Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Sgéaltan X Rachreann</title><author><name type="main">In eagar ag Aoidhmín Mac Gréagóir</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">U129</note>
                         <note type="L">2</note>
                         <note type="B">1910</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>U129</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Sgéaltan X Rachreann</title><author>In eagar ag Aoidhmín Mac Gréagóir</author><imprint><publisher>Gill, M. H. & a Mhac Teor.</publisher><date>1910</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>RÉAMHRÁDH.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bha na sgéaltan seo sgríobhta síos rí Aoidhmín Mac</span>
<lb n="4"/><span>Gréagóir.  Do sgríobh é iad as beulaibh na sean-daoine</span>
<lb n="5"/><span>ins an t-oileán Rachreann na stacann.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>D’iarr mé air go tric minic na sgéaltan a sgríobhadh</span>
<lb n="8"/><span>amach agus iad a cur i gcló.  Do shaoil mé gurab é mo</span>
<lb n="9"/><span>bheacht go mbeadh muintir Rachreann agus Éireann reidh</span>
<lb n="10"/><span>mheasach ar lós iad a léigheamh agus fios aca cuideacht</span>
<lb n="11"/><span>go rabh a clann in a diaidh in-chionn iad a léigheamh gan</span>
<lb n="12"/><span>gruaim orra idir.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Chan fheil é i bhfad ó shoin ó tháinig duine go Rachrainn</span>
<lb n="15"/><span>ag iarraidh sgéaltan agus ceóltan.  “Tá barraidheacht</span>
<lb n="16"/><span>annsin,” adubhairt fear Reachrann, agus é ag breacadh</span>
<lb n="17"/><span>do an cill.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Do shabháil Aoidhmín cuid de na sgéaltaibh bhó riocht an</span>
<lb n="20"/><span>bháis — ar son na páisdean.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>(Da) na’ mbéidheadh mhian ris an pobal an leabhrán</span>
<lb n="23"/><span>seo a cheannacht agus a léigheamh.  Is urrainn linn beirt</span>
<lb n="24"/><span>leabhrán eile agus leabhrán ceóltan a cur i gcló.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Mara cuidigh an pobal linn chan úrrainn linn cuideacht</span>
<lb n="27"/><span>leaobhtha.  Chan fheil feac r déanadh againn idir.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Mise,</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>ÍDE NIC NÉILL.</span>
<lb n="32"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="33"/><p><span>Mise,</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>ÍDE NIC NÉILL.</span>
<lb n="36"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="37"/><p><span>MÉIRLEACH AN CHORRAIC DHUIBH.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Bha rí ann roimhe seo, agus bha trí mac aige.  Aon de</span>
<lb n="40"/><span>laethibh fuair bean an ríogh bás, agus phós é bean eile.</span>
<lb n="41"/><span>Bha an bhainríoghan nuadh seo fuathasach dona do chlann</span>
<lb n="42"/><span>an ríogh.  Coin-feasgar amháin smuainigh an tsean-bhean</span>
<lb n="43"/><span>ríoghán go ndéanfadh í ar shiubhail leobhtha.  Chuaidh í</span>
<lb n="44"/><span>ionnsuidhe an mac budh sine, agus dubhairt í leis:—</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>“An imreochaidh tú de na cárdaibh?”</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>“D'imreochaidh mé agus fáilte,” ars an mac budh sine.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>“Tá go maith,” ars an leas-mháthaír, “acht ar aon</span>
<lb n="51"/><span>choinghioll dlúth, agus sin, má bhainfidh mé ort.  Is urrainn</span>
<lb n="52"/><span>liom pianas ar bith de shalach a chur ort, agus má bhain-</span>
<lb n="53"/><span>fidh tú orm-sa, is urrainn leat pianas ar bith de shalach</span>
<lb n="54"/><span>a chur orm-sa ar an dóigh céadna.”</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>“Tá go maith,” ars an leas-mhac.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>D'imrigh iad de na cárdaíbh agus bhain an leas-mháthair</span>
<lb n="59"/><span>ar an bhálach.  Bhá sin go maith aici-si.  Chuaidh an leas-</span>
<lb n="60"/><span>mháthair arís, agus d'imrigh í leis an dara mac, agus</span>
<lb n="61"/><span>bhain í air, ar an doigh agus coinghioll céadhna a bhain í</span>
<lb n="62"/><span>ar céad mhac roimhe.  Bhá go maith agus cha rabh go holc</span>
<lb n="63"/><span>go deachaidh í ionnsuidhe an mac ab' óige.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>“An imreochaidh tú de na chárdaibh, a mhic mo chroidhe,”</span>
<lb n="66"/><span>ar sise leis a leas-mhac.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>“D'imreochaidh mé agus fáilte,” ars an mac ab' óige.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>D'imrigh iad de na cárdaibh agus bhain an bhálach uirre</span>
<lb n="71"/><span>an tráth seo.  Chruinnigh iad cúirt.  Nuair bha an chúirt</span>
<lb n="72"/><span>suidhiste, dubhairt na daoine ar aon ghuth amháin gur</span>
<lb n="73"/><span>mhian leobhtha fios a bheith aca cad é an pianas faoi</span>
<lb n="74"/><span>coinghioll dlúth a chuirfadh an tsean-bhainríoghain ar a</span>
<lb n="75"/><span>leas-mhicibh.  D'éirigh an leas-mháthair fá chomhair na</span>
<lb n="76"/><span>cúirte, agus adubhairt:—</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>“An tráth seo cuirfidh mé mar phianas ar an dá mhac</span>
<lb n="79"/><span>is sine aistear mór a dhéanamh, agus feumfaidh iad each</span>
<lb n="80"/><span>Ridire na nGleann na mBeann is na Réidhlean réidh a</span>
<lb n="81"/><span>ghoid, is a thabhairt in mo ionnsuidhe, agus tuigidh sibh, tá</span>
<lb n="82"/><span>adhastar ar an each sin, agus trí fichid cluiginí air, agus</span>
<lb n="83"/><span>nuair craithfidh eisean é féin, déanfaidh é an leitheid de</span>
<lb n="84"/><span>tscráighlighe is go musglóchaidh é gach uile duine timcheall</span>
<lb n="85"/><span>na háite, agus fá an ceartuair musglóchaidh Ridire na</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="86"/><p><span>Gleann na mBeann is na Réidhlean réidh, agus lasfaidh</span>
<lb n="87"/><span>é teine mór ar son 'chuile dhuine i dtig in a chomhair ar</span>
<lb n="88"/><span>son gada.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>“Matá,” ars an t-aon ab' óige de na báilighibh leis</span>
<lb n="91"/><span>an tsean-bhean ríoghan, “cuirfidh mé thú fá pianas, agus</span>
<lb n="92"/><span>mór-phianas na mbliadhnann go deachaidh tú suas ar an</span>
<lb n="93"/><span>chuid ab' áirde de chúirt mó athar, ar dóigh nach bhfuighidh</span>
<lb n="94"/><span>tú giota le iththe, acht an oiread a séidfidh in do ionnsuidhe</span>
<lb n="95"/><span>as sopóig arbhair leis an ghaoith, agus gan deór uisge</span>
<lb n="96"/><span>le ól aghad acht an oiread a bhéirfidh tú ar bharr do</span>
<lb n="97"/><span>theangan as fras ar bith ag dul seachad, agus gurab'</span>
<lb n="98"/><span>fhéidir dhuit fuireach suas annsin go ceann seacht</span>
<lb n="99"/><span>mbliadhnann go bhfuighidh tú amach an bhfeil sinn beo no</span>
<lb n="100"/><span>marbh.”</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Chuaidh a leas-mic ag chósuidheacht agus ag síor-shiubhail</span>
<lb n="103"/><span>ar son an t-eich a góid.  Bha iad ar shiubail ar aghaidh a</span>
<lb n="104"/><span>gcinn go d'éirigh leisg orra go mór nuair nach rabh eolas</span>
<lb n="105"/><span>no fios aca cad é an bealach a rachadh iad.  Bha coin-</span>
<lb n="106"/><span>fheasgar dubh na hoidhche ag teacht nuair thachair duine</span>
<lb n="107"/><span>orra.  Ba chorrach fuathasach dubh ar an dhuine céadna</span>
<lb n="108"/><span>seo, is bha é bacach.  Labhair an bálach ab' óige ris, acht</span>
<lb n="109"/><span>mar sin féin, cha dtug é freagra idir do, acht d'fhiosruigh</span>
<lb n="110"/><span>é daobhtha cia áit a rabh iad ag dul, agus dubhairt iad</span>
<lb n="111"/><span>ris go raibh iad ar son eich Ridire na nGleann na mBeann</span>
<lb n="112"/><span>is na Réidhlean réidh a ghóid.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>“Má tá,” arsa Duine an chorraic duibh, chan fheil sin</span>
<lb n="115"/><span>furas a dhéanadh, mar bha an Ridire in a shuidhe ar aghaidh</span>
<lb n="116"/><span>an eich ar feadh seacht mbliadhnan, agus beidh é mar sin</span>
<lb n="117"/><span>go cionn seacht mbliadhnan eile.  Acht a charaideann mo</span>
<lb n="118"/><span>chroidhe, ná bí sibh tasanach.  Théid mise libh, mar tá a</span>
<lb n="119"/><span>fhios agam-sa cia áit a bhfeil é, agus an t-am is féarr</span>
<lb n="120"/><span>a bhfuighidh sinn é.”  Thosuigh iad ag chosuidheacht agus ag</span>
<lb n="121"/><span>síor-shiubhail, agus bhá iad mar sin go ráinig iad an áit</span>
<lb n="122"/><span>a rabh an t-each, is fá an t-uain a deachaidh iad i gcomhair</span>
<lb n="123"/><span>an t-eich ar son é a góid, thug an t-each craith as é féin</span>
<lb n="124"/><span>go ndeárn cluiginí a iadhastair an léithead de stráigh-</span>
<lb n="125"/><span>lighe go músgail iad Ridire na nGleann na mBeann</span>
<lb n="126"/><span>is na Réidhlean réidh, agus le haon phreab amháin léim é</span>
<lb n="127"/><span>in a sheasamh as a shuan chodalta; is go rug é is a chuid</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="128"/><p><span>fear ar na trí bálaigh agus Duine an chorraic duibh</span>
<lb n="129"/><span>cuideacht, agus chuir iad go iomlán faoi glas.  Bha teine</span>
<lb n="130"/><span>mór ag an Ridire ar son 'chuile duine a dhéanfadh rud</span>
<lb n="131"/><span>ar bith cearr.  Lá ar n-a bhárach sgaoil é as glas iad.</span>
<lb n="132"/><span>Thugadh iad in a láthair, agus san ceartuair.  Dubhairt</span>
<lb n="133"/><span>an Ridire leobhtha an tráth seo, “Tá mé ar tí sibh a chur</span>
<lb n="134"/><span>ins an teine mhóir atá déanta ar bhur shon agham, is chan</span>
<lb n="135"/><span>fheil agham-sa,” ars an Ridire, “acht aon chomhairle amháin</span>
<lb n="136"/><span>díbh, agus seo mar a bhfeil í.  Má tá a haon daoibh</span>
<lb n="137"/><span>ábalta a rádh go rabh é níos goirid do'n bhás ná tá sibh</span>
<lb n="138"/><span>anois leigfidh mé ar shiubhail fear agaibh.  Bí mear</span>
<lb n="139"/><span>chan fheil acht trí nodaireann agaibh is tá sibh ins an</span>
<lb n="140"/><span>teine móir agham.”</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>“Matá,” dubhairt Duine an chorraic duibh, “bha mise</span>
<lb n="143"/><span>chomh deis do'n bhás is tá sinn anois.  Bha mé i gcomhnuigh</span>
<lb n="144"/><span>in mo ghadaidhe, agus aon de na laethibh bhá mé ar siubhail,</span>
<lb n="145"/><span>nuair chuala mé go bhfuair easbog bás.  Bha neart óir</span>
<lb n="146"/><span>agus airgid aige.  Rinne mé suas mo inntinn go</span>
<lb n="147"/><span>mbéidheadh mé in mo mháighistir ar gach uile beartach a</span>
<lb n="148"/><span>bha timcheall air.  Chuaidh mé d'ionnsuidhe a thigh.  Chuaidh</span>
<lb n="149"/><span>mé isteach.  Chá rabh giota le fagháil acht ciarsúir a bhá</span>
<lb n="150"/><span>fágtha ar an bhórd.  Bha mé ag déanadh mo bhealach macha,</span>
<lb n="151"/><span>agus cia bhéidheadh ag teacht in mo ionnsuidhe acht na</span>
<lb n="152"/><span>saoth-mhaorann.  Mhionnuigh aon de na saoth-mhaoraibh go</span>
<lb n="153"/><span>bhféidfidhe Gadaidhe an chorraic duibh i bheith ós a choinne.</span>
<lb n="154"/><span>Annsin chuaidh an saoth-mhaor isteach, agus rug é (mar a</span>
<lb n="155"/><span>shaoil é) ar Dhuine an chorraic duibh.  Annsin mhionnuigh</span>
<lb n="156"/><span>é go rabh Méirleach an chorraic duibh i gréim aige, is</span>
<lb n="157"/><span>go rabh é chomh láidir is gur cosamhail leis an diabhal an</span>
<lb n="158"/><span>neart a bha aige ag coraidheacht leis.  'San ceartuair</span>
<lb n="159"/><span>sin d'amharc ceann de na saoth-mhaoraibh eile isteach.</span>
<lb n="160"/><span>Chonnaic é rud mór dubh, is le eagla a chroidhe leig é ur-</span>
<lb n="161"/><span>char leis, agus chuaidh an piléir isteach collán an tsaoth-</span>
<lb n="162"/><span>mhaoir, is thuit é marbh ar an urlár.  Chuaidh mé i bhfolach</span>
<lb n="163"/><span>ar chúl an dorais go deachaidh gach uile rud thart.”</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>“Go dearbh bha thú chomh deis do'n bhás an uair sin is atá</span>
<lb n="166"/><span>tú indiu,” adubhairt Ridire na nGleann, “is ar a shon</span>
<lb n="167"/><span>sin leigfidh mé saor an mac is sine de mhacaibh an ríogh.”</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>“Tá go maith, is glé mhaith,” adubhairt Duine an</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="170"/><p><span>chorraic duibh.  “Chan fheil é ró-mhaith leat-sa, no an</span>
<lb n="171"/><span>beirt mac eile.  Cia go dtáinig tú fhéin fríd mórán</span>
<lb n="172"/><span>contabhairt, is go bhfeil tú fuathasach iongantach, acht fa</span>
<lb n="173"/><span>an tráth seo tá mé ar tí sibh a chur ins an teine móir</span>
<lb n="174"/><span>atá déanta ar bhur son agam,” ars an Ridire, “acht aon</span>
<lb n="175"/><span>chomhairle amháin díbh, agus seo mar a bhfeil í.  Má tá</span>
<lb n="176"/><span>a haon daoibh ábalta a rádh go rabh é níos goirid do'n</span>
<lb n="177"/><span>bhás ná tá sibh anois, leigfidh mé ar siubhal fear agaibh.</span>
<lb n="178"/><span>Bí mear.  Chan fheil acht trí nodaireann agaibh, is tá</span>
<lb n="179"/><span>sibh ins an teine móir agham.”  Adubhairt Ridire na</span>
<lb n="180"/><span>nGleann:—  “Matá, adubhairt Duine an chorraic duibh,</span>
<lb n="181"/><span>bhá mise comh deis do'n bhás is atá sinn anois cuideacht.</span>
<lb n="182"/><span>Bhá mé i gcomhnuighe mall.  Aon de oidhcheibh bhá mé amuigh</span>
<lb n="183"/><span>glé-mhall agus ró-mhall, is cha dtig liom lóistín fhagháil.</span>
<lb n="184"/><span>Bhá mé ag cosuidheacht ar feadh na hoidhche.  Nuair d'éirigh</span>
<lb n="185"/><span>mé glé-chortha, chonnaic mé tigh mhadaidh i bhfad uaim.</span>
<lb n="186"/><span>Chuaidh mé in a ionnsuidhe, is shuidhe mé síos ar dhrom an</span>
<lb n="187"/><span>tighe céadna sin, ar son mo sgíth a dhéanamh.  Cha rabh mé</span>
<lb n="188"/><span>i bhfad ag déanamh mo sgíth nuair chonnaic mé trí pis-</span>
<lb n="189"/><span>eogann ag teacht.  Bha trí pócan óir ag gach uile haon</span>
<lb n="190"/><span>aca.  Chuaidh iad isteach tigh an mhadadh.  Chuaidh iad in a</span>
<lb n="191"/><span>luighe, agus chuir iad ceann de na pócaibh óir faoi cionn</span>
<lb n="192"/><span>gach h-aon daoibh.  Bha iad mar sin gur thuit iad in a</span>
<lb n="193"/><span>gcodladh.  Nuair chuala mé iad ag srannfaigh, bha a fhios</span>
<lb n="194"/><span>agam go rabh iad in a gcodladh suanach.  D'éirigh mé ó</span>
<lb n="195"/><span>dhrom an tíghe, agus chuaidh mé ionnsuighe stac mhonadh.</span>
<lb n="196"/><span>Bhuin mé trí fhóid mhonaidh as.  Chuaidh mé ionnsuidhe tighe</span>
<lb n="197"/><span>an mhadaidh.  Chuaidh mé sa tigh céadna sin.  Fuair mé</span>
<lb n="198"/><span>in a gcodladh iad.  Thóg mé a gcinn, sgiob mé na trí</span>
<lb n="199"/><span>pócann óir futha.  Chuir mé trí fhóid mhónaidh futha in a</span>
<lb n="200"/><span>áit.  Chuaidh mé ar shiubhail, is mo trí pócann óir liom.</span>
<lb n="201"/><span>Cha rabh mé i bhfad ar mo bhealach nuair chuala mé na</span>
<lb n="202"/><span>píseogan ag teacht ar mo chúl.  Bha iad ag teacht suas</span>
<lb n="203"/><span>liom, nuair smaoitigh mé gurab fhéarr liom ag dul i</span>
<lb n="204"/><span>bhfálach áit éigin.  Cha rabh áit idir i bhfugas domh-sa no</span>
<lb n="205"/><span>i bhfad uaim a bhféidfidhe domh ag dul i bhfálach ann, acht</span>
<lb n="206"/><span>craobh dosrach amháin.  B'éigean domh dul suas ar bhárr</span>
<lb n="207"/><span>na craoibhe sin.  Chá rabh é i bhfad go dtáinig na piseogann</span>
<lb n="208"/><span>suas ris an chraoibh.  Chonnaic iad mé ar bhárr na craoibhe.</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="209"/><p><span>Thosuigh iad ag teilg clochan in mo ionnsuidhe ionnas go</span>
<lb n="210"/><span>mbuaileochadh iad anuas mé, acht chá d'eirigh leobhtha, cia</span>
<lb n="211"/><span>go rabh iad ag teacht orm ar aghaidh ar aghaidh go rabh iad</span>
<lb n="212"/><span>cortha go buileach.  Fa dheireadh thiar thall thug iad iarracht</span>
<lb n="213"/><span>chum i bheith ag strapadh suas chugam-sa, nuair tharraing</span>
<lb n="214"/><span>me mo chlaidheamh mór, agus bha me i gcomhnuidhe ag dubh-</span>
<lb n="215"/><span>slánachadh claidheamh leomhtha chum iad a chongbháil ar chúl,</span>
<lb n="216"/><span>agus ar son neirt mo lámhaibh, cha leigfeadh an t-eagla</span>
<lb n="217"/><span>daobhtha a theacht suas in mo ionnsuidhe.  Nuair cha b'urrainn</span>
<lb n="218"/><span>le na piseogaibh ag teacht in mo chomhair ar an dóigh sin,</span>
<lb n="219"/><span>dubhairt a haon aca leis a haon eile, “Déanfaidh mé</span>
<lb n="220"/><span>gabha díom fhéin, agus déanfaidh thu giota iarrainn dhuit</span>
<lb n="221"/><span>fhéin, agus déanfaidh ár gcaraid eile tuath dhi fhéin, agus</span>
<lb n="222"/><span>gearrfaidh síos an craobh cabrach seo, agus beidh Duine</span>
<lb n="223"/><span>an chorraic duibh againn fóst.”</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>Bha an gabha leis an giota iarrainn, agus an tuadh ag</span>
<lb n="226"/><span>gearradh is ag obair ar an chraoibh go raibh í ag craitheadh</span>
<lb n="227"/><span>agus ar tí tuitim, acht fá dheireadh thiar thall tharraing</span>
<lb n="228"/><span>an gabha buile fa leith is buile fa dhó, is lúb é an chraobh.</span>
<lb n="229"/><span>Bha an buile fá dheireadh tarraingthe aige ar lós na</span>
<lb n="230"/><span>craoibhe a leagadh síos, nuair sgairt an chaileach is b'éigean</span>
<lb n="231"/><span>daoipa [dóibh] ag dul in a gcuma fhéin, agus go bráth ar</span>
<lb n="232"/><span>shiubhail leobhtha.  “Go dearbh cinnteach, a dhuine fuathasach</span>
<lb n="233"/><span>iongantach, bha thu chomh deis do'n bhás an uair sin is tá</span>
<lb n="234"/><span>thu indiu (is) leigfidh mé saor an bálach meadhoin,”</span>
<lb n="235"/><span>adubhairt Ridire na nGleann.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>“Tá sin go maith is glé-mhaith,” adubhairt Duine an</span>
<lb n="238"/><span>chorraic duibh.  “Chan fhéil é chomh maith is saoilfeá.  Tá</span>
<lb n="239"/><span>thú fhéin agus an mac is óige agham fóst.  Cia go dtáinig</span>
<lb n="240"/><span>tu fhéin fríd mórán contabhairt, is go bhfeil tú fuathasach</span>
<lb n="241"/><span>iongantach, beidh bothtan ort an tráth seo, óir tá me ar</span>
<lb n="242"/><span>tí sibh a chur ins an teine mhóir atá déanta agham ar bhur</span>
<lb n="243"/><span>son.  Chan fheil agam acht aon chomhairle amháin daoibh,</span>
<lb n="244"/><span>agus is í seo an chomhairle, go bhfeil a haon daoibh ábalta</span>
<lb n="245"/><span>a rádh go rabh é níos goirid do'n bhás ná tá sibh anois, is</span>
<lb n="246"/><span>leigfidh mé ar shiubhail an mac is óige de'n righe.  Bí</span>
<lb n="247"/><span>tapaidh, chan fheil acht trí nodaireann agaibh, is tá sibh</span>
<lb n="248"/><span>ins an teine mhóir agham,” adubhairt Ridire na nGleann.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>“Matá,” adubhairt Duine an chorraic duibh, “bha mise</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="251"/><p><span>chomh deas do'n bhás is atá sinn anois cuideacht.  Bhá mé</span>
<lb n="252"/><span>i gcomhnuidhe ar seachran, agus oidhche de na hoidhcheibh bha</span>
<lb n="253"/><span>mé ar shiubhail, mar bh'ábhaist liom.  Cha rabh a fhios agam</span>
<lb n="254"/><span>cia an ród a rachainn.  Nuair chonnaic mé solas beag</span>
<lb n="255"/><span>i bhfad uaim, rinne mé air.  Bha mé ag teannadh a ndéis</span>
<lb n="256"/><span>do'n tsolas nuair chonnaic mé gur tigh mór a bha ann,</span>
<lb n="257"/><span>acht má bha fhéin, cha rabh duine le feicsinn seacht in a</span>
<lb n="258"/><span>thimcheall.  Chuaidh mé isteach is chan fhaca mé duine idir</span>
<lb n="259"/><span>acht bean óg in a suidhe agus páisde ar a glúin agus í</span>
<lb n="260"/><span>ag caoineadh go fuathasach buan.  D'fhiosruigh mé dhi cad</span>
<lb n="261"/><span>é a thug uirre í bheith ag caoineadh ins an dóigh sin, agus</span>
<lb n="262"/><span>dubhairt í liom, dar leabhra, a dhuine chroidhe an chorraic</span>
<lb n="263"/><span>duibh, an páisde seo atá faoi do fheic-géir ar mo ghlún-</span>
<lb n="264"/><span>sa.  Is é páisde a thug fathach an tighe annseo as an</span>
<lb n="265"/><span>coille-seilge, agus dubhairt é liom faoi an t-uam a</span>
<lb n="266"/><span>bheidheadh é ag imtheacht ionnsuidhe an coille-seilge is ag</span>
<lb n="267"/><span>teacht ar t-ais dhá thigh aríst, an páisde seo i bheith réidh</span>
<lb n="268"/><span>ar son a bhéile.  Sin é fios fáth mo bhuan-chaoineadhe.</span>
<lb n="269"/><span>Smaoinigh mé ar feadh tamaill, agus dubhairt mé léith,”</span>
<lb n="270"/><span>“Tabhair domh-sa an páisde, agus gheobhaidh mé bean a</span>
<lb n="271"/><span>thiubhraidh áire dhó.”  Annsin téid mise ionnsuidhe coille</span>
<lb n="272"/><span>na tseilge, agus bheirfidh mé ar tuircín duit, agus cuir</span>
<lb n="273"/><span>síos ins an choire é in áit an páisde.  Gearrfaidh sinn</span>
<lb n="274"/><span>méar amháin de'n pháisde, agus í a chur síos ins an choire</span>
<lb n="275"/><span>le córda ar eagla go mbeidheadh an fáthach ag rádh,</span>
<lb n="276"/><span>'Mhothuigh mé boladh feoil mhuice,' ná (da) in abrochadh é</span>
<lb n="277"/><span>sin, tharraing méar an pháisde as an choire, agus táis-</span>
<lb n="278"/><span>pean do í.  Annsin créidfidh é go bhfeil páisde ins an</span>
<lb n="279"/><span>phota aige.  Chuaidh mé ionnsuidhe coille na tseilge ar</span>
<lb n="280"/><span>los tuircín fhagháil.  Cha rabh mé i bhfad san choill nuair</span>
<lb n="281"/><span>chonnaic mé tuircín.  Bhá mé ar lorg an tuircín sin go</span>
<lb n="282"/><span>dtáinig coinfheasgar na hoidhche orm.  Is fa an tráth sin</span>
<lb n="283"/><span>rug mé gréim air; mharbh mé é, agus theilg mé ar mo</span>
<lb n="284"/><span>mhuin é.  Rinne mé ar an tigh mhór, thug mé an turcín</span>
<lb n="285"/><span>do'n mhnaoi óig.  Rinne í gach uile rud mar adubhairt mé</span>
<lb n="286"/><span>cheana.  Chuaidh mé i bhfálach, Cha rabh mé i bhfálach mar</span>
<lb n="287"/><span>budh chóir domh nuair chuala mé an fáthach ag teacht chum</span>
<lb n="288"/><span>an dorais.  Bha torc mór fiadhain ar a mhuin.  Thug é</span>
<lb n="289"/><span>trí crathann as, agus leis an chéad iarracht chrathuigh é</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="290"/><p><span>trosgan an tighe; leis an darna iarracht an turlár</span>
<lb n="291"/><span>agus taobhann an tighe; leis an tríomhadh iarracht bun</span>
<lb n="292"/><span>an tighe uilig.  Annsin dubhairt é leis an mhnaoi oig, is</span>
<lb n="293"/><span>guth géar garbh in a ghlór, “Mhothuigh mé boladh duine</span>
<lb n="294"/><span>farrach san tighe.”</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>“Ó,” ars an bhean óg, “sin é an páisde atá san</span>
<lb n="297"/><span>choire,” agus í ag táisbeanadh méir an pháisde dho.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Cha rabh an tuircín fá ghol, nó leath fá ghol nuair shaith</span>
<lb n="300"/><span>an fáthach bior na feola ann, agus bha ar an urlár aige,</span>
<lb n="301"/><span>is gan tuilleadh dála.  Thosuigh é dho, is gach cnámh a bha</span>
<lb n="302"/><span>créimthe aige theilgfadh é ionnsuidhe na mna óige í.</span>
<lb n="303"/><span>Nuair bha an fáthach críochnuighthe, dubhairt é leis an mnaoi</span>
<lb n="304"/><span>óig, “Dar mo bheacht, bha an fheoil sin coltach cosamhail</span>
<lb n="305"/><span>le muic-fheoil.”</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>“Cha rabh go dearbh,” ars an bhean óg, ag taisbeánadh</span>
<lb n="308"/><span>méar an pháisde dhó.  Nuair bha a bholg mór lán bidhe</span>
<lb n="309"/><span>agus digh, chuaidh é go dtí a leabadh.  Cha rabh é in a luighe</span>
<lb n="310"/><span>eadar ceithre colbha a leabidh go rabh é in a chodladh.</span>
<lb n="311"/><span>Nuair bha a fhios agam go rabh é fá throm-shuan, tháinig mé</span>
<lb n="312"/><span>amach as an áit a bha mé i bhfálach, agus rug mé ar bhior</span>
<lb n="313"/><span>na feola; shaith mé san teine é.  Nuair bha an bior</span>
<lb n="314"/><span>dearg, chuaidh mé ionnsuidhe an fháthaigh a bha in a shuan-</span>
<lb n="315"/><span>chodlata.  Nuair ráinig mé é, chan fhaca mé acht aon</span>
<lb n="316"/><span>tsúil amháin i gclár a éadain.  Thóg mé mo lámh, agus</span>
<lb n="317"/><span>shaith mé bior na feola glan isteach in a shúil.  Nuair bha</span>
<lb n="318"/><span>sin déanta agham, thug mé bonn glan mo choshaibh domh,</span>
<lb n="319"/><span>agus amach liom as an tigh go bráth.  Cha rabh mé ag</span>
<lb n="320"/><span>leigaint uisge ar shálaibh, nó go bhéirfadh mé ar an ghaoith</span>
<lb n="321"/><span>a bha romham is gan leigaint do'n ghaoith a bha ar mo chúl</span>
<lb n="322"/><span>a bhreith orm.  Is le luathacht mo nirt, is neart mo luathaigh,</span>
<lb n="323"/><span>gan smuit ag éirigh ó mo chósaibh go rabh mé seacht míle</span>
<lb n="324"/><span>ar aghaidh.  Bhá mé ag déanadh coiscéimann i ndiaidh mo</span>
<lb n="325"/><span>shróna is ó chúl mo shálaibh.  Chuala mé strighleach an</span>
<lb n="326"/><span>fáthaigh ag déanadh beann de thruslóig agus gleann de</span>
<lb n="327"/><span>dhá thruslóig go dtáinig é suas liom agus é dall gan</span>
<lb n="328"/><span>feic gan amharc aige ar los mo ghabhail.  Nuair thug é</span>
<lb n="329"/><span>fáinne fiosach a bha fá gheasaibh aige, agus theilg é in mo</span>
<lb n="330"/><span>ionnsuidhe í, is le daoi-dhraoidheacht thuit í ar mo lúirín</span>
<lb n="331"/><span>mhór.  Sgáirt an fáthach leis an fháinne, “Cia áit a bhféil</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="332"/><p><span>thu?” is d'fhreagair an fháinne dhó, “Tá mé ar luirín</span>
<lb n="333"/><span>mhór Duine an chorraich duibh.”</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>Ar a shon sin bha fios ag an fáthach cia áit a rabh mé.</span>
<lb n="336"/><span>Nuair labhair an fáinne na focalann sin, agus rinne an</span>
<lb n="337"/><span>fáthach orm-sa, teilg mé an fháinne díom-sa, acht tháinig</span>
<lb n="338"/><span>í ar mo luirín mór aríst.  Bha a fhios agham-sa anois nach</span>
<lb n="339"/><span>b'urrainn liom an fháinne ag cur seachad.  Tháinig deagh-</span>
<lb n="340"/><span>bheacht orm, agus gheárr mé díom mo luirín mhór, is an</span>
<lb n="341"/><span>fáinne leis, is theilg mé í sa loch a bha ag cumáil éisg</span>
<lb n="342"/><span>do'n fháthach.  Sgairt an fáthach leis an fháinne aríst,</span>
<lb n="343"/><span>agus d'fhreagair an fháinne dhó, “Tá mé ar luirín mhór</span>
<lb n="344"/><span>Dhuine an chorraic dhuibh.”  Léim an fathach isteach san</span>
<lb n="345"/><span>loch is bha é báidhte.</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>Go dearbh cinnteach, a Dhuine an corraic duibh, bha tú</span>
<lb n="348"/><span>chomh deis do'n bhás an uair sin is atá thú indiu, agus ar</span>
<lb n="349"/><span>a shon sin leigfidh mé saor an bálach ab óige.”</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>Adubhairt Ridire na nGleann na mBeann is na Réidh-</span>
<lb n="352"/><span>leann réidh, is fá an ceartuair a bha na focalann sin</span>
<lb n="353"/><span>as a bhéal.  D'éirigh an bhean a bha ag an fáthach agus</span>
<lb n="354"/><span>dubhairt:—</span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>“Tá é ró-mhaith is glé-mhaith is níos fhéarr ná shaoil</span>
<lb n="357"/><span>sinn uile.  Bha mise ag éisteacht le 'chuile focal adubhairt</span>
<lb n="358"/><span>Duine an chorraic duibh, agus is urrainn liom a rádh go</span>
<lb n="359"/><span>rabh 'chuile focal fíor adubhairt é.  Ba mise an bhean a</span>
<lb n="360"/><span>bha ag an fáthach; agus ba tusa, a Ridire na nGleann</span>
<lb n="361"/><span>na mBeann is na Réidhlean réidh, an páisde a bha ar mo</span>
<lb n="362"/><span>ghlún.”</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>Nuair tháinig Duine an chorraic dhuibh isteach sa tigh</span>
<lb n="365"/><span>mhór a bha ag an fáthach.  “Anois,” ars an bhean óg ris an</span>
<lb n="366"/><span>ridire, “tóg suas do lámh go bhfeicfidh 'chuile dhuine</span>
<lb n="367"/><span>go bhfeil an méar ar díth uirri.”</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>Thóg Ridire na nGleann suas a lámh mar adubhairt í,</span>
<lb n="370"/><span>is bha méar ar dhíth uirre.  “Anois,” ars an bhean ri gach</span>
<lb n="371"/><span>a bha ann, “nach cruthughadh é sin go bhfeil sgéal Dhuine</span>
<lb n="372"/><span>an chorraic dhuibh fíor, agus dubhairt gach uile duine gur</span>
<lb n="373"/><span>cruthughadh go cinnteach dearbhach é leis sin a bheith ráidhte</span>
<lb n="374"/><span>ag an mhaoi óig.  D'éirigh Ridire na nGleann, agus</span>
<lb n="375"/><span>dubhairt:—</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>“A charaid chóir, a Dhuine an chorraic dhuibh, sábháil mé</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="378"/><p><span>ó'n fáthach agus anois tá thú sábháilte ó'n teine mhóir,</span>
<lb n="379"/><span>agus ar son do dhílseacht leigfidh mé saor thú féin cuid-</span>
<lb n="380"/><span>eacht,” mar is eadh adubhairt Duine an chorraic duibh:—</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>“Tá sin go maith, glé mhaith, acht chan fheil é ró-mhaith.</span>
<lb n="383"/><span>Má is fiú mo dhílseacht giota, is fiú é each na gcluiginí,</span>
<lb n="384"/><span>is é i bheith broinnte dom, óir budh mhaith agus áil linn</span>
<lb n="385"/><span>each na gcloiginí chum thabhairt ionnsuidhe leas-mháthair na</span>
<lb n="386"/><span>trí mic seo, mar tá iad fá phianas is mór-phianas na</span>
<lb n="387"/><span>mbliadhnann each Ridire na nGleann na mBeann is Réidh-</span>
<lb n="388"/><span>lean réidh a ghoid is a thabhairt in a ionnsuidhe.</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Mar sin adubhairt Ridire na nGleann, “Tá an t-each</span>
<lb n="391"/><span>libh agus fáilte.”</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>D'fhág iad slán ag Ridire na nGleann na mBeann is</span>
<lb n="394"/><span>Réidhlean réidh, is bha iad ar siubhail is síor-chósuidheacht</span>
<lb n="395"/><span>go dtáinig iad chomh fhad ris an chúirt, is connaic iad an</span>
<lb n="396"/><span>bhainríoghan ar an chuid ab' áirde de'n chúirt, is bha í ag</span>
<lb n="397"/><span>gabháil in n-a craos-bhéal giotann ag teacht as an ghaoith</span>
<lb n="398"/><span>as sopoig arbhair, agus iad a chur síos in a bholg le</span>
<lb n="399"/><span>deoraibh uisge ag teacht as fras.  Annsin amharc an</span>
<lb n="400"/><span>bhainríoghan síos, is nuair chonnaic í Méirleach an chor-</span>
<lb n="401"/><span>raic duibh, agus a trí leas-mic le eich Ridire na nGleann</span>
<lb n="402"/><span>na mBeann is Réidhlean réidh leig í aon stráighleach</span>
<lb n="403"/><span>amháin aiste, is léim í anuas de'n chuid ab' áirde de'n</span>
<lb n="404"/><span>chúirt, is bha í marbh go nuige sin.</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>Gíogán agus Sgóidán</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>agus</span></p>
<lb n="409"/>
<lb n="410"/><p><span>Bolg bocht Ó Lóigán.</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>Bha iad fuathasach leisg.  Uair amháin rith amach an min</span>
<lb n="413"/><span>orra.  Nuair fuair iad deireadh leis an min, agus nach</span>
<lb n="414"/><span>rabh giota le ithe aca, dubhairt Gíogán le Sgóidán,</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>“Éirigh ar los choirce a bhuaileadh.”</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>“Chan éirigh,” arsa Sgiodán, “acht éirigh thú fhéin”.</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>“Éireochaidh sinn uilig go léir,” arsa Bolg bocht</span>
<lb n="421"/><span>Ó Lóigán.</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>D'éirigh iad, is chuaidh iad uilig go léir is bhuail iad an</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="424"/><p><span>coirce.  Nuair bha an coirce buailte dubhairt Gíogán le</span>
<lb n="425"/><span>Sgóidán, “Éirigh leis ionnsuidhe an aithche.”</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>“Chan éirigh,” arsa Sgóidán, “acht éirigh thú fhéin.”</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>“Éireochaidh sinn uilig go léir,” arsa Bolg bocht</span>
<lb n="430"/><span>Ó Lóigán.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>D'éirigh iad is chuaidh iad uilig go léir leis an choirce</span>
<lb n="433"/><span>ionnsuidhe an aithche.  Nuair bha an coirce réidh dubhairt</span>
<lb n="434"/><span>Gíogán le Sgiódán, “Éirigh, is fhéarr dhuit dul chum an</span>
<lb n="435"/><span>muillin ris.”</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>“Chan éirigh,” arsa Sgóidán, “acht éirigh thú fhéin.”</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>“Éireochaidh sinn uilig go léir,” arsa Bolg bocht</span>
<lb n="440"/><span>Ó Lóigán.</span></p>
<lb n="441"/>
<lb n="442"/><p><span>D'éirigh iad, is chuaidh iad uilig go léir.  Nuair bha é</span>
<lb n="443"/><span>meilte fuair iad an tiortha, is thug iad abhaile é.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>Dubhairt Grógán le Sgoidán, “Éirigh, is cóir duit</span>
<lb n="446"/><span>bannach a dhéanamh.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>“Chan éirigh,” arsa Sgóidán, “acht éirigh thú fhéin.”</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>“Éireochaidh sinn uilig go léir,” arsa Bolg bocht</span>
<lb n="451"/><span>Ó Lóigán.</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>D'éirigh iad uilig go léir is nith iad bannach.  Nuair bha</span>
<lb n="454"/><span>an bannach déanta aca, dubhairt Gíogán le Sgóidán,</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>“Éirigh is cuir leis an teine í.”</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>“Chan éirigh,” arsa Sgoidán, “acht éirigh thu fhéin.”</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>“Éireochaidh sinn uilig go léir,” arsa Bolg bocht</span>
<lb n="461"/><span>Ó Lóigán.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>D'éirigh iad is chuir iad uilig go léir leis an teine í.</span>
<lb n="464"/><span>Nuair bhí an bannach réidh ar los tionntughadh, dubhairt</span>
<lb n="465"/><span>Giogán le Sgóidán, “Éirigh is tionntuigh an bannach.”</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>“Chan éirigh,” arsa Sgóidán, “acht éirigh thú fhéin.”</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>“Éireochaidh sin uilig go léir,” arsa Bolg bocht</span>
<lb n="470"/><span>Ó Lóigán.</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>D'éirigh iad is thionntuigh iad uiligh go léir í.  Cha rabh</span>
<lb n="473"/><span>í acht tionntuighthe aca nuair thainig sionnach isteach, agus</span>
<lb n="474"/><span>rug é Sgóig as an bhannaigh, agus amach an doras leis,</span>
<lb n="475"/><span>agus an bhannach in a ndiaidh.  Dubhairt Giógán le</span>
<lb n="476"/><span>Sgóidán, “Éirigh is beir ar an bhonnaigh.”</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>“Chan éirigh,” arsa Sgóidán, “acht éirigh thú fhéin.”</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>“Éireochaigh sinn uilig go léir,” arsa Bolg bocht</span>
<lb n="481"/><span>Ó Lóigán.</span>
<lb n="482"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="483"/><p><span>D'éirigh iad, is do rith iad uilig go léir in a dhiaidh; acht</span>
<lb n="484"/><span>[da] na'n rithfadh iad i ndiaidh an bhannaigh go sochrochadh</span>
<lb n="485"/><span>badaigh Samhain agus Bealtaine le chéile.  Cha bheirfadh</span>
<lb n="486"/><span>iad uirre.  Bha an bannach ag rith i ndiaidh an tsionnaigh</span>
<lb n="487"/><span>go dtáinig í suas le triúir ag baint móna.  “Cad as a</span>
<lb n="488"/><span>tháinig tusa, a bhannach bocht?” ars an trúir.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>“Tháinig mé i ndiaidh an tsionnaigh ó Gíogán is Sgói-</span>
<lb n="491"/><span>dán, is Bolg bocht Ó Lóigán, agus tá mé uatha má</span>
<lb n="492"/><span>fhéideann me theilg an triúr síos a bhfálcann móna agus</span>
<lb n="493"/><span>i ndiaidh an bhannaigh.  Bha an bannach ag rith i ndiaidh an</span>
<lb n="494"/><span>tsionnaigh go dtáinig í go dtí Ceathair is Fichid a bha ag</span>
<lb n="495"/><span>gearradh síos coill.</span></p>
<lb n="496"/>
<lb n="497"/><p><span>“Cad as a dtáinig tusa indiu, a Bhannaigh bhocht,”</span>
<lb n="498"/><span>ars an Ceathrar is Fichid.</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>“Tháinig mé i ndiaidh an tsionnaigh ó Gíogán is Sgoi-</span>
<lb n="501"/><span>dán, is Bolg bocht Ó Lóigán, agus triúr ag baint móna,</span>
<lb n="502"/><span>is tá mé uatha má fhéideann mé.”</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>Theilg an Ceathrair is Fichid síos a gchuid tuireasg is</span>
<lb n="505"/><span>tuagh is i ndiaidh an bhannaigh.  Bha an bannach ag rith i</span>
<lb n="506"/><span>ndiaidh an tsionnaigh go dtáinig í suas leis ar bhruach</span>
<lb n="507"/><span>aibhne.</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>“Cad as a dtáinig tusa indiu, a bhannaigh bhocht?” ars</span>
<lb n="510"/><span>an tsionnach.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>“Tháinig mé in do dhiaidh ó Giógán is Sgóidán, is Bolg</span>
<lb n="513"/><span>bocht Ó Lóigán, agus triúir ag baint móna, is Ceathrair</span>
<lb n="514"/><span>is Fichid ag gearradh síos coille, is tá mé uatha má</span>
<lb n="515"/><span>fheideann mé mar sin é.”</span></p>
<lb n="516"/>
<lb n="517"/><p><span>“Can fheil dóigh aghad fhaghail thar an abhainn gan</span>
<lb n="518"/><span>fliuchadh, a bhannaigh bhocht.” ars an sionnach.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>“Chan fheil,” ars an Bannach.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>“Mar sin tig ar bharr mo iarbaill,” ars an sionnach.</span></p>
<lb n="523"/>
<lb n="524"/><p><span>Chuaidh an bannach bocht ar bharr a iarbaill, is thosuigh</span>
<lb n="525"/><span>é ag snámh threasna, nuair dubhairt é leis an bannach,</span>
<lb n="526"/><span>“An bhfeil tú dod' fhliuchadh, a bhannaigh bhocht?”</span></p>
<lb n="527"/>
<lb n="528"/><p><span>“Tá mé,” ars an bhannach.</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>“Tig anúas ar ghrog mo dhroma,” ars an sionnach.</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>Chuaidh an bannach síos.</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>“An bhfeil tú dod' fhliuchadh anois, a bhannaigh bhocht?”</span>
<lb n="535"/><span>ars an sionnach.  “Tá me,” ars an bannach.</span>
<lb n="536"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="537"/><p><span>“Tig aníos ar mhullach mo chin,” ars an sionach.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>Chuaidh an sionnach suas.</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>“An bhfeil tú dod' fhliuchadh anois, a bhannaigh bhocht?”</span>
<lb n="542"/><span>ars an sionnach.  “Tá me,” ars an bannach.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>“Tig anuas ar bhárr mo shróna,” ars an sionnach.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>Chuaidh an bannach síos.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>“An bhfeil tú dod' fhliuchadh anois, a bhannaigh bhocht?”</span>
<lb n="549"/><span>ars an sionnach.  “Tá me,” ars an bannach.</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>“Tig anuas ar mo liobar árd,” ars an sionnach.</span></p>
<lb n="552"/>
<lb n="553"/><p><span>Chuaidh an bannach síos.</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>“An bhféil tú dod' fhliuchadh anois, a bhannaigh bhocht?”</span>
<lb n="556"/><span>ars an sionnach.</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>“Tá me,” ars an bannach.</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>D'osgail an sionnach a bhéal, agus thuit an bannach</span>
<lb n="561"/><span>bocht isteach ann.  Nuair tháinig Giógán is Sgóidán is</span>
<lb n="562"/><span>Bolg bocht Ó Lóigán is an trúir a bhá ag gearradh síos</span>
<lb n="563"/><span>coille go bruach an abhainn bha an sionnach ar an taoibh</span>
<lb n="564"/><span>eile.  Leig é trí gáire as — gáire feargach, gáire sás-</span>
<lb n="565"/><span>tach, is gáire magach, agus caog é a shúil leobhtha, agus</span>
<lb n="566"/><span>d'imthigh.</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>AN TSEALG.</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>Lá de na laethibh bha na Féinne ag seilg ar Charn na</span>
<lb n="571"/><span>Seilge in Rachrainn.  Ca rabh iad ag fághail moran,</span>
<lb n="572"/><span>óir theachair gur fíor-ghann a bha gach sealg an bhliadhain</span>
<lb n="573"/><span>úd.  Bha iad cortha agus ag tabhairt suas fá choin-</span>
<lb n="574"/><span>fheasgar is tuitim na hoidhche, nuair d'éirigh iad gearr-</span>
<lb n="575"/><span>fhiadh.  Bhá iad ag lorg an gearr-fhiadh úd go deachaidh í</span>
<lb n="576"/><span>síos i chruinn-thobar a rabh uachtar meala agus íochtar</span>
<lb n="577"/><span>fola; agus nuair chuaidh Oisín is a chuid madadh síos in</span>
<lb n="578"/><span>a diaidh, thionntuigh an cruinn-thobar in a uachtar fola is</span>
<lb n="579"/><span>íochtar meala.  Ba é Caoilte Iarainn Mac Rónain an</span>
<lb n="580"/><span>chéad duine a ráinig an chruinn-thobar i ndiaidh Oisín,</span>
<lb n="581"/><span>agus nuair tháinig Fionn Mac Cumhaill suas leis,</span>
<lb n="582"/><span>dubhairt é —</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>“A Chaoilte ghasta, mo mhallacht go bráth ort.  Seo</span>
<lb n="585"/><span>é an chéad am a raibh tú ar deireadh san tseilg ariamh.</span>
<lb n="586"/><span>Annsin tháinig Conán Maol Mac Móirne suas leis an</span>
<lb n="587"/><span>cruinn-thobar.  Dhearc é síos go géar ar an oiread</span>
<lb n="588"/><span>fola a bha ann, is dubhairt é leis an bhFear Liath:—</span>
<lb n="589"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="590"/><p><span>“Cha do shaoil mé go rabh an oiread fola san gearr-</span>
<lb n="591"/><span>fhiadh sin.  Sin comhartha go bhfeil an buaidh ag Oisín is a</span>
<lb n="592"/><span>chuid madadh.”</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>“Bí 'do thóst, a Chonáin, a amadáin,” arsa Diarmuid</span>
<lb n="595"/><span>donn Uí Dhuibhne, “Sin comhartha go bhfeil an chruinn-</span>
<lb n="596"/><span>thobar fá dhraoidheacht.”</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>Fuair Oisín é féin ar bhruach na mara, agus chonnaic</span>
<lb n="599"/><span>é caoin-bhean ar each geal, is —</span></p>
<lb n="600"/>
<lb n="601"/><p><span>“Budh dheirge ná an rós a gruaidh caoin,</span>
<lb n="602"/><span>Is budh ghille a snuadh ná eala an tuinn;</span>
<lb n="603"/><span>Budh millse blás a bpusann caorthann,</span>
<lb n="604"/><span>Na mil milis na sialann cruinn.”</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>D'fhiafruigh Oisín di cia an t-ainm a bha uirri, agus</span>
<lb n="607"/><span>dubhairt í:—</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>“Niamh Chinn Óir is é mo ainm,</span>
<lb n="610"/><span>A Oisín calma na bhFiann mór,</span>
<lb n="611"/><span>Thar mnáibh an domhain fuaireas gairm,</span>
<lb n="612"/><span>Is mé inghean chailce Ríogh na nÓg.”</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>Ris an méid sin ráidhte aici, thuit Oisín i ngaoil léithe</span>
<lb n="615"/><span>ar an ball, agus —</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>Do thugadar a gcúl do Éirinn,</span>
<lb n="618"/><span>Is a aghaidh go díreach siar,</span>
<lb n="619"/><span>Do thráigh an caoin-mhuir rompa,</span>
<lb n="620"/><span>Is do líon na tonna in a ndiaidh</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>go rabh iad i dtír na nÓg.  Bha Oisín annsin léithe go</span>
<lb n="623"/><span>haoibhinn áit go cionn trí céad bliadhain, gur ghlac é</span>
<lb n="624"/><span>beachd in a cionn go dtabhrochadh é cuairt go h-Éirinn.</span>
<lb n="625"/><span>Thug an chaoin bhean cead do é sin a dhéanadh, agus ar</span>
<lb n="626"/><span>imtheacht dó, dubhairt í leis —</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>“A deirim leat-sa anois gan gó</span>
<lb n="629"/><span>Má tuirlingfar síos de'n eich bhán</span>
<lb n="630"/><span>Cha dtillfar choidhche go dtír na nÓg,</span>
<lb n="631"/><span>A Oisín caoin na cruaidh lann.”</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>“Cia an fáth sin?” adubhairt Oisín.  “Ar an fath-tuigchail</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="634"/><p><span>go bhfeil tú trí céad bliadhan i dtír na nÓg ná'n</span>
<lb n="635"/><span>cuirfadh tú cos in Éirinn, béidh tú in do shean-fhear críon,</span>
<lb n="636"/><span>agus cha dtig tú ar t-ais aríst.  Ghlac Oisín a comhairle</span>
<lb n="637"/><span>is chuaidh é trasna na mara go h-Éirinn.  Faoin ránag é</span>
<lb n="638"/><span>Éire, bha Fionn Mac Cumhaill agus Féinne na h-Éireann</span>
<lb n="639"/><span>marbh agus gan Gaol-dhuine idir beo aige bha é ar siubhal,</span>
<lb n="640"/><span>agus síor-shiubhal ar fud na hÉireann go dtáinig beachtd</span>
<lb n="641"/><span>in a chionn go bhfillfadh é ar t-ais go Tír na nÓg.  Aon de</span>
<lb n="642"/><span>na laethibh chonnaic é deich is dá fhichid ag iarraidh cloch a</span>
<lb n="643"/><span>thógáil suas ar chaiseal.  Cha b'urrainn leobhtha sin a</span>
<lb n="644"/><span>dhéanadh.  Annsin dubhairt Oisín leobhtha.  “Na'n tabhrochadh</span>
<lb n="645"/><span>sibh mo sháith le ithe dhom.  Cuirfadh mé fhéin an cloch suas</span>
<lb n="646"/><span>díbh.”  D'fhiafruigh an deich is dá fhichid, cad é budh áil</span>
<lb n="647"/><span>leis ar son a bhéile? is dubhairt Oisin gur ab áil leis</span>
<lb n="648"/><span>seacht bulogann, is ceathramha de'n lon dubh.  N'uain bha</span>
<lb n="649"/><span>sin ithte aige, d'fhiafruigh an deich is da fhichid de, na'm</span>
<lb n="650"/><span>b'urrainn ris an cloch a thógail suas ar an chaiseal go</span>
<lb n="651"/><span>mbeidheadh gaol aca air go bráth; agus chuir Oisín in a</span>
<lb n="652"/><span>dtuigchail.  Cha b'urrainn ris fár go rabh seacht deilge ag</span>
<lb n="653"/><span>tréiseadh suas a bholg, is d'fheumadh an deich is da fhichid</span>
<lb n="654"/><span>ceathramha de'n lon dubh a thabhairt uaidh.  Far an dóigh</span>
<lb n="655"/><span>sin, bha é, agus sgaoil Oisín na seacht deilge as a bhuilg.</span>
<lb n="656"/><span>Annsin rug Oisín ar an chloch, is tóg é suas í ar an</span>
<lb n="657"/><span>chaiseal cha rabh cloch acht suas far gur bhuail a chos ar</span>
<lb n="658"/><span>fharrán na hÉireann ná</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>Do chaill é amharc a shúl,</span>
<lb n="661"/><span>A dhealbh a ghnúis is a sgáil,</span>
<lb n="662"/><span>Do bha é 'n-a shean-fhear bocht dall</span>
<lb n="663"/><span>Gan brígh gan meabhair gan (áird) cáil.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>Fuair an deich is da fhichid é in a shean-fhear críon agus</span>
<lb n="666"/><span>é ag fághail bháis.  D'eug Oisín, is d'adhlachadh é san áit</span>
<lb n="667"/><span>sin.  Thóg an deich is da fhichid carn ós a chionn, is sgríobh</span>
<lb n="668"/><span>iad a ainm in ogham chraobh.</span></p>
<lb n="669"/>
<lb n="670"/><p><span>SGIOB LIATH AN EARRAIGH.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>Bha ráiméis na dtoice ann roibhe seo, agus seo mar a</span>
<lb n="673"/><span>bha í.  Aon de laethibh thainig fear isteach a thigh fhéin, is</span>
<lb n="674"/><span>tagan leis.  Sgáirt é ris a mhnaoi, agus dubhairt é</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="675"/><p><span>seo tagan atá mé dha thabhairt dhuit, agus cuir seachad é</span>
<lb n="676"/><span>ar son duine na cóise tinne.  “Dar leabhra, nith mé</span>
<lb n="677"/><span>sin,” ars an bhean, agus chuaidh é amach aríst.  Rinn an</span>
<lb n="678"/><span>bhean mar adubhairt a fear.  Cha rabh a fear i bhfad amuigh</span>
<lb n="679"/><span>nuair tháinig fear siubhail isteach.</span></p>
<lb n="680"/>
<lb n="681"/><p><span>“Móra dhuit, a fhir chóir,” ars an bhean, “nach tusa</span>
<lb n="682"/><span>duine an choise tinne?”</span></p>
<lb n="683"/>
<lb n="684"/><p><span>“Is mise Leabhra,” ars an fear siubhail, “far is iomdha</span>
<lb n="685"/><span>míle siubhail mé indiu.”</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>“Matá,” ars an bhean, “dubhairt mo chéile, tagan a</span>
<lb n="688"/><span>chur seachad ar son duine na coise tinne, agus mar is</span>
<lb n="689"/><span>tusa é tabhreochaidh mé dhuit é.”</span></p>
<lb n="690"/>
<lb n="691"/><p><span>Tug í an tagan dó, is do falbh é an tigh.  Nuair tháinig</span>
<lb n="692"/><span>a fear isteach ó a chuid oibre, d'innis í do go dtainig</span>
<lb n="693"/><span>fear na coise tinne isteach agus tug í an tagan dó.</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>“Dar an leabhra,” a stráille amadach —</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>Tabhair do gach</span>
<lb n="698"/><span>Is bí beartach,</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>ars an fear.  “Matá, chan fheil árach air anois,” ars an bhean.  Bha mar</span>
<lb n="701"/><span>sin go rabh an foghmhar bainte agus reicte aca.  Lá eile de na laethibh,</span>
<lb n="702"/><span>tháinig a fear isteach ó an aonach is a chuid airgid aige.  Thug é an t-air-</span>
<lb n="703"/><span>gead d'á rígh-mhnaoi, is dubhairt é léithe an t-airgead a chur seachad ar</span>
<lb n="704"/><span>son Sgiob Liath an Earraigh, dar leabhra.  “Nith mé sin,” ars an bhean.</span>
<lb n="705"/><span>Rinne an bhean mar adubhairt a fear.  Cha rabh a fear i bhfad amuigh.</span>
<lb n="706"/><span>Nuair tháinig fear siúbhail isteach.  “Móra duit, a fhir chóir,” ars an</span>
<lb n="707"/><span>bhean, “nach tusa Sgiob Liath an Earraigh?”  “Is mise leabhaira,” ars</span>
<lb n="708"/><span>an fear siubhail.  “Matá,” ars an bhean, “dubhairt mo chéile airgead a</span>
<lb n="709"/><span>chur seachad ar son Sgiob Liath an Earraigh, agus mar is tusa é, tabh,</span>
<lb n="710"/><span>reochaidh mé dhuit é.”  Thug í an t-airgead dó is d'fhalbh é an tigh.  Nuair</span>
<lb n="711"/><span>tháinig a fear isteach ó a chuid oibre.  D'innis í do go dtáinig Sgiob-</span>
<lb n="712"/><span>liab an Earraigh isteach, agus go dtug an t-airgead dó.  Dar an</span>
<lb n="713"/><span>leabhaira, a stráille amadach,</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>Tabhair do gach,</span>
<lb n="716"/><span>Is bí beartach,”</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>ars an fear.  “Matá, chan féil árach air anois,” ars an bhean.  “Anois,</span>
<lb n="719"/><span>a bhean an tighe, chan fheil airgead idir agam chum an chíos a réic, agus</span>
<lb n="720"/><span>feudfadh sinn a bheith ar shiubhal chum ár bhfhortan fhaghail, agus ar son sin</span>
<lb n="721"/><span>a dhéanamh.  Fagh réidh bannach mór agus cearc beag ar los an aistir</span>
<lb n="722"/><span>dhúinn, agus an uair a bheidheas iad réidh, tarraing comhla an dorais in do</span>
<lb n="723"/><span>dhiaidh, agus lean mise,” ars an fear.  “Dar an leabhaira, nith mé sin,”</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="724"/><p><span>ars an bhean.  Nuair bha an lón réidh aici, rug í ar an comhla ó chúl-</span>
<lb n="725"/><span>phinnibh an dorais, agus tharraing í ar a druim é.  Nuair chonnaic a fear</span>
<lb n="726"/><span>í, dubhairt é, “Dar an leabhaira, a stráille amadach:—</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>Tabhair do gach</span>
<lb n="729"/><span>Is bí beartach.</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>Chan fheil árac air anois,” ars an bhean.  Bha é ag éirigh mall, agus</span>
<lb n="732"/><span>coinfheasgar na hoidhche ag teacht, nuair dubhairt an bhean ris á fear,</span>
<lb n="733"/><span>“Tá é chomh maith againn dul suas craobh agus ag feitheamh go maidin ann.</span>
<lb n="734"/><span>Chuaidh iad suas, agus comhla an dhorais mar leapa.  Chá rabh iad acht</span>
<lb n="735"/><span>suas ins an chraoibh, nuair thainig sgata méirleach, agus suidhe iad síos</span>
<lb n="736"/><span>faoi an chraoibh.  Cha rabh iad i bhfad go rabh iad ag comhaireamh a gcuid</span>
<lb n="737"/><span>airgid, a goid iad an lá roibhe.  Nuair dubhairt an bhean ris a fear, “tá</span>
<lb n="738"/><span>é chomh maith linn comhla an dhorais a leigaint anuas ar na méirleachaibh</span>
<lb n="739"/><span>sin.”  “Is é mo bheachtd go bhfuil,” ars an fear.  Leig iad do chomhla</span>
<lb n="740"/><span>an dhorais tuitim anuas, agus sgaip é na méirlaigh mar sgaipfeadh toit</span>
<lb n="741"/><span>teine roibhe gaoith márta.  Chuaidh iad síos, is thóg iad an t-airgead.</span>
<lb n="742"/><span>Nuair bha an beirt ag dul do a dtigh fhéin, dubhairt an bhean ris an fear,</span>
<lb n="743"/><span>agus í a leigaint mion-gháire aiste, “Dar an leabhaira, a fhir ghlic, cuimh-</span>
<lb n="744"/><span>nigh ar:—</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Tabhair do gach</span>
<lb n="747"/><span>Is bí beartach,</span></p>
<lb n="748"/>
<lb n="749"/><p><span>“Leig seachad an sgéal sin, a bhean chóir, Chan fheil árach agham ar</span>
<lb n="750"/><span>sin anois,” ars an fear, agus leig.</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>FIONNGHUALA CEATHAIR CRÁIN.</span></p>
<lb n="753"/>
<lb n="754"/><p><span>Maidin Nodlaig fuar sneachtach sa laethibh atá seachad, bha trí pear-</span>
<lb n="755"/><span>sann ann, Fionnghuala Fionn, Fionnghuala Donn, agus Fionnghuala Ceath-</span>
<lb n="756"/><span>air Cráin.  Aon de laethibh cha rabh giota brosna le cur ar an theine</span>
<lb n="757"/><span>aca, agus dubhairt Fionnghuala Fionn ri Fionnghuala Donn, “Téidh ionn-</span>
<lb n="758"/><span>suidhe caillaigh na gcearc, agus iarr uirri brosna ar son teine.  Chuaidh</span>
<lb n="759"/><span>Fionnghuala Donn ionnsuidhe tighe Caillaig na gcearc, agus d'iarr í uirri</span>
<lb n="760"/><span>brosna.  Dubhairt Cailleach na gcearc:—</span></p>
<lb n="761"/>
<lb n="762"/><p><span>Cia feisteochaidh mo cheann</span>
<lb n="763"/><span>Is tochasochaidh mo dhrom</span>
<lb n="764"/><span>Gheobhaidh í brosna</span>
<lb n="765"/><span>Is beannacht uaim.</span></p>
<lb n="766"/>
<lb n="767"/><p><span>Agus dubhairt Fionnghuala Donn:—</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>Cia feisteochadh do cheann,</span>
<lb n="770"/><span>Is tochasochadh do dhrom,</span>
<lb n="771"/><span>Ar son do bhrosna</span>
<lb n="772"/><span>Is do bheannacht lom.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>Is d'imthigh í a bhaile.  Nuair ráinig í do-a-tigh d'fhiafruigh Fionnghuala</span>
<lb n="775"/><span>Fionn dhi, “Cia an fáth nach bhfeil brosna leat?”</span>
<lb n="776"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="777"/><p><span>“Ó,” adubhairt Fionnghuala Donn léithe, “Téid is tchifidh tú fhéin an fáth.”</span>
<lb n="778"/><span>Chuaidh Fionnghuala Fionn ionnsuidhe tighe Chaillaigh na gcearc, agus</span>
<lb n="779"/><span>d'iarr í uirre brosna.  Dubhairt Cailleach na gcearc:—</span></p>
<lb n="780"/>
<lb n="781"/><p><span>Cia feisteochaidh mo cheann</span>
<lb n="782"/><span>Is tochasochadh mo dhrom,</span>
<lb n="783"/><span>Gheabhaidh í brosna,</span>
<lb n="784"/><span>Is beannacht uaim.</span></p>
<lb n="785"/>
<lb n="786"/><p><span>Agus dubhairt Fionnghuala Fionn:—</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>Cia feisteochadh do cheann,</span>
<lb n="789"/><span>Is tochasaidh do dhrom</span>
<lb n="790"/><span>Ar son do bhrosna</span>
<lb n="791"/><span>Is do bheannacht lom.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Is d'imthigh í a bhaile.  Nuair rainig í an baile, d'fhiafruigh Fionnghuala</span>
<lb n="794"/><span>Ceathair Chráin dhi, “cia an fáth nach bhfeil brosna leat?”  “Ó,” adubhairt</span>
<lb n="795"/><span>Fionnghuala Fionn léithe, “Téid, is tifidh tú fhéin an fáth.”  Chuaidh Fionn</span>
<lb n="796"/><span>ghuala Ceathair Cráin ionnsuidhe tighe Caillaigh na gcearc, agus d'iarr í</span>
<lb n="797"/><span>uirre brosna.  Dubhairt Cailleach na gcearc:—</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>Cia feisteochaidh mo cheann</span>
<lb n="800"/><span>Is tochasochaidh mo dhrom</span>
<lb n="801"/><span>Gheobhaidh í brosna,</span>
<lb n="802"/><span>Is beannacht uaim.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Agus dubhairt Fionnghuala Ceathair Cráin:—</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>Feisteochaidh mé do cheann,</span>
<lb n="807"/><span>Is tocharochaidh mé do dhruim,</span>
<lb n="808"/><span>Fad saoghal chugat gan mearbhacht</span>
<lb n="809"/><span>Ar son do bhrosna chruinn.</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>Is eadh, a Fhionnghuala Ceathair Cráin, geobhaidh tú brosna cruinn,</span>
<lb n="812"/><span>mo bheannacht, agus tuilleadh, má tig tú in mo ionnsuidhe Dia Domhnaigh</span>
<lb n="813"/><span>seo chugainn, arsa Cailleach na gcearc.  D'imthigh í a bhaile.  Nuair ráinig</span>
<lb n="814"/><span>í a tigh, d'fhiafruigh Fionnghuala Fionn dhi, “An bhfeil brosna leat?”</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>Agus dubhairt í léithe, “Tá brosna cruinn agham.”</span></p>
<lb n="817"/>
<lb n="818"/><p><span>“Mar sin di,” arsa Fionnghuala Donn.  “Las suas teine is cur síos</span>
<lb n="819"/><span>barrigheacht brosna, is sí iarracht gasta.  Déan réidh biadh dúinn.”  Iar</span>
<lb n="820"/><span>sin i bheith ráidhte, is a mbéile cnáimhte, is le fuacht cráidhte, chuaidh iad in</span>
<lb n="821"/><span>a luighe as aimsir an tseaca sin.  Tháinig maidin Dia Domhnaigh.  Las</span>
<lb n="822"/><span>Fionnghuala Ceathair Cráin an teine.  Mar b'abaist léithe.  Nuair</span>
<lb n="823"/><span>tháinig an sgéal seachad go mbeidheadh mac an ríogh ag an teampall an</span>
<lb n="824"/><span>lá sin.  Nuair chuala Fionnghuala Fionn is Fionnghuala Donn an sgéal</span>
<lb n="825"/><span>sin, chuaidh iad ar mire le straicealacht.  Sgairt iad ri stráighleach mór</span>
<lb n="826"/><span>ar Fhionnghuala Ceathair Cráin, agus dubhairt:—</span>
<lb n="827"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="828"/><p><span>Déan réidh ár gclócan síoda,</span>
<lb n="829"/><span>Is glan ár bplaideachan móra,</span>
<lb n="830"/><span>Deasuigh suas foltan ár gruaige,</span>
<lb n="831"/><span>Is cuir orainn ár mbrógan óir.</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>Nuair bha iad réidh ar los an teampuil, dubhairt iad le Fionnghuala</span>
<lb n="834"/><span>Ceathair Cráin biadh a bheith réidh rompa nuair fhillfadh iad ar ais.  D'imthigh</span>
<lb n="835"/><span>ad gan an oiread le slán fhághail ag Fionnghuala Ceathair Cráin.  Bha í</span>
<lb n="836"/><span>in a suidhe le ais n-a teine ag caoineadh is ag gol nuair smaonuigh í ar</span>
<lb n="837"/><span>na focalaibh adubhairt Cailleach na gcearc léithe.  Chuaidh i ionnsuidhe</span>
<lb n="838"/><span>tighe Chaillaigh na gcearc, is d'innis í léithe gach uile nith mar thachair</span>
<lb n="839"/><span>uirre, gur feumaidh í fuireach ag baile ag déanadh réidh biadh ar son</span>
<lb n="840"/><span>beirt-bhean.  Dar an leabhaira, a dhuine mhuirneach, cha bhí mar sin tuil-</span>
<lb n="841"/><span>leadh.  Téidh tú ionnsuidhe an teampuill cuideacht, is ris na focalaibh</span>
<lb n="842"/><span>sin a rádh, bhuail í a slat draoidhachtach ar Fhionnghuala Ceathair Cráinn.</span>
<lb n="843"/><span>Cha rabh an slat draoidhachtach acht buailte uirre nuair</span></p>
<lb n="844"/>
<lb n="845"/><p><span>Budh deirge a gruaidh</span>
<lb n="846"/><span>Ná dath aoibhinn an róis,</span>
<lb n="847"/><span>Is budh gile a snódh</span>
<lb n="848"/><span>Ná bán aol na lóise.</span></p>
<lb n="849"/>
<lb n="850"/><p><span>Chuaidh Fionnghuala Ceathair Cráin ionnsuidhe an teampuill, agus í</span>
<lb n="851"/><span>deisighthe chomh deas le té ar bith a bha ann.  Nuair chuaidh i isteach chonnaic</span>
<lb n="852"/><span>í mac an ríghe, agus chonnaic mac an righe ise.  Thuit iad i ngrádh ri chéile</span>
<lb n="853"/><span>ar an pleasg sin.  D'imthigh Fionnghuala Ceathair Cráin sul far bha an</span>
<lb n="854"/><span>tseanmóir seachad (óir) bha an oiread deifre uirre chum baile roibhe an</span>
<lb n="855"/><span>bheirt bhean gur chaill í a bróg carnóg.  Nuair bhí an seanmóir seachad,</span>
<lb n="856"/><span>is mac an righe ag dul as an teampuill, fuair é an bróg carnóg, is</span>
<lb n="857"/><span>dubhairt é nach bpósfadh é aon bhean choidhche no go doe acht an geirrseach a</span>
<lb n="858"/><span>bhéireochadh an bhróg carnóg sin uirre.  Bha mac an righe ag cosuidheacht na</span>
<lb n="859"/><span>tíre le tamall fada, ag feitheamh an urrainn ris geirrseach fhaghail a</span>
<lb n="860"/><span>bheireochadh an bhróg carnóg sin uirre, acht fariar géir, cha d'fhuair é idir</span>
<lb n="861"/><span>í.  Lá amháin bhá é ar shiubhail seachad fa tigh Fionnghuala Ceathair Cráin,</span>
<lb n="862"/><span>nuair glac é cortha.  Chuaidh é isteach chum sgíth a dhéanadh.  Nuair do</span>
<lb n="863"/><span>chonnaic na mnánn eile ag teacht é, chuir iad Fionnghuala Ceathair Cráin</span>
<lb n="864"/><span>faoi tuban.  “Céad míle fáilte a mhic an righe,” ars an bheirt bhean</span>
<lb n="865"/><span>ris.  “An bhfuair tú an geirrseach a bheireochadh uirre an bhróg carnóg</span>
<lb n="866"/><span>sin a fuair tú.  Leabhaira,” arsa mac an righe.  “Cha d'fhuair?”  Annsin</span>
<lb n="867"/><span>dubhairt an bheirt bhean ris —</span>
<lb n="868"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="869"/><p><span>A mhic an righe,</span>
<lb n="870"/><span>Budh cheart is cóir,</span>
<lb n="871"/><span>Ag féachaint orainn,</span>
<lb n="872"/><span>Cia í do stór?</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>Tosuigh iad ag gearradh a saltann is luiríní móra daoibh ag feitheamh</span>
<lb n="875"/><span>an bheireochadh an bróg carnóg sin orra, acht ná mbeidheadh iad ag</span>
<lb n="876"/><span>déanadh an cleas céadna go lá an luain, cha bheireochadh í orra fá an uain</span>
<lb n="877"/><span>sin.  Chuala mac an righe guth binn blasta ag teacht as fo an tobán, is</span>
<lb n="878"/><span>é a rádh —</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>Saltann móra lobhtha,</span>
<lb n="881"/><span>Is ladhra gearrtha crúbán,</span>
<lb n="882"/><span>Is an té beag buidheach</span>
<lb n="883"/><span>Síos faoi an tubhán.</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>“Dar an leabhra,” adubhairt mac an righe le Fionnghuala Fionn, “Cia</span>
<lb n="886"/><span>hé an guth sin.”</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>“Ó,” adubhairt Fionnghuala Donn, “sin stráighleach pigín.  Feidhmfidh</span>
<lb n="889"/><span>mé an pigín sin a fheicinn,” adhubhairt mac an righe.</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>Thug é bárr a choise do an tobán, is tháinig Fionnguala Ceathair Cráin</span>
<lb n="892"/><span>amach as faoi léim an bhróg carnóg ar a chois, is bheiruigh é go glan uirri.</span>
<lb n="893"/><span>Nuair chonnaic Fionnghuala Fionn is Fionnghuala Donn sin d'éag iad le</span>
<lb n="894"/><span>náire,</span></p>
<lb n="895"/>
<lb n="896"/><p><span>Is chum sgéal fada grinn</span>
<lb n="897"/><span>A dhéanadh goirid binn</span>
<lb n="898"/><span>Fa mar mhnaoi.</span>
<lb n="899"/><span>Phós mac an ríghe</span>
<lb n="900"/><span>Fíor thogha na mban,</span>
<lb n="901"/><span>Fionnghuala Ceathair Cráin.</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>AN CAILLEACH IARAINN.</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>Lá bha an Cailleach Iarainn ar siubhail seachad, nuair chonnaic í duine</span>
<lb n="906"/><span>beag magach, agus é ramhar.  D'fhiafruigh í ó na daoinibh san áit sin cia</span>
<lb n="907"/><span>é, is dubhairt iad gur Plummacan an t-ainm a bha air, agus go rabh é</span>
<lb n="908"/><span>in a chomhnuigh i dtigh beag leis féin.  Nuair fuair í sin amach smaoinnigh</span>
<lb n="909"/><span>í in a inntinn fhéin gur deas an rud é le ith aici.  Chuaidh an Cailleach</span>
<lb n="910"/><span>Iarainn a bhaile, agus fuair í sac, agus dubhairt í ris a giollaibh coire</span>
<lb n="911"/><span>mór i bheith ag gail ar an theine nuair fillfadh í ar ais.  “Béidh mar sin,”</span>
<lb n="912"/><span>ars na giollan in aon ghlór amháin.  D'imthigh an Cailleach Iarainn, is</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="913"/><p><span>an sac ar a druim ionnsuidhe tighe Phlummacain.  Thachair gur Mí na</span>
<lb n="914"/><span>Nodlaig a bha ann, agus bha na laeann fuathasach fuar, agus ar a shon</span>
<lb n="915"/><span>sin bha Plummacain in a shuidhe roibhe teine deas gual móna.  Nuair</span>
<lb n="916"/><span>chuala é stráighleach an Chailligh Iarainn, léim é suas ar faradh na gcearc</span>
<lb n="917"/><span>le eagla.  Chuaidh an Cailleach Iarainn isteach ionnsuidhe an teine deas</span>
<lb n="918"/><span>gual-mhóna, is thionntigh í a druim ris.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>“Dar leabhaira,” ars an Cailleach Iarainn, “tá mé iongtach fuar.”</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>“Tchí mé sin,” arsa Plummacan.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>“Ma tí tú sin,” ars an Cailleach Iaráinn, “teilg do chotóg is fillidhe</span>
<lb n="925"/><span>beaga ar mo dhruim.”</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>“Cha dteilg,” arsa Plummacan.  “Far chan fhaigh mé mo chotog is</span>
<lb n="928"/><span>fillidhe beoga ar t-ais aríst.”</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>“Matá,” ars an Cailleach Iarainn, “beidh tú fhéin do chotog agus</span>
<lb n="931"/><span>fillidhe beaga agham-sa, gan cainnt idir,” agus rug í ar Phlummacan.</span>
<lb n="932"/><span>Chuir í isteach an sac é.  Theilg í an sac ar a druim, agus ar shiubhail léithe</span>
<lb n="933"/><span>a bhaile.  Bhá sgian beag géir i bpóca Phlummacain, agus nuair bha iad</span>
<lb n="934"/><span>ag dul seachad coill, ghearr Plummaca poll beag san tsac, agus</span>
<lb n="935"/><span>d'amharc é amach, agus adubhairt,</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>“A Chailleach Iarainn, má leig tusa as an tsac mé, tá maide sníomha</span>
<lb n="938"/><span>sa coill seo, agus níos deise chan fhaca tú ariamh.  Téid mise agus</span>
<lb n="939"/><span>geobaidh mé dhuit é.”</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>“Cha leig,” ars an Cailleach Iarainn, “óir cha dtig tú ar ais aríst.</span>
<lb n="942"/><span>Acht is urrainn leat taispeanadh dom cia an áit a bhfeil an maide</span>
<lb n="943"/><span>sníomha sin, agus gheobhaidh mé fhéin é.  Chuir Plummacan a lámh as an</span>
<lb n="944"/><span>poll, agus tháispean é dhi an áit a rabh an maide sníomha.  Chuaidh an</span>
<lb n="945"/><span>Cailleach Iarainn ionnsuidhe án áite ar rabh an maide sníomha, agus an</span>
<lb n="946"/><span>fhad a bha an Cailleach Iarainn dhá gearradh rinne Plummacan an poll</span>
<lb n="947"/><span>ní budh mhó go dtáinig é amach as an tsac.  Annsin líon é an tsac le</span>
<lb n="948"/><span>clochann, agus d'imthigh Plummacan a bhaile slán.  Nuair tháinig an</span>
<lb n="949"/><span>Cailleach Iarainn agus an maide sníomha aici.  Nuair thóg í an tsac ar</span>
<lb n="950"/><span>a druim shaoil í gur fuathasach trom é.  An fhad is a bha í ag dul abhaile</span>
<lb n="951"/><span>bha na clochann ag gabháil ri chéile.</span></p>
<lb n="952"/>
<lb n="953"/><p><span>Má is cruaidh mo cheann</span>
<lb n="954"/><span>Is cruaidh mo chos;</span>
<lb n="955"/><span>Má is cruaidh mo lámh</span>
<lb n="956"/><span>Is cruaidh mo bhos.</span></p>
<lb n="957"/>
<lb n="958"/><p><span>Nuair ráinig í abhaile bha an choire mór ag gail riompi, agus cha do</span>
<lb n="959"/><span>rinne í acht béal an tsaic a cur ris an choire, agus thuit na clochann</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="960"/><p><span>isteach, agus amach arís faoi thóin an choire céadna sin, agus ri gabháil</span>
<lb n="961"/><span>ath-goirid a dhéanadh ris an sgéal seo, bha an Cailleach Iarainn dóighte is</span>
<lb n="962"/><span>sgóilte chomh mór leis an pleasgadh sin is go bhfuair í bás.</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>AOIDHMÍN MAC GRÉAGÓIR</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Mí na Nodlaig, 1909.</span></p>
<lb n="967"/>
<lb n="968"/><p>
<lb n="969"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéaltan X Rachreann

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéaltan X Rachreann

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
