comráduighe inntí fá choinne Nóra a</span>
<lb n="808"/><span>thabhairt ar shiubhal.  Bhain siad an chreag amach.  Chuaidh</span>
<lb n="809"/><span>Ceallaigh dhé léim isteach sa bhád.  Bheir sé greim láimhe ar</span>
<lb n="810"/><span>Nórainn 'ghá tabhairt isteach.  Le sin taraidh Seamus Catach</span>
<lb n="811"/><span>'un tosaigh agus beiridh sé greim thaire 'na corp oirthi.</span>
<lb n="812"/><span>Thug Ceallaigh iarraidh í a sgathadh as a chuid greamannaíbh</span>
<lb n="813"/><span>acht ní rabh dul aige é a dhéanamh.  Bhí an sluagh ag</span>
<lb n="814"/><span>tarraingt orthu, agus iad sa taoibh laig.  Bheir Ceallaigh</span>
<lb n="815"/><span>ar chrann na stiúrthach agus bhuail sé Séamus Catach trasna</span>
<lb n="816"/><span>na cloigne agus rinn sé ceirtlín dó.  Tharraing se Nóra</span>
<lb n="817"/><span>isteach sa bhád, bheir ar a rámha agus as go bráthach leo.</span></p>
<lb n="818"/>
<lb n="819"/><p><span>Nuair a thainig bunadh Shéamuis Chataigh chun tosaigh</span>
<lb n="820"/><span>fuair siad 'na luighe annsin é gan smeach ann.  Thóg siad é</span>
<lb n="821"/><span>agus thug siad 'un toighe é.  Chaith siad an oidhche ag iarraidh</span>
<lb n="822"/><span>é a thabhairt fríd.  Ní rabh gar ann.  Bhí blaosc na cloigne</span>
<lb n="823"/><span>briste aige agus fuair sé bás roimhe an mheadhon-oidhche.</span></p>
<lb n="824"/>
<lb n="825"/><p><span>Lá ar na bhárach d'éirigh an gháir go rabh Ceallaigh Mór</span>
<lb n="826"/><span>indiaidh Séamus Catach a mharbhadh agus an bhean a bhaint</span>
<lb n="827"/><span>do.  Chuaidh muinntir Chanann síos chuig an Chaiptin Ua</span>
<lb n="828"/><span>Hannluain agus d'innis a sgéal do.  Thug sé cead daobhtha</span>
<lb n="829"/><span>fir a chruinnigheadh agus breith ar Cheallaigh Mór.  Rinn</span>
<lb n="830"/><span>siad sin.  Ní rabh an áit a rabh duine de na muinntir fríd</span>
<lb n="831"/><span>na bailte nár chruinnigh siad iad, agus thainig fear agus</span>
<lb n="832"/><span>fiche go Baile an Teampaill a bhreith ar an fhear mhór.</span></p>
<lb n="833"/>
<lb n="834"/><p><span>Ní rabh fhios ag Ceallaigh a dhath fá bhás Shéamuis, agus</span>
<lb n="835"/><span>bhí iongantas air nuair a chonnaic sé an sluagh ag déanamh</span>
<lb n="836"/><span>air, agus spádaí, foirc, corráin, sgiana agus achá'n arm</span>
<lb n="837"/><span>a dtiocfadh leobhtha a lámha a fhágháil air, ar iomchair leobhtha.</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="838"/><p><span>Bhí sé istoigh 'toigh a uncail, 'toigh Sheáin Ruaidh, é féin agus</span>
<lb n="839"/><span>Nóra.  Chonnaic sé an sluagh ag tarraingt ar theach a</span>
<lb n="840"/><span>athara.  Chonnaic sé ar ais ag pilleadh iad indiaidh an teach</span>
<lb n="841"/><span>a chuartughadh.  Rinn sé amach gur 'na dhiaidh a bhí siad.</span>
<lb n="842"/><span>Amach leis go dtí cárnán cloch agus sheasuigh sé annsin go</span>
<lb n="843"/><span>dtainig siad fá fhad urchair dó.  Thoisigh sé a chaitheamh</span>
<lb n="844"/><span>orthú annsin comh tiugh géar agus thiocfadh leis.  Níor chaith</span>
<lb n="845"/><span>sé an urchar cam ariamh, agus bhí a shliocht air, bhí cloigne</span>
<lb n="846"/><span>dearga ag Muinntir Chanann sul a rabh sé i bhfad ar obair.</span>
<lb n="847"/><span>Bhí sé ag teicheadh ar fad agus é ag caitheamh go dtí go</span>
<lb n="848"/><span>dtainig sé go mullach Árd na Gaoithe.  Bhí leacht ar mhullach</span>
<lb n="849"/><span>Árd na Gaoithe, agus thoisigh sé gur chaith sé a rabh de</span>
<lb n="850"/><span>chlochaibh 'sa leacht orthú.  Bhuail cloch mhór throm Proinnsíos</span>
<lb n="851"/><span>Anna Eoin sa chloiginn agus loit sí go millteanach é.</span>
<lb n="852"/><span>Buaileadh agus gearradh cuid mhór eile acú fosta, agus</span>
<lb n="853"/><span>b'éigean daobhtha 'sa deireadh an bealach a thabhairt do</span>
<lb n="854"/><span>Cheallaigh Mhór.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>D'éaluigh Ceallaigh agus Nóra as an tír an oidhche sin,</span>
<lb n="857"/><span>agus ní fhacas ceachtar acú ó shoin.  Nuair a chualaidh an</span>
<lb n="858"/><span>pobal gur mharbh sé Séamus Catach, agus gur chaith sé an</span>
<lb n="859"/><span>leacht a bhí os cionn na marbh ar an mhuinntir a thainig ar a</span>
<lb n="860"/><span>thóir, thainig siad i gcionn a chéile, agus rinn siad amach</span>
<lb n="861"/><span>gan Ceallaigh a leigean isteach na h-áite a choidhche arais.</span>
<lb n="862"/><span>Acht ní dóighche go gcuirfidh Ceallaigh coisgreadh ar bith</span>
<lb n="863"/><span>faobhtha, ná níor chualas iomrádh ó shoin air.”</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>Stad Séarlus.  Níor labhair aon dhuine ar feadh leath</span>
<lb n="866"/><span>bomaite.</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>“Agus 'athair,” arsa Síle, “dá dtigeadh sé anois nach</span>
<lb n="869"/><span>sílfeá go leigfidhe dó?  Is fada sin thart anois.”</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>“Tá eagla orm nach leigfidhe, a shiúir,” arsa sean-</span>
<lb n="872"/><span>Shéarlas, “ní dhearn Muinntir Chanann dearmad ar bith de</span>
<lb n="873"/><span>bhás Shéamuis Chataigh go fóill, agus ní bhéadh siad i bhfad</span>
<lb n="874"/><span>ag spreagadh suas na ndaoine.”</span></p>
<lb n="875"/>
<lb n="876"/><p><span>“Ba thruacánta an sgéal é,” arsa Donnchadh Óg, go</span>
<lb n="877"/><span>leath-íseal, ag amharc isteach sa teinídh.  Bhí sé 'ghá</span>
<lb n="878"/><span>fheiceáil féin i n-áit Cheallaigh Mhóir, agus é ag goid Síle</span>
<lb n="879"/><span>ó na námhaid, oidhche na dála.  Ba é a Sheamus Catach san</span>
<lb n="880"/><span>Niall Sheáin Mhóir, stócach beag groidheamhail a rabh toil</span>
<lb n="881"/><span>aige de Shíle, agus, sílfeá amannaibh, toil aicí dó fosta.</span>
<lb n="882"/><span>Nuair a bhí an bhrionglóideach críochnuighthe aige, d'éirigh sé</span>
<lb n="883"/><span>a sheasamh.</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>“Nach bhfuil tú i n-am go leor?” arsa Séarlas.</span></p>
<lb n="886"/>
<lb n="887"/><p><span>“Caithfear déanamh réid fá choinne na bain'se,” arsa</span>
<lb n="888"/><span>Donnchadh, ag tabhairt amhairc ar Shíle, oiread is a rádh,</span>
<lb n="889"/><span>“Déan deifre, a chailín.”</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>(Le críochnughadh 'sa' chéud uimhir eile.)</span></p>
<lb n="892"/>
<lb n="893"/><p><span>IOLANN FIONN.</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="896"/><span>RADHARC ULADH.</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>(Leabhar Laighean 204a).</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Foderc dam fri sellad súairc</span>
<lb n="903"/><span>Oc Ard Asse immacúaird</span>
<lb n="904"/><span>Fert mná Nemid, níth co ngail,</span>
<lb n="905"/><span>Med mac ingine Balair.</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>Port cos' tucsat lugair luing</span>
<lb n="910"/><span>I ndesciurt maige ind óen-ruind</span>
<lb n="911"/><span>Snám in tuirc trén iar trath tert</span>
<lb n="912"/><span>Sech is focus is foderc.  F.</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Loch Echtra, Loch nEchach n-án,</span>
<lb n="917"/><span>Sliab Breg, Sliab Bairche bith-bán</span>
<lb n="918"/><span>Lecc suidi Congail na cend,</span>
<lb n="919"/><span>Sliab n-ard n-airegda n-Ullend.</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>Sliab Slánga, Sliab Cuilind cain</span>
<lb n="924"/><span>Sliab Moduirn i mMugdornaib</span>
<lb n="925"/><span>Sliab Cairthind ocáni án</span>
<lb n="926"/><span>Sliab Fóta fetach find-ár.</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>Slebe Ulad allatúaid</span>
<lb n="931"/><span>I crích Araide adruaid</span>
<lb n="932"/><span>Sliab Mis magnech, monor ngand,</span>
<lb n="933"/><span>Sliab cáin comramach Talland.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>Slébe Connacht sund, Sliab Tua,</span>
<lb n="938"/><span>Sliab Cairn, Sliab Betha bithnua,</span>
<lb n="939"/><span>Sliab Carthind, Sliab Bethach bend</span>
<lb n="940"/><span>Slebe gann-ardda Galeng.</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>Cenél nEogain, crích Ulad</span>
<lb n="945"/><span>Fir Breg féta fir-bunad</span>
<lb n="946"/><span>Crích na Colla ni cói ceirt</span>
<lb n="947"/><span>For cech oen leith is fodeirc. f.</span></p>
<lb n="948"/>
<lb n="949"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="950"/><span>Is léir, ó'n chéad cheathramha air thuas, go raibh an file</span>
<lb n="951"/><span>'na sheasamh air Árd Aisse (an sliabh air a dtugtar</span>
<lb n="952"/><span>Mullaighe Aisse anois) nuair a bhí sé ag cumadh an dáin</span>
<lb n="953"/><span>seo.  Tá gluais aineolach air mharghán an leathanaigh</span>
<lb n="954"/><span>(LI. 204a) — Lugmad, is ass athconnairc (Louth, it was thence</span>
<lb n="955"/><span>that he saw).  Is suarach an radharc atá le feiceáil go gléineach, la</span>
<lb n="956"/><span>geal soillseach, ó Mhullaighe Aisse, ó Shleibh Cuilinn, nó ó</span>
<lb n="957"/><span>bhárr Shliabh Fathaigh.</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>A NÓTAÍ.</span></p>
<lb n="960"/>
<lb n="961"/><p><span>I. 1. “Visible to me, for a pleasant view.”</span></p>
<lb n="962"/>
<lb n="963"/><p><span>I. 2. 3. Inmacuaird, “all around;”  Fert mna Neimid —</span>
<lb n="964"/><span>Armagh.  Cf Forus Feasa, I. p. 176:—  “Is tusga do eug</span>
<lb n="965"/><span>bean Neimheadh in Eirinn iona Ainninn, Macha a</span>
<lb n="966"/><span>h-ainm agus is uaithe ainmnighthear Ardmacha oir is</span>
<lb n="967"/><span>ann do hadhnaiceadh i.”  Nith co ngail, “struggle with</span>
<lb n="968"/><span>valour.”</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>I. 4. “Med, the son of Balar's daughter.”  Hiolcadh i</span>
<lb n="971"/><span>Lughmhaighe e.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>II. 1. Is doiligh an line seo a thuigbheail.  Is cosmhail go</span>
<lb n="974"/><span>luaidheann se Inbhear Colptha, an port mar a dtainic</span>
<lb n="975"/><span>Eiremon i dtir.  Cf. Forus Feasa II. 88.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>II. 2. “In the South of the plain of the one rann.”</span></p>
<lb n="978"/>
<lb n="979"/><p><span>II. 3. Snam an tuirc — Mucknoe (?).  II. 4. “Though it is</span>
<lb n="980"/><span>near, it is visible.”  B'fhearr da mbeadh Sech ní focus</span>
<lb n="981"/><span>ann.  III. 1. Loch Echtra.  Eadar Sliabh Modhairn</span>
<lb n="982"/><span>(Cremorne) agus Sliabh Fuait.  Loughpatrick in Cross-</span>
<lb n="983"/><span>maglen parish (?).  Cf. Fertas Locha Echtrae, Lu. 52a;</span>
<lb n="984"/><span>LI. 65; Lb. 21a.  Loch n-Echach — Lough Neagh —</span>
<lb n="985"/><span>Primloch Erenn (Lu. 98a).</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>III. 2. Sliab Breg — Sliabh Breagh i gCo. na Midhe.  Sliab</span>
<lb n="988"/><span>Bairche — Na Beanna Bairche (Mourne Mountains), Co.</span>
<lb n="989"/><span>an Duin.</span></p>
<lb n="990"/>
<lb n="991"/><p><span>III. 3. Lecc Suigi Congail (Congal's sitting-stone) — An</span>
<lb n="992"/><span>Chloch Mhor ata thuas air an tsleibh i bhfogus do</span>
<lb n="993"/><span>Chaislean Ruaidhri (Rostrevor).</span></p>
<lb n="994"/>
<lb n="995"/><p><span>III. 4. Sliab Uillend. cf. LI. 31;  Lec. 501, 1.</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>IV. 1. Sliab Slanga — Sliabh Domhanghairt i gCo. an Duin.</span>
<lb n="998"/><span>Sliab Culind i gCo. Ardmhacha.</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>IV. 2. Sliab Moduirn i gCrich Modhairn, Co. Mhuineachain.</span></p>
<lb n="1001"/>
<lb n="1002"/><p><span>IV. 3. Sliab Cairthind, i nGailenga, Co. na Midhe.  Ocani.</span>
<lb n="1003"/><span>gs. Ogan, ait ata i bhfogus don Uaimh.</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>IV. 4. “Magnificent Sliabh Fuait of the white slaughter.”</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>V. 1. 2. “To the North, Sliabh Uladh, in rough-red</span>
<lb n="1008"/><span>Dalaradia.”</span></p>
<lb n="1009"/>
<lb n="1010"/><p><span>V. 1. 3. “Sliabh Mis, where plains are scarce.”  V. 4. Sliabh</span>
<lb n="1011"/><span>Talland i nDal n-araide.  V. 1. Sliab Tua (?).</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>VI. 2. Sliab Cairn (?);  Sliab Betha — Sliabh Beagh.</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>VI. 3. Sliab Carthind. cf. IV. 3;  Sliab Bethach i nGailengaib,</span>
<lb n="1016"/><span>Co. na Midhe;  VI. 4. Slebe Galeng, i gCo. na Midhe</span>
<lb n="1017"/><span>agus i gCo. an Chabhain.</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>VII. 1. Cenel nEogain — Tir Eoghain agus Doire.  Crich Ulad</span>
<lb n="1020"/><span>— Co. an Duin agus Co. Aondruim.</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>VII. 2. “Magnificent Fir Breg of true origins.”</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>VII. 3. Crich na Colla — Oirghialla (Monaghan, Fermanagh and</span>
<lb n="1025"/><span>Armagh).</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>Ni coi-ceirt, “no lamentation for justice.”</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>MUIREADHACH MÉITH.</span></p>
<lb n="1030"/>
<lb n="1031"/><p><span>“LÁ NA CÚIRTE.”</span></p>
<lb n="1032"/>
<lb n="1033"/><p><span>Leabhar nua eile ó “Chú Chulainn!”  Maise, 'seadh</span>
<lb n="1034"/><span>go dearbhtha agus míle fáilte roimhe.  Tá Ultaigh ag</span>
<lb n="1035"/><span>tarraingt ortha an peann agus má tá fhéin is mithid.</span>
<lb n="1036"/><span>“Lá na Cúirte” is ainm den leabhar seo a scríobh “Cú</span>
<lb n="1037"/><span>Chulainn.”  Gach duine dár léig “Ar Lorg an tSeanchaidhe”</span>
<lb n="1038"/><span>a scríobh Peadar Ó Dubhda tá naoi mbliana ó shoin béidh a</span>
<lb n="1039"/><span>fhios aige go bhfuil maighistireacht ag Peadar ar an pheann</span>
<lb n="1040"/><span>agus go dtig leis Gaedhealg a scríobhadh mar labhaireadh</span>
<lb n="1041"/><span>seanduine ar bith í.  Bhí iomrádh ar Chú Chulainn na sean-</span>
<lb n="1042"/><span>aimsire ar fud Éireann mar gheall ar a ghníomhartha</span>
<lb n="1043"/><span>gaisge; b'fhéidir go mbéadh trácht go fóill ar “Chú</span>
<lb n="1044"/><span>Chulainn” an lae indiu i saoghal litridheachta na hÉireann</span>
<lb n="1045"/><span>mar gheall ar a shaothar pinn.  Gurab amhlaidh bhéas, 'sí</span>
<lb n="1046"/><span>guidhe gach Ultach í.  Béidh léirmheas fada againn sa chéad</span>
<lb n="1047"/><span>uimhir eile den “Ultach” ar an leabhar úr seo dá chuid atá</span>
<lb n="1048"/><span>i ndiaidh a theacht amach.</span>
<lb n="1049"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="1050"/><p><span>I dTIR NA hOIGE.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>AN SAGART AGUS NA BEACHA.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Bhí seanfhear 'na chomhnuidhe in Oméith uair amháin a</span>
<lb n="1055"/><span>raibh saithe beach aige, agus nuair a thainic teas na Feil'</span>
<lb n="1056"/><span>Eoghain, d'éirigh an saithe ar shíobadh.  Lean an seanfhear</span>
<lb n="1057"/><span>'na ndéidh anonn 'sanall, suas agus anuas, ó mhullach an</span>
<lb n="1058"/><span>mheadhoin-lae go dtí cromadh dubh na gréine, agus fá</span>
<lb n="1059"/><span>dheireadh thuirling na beacha anuas air thomóig a bhí ag fás</span>
<lb n="1060"/><span>aige doras an tsagairt.  Bhuail an seanfhear stailc bhorb</span>
<lb n="1061"/><span>air an doras agus thainic an sagart amach.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>“Goidé tá ag cur corruidhe ort?” arsa'n sagart.</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>“Siúd thall mo chuid beach,” arsa'n seanfhear, “agus</span>
<lb n="1066"/><span>tá feidhm agam air bhráithlin go dtabharfaidh mé abhaile</span>
<lb n="1067"/><span>iad.”</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>“Téid abhaile, a shean-ghiostaire gan chéill,” arsa'n</span>
<lb n="1070"/><span>sagart, “agus na bí 'ga mo bhuaidhreadh.  B'fhéarr duit a</span>
<lb n="1071"/><span>bhéith ag fóghluim do Theagaisc-Chríostaidhe.”</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>Nuair a phill an seanfhear 'na bhaile, bhí a bhean ag</span>
<lb n="1074"/><span>fuireachas leis aig an doras.</span></p>
<lb n="1075"/>
<lb n="1076"/><p><span>“Ga bhfeil na beacha?” arsa sise.</span></p>
<lb n="1077"/>
<lb n="1078"/><p><span>“Thuirling siad anuas air an tomóig atá aige doras</span>
<lb n="1079"/><span>an tsagairt.”</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>“A's goidé dubhairt an sagart?”</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>“Dubhairt sé liom dul 'na bhaile agus mo Theagasc</span>
<lb n="1084"/><span>Críostaidhe 'fhoghluim.”</span></p>
<lb n="1085"/>
<lb n="1086"/><p><span>“Fan go rachaidh mise anonn, agus cuirfidh mé smacht</span>
<lb n="1087"/><span>air.”</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>Chuir sí cadach air a slinneáin agus amach léithi anonn</span>
<lb n="1090"/><span>chuige doras an tsagairt.  Sgairt sí amach air agus</span>
<lb n="1091"/><span>dubhairt sí go dtainic sí fó na cuid beach.</span></p>
<lb n="1092"/>
<lb n="1093"/><p><span>“Téidh abhaile a's seo, a shean-chailleach ghránda, agus</span>
<lb n="1094"/><span>abair do chonóir Mhuire — tú fhéin a's do chuid beach.”</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>Agus d'fhreagair sise:—</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1099"/><span>“An gcluin tú mise, a shagairt, a choinnigh an mhil,</span>
<lb n="1100"/><span>A's nach leigeann aon choir do dó chómhair!</span>
<lb n="1101"/><span>Lá na croiche, nuair a bhéas tú air an tsleibh</span>
<lb n="1102"/><span>Béidh na beacha uilig thiar air dó thóir.”</span></p>
<lb n="1103"/>
<lb n="1104"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1105"/><span>Fuair sí na beacha abhaile léithí.</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>Saithe: a swarm (of bees).</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>Teas na Feil' Eoghain: the midsummer heat.</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>AN BHEIRT DH'RÉAR.</span></p>
<lb n="1112"/>
<lb n="1113"/><p><span>Bhí beirt dh'réar ann, a'n uair amháin — bhí d'réar aca</span>
<lb n="1114"/><span>bocht agus d'réar aca raidhbhir.  An fear a bhí bocht, bhí a</span>
<lb n="1115"/><span>lán toighe de pháistí aige, acht cha raibh a'n pháiste air bith</span>
<lb n="1116"/><span>aig an d'réar a bhí saidhbhir.  An d'réar a bhí bocht, bhí sé i</span>
<lb n="1117"/><span>gcomhnuidhe ag gearán agus i gcomhnuidhe ag grumblán</span>
<lb n="1118"/><span>leis an d'réar a bhí saidhbhir.  B'fhéadfaidhe go raibh ádhbhar</span>
<lb n="1119"/><span>aige, acht cha raibh an d'réar saidhbhir ag tabhairt áirde air</span>
<lb n="1120"/><span>nó ag éisteacht leis.  Cha raibh 'fhios aig an d'réar bocht</span>
<lb n="1121"/><span>goidé mar thógfadh sé na páistí no goidé a dheanfadh sé</span>
<lb n="1122"/><span>leobhtha.</span></p>
<lb n="1123"/>
<lb n="1124"/><p><span>An Fear Déirce.</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>Oidhche amháin, thainic fear déirce chuig an doras, agus</span>
<lb n="1127"/><span>fuair sé loisdin go lá.</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>“Tá ocras air na páistí bochta,” arsa'n fear déirce</span>
<lb n="1130"/><span>leis an d'réar bocht.</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>“Chan fheil neart agam air,” arsa'n d'réar bocht,</span>
<lb n="1133"/><span>“chan fheil a'n ghreim bídh astoigh.”</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>“Tabhair leat an mála sin, agus cuideochaidh mise</span>
<lb n="1136"/><span>leat,” arsa'n fear déirce.</span></p>
<lb n="1137"/>
<lb n="1138"/><p><span>Chuir an d'réar bocht an mála trasna a ghualann agus</span>
<lb n="1139"/><span>fuaidh an bheirt amach air an iúl.  Shiubhal siad píosa maith</span>
<lb n="1140"/><span>agus píosa fada acht chan fhuair siad a'n dadamh a</span>
<lb n="1141"/><span>chuirfeadh siad isteach 'sa' mhála.</span></p>
<lb n="1142"/>
<lb n="1143"/><p><span>“Ga leis (cé leis) an pháirc 'na bhfeil na caoirigh”</span>
<lb n="1144"/><span>arsa'n fear déirce.</span></p>
<lb n="1145"/>
<lb n="1146"/><p><span>“Is le mo dh'réar í,” arsa'n d'réar bocht.</span></p>
<lb n="1147"/>
<lb n="1148"/><p><span>“Gheobhaidh mé greim air chionn de na caoirigh agus</span>
<lb n="1149"/><span>muir'fidh (marbhfaidh) mé í.  B'fhéarr go mbéadh rud</span>
<lb n="1150"/><span>inntean abhaile linn.”</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>Ghabh siad caora mhaith reamhar agus bhain siad an</span>
<lb n="1153"/><span>croiceann dí.  Bhruith siad leis-chaoir-fheola (1) agus thug</span>
<lb n="1154"/><span>siad pota maith feola dos na páistí.  Bhí meadhon-lae</span>
<lb n="1155"/><span>deas aca an oidhche ud!</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>Maidin lá'r na bhárach, thainic an d'réar saidhbhir</span>
<lb n="1158"/><span>anall chuige toigh an d'réair bhoicht.</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>“Cailleadh caora de mo chuid, oidhche aréir,” arsa</span>
<lb n="1161"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="1162"/>
<lb n="1163"/><p><span>“Goidé bhain dí?”</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>“Chan fheil fhios agam, acht tá siad cionn gearr (i. in</span>
<lb n="1166"/><span>éagmuis).”</span></p>
<lb n="1167"/>
<lb n="1168"/><p><span>“Rachaidh mise leat d'á cuartughadh.”</span></p>
<lb n="1169"/>
<lb n="1170"/><p><span>Shiubhal siad píosa maith agus píosa fada, agus bhí an</span>
<lb n="1171"/><span>d'réar a bhí bocht i gcomhnuidhe ag gearán agus i</span>
<lb n="1172"/><span>gcomhnuidhe ag grumblán leis an d'réar a bhí saidhbhir.</span>
<lb n="1173"/><span>B'fhéadfaidhe go raibh ádhbhar aige, acht cha raibh an d'réar</span>
<lb n="1174"/><span>saidhbhir ag tabhairt áirde air.  Nuair a thainic an</span>
<lb n="1175"/><span>coinfheascar aríst:</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>“Tá sé chómh maith againn dul 'na bhaile,” arsa'n</span>
<lb n="1178"/><span>d'réar bocht.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>Bhruith an fear bocht leis-chaoir-fheola eile an oidhche ud,</span>
<lb n="1181"/><span>agus bhí meadhon-lae maith aige sna páisdí aríst.</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>Bas a Mhathara.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>Bhí a mháthair 'na comhnuidhe 'sa toigh céudna, ag</span>
<lb n="1186"/><span>tabhairt aire dos na páisdí, agus bhí sise i gcomhnuidhe</span>
<lb n="1187"/><span>ag cainnt agus i gcomhnuidhe ag grumblán.  B'fhéadfaidhe</span>
<lb n="1188"/><span>go raibh ádhbhar aicí — acht fuair sé greim uirthi agus thlig</span>
<lb n="1189"/><span>sé amach air an doras í.  Cha leigfeadh an d'réar saidhbhir</span>
<lb n="1190"/><span>isteach í acht an oir'd.  Thainig sí arais agus thosaigh sí ag</span>
<lb n="1191"/><span>caoineadh ag an doras.</span></p>
<lb n="1192"/>
<lb n="1193"/><p><span>“Truagh an chléibh,” arsa sise, “nach raibh triúr mac</span>
<lb n="1194"/><span>agam.  Dá mbéadh, b'fhéadfaidhe go dtabharfadh duine aca</span>
<lb n="1195"/><span>isteach mé.”</span></p>
<lb n="1196"/>
<lb n="1197"/><p><span>Bhí an fear bocht ag éisteacht léithi, agus fuaidh sé</span>
<lb n="1198"/><span>amach agus thug sé isteach í.  D'éug sí an oidhche ud, agus</span>
<lb n="1199"/><span>h-iolcadh 'rith na seachtmhaine í.  An d'réar a bhí bocht agus</span>
<lb n="1200"/><span>an d'réar a bhí saidhbhir, rinn siad an t-iarratas (2).</span>
<lb n="1201"/><span>Shiubhal siad píosa maith agus píosa fada i ndéidh an</span>
<lb n="1202"/><span>tórraidh.  An d'réar a bhí bocht, bhí sé i gcomhnuidhe ag</span>
<lb n="1203"/><span>cainnt agus i gcomhnuidhe ag gearán leis an d'réar a bhí</span>
<lb n="1204"/><span>saidhbhir, acht cha raibh an d'réar saidhbhir ag tabhairt áirde</span>
<lb n="1205"/><span>air no ag éisteacht leis.</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>An oidhche chéudna, thainic an fear déirce agus thóg</span>
<lb n="1208"/><span>sé an corp aríst, agus d'fhág sé 'na sheasamh aige doras</span>
<lb n="1209"/><span>an d'réair a bhí saidhbhir é.  Chuir sé dhá bhata faoí 'n tsean-</span>
<lb n="1210"/><span>mhnaoí.  Cuireadh sgéal isteach chuig an d'réar saidhbhir go</span>
<lb n="1211"/><span>raibh a mháthair ag an doras.  Léim sé amach air an</span>
<lb n="1212"/><span>fhuinneóig agus thainic sé anuas an áitigh a raibh an d'réar</span>
<lb n="1213"/><span>bocht.</span></p>
<lb n="1214"/>
<lb n="1215"/><p><span>“Thainic mo mháthair arais aríst.”</span></p>
<lb n="1216"/>
<lb n="1217"/><p><span>“An dtainic?” arsa'n d'réar bocht.</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>“Thainic, agus chan fheil fhios agam goidé dheanfas</span>
<lb n="1220"/><span>mé.”</span></p>
<lb n="1221"/>
<lb n="1222"/><p><span>“Árso' mé sin duid.  Cuir an treas chuid ded' chuid</span>
<lb n="1223"/><span>saidhbhreas faoí 'na cionn 'sa' chófra, agus an treas chuid</span>
<lb n="1224"/><span>eile faoí 'na cosaibh.”</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>An d'réar a bhí saidhbhir, fuaidh (chuaidh) sé 'na bhaile,</span>
<lb n="1227"/><span>agus chuir sé dhá mhála óir agus airgid isteach 'sa' chófra.</span>
<lb n="1228"/><span>D'imthigh an fear déirce agus d'fhoscail sé an cófra agus</span>
<lb n="1229"/><span>thug sé an dá mhála abhaile leis.</span></p>
<lb n="1230"/>
<lb n="1231"/><p><span>Bhí saoghal maith agus saoghal fada ag an d'réar bocht</span>
<lb n="1232"/><span>'na dhéidh sin.  D'éirigh na páisdí suas agus fuaidh siad</span>
<lb n="1233"/><span>ag obair agus a thuilleadh dóbhtha fhéin.  Bhí airgead agus</span>
<lb n="1234"/><span>ór agus gach uile rud air an tsaoghal a bhí uabhtha aca;</span>
<lb n="1235"/><span>agus an d'réar a bhí bocht, bhí sé a bhfad nios saidhbhre ná an</span>
<lb n="1236"/><span>d'réar eile san ar éug sé.</span></p>
<lb n="1237"/>
<lb n="1238"/><p><span>(Sean-Mhicheal Mhac Árdghail a's Dromlach-Oméith</span>
<lb n="1239"/><span>d'ársuigh an sgéul so.)</span></p>
<lb n="1240"/>
<lb n="1241"/><p><span>(1) Leis-chaoir-fheola:  A leg of mutton.</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>(2) Rinn siad an t-iarratas:  They collected the offerings.</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>MUIREADHACH MÉITH.</span>
<lb n="1246"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="1247"/><p><span>GIOLLA NA h-EARRMHÚINTE.</span></p>
<lb n="1248"/>
<lb n="1249"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>Nuair a fuair an maighistir Seáinín ar thalamh shábhailte,</span>
<lb n="1252"/><span>d'fhág sé na cladaigh faoi fhéin agus chuaidh i gcionn a chuid</span>
<lb n="1253"/><span>oibre mar ba ghnathach.</span></p>
<lb n="1254"/>
<lb n="1255"/><p><span>I dtaca le Seáinín dó, ní rabh tús no deireadh ar an</span>
<lb n="1256"/><span>íontas a bhí air fa gach nidh dá bhfaca sé.  Bhí méad na</span>
<lb n="1257"/><span>scoile ag cur íontais air, bhí na h-éadain choimhthightheacha a</span>
<lb n="1258"/><span>cur íontais air, bhí na léar-sgáilidhe agus na pioctúirí a</span>
<lb n="1259"/><span>cur íontais air, agus an rud ab íontaighe leis na'n</span>
<lb n="1260"/><span>t-iomlan, comh modhamhail, socair suaimhneach agus bhí gach</span>
<lb n="1261"/><span>gasúr agus giorsach bheag ag coinneál ann a n-áiteacha</span>
<lb n="1262"/><span>fhéin.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>Mhealac mo dhuine bocht leis ó áit go h-áit, anonn agus</span>
<lb n="1265"/><span>anall imeasg na ranganna agus gan duine a cur chuige nó</span>
<lb n="1266"/><span>uaidh agus é mar an gcéadna leobhtha.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>Chaith sé mar sin ar feadhg i bhfad, agus an sgilling</span>
<lb n="1269"/><span>a thug an maighistir dó, go cúramach i gcúl a dhoirn leis.</span>
<lb n="1270"/><span>Fa dheireadh d'éirigh sé níos dána agus sheasadh sé i</span>
<lb n="1271"/><span>n-amannaí amach os coinne buidhean de na páistí beaga,</span>
<lb n="1272"/><span>d'fhosgluigheadh a dhórn agus theisbeanadh an scilling ar a</span>
<lb n="1273"/><span>bhois, chuireadh cár ortha agus adeireadh:</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>“Crádh! crádh oraibh!”</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>I n-amannaí ní abrochainn na theisbeanadh Seáinín ball</span>
<lb n="1278"/><span>beag mí-riaghalta eile, go gearr sgiobalta, le gach</span>
<lb n="1279"/><span>“crádh” agus cár dá gcuireadh sé ortha.  Cia bith aca rinn,</span>
<lb n="1280"/><span>na nach dteárn, bíthear á chur sin air, cia bith cúis é.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>Ní go ró-mhaith a bhí seo uilig ag taitneamhail leis an</span>
<lb n="1283"/><span>mhaighstreas a bhí os cionn na bpáistí seo, na ba ro dhoiligh</span>
<lb n="1284"/><span>a n-aire a choinneál ar a gcuid oibre fhad as bhí'n ealadhain</span>
<lb n="1285"/><span>seo ar bun ann a láthair.  'N-a dhiaidh sin ní thainig léithe</span>
<lb n="1286"/><span>dadaí a radh le Seáinín, na bhí droch bharamhail aicí dá</span>
<lb n="1287"/><span>gcuireadh sí brothlámh ar bith air, go mbfhéidir go mbéic-</span>
<lb n="1288"/><span>feadh sé arís mar rinn sé ar maidin ag an gheafta agus</span>
<lb n="1289"/><span>bfhearr léithe go mór cead a chinn a thabhairt dó na a leithid</span>
<lb n="1290"/><span>sin de hullach a chur ar bun arís.</span></p>
<lb n="1291"/>
<lb n="1292"/><p><span>Dá mbéadh fhios aicí mar bhí le theacht, ba bheag sin de</span>
<lb n="1293"/><span>shaothar Sheáinín an lá sin, agus má bhí corrghail oirthí fá'n</span>
<lb n="1294"/><span>dí-iomchair a bhí air anois, bhí a sáith ádhbhar gearáin aicí sul</span>
<lb n="1295"/><span>mar bhuail sé'n trí an tráthnóna sin.</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>Sé'n chéad rud a chuir cosg ar Sheáinín ó na</span>
<lb n="1298"/><span>h-earrmhúinte seo, na fuaim an chlog nuair a bhuail an</span>
<lb n="1299"/><span>maighistir é le h-áthrughadh na leathuaire.  Nuair a chualaidh</span>
<lb n="1300"/><span>Seáinín é, d'fhás a dhá shúil comh mór le dhá phréata agus</span>
<lb n="1301"/><span>arsa seisean comh sean-airseardha agus adéarfadh fear</span>
<lb n="1302"/><span>cheithre fichead bliadhain</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>“Tcí'n Rí sin, caidé seo!”</span></p>
<lb n="1305"/>
<lb n="1306"/><p><span>Ní thug duine ar bith toradh air na eólas ar bith dó</span>
<lb n="1307"/><span>fá'n nidh a chuir an t-íontas air, agus ní sásta a bhí sé le</span>
<lb n="1308"/><span>sin.  Ba é a mhian fághail amach ca h-as a dtainig an fhuaim</span>
<lb n="1309"/><span>íontach, agus mar ba léar leis nach san chionn de'n scoil</span>
<lb n="1310"/><span>ann a rabh sé a rinneadh í, mhealac sé leis go dtí an ceann</span>
<lb n="1311"/><span>'na raibh an maighistir.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>Bhí an fear sin gnoitheach ag an tábla ag cur cunntaisí</span>
<lb n="1314"/><span>na maidne i n-eagar agus siud a's gur bhreathnuigh sé</span>
<lb n="1315"/><span>Seáinín a tarraingt air, níor leig sé air go bhfaca sé é.</span>
<lb n="1316"/><span>Ba mhaith leis fheiceal go díreach caidé'n cor a chuirfeadh sé</span>
<lb n="1317"/><span>de, agus caidé bhí cur bhuaidheartha air.</span></p>
<lb n="1318"/>
<lb n="1319"/><p><span>Thainig Seáinín ar aghaidh agus chuir sé a dhá chrúib</span>
<lb n="1320"/><span>bheaga suas ar an tábla agus ní mó na go rabh a smigead</span>
<lb n="1321"/><span>a sroicheachtail os cionn chlár a' tábla.  Thosuigh sé a shiubhal</span>
<lb n="1322"/><span>anonn agus anall le h-ais an tábla agus a smigead a</span>
<lb n="1323"/><span>sguabadh an chláir, ach n-a dhiaidh sin 's uilig níor leig an</span>
<lb n="1324"/><span>maighistir air go fóill go bhfaca sé é, agus níorbh é sin sáith</span>
<lb n="1325"/><span>Sheáinín.</span></p>
<lb n="1326"/>
<lb n="1327"/><p><span>Bhí corr shúil ar Sheáinín anois, agus íontas an domhain</span>
<lb n="1328"/><span>ar na páistí' go léir fá comh dána agus bhí sé.</span></p>
<lb n="1329"/>
<lb n="1330"/><p><span>Fá dheireadh nuair a chonnaictheas dó go rabh an</span>
<lb n="1331"/><span>maighistir a déanamh neamh-shuim de amach 's amach, sheas sé</span>
<lb n="1332"/><span>ar bharra' a ladhar, agus arsa seisean comh neamh-</span>
<lb n="1333"/><span>urchoideach agus comh beag 'e choir agus d'fhéadfadh páiste</span>
<lb n="1334"/><span>á radh.</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>“Heth — tá mise anseo.”</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>“An tú Seáinín?” arsa'n maighistir.</span></p>
<lb n="1339"/>
<lb n="1340"/><p><span>“Shíorruidheacht na bhFeart nach fada bhí tú gan a theacht</span>
<lb n="1341"/><span>a dh'amharc orm?  Caidé rinn an torman deas?”</span></p>
<lb n="1342"/>
<lb n="1343"/><p><span>“Dheamhan fhios agam,” arsa'n maighistir.</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>“Maise, dheamhan fhios na aghamsa,” arsa Seáinín.</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>“B'fhéidir gurb é an cat udaí thíos ar an chlár a rinn</span>
<lb n="1348"/><span>é,” arsa'n maighistir.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>FÉIS BHRÉIFNE,</span>
<lb n="1351"/><span>DIA DOMHNAIGH, 29 MEITHEAMH.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>FÉILE, CEOL, GAEDHILG, ÓRÁID, RINNCE.</span></p>
<lb n="1354"/>
<lb n="1355"/><p><span>CUIRM CEOIL SA TRÁTHNÓNA.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>CÉILIDH IN A DHIAIDH.</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>(Turas tráeneacha ó gach áit.)</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>“Sí an Fhéis is áilne in Éirinn bhláthmhar.”</span></p>
<lb n="1362"/>
<lb n="1363"/><p><span>“Geall gurb é agus gur mias atá briste aige,” arsa</span>
<lb n="1364"/><span>Seáinín.</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>“Síos leat go bhfeicidh tú, a Sheáinín,” agus as go</span>
<lb n="1367"/><span>brathach le Seáinín go cionn na naoidhneán de'n scoil go</span>
<lb n="1368"/><span>bhfeiceadh sé caidé'n mío-fhortún a bhí déanta ag an chat,</span>
<lb n="1369"/><span>na seach beathadhach ar bith beo, ní rabh trócaire ar bith ann a</span>
<lb n="1370"/><span>Seáinín do na cait.</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>Ní rabh an maighistir ach mar gheall ar fághail réidhtigh'</span>
<lb n="1373"/><span>le Seáinín agus a chúram fhágail ar an mhaighstreas a bhí</span>
<lb n="1374"/><span>anois ag teisbeaint do n-a naoidhneáin an dóigh le pioctúir</span>
<lb n="1375"/><span>cait a dhéanamh.</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>Thainig Seáinín aníos comhgarach do'n chlár agus cinnte</span>
<lb n="1378"/><span>go leór bhí'n cat annsin agus níor bhréag sin air, pataí de</span>
<lb n="1379"/><span>chat mhór bhuidhe nach saoilfeadh moran ar bith de mhias a</span>
<lb n="1380"/><span>bhriseadh.</span></p>
<lb n="1381"/>
<lb n="1382"/><p><span>D'fhág an mhaighstreas na naoidhneáin anois ann a</span>
<lb n="1383"/><span>muinghín fhéin, agus thug iarraidh ar rang eile a bhí a feitheamh</span>
<lb n="1384"/><span>oirthí.  Ach má d'imthigh sise, dheamhan cor a chuir an cat de.</span>
<lb n="1385"/><span>Chuir seo íontas ar Sheáinín da bhrígh nach rabh a'n chat sa</span>
<lb n="1386"/><span>chomharsantacht ó thainig ann, nach rabh ar bharra creatha</span>
<lb n="1387"/><span>roimhe agus nach n-imtheochadh 'san feadha fásaigh nuair a</span>
<lb n="1388"/><span>tcífeadh siad é.</span></p>
<lb n="1389"/>
<lb n="1390"/><p><span>D'amharc Seáinín thart féachailt a bhfuigheadh sé dadaí</span>
<lb n="1391"/><span>fá n-a láimh le cathadh air, no steafog 'e bhata le pléisg</span>
<lb n="1392"/><span>mhaith a thabhairt dó, ach ní rabh sin le fághail, agus mar bhí</span>
<lb n="1393"/><span>mío-shásamh air, an cat a bheith comh dána agus bhí sé, raith</span>
<lb n="1394"/><span>sé suas 'sair a' chlár agus arsa seisean le teann a chuirp:</span></p>
<lb n="1395"/>
<lb n="1396"/><p><span>“Scuit amach ar sin leat!  Scuit adeirim,” agus</span>
<lb n="1397"/><span>thug sé a'n scráblughadh amháin ar an chat, ach nídh nach íonadh,</span>
<lb n="1398"/><span>ní bhfuair sé a'n ghreim ar an chat, agus ach oiread le sin</span>
<lb n="1399"/><span>níor choruigh an cat.</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Thosaigh an gleo, an callan, agus an scotbhach gáiridhe</span>
<lb n="1402"/><span>imeasg na bpáistí nuair a chonnaic siad an ealadhain agus</span>
<lb n="1403"/><span>an amaidigh a bhí ar Sheáinín, agus siud anall leis an</span>
<lb n="1404"/><span>mhaighistir, sheas os cionn Sheáinín, agus arsa sise go</span>
<lb n="1405"/><span>leath chointineach leis:</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>“Caidé'n ealadhain í seo ort, a Sheáinín?”</span></p>
<lb n="1408"/>
<lb n="1409"/><p><span>Bhí Seáinín fa'n taca seo, agus é stánadh suas ar an</span>
<lb n="1410"/><span>mhaighistir, nó comh luath agus chualaidh sé clog na</span>
<lb n="1411"/><span>h-éisteachta arís, bhí sé ar a bhonnaí' na go bhfeicfeadh sé ca</span>
<lb n="1412"/><span>h-as a dtainig an fhuaim.  D'éirigh leis sin a dhéanamh amach</span>
<lb n="1413"/><span>an iarraidh seo, na bhí'n clog go fóill i n-a láimh ag an</span>
<lb n="1414"/><span>mhaighistir.  Nuair a chonnaic Seáinín mar bhí chuir sé</span>
<lb n="1415"/><span>leiceann ar fhéin agus arsa seisean:</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>“Há rógaire, is tú fhéin a rinn é!”</span></p>
<lb n="1418"/>
<lb n="1419"/><p><span>Rinneadh gáire maith eile anois agus b'éigean do'n</span>
<lb n="1420"/><span>mhaighstreas í fhéin, aoibh a chur oirthí, comh maith leis a dara</span>
<lb n="1421"/><span>duine.</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>“Á Sheáinín,” arsa sise, “is mór an náire dhuit.”</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>“Cad chuighe?” arsa Seáinín.</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>“Bhí barraidheacht callain agat tá bomaite ó shoin.”</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>“Agus cad chuighe nach n-imthigheann sé mar imthigheas</span>
<lb n="1430"/><span>an uile chat,” arsa Seáinín.</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>“Ar ndóiche ní thig leis imtheacht,” arsa'n mhaighstreas,</span>
<lb n="1433"/><span>“ní'l ann ach pioctúir, a Sheáinín.”</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>“Agus seo mar tá,” arsa Seáinín.</span></p>
<lb n="1436"/>
<lb n="1437"/><p><span>“Sé leoga, Sheáinín, agus mas maith leat é, bhéarfaidh</span>
<lb n="1438"/><span>mise leabhar agus peann luaidhe dhuit go ndéanaidh tú féin</span>
<lb n="1439"/><span>ceann aca.”</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>“Déana go díreach,” arsa Seáinín.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Fuair an mhaighstreas an leabhar agus an peann luaidhe</span>
<lb n="1444"/><span>dhó, agus chuir 'n-a shuidhe sa chéad shuidheachan é.  Ba ghoirid</span>
<lb n="1445"/><span>go rabh Seáinín faoi sheól a tarraingt phioctúir an chait, má</span>
<lb n="1446"/><span>bfhíor.  P. Mac S.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>Leitreacha:</span></p>
<lb n="1449"/>
<lb n="1450"/><p><span>Gach leitir a bhfuil baint aici le gnaithe an pháipéir seo,</span>
<lb n="1451"/><span>cuirtear chuig an bhainisteóir í;</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>Gach leitir a bhfuil baint aici le h-Eagarthóireacht an</span>
<lb n="1454"/><span>pháipéir seo, scríobhthar chuig an Eagarthóir í.</span></p>
<lb n="1455"/>
<lb n="1456"/><p><span>Clódhbhualadh le h-aghaidh na seilbhtheoirí ag Oifig “Scriúduightheoir Dhúin Dealgan,” i nDún Dealgan.</span></p>
<lb n="1457"/>
<lb n="1458"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Mí na Feil' Eoghain. 1924

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Mí na Feil' Eoghain. 1924

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
