Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Ult1924_02</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1924</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Ult1924_02</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An t-Ultach</title><imprint><publisher>Comhaltas Uladh</publisher><date>1924</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN t-ULTACH</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>PÁIPÉAR MÍOSAMHAIL FA CHOINNE GAEDHEAL TUAISCEART ÉIREANN.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Uiml. 1.  Uimhir 2.  LÁ FEIL' BRÍGHDE.  1924.  Luach Dhá Phighinn.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>AN t-ULTACH.</span>
<lb n="8"/><span>Árus Chonnradh na Gaedhilge,</span>
<lb n="9"/><span>5, Plás na Trágha,</span>
<lb n="10"/><span>Dún Dealgan.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Foillseóchthar “An t-ULTACH” an chéad lá de ghach mí.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>LUACH:  2ph.; nó 3ph thríd an phost.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Sínteanas bliadhantamhail (airgead roimh ré) leis an</span>
<lb n="17"/><span>pháipéar a fhagháil thríd an phost, 3s.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Leithreacha:</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Gach leitir a bhfuil baint aici le gnaithe an pháipéir seo,</span>
<lb n="22"/><span>cuirtear chuig an bhainisteóir í;</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>Gach leitir a bhfuil baint aici le h-Eagarthóireacht an</span>
<lb n="25"/><span>pháipéir seo, scríobhthar chuig an Eagarthóir í.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>“RAINN AGUS AMHRÁIN.”</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Saoilidh a lán nach bhfuil litridheacht ar bith ag Ultaighibh</span>
<lb n="30"/><span>ar fiú trácht air, nach bhfuil filidheacht ar bith aca a chorróchadh</span>
<lb n="31"/><span>croidhe an duine mar chorruigheas fíor-fhilidheacht gach</span>
<lb n="32"/><span>náisiúin lucht léighte na filidheachta sin.  Ní'l duine dá</span>
<lb n="33"/><span>léigfidh “Rainn agus Amhráin,” dhá fhichid amhrán breagh ó</span>
<lb n="34"/><span>Chonndae na Midhe, ó Chonndae Lughmhaighe agus ó Chonndae</span>
<lb n="35"/><span>Árd-Mhacha a chuir Éamonn Ó Tuathail, M.A., Árd-</span>
<lb n="36"/><span>Mhaighistir Choláiste Laighean, i n-eagar, nach bhfuighe scoith</span>
<lb n="37"/><span>filidheachta na seachtmhadh agus na hochtmhadh haoise déag a</span>
<lb n="38"/><span>chum filidh an tuaiscirt nuair a bhí an Ghaedhealg mar árd-</span>
<lb n="39"/><span>theanga na tíre.  Ba chóir d'Ultaighibh a bheith buidheach</span>
<lb n="40"/><span>d'Éamonn Ó Tuathail ar shon a shaothair.  Chuartuigh sé</span>
<lb n="41"/><span>láimh-scríbhinní i leabharlannaibh i nÉirinn, i n-Albain agus</span>
<lb n="42"/><span>i Sasain go bhfuair na sean-amhráin bhreaghtha seo agus gur</span>
<lb n="43"/><span>theisbeáin don tsaoghal Fódlach fíor-fhilidheacht a cumadh</span>
<lb n="44"/><span>nuair bhí an Ghaedhealg i saoghal agus i sláinte le linn na</span>
<lb n="45"/><span>seachtmhadh agus na hochtmhadh haoise déag taobh ó thuaidh</span>
<lb n="46"/><span>den Bhóinn.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Adeir Éamonn i Reamh-rádh an leabhair gur le linn na</span>
<lb n="49"/><span>gceithre scór bliadhan a tháinig i ndiaidh Briseadh na Bóinne</span>
<lb n="50"/><span>a cumadh a bhfuil sa leabhar; adeir sé mar i gcéadna gur</span>
<lb n="51"/><span>beag difridheacht atá eatortha, eadar ghné agus ádhbhar,</span>
<lb n="52"/><span>agus na hamhráin a rinneadh i n-áiteacha eile i nÉirinn i</span>
<lb n="53"/><span>dtráthaibh an ama chéadna.  Ba mhaith linn filidheacht</span>
<lb n="54"/><span>Shéamuis Mhic Cuarta, Airt Mhic Cubhthaigh agus Pheadair</span>
<lb n="55"/><span>Uí Dhoirnín a chur i gcomórtas le filidheacht Eoghain Ruaidh</span>
<lb n="56"/><span>Uí Shúilleabháin nó Sheáin Chláraigh Mhic Dhomhnaill nó</span>
<lb n="57"/><span>Thaidhg Ghaedhealaigh Uí Shúilleabháin.  Ní'l doimhne nó</span>
<lb n="58"/><span>feallsamhnacht ró-mhór b'fhéidir i bhfilidheacht dhuine ar bith</span>
<lb n="59"/><span>aca, ach mura litridheacht a saothar ní'l a fhios agam-sa cad</span>
<lb n="60"/><span>is litridheacht ann.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>Ba deacair an dán beag deas seo — an chéad cheann</span>
<lb n="63"/><span>atá sa leabhar — a bhuaileadh amach ar shimplidheacht cainte.</span>
<lb n="64"/><span>D'fhéadfamuis a rádh go bhfuil sé comh maith le dán ar bith</span>
<lb n="65"/><span>dár chum filidh Bhéarla na seachtmhadh haoise déag agus</span>
<lb n="66"/><span>go bhfuil áilne na Nádúire ag briseadh amach thríd.</span>
<lb n="67"/><span>Séamus Mac Cuarta a chum é ag cur fáilte roimh an</span>
<lb n="68"/><span>éan:—</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Fáilte don éan is binne ar chraoibh</span>
<lb n="71"/><span>Labhras ar chionn na dtor le gréin;</span>
<lb n="72"/><span>Damh-sa is fada tuirse an tsaoghail</span>
<lb n="73"/><span>Nach bhfeiceann í le teacht an fhéir.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Cluinim gidh nach bhfeicim a gné</span>
<lb n="76"/><span>Guth an éin darab ainm cuach;</span>
<lb n="77"/><span>Amharc uirthi i mbárraibh géag,</span>
<lb n="78"/><span>Mo thuirse ghéar nach mise fuair!</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Gach neach dá bhfeiceann cruth an éin,</span>
<lb n="81"/><span>Amharc Éireann deas is tuaidh,</span>
<lb n="82"/><span>Bláth na dtulcha ar gach taoibh —</span>
<lb n="83"/><span>Dóibh is aoibhinn bheith dá luadh.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Tá “Úr-Chnoc Chéin Mhic Cáinte” a chum Peadar</span>
<lb n="86"/><span>Ó Doirnín ainmnighthe i gcomhnuidhe ar a bhinneas agus ar</span>
<lb n="87"/><span>a fheabhas mar phíosa filidheachta.  'So an chéad</span>
<lb n="88"/><span>cheathramha:—</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>A chiúin-bhean tséimh na gcuachann péarlach,</span>
<lb n="91"/><span>Gluais liom fhéin ar ball beag,</span>
<lb n="92"/><span>Nuair bhéas uaisle 's cléir is tuataigh i néall</span>
<lb n="93"/><span>Ine suan faoi éadaighe bhána;</span>
<lb n="94"/><span>I n-uaimh go mbéinn i bhfad uabhtha araon</span>
<lb n="95"/><span>Teacht nua-chruth gréine i mbárach,</span>
<lb n="96"/><span>Gan duas linn féin i n-uaigneas aerach</span>
<lb n="97"/><span>San uaimh sin Chéin Mhic Cáinte.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Féach ar dheise na meadarachta sa dán beag seo nach</span>
<lb n="100"/><span>bhfuil ainm a ughdair leis:—</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Coisg do dheór, a mhacaomh mná,</span>
<lb n="103"/><span>'S ná creid go bráth lucht na mbréag;</span>
<lb n="104"/><span>Ní bhfuil bean ar a bhfuil mo ghrádh,</span>
<lb n="105"/><span>Is ní bhéidh tráth ach thú fhéin.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Is iomdha ainnir mhánla shuairc</span>
<lb n="108"/><span>Ar gach bruach don loch so thíos</span>
<lb n="109"/><span>Ag iarraidh mise do mhealladh uait,</span>
<lb n="110"/><span>Is ná bíodh gruaim ort na thríd.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Ní bhfuil bean dá háille gruaidh,</span>
<lb n="113"/><span>Gibé stuaim do bheith 'na méin,</span>
<lb n="114"/><span>Do bhainfeadh mise dhíot le cluain —</span>
<lb n="115"/><span>Bí go suairc is ná creid bréag.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Bhí an Ghaedhealg ar a dtoil fhéin ag na filidhibh a bhfuil</span>
<lb n="118"/><span>cuid dá gcuid filidheachta sa leabhar seo a chuir Éamonn</span>
<lb n="119"/><span>Ó Tuathail i n-eagar.  Go rabh an teanga ag scríbhneoirí</span>
<lb n="120"/><span>Gaedhilge na haimsire seo mar bhí sí aca siud ní bhéidh na</span>
<lb n="121"/><span>huirnéis againn le litridheacht a thabhairt i dtír a mbéidh</span>
<lb n="122"/><span>maith ar bith innti.  Is fiú do gach scríbhneoir Gaedhilge</span>
<lb n="123"/><span>stuidéar a dhéanamh ar shaothar seo na bhfileadh agus iarraidh</span>
<lb n="124"/><span>a dhéanamh ar a chuid smaointighthe a chur i gcaint comh deas</span>
<lb n="125"/><span>agus comh bríoghmhar is chuir siad-san é.  Ar ndóighe, ní</span>
<lb n="126"/><span>hionann filidheacht agus prós ina ndéanamh agus ina</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Caithfidh muinn ár leithscéul a gabháil le</span>
<lb n="129"/><span>P. Ó Brógáin, P.M.S., Toirdhealbhach Ó</span>
<lb n="130"/><span>Rabhartaigh, Iolann Fionn, Donn Piatt agus</span>
<lb n="131"/><span>Taobhóg nach dteachaidh againn fairsingheacht a</span>
<lb n="132"/><span>thabhairt dóbhtha san uimhir seo.  Easbhaidh áite agus</span>
<lb n="133"/><span>uaine ba bhun leis, chionn's go raibh cuid de'n</span>
<lb n="134"/><span>uimhir seo innealta mí ó shoin.  Cuirfear isteach</span>
<lb n="135"/><span>iad an mhí seo chugainne.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>gcosamhlacht.  Tá difridheacht mhór eadar phrós an Easbuig</span>
<lb n="138"/><span>Uí Ghallchobhair agus filidheacht Shéamuis Mhic Cuarta nó</span>
<lb n="139"/><span>Airt Mhic Cubhthaigh.  D'fhág gach duine aca saothar ina</span>
<lb n="140"/><span>ndiaidh nach bhfuil beag nó suarach i dteangaidh a rabh</span>
<lb n="141"/><span>cumhacht pinn aca innti.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Mothuigheann duine filidheacht atá maith á chorrú agus á</span>
<lb n="144"/><span>bhogadh i gcomhnuidhe, is cuma cé'n teanga ina bhfuil sí</span>
<lb n="145"/><span>scríobhtha, má thuigeann sé an rud a bhíos dá léigheadh aige.</span>
<lb n="146"/><span>Mhothuigh mise na dánta atá sa leabhar seo do mo bhogadh</span>
<lb n="147"/><span>nuair a léigheas iad agus ní beag sin mar theist ar fheabhas</span>
<lb n="148"/><span>na filidheachta atá ionnta.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Tá a chuid eagarthórachta déanta go maith ag Éamonn</span>
<lb n="151"/><span>Ó Tuathail ar na hamhráin atá sa leabhar; tuillidh sé moladh</span>
<lb n="152"/><span>ar shon a shaothair agus tá Ultaigh buidheach dhó gur chuir an</span>
<lb n="153"/><span>fhilidheacht bhreagh seo os comhair Gaedheal Éireann.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>Niall Mór.</span>
<lb n="156"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="157"/><p><span>SEANCHUS SA CHEARDCHAIN:  Cú Chulainn</span>
<lb n="158"/><span>do Scríobh.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Brian Gabha, a phrintiseach gasura Leáraidhe agus</span>
<lb n="161"/><span>cupla comhursanach ag cur síos ar chúrsa na h-aimsire.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>CÁIN NO PÓSADH.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>Brian:  Tá siad a' rádh, a Phaidí — agus ní'l fhios agam an</span>
<lb n="166"/><span>fíor nó bréagach é — go bhfuil Séaimín annseo le</span>
<lb n="167"/><span>pósadh go h-aithghiorra.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Paidí:  Dheamhan a chuala mé de dhath faoi, maise; an fíor</span>
<lb n="170"/><span>é, a Shéaimín?</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>Séaimín:  Tá sé chomh fíor 's go bhfuil mise i mo Phríomh-</span>
<lb n="173"/><span>Mhinistir Shasan!  Hum! — pósadh, an eadh!</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Paidí:  Bhail, le gach cead duit, a Shéaimín, cha mbainfeadh</span>
<lb n="176"/><span>sé cor as fás d'óige dá bpósfa.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Séaimín:  Mura mbainfeadh fhéin bhainfeadh sé níos mó</span>
<lb n="179"/><span>asam ná tá agam — sin mo chuid bheag píghneach —</span>
<lb n="180"/><span>agus cuid mhór de chibé ciall atá agam.  Tchím a</span>
<lb n="181"/><span>lán d'a bhfuil pósta agus chan feairrde a saoghal</span>
<lb n="182"/><span>d'a bharr; agus chan feairrde an saoghal féin iad.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Brian:  Bhail, sin a' sgéal a chuala mise ort, a Shéaimín,</span>
<lb n="185"/><span>agus chan déigheannaigh é ná ar maidin indiu.  Is</span>
<lb n="186"/><span>iontach nach leigfeá fhéin dadaidh ort.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Paidí:  Cha leigfeadh, ár ndóigh; bíonn an grádh cuthaileach</span>
<lb n="189"/><span>mar sin — tuigeann tú fhéin an méad sin, a'l</span>
<lb n="190"/><span>bharainte.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>Brian:  Tá sé chomh fada anois ó bhuail an grádh mé fhéin</span>
<lb n="193"/><span>nach cuimhneach liom i gceart é faoi seo.  Tá reamh-</span>
<lb n="194"/><span>rádh an phósta imthighthe leis an aimsir.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>Séaimín:  Tá mé cinnte go bhfuil, a Bhriain.  Agus nach í</span>
<lb n="197"/><span>an chomhairle bhearfá anois do dhuine óg ná gan aon</span>
<lb n="198"/><span>bhaint a bheith aige le buaidhreadh an t-saoghail!</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>Brian:  Chan é, bhail.  Tá bean mhaith agam, buidheachas do</span>
<lb n="201"/><span>Dhia, agus cha dteanfainn malairt stáite leat-sa ar</span>
<lb n="202"/><span>a bhfuil de shaidhbhreas ag an triúr againn.  Saoilim gur</span>
<lb n="203"/><span>mór an náire duit gan bean a bheith agat roimhe</span>
<lb n="204"/><span>seo.  Ba chóir go mbeadh do chlann curtha i gcríoch</span>
<lb n="205"/><span>agat.</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>Paidí:  Ní'l sé de leith-scéal aige bheith gan dóigh-theacht-i</span>
<lb n="208"/><span>dtír air.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Séaimín:  Maise, is bréagh an dóigh í — slán gach samhail!</span>
<lb n="211"/><span>Ag sclábhuidheacht le giodán beag talaimh a bhfuil a</span>
<lb n="212"/><span>leith faoi chreagacha agus seascán.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>Leáraidhe:  Chonnaic mise agus Toirdhealbhach Maol Chraoibhe</span>
<lb n="215"/><span>thú, a Shéaimín, ag cainnt le Peigí Mhicil ruaidh an</span>
<lb n="216"/><span>oidhche fa dheireadh agus inne ag teacht ó na</span>
<lb n="217"/><span>pictiuirí!</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Brian:  Séid na builg, a Leáraidhe!  Ta tú chomh ciallmhar</span>
<lb n="220"/><span>sin, a Shéaimín, nach leifeá ort — agus sin a dóigh</span>
<lb n="221"/><span>cheart, b'fhéadthaidhe.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>Séaimín:  Ní'l focal fírinne sa scéal.  Tá mise cosamhail</span>
<lb n="224"/><span>le Séadna — tá mé ag tabhairt aire do mo ghnaithe</span>
<lb n="225"/><span>fhéin; agus ba mhaith an rud dá ndeanfadh gach</span>
<lb n="226"/><span>duine eile amhlaidh.</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>Paidí:  Acht sin gnaithe gach 'n duine.  Agus nuair a</span>
<lb n="229"/><span>tchíthear beirt mar sin le céile — agus ag éirghe</span>
<lb n="230"/><span>mór, mar deirfeá — cuireann sé na comhursanaigh</span>
<lb n="231"/><span>ag smaoitiú agus ag cainnt.</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>Séaimín:  Maise, is beag an rud chuireas ar na daoiní</span>
<lb n="234"/><span>cainnt a dheanamh.  Agus chan í an chainnt le céill</span>
<lb n="235"/><span>í acht oirid. —</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>Brian:  Is maith ciallmhar agus deas an cailín í Peigí</span>
<lb n="238"/><span>Mhichil ruaidh.  Tá aithne agam uirthí ó bhí sí sa</span>
<lb n="239"/><span>chliabhán; agus bhí aithne agam ar a máthair agus ar</span>
<lb n="240"/><span>a gaidí sul ar rugadh í.  Deagh-chomhursanaigh</span>
<lb n="241"/><span>mhacanta bhí ionnta i gcomhnuidhe.</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Paidí:  Creidim go bhfuil sparán maith teann aige Micheal.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>Leáraidhe:  Chonnaic mise Micheal ruadh ag teacht amach</span>
<lb n="246"/><span>as an Bhanc lá amháin agus é ag sathadh beart mhór</span>
<lb n="247"/><span>nótaí airgid isteach 'na bhrollach.</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>Brian:  Gabh amach, a Leáraidhe, agus tabhair isteach canna</span>
<lb n="250"/><span>uisge.  Ba chóir go mbeadh clúideóg mhaith airgid</span>
<lb n="251"/><span>aige Micheal.  Char chaith sé mórán de ariamh go</span>
<lb n="252"/><span>h-amaideach, dálta 'siomdha duine — agus mo</span>
<lb n="253"/><span>dhálta fhéin.  Agus fuair sé trí no ceithre céad leis</span>
<lb n="254"/><span>an bhean.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Séaimín:  Ar son Dé agus ná bígidh ag baoth-chainnt!  Tá</span>
<lb n="257"/><span>sibh níos measa ná sean-mhná geabaireachta!</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Paidí:  Acht ní'l dolaigh ar bith ann bheith ag tabhairt</span>
<lb n="260"/><span>comhairle a leasa do dhuine, a Shéaimín.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>Séaimín:  Ná bígidh ag iarraidh mise 'chur ar m'aimhleas.</span>
<lb n="263"/><span>Ní bhéidhinn ceangailte do'n bhean is deise agus is</span>
<lb n="264"/><span>saidhbhre agus is fhéarr 'a bhfuil ar an insgne</span>
<lb n="265"/><span>cheudna!</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Brian:  Chan fhuil tú chomh mío-nádúrach sin.  Bean mhaith</span>
<lb n="268"/><span>chéile agat agus bhéidhfeá ar fheabhas.  Chuirfeadh sí</span>
<lb n="269"/><span>slacht ort, a Shéaimín.</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>Paidí:  Is fhéarr bean ná spré, deirtear.</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>Brian:  Tá 'fhios agam-sa sin.  Mara b'eadh an chéile a</span>
<lb n="274"/><span>fuair mé, bhéidhinn as fad ó shoin.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Paidí:  Agus rud eile: tá clúideóg bhréagh agat, a</span>
<lb n="277"/><span>Shéaimín, agus gan oirid 's duine amháin de chúram</span>
<lb n="278"/><span>ort.  Nach mór an náire duit-se bheith mar tá tú</span>
<lb n="279"/><span>agus an Rialtas a' baint sgillinge sa t-seachtmhain</span>
<lb n="280"/><span>de shean-Chaití Nic Géadha!</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>Séaimín:  Chuala mé go dtug sí íde na muc 's an asail</span>
<lb n="283"/><span>do Mhaghnus Mag Uidhir — an teathtaire Dala — an lá</span>
<lb n="284"/><span>fa dheireadh fa'n sgilling sin.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>Brian:  An chréatúir!</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>Séaimín:  Nach mór an éagchóir an beagainín beag a bhí sí</span>
<lb n="289"/><span>'fhághail a dheanamh níos lugha — agus ceithre céad a</span>
<lb n="290"/><span>thabhairt dó-san agus gan pioc maitheasa 'a dheanamh</span>
<lb n="291"/><span>aige!</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>Paidí:  Seadh; i n-ionad é bhaint de shean-sheascairí</span>
<lb n="294"/><span>díomhaine mar thusa, má tá sé le baint ó éinne!</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Brian:  Ha-ha!  Sin a' chainnt!  Séaimín — agus Séimíní</span>
<lb n="297"/><span>mar é — is cionntach.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Séaimín:  Tá sibh chuige chugam aríst!  Bhail, ar thóradh an</span>
<lb n="300"/><span>donais!</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>Leáraidhe:  Casadh duine eintéan orm amuigh annsin in-aice</span>
<lb n="303"/><span>an tobair, a Shéamín.  D'innis mé dí go rabh tú</span>
<lb n="304"/><span>annseo — agus gur chualamuid uilig an sgéal, agus</span>
<lb n="305"/><span>dhearg sí suas — acht thug sí cupla ubhall domh.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>Brian:  Tlig steall de'n uisge sin ar an ghual atá faoi</span>
<lb n="308"/><span>na builg, a Leáraidhe — agus séid leat!</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>“Cú Chulainn.”</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>LEITREACHA.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Baile-Átha-Cliath.</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>A Chara, —</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Seo chugat síntiús leis an páipéur nuadh seo fhagháil,</span>
<lb n="319"/><span>agus bronntanas beag le na chois.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Is ádhbhar áthais damh go bhfuil sibh ag braith ar an obair</span>
<lb n="322"/><span>seo a dheanamh agus tá súil le Dia agam go néireochaidh</span>
<lb n="323"/><span>libh.</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>Ní thuigeann a lán daoine a chomh saidhbhir is atá</span>
<lb n="326"/><span>Gaedhealg Chúigidh Uladh 'ná líonmhaireacht na gcor-cainte</span>
<lb n="327"/><span>atá innti, 'ná áilneacht na smuainte fágadh 'san fhilidheacht</span>
<lb n="328"/><span>bhaineas leis an chúigeadh sin.  Má dhéanann sibhse an mhéid</span>
<lb n="329"/><span>sin do chruthughadh, déanfaidh sibh obair mhaith “chum onóra</span>
<lb n="330"/><span>na hÉireann.”</span></p>
<lb n="331"/>
<lb n="332"/><p><span>Úna Ní Fhaircheallaigh.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>15 Pairc Kenilworth, Crois an Aroldaigh,</span>
<lb n="335"/><span>Baile Atha Cliath.</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>A Chara, —</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>Binn liom an sgeal go bhfuil bunadh Lugh' agus na</span>
<lb n="340"/><span>gceanntar eile ar theorainn na Conndae sin ag brath ar phaipear</span>
<lb n="341"/><span>Gaedhilge a chur ar bun.  Is fada me fein a' tiomsu amhran,</span>
<lb n="342"/><span>sgealta agus dreachta beaga eile a rinneadh sa taobh sin</span>
<lb n="343"/><span>d'Eirinn.  Mar sin deirim “Se a bheatha” leis an phaipear nua.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Feachfad le ceannuightheoiri fhaghail don phaipear annseo</span>
<lb n="346"/><span>i mBaile Atha Cliath agus cuirfead rudai chugaibh o am go</span>
<lb n="347"/><span>ham fa choinni an phaipeir.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>EAMONN O TUATHAIL.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>Scríobh Seán Ó Caiside, Árd a' Rátha, mar leanas:—</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>“Nach maith an rud duit dá mbéadh leathanach ar leith i gcóir</span>
<lb n="354"/><span>na bpáisde atá ag foghluim na teangtha — Gaedlic</span>
<lb n="355"/><span>shimplidhe acht blás is snás cainnte na ndaoine air —</span>
<lb n="356"/><span>sgeultaí beaga, no agallamha a d'fhoirfeadh mar adhbhair</span>
<lb n="357"/><span>cainnte do phaisdíbh scoile.”  Thug a lán eile an chomhaile</span>
<lb n="358"/><span>chéudna duinn, agus rinneamar iarracht faoí'n obair 'san</span>
<lb n="359"/><span>uimhir seo.</span>
<lb n="360"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="361"/><p><span>PAIDREACHA NA nDAONNAÍ.</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>PAIDIR AN SCABAILL.</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>An gcluin sibh mise a lucht na scaball</span>
<lb n="366"/><span>Na leigigidh faillighe in mbur gcás;</span>
<lb n="367"/><span>Is mairg a bhíonns gan caraid</span>
<lb n="368"/><span>Nuair a bhíonns sé air leabaidh a bháis.</span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>A dhuine gan chéill, na teana bréag le Muire,</span>
<lb n="371"/><span>Na hith feoil Chéadaoine is na héag in do thinneas,</span>
<lb n="372"/><span>Teana do chasaoid chuig an chléir</span>
<lb n="373"/><span>A's teana faoisdin ghlan dá réir.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>Corruigh do chos go luath 'nan aifhrinn,</span>
<lb n="376"/><span>Foscail do bhéul agus labhraidh d'anam</span>
<lb n="377"/><span>Má abrann tú an phaidir gach uair a's gach tráth,</span>
<lb n="378"/><span>Tcífidh tú Muire 'n Tighearna trí lá roimhe le do bhás.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Sé Síomhóin Stoc a bhí a réidhtiughadh do'n lucht,</span>
<lb n="381"/><span>'Sé bhí déigh-bhéasach, riaghalta, múinte;</span>
<lb n="382"/><span>Chuir Muire, le na toil, scabal air a chorp</span>
<lb n="383"/><span>Le n-a dá láimh beannuighthe gan diúltadh.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>Molaim go deóigh thú, a Mhaighdean na Glóire,</span>
<lb n="386"/><span>Molaim go deóigh a's go síorraidhe thú;</span>
<lb n="387"/><span>Chuir Muire, le n-a toil, scaball air a chorp,</span>
<lb n="388"/><span>Le n-a dá láimh beannuighthe gan diúltadh.</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Bhí Muire'n Tighearna ag siubhal amuigh ló,</span>
<lb n="391"/><span>Thainic an duine ró-naomhtha chuicí, Síomón a's an Róimh;</span>
<lb n="392"/><span>Shín sí chuige scaball na mbráinnse óir,</span>
<lb n="393"/><span>A'n nduine iomch'ras mo scabal, béidh a anam 'sa Ghlóir'.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>A Mháthair na bhflaitheas, a's a Bhuime na hóige</span>
<lb n="396"/><span>Is leat a ghním mo ghearán maidin 's tráthnóna;</span>
<lb n="397"/><span>Tais'ean damh an bealach ó's tú fuair an teolas,</span>
<lb n="398"/><span>Fagh damh an athfuinghe ó do Mhac ghlórmhar,</span>
<lb n="399"/><span>Go rach'muinn go flaitheas, ag caitheamh na glóire.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>A Mhaighdean mhodhmar, ghlórmhar, bheannuighthe,</span>
<lb n="402"/><span>Is tú mo lón, mo stór a's mo thaiscidh,</span>
<lb n="403"/><span>Is tú an réult eolais rómhainn 'sa bhealach,</span>
<lb n="404"/><span>Ar stiúir 'sa ród nuair a bhíonns tóir air a' pheacach.</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>Líonaidh mo chroidhe le grádh do'n Athair</span>
<lb n="407"/><span>Líonaidh mo bhéul le grádh do'n Mháthair</span>
<lb n="408"/><span>Nigh mo lámha a's smál na bpeacaidh;</span>
<lb n="409"/><span>Air uair mo bháis, tabhair tarrtháil air m'anam.</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>PAIDIR ROIMHE LE BIADH.</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>Cúig aráin agus dhá iasg</span>
<lb n="414"/><span>A roinn Dia air na cúig mílte;</span>
<lb n="415"/><span>Ráth an Ríogh a rinn an roinn</span>
<lb n="416"/><span>Air ar gcuid a's air ar bproinn.</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>PAIDIR INDÉIDH BÍDH.</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>Moladh le Dia nach gann,</span>
<lb n="421"/><span>Moladh gach am do'n Rí,</span>
<lb n="422"/><span>Moladh le hÍosa Críost</span>
<lb n="423"/><span>Air son a raibh againn de'n bhiadh.</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>DO'N ÍGHEAL CHOIMHDEACHTA.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>A íghil Dé, cuir mé faoi do smacht</span>
<lb n="428"/><span>Mar órduigh duid Uan geal na ngrás</span>
<lb n="429"/><span>Seasaigh im' láthair gach uair mo shaoghail</span>
<lb n="430"/><span>Agus coinnigh m'anam gan peacadh gan baoghal.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>IN AIMSIR CHATHUIGHTHE.</span></p>
<lb n="433"/>
<lb n="434"/><p><span>Bríghid agus a brat,</span>
<lb n="435"/><span>Muire agus a Mac,</span>
<lb n="436"/><span>Eadrainn a's gach uile olc.</span></p>
<lb n="437"/>
<lb n="438"/><p><span>IN AGHAIDH AN FHIABHRAIS.</span>
<lb n="439"/><span>A Anna, máthair Mhuire,</span>
<lb n="440"/><span>A Mhuire, máthair Dé,</span>
<lb n="441"/><span>A Eiliseabéad, máthair Eóin Báisde,</span>
<lb n="442"/><span>Eadrainn agus fiabhras na leaptha,</span>
<lb n="443"/><span>Le do chúmhdach, a Mhic Dé.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>IN AGHAIDH GADUIDHTHE.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>Mo chuimrighe ort, a Mhuire, atá lán de na grástai,</span>
<lb n="448"/><span>Paidir bheag bheannuighthe chun mo shábháil air mo náimhde;</span>
<lb n="449"/><span>Ag luighe damh anocht a's ag éirghidh damh ambárach,</span>
<lb n="450"/><span>Mo chuimrighe ort, a Íosa, bhí air íacradh (?) na páisc.</span></p>
<lb n="451"/>
<lb n="452"/><p><span>Muireadhach Méith.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>EOGHAN RUADH AG AN BHEINN</span>
<lb n="455"/><span>BHUIRB.</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>Maidin chiúin samhraidh le teacht geal na gréine,</span>
<lb n="458"/><span>A's ceol ag na h-éanlaith a thógfadh díod gruaim,</span>
<lb n="459"/><span>A' sagart i n-éideadh 'rádh Aifrinn Dé ann,</span>
<lb n="460"/><span>'S a' pobal bhí ag éisteacht, fir thréana Eoghain Ruaidh.</span>
<lb n="461"/><span>Le a bhfaca tú 'riamh nach sgarfá fá phléisiúr,</span>
<lb n="462"/><span>Dá bhfaghthá a'n radharc amháin ar a' tsluagh</span>
<lb n="463"/><span>Ar bhruach na h-Abhann Duibhe bhí cruinnigh' le chéile</span>
<lb n="464"/><span>An lá ud nach n-éagann a sgéala go luath!</span></p>
<lb n="465"/>
<lb n="466"/><p><span>Tráth chríochnuigh an t-Aifreann 's d'éirigh na laochra,</span>
<lb n="467"/><span>A's suaimhneas Dé mar bhéadh fíon le n-a gcroidhe,</span>
<lb n="468"/><span>Ars' Eoghan leo — 's ba bhinne ná ceól a chuid bréithre —</span>
<lb n="469"/><span>“Tá mian mur gcléibh agaibh, a fheara, go fíor:</span>
<lb n="470"/><span>An drong ud do Mháthair an Tighearna nach ngéilleann,</span>
<lb n="471"/><span>Tug íde ar naomha ar fearr gan a mhaoidh',</span>
<lb n="472"/><span>'S 'n-a bhallógaí tréigthe d'fhág fárus an Éin-Mhic,</span>
<lb n="473"/><span>Táid chugainn fá ghéar-shiubhal, altughadh do'n Rí.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>“An dream ud ariamh thug díbirt a's léir-sgrios</span>
<lb n="476"/><span>Ar shean-Chlanna Gaedheal gan taise, gan truagh,</span>
<lb n="477"/><span>A sheallbhuigh dúithchí ar n-aithreach go h-éigceart</span>
<lb n="478"/><span>A's briathraí Dé leo n-a gcaim-bhéal 'ach uair;</span>
<lb n="479"/><span>Táid chugaibh, 's dá néirigheadh leo obair an lae seo,</span>
<lb n="480"/><span>Is fada bhéadh Éire bhocht aca n-a truaill;</span>
<lb n="481"/><span>Ach, le cuidiughadh an Té sin ariamh nar thréig sinn,</span>
<lb n="482"/><span>A seal i dTír Néill ní bhéidh fada nó buan.”</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>Fá dheireadh bhí tús ar a' bhriseadh 's níor thréine,</span>
<lb n="485"/><span>Dar leat, bhí na Gaedhil ná bhí Gaill an droch-chroidhe,</span>
<lb n="486"/><span>'S níor bh'annamh as deireadh gearr-bhruighne nar bh'éadtrom</span>
<lb n="487"/><span>Monroe 's a chuid faol-chú ar uachtar 's a' tslighe.</span>
<lb n="488"/><span>Ach cogar, an té sin ar Eoghan gheobhadh radharc,</span>
<lb n="489"/><span>Níor bhréag é nar léar dó ach pléisiúr 's déagh-aoidh,</span>
<lb n="490"/><span>A's b'fhurus dó smaoitiughadh gur chríoch í do'n “ghame” ud</span>
<lb n="491"/><span>Na Gaill bheith níos céillidhe roimh thuitim na h-oidhch'.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>An leomhan faoi ocras a tchidhfeadh uaidh caora</span>
<lb n="494"/><span>'S gan dul aige léim a thabhairt uirthe go luath,</span>
<lb n="495"/><span>Ar m'fhocal nar bh'fuide leis aimsear a ghéibhinn</span>
<lb n="496"/><span>Na caitheamh an lae ud ag gaisgidhigh Eoghain Ruaidh.</span>
<lb n="497"/><span>Agus Eoghan, níor bh'fuaire ná é an leac-oidhre</span>
<lb n="498"/><span>Go deireadh an lae 's go bhfaca sé uaidh</span>
<lb n="499"/><span>Na Gaill bheith dhá ndalladh ag deallradh na gréine,</span>
<lb n="500"/><span>'S gur athain fá phléisiúr go dtainig an uair.</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>Seal gearr dó 'cur athchuinge ar Dhia na féile</span>
<lb n="503"/><span>Bheith páirteach le h-Éirinn 's a náimhde a chlaoi,</span>
<lb n="504"/><span>'S bhí teine 'n-a shúile a's crith i n-a thréan-ghuth</span>
<lb n="505"/><span>Tráth thionntuigh sé a aghaidh ar a chompánaigh arís.</span>
<lb n="506"/><span>“Cuirtear ‘Sancta Maria’ chuig cluais 'ach aon fhear —</span>
<lb n="507"/><span>A's Muire ró-naomhtha go gcluinidh ár nguidhe —</span>
<lb n="508"/><span>'S i n-ainm na Tríonóide bheannuigh sean-Éire</span>
<lb n="509"/><span>'Nois bíodh 'ach Gaedheal maith de léim ins an tslighe!”</span></p>
<lb n="510"/>
<lb n="511"/><p><span>Níor luaithe sin ráidhte ná tógadh 's na spéirthí</span>
<lb n="512"/><span>An gháir sin le géire a réabfadh do chluas,</span>
<lb n="513"/><span>Óir d'iomchuir sí cuimhne na n-éagcóir 's na péine</span>
<lb n="514"/><span>Bhí fuilinte ag Gaedhil leis na cianta anuas;</span>
<lb n="515"/><span>'S níor ghaisde an ghaoth Mhárta fríd ghleann chumhang sléibhe</span>
<lb n="516"/><span>Ná rúide na dtréin-fhear a' tarraingt ar shluagh</span>
<lb n="517"/><span>Na nGall nó gur chreathnuigh an drong sin mar éanlaith</span>
<lb n="518"/><span>Roimh dhalladh na gréine 's an táirneach dá thuar.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Mar thuitfeadh na diasa roimh speala fíor-ghéara</span>
<lb n="521"/><span>Lucht foghmhair go saothrach ag freastal a gcaoi,</span>
<lb n="522"/><span>Thuit Albanaigh 's Sasanaigh bhradacha ag béicfigh</span>
<lb n="523"/><span>Roimh lanna na nGaedheal bhí ghá ngearradh gan sgíth.</span>
<lb n="524"/><span>A's tarraingt Mhonroe ar a Bheinn Bhuirb, má b'éascaidh,</span>
<lb n="525"/><span>Ba ghaisde a éalódh chun siubhail fá thrí;</span>
<lb n="526"/><span>A's deirtear ag daoine nach féidir a mbréagnughadh</span>
<lb n="527"/><span>Nar rug luighe na gréine air 's a' cheanntar arís.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>“Brighid.”</span>
<lb n="530"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="531"/><p><span>AN t-ULTACH.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>LÁ FHEIL' BRÍGHDE, 1924.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>Bríghid agus a brat</span>
<lb n="536"/><span>Muire agus a Mac</span>
<lb n="537"/><span>Eadrainn a's gach uile holc.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>Cha seasann an ró acht seal.  Le linn an chogaidh mhóir,</span>
<lb n="540"/><span>nuair a bhí mór-luach le fághail aige 'sna feirmeóirí air a</span>
<lb n="541"/><span>raibh le díol aca, bhí dóigh-theacht-i-dtír mhaith aca.  Tá fhios</span>
<lb n="542"/><span>aig an tsaoghal go bhfeil siad i gcruadh-chas anois. 'Chionn</span>
<lb n="543"/><span>'snach bhfeil an tairgead aca ins na tíortha móra eile anois,</span>
<lb n="544"/><span>cha dtig leobhtha na rudaí atá le díol againn annseo a</span>
<lb n="545"/><span>cheannach; agus mar gheall air sin, tá torrtha an talaimh</span>
<lb n="546"/><span>chomh saor, cha mhór, agus bhí siad roimh an chogadh.  In a</span>
<lb n="547"/><span>aghaidh sin, tá costas an tsaothruighthe i bhfad níos aoirde</span>
<lb n="548"/><span>ná mar bhí sé deich mbliadhna o shoin.  Tá cánaighe agus</span>
<lb n="549"/><span>sreathanna ag dul suas ins na réagúin; tá tuarasdal</span>
<lb n="550"/><span>lucht oibre 75 a's 100 níos daoire ná mar bhí sé, agus tá</span>
<lb n="551"/><span>trí oirid eile d'airgead le tabhairt amach aig an fheirmeóir</span>
<lb n="552"/><span>le n-a chuid earraidhe a iomchur 'na mhargaidh, agus le pór,</span>
<lb n="553"/><span>leasughadh, sáslach, éadach agus ádhbhar bídh a fhághail.</span>
<lb n="554"/><span>Deirtear go bhfeil na roinnteóirí agus na fir-mheadhonaigh</span>
<lb n="555"/><span>ag cur cluana air an fheirmeóir fosda.  Cuirtear bainne</span>
<lb n="556"/><span>go Baile-Átha-Cliath air scilling an galún, agus díoltar</span>
<lb n="557"/><span>annsoin air leath-chonóir an galún é!  Sí an chuid is measa</span>
<lb n="558"/><span>de'n scéul go bhfeilmuinn uilig — eadar deantóirí,</span>
<lb n="559"/><span>siopadóirí, doctúirí, sagairt, múinteóirí, cléirigh, saoir</span>
<lb n="560"/><span>agus oibrighthe — i dtuilleamaigh an fheirmeóra.  Dá gcuir-</span>
<lb n="561"/><span>fidhe ar lár é, fuigfidhe an chuid eile againn air an anás.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>Dá gcuirfidhe Cogadh Mór eile air siubhal, bhéadh an</span>
<lb n="564"/><span>feirmeóir luthgaireach i lá a sonais aríst.  Acht tá</span>
<lb n="565"/><span>imtheacht gan tilleadh air na bádaí-fá-mhuir, agus caith-</span>
<lb n="566"/><span>fimid léigheas eile fhághail in aghaidh an ghaláir.  In</span>
<lb n="567"/><span>aimhdheoin na droch-bhliadhna, tá na scológa beaga cosamhail</span>
<lb n="568"/><span>sosáilte.  B'fhéadfaidhe nach mbíonn miníneacht aca i</span>
<lb n="569"/><span>gcomhnuidhe, acht dálta Labhrais Mhóir, bíonn a sáith aca</span>
<lb n="570"/><span>do'n gharbh-bhiadh — preátaí, uigheacha, éanlaith, brachán-choirce</span>
<lb n="571"/><span>agus toradh bó.  Chan eagal dóbhtha go bhfuighfidh siad bás</span>
<lb n="572"/><span>leis an ocras.  Cha bhíonn tuarasdal árd le tabhairt amach</span>
<lb n="573"/><span>aca; ná stailc nó imreas ag cur buaidhridh orra.  Baineann</span>
<lb n="574"/><span>siad tairbhe chomhthrom a's a gcuid oibre, agus bíonn dóigh-</span>
<lb n="575"/><span>theacht'-i-dtír aca i dteólaidh.  Má thig droch-bhliadhain,</span>
<lb n="576"/><span>oibrigheann siad níos déine, agus bíonn a gclanna</span>
<lb n="577"/><span>cleachtach le soláthar agus le saothar dócamhlach.  Agus d'a</span>
<lb n="578"/><span>mhéid a noibrigheann siad, is amhlaidh is fhéarr do'n tír é.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>Deirtear go bhfeil níos mó ná ceithre milliún acraí</span>
<lb n="581"/><span>talaimh ins na ráinnsí móra, nach bhfeil acht bullóga ag</span>
<lb n="582"/><span>féurach orra.  Má thaistealair ar do rothar fhríd Ros-</span>
<lb n="583"/><span>comáin nó an Tuath-Mhumhan, fhríd Cill-dara nó áiteacha eile</span>
<lb n="584"/><span>i gceart-lár na hÉireann, tcífidh tú na ráinnsí móra air</span>
<lb n="585"/><span>'acha'n taobh díot, sínte go dtí bun na spéire, a's gan</span>
<lb n="586"/><span>ann acht corr-bhóthán le dídean a thabhairt do no buachaillí</span>
<lb n="587"/><span>bó.  Uaigneas, fairsingheacht agus fasachas!  Cha cluintear</span>
<lb n="588"/><span>acht tafaint na madadh gus búirfeach na mbullóg.</span>
<lb n="589"/><span>B'fhéadfaidhe go bhfeil a mhalairt bheag de scéul againn</span>
<lb n="590"/><span>annseo i gCo. Lúghmhaighe, acht, má tá fhéin, tá rud éigin</span>
<lb n="591"/><span>ar cearr.  Tógthar duinn go bhfeil an iomadaigh talaimh ag</span>
<lb n="592"/><span>dul air chasúr an mhaighistir-chanta 'acha'n bhliadhain.  Tá na</span>
<lb n="593"/><span>feirmeacha ró-mhór.  “Tá stócaigh stuacaigh in áit na</span>
<lb n="594"/><span>huaisle,” feirmeóirí a mbfhéarr leobhtha cosamhlacht na</span>
<lb n="595"/><span>ndaonnaí uasal a thabhairt orra fhéin na rian a lámh a chur</span>
<lb n="596"/><span>air an talamh.  Agus tá sean-sheascairí sanntacha ann fosda,</span>
<lb n="597"/><span>gan bean gan clann, gan suim aca i rud air bith acht amháin</span>
<lb n="598"/><span>an tairgead a dheanamh agus a bhailiughadh.  Truagh nach</span>
<lb n="599"/><span>rachadh aca an tairgead agus an talamh a thabhairt leobhtha</span>
<lb n="600"/><span>isteach 'san uaigh.  Nuair a bheas siad marbh, gheobhaidh an</span>
<lb n="601"/><span>cruinniughadh cumhaing scabadh fairsing.  “Béidh cuid an</span>
<lb n="602"/><span>taisgeora aig an chaithteóir.”</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>Tá daoine in Oméith Mára, agus gan aca acht gabhal-</span>
<lb n="605"/><span>tais bheaga nach bhfeil cúig acraí de thalamh ionnta.  Tá an</span>
<lb n="606"/><span>sgéul i bhfad níos measa aige 'sna céudta i dTír Chonaill,</span>
<lb n="607"/><span>i Muigh Eó, i gCuan-na-mara agus i gCíarraidhe.  Deirtear</span>
<lb n="608"/><span>“gur beag an áitigh 'na mbeathochfaidhe bearach,” acht badh</span>
<lb n="609"/><span>doiligh do'n bhearaigh fhéin lán a béil a fhághail ins na</span>
<lb n="610"/><span>háiteacha seo.  Goidé mar rachadh aige 'sna daonnaí seo</span>
<lb n="611"/><span>clann a oileamhaint nó a chothughadh mar badh chóir.  Atá</span>
<lb n="612"/><span>orra na páistidhe óga a chur amach air an tsaoghal — go</span>
<lb n="613"/><span>hAlbain, go hAmeriocá agus go Canada — le dóigh-theacht'-</span>
<lb n="614"/><span>'-dtír a thuilleadh dóbhtha fhéin, agus le “féirin</span>
<lb n="615"/><span>ráithcheamhail” a chur abhaile chuige 'sna sean-dhaonnai.  Cha</span>
<lb n="616"/><span>dtig a bhformhór arais, mar “is fusa scabadh nó</span>
<lb n="617"/><span>cruinniughadh.”</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>Badh chóir na ceithre milliún acraí ins na ráinnsí a</span>
<lb n="620"/><span>roinnt air scológaí óga na tíre.  Rachadh againn</span>
<lb n="621"/><span>ceathrachadh acra a thabhairt do ga'n dhuine aca, agus bhéadh</span>
<lb n="622"/><span>céud míle feirmeóir eile againn.  B'fhuras agus badh chóir</span>
<lb n="623"/><span>go dtoghfaidhe fíche míle, air an chuid is lugha de, a raibh</span>
<lb n="624"/><span>Gaedhilig aca ó'n chliabháin, agus “léaghsaí air fhearann</span>
<lb n="625"/><span>saor” a thabhairt dobhtha ar a'n iúl.  I ndéidh deich mbliadhna</span>
<lb n="626"/><span>eile, nar dheas a bhéith ag éisteacht le céud míle páisde,</span>
<lb n="627"/><span>agus gan acht an Ghaedhilig bhinn aca i scoil agus i mbaile.</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>Is fusa briathra na gníomhartha.  Cluinim an cheist — ga</span>
<lb n="630"/><span>bhfuighfidhe an tairgead le haghaidh na ráinnsí a cheannach</span>
<lb n="631"/><span>amach?  B'fhuras a fhághail, dá mbéadh an toil againn.</span>
<lb n="632"/><span>Deirtear go bhfeil suas le céud milliún punt d'airgead i</span>
<lb n="633"/><span>dtaisce i mbanncanaí na hÉireann; agus dá nglacfaidhe</span>
<lb n="634"/><span>a's láimh an obair, agus dá bhfuighfidhe tamallt de'n</span>
<lb n="635"/><span>airgead úd, bhéadh an talamh ann i gcomhnuidhe mar</span>
<lb n="636"/><span>urradhas air.</span></p>
<lb n="637"/>
<lb n="638"/><p><span>Acht chan fheil an ionntaoibh againn asainn fhéin leis an</span>
<lb n="639"/><span>obair seo a ghlachadh a's láimh fá láthair.  An timreas agus</span>
<lb n="640"/><span>an teasaontas, is iad is cionntach leis an amhras agus an</span>
<lb n="641"/><span>neamhshuim atá coitcheannta anois.  Dá mbéadhmaoist go</span>
<lb n="642"/><span>léir i ndéidh a bhéith ag cur le céile mar bhíomar dhá</span>
<lb n="643"/><span>bhliadhain ó shoin, bhéadh a mhalairt de scéul le hársuighe.</span>
<lb n="644"/><span>“Cha dtig uachtar air bhainne an chait.”  Chan fheil gar a bhéith</span>
<lb n="645"/><span>ag cainnt air leasughadh na tíre anois.  Tá an réim leis na</span>
<lb n="646"/><span>scigirí agus na sleagairí, acht, má tá fhéin, badh chóir</span>
<lb n="647"/><span>dúinne, a bhfeil iontaoibh a's muinighin againn a's ar dtír</span>
<lb n="648"/><span>go fóill, an síl beag a phlanndughadh agus a fhliuchadh, agus</span>
<lb n="649"/><span>b'fhéadfaidhe “go mairfidh an chraoibh air an fhál nuair nach</span>
<lb n="650"/><span>mairfidh na lámha a chuir.”</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>An bhfeil rinncí gallda agus cleasa-lútha gallda in</span>
<lb n="653"/><span>aghaidh Spiorad na Gaedhilge?  Chualamar an cheist seo 'a</span>
<lb n="654"/><span>pléidhe in Árus Chonnradh na Gaedhilge i nDúndealgan,</span>
<lb n="655"/><span>oidhche amháin, agus smaoinigh a lán nach mbaineann an</span>
<lb n="656"/><span>Spiorad sin le rud ar bith, acht amháin le labhairt na</span>
<lb n="657"/><span>Gaedhilge.  'Sé ar mbaramhail fhéin nach bhfeil an ceart</span>
<lb n="658"/><span>aige 'sna daonnaí seo, acht caithfidh muinn admháil go</span>
<lb n="659"/><span>bhfeil ádhbhar deaspóireachta ann.  Badh mhaith linn baramhail</span>
<lb n="660"/><span>lucht léighte an Ultaigh a chluinstin air an cheist seo.</span></p>
<lb n="661"/>
<lb n="662"/><p><span>Nach dtigidh linn Dáil Uladh nó an Cumann Liteardha</span>
<lb n="663"/><span>a aithbheochaint, nó Cumann nuadh a chur air bun i gCúige</span>
<lb n="664"/><span>Uladh.  Tá riachtanas le na léithid chun litridheacht agus</span>
<lb n="665"/><span>canamhaint Chúige Uladh a bhuanughadh.  B'fhéadfaidhe nach</span>
<lb n="666"/><span>bhfeilmuinn uilig air aon fhocal fá chursaí na Gaedhilge, acht</span>
<lb n="667"/><span>is fhéarr an timreas ná an tuaigneas.  B'fhéarr i bhfad</span>
<lb n="668"/><span>Cumann ughdarásach a bheith i mbun an pháipéir seo.</span></p>
<lb n="669"/>
<lb n="670"/><p><span>Bhí luthgháir mhór orrainn roimhe le litir a fuaireamar ó</span>
<lb n="671"/><span>Mhairtín Mhac Eachmharcaigh, tá cupla lá ó shoin, 'na raibh</span>
<lb n="672"/><span>seic chúig punnt, “féirin beag” a bhronn Cóisde Ceanntair</span>
<lb n="673"/><span>Chaisleán a' Mhuilinn orrainn.  Chan cneastacht agus</span>
<lb n="674"/><span>dúthracht go dtí é.  Tá craobhacha eile i gCúige Uladh a</span>
<lb n="675"/><span>bhfeil ubh séide curtha ar leathtaoibh aca “le haghaidh na</span>
<lb n="676"/><span>Coise Tinne.”  Tá Fear na Coise Tinne ag dul thart anois</span>
<lb n="677"/><span>agus cha rachadh aige 'sna craobhacha seo féidhm nios fhéarr</span>
<lb n="678"/><span>a bhaint a's an airgead atá i gciste aca ná cuidiughadh a</span>
<lb n="679"/><span>thabhairt do'n Ultach.</span></p>
<lb n="680"/>
<lb n="681"/><p><span>Muireadhach Méith.</span>
<lb n="682"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="683"/><p><span>MAR THÁINICH AN t-ÁDH AR NÓRA.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>(Ar Leanamhaint.)</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>Sin iad na smaoitigh a thigeadh i gcionn Nóra agus í</span>
<lb n="688"/><span>go huaigneach.  Bhí sí oidhche amháin 'na suidhe cois na</span>
<lb n="689"/><span>teineadh agus na smaoitigh céudna a rith trid 'na ceann</span>
<lb n="690"/><span>nuair a tháinic a hathair isteach agus d'fhiafruigh sé de Nóra</span>
<lb n="691"/><span>cá rabh a máthair.</span></p>
<lb n="692"/>
<lb n="693"/><p><span>“Chuaidh sí 'mach,” arsa Nóra, “ag cóiriu na gcearc ar</span>
<lb n="694"/><span>an fharabh.”</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>“Tcidhim,” arsa'n tathair, “an bhfuil sé i bhfad go rabh</span>
<lb n="697"/><span>sí 'steach?”</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span>“Ní thig dí bhéith i bhfad amuigh feasta,” arsa Nóra.</span>
<lb n="700"/><span>“An bhfuil deifre ort léithe?”</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>“Ó níl!” arsa seisean, “acht bhí súil agam cupla</span>
<lb n="703"/><span>ceann do na birigh seisc sin a chuir go h-aonach Ard-a'-</span>
<lb n="704"/><span>Ratha i mbárach agus ba mhaith liom ise iad a fheiceal sul</span>
<lb n="705"/><span>'a gcuirfinn isteach 'na bótóighe iad.  B'fhéidir go mbéadh</span>
<lb n="706"/><span>ceann nó beirt acu gur mhaith léithe chonghbhail agus annsin</span>
<lb n="707"/><span>ní bhéadh ann acht ath-obair, 'bhéith 'a gcuir isteach agus</span>
<lb n="708"/><span>da scaoileadh amach arís, agus nuair atá siad uilig</span>
<lb n="709"/><span>annso tá sé comh maith dí iad 'fheiceal agus annsin</span>
<lb n="710"/><span>piocfaidh sinn na rudai is fearr, le cuir 'un aonaigh, asta,</span>
<lb n="711"/><span>agus bhéirfidhmid cead a gcinn 'na' chruic do na rudaí</span>
<lb n="712"/><span>eile.”</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>Cé thainic isteach ar an tseanchas acht Máire agus</span>
<lb n="715"/><span>d'iarr Eoin oirthi dul leis siar 'na páirce móire go</span>
<lb n="716"/><span>bhfeiceadh sí na birigh go mb'fhéidir go mbéadh ceann no</span>
<lb n="717"/><span>dó acu gur mhaith léithe congbhail.</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>“Cinnte,” arsa sise.  “An dtiocfaidh tusa, 'Nóra, a</span>
<lb n="720"/><span>tháiscidh?”</span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>“Is cuma liom.” arsa Nóra, ag éirigh 'na seasamh</span>
<lb n="723"/><span>agus amach ar an doras leis an triuir aca, agus síos an</span>
<lb n="724"/><span>camhsa, agus síar an casan 'na páirce móire.  Budh so</span>
<lb n="725"/><span>an áit a gcongbhuigheadh Eoin an teallach a bhí 'sa' bhaile</span>
<lb n="726"/><span>aige agus sin an fáth a rabh an teallach seisc aige 'sa'</span>
<lb n="727"/><span>pháirc sin anois.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>Nuair a chuaidh Eoin agus a bhean, agus Nóra isteach</span>
<lb n="730"/><span>'sa' pháirc chuaidh siad ag amharc thart fa'n eallach agus</span>
<lb n="731"/><span>thaisbean Máire trí cholpach do Eoin ar mhaith léithe</span>
<lb n="732"/><span>congbháil, agus chuir Eoin amach 'sa' pháirc iad, a bhí le</span>
<lb n="733"/><span>taoibh na Páirce Móire.  Annsin thoghaidh Eoin cúig no sé</span>
<lb n="734"/><span>birigh a cuireadh sé 'un aonaigh lá-thar-na bhárach agus i na</span>
<lb n="735"/><span>measg so bhí'n bireach beag, deas, breac a bhí acu 'sa</span>
<lb n="736"/><span>bháile.</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>Bhí an-chion ag Nóra ar an bhireach so agus nuair a</span>
<lb n="739"/><span>chonnaic sí a hathair d'a chur isteach measg na rudaí a bhí</span>
<lb n="740"/><span>sé dul a dhíol, chuaidh sí ag caoineadh agus arsa sise,</span>
<lb n="741"/><span>“Cinnte, a athair, ní'l tú dul ag dhíol an bhirigh sin.  Ní</span>
<lb n="742"/><span>bhéidhinnse beo seachtmhain 'na dhiaidh.”</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>“O! a nighean dhílis,” arsa'n tathair, “díolfaidh an</span>
<lb n="745"/><span>bireach sin na cúig cinn eile dhúinn, agus mar rabh si linn,</span>
<lb n="746"/><span>ní fiú ar saothar dul 'un aonaigh ar chor ar bith.”</span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>Ní rabh gar a bhéith leis an athair, bhí a intinn deanta</span>
<lb n="749"/><span>suas aige an bireach a chuir 'un aonaigh lá thar na bharach.</span>
<lb n="750"/><span>Chuaidh Nóra chuig na máthair, a bhí 'sa' pháirc eile agus</span>
<lb n="751"/><span>d'innis an sgéul dí.</span></p>
<lb n="752"/>
<lb n="753"/><p><span>“Tcidhfidhmidh caidé thig linn a dheanadh,” ars' an mháthair,</span>
<lb n="754"/><span>agus thainic an bheirt acu fhad leis an athair a bhí ag cur an</span>
<lb n="755"/><span>mhaide ar an bhearnaigh indiaidh an teallach a chur amach.</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>“Is fearr duit,” arsa Máire, “gan an bireach breac</span>
<lb n="758"/><span>sin a chur 'un aonaigh go fóill.  Béidh neart aontaigh ag</span>
<lb n="759"/><span>teacht roimh' an Mhárta agus ar ndóigh thig leat í a chuir</span>
<lb n="760"/><span>chuig ceann éiginteach acu.”</span></p>
<lb n="761"/>
<lb n="762"/><p><span>Níor chuir Eoin aon suim i na cuid cainnte agus</span>
<lb n="763"/><span>thiomain leis an teallach soir i naice an bhóithigh.  Fa</span>
<lb n="764"/><span>dheireadh indiaidh móran blandar, fuair Máire lámh-an-</span>
<lb n="765"/><span>uachtair ar Eoin agus d'aontuigh sé an bireach a fhághail 'sa'</span>
<lb n="766"/><span>bhaile.  Bhí an oiread sin lúthgháire ar Nóra gur snaoim sí</span>
<lb n="767"/><span>a dhá laimh fa mhuineal a máthar agus phóg sí í.  Chuaidh an</span>
<lb n="768"/><span>triúir acu 'un toighe annsin agus chuir Eoin na birigh isteach</span>
<lb n="769"/><span>'sa' bhóitheach agus nuair a bhí siad ceanglaidhe aige thainic</span>
<lb n="770"/><span>sé isteach.  Bhí Máire agus Nóra 'na suidhe ar dhá thaoibh</span>
<lb n="771"/><span>na teineadh agus tharraing Eoin leis cathaoir agus shuidh i</span>
<lb n="772"/><span>lár báire eadar an bheirt acu.  D'amharc sé isteach 'sa'</span>
<lb n="773"/><span>teinidh ar feadh tamaill agus annsin thionntuigh sé chuig</span>
<lb n="774"/><span>Máire agus arsa seisean.</span></p>
<lb n="775"/>
<lb n="776"/><p><span>“An rachfaidh tusa liomsa, 'un aonaigh i mbárach”</span></p>
<lb n="777"/>
<lb n="778"/><p><span>“Rachfaidh cinnte,” arsa sise, “agus creidim go mbéadh</span>
<lb n="779"/><span>sé comh maith ag Nóra dhul linn, bhéadh sé uaigneach aicí</span>
<lb n="780"/><span>a bhéith annseo rith an lae léithe fhéin.”</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>“Tá sin fíor go leor,” arsa seisean, “acht tá sin 'sa'</span>
<lb n="783"/><span>cómhairle fhéin aici.”</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>“Nóra,” arsa'n mháthair, “caidé dheanfas tú?”</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>“O 'mháthair,” arsa Nóra, “rachfaidh mé libh.  Ní bhéinn</span>
<lb n="788"/><span>acht ag caoineadh annso i rith an lae, agus ní minic a bhím</span>
<lb n="789"/><span>amuigh, agus b'fhéidir go bhfeicfinn rud éiginteach a</span>
<lb n="790"/><span>thógfadh cian díom.”</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>Sócruigheadh annsin go rachfadh Nóra 'un aonaigh</span>
<lb n="793"/><span>fosta.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>Ar maidin lae-thar-nabháraigh, ba í Nóra an chéud</span>
<lb n="796"/><span>duine a d'éirigh.  Chuir sí síos teine, chroch an citeal,</span>
<lb n="797"/><span>scuab an turlár agus rinne réidh an bricfeasta.  Nuair</span>
<lb n="798"/><span>a bhí sin deanta aici scairt sí ar a hathair agus ar a</span>
<lb n="799"/><span>máthair agus níor bh'fhada go rabh siadsan ag n-a mbric-</span>
<lb n="800"/><span>feasta fosta.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>Nuair a bhí an bricfeasta thart, chuaidh Eoin amach ag</span>
<lb n="803"/><span>tabhairt soip féir dó'n eallach, sul 'a gcuirfeadh sé 'un</span>
<lb n="804"/><span>siubhail íad, agus arsa seisean leis féin, ag amharc anonn</span>
<lb n="805"/><span>ar an bhireach breac.  “Is truagh nach bhfuil tú ag dul 'un</span>
<lb n="806"/><span>aonaigh indiu.  B'fhiú mo shaothar mo shiubhal da mbéithfeá</span>
<lb n="807"/><span>liom, acht ní'l neart air anois.  Go namharcaidh Dia ormsa</span>
<lb n="808"/><span>leis na mnáibh atá fa'n teach seo.  Ní'l gar damh focal a'</span>
<lb n="809"/><span>labhairt amach as mo cheann.  Ní tabharfar áird orm, ní'l</span>
<lb n="810"/><span>meas madaidh orm, acht béidh fios an difir acu go fóill.”</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>Le sin thionntuigh sé thart agus isteach 'un toighe leis.</span>
<lb n="813"/><span>Bhí Máire agus Nóra réidh le bhéith ar siubhal agus ba</span>
<lb n="814"/><span>ghoirid an mhoill a chuir Eoin ortha go rabh seisean réidh</span>
<lb n="815"/><span>fosta.  Rug sé ar a bhata agus amach 'na bhothóighe leis</span>
<lb n="816"/><span>go scaoileadh sé amach an teallach.  Chuaidh Máire ama</span>
<lb n="817"/><span>'na dhiaidh agus roitheach an uisge coisreachta léithe.</span></p>
<lb n="818"/>
<lb n="819"/><p><span>“Ar ndóigh,” arsa sise, “ní bhéithfeá dul 'un aon</span>
<lb n="820"/><span>gan braon dó so a chuir ort fhéin agus ar an stoc.”</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>Annsin chraith sí an tuisce coisreactha oirthí fhéin i</span>
<lb n="823"/><span>dtús, “I nAinm an Athar, agus an Mhic, agus Spiorad</span>
<lb n="824"/><span>Naoimh,” annsin chraith sí ar Eoin é, agus annsin chraith sí</span>
<lb n="825"/><span>ar na buaibh é, agus thart fa'n bhóitheach, agus arsa sise,</span>
<lb n="826"/><span>“Fé chomraighe Dhé, sinn fhéin, ar mbunadh, agus gach a</span>
<lb n="827"/><span>mbaineann dúinn.  Go gcongbhuigh Sé i bhfad uainn gach</span>
<lb n="828"/><span>olc, agus go dtugaidh sé tárrtháil orainn i nam</span>
<lb n="829"/><span>cruadhcháis agus géibhinn.”</span></p>
<lb n="830"/>
<lb n="831"/><p><span>“Bhal,” arsa Eoin, go feargach, “an bhfuil tú</span>
<lb n="832"/><span>críochnuighthe anois.  Nach mór an mhaith a rinne sin duit.</span>
<lb n="833"/><span>Tú fhéin agus do chuid guidheadaracht.  B'fhearr duit i</span>
<lb n="834"/><span>bhfad an bireach breac a bhéith linn nó'n méid uisce-</span>
<lb n="835"/><span>coisreactha a chraithfeá ó mhaidin go fuithche.”</span></p>
<lb n="836"/>
<lb n="837"/><p><span>“'Nois, a Eoin, na bíodh fearg ort.  Ní'l fhios agat</span>
<lb n="838"/><span>caidé'n tádh a chuirfeadh a bireach céudna orainn go fóill,</span>
<lb n="839"/><span>agus ó thárla gur chuir sí spéis inntí níor cheadanas liom</span>
<lb n="840"/><span>ar a b'fhaca mé ariamh go ndíolfá í,” arsa Máire.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>“Breallanacht mná arís,” arsa Eoin.  “Cuirfidh an</span>
<lb n="843"/><span>bireach céudna ádh orainn. 'Gcuala aon duine ariamh a</span>
<lb n="844"/><span>léithid d'amadaigh, go dtiocfadh le bireach, atá</span>
<lb n="845"/><span>ceanglaidhe 'stigh 'sa' bhóitheach, ádh dho chur ar dhuine, shíos</span>
<lb n="846"/><span>ar aonach Árd-a'-Ratha.  Da bhfuigheannsa cead mo chinn,</span>
<lb n="847"/><span>agus mo chómhairle fhéin d'fhéudfadh sí ádh chur orainn; acht</span>
<lb n="848"/><span>má tá an sgéul anois caithfidhmid a bhéith sásta.  Is bocht</span>
<lb n="849"/><span>an dóigh seo nach dtig le fear an toighe a chómhairle fhéin a</span>
<lb n="850"/><span>dheanadh in a thoigh fhéin.”</span></p>
<lb n="851"/>
<lb n="852"/><p><span>Chraith Máire a ceann agus níor labhair focal.</span>
<lb n="853"/><span>B'fhéidir go rabh sí ag smaoitiu go rabh an ceart ag Eoin,</span>
<lb n="854"/><span>agus b'fhéidir go rabh sí ag smaoitiu nach rabh, acht ar dhóigh</span>
<lb n="855"/><span>ar bith smaoitigh sí “gur bhinn béul 'na thost.”</span></p>
<lb n="856"/>
<lb n="857"/><p><span>Bhí Máire agus Eoin ar an chamhsa os coinne amach an</span>
<lb n="858"/><span>dorais anois.  Chuaidh Máire isteach fa choinne Nóra, agus</span>
<lb n="859"/><span>chuaidh Eoin 'un tosaigh leis an eallach.  Ní rabh sé i bhfad</span>
<lb n="860"/><span>go rabh Máire agus Nóra aige agus bhí an triúir acu ag</span>
<lb n="861"/><span>siubhal cois ar chois anonn ar an chasan, caol, cúmhan,</span>
<lb n="862"/><span>aibhréidhtighthe a bhí ag dul ó thoigh Eoin go dtí an bealach</span>
<lb n="863"/><span>mór.</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>Bhí a gcuid bróg agus stocaí le Máire agus le Nóra</span>
<lb n="866"/><span>faoí a nascall mar go rabh an casan salach agus lán poll</span>
<lb n="867"/><span>agus i gcás ar bith níor mhaith le Nóra a cuid bróg deas a</span>
<lb n="868"/><span>bheith lán abair agus salachair ag dul suas sráid an</span>
<lb n="869"/><span>aonaigh dí.  “Óirghialla.”</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>(Le Leanamhaint.)</span>
<lb n="872"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="873"/><p><span>I dTIR NA HOIGE</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>AN TAIDHBHSE.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>Bhí baintreabhach ann, aon uair amháin, a raibh beirt mhac</span>
<lb n="878"/><span>aicí.  Déagh-bhuachaill cneasda a bhí i Seán, acht b'fhéarr le</span>
<lb n="879"/><span>Pádraig a bheith amuigh go mall 'san oidhche, ag ól, ag</span>
<lb n="880"/><span>damhsadh, nó ag imirt cártaí.  Cha raibh an bheirt eile sasta</span>
<lb n="881"/><span>leis.  Cha rachadh aca a leapthacha a thabhairt orra 'san oidhche</span>
<lb n="882"/><span>go dtiocfadh Pádraig isteach, agus d'éirigh siad corrtha</span>
<lb n="883"/><span>de'n obair seo.</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>“Cuirfidh mise eagal air anocht,” arsa Seán le n-a</span>
<lb n="886"/><span>mháthair, lá amháin.  Fuair sé bráithlin bhán agus chuir sé</span>
<lb n="887"/><span>thart air í, agus luigh sé síos 'san pháirc, i bhfogus do'n</span>
<lb n="888"/><span>chasán air a mbéadh Pádraig a' theacht 'na bhaile.  Gá hé</span>
<lb n="889"/><span>(cé) thainic chuige acht fíor-thaidhbhse.</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>“Goidé tá tusa a dheanamh annseo?” arsa sise le</span>
<lb n="892"/><span>Seán.</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>“Thainic mé annseo chun eagal a chur air mo dhréar,”</span>
<lb n="895"/><span>arsa Seán.</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>“Ó!  Tá mise annseo chun sin a dheanamh,” arsa'n</span>
<lb n="898"/><span>taidhbhse; agus thosaigh an bheirt aca a' troid.</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Bhí Pádraig ag teacht 'na bhaile air an chasán, agus é</span>
<lb n="901"/><span>a feadalaigh.  Chonnaic sé rud bán, agus rud dubh a' troid</span>
<lb n="902"/><span>amuigh 'sa' pháirc, acht char chuir sé spéis air bith ionnta.</span></p>
<lb n="903"/>
<lb n="904"/><p><span>“An bhfacaidh tú do dhréar?” ars' a mháthair leis, nuair</span>
<lb n="905"/><span>a thainic se 'fhad leis an doras.</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>“Chan fhacaidh,” arsa Pádraig, “gá bhfeil se?”</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>“Fuaidh (chuaidh) sé amach chun eagal a chur ort.”</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>“Bhal, chan fhacas é, acht chonnaic mé rud bán agus</span>
<lb n="912"/><span>rud dubh a' troid 'sa' pháirc.”</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>“Ochón,” arsa'n mháthair, “sin í an taidhbhe, agus</span>
<lb n="915"/><span>muirbhfid sí do dhréar.”</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>Rith siad síos agus fuair siad an buachaill bocht síinte</span>
<lb n="918"/><span>marbh air an talamh.  Thug siad abhaile an corp.  Thainic na</span>
<lb n="919"/><span>comharsnaigh uilig 'na faire, agus dubhairt siad nar cheart</span>
<lb n="920"/><span>ariamh an eagal a chur ar a'n-duine.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>RINN SÍ DEARMAD.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>“Chan fheil cead agat an bheirt seo a thabhairt leat ar</span>
<lb n="925"/><span>leath-luach, arsa'n toifeagach leis an mhnaoi a raibh beirt</span>
<lb n="926"/><span>pháisde aicí 'san traen.</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>“Gad chuige?” arsa'n bhean.</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>“Tá siad ró-aosda.  Goidé'n aois atá aca?”</span></p>
<lb n="931"/>
<lb n="932"/><p><span>“Leith-leinbh atá ionnta, agus chan fheil siad níos mó</span>
<lb n="933"/><span>na ocht mbliadhna d'aois.”</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>“Tuigim,” arsa'n fear, “agus goidé 'n áitigh 'na</span>
<lb n="936"/><span>rugadh iad?”</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>“Rugadh Pádraig i nDún-dealgan, agus rugadh Colm</span>
<lb n="939"/><span>'san Iubhar,” arsa'n bhean.</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>AG AN CHÓISDE-CHRÓNAIRE.</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>AN CRÓNAIRE:  An dtug tú iarracht faoí'n fear bocht</span>
<lb n="944"/><span>seo a aithbheodhadh?</span></p>
<lb n="945"/>
<lb n="946"/><p><span>AN GÁRDA SÍOTHCHÁNA:  Rinn mé mo dhícheallt chun a</span>
<lb n="947"/><span>thabhairt a's.</span></p>
<lb n="948"/>
<lb n="949"/><p><span>AN CRÓNAIRE:  Goidé rinn tú?</span></p>
<lb n="950"/>
<lb n="951"/><p><span>AN GÁRDA:  Rannsuigh mé a phócaí.</span></p>
<lb n="952"/>
<lb n="953"/><p><span>SÉUMAS UA CEALLAIGH AGUS AN CORP.</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>Bhí Séumas Ua Ceallaigh agus Niall Luimneach ag dul</span>
<lb n="956"/><span>go Baile Átha Cliath le lóda bhradán, maidin bhréagh</span>
<lb n="957"/><span>shamhraidh, sul mar éirigh an ghrian.  Nuair a bhí siad i</span>
<lb n="958"/><span>bhfogus do Bhaile-Átha-Cliath, arsa Séumas le Niall,</span>
<lb n="959"/><span>“Cha dtigidh liom dhul níos fuide.”</span></p>
<lb n="960"/>
<lb n="961"/><p><span>“Siubhal leat,” arsa Niall, “béidhmuinn mall go leór</span>
<lb n="962"/><span>mar támuinn.”</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>“Chan fheil gar a bhéith a' cainnt,” arsa Séumas, agus</span>
<lb n="965"/><span>luigh sé síos air an bhancán, agus thuit sé na chodhladh.</span>
<lb n="966"/><span>Chonnaic sé beirt fear a' teacht chuige, agus comhra</span>
<lb n="967"/><span>eatorra.</span></p>
<lb n="968"/>
<lb n="969"/><p><span>“A Shéumais,” arsa siadsan, “is maith linn go bhfeil tú</span>
<lb n="970"/><span>againne.  Caithfid tú an corp seo a thabhairt leat go</span>
<lb n="971"/><span>Teampall na hUrnaighe.”</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Nuair a fuaidh siad 'fhad le Teampall na hUrnaighe,</span>
<lb n="974"/><span>cha raibh duine muinteardha do'n fhear marbh annsoin.</span>
<lb n="975"/><span>“Caithfid sibh a thabhairt go Fachairt,” arsa muintir na</span>
<lb n="976"/><span>hUrnaighe.</span></p>
<lb n="977"/>
<lb n="978"/><p><span>Thóg siad an corp air ghuailnibh Shéumais aríst, agus</span>
<lb n="979"/><span>fuaidh siad go Fachairt.  Chas fear orra aig an gheafta.</span>
<lb n="980"/><span>“Gá bhfeil sibh ag dul?” arsa seisean.  “Támuinn ag dul</span>
<lb n="981"/><span>'na iolcadh 'san roilig seo,” arsa siadsan.  “Chan de</span>
<lb n="982"/><span>mhuintir na háite seo do'n fhear sin,” arsa'n fear, “caith-</span>
<lb n="983"/><span>fidh sibh a thabhairt go Cillshléibhe.”  Chá raibh duine muin-</span>
<lb n="984"/><span>teardha dó i gCillshléibhe, acht an oir'd.  Thug siad an corp</span>
<lb n="985"/><span>leobhtha aríst, thart le Barr-'n-Fheadain agus síos go roilig</span>
<lb n="986"/><span>Chille-Cuim in Oméith.  “Tá fáilte romhaibh annseo,” arsa</span>
<lb n="987"/><span>muintir Oméith, “de Chloinn Annluain a's Oméith do'n fhear</span>
<lb n="988"/><span>sin.”  D'fhág Séumas an chomhra ar bhalla na roilige.</span>
<lb n="989"/><span>“Anois, a Sheumais,” arsa'n bheirt, “támuinne croidhe-</span>
<lb n="990"/><span>bhuidheach duid (duit).  Gabh arais go dtí an áitigh 'nar fhág</span>
<lb n="991"/><span>tú Niall Luimneach agus cuirfidh-muinn raol leat nach</span>
<lb n="992"/><span>bhfeil sé i mBaile-Átha-Cliath go seadh.”  Agus i ndéidh a</span>
<lb n="993"/><span>thurais fhrid Éirinn, bhí sé chomh gasta i mBaile-Átha-Cliath le</span>
<lb n="994"/><span>Niall Luimneach.</span></p>
<lb n="995"/>
<lb n="996"/><p><span>Muireadhach Méith.</span></p>
<lb n="997"/>
<lb n="998"/><p><span>SPEIS AGUS RIACHTANAS.</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>Tá dhá nidh ann a bhrostuigheas an duine chun gnímh</span>
<lb n="1001"/><span>agus chun oibre — an Riachtanas agus an Spéis.</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>Is déine bhrostuigheann an Riachtanas é.  Bíonn béile</span>
<lb n="1004"/><span>bidh a dhith ar dhuine agus caiththear é fhághail ar áis no ar</span>
<lb n="1005"/><span>éigin.</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>Is minic chuirimid iontas orainn féin de bhárr an</span>
<lb n="1008"/><span>Riachtanais — chomh gasta aicillidheach thig linn preabadh</span>
<lb n="1009"/><span>trasna na sráide nuair chluinimid torann an ghluaisteáin</span>
<lb n="1010"/><span>atá ag teacht.</span></p>
<lb n="1011"/>
<lb n="1012"/><p><span>Agus nach minic ghnídhimid séanadh orainn fhéin le</span>
<lb n="1013"/><span>sóláidí, an uair bhíos an sparán seang.</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>“Nuair is éigin do'n chailligh caithfidh sí rith.”</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>Ó thús ama mhair agus maireann an duine le</span>
<lb n="1018"/><span>Riachtanas amháin.</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>Amuigh i bhforaois na h-Aifrice cha dteunann an</span>
<lb n="1021"/><span>duine a chomhnuigheann ann acht an rud caithfidh sé dheanamh</span>
<lb n="1022"/><span>chun bheith beo.</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>Ní'l aige acht a'n chionn amháin de'n dá nídh bhros-</span>
<lb n="1025"/><span>tuigheas, i., an Riachtanas.</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>Acht 'sé an dara nidh — an Spéis — a chuireas ar dhuine —</span>
<lb n="1028"/><span>no a bhrosluigheas é — chun an ghnímh mhóir.</span></p>
<lb n="1029"/>
<lb n="1030"/><p><span>Bheith ar lorg feasa agus bheith 'ghá fhéin-cheistniú fa</span>
<lb n="1031"/><span>dtaobh de'n t-saoghal agus néithe an t-saoghail 'seadh is mó</span>
<lb n="1032"/><span>chuidigheas leis an duine dul-ar-aghaidh a dheanamh.</span></p>
<lb n="1033"/>
<lb n="1034"/><p><span>Cha bheadh aon ealadhain, no cumadóracht no árd-eolas</span>
<lb n="1035"/><span>no stáir ann indiu mura mbeadh an spéis ag an duine</span>
<lb n="1036"/><span>ionnta.</span></p>
<lb n="1037"/>
<lb n="1038"/><p><span>Gheobhfaidhe biadh agus éadach le Riachtanas — agus gan</span>
<lb n="1039"/><span>i bhfad níos mó.</span></p>
<lb n="1040"/>
<lb n="1041"/><p><span>Gheobhfaidhe le Spéis aon nidh is féidir le láimh an</span>
<lb n="1042"/><span>duine fhághail faoi stiuriu na h-inntine.</span></p>
<lb n="1043"/>
<lb n="1044"/><p><span>Daoiní a bhfuil tréith éigin fa leith aca ón óige</span>
<lb n="1045"/><span>cuireann siad spéis mhór i nidh nó i n-obair éigin go h-óg.</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Bhí tréithe an cheoil go láidir ag Mósart — agus bhí sé</span>
<lb n="1048"/><span>ag seinm ar an phianó agus gan é acht ceithre bliadhna</span>
<lb n="1049"/><span>d'aois.</span></p>
<lb n="1050"/>
<lb n="1051"/><p><span>Má's é tréith na tarrachórachta atá san duine ghní sé</span>
<lb n="1052"/><span>iarracht ar phictiuirí a dhathú agus gan é bheith ábalta.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Ní amháin go ndeanann sé iarracht ar phictiuirí a</span>
<lb n="1055"/><span>dheanamh acht tugann sé fa dtear a lán rudaí nach dtugann</span>
<lb n="1056"/><span>duine eile fa dtear; agus ghní sé iarracht ar iad a tharrach</span>
<lb n="1057"/><span>mar tchí sé iad.</span></p>
<lb n="1058"/>
<lb n="1059"/><p><span>Ní'l aon nidh mór ná obair mhór inntleachta d'a</span>
<lb n="1060"/><span>ndeantar nach le Spéis ghnídhthear iad.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>Agus maoluigheann an Spéis an obair chruaidh go mór.</span></p>
<lb n="1063"/>
<lb n="1064"/><p><span>Is minic, mar sin de, go sáruigheann agus go</span>
<lb n="1065"/><span>dtuirsigheann an Spéis an corp agus an intinn.  Minic</span>
<lb n="1066"/><span>nach mbíonn an neart ionnta freagairt do'n Spéis.</span>
<lb n="1067"/><span>Annsin caithfear sos a thabhairt dóbhtha nó brisfear ar an</span>
<lb n="1068"/><span>t-sláinte.  Is riachtanach é sin, gidh nach maith leis an duine</span>
<lb n="1069"/><span>go bhfuil árd-spéis aige san obair scur a dheanamh.</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>An rud is éigin dúinn a dheanamh ghnidhmid é beagnach</span>
<lb n="1072"/><span>mar ghníos an muileann a chuid meilte.</span></p>
<lb n="1073"/>
<lb n="1074"/><p><span>(Ar lean. ar leath. a 8.)</span>
<lb n="1075"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="1076"/><p><span>LEATHANACH NA MÚINTEOIRÍ.</span></p>
<lb n="1077"/>
<lb n="1078"/><p><span>NA BRIATHRA RIAGHALTA.</span></p>
<lb n="1079"/>
<lb n="1080"/><p><span>Bhuail Seán isteach 'sa scoil ar maidin; shuidh sé ins</span>
<lb n="1081"/><span>an chrinnlín, agus d'fhág sé a mhála ar an urlár.  Thóg sé</span>
<lb n="1082"/><span>a leabhar agus thosaigh sé dhá léigheadh agus léigh sé chomh</span>
<lb n="1083"/><span>deas réidh sin gur thaitin sé go maith leis an mhaighistir.</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>CEISTEANNA:</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>Ar bhuail Seán isteach 'sa scoil?</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>Nar bhuail sé isteach 'sa toigh 'sagaibh-se?</span></p>
<lb n="1090"/>
<lb n="1091"/><p><span>Ar fhág sé a mhála ar an urlár?</span></p>
<lb n="1092"/>
<lb n="1093"/><p><span>Nar fhág sé air an chrinnlín é?</span></p>
<lb n="1094"/>
<lb n="1095"/><p><span>Ar dhubhairt tú gur thóg Seán an mála?</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Ar dhubhairt tú nar thóg sé a leabhar?</span></p>
<lb n="1098"/>
<lb n="1099"/><p><span>Ar dhubhairt tú gur thaitin sé leis an maighistir?</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>Ar dhubhairt tú nar léigh an maighistir?</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>Ar léigh Seán a's an leabhar?</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>Goidé dubhairt tú?</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>NA BRIATHRA MÍ-RIAGHALTA.</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>Bhí Séumas 'na shuidhe go moch, maidin indé.  FUAIR</span>
<lb n="1110"/><span>sé a bhreicfeasta agus CHUAIDH sé 'nan aonaigh.  CHUALAIDH</span>
<lb n="1111"/><span>sé go raibh fear coimhightheach ar an bhóthar a raibh capall</span>
<lb n="1112"/><span>aige le díol.  THAINIC Séumas suas leis agus CHONNAIC</span>
<lb n="1113"/><span>sé gur mhaith an beithidheach a bhí aige.  THUG Séumas fíche</span>
<lb n="1114"/><span>punt ar an chapall agus DUBHAIRT sé go rabh sé ana-</span>
<lb n="1115"/><span>shásta leis an mhargadh a RINN sé.  RUG sé greim ar an</span>
<lb n="1116"/><span>srian agus thionntuigh sé na bhaile.</span></p>
<lb n="1117"/>
<lb n="1118"/><p><span>CEISTEANNA:</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>A Shéumais, gá (cá) raibh tú maidin indé?</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>An raibh tú 'do luighe go mall?</span></p>
<lb n="1123"/>
<lb n="1124"/><p><span>Gá (cá) raibh tú ar a'n bhuille dhéug (aon-déug a</span>
<lb n="1125"/><span>chlog)?</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>Gá raibh tú ar a' bhuille (nó, a haon a chlog)?</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>Goidé dubhairt Séumas?</span></p>
<lb n="1130"/>
<lb n="1131"/><p><span>An bhfuair sé a mheadhon-lae sula dteachaidh sé 'nan</span>
<lb n="1132"/><span>aonaigh?</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>Goidé dubhairt sé?</span></p>
<lb n="1135"/>
<lb n="1136"/><p><span>An bhfuair tú rud ar bith le hithe nuair a thainic tú ar</span>
<lb n="1137"/><span>ais, a Shéumais?</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>Gá (cá) dteachaidh tú, i ndéidh do bhreicfeasta?</span></p>
<lb n="1140"/>
<lb n="1141"/><p><span>Ar dhubhairt Séumas goo dteachaidh sé 'nan aonaigh?</span></p>
<lb n="1142"/>
<lb n="1143"/><p><span>Ar dhubhairt sé go dteachaidh sé 'na' mhargaidh?</span></p>
<lb n="1144"/>
<lb n="1145"/><p><span>Goidé dubhairt sé?</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>An raibh se ag cainnt le duine ar bith ar an bhóthar?</span></p>
<lb n="1148"/>
<lb n="1149"/><p><span>Goidé dubhairt an duine sin leis?</span></p>
<lb n="1150"/>
<lb n="1151"/><p><span>Ar chualaidh Séumas go raibh bó le díol?</span></p>
<lb n="1152"/>
<lb n="1153"/><p><span>An bhfaca (bhfacaidh) sé an coimhightheach?</span></p>
<lb n="1154"/>
<lb n="1155"/><p><span>Gá (cá) bhfaca sé é?</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>Ar dhubhairt sé go bhfaca (bhfacaidh) sé ar an bhothar é?</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>Gad (cad) chuige nach bhfaca tusa é?</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>An dtearn tú margadh leis, a Shéumais?</span></p>
<lb n="1162"/>
<lb n="1163"/><p><span>Ar dhubhairt Séumas go d-tearn (nó, ndearn) sé</span>
<lb n="1164"/><span>margadh maith?</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Ar dhubhairt sé na' dtearn?</span></p>
<lb n="1167"/>
<lb n="1168"/><p><span>A Shéumais, an dtearn tú margadh leis an chéud fhear</span>
<lb n="1169"/><span>a chasadh ort?</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Goidé dubhairt Séumas anois?</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>An dtug sé céud punt ar an chapall?</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>Ar dhubhairt sé nach dtug?</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>Nar dhubhairt sé go dtug sé fíche punt air?</span></p>
<lb n="1178"/>
<lb n="1179"/><p><span>Ar rug sé greim muinghe ar an chapall?</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>Ar dhubhairt sé nar rug?</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>(NÓTA — Tuigfear go bhfeil CHUALA, DUBHAIRT,</span>
<lb n="1184"/><span>agus RUG go díreach cosmhail leis na briathra riaghalta</span>
<lb n="1185"/><span>ins an aimsir chaithte, acht go mbíonn AN, GO agus NACH</span>
<lb n="1186"/><span>roimhe leis na briathra eile.)</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>STÁIR.</span></p>
<lb n="1189"/>
<lb n="1190"/><p><span>'San am fadó, cha raibh Muinntir na hÉireann 'na</span>
<lb n="1191"/><span>gCríostaidhe; bhí siad 'na bPágánaibh.  Timcheall na</span>
<lb n="1192"/><span>bliadhna 373, rugadh leanbh ar a baisteadh Pádraig, 'san</span>
<lb n="1193"/><span>Fhrainnc nó in Albain, chan fheilmuinn cinnte gá haca (nó,</span>
<lb n="1194"/><span>cia' ca).  Nuair a bhí sé 'na stócach, gabhadh air agus tugadh</span>
<lb n="1195"/><span>go hÉirinn é.  I ndéidh tamaill, d'éaluigh sé agus chuaidh</span>
<lb n="1196"/><span>sé go dtí 'n Fhrainnc, agus a's sin, go dtí an Róimh.</span>
<lb n="1197"/><span>Rinneadh easpog de, agus thainic sé arais go hÉirinn.</span>
<lb n="1198"/><span>Thaistil sé mór-chuid de'n tír seo, agus thionntaigh sé na</span>
<lb n="1199"/><span>daoine chum an Chreidimh Chríostaidhe.</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>CEISTEANNA:</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>Gár (cár) rugadh Naomh Pádraig?</span></p>
<lb n="1204"/>
<lb n="1205"/><p><span>Gá (cá) huair a rugadh é?</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>Goidé 'n tainm a bhí ar a athair?</span></p>
<lb n="1208"/>
<lb n="1209"/><p><span>Goidé 'n tainm ar a mháthair?</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>Goidé 'n céird a bhí ag a athair?</span></p>
<lb n="1212"/>
<lb n="1213"/><p><span>Goidé mar thainic Pádraig go hÉirinn?</span></p>
<lb n="1214"/>
<lb n="1215"/><p><span>Gá hé an rí a bhí in Éirinn an t-am sin?</span></p>
<lb n="1216"/>
<lb n="1217"/><p><span>Goidé a bhain do Phádraig (nó, goidé tharla dó)?</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>Gá hé (nó, cé) cheannuigh é?</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Goidé an obair a bhí le deanamh aige?</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>Gá bhfeil (cá bhfuil) Sliabh Mis?</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>Goidé ghnidheadh sé 'san oidhche?</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>Ar dhuine cráibhtheach é?</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>Arbh fhada dó in Éirinn, an tam sin?</span></p>
<lb n="1230"/>
<lb n="1231"/><p><span>Gá (cá) mhéidh bliadhan?</span></p>
<lb n="1232"/>
<lb n="1233"/><p><span>Goidé mar chuaidh sé a's?</span></p>
<lb n="1234"/>
<lb n="1235"/><p><span>Gá (cá) dteachaidh sé?</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>Goidé bhain dó 'san Fhrainnc?</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>Goidé mar éirigh leis 'sa' Róimh?</span></p>
<lb n="1240"/>
<lb n="1241"/><p><span>Gad (cad) chuige go dtainic sé ar ais go hÉirinn?</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>An raibh sé aosta nuair a d'fhill sé?</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>Cá (gá) háit a dtainic sé i dtír?</span></p>
<lb n="1246"/>
<lb n="1247"/><p><span>Ar cuireadh fáilte roimhe?</span></p>
<lb n="1248"/>
<lb n="1249"/><p><span>Cá háit ar thóg sé a chéud theampall?</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>An raibh sé i dTír Conaill? i Muineacháin? i gCo.</span>
<lb n="1252"/><span>Lughmhaighe? i mBéul-Feirste?</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>Nuair a thainic sé ar dtús, ar chreid muinntir na</span>
<lb n="1255"/><span>hÉireann in aon Dhia amháin?</span></p>
<lb n="1256"/>
<lb n="1257"/><p><span>Nuair a fuair sé bás, an raibh siad na mPágánaibh</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>Gá háit nar iolcadh é?</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>Goidé 'n lá a mbíonn Féil Pádraig ann?</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>CRUINNEÓLAS:</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>Tá dhá chondae dhéug i gCúige Laighean.  Thaisbean</span>
<lb n="1266"/><span>(thais’ean) ar an léarsgáil iad.  Tá Condae Lúghbhaidhe ar</span>
<lb n="1267"/><span>an taobh thoir-thuaidh de 'n Chúige.  'Sí an chondae is lugha in</span>
<lb n="1268"/><span>Éirinn.  Ar an taobh thuaidh de'n chondae seo, tá sléibhthe</span>
<lb n="1269"/><span>ar a dtugthar Sléibhthe Chuailghne.  Sliabh Fhathaigh an ceann</span>
<lb n="1270"/><span>is aoirde orra.  Sreabhann na haibhne seo thríd an chondae:</span>
<lb n="1271"/><span>An Crond (atá láimh le Dún-dealgan), Abhainn Átha Fén,</span>
<lb n="1272"/><span>Abhainn Fhirdhiadh, An Chlúid, agusc an Bhóinn.  'Siad na</span>
<lb n="1273"/><span>bailtí móra:  Sráidbhaile Dhúindealgan, Droichead-Átha,</span>
<lb n="1274"/><span>Baile-Átha-Fhirdhiadh, Cáirlinn, Lann-Léire agus Grianphort.</span>
<lb n="1275"/><span>Na Bailtí Puirt:  Dún-dealgan, Droichead-Átha agus</span>
<lb n="1276"/><span>Grianphort.  Ghníthear leann, biotáilte, línéadach agus</span>
<lb n="1277"/><span>tobac i nDún-dealgan, agus tá oibreacha Bhóthair-iarainn</span>
<lb n="1278"/><span>Mhóir an Tuaiscirt ann fosda.</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>(Béidh ceisteanna air an cheacht seo ins an chéud uimhir</span>
<lb n="1281"/><span>eile.)</span></p>
<lb n="1282"/>
<lb n="1283"/><p><span>GLEACAIDHEACHT:</span></p>
<lb n="1284"/>
<lb n="1285"/><p><span>Sé sin an t-ainm is coitcheannta anois ar “drill,”</span>
<lb n="1286"/><span>agus b'fhéadfhaidhe gur féarr glacadh leis, agus CLEACHT</span>
<lb n="1287"/><span>a thabhairt ar “EXERCISE,” e.g., Cleacht a h-aon, Cleacht</span>
<lb n="1288"/><span>a dó.  Bíonn a n-orduighthe fhéin agus a gcleachtaí ag 'aca'n</span>
<lb n="1289"/><span>duine, agus is doiligh téarmaí a cheapadh a oirfeas dobhtha</span>
<lb n="1290"/><span>uilig.  Tá daoine ann, fosda, adeireas nach ceart na</span>
<lb n="1291"/><span>téarmaí a bhéith 'san uimhir iolraidh, acht, ar dhóigh ar bith,</span>
<lb n="1292"/><span>badh chóir go mbéadh an focal orduighthe géar, gearr agus</span>
<lb n="1293"/><span>pléascach; agus uaireannta, bíonn an uimhir iolraidh níos</span>
<lb n="1294"/><span>fhéarr ná an uimhir uathaidh.  Nuair nach mbíonn acht focal</span>
<lb n="1295"/><span>amháin 'san ordughadh, badh chóir focal bagarthach a chur</span>
<lb n="1296"/><span>roimhe leis.  Thig le ga'n dhuine a rogha féin a thoghadh a's</span>
<lb n="1297"/><span>na horduighthe seo; béidh a thuilleadh 'san chéud uimhir eile:</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>1. Bailigidh.</span></p>
<lb n="1300"/>
<lb n="1301"/><p><span>2. Coimheád.</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>3. Ceartuigidh.</span></p>
<lb n="1304"/>
<lb n="1305"/><p><span>4. Do réir dheise, ceartuigidh.</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>5. Do réir chlé, ceartuigidh.</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>6. Uchta amach.</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>7. Guailne siar.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>8. Sála le céile.</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>9. Ladhara amach.</span></p>
<lb n="1316"/>
<lb n="1317"/><p><span>10. Lámha le mbhur dtaobha.</span></p>
<lb n="1318"/>
<lb n="1319"/><p><span>11. Súile ar aghaidh; ar Dheis, ar Chlé.</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>12. Seasaidh díreach.  S. Mac S.</span>
<lb n="1322"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="1323"/><p><span>BUIDHEACHAS.</span></p>
<lb n="1324"/>
<lb n="1325"/><p><span>Fuaireamar pronntanais ó sna daonnaí seo leanas</span>
<lb n="1326"/><span>támuinn croidhe-bhuidheach dóbhtha uilig:</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>An Dochtúir ró-urramach Pádraic Ó Domhnaill,</span>
<lb n="1329"/><span>Áird-Easboc Attalia agus Áird-Easboc-</span>
<lb n="1330"/><span>Chongantóir Árd Mhacha 5 0 0</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>Coisde Ceanntair Chaislean a' Mhuilinn,</span>
<lb n="1333"/><span>Co. an Dúin (Tré M. Mac Eachmharcaigh) 5 0 0</span></p>
<lb n="1334"/>
<lb n="1335"/><p><span>An t-Áthair C. Ó Néill 1 0 0</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>Énrí Ó Muirgheasa 1 0 0</span></p>
<lb n="1338"/>
<lb n="1339"/><p><span>An t-Áthair Cathal Hurson 1 0 0</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>An t-Áthair L. Ó Muireadhaigh 1 0 0</span></p>
<lb n="1342"/>
<lb n="1343"/><p><span>Aoife Ní Mhuireadhaigh 1 0 0</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>Máire Ní Mhuireadhaigh 1 0 0</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>An t-Áthair Seán Ó Néill 1 0 0</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>Séamus Ó Glasáin 1 0 0</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>An t-Áthair Árt Mac Ruaidhrí 1 0 0</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>An t-Áthair Éamonn Ui Cuilinn 1 0 0</span></p>
<lb n="1354"/>
<lb n="1355"/><p><span>Áine Bhreathnach 1 0 0</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>Proinnseas Ó Dubhthaigh 1 0 0</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>Padraig Mac Gioll'an Átha 1 0 0</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>An t-Áthair Séamus Ó Cuinn 1 0 0</span></p>
<lb n="1362"/>
<lb n="1363"/><p><span>An t-Áthair Seán Ó Cuinn 1 0 0</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>An t-Áthair Eóin Ua Ceallachain, Árd Mhacha 1 0 0</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>An t-Áthair Micheál Mag Eoin, Árd Mhacha 1 0 0</span></p>
<lb n="1368"/>
<lb n="1369"/><p><span>An t-Áthair Pádraig Mac Giolla Cearra,</span>
<lb n="1370"/><span>Baile Átha Cliath 1 0 0</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>F. M. Hollins, Cigire Scoile 1 0 0</span></p>
<lb n="1373"/>
<lb n="1374"/><p><span>Seoirse de Rút, 17 Iona Drive, Glas-</span>
<lb n="1375"/><span>naoidhean, Baile Átha Cliath 1 0 0</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>Úna Ní Fhaircheallaigh 0 10 0</span></p>
<lb n="1378"/>
<lb n="1379"/><p><span>Cathal Ó Tuathail 0 10 0</span></p>
<lb n="1380"/>
<lb n="1381"/><p><span>“Cara 'sa' chúis” 0 10 0</span></p>
<lb n="1382"/>
<lb n="1383"/><p><span>Brian Maolcraoibhe 0 10 0</span></p>
<lb n="1384"/>
<lb n="1385"/><p><span>Peadar Ó Dubhda 0 10 0</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>An t-Áthair Énrí Ó Tuathghthail 0 10 0</span></p>
<lb n="1388"/>
<lb n="1389"/><p><span>Peadar Mac Giolla Chéarr 0 10 0</span></p>
<lb n="1390"/>
<lb n="1391"/><p><span>Tomas Mac Fhlanncaidh 0 10 0</span></p>
<lb n="1392"/>
<lb n="1393"/><p><span>Séamus 0 10 0</span></p>
<lb n="1394"/>
<lb n="1395"/><p><span>Seán Mac Na Midhe 0 10 0</span></p>
<lb n="1396"/>
<lb n="1397"/><p><span>Eighneachain Ó Maireadhaigh 0 10 0</span></p>
<lb n="1398"/>
<lb n="1399"/><p><span>Padraic Ó Dubhthaigh 0 10 0</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Éamonn Ó Tuathail 0 5 0</span></p>
<lb n="1402"/>
<lb n="1403"/><p><span>Niall Mac Suibhne 0 5 0</span></p>
<lb n="1404"/>
<lb n="1405"/><p><span>Séamus Mac Dhomnaill 0 5 0</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>Séamus Ó Searcaigh 0 5 0</span></p>
<lb n="1408"/>
<lb n="1409"/><p><span>Seán Ó Caiside 0 5 0</span></p>
<lb n="1410"/>
<lb n="1411"/><p><span>Alastar Mac Cathbhaid 0 5 0</span></p>
<lb n="1412"/>
<lb n="1413"/><p><span>Aodh Mac Ghreachain 0 5 0</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>Bob Ua hEireamhóin 0 5 0</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>Seán Ó Broin 0 5 0</span></p>
<lb n="1418"/>
<lb n="1419"/><p><span>Seán Mac Meanmain 0 5 0</span></p>
<lb n="1420"/>
<lb n="1421"/><p><span>Andrias Mac Giolla Chéarr 0 5 0</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>Liam Ó Ceallaigh 0 5 0</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>P. Maolmhuaidh, Caislean Mhathghamhna 0 5 0</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>Seosamh Ua Domhnaill 0 5 0</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>Éinne a bhéarfas pronntanas — pé beag mór é,</span>
<lb n="1430"/><span>gheobhaidh sé admháil 'sa' chéud uimhir eile a thiocfas amach</span>
<lb n="1431"/><span>'na dhéidh sin.</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>SPÉIR AGUS RIACHTANAS.</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>(Ar lean. ó leath a 6.)</span></p>
<lb n="1436"/>
<lb n="1437"/><p><span>Brostuigheann an Riachtanas go géar cruaidh — ní'l aon</span>
<lb n="1438"/><span>teacht uaidh.  Ní bhrostuigheann an Spéis chomh géar sin,</span>
<lb n="1439"/><span>agus chan mó go mothuighthear an fhaillighe chomh géar uainn.</span>
<lb n="1440"/><span>Acht is é an nidh de'n dá nidh is adhbhar agus is cionn</span>
<lb n="1441"/><span>t-siocair le gach céim mhór ar aghaidh sa t-saoghal.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Chan é an Riachtanas a chuir ar a lán Gaedheal an</span>
<lb n="1444"/><span>Ghaedhilig 'fhoghluim.</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>B'í an Spéir a bhrostuigh iad — agus b'amhlaidh a b'fhusa</span>
<lb n="1447"/><span>an obair é.  Chan obair fhéin a bhí ann acht caitheamh aimsire</span>
<lb n="1448"/><span>— buidheachas do'n Spéis.</span></p>
<lb n="1449"/>
<lb n="1450"/><p><span>Is éigin dúinne uilig anois an teanga bheith againn.</span>
<lb n="1451"/><span>Is riachtanach é má tá an tír seo le h-éirghe as umar na</span>
<lb n="1452"/><span>galltachta 'n a rabh sí le fada.</span></p>
<lb n="1453"/>
<lb n="1454"/><p><span>Acht ná bíodhamaois ag taobhú leis an Riachtanas san</span>
<lb n="1455"/><span>obair atá rómhainn.  Ná biodhamaois sásta leis an méad a</span>
<lb n="1456"/><span>dheanfas gnaithe dúinn fhéin.</span></p>
<lb n="1457"/>
<lb n="1458"/><p><span>Cuirimís spéis san áith-bheochaint taobh amuigh de'n</span>
<lb n="1459"/><span>mhéad a bhaineas linn féin fa leith.</span></p>
<lb n="1460"/>
<lb n="1461"/><p><span>Chan é an Riachtanas a bhrostuigh Gaedheal áirighthe an</span>
<lb n="1462"/><span>páipéar seo a chur ar bun, acht an Spéis.  Bhí riachtanas</span>
<lb n="1463"/><span>leis, cinnte, agus chonnaictheas sin dó, acht b'í an Spéis a</span>
<lb n="1464"/><span>bhrosluigh chun gnímh é.</span></p>
<lb n="1465"/>
<lb n="1466"/><p><span>Gan an Spéis cha dteantar aon obair mhór i gceart go</span>
<lb n="1467"/><span>bráth na breithe.  “Cú Chulainn.”</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>Just Issued.</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>NEW CATALOGUE</span>
<lb n="1472"/><span>OF</span>
<lb n="1473"/><span>BOOKS ON IRELAND.</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>2,750 ITEMS.</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>HODGES, FIGGIS & CO.,</span>
<lb n="1478"/><span>20, Nassau Street, Dublin.</span></p>
<lb n="1479"/>
<lb n="1480"/><p><span>Copy on Application.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>NA DAOINE</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>A cheannuigheas na h-Earraidhe is fearr</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>Loin tighe, Biotáilte Earraidhe cruaidhe, Síol,</span>
<lb n="1487"/><span>Neithe leis an talamh a leasughadh, srl.,</span></p>
<lb n="1488"/>
<lb n="1489"/><p><span>GHEÓBHAID gach a bhfuil de</span>
<lb n="1490"/><span>riachtanas ortha</span>
<lb n="1491"/><span>ó</span>
<lb n="1492"/><span>TOMÁS O DÓLÁIN,</span>
<lb n="1493"/><span>ÁTH-FHIRDIA.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p>
<lb n="1496"/><span>LEABHAIR GAEDHILGE.</span></p>
<lb n="1497"/>
<lb n="1498"/><p><span>Má theastuigheann leabhar ar bith uait, nó eolus</span>
<lb n="1499"/><span>i dtaoibh leabhair, cuir nóta ag triall ar</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="1502"/><span>87, Sráid Uach. na Driseóige,</span>
<lb n="1503"/><span>I mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>TOMÁS MHAC CUILEANNÁIN,</span>
<lb n="1506"/><span>Ard-Cheannuidhe, Dún Dealgan.</span></p>
<lb n="1507"/>
<lb n="1508"/><p><span>Ta togha gach bídh agus rogha gach dighe le fághail annseo.</span></p>
<lb n="1509"/>
<lb n="1510"/><p><span>Clódhbhualadh le h-aghaidh na seilbhtheoirí ag Oifig “Scriúduightheoir Dhúin Dealgan,” i nDún Dealgan.</span>
<lb n="1511"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Lá Feil' Bríghde. 1924

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Lá Feil' Bríghde. 1924

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
