Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Ceol na nÉan agus Sgéalta Eile</title><author><name type="main">In eagar ag Séamus Ó Searcaigh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">U119</note>
                         <note type="L">5</note>
                         <note type="B">1919</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>U119</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Ceol na nÉan agus Sgéalta Eile</title><author>In eagar ag Séamus Ó Searcaigh</author><imprint><publisher>Dundalgan Press</publisher><date>1919</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>SEÁN AGUS NIGHEAN AN RÍOGH</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bhí fear ann uair amháin agus bhí</span>
<lb n="4"/><span>trí ba aige; agus dubhairt sé le</span>
<lb n="5"/><span>n-a mhac, Seán, lá, "Tabhair leat</span>
<lb n="6"/><span>ceann de na ba sin 'un aonaigh i</span>
<lb n="7"/><span>mbárach agus díol í.  Tá an cíos</span>
<lb n="8"/><span>ag teacht orainn fa chionn seacht-</span>
<lb n="9"/><span>mhaine."</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Thug Seán an bhó leis 'un aonaigh.</span>
<lb n="12"/><span>Ar a bhealach casadh air sean-fhear</span>
<lb n="13"/><span>beag críon liath.  "Is fearr duid</span>
<lb n="14"/><span>an bhó sin a thabhairt damh-sa," arsa'n</span>
<lb n="15"/><span>sean-fhear, "agus bheirfidh mé bata</span>
<lb n="16"/><span>duid atá agam annseo.  Is cuma</span>
<lb n="17"/><span>cá mhéad duine a chasfar ar an bhata,</span>
<lb n="18"/><span>tá sé ábalta (ar) iad a bhuaileadh</span>
<lb n="19"/><span>uilig.  Béidh sé fíor-úsáideach agat</span>
<lb n="20"/><span>go fóill."</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Thug sé dó an bhó ar an bhata agus</span>
<lb n="23"/><span>phill 'un a' bhaile chuig n-a athair.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>"Ar dhíol tú an bhó?" arsa'n</span>
<lb n="26"/><span>t-athair leis.  "Maise, char dhíol,"</span>
<lb n="27"/><span>adeir sé.  "Casadh sean-fhear beag</span>
<lb n="28"/><span>críon liath orm agus rinn' mé malairt</span>
<lb n="29"/><span>leis - an bhó ar an bhata (seo)"  "Ó,"</span>
<lb n="30"/><span>arsa'n t-athair, "cuirfidh mé ar</span>
<lb n="31"/><span>shiubhal ó mo theach ar fad thú."</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>D'iarr Seán ar an bhata ghabháil i</span>
<lb n="34"/><span>gcionn gnaithe agus iad uilig a</span>
<lb n="35"/><span>bhuaileadh isteach i gcoirneál amháin.</span>
<lb n="36"/><span>Rinn' an bata sin.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>"Tá bó eile annsin," arsa'n</span>
<lb n="39"/><span>t-athair; "tabhair leat 'un aonaigh í</span>
<lb n="40"/><span>agus díol í; agus bí siúráilte an</span>
<lb n="41"/><span>cíos a bheith 'un a' bhaile leat, ná</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="42"/><p><span>cuirfidh an tighearna amach sinn mura</span>
<lb n="43"/><span>ndíolamuid an cíos."</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>B'fhíor é; lá ar n-a bhárach thug</span>
<lb n="46"/><span>Seán an dara bó leis 'un aonaigh.</span>
<lb n="47"/><span>Cha dteachaidh sé i bhfad nuair a</span>
<lb n="48"/><span>casadh an fear beag críon air.  "Is</span>
<lb n="49"/><span>fearr duid an bhó sin a thabhairt damh-</span>
<lb n="50"/><span>sa," ar seisean.  "Tá bocsa agam</span>
<lb n="51"/><span>annseo agus bheirfidh mé dhuid an</span>
<lb n="52"/><span>bocsa ar an bhó.  Tá luchóg agus</span>
<lb n="53"/><span>cearnamán san bhocsa agam.  Béidh</span>
<lb n="54"/><span>siad fíor-úráideach agat go fóill."</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Thug sé dó an bhó ar an bhocsa agus</span>
<lb n="57"/><span>phill 'un a' bhaile chuig n-a athair.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>"Ar dhíol tú an bhó?" adeir an</span>
<lb n="60"/><span>t-athair leis.  "Maise, char dhíol,"</span>
<lb n="61"/><span>arsa Seán.  "Casadh an sean-fhear</span>
<lb n="62"/><span>beag orm indiu aríst agus thug mé</span>
<lb n="63"/><span>an bhó dó ar an bhocsa seo."  "Cha</span>
<lb n="64"/><span>bhíonn tú fa mo theach níos fuide,"</span>
<lb n="65"/><span>arsa'n t-athair: "tá mé sgriosta</span>
<lb n="66"/><span>agat."</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>D'iarr Seán ar an bhata ghabháil i</span>
<lb n="69"/><span>gcionn gnaithe; agus bhuail an bata</span>
<lb n="70"/><span>iad uilig isteach i gcoirneál amháin.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>"Níl agam ach bó amháin anois,"</span>
<lb n="73"/><span>arsa'n t-athair; "tabhar leat 'un</span>
<lb n="74"/><span>aonaigh í agus díol í; is ná tabhair</span>
<lb n="75"/><span>í don tsean-fhear bheag liath.  Bí</span>
<lb n="76"/><span>siúráilte agus tabhair 'un aonaigh í,</span>
<lb n="77"/><span>agus bíodh a luach 'un a' bhaile leat -</span>
<lb n="78"/><span>cha ngeobhmuid spás níos fuide sa </span>
<lb n="79"/><span>chíos.  Cuirfear amach sinn mura</span>
<lb n="80"/><span>ndíolamuid an cíos gan mhoill."</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>B'fhíor é; thug Seán leis an</span>
<lb n="83"/><span>tríomhadh bó le ghabháil 'un aonaigh.</span>
<lb n="84"/><span>Cha dteachaidh sé i bhfad gur casadh</span>
<lb n="85"/><span>an sean-fhear beag liath dó.  "Is</span>
<lb n="86"/><span>fearr duid an bhó sin a thabhairt damh-</span>
<lb n="87"/><span>sa," ar seisean.  "Tá bocsa eile</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="88"/><p><span>agam annseo agus bheirfidh mé dhuid</span>
<lb n="89"/><span>é.  Béidh sé 'na bhocsa fhíor-úsáideach</span>
<lb n="90"/><span>agat go fóill.  Tá fideal ann a</span>
<lb n="91"/><span>dtig léithe gach a'n chineál port a</span>
<lb n="92"/><span>bhuaileadh; agus tá tábla bídh agus</span>
<lb n="93"/><span>dighe ann.  Níl a'n am 'á bhfasglóchar</span>
<lb n="94"/><span>an bocsa nach dtiocfaidh an tábla</span>
<lb n="95"/><span>amach; agus is cuma cá mhéad duine</span>
<lb n="96"/><span>shuidhfeas síos ag an tábla, gheobhaidh</span>
<lb n="97"/><span>siad uilig a sáith le hithe agus le</span>
<lb n="98"/><span>hól."</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Thug sé dó an bhó ar an bhocsa agus</span>
<lb n="101"/><span>phill 'un 'a bhaile chuig n-a athair.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>"Ar dhíol tú an bhó indiu?" arsa'n</span>
<lb n="104"/><span>t-athair.  "Maise, char dhíol mé an</span>
<lb n="105"/><span>bhó indiu," arsa Seán.  "Casadh an</span>
<lb n="106"/><span>sean-fhear críon liath orm agus thug</span>
<lb n="107"/><span>mé an bhó dó ar an bhocsa (seo)."</span>
<lb n="108"/><span>"Maise," adeir an t-athair, "cuirfear</span>
<lb n="109"/><span>amach uilig sinn anois."  "B'fhéidir</span>
<lb n="110"/><span>nach gcuirfidhe," arsa Seán.  "Seo</span>
<lb n="111"/><span>bocsa thug an sean-fhear damh-sa ar</span>
<lb n="112"/><span>an bhó agus tá tábla ann; agus is</span>
<lb n="113"/><span>cuma cá huair a fhosglóchar an</span>
<lb n="114"/><span>bocsa, thig an tábla amach, agus is</span>
<lb n="115"/><span>cuma cá mhéad duine shuidhfeas</span>
<lb n="116"/><span>aige, béidh a sáith bídh agus dighe le</span>
<lb n="117"/><span>fagháil acu uilig."</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>D'fhosgail an mac an bocsa, thionn-</span>
<lb n="120"/><span>tuigh an tábla amach, shuidh an teaghlach</span>
<lb n="121"/><span>thart fa'n tábla, agus d'ith agus</span>
<lb n="122"/><span>d'ól a sáith.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Bhí rí 'na chomhnuidhe san áit chéadna</span>
<lb n="125"/><span>seo agus cha rabh aige ach aon nighean</span>
<lb n="126"/><span>amháin, agus chuir an rí fuagradh amach</span>
<lb n="127"/><span>go bhfuigheadh fear ar bith í a bhéadh</span>
<lb n="128"/><span>ábalta (ar) trí gháire a bhaint aisti.</span>
<lb n="129"/><span>Dubhairt Seán le n-a athair go rachadh</span>
<lb n="130"/><span>seisean.  "Níl mórán maith duid-</span>
<lb n="131"/><span>se ghabháil a dh'amharc ar nighin ríogh,"</span>
<lb n="132"/><span><pb n="8"/>    </span>
<lb n="133"/><span>arsa'n t-athair; "tógadh ró-bhocht</span>
<lb n="134"/><span>thú le nighin ríogh a fhagháil le pósadh."</span>
<lb n="135"/><span>"Is cuma liom," arsa Seán, "rachaidh</span>
<lb n="136"/><span>mé a dh'amharc uirthi ar sgor ar bith."</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Chuaidh sé agus thug leis a bhata</span>
<lb n="139"/><span>agus a bhocsa.  Shiubhail leis go</span>
<lb n="140"/><span>dteachaidh sé a fhad le caisleán an</span>
<lb n="141"/><span>ríogh.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Casadh an rí air nuair a bhí sé ag</span>
<lb n="144"/><span>gabháil ar aghaidh 'un toighe.  D'fhiaf-</span>
<lb n="145"/><span>ruigh sé de goidé a bhí a dhíth air.</span>
<lb n="146"/><span>"Do nighean má bhím ábalta (ar) trí</span>
<lb n="147"/><span>gháire a bhaint aisti."</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>Chuaidh sé isteach.  Bhí nighean an</span>
<lb n="150"/><span>ríogh thuas an staighre.  D'iarr an</span>
<lb n="151"/><span>rí uirthi theacht anuas.  Thainic sí</span>
<lb n="152"/><span>a fhad le cionn an staighre agus</span>
<lb n="153"/><span>d'amharc sí síos.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>D'fhosgail Seán an bocsa a rabh</span>
<lb n="156"/><span>an fhideal agus an tábla ann.</span>
<lb n="157"/><span>Annsin d'fhosgail sé an bocsa a</span>
<lb n="158"/><span>rabh an luchóg agus an cearnamán</span>
<lb n="159"/><span>ann.  Thoisigh an luchóg agus an</span>
<lb n="160"/><span>cearnamán a dhamhsa ar an tábla.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Rinn' nighean an ríogh gáire.  "Tá</span>
<lb n="163"/><span>gáire amháin agam as do nighin," arsa</span>
<lb n="164"/><span>Seán.  "Tá," arsa'n rí.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>Thoisigh an fhideal a phortaidheacht</span>
<lb n="167"/><span>aríst, agus thoisigh an luchóg agus</span>
<lb n="168"/><span>an cearnamán a dhamhsa.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Rinn' nighean an ríogh gáire eile.</span>
<lb n="171"/><span>"Sin dhá gháire (agam as do nighin),"</span>
<lb n="172"/><span>arsa Seán.  "'Seadh," arsa'n rí.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>Thoisigh an fhideal a phortaidheacht</span>
<lb n="175"/><span>aríst, agus thoisigh an luchóg agus an</span>
<lb n="176"/><span>cearnamán a dhamhsa.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Rinn' nighean an ríogh an tríomh-</span>
<lb n="179"/><span>adh gáire.  "Tá an tríomhadh gáire</span>
<lb n="180"/><span>agam as do nighin," arsa Seán.  "Tá,"</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="181"/><p><span>arsa'n rí, "agus gheobhaidh tú mo</span>
<lb n="182"/><span>nighean le pósadh."</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>Chruinnigh siad banais mhór agus</span>
<lb n="185"/><span>pósadh iad.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>An tríomhadh lá i ndiaidh a bpósta</span>
<lb n="188"/><span>d'fhiafruigh nighean an ríogh de n-a</span>
<lb n="189"/><span>fear an bhfaca sé an áit a rabh</span>
<lb n="190"/><span>leomhain a hathara.  Dubhairt seisean</span>
<lb n="191"/><span>nach bhfaca.  "Is fearr duid theacht</span>
<lb n="192"/><span>liom-sa," ar sise, "go dteisbeán-</span>
<lb n="193"/><span>óchaidh mé iad duid."</span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>Chuaidh sé léithe agus d'fhosgail</span>
<lb n="196"/><span>sí an geabhta.  D'amharc seisean</span>
<lb n="197"/><span>isteach ar na leomhain.  "Seasuigh</span>
<lb n="198"/><span>isteach giota eile," ar sise, "chan</span>
<lb n="199"/><span>fheiceann tú baoghal ortha go fóill."</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>Sheasuigh sé isteach giota eile.</span>
<lb n="202"/><span>Chuir sí a dhá láimh leis, chaith isteach</span>
<lb n="203"/><span>imeasg na leomhan é, agus dhruid</span>
<lb n="204"/><span>an geabhta.</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>D'iarr Seán ar an bhata ghabháil i</span>
<lb n="207"/><span>gcionn gnaithe gur ghread sé na</span>
<lb n="208"/><span>leomhain isteach i gcoirneál amháin.</span>
<lb n="209"/><span>D'fhosgail sé an bocsa ina rabh an</span>
<lb n="210"/><span>fhideal agus an tábla agus d'ith</span>
<lb n="211"/><span>agus d'ól a sháith.  Bhí sé beo istoigh</span>
<lb n="212"/><span>imeasg na leomhan trí lá.  Smaointigh</span>
<lb n="213"/><span>sise go rachadh sí a dh'amharc air;</span>
<lb n="214"/><span>agus chuaidh.</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>Nuair a d'fhosgail sí an geabhta,</span>
<lb n="217"/><span>bhí Seán 'na shuidhe istoigh ag gabháil</span>
<lb n="218"/><span>cheoil.  Smaointigh sí go rabh fuil</span>
<lb n="219"/><span>uasal ann nuair nár mharbh na leomhain</span>
<lb n="220"/><span>é.  D'fhosgail sí an geabhta dó agus</span>
<lb n="221"/><span>thainic sé amach.  Fuair sé bheith 'na</span>
<lb n="222"/><span>rígh.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>Tamall gearr ina dhiaidh sin thug</span>
<lb n="225"/><span>sé leis a athair agus a mháthair agus</span>
<lb n="226"/><span>an chuid eile den teaghlach, agus</span>
<lb n="227"/><span>chaith siad beatha dheas phléisiúrdha</span>
<lb n="228"/><span>'na dhiaidh sin.</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span><pb n="12"/> </span>
<lb n="231"/><span>MAC AN GHABHA</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>Bhí an gabha pósta agus fuair a</span>
<lb n="234"/><span>bean bás bliadhain i ndiaidh mac óg</span>
<lb n="235"/><span>a bheith aici.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>Nuair a bhí an mac ábalta (ar)</span>
<lb n="238"/><span>siubhal 'un na sgoile, chuir a athair</span>
<lb n="239"/><span>'un na sgoile é agus choinnigh ar an</span>
<lb n="240"/><span>sgoil é go rabh sé dhá bhliadhain déag</span>
<lb n="241"/><span>d'aois.</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Thainic sé isteach lá amháin i</span>
<lb n="244"/><span>ndiaidh am sgoile.  Nuair a rinn'</span>
<lb n="245"/><span>sé a dhinneár, chuaidh sé amach 'un</span>
<lb n="246"/><span>na ceardcha, an áit a rabh a athair</span>
<lb n="247"/><span>ag obair.  Shuidh sé síos ar chladach</span>
<lb n="248"/><span>na teineadh.  Bhí sioc agus sneachta</span>
<lb n="249"/><span>an domhain ann, agus thainic éan</span>
<lb n="250"/><span>beag isteach ar an urlár.  Thoisigh an</span>
<lb n="251"/><span>t-éan a ghabháil cheoil - is bhí oiread</span>
<lb n="252"/><span>foghluma ag mac an ghabha is go</span>
<lb n="253"/><span>dtuigfeadh sé goidé bhéadh na héanacha</span>
<lb n="254"/><span>a rádh.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>"Goidé tá an t-éan beag sin a</span>
<lb n="257"/><span>rádh?" arsa'n t-athair le n-a mhac.</span>
<lb n="258"/><span>"Chan fhoghnann sé damh-sa sin a</span>
<lb n="259"/><span>innse duid," arsa'n mac.  "Mura</span>
<lb n="260"/><span>n-innse tú damh goidé tá an t-éan</span>
<lb n="261"/><span>beag sin a rádh," arsa'n t-athair,</span>
<lb n="262"/><span>"cuirfidh mé ar shiubhal i mbéal do</span>
<lb n="263"/><span>chinn thú."  "Maise," arsa'n mac leis</span>
<lb n="264"/><span>an athair, "má's mar sin atá, innseo-</span>
<lb n="265"/><span>chaidh mé duid; deir an t-éan beag</span>
<lb n="266"/><span>sin go dtiocfaidh mise i n-oiread</span>
<lb n="267"/><span>saidhbhris go fóill is go rachaidh mé</span>
<lb n="268"/><span>a nighe m'aghaidhe is mo lámh thuas</span>
<lb n="269"/><span>a chois na teineadh, is go rachaidh tusa</span>
<lb n="270"/><span>síos 'un tseomra fa choinne éadach</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="271"/><p><span>lámh damh le m'aghaidh is mo lámha a</span>
<lb n="272"/><span>thriomú, is (go b-) pillfidh tú aníos</span>
<lb n="273"/><span>as an tseomra ar do ghlúinibh</span>
<lb n="274"/><span>tárnochta is (go) sínfidh tú an t-éadach</span>
<lb n="275"/><span>chugam-sa le m'aghaidh is mo lámha a</span>
<lb n="276"/><span>thriomú."  "Má's mar sin atá," arsa'n</span>
<lb n="277"/><span>t-athair leis an mhac, "tá tú fada go     </span>
<lb n="278"/><span>leor agam-sa," ag fagháil greime ar</span>
<lb n="279"/><span>an mhac is a thabhairt leis 'un na</span>
<lb n="280"/><span>fairrge gur chaith amach é.</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>Bhí an chuid a b'fhearr den tsnámh</span>
<lb n="283"/><span>ag an mhac, agus shnámh sé amach chuig</span>
<lb n="284"/><span>oileán beag a bhí san fhairrge.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>Bhí sé amuigh ar an oileán annsin,</span>
<lb n="287"/><span>is thainic long as Sasain isteach.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Bhí caiphtín na luinge ag siubhal</span>
<lb n="290"/><span>thart ar bord agus gloine aige ag</span>
<lb n="291"/><span>amharc fa dtaobh de.  'Tchí sé an</span>
<lb n="292"/><span>gasúr beag seo ar an oileán gan</span>
<lb n="293"/><span>aonduine aige ach é fhéin.  D'orduigh</span>
<lb n="294"/><span>sé do na seoltóiribh bád a leagan</span>
<lb n="295"/><span>agus ghabháil chuig an oileán ar a</span>
<lb n="296"/><span>rabh an gasúr agus é a thabhairt ar</span>
<lb n="297"/><span>bord chuige-san.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Leag na seoltóirí an bád agus</span>
<lb n="300"/><span>chuaidh chuig an oileán a rabh an gasúr</span>
<lb n="301"/><span>air.  Thóg siad an gasúr leobhtha sa</span>
<lb n="302"/><span>bhád agus d'fhág siad é ar bord ag</span>
<lb n="303"/><span>an chaiphtín.</span></p>
<lb n="304"/>
<lb n="305"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bhárach sheol an</span>
<lb n="306"/><span>caiphtín leis go dteachaidh sé go</span>
<lb n="307"/><span>Sasain.  Nuair a chuaidh sé a fhad</span>
<lb n="308"/><span>le talamh Shasana, ar seisean leis</span>
<lb n="309"/><span>an ghasúr: "Is fearr duid-se</span>
<lb n="310"/><span>ghabháil i dtír anois."</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>Shiubhail an gasúr leis.  Chonnaic</span>
<lb n="313"/><span>sé ceathrar fear ag siubhal roimhe</span>
<lb n="314"/><span>ar an bhealach mhór, agus cá rabh an</span>
<lb n="315"/><span>ceathrar fear ag gabháil ach 'un na</span>
<lb n="316"/><span>ceardcha.  Shiubhail sé leobhtha go</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="317"/><p><span>dteachaidh siad a fhad leis an cheardcha.</span>
<lb n="318"/><span>Chuaidh sé isteach is shuidh síos a chois</span>
<lb n="319"/><span>na teineadh, an áit a rabh an gabha ag</span>
<lb n="320"/><span>obair.</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>Nuair a bhí an gabha réidh le n-a</span>
<lb n="323"/><span>chuid oibre tráthnóna, d'fhiafruigh</span>
<lb n="324"/><span>sé den ghasúr goidé a bhí a dhíoghbháil</span>
<lb n="325"/><span>air-san.  "Maise, níl a dhath a</span>
<lb n="326"/><span>dhíoghbháil orm-sa," arsa'n gasúr,</span>
<lb n="327"/><span>"ach lóistín uait-se go maidin," ag</span>
<lb n="328"/><span>toiseacht is 'gha innse dó gur mac</span>
<lb n="329"/><span>bocht gabha a bhí ann as Éirinn, is</span>
<lb n="330"/><span>goidé rinn' a athair leis.  "Má's</span>
<lb n="331"/><span>mar sin atá," adeir an gabha,</span>
<lb n="332"/><span>"coinneochaidh mise thú.  Béidh tú a</span>
<lb n="333"/><span>dhíoghbháil orm le timthireacht bheag a</span>
<lb n="334"/><span>dheanamh damh.  Níl aonduine agam</span>
<lb n="335"/><span>ach mé fhéin is mo bhean."</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>Bhí sé ag an ghabha annsin go cionn</span>
<lb n="338"/><span>thrí mbliadhan.</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Thainic bliadhain mhór leath-truim i</span>
<lb n="341"/><span>nÉirinn - droch-bharr agus gann-</span>
<lb n="342"/><span>tanas bídh.  D'fhág na préacháin uile-</span>
<lb n="343"/><span>go-léir Éire agus d'imthigh siad go</span>
<lb n="344"/><span>Sasain ach coileach is cearc.  Thug</span>
<lb n="345"/><span>an chearc amach éilbhín, is fuair an</span>
<lb n="346"/><span>t-éilbhín uile-go-léir bás ach ceann</span>
<lb n="347"/><span>amháin.  D'fhág an chearc an t-éan</span>
<lb n="348"/><span>sin is d'imthigh sí go Sasain, an áit</span>
<lb n="349"/><span>a rabh an fhairsingeacht.  D'fhan an</span>
<lb n="350"/><span>coileach gur thóg sé an t-éan.</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>Thainic bliadhain mhaith i nÉirinn</span>
<lb n="353"/><span>an darna bliadhain, le fairsingeacht</span>
<lb n="354"/><span>bídh, is thainic na préacháin uilig ar</span>
<lb n="355"/><span>ais go hÉirinn.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>Thoisigh an coileach is an chearc</span>
<lb n="358"/><span>a throid fa'n éan, fa chéacu acu</span>
<lb n="359"/><span>b'fhearr ceart air.  D'fhág siad sa</span>
<lb n="360"/><span>deireadh ag rígh na Sasana le socrú</span>
<lb n="361"/><span>é - céacu an coileach nó an chearc</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="362"/><p><span>b'fhearr ceart ar an éan.  Cha</span>
<lb n="363"/><span>dtiocfadh le rígh na Sasana ghabháil</span>
<lb n="364"/><span>amach lá ar bith 'na diaidh sin nach</span>
<lb n="365"/><span>rabh na préacháin uilig cruinnighthe</span>
<lb n="366"/><span>fa dtaobh de.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>"Níl a fhios agam," arsa'n rí,</span>
<lb n="369"/><span>"goidé an réasún an bhfuil na</span>
<lb n="370"/><span>préacháin uilig cruinn fa dtaobh</span>
<lb n="371"/><span>díom-sa, nuair a théighim amach, ach</span>
<lb n="372"/><span>oiread le fear ar bith eile sa</span>
<lb n="373"/><span>ríoghacht."</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>Cha rabh ag an rígh ach aon nighean</span>
<lb n="376"/><span>amháin, is chuir sé ar na peáipeáir</span>
<lb n="377"/><span>go dtabhairfeadh sé a nighean agus a</span>
<lb n="378"/><span>chuid oighridheachta, óna lá fhéin</span>
<lb n="379"/><span>amach, do bhuachaill ar bith a dtiocfadh</span>
<lb n="380"/><span>leis a innse dó goidé ba chiall do</span>
<lb n="381"/><span>na préacháin bheith cruinn fa dtaobh</span>
<lb n="382"/><span>dó-san ach oiread le fear ar bith</span>
<lb n="383"/><span>eile sa ríoghacht.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>Bhí an gabha a rabh an gasúr aige</span>
<lb n="386"/><span>ag fagháil na bpeáipeár, agus ar</span>
<lb n="387"/><span>seisean leis an ghasúr: "An dtiocfadh</span>
<lb n="388"/><span>leat-sa an réasún a innse?"</span>
<lb n="389"/><span>"Thiocfadh liom," arsa'n gasúr.</span>
<lb n="390"/><span>"Má thig," arsa'n gabha, "rachaidh</span>
<lb n="391"/><span>mise agus tusa go caisleán an ríogh</span>
<lb n="392"/><span>i mbárach."  "Níl maith damh-sa</span>
<lb n="393"/><span>ghabháil," arsa'n gasúr, "oir tógadh</span>
<lb n="394"/><span>ró-bhocht mé."  "Cha dean sin a dhath</span>
<lb n="395"/><span>de dhuithbhir," arsa'n gabha.  "Gheobhaidh</span>
<lb n="396"/><span>mise culaidh éadaigh duid comh maith</span>
<lb n="397"/><span>is bhéas ag an chruinniú i mbárach,</span>
<lb n="398"/><span>is beathadhach."</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>Shiubhail siad leobhtha go dteachaidh</span>
<lb n="401"/><span>siad a fhad le caisleán an ríogh.</span>
<lb n="402"/><span>Bhí oiread daoine annsin cruinn is</span>
<lb n="403"/><span>gach aonduine ag innse a sgéil fhéin;</span>
<lb n="404"/><span>ach cha rabh na préacháin ag fágháil an</span>
<lb n="405"/><span>ríogh le n-a linn.  Fa dheireadh labhair</span>
<lb n="406"/><span><pb n="16"/> </span>
<lb n="407"/><span>an gabha amach is dubhairt go rabh</span>
<lb n="408"/><span>gasúr aige-san annseo a dtiocfadh</span>
<lb n="409"/><span>leis a innse goidé ba chiall dóbhtha</span>
<lb n="410"/><span>bheith cruinn fa dtaobh de.</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>D'iarr an rí ar an ghasúr theacht</span>
<lb n="413"/><span>ag aghaidh chuige-san; is nuair a chuaidh</span>
<lb n="414"/><span>sé i láthair an ríogh, arsa'n rí leis;</span>
<lb n="415"/><span>"An dtig leat a innse goidé an</span>
<lb n="416"/><span>réasún an bhfuil na préacháin cruinn</span>
<lb n="417"/><span>fa dtaobh díom-sa ach oiread le fear</span>
<lb n="418"/><span>ar bith eile sa ríoghacht?"  "Thig</span>
<lb n="419"/><span>liom" arsa'n gasúr.  "Bhí bliadhain</span>
<lb n="420"/><span>mhór leath-truim i nÉirinn is droch-</span>
<lb n="421"/><span>bharr is an biadh gann, is d'fhág na</span>
<lb n="422"/><span>préacháin uilig Éire is thainic siad</span>
<lb n="423"/><span>go Sasain, an áit a rabh an biadh</span>
<lb n="424"/><span>fairsing."  "Thainic," arsa'n rí.</span>
<lb n="425"/><span>"D'fhan coileach agus cearc i nÉirinn,"</span>
<lb n="426"/><span>arsa'n gasúr, "is thug an chearc amach</span>
<lb n="427"/><span>éilbhín; is nuair a thainic an t-éilbhín</span>
<lb n="428"/><span>amach, fuair na héanacha uilig bás</span>
<lb n="429"/><span>ach aon cheann amháin.  D'fhág an</span>
<lb n="430"/><span>chearc an t-éan is thainic go Sasain,</span>
<lb n="431"/><span>an áit a rabh an fhairsingeacht, is</span>
<lb n="432"/><span>d'fhan an coileach gur thóg sé an</span>
<lb n="433"/><span>t-éan.  Bhí bliadhain mhaith i nÉirinn</span>
<lb n="434"/><span>annsin an darna bliadhain, is chuaidh</span>
<lb n="435"/><span>na préacháin uilig 'un a' bhaile go</span>
<lb n="436"/><span>hÉirinn, is thoisigh an coileach agus</span>
<lb n="437"/><span>an chearc a throid fa'n éan, fa chéacu</span>
<lb n="438"/><span>ach b'fhearr ceart air, is d'fhág</span>
<lb n="439"/><span>siad agat-sa an chúis le socrú."</span>
<lb n="440"/><span>"An dtug an chearc amach an t-</span>
<lb n="441"/><span>éilbhin?" arsa'n rí.  "Thug," arsa'n</span>
<lb n="442"/><span>gasúr; "ach d'fhág sí é annsin is</span>
<lb n="443"/><span>d'imthigh sí go Sasain, is murab é</span>
<lb n="444"/><span>an coileach, gheobhadh an t-éan bás,</span>
<lb n="445"/><span>agus is é is fearr ceart air anois."</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>Le sin d'éirigh na préacháin uilig is</span>
<lb n="448"/><span>d'fhág siad an rí is cha rabh aon cheann</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="449"/><p><span>le feiceáil fa dtaobh de níos mó.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>"Anois," arsa'n rí, "tá mise ag</span>
<lb n="452"/><span>tabhairt mo nighne don ghasúr le</span>
<lb n="453"/><span>pósadh is mo chuid saidhbhris ó mo</span>
<lb n="454"/><span>lá fhéin amach."</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Pósadh an gasúr agus nighean an</span>
<lb n="457"/><span>ríogh.</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>Chuir an rí an gasúr chuig sgoil</span>
<lb n="460"/><span>mhúinte go cionn bliadhna; is bhí</span>
<lb n="461"/><span>nighean ríogh eile ag an sgoil mhúinte</span>
<lb n="462"/><span>seo is thuit sí i ngrádh leis is cha  </span>
<lb n="463"/><span>deanfadh rud ar bith cúis dí ach go</span>
<lb n="464"/><span>bpósfadh sí é.  Dubhairt an gasúr</span>
<lb n="465"/><span>nach bpósfadh sé í, oir go rabh sé</span>
<lb n="466"/><span>pósta ar nighin ríogh mar bhí sé.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>Bhí fáinne ar nighin an ríogh a bhí</span>
<lb n="469"/><span>ar an sgoil is bhris sí ina dhá chuid é.</span>
<lb n="470"/><span>"Anois," ar sise, "bheirfidh mé a</span>
<lb n="471"/><span>leath duid-se is coinneochaidh mé</span>
<lb n="472"/><span>fhéin an leath eile, is má thig a dhath</span>
<lb n="473"/><span>ar cearr ort a choidhche, thig leat</span>
<lb n="474"/><span>theacht a fhad le caisleán m'athara</span>
<lb n="475"/><span>agus leath an fháinne a theisbeáint</span>
<lb n="476"/><span>damh-sa."  Dubhairt sí focal cainte</span>
<lb n="477"/><span>leis annsin is d'iarr sí air an focal</span>
<lb n="478"/><span>sin a rádh nuair a thiocfadh sé a fhad</span>
<lb n="479"/><span>léithe ar eagla nach n-aithneochadh sí é.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Chuaidh sé 'un a' bhaile annsin chuig</span>
<lb n="482"/><span>a bhean fhéin, is bhí sé aici trí bliadhna</span>
<lb n="483"/><span>nuair a fuair sí amach gur mac gabha</span>
<lb n="484"/><span>bhoicht as Éirinn é.  Ghlac sí fuath</span>
<lb n="485"/><span>mór dó, is thug sí deoch dó aon</span>
<lb n="486"/><span>oidhche amháin is bhris a chroiceann</span>
<lb n="487"/><span>uile-go-léir amach is cha deanfadh</span>
<lb n="488"/><span>a dhath cúis do n-a mhnaoi ach go</span>
<lb n="489"/><span>ndíbreochadh sí ar shiubhal ón teach</span>
<lb n="490"/><span>ar fad é.</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>D'imthigh sé leis ó áit go háit.  Cha</span>
<lb n="493"/><span>rabh aonduine sásta (ar) a choinneáil</span>
<lb n="494"/><span>i rith bliadhna.</span>
<lb n="495"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="496"/><p><span>Smaointigh sé go dtarraingeochadh</span>
<lb n="497"/><span>sé ar nighin an ríogh a rabh sé ar an</span>
<lb n="498"/><span>sgoil mhúinte ina cuideachta.  Nuair</span>
<lb n="499"/><span>thainic sé a fhad le geabhta chaisleán</span>
<lb n="500"/><span>an ríogh, cha leigfeadh an fear a bhí</span>
<lb n="501"/><span>ag coimheád an gheabhta isteach é.</span>
<lb n="502"/><span>Chuir mac an ghabha ceist air annsin</span>
<lb n="503"/><span>fa nighin an ríogh, is dubhairt fear</span>
<lb n="504"/><span>an gheabhta go rabh sí pósta le dhá</span>
<lb n="505"/><span>bhliadhain agus go rabh mac amháin</span>
<lb n="506"/><span>aici bliadhain d'aois.  Dubhairt mac</span>
<lb n="507"/><span>an ghabha gur mhaith leis í a fheiceáil.</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>Chuaidh teachtaire chuig nighin an</span>
<lb n="510"/><span>ríogh is thainic sí 'un an gheabhta,</span>
<lb n="511"/><span>is shín seisean leath an fháinne chuici</span>
<lb n="512"/><span>a thug sí dó nuair a bhí siad ar an</span>
<lb n="513"/><span>sgoil mhúinte le chéile.  Dubhairt sí</span>
<lb n="514"/><span>nárbh' é a bhí ann ar chor ar bith.</span>
<lb n="515"/><span>Dubhairt seisean annsin an focal</span>
<lb n="516"/><span>cainte adubhairt sí leis nuair a bhí</span>
<lb n="517"/><span>siad ag sgaradh ó chéile, is chreid sí é.</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>Thug sí isteach é agus d'fhág in i</span>
<lb n="520"/><span>seomra leis fhéin é.  Cha rabh a'n</span>
<lb n="521"/><span>doctúir maith sa tír nach dtug sí a</span>
<lb n="522"/><span>dh'amharc air, is cha dtiocfadh le</span>
<lb n="523"/><span>haonduine acu a dhath a mhaith a</span>
<lb n="524"/><span>dheanamh dó.</span></p>
<lb n="525"/>
<lb n="526"/><p><span>Bhí féasta mór sa chaisleán aon</span>
<lb n="527"/><span>oidhche amháin, (as) siocair gur lá</span>
<lb n="528"/><span>beirthe an mhic a bhí ann, is bhí na</span>
<lb n="529"/><span>huaisle uile-go-léir cruinn acu.</span>
<lb n="530"/><span>Chuaidh máthair an pháiste (.i. nighean</span>
<lb n="531"/><span>an ríogh) isteach 'un tseomra, an áit</span>
<lb n="532"/><span>a rabh mac an ghabha 'na luighe ag</span>
<lb n="533"/><span>éagcaoin.  "An bhfuil fhios agat,"</span>
<lb n="534"/><span>ar sise leis, "rud ar bith ar an</span>
<lb n="535"/><span>domhan a gheanfadh a dhath a mhaith</span>
<lb n="536"/><span>duid?  Má tá a fhios, gheobhaidh mise</span>
<lb n="537"/><span>duid é."   "Chan fhuil a fhios agam a</span>
<lb n="538"/><span>dhath," ar seisean, "ach aon rud amháin,</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="539"/><p><span>is má gheibhim sin, fuigfidh sé slán</span>
<lb n="540"/><span>folláin mé - sin fuil de mhic-sa le</span>
<lb n="541"/><span>cumailt orm."</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>Chuaidh sí isteach 'un tseomra, an</span>
<lb n="544"/><span>áit a rabh a mac fhéin 'na luighe, is</span>
<lb n="545"/><span>tharraing a chuid fola is chumail sí</span>
<lb n="546"/><span>ar mhac an ghabha é is d'éirigh sé suas</span>
<lb n="547"/><span>comh slán folláin is bhí sé ariamh.</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>Nuair a bhí mac an ghabha leigheasta,</span>
<lb n="550"/><span>chaith sé dhá mhí eile sa chaisleán.  Lá</span>
<lb n="551"/><span>amháin, i gcionn an ama sin, chuaidh</span>
<lb n="552"/><span>nighean an ríogh 'un cainte leis,</span>
<lb n="553"/><span>agus ar sise: "Is fearr dhuid</span>
<lb n="554"/><span>ghabháil 'un a' bhaile anois chuig do</span>
<lb n="555"/><span>bhean go Sasain is rachaidh mise agus</span>
<lb n="556"/><span>m'fhear leat."</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>D'imthigh siad leobhtha; is nuair a</span>
<lb n="559"/><span>chonnaic bean mhic an ghabha ag teacht</span>
<lb n="560"/><span>iad, chuaidh sí amach is chuir fáilte</span>
<lb n="561"/><span>mhór rompa, mar bhí lúthgháir an</span>
<lb n="562"/><span>domhain uirthi go rabh a fear slán</span>
<lb n="563"/><span>folláin ar ais.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Tamall ins dhiaidh sin, dubhairt</span>
<lb n="566"/><span>sí leis: "Is fearr dhuid ghabháil</span>
<lb n="567"/><span>'un a' bhaile go hÉirinn is rachaidh</span>
<lb n="568"/><span>mise leat le d'athair a thabhairt linn</span>
<lb n="569"/><span>annseo, mar tá sé beo bocht i nÉirinn</span>
<lb n="570"/><span>agus tá ar sáith againne le tabhairt</span>
<lb n="571"/><span>dó."</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>Thainic siad go nÉirinn fa choinne</span>
<lb n="574"/><span>an athara.  An tráthnóna sin bhí an</span>
<lb n="575"/><span>gabha dubh 'na sheasamh amuigh ag an</span>
<lb n="576"/><span>doras is chonnaic sé cóiste ag</span>
<lb n="577"/><span>teacht agus dhá bheathadhach bhána ann.</span>
<lb n="578"/><span>Thiomáin siad leobhtha go dtainic</span>
<lb n="579"/><span>siad 'un na sráide chuig an ghabha</span>
<lb n="580"/><span>dubh, is d'iarr an mac lóistín air</span>
<lb n="581"/><span>go maidin.  Thug sé loistín dóbhtha.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bhárach d'éirigh</span>
<lb n="584"/><span>an gabha dubh go luath; is nuair a</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="585"/><p><span>d'éirigh an mac, d'fhág an t-athair</span>
<lb n="586"/><span>an sgála uisge aige ar chladach na</span>
<lb n="587"/><span>teineadh le n-a aghaidh agus a lámha a</span>
<lb n="588"/><span>nighe.  Annsin chuaidh sé síos 'un</span>
<lb n="589"/><span>tseomra fa choinne éadach lámh go</span>
<lb n="590"/><span>dtriomóchadh an mac a aghaidh is a</span>
<lb n="591"/><span>lámha leis.  Nuair a bhí sé thíos,</span>
<lb n="592"/><span>chuaidh sé ar a dhá ghlúin thárnochta</span>
<lb n="593"/><span>is shiubhail aníos mar sin gur shín sé</span>
<lb n="594"/><span>an t-éadach lámh chuig a mhac.</span></p>
<lb n="595"/>
<lb n="596"/><p><span>"Anois," arsa'n mac leis, "an bhfuil</span>
<lb n="597"/><span>cuimhne agat goidé bhí an t-éan</span>
<lb n="598"/><span>beag a rádh an lá bhí sé ag gabháil</span>
<lb n="599"/><span>cheoil ar urlár na ceardcha?"  "Is</span>
<lb n="600"/><span>cuimhneach liom," arsa'n t-athair.</span>
<lb n="601"/><span>"An tusa mo mhac?"  "Is mé,"</span>
<lb n="602"/><span>arsa'n mac.</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>Thug sé leis an t-athair annsin</span>
<lb n="605"/><span>go Sasain, go caisleán an ríogh, is</span>
<lb n="606"/><span>bhí a sáith uilig acu.</span>
<lb n="607"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="608"/><p><span>MAC AGUS NIGHEAN AN RÍOGH.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>Bhí sin ann i bhfad ó shoin, agus is</span>
<lb n="611"/><span>i bhfad ó shoin é.  Bhí rí ann agus</span>
<lb n="612"/><span>chruinnigh sé cibé saidhbhreas a bhí san</span>
<lb n="613"/><span>ríoghacht chuige fhéin.  Bhí fear aige,</span>
<lb n="614"/><span>darb' ainm an Sean-Dall, le</span>
<lb n="615"/><span>comhairle a thabhairt air.  Bhí triúr</span>
<lb n="616"/><span>mac agus triúr nigheanach aige.  Bhí</span>
<lb n="617"/><span>sé baramhlach go rabh siad sean go</span>
<lb n="618"/><span>leor le pósadh.</span></p>
<lb n="619"/>
<lb n="620"/><p><span>Sgairt sé isteach ar an tSean-</span>
<lb n="621"/><span>Dall le comhairle a thabairt dó .i.</span>
<lb n="622"/><span>goidé b'fhearr dó a dheanamh le n-a</span>
<lb n="623"/><span>thriúr mac agus le n-a thriúr nigheanach.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Dubhairt an Sean-Dall leis: "Níl</span>
<lb n="626"/><span>aonduine san ríoghacht saidhbhir go</span>
<lb n="627"/><span>leor le do chlann nighean nó do</span>
<lb n="628"/><span>chlann mhac a phósadh, agus chan fheicim</span>
<lb n="629"/><span>bealach is fearr 'ná iad fhéin a phósadh</span>
<lb n="630"/><span>ar a chéile, agus coinneochaidh sin</span>
<lb n="631"/><span>an saidhbhreas agat fhéin."</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>Sagairt an rí ar an mhac agus ar</span>
<lb n="634"/><span>an nighin a ba sine - agus pósadh iad.</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>Annsin sgairt sé ar an dara mac</span>
<lb n="637"/><span>agus ar an dara nighin, agus pósadh</span>
<lb n="638"/><span>iad-san.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>Sgairt sé annsin ar an mhac a</span>
<lb n="641"/><span>b'óige agus ar an nighin a b'óige;</span>
<lb n="642"/><span>ach cha dtabhairfeadh an mac óg isteach</span>
<lb n="643"/><span>don rígh, agus díbreadh é fhéin agus</span>
<lb n="644"/><span>a dheirbhshiúr.</span></p>
<lb n="645"/>
<lb n="646"/><p><span>D'fhág siad caisleán a n-athara</span>
<lb n="647"/><span>agus shiubhail seo go dtainic an</span>
<lb n="648"/><span>oidhche ortha, gus shuidh siad síos ar</span>
<lb n="649"/><span>chloich ag taoibh coilleadh.</span>
<lb n="650"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="651"/><p><span>Thoisigh sé a chur fhearthanna, agus</span>
<lb n="652"/><span>d'éirigh sé an-dorcha.  Thoisigh an</span>
<lb n="653"/><span>deirbhshiúr a ghul nuair nár ghlac siad</span>
<lb n="654"/><span>comhairle.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>D'amharc an dearthair fa dtaobh</span>
<lb n="657"/><span>de agus chonnaic sé solus.</span></p>
<lb n="658"/>
<lb n="659"/><p><span>"'Tchím solus," ar seisean, "agus</span>
<lb n="660"/><span>is fearr dúinn éirghe agus tarraingt</span>
<lb n="661"/><span>air."</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>B'fhíor é; d'éirigh siad agus</span>
<lb n="664"/><span>shiubhail leobhtha go dtainic go teach</span>
<lb n="665"/><span>an tsoluis.  Bhuail siad ag an</span>
<lb n="666"/><span>doras, agus cá háit a rabh siad ach</span>
<lb n="667"/><span>ag caisleán ríogh.</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>D'éirigh an rí agus leig sé isteach</span>
<lb n="670"/><span>iad agus thug a suipeár dóbhtha - an</span>
<lb n="671"/><span>biadh agus an deoch a b'fhearr a bhí</span>
<lb n="672"/><span>sa chaisleán.</span></p>
<lb n="673"/>
<lb n="674"/><p><span>Deir an sean-rí leis an rígh óg:</span>
<lb n="675"/><span>"Is cosamhail gur tógadh go maith thú</span>
<lb n="676"/><span>in do shaoghal."  "Maise, tógadh go</span>
<lb n="677"/><span>han-mhaith mé," adeir sé; agus d'innis</span>
<lb n="678"/><span>sé dó gur mac ríogh é, agus gur</span>
<lb n="679"/><span>chuir a athair ar shiubal é nuair nach</span>
<lb n="680"/><span>bpósfadh sé a dheirbhshiúr.  "Tá go</span>
<lb n="681"/><span>maith," arsa'n sean-rí: "níl agam-sa</span>
<lb n="682"/><span>ach mé fhéin agus mo bhean: bheirfidh</span>
<lb n="683"/><span>mé mo shaidhbhreas agus mo ríoghacht</span>
<lb n="684"/><span>duid ón lá seo amach, agus bheirfidh</span>
<lb n="685"/><span>mo bhean a cuid saidhbhris do do</span>
<lb n="686"/><span>dheirbhshiúir."</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>Lá ar n-a bhárach, nuair a fuair</span>
<lb n="689"/><span>an rí óg a bhricfeasta, dubhairt an</span>
<lb n="690"/><span>sean-rí leis: "Is fearr duid ghabháil</span>
<lb n="691"/><span>amach liom-sa go dteisbeánóchaidh</span>
<lb n="692"/><span>mé dhuid an pháirc a bhfuil mo chuid</span>
<lb n="693"/><span>caorach ramhar ann, agus tabhair</span>
<lb n="694"/><span>leat an madadh beag bán atá annsin</span>
<lb n="695"/><span>agus dreasaigh 'sna caoirigh é."</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>Thug sé leis an madadh beag bán</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="698"/><p><span>agus dhreasaigh 'sna caoirigh é.  Cha</span>
<lb n="699"/><span>dteachaidh siad i bhfad gur thuit an</span>
<lb n="700"/><span>molt a ba reimhe agus gur plúchadh</span>
<lb n="701"/><span>ina chuid gearach é.</span></p>
<lb n="702"/>
<lb n="703"/><p><span>Sgairt an sean-rí leis an molt a</span>
<lb n="704"/><span>thabhairt 'un a' bhaile, oir go rabh a</span>
<lb n="705"/><span>chuid teanontuidhthe le theacht lá ar</span>
<lb n="706"/><span>n-a bhárach le n-a chuid mónadh a</span>
<lb n="707"/><span>tharraingt agus go mbéadh an molt</span>
<lb n="708"/><span>a dhíth air i gcomhair a ndinneára.</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>Nuair a chrom an rí óg leis an</span>
<lb n="711"/><span>mholt a thógáil, bhí fear agus trí</span>
<lb n="712"/><span>madaidh 'na seasamh ag a thaoibh.</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>"Is fearr duid an molt sin a</span>
<lb n="715"/><span>thabhairt damh-sa," arsa'n fear, "agus</span>
<lb n="716"/><span>bheirfidh mé madadh duid a iomcharas</span>
<lb n="717"/><span>ualach ar bith a chuirfeas tú air."</span>
<lb n="718"/><span>"B'fhéidir nach mbéadh mo mhaighistir</span>
<lb n="719"/><span>sásta liom, oir níl mé ach húr</span>
<lb n="720"/><span>san áit seo," ar seisean le fear na</span>
<lb n="721"/><span>madadh.  "Is cuma céacu bhéas sé</span>
<lb n="722"/><span>sásta nó nach mbéidh," arsa fear na</span>
<lb n="723"/><span>madadh, "béidh an madadh seo fíor-</span>
<lb n="724"/><span>úsáideach agus go fóill."</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>Thug sé dó an molt ar an mhadadh.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>Chuir sé an madadh beag bán 'sna</span>
<lb n="729"/><span>caoirigh aríst agus cha dteachaidh siad</span>
<lb n="730"/><span>i bhfad gur thuit an dara molt agus</span>
<lb n="731"/><span>gur plúchadh ina chuid gearach é.</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>Deir fear an madadh: "Is fearr</span>
<lb n="734"/><span>duid an molt sin a thabhairt damh-sa</span>
<lb n="735"/><span>agus bheirfidh mé dhuid madadh atá</span>
<lb n="736"/><span>comh lúthmhar sin go rithfidh sé síos</span>
<lb n="737"/><span>rud ar bith a thiocfas ina chasán.</span>
<lb n="738"/><span>Béidh an madadh seo fíor-úsáideach</span>
<lb n="739"/><span>agat go fóill."</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>Thug sé dó an dara molt ar an</span>
<lb n="742"/><span>dara madadh.</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>Chuir sé an madadh beag bán 'sna</span>
<lb n="745"/><span>caoirigh aríst agus cha dteachaidh</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="746"/><p><span>siad i bhfad gur thuit an tríomhadh</span>
<lb n="747"/><span>molt agus gur plúchadh ina chuid</span>
<lb n="748"/><span>gearach é.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>"Is fearr duid an molt sin a </span>
<lb n="751"/><span>thabhairt damh-sa," arsa fear na</span>
<lb n="752"/><span>madadh.  "Béidh an madadh seo fíor-</span>
<lb n="753"/><span>úsáideach agat go fóill.  Tá fios</span>
<lb n="754"/><span>ag an mhadadh sin agus níl rud ar</span>
<lb n="755"/><span>bith dá mbéithear a dheanamh nach</span>
<lb n="756"/><span>mbéidh a fhios aige fa dtaobh de."</span></p>
<lb n="757"/>
<lb n="758"/><p><span>Thug sé dó an tríomhadh molt ar</span>
<lb n="759"/><span>an tríomadh madadh.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>Chuir sé an madadh beag bán 'sna</span>
<lb n="762"/><span>caoirigh aríst agus cha dteachaidh siad</span>
<lb n="763"/><span>i bhfad gur thuit an ceathramhadh molt</span>
<lb n="764"/><span>agus gur plúchadh ina chuid gearach é.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>Chrom an rí óg agus thóg sé an</span>
<lb n="767"/><span>molt, d'fhág ar dhruim an mhadaidh</span>
<lb n="768"/><span>láidir é, agus thug 'un a' bhaile é</span>
<lb n="769"/><span>fa choinne dhinneár lucht tharrangta</span>
<lb n="770"/><span>na mónadh lá ar n-a bhárach.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>Nuair a d'éirigh an rí óg an dara</span>
<lb n="773"/><span>lá agus fuair a bhricfeasta, deir sé</span>
<lb n="774"/><span>leis an tsean-rígh: "Rachaidh mé</span>
<lb n="775"/><span>amach fríd an choillidh seo go bhfeice</span>
<lb n="776"/><span>mé goidé a bhfuil sé cosamhail leis."</span>
<lb n="777"/><span>"Má ghlacann tú mo chomhairle-sa,"</span>
<lb n="778"/><span>arsa'n sean-rí, "cha dtéigheann tú</span>
<lb n="779"/><span>amach fríd an choillidh.  Bhí seachtar</span>
<lb n="780"/><span>mac agam-sa agus, de réir mar bhí</span>
<lb n="781"/><span>siad ag teacht ar aghaidh, chuaidh siad</span>
<lb n="782"/><span>amach 'un na coilleadh agus cailleadh</span>
<lb n="783"/><span>iad ó dhuine go duine agus chan</span>
<lb n="784"/><span>fhuaire mé a dtuairisg ariamh."  "Is</span>
<lb n="785"/><span>cuma liom" arsa'n rí óg; "rachaidh</span>
<lb n="786"/><span>mise 'un na coilleadh."  "Má théigh-</span>
<lb n="787"/><span>eann tú amach," arsa'n sean-rí,</span>
<lb n="788"/><span>"tabhair leat mo ghunna-sa agus</span>
<lb n="789"/><span>púdar agus grán go leor."</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>Chuaidh sé amach 'un na coilleadh</span>
<lb n="792"/><span><pb n="28"/>    </span>
<lb n="793"/><span>agus thug a ghunna agus na trí madaidh</span>
<lb n="794"/><span>leis.  De réir mar bhí sé ag siubhal</span>
<lb n="795"/><span>sa choillidh bhí gach uile sheort éanacha</span>
<lb n="796"/><span>a b'fhearr 'ná a chéile dá gcastáil</span>
<lb n="797"/><span>dó.  Sgaoil sé leis gur chaith sé</span>
<lb n="798"/><span>ultach mór don mhadadh láidir.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>Nuair a bhí sé baramhlach go rabh</span>
<lb n="801"/><span>go leor aige, chruinnigh sé iad, agus</span>
<lb n="802"/><span>d'iomchar an madadh láidir 'un a'</span>
<lb n="803"/><span>bhaile chuig an tsean-rígh iad.</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>Bhí lúthgháir mhór ar an tsean-righ</span>
<lb n="806"/><span>nuair a chonnaic sé go dtainic an</span>
<lb n="807"/><span>rí óg 'un a' bhaile slán.</span></p>
<lb n="808"/>
<lb n="809"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bhárach d'éirigh</span>
<lb n="810"/><span>an fear óg, fuair sé gunna agus a</span>
<lb n="811"/><span>chuid madadh, agus chuaidh 'un na</span>
<lb n="812"/><span>coilleadh aríst.  Maith is mar bhí</span>
<lb n="813"/><span>na héanacha an chéad lá, bhí siad dhá</span>
<lb n="814"/><span>uair comh maith an dara lá.  Sgaoil</span>
<lb n="815"/><span>sé leis gur mheas sé go rabh a sháith</span>
<lb n="816"/><span>aige; agus annsin d'iarr sé ar an</span>
<lb n="817"/><span>mhadadh láidir iad a chur ar a dhruim</span>
<lb n="818"/><span>agus a dtabhairt 'un a' bhaile.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>Mór is mar bhí lúthgháir ar an</span>
<lb n="821"/><span>tsean-rígh an chéad lá, bhí a dhá oiread</span>
<lb n="822"/><span>lúthgháire air an dara lá nuair a</span>
<lb n="823"/><span>chonnaic sé iad ag teacht.</span></p>
<lb n="824"/>
<lb n="825"/><p><span>An tríomhadh lá thug an rí óg leis</span>
<lb n="826"/><span>a ghunna agus a mhadadh aríst agus</span>
<lb n="827"/><span>chuaidh 'un na coilleadh.  Maith is</span>
<lb n="828"/><span>mar bhí na héanacha andá chéad lá,</span>
<lb n="829"/><span>bhí siad trí huaire comh maith an</span>
<lb n="830"/><span>tríomhadh lá.  Nuair a bhí chóir a sháith</span>
<lb n="831"/><span>aige, mhothuigh sé na crainn ag crathadh,</span>
<lb n="832"/><span>agus siud amach fathach mór na</span>
<lb n="833"/><span>coilleadh agus thug sé iarraidh ar é a</span>
<lb n="834"/><span>stracadh agus a mharbhadh.</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>Léim na trí madaidh ar an fhathach.</span>
<lb n="837"/><span>Bhí siad ag alpadh na feola amach</span>
<lb n="838"/><span>de n-a chorp.</span>
<lb n="839"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="840"/><p><span>Dubhairt an fathach leis, dá dtabh-</span>
<lb n="841"/><span>airfeadh sé ar a chuid madadh stad</span>
<lb n="842"/><span>de agus gan é a mharbhadh, go rabh</span>
<lb n="843"/><span>caisleán aige sa choillidh agus nach</span>
<lb n="844"/><span>rabh coirneál istoigh ann nach rabh</span>
<lb n="845"/><span>lán óir agus airgid agus go bhfuigheadh</span>
<lb n="846"/><span>sé uilig é.</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>Thug an rí órdú don mhadadh láidir</span>
<lb n="849"/><span>breith ar an fathach mhór agus é a</span>
<lb n="850"/><span>chaitheamh ar a dhruim.</span></p>
<lb n="851"/>
<lb n="852"/><p><span>B'fhíor é; chaith an madadh an</span>
<lb n="853"/><span>fathach ar a dhruim agus shiubhail</span>
<lb n="854"/><span>leobhtha ag dteachaidh siad go caisleán</span>
<lb n="855"/><span>an fhathaigh.  Cha rabh coirneál istoigh</span>
<lb n="856"/><span>ann nach rabh lán óir agus airgid.</span>
<lb n="857"/><span>"Sin ciste mór annsin," arsa'n</span>
<lb n="858"/><span>fathach mór, "agus caith mise isteach</span>
<lb n="859"/><span>ann agus cead agam luighe ann go</span>
<lb n="860"/><span>bhfuighe mé bás."</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>B'fhíor é; chaith mé an fathach isteach</span>
<lb n="863"/><span>sa chiste mhór agus chuir an glas air</span>
<lb n="864"/><span>go maidin.</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>Lá ar n-a bhárach, nuair a fuair</span>
<lb n="867"/><span>an rí óg a bhricfeasta, smaointigh</span>
<lb n="868"/><span>sé go bpillfeadh sé aríst chuig an</span>
<lb n="869"/><span>tsean-rígh agus go dtabhairfeadh sé</span>
<lb n="870"/><span>leis a dheirbhshiúr go caisleán an</span>
<lb n="871"/><span>fhathaigh go bhfeicfeadh sí an saidhbhreas</span>
<lb n="872"/><span>a fuair seisean.</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>Chuaidh sé agus thug leis a dheirbh-</span>
<lb n="875"/><span>shiúr go caisleán an fhathaigh mhóir.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>An mhaidin ina dhiaidh sin, nuair a</span>
<lb n="878"/><span>fuair an rí óg a bhricfeasta, chuaidh</span>
<lb n="879"/><span>sé amach 'un na coilleadh aríst agus</span>
<lb n="880"/><span>thug leis a ghunna agus na madaidh.</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>Nuair a bhí baramhail ag an deirbh-</span>
<lb n="883"/><span>shiúir go rabh sé sa choillidh, chuaidh</span>
<lb n="884"/><span>sí fhéin agus an fathach mór a chaint.</span>
<lb n="885"/><span>Arsa'n fathach: "Dá bhfuighmis do</span>
<lb n="886"/><span>dhearthair a chur 'un báis, bhéadh an</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="887"/><p><span>saidhbhreas uilig againn fhéin ar aon."</span>
<lb n="888"/><span>"Goidé an bealach báis a thig linn a</span>
<lb n="889"/><span>chur air?" arsa'n deirbhshiúr.  "Tá</span>
<lb n="890"/><span>claidheamh soluis annsin," arsa'n</span>
<lb n="891"/><span>fathach.  "Chuir suas os cionn an</span>
<lb n="892"/><span>dorais é, agus nuair a thiocfas do</span>
<lb n="893"/><span>dhearthair isteach, tuitfidh an claidheamh</span>
<lb n="894"/><span>air."</span></p>
<lb n="895"/>
<lb n="896"/><p><span>Thug sí léithe an claidheamh agus</span>
<lb n="897"/><span>chuir suas os cionn an dorais é.</span></p>
<lb n="898"/>
<lb n="899"/><p><span>An madadh a rabh fios aige, shuidh</span>
<lb n="900"/><span>sé síos agus cha rachadh sé ní b'fhuide.</span>
<lb n="901"/><span>Annsin thoisigh na trí madaidh a</span>
<lb n="902"/><span>chogarnaigh le chéile agus phill siad.</span>
<lb n="903"/><span>D'iarr an fathach ar an chailín amharc</span>
<lb n="904"/><span>amach, oir go rabh eagla ag teacht air.</span></p>
<lb n="905"/>
<lb n="906"/><p><span>D'amharc sí amach agus chonnaic sí</span>
<lb n="907"/><span>na trí madaidh ag teacht ina rith.</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>Isteach léithe agus d'innis don</span>
<lb n="910"/><span>fhathach go rabh na trí madaidh ag</span>
<lb n="911"/><span>teacht.  "Tóg an clár den chiste,"</span>
<lb n="912"/><span>ar seisean, "go gcaithe mise mé</span>
<lb n="913"/><span>fhéin isteach."</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>Thainic an madadh lúthmhar ar</span>
<lb n="916"/><span>toiseach, ghearr léim an dorais, agus</span>
<lb n="917"/><span>isteach leis.  Thuit an claidheamh agus</span>
<lb n="918"/><span>bhain barr an rubaill de.  Thóg an</span>
<lb n="919"/><span>cailín an claidheamh agus d'fhág thart</span>
<lb n="920"/><span>é.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>Thainic an rí óg ina rith comh teann</span>
<lb n="923"/><span>is thiocfadh leis.  Bhí eagla air gur</span>
<lb n="924"/><span>mharbh an fathach mmór a dheirbhshiúr.</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>Nuair a thainic sé isteach, d'fhiaf-</span>
<lb n="927"/><span>ruigh sé an rabh rud ar bith ar cearr.</span>
<lb n="928"/><span>Dubhairt sise nach rabh.</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bhárach dubhairt</span>
<lb n="931"/><span>sé le n-a dheirbhshiúir go rachadh sé</span>
<lb n="932"/><span>amach 'un na coilleadh an lá sin;</span>
<lb n="933"/><span>agus chuaidh.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>Nuair a fuair sise ar shiubhal é,</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="936"/><p><span>thóg sí an clár den chiste agus leig</span>
<lb n="937"/><span>an fathach mór amach.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="938"/><span>sé dí an rabh a fhios aici bealach ar</span>
<lb n="939"/><span>bith leis an dearthair a chur 'un báis.</span>
<lb n="940"/><span>Dubhairt sise nach rabh a fhios aici;</span>
<lb n="941"/><span>ach nuair a gheobhadh sí a dearthair</span>
<lb n="942"/><span>'na chodladh, go mbainfeadh sí an</span>
<lb n="943"/><span>clár den chiste agus go leigfeadh</span>
<lb n="944"/><span>sí eisean amach.</span></p>
<lb n="945"/>
<lb n="946"/><p><span>Fuair an rí óg a shuipeár an oidhche</span>
<lb n="947"/><span>sin; agus nuair a bhí sé ag gabháil</span>
<lb n="948"/><span>a luighe, léim na trí madaidh suas ar</span>
<lb n="949"/><span>chlár an chiste agus luigh siad ar</span>
<lb n="950"/><span>clár anuas.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>Chuaidh sise ag brath ar iad a chur</span>
<lb n="953"/><span>anuas, ach í chorróchadh siad dí.</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>D'iarr sí ar a dearthair iad a chur</span>
<lb n="956"/><span>anuas, agus dubhairt seisean nach</span>
<lb n="957"/><span>gcuirfeadh.</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>Chuaidh sí fhéin ina gcionn aríst,</span>
<lb n="960"/><span>agus bheir ceann de na madaidh</span>
<lb n="961"/><span>greim láimhe uirthi, agus luigh (sé) ar</span>
<lb n="962"/><span>chlár an chiste go maidin.</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>Chuaidh an rí óg amach lá ar n-a</span>
<lb n="965"/><span>bharách.  Thug leis a ghunna agus na</span>
<lb n="966"/><span>madaidh.</span></p>
<lb n="967"/>
<lb n="968"/><p><span>Nuair a fuair sise ar shiubhal é,</span>
<lb n="969"/><span>thóg sí an clár agus leig amach an</span>
<lb n="970"/><span>fathach mór.</span></p>
<lb n="971"/>
<lb n="972"/><p><span>"Tá eagla orm," ar seisean, nuair</span>
<lb n="973"/><span>a fuair sé amach, "nach mbíomuid</span>
<lb n="974"/><span>ábalta (ar) do dhearthair a chur 'un</span>
<lb n="975"/><span>báis.  Téigh thusa amach; agus nuair</span>
<lb n="976"/><span>atchífeas tú é, bhí ag sgreadaigh agus</span>
<lb n="977"/><span>ag caoineadh agus 'gha rádh go bhfuil</span>
<lb n="978"/><span>an bás ort.  Fiafróchaidh sé duid</span>
<lb n="979"/><span>an bhfuil a fhios agat rud ar bith a</span>
<lb n="980"/><span>gheanfadh maith duit.  Abair nach</span>
<lb n="981"/><span>bhfuil a dhath ar dhruim an domhain a</span>
<lb n="982"/><span>gheanfas maith duit ach rud amháin,</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="983"/><p><span>agus gurab é sin teanga an tairbh</span>
<lb n="984"/><span>órdha atá sa Domhan Thoir."</span></p>
<lb n="985"/>
<lb n="986"/><p><span>B'fhíor é; bhí sí amuigh roimhe ag</span>
<lb n="987"/><span>sgreadaigh is ag sgréachaigh go rabh</span>
<lb n="988"/><span>an bás uirthi, ná gur ghearr an madadh</span>
<lb n="989"/><span>í sa láimh.  D'fhiafruigh an dearthair</span>
<lb n="990"/><span>dí an rabh a fhios aici rud ar bith a</span>
<lb n="991"/><span>leigheasfadh í.  Dubhairt sí nach rabh</span>
<lb n="992"/><span>rud ar bith a leigheasfadh í ach teanga</span>
<lb n="993"/><span>an tairbh órdha a bhí sa Domhan Thoir.</span>
<lb n="994"/><span>"Bíodh ciall agat," arsa'n dearthair;</span>
<lb n="995"/><span>"má's féidir sin a fhagháil, gheobhaidh</span>
<lb n="996"/><span>mise duid é i mbárach."</span></p>
<lb n="997"/>
<lb n="998"/><p><span>Bhí an rí óg ar a chois le héirghe</span>
<lb n="999"/><span>gréine maidin lá ar n-a bhárach.  Thug</span>
<lb n="1000"/><span>leis a ghunna, na madaidh, agus long</span>
<lb n="1001"/><span>a bhí ag an fhathach mhór.</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>(Chuaidh sé ar an luing agus) sheol</span>
<lb n="1004"/><span>sé leis go rabh sé fa ghiota de chais-</span>
<lb n="1005"/><span>leán Rí an Domhain Thoir.  Cha rabh</span>
<lb n="1006"/><span>ag an Rígh ach nighean amháin, agus</span>
<lb n="1007"/><span>bhí sise thuas an staighre.  Rith sí</span>
<lb n="1008"/><span>anuas chuig a hathair.  "Tá an long</span>
<lb n="1009"/><span>ag teacht," ar sise, "is deire chonnaic</span>
<lb n="1010"/><span>mé ariamh, agus chan fheicim uirthi</span>
<lb n="1011"/><span>ach fear amháin agus trí madaidh."</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>Rith sí 'un an chladaigh agus thug</span>
<lb n="1014"/><span>cuireadh don rígh óg go toigh a hathara.</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>Chuaidh sé agus d'fhan acu an</span>
<lb n="1017"/><span>oidhche sin.  Thuit sí i ngrádh leis.</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>Dubhairt Rí an Domhain Thoir leis</span>
<lb n="1020"/><span>go rabh cosamhlacht air gur tógadh go</span>
<lb n="1021"/><span>maith é.</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>D'innis an rí óg gach rud dar</span>
<lb n="1024"/><span>tharla dó, agus an ócáid ar a rabh sé.</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>"Is fearr duid pilleadh 'un a'</span>
<lb n="1027"/><span>bhaile," arsa Rí an Domhain Thoir leis.</span>
<lb n="1028"/><span>"Cha dteachaidh aon fhear ariamh isteach</span>
<lb n="1029"/><span>chuig an tarbh órdha nár mharbh sé."</span>
<lb n="1030"/><span>"Is cuma liom," arsa'n rí óg; "nuair</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1031"/><p><span>a thainic mé an fad seo, féachfaidh</span>
<lb n="1032"/><span>mé leis."</span></p>
<lb n="1033"/>
<lb n="1034"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bhárach chuaidh</span>
<lb n="1035"/><span>sé 'un na páirce ina rabh an tarbh.</span>
<lb n="1036"/><span>Cha deanfadh a dhath maith do nighin</span>
<lb n="1037"/><span>an Ríogh ach go bhfuigfeadh sé na</span>
<lb n="1038"/><span>madaidh aici go dtiocfadh sé aríst.</span>
<lb n="1039"/><span>Dhruid sí iad i dteach a rabh trí dhoras</span>
<lb n="1040"/><span>air.</span></p>
<lb n="1041"/>
<lb n="1042"/><p><span>Shiubhail an rí óg leis 'un na páirce.</span>
<lb n="1043"/><span>Nuair a thainic sé a fhad leis an</span>
<lb n="1044"/><span>gheabhta, d'fhiafruigh sé d'fhear an</span>
<lb n="1045"/><span>gheabhta an bhfuigheadh sé isteach.</span>
<lb n="1046"/><span>Dubhairt seisean go bhfuigheadh, ach</span>
<lb n="1047"/><span>nach dtainic fear beo amach as an</span>
<lb n="1048"/><span>pháirc sin ariamh.  D'fhosgail sé</span>
<lb n="1049"/><span>(annsin) an geabhta, agus shiubhail</span>
<lb n="1050"/><span>an rí óg leis ag tarraingt ar an</span>
<lb n="1051"/><span>tarbh.</span></p>
<lb n="1052"/>
<lb n="1053"/><p><span>(Ba annsin) ghearr an madadh</span>
<lb n="1054"/><span>láidir léim agus chuir na naoi ndoras</span>
<lb n="1055"/><span>amach roimhe.  Rith sé fhéin agus an</span>
<lb n="1056"/><span>dá mhadadh eile go rabh istoigh sa</span>
<lb n="1057"/><span>pháirc.</span></p>
<lb n="1058"/>
<lb n="1059"/><p><span>Bhí an tarbh fa thrí léim don rígh</span>
<lb n="1060"/><span>óg nuair a thainic na madaidh ar</span>
<lb n="1061"/><span>aghaidh.  Léim siad ar an tarbh agus</span>
<lb n="1062"/><span>leag siad é.  Thoisigh sé a bhúirfhigh,</span>
<lb n="1063"/><span>chuir amach a theanga, agus ghearr an</span>
<lb n="1064"/><span>rí óg an teanga as le n-a sgin agus</span>
<lb n="1065"/><span>phill ar chaisleán Rí an Domhain Thoir.</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>Nuair a chonnaic nighean an Ríogh</span>
<lb n="1068"/><span>an fear óg ag teacht agus go dtearn</span>
<lb n="1069"/><span>sé an rud nár éirigh le fear ar bith</span>
<lb n="1070"/><span>a dheanamh ariamh, mór is mar bhí sí</span>
<lb n="1071"/><span>i ngrádh leis roimhe sin, bhí sí trí</span>
<lb n="1072"/><span>oiread i ngrádh leis anois; cha dean-</span>
<lb n="1073"/><span>fadh a dhath cúis dí ach go bpósfadh</span>
<lb n="1074"/><span>sé í.  Dubhairt sé nach bpósfadh sé</span>
<lb n="1075"/><span>í go rachadh sé fa choinne a dheirbh-</span>
<lb n="1076"/><span><pb n="34"/> </span>
<lb n="1077"/><span>sheathara go mbéadh sí ag an bhanais.</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>Leig an deirbhshiúr amach an fathach</span>
<lb n="1080"/><span>mór as an chiste nuair a bhí an fear</span>
<lb n="1081"/><span>óg ar shiubhal, agus bhí sí amuigh ag</span>
<lb n="1082"/><span>coimheád ag súil go bhfeicfeadh sí</span>
<lb n="1083"/><span>ag teacht é.  Chonnaic; agus isteach</span>
<lb n="1084"/><span>léithe agus d'innis don fhathach mhór</span>
<lb n="1085"/><span>(go rabh sé ag teacht).</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>"Tá mise fada go leor as an</span>
<lb n="1088"/><span>chiste," ar seisean; agus isteach</span>
<lb n="1089"/><span>leis, agus chuir sise an glas air.</span></p>
<lb n="1090"/>
<lb n="1091"/><p><span>Thainic an rí óg agus d'innis do</span>
<lb n="1092"/><span>n-a dheirbhshiúir goidé mar bhí.</span>
<lb n="1093"/><span>(Annsin) thug sé teanga an tairbh</span>
<lb n="1094"/><span>órdha dí le cumailt ar a láimh; agus</span>
<lb n="1095"/><span>chumail.</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Lá ar n-a bhárach thoisigh sé is thug</span>
<lb n="1098"/><span>leis an t-ór agus an t-airgead.</span>
<lb n="1099"/><span>Nuair a bhí sé 'gha iomchar, chuaidh sise</span>
<lb n="1100"/><span>a chaint leis an fhathach mhór.  Dubhairt</span>
<lb n="1101"/><span>seisean léithe claidheamh an tsoluis</span>
<lb n="1102"/><span>a thabhairt léithe, agus cead a iarraidh</span>
<lb n="1103"/><span>leabaidh an lánamhain a dheanamh an</span>
<lb n="1104"/><span>oidhche a phósfaidhe iad; an claidheamh</span>
<lb n="1105"/><span>a chur suas as cionn na leabtha agus</span>
<lb n="1106"/><span>go dtuitfeadh sé ar an rígh óg agus</span>
<lb n="1107"/><span>go muirbhfeadh sé é.</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>Pósadh iad lá ar n-a bhárach; agus</span>
<lb n="1110"/><span>d'iarr sise cead an leabaidh a</span>
<lb n="1111"/><span>dheanamh.  Dubhairt Rí an Domhain</span>
<lb n="1112"/><span>Thoir nach rabh bean ar bith a badh</span>
<lb n="1113"/><span>chórtha a deanamh 'ná í.  Rinn' sí</span>
<lb n="1114"/><span>an leabaidh agus chuir an claidheamh</span>
<lb n="1115"/><span>suas os a cionn.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>Nuair a shín seisean é fhéin sa</span>
<lb n="1118"/><span>leabaidh, thainic an claidheamh anuas</span>
<lb n="1119"/><span>air agus thuit sé thart marbh.  (Agus)</span>
<lb n="1120"/><span>nuair a mhusgail a bhean ar maidin,</span>
<lb n="1121"/><span>fuair sí é 'na luighe marbh ag n-a</span>
<lb n="1122"/><span>taoibh.</span>
<lb n="1123"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1124"/><p><span>Thoisigh an deirbhshiúr a chaoineadh</span>
<lb n="1125"/><span>agus a strócadh na gruaige as a</span>
<lb n="1126"/><span>cionn.  Chuaidh sí chuig an Rígh agus</span>
<lb n="1127"/><span>d'fhiafruigh goidé badh chóir a dheanamh</span>
<lb n="1128"/><span>le n-a nighin a mharbh a fear fhéin.</span>
<lb n="1129"/><span>Dubhairt seisean rud ar bith ar mhian</span>
<lb n="1130"/><span>léithe a dheanamh léithe go mbéadh</span>
<lb n="1131"/><span>seisean sásta.  "Chan fheicim a dhath</span>
<lb n="1132"/><span>is fearr a dheanamh (léithe)," ar sise,</span>
<lb n="1133"/><span>"ach teinidh a chur síos agus í a dhóghadh."</span>
<lb n="1134"/><span>"Maith go leor," arsa'n Rí; "ach</span>
<lb n="1135"/><span>cha ndóightear í go cionn lá-agus-</span>
<lb n="1136"/><span>bliadhain."</span></p>
<lb n="1137"/>
<lb n="1138"/><p><span>Ní rabh lá ar feadh na bliadhna nach</span>
<lb n="1139"/><span>dtiocfadh bean an fhir mhairbh chuig n-a</span>
<lb n="1140"/><span>uaigh.  An lá bhí sí le dóghadh chuaidh</span>
<lb n="1141"/><span>sí an fosta; agus cha rabh sí i bhfad</span>
<lb n="1142"/><span>ann go dtainic na trí madaidh chuici.</span>
<lb n="1143"/><span>Thoisigh siad ar an uaigh agus char</span>
<lb n="1144"/><span>stad gur stróc siad aníos an chomh-</span>
<lb n="1145"/><span>nair.  Tharraing (siad) amach as an</span>
<lb n="1146"/><span>chomhair (annsin) é.  Ligh (siad) é,</span>
<lb n="1147"/><span>agus d'éirigh sé suas na fhear comh</span>
<lb n="1148"/><span>húr óg is a bhí ariamh; agus thionntuigh</span>
<lb n="1149"/><span>na trí madaidh 'na dtrí fhir bhreaghtha.</span></p>
<lb n="1150"/>
<lb n="1151"/><p><span>Cha rabh i bhfad go bhfaca an Rí</span>
<lb n="1152"/><span>iad ag teacht 'na rith chuige.</span></p>
<lb n="1153"/>
<lb n="1154"/><p><span>Bhí an teinidh réidh le nighin Rí an</span>
<lb n="1155"/><span>an Domhain Thoir a dhóghadh.  Thainic</span>
<lb n="1156"/><span>deirbhshiúr an ríogh óig i láthair.</span>
<lb n="1157"/><span>D'iarr an rí óg breith uirthi agus í</span>
<lb n="1158"/><span>a chaitheamh isteach sa teinidh, oir</span>
<lb n="1159"/><span>gurab í ba chionn-tsiocair don</span>
<lb n="1160"/><span>trioblóid uilig.  Rinneadh amhlaidh.</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>Chomhnuigh an rí óg agus a bhean go</span>
<lb n="1163"/><span>suailceach 'na dhiaidh sin.  Bhí saoghal</span>
<lb n="1164"/><span>fada agus beatha phléisiúrdha acu;</span>
<lb n="1165"/><span>agus chan fhuair mise leith-phighinn de</span>
<lb n="1166"/><span>n-a dtairbhe.</span></p>
<lb n="1167"/>
<lb n="1168"/><p><span><pb n="40"/> </span>
<lb n="1169"/><span>CONALL MAG FHIONNGHAILE</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Bhí Conall 'na chomhnuidhe thuas</span>
<lb n="1172"/><span>annseo ar an Bhealtaine, agus shíl</span>
<lb n="1173"/><span>go leor daoine gur amadán a bhí</span>
<lb n="1174"/><span>ann.  Ní rabh dadamh aige ach sean-</span>
<lb n="1175"/><span>ghearrán bán.</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>Chuaidh sé 'un aonaigh lá leis an</span>
<lb n="1178"/><span>tsean-ghearrán mar i ndúil is go</span>
<lb n="1179"/><span>ndeanfadh sé slighe bheatha de n-a</span>
<lb n="1180"/><span>luach.  Bhuail sé leis an ól is rinn'</span>
<lb n="1181"/><span>sé dearmad den tsean-ghearrán</span>
<lb n="1182"/><span>bhán, agus lá ar n-a bhárach goidé</span>
<lb n="1183"/><span>fuair sé ach an gearrán marbh i gcois</span>
<lb n="1184"/><span>claidhe agus a chuid cruidhtheacha dá</span>
<lb n="1185"/><span>dtriomú ag an ghréin.</span></p>
<lb n="1186"/>
<lb n="1187"/><p><span>Ach, a bhráthair ó!  bhí sé go holc,</span>
<lb n="1188"/><span>agus cha dtearn sé ach a sgian a</span>
<lb n="1189"/><span>tharraingt amach as a phóca, na cruidh-</span>
<lb n="1190"/><span>theacha a bhaint de, agus an croiceann</span>
<lb n="1191"/><span>fosta.  Chuir sé an sean-ghearrán,</span>
<lb n="1192"/><span>agus é san am chéadna ag rádh ina</span>
<lb n="1193"/><span>intinn: "Mo thruaighe thú, a shean-</span>
<lb n="1194"/><span>ghearráin bhoicht!  Is olc mar d'éirigh</span>
<lb n="1195"/><span>duid."</span></p>
<lb n="1196"/>
<lb n="1197"/><p><span>D'imthigh sé annsin 'un a' bhaile;</span>
<lb n="1198"/><span>agus ag teacht thart ag taoibh na </span>
<lb n="1199"/><span>carn-aoileadh dó, thug sé fa dear</span>
<lb n="1200"/><span>mórán cuileog ann, mar bhí an lá</span>
<lb n="1201"/><span>te, agus fuair sé greim ar ghiota</span>
<lb n="1202"/><span>a chlár is mharbh sé na céadta acu.</span></p>
<lb n="1203"/>
<lb n="1204"/><p><span>Nuair a chonnaic sé an gníomh a</span>
<lb n="1205"/><span>rinn' sé, siud isteach chuig gabha na</span>
<lb n="1206"/><span>Bealtaine é go bhfuair claidheamh</span>
<lb n="1207"/><span>deanta de chruidhtheacha an tsean-</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1208"/><p><span>ghearráin bháin, agus d'agair sé an</span>
<lb n="1209"/><span>gabha claidheamh a dheanamh a mhuir-</span>
<lb n="1210"/><span>bhfeadh céad le gach buille.</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>Bhí go maith is cha rabh go holc,</span>
<lb n="1213"/><span>siud síos go Gort an Choirce é aon</span>
<lb n="1214"/><span>lá amháin.  Bhí tórradh annsin; agus</span>
<lb n="1215"/><span>i ndiaidh an tórraidh, thúsaigh siad</span>
<lb n="1216"/><span>a chaitheamh cloch urchair.  D'iarr siad</span>
<lb n="1217"/><span>ar Chonall féacháil leis an chloich.</span>
<lb n="1218"/><span>Chuir seisean ceist orthu an rabh</span>
<lb n="1219"/><span>daoine ar bith thiar sa reilic.  Dubh-</span>
<lb n="1220"/><span>airt siad-san go rabh, ach gur chuma,</span>
<lb n="1221"/><span>nach gcuirfeadh sé an chloch a fhad</span>
<lb n="1222"/><span>leo.  "Maith go leor," arsa Conall.</span>
<lb n="1223"/><span>Chaith sé an chloch urchair: bhí sean-</span>
<lb n="1224"/><span>bhean ag caoineadh ar uaigh ann is</span>
<lb n="1225"/><span>mharbh sé í leis an chloich.</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>Rith seisean, agus rith muintear</span>
<lb n="1228"/><span>an tórraidh 'na dhiaidh.  Siud soir</span>
<lb n="1229"/><span>fríd Ghort an Choirce iad go léir,</span>
<lb n="1230"/><span>is ag camadh an bhóthair, cé casadh</span>
<lb n="1231"/><span>díobhtha ach doctúir agus a bhean ag</span>
<lb n="1232"/><span>tiomáint i gcarbad.  Sgannruigh an</span>
<lb n="1233"/><span>beathadhach, thuit bean an doctúra,</span>
<lb n="1234"/><span>is marbhadh í.</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>Ach, a bhráthair!  d'fhág an doctúir</span>
<lb n="1237"/><span>an carbad fosta agus ina dhiaidh</span>
<lb n="1238"/><span>leis.  As go bráth leis an iomlán</span>
<lb n="1239"/><span>acu soir fríd choillidh an mhinistéire</span>
<lb n="1240"/><span>go dteachaidh siad a fhad le céidh an</span>
<lb n="1241"/><span>Dubh-Choradh i n-aice Bhaile an Easa.</span>
<lb n="1242"/><span>Agus go díreach bhí an long ceithre</span>
<lb n="1243"/><span>slata ón chéidh, i ndiaidh seoladh.</span>
<lb n="1244"/><span>Leis an rúide bhí le Conall chuaidh</span>
<lb n="1245"/><span>sé ar bord d'aon léim amháin, thainic</span>
<lb n="1246"/><span>anuas sa sgeadamán ar mhairneálach</span>
<lb n="1247"/><span>bhí 'na luighe ar bord.  Stiúc an</span>
<lb n="1248"/><span>fear bocht ar an bhomaite.</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>Phill siad an long ar ais leis an</span>
<lb n="1251"/><span>mhairneálach a chur sa reilic.  Cuireadh</span>
<lb n="1252"/><span><pb n="42"/>    </span>
<lb n="1253"/><span>cúirt ar bun annsin gur féachadh</span>
<lb n="1254"/><span>Conall.  Cruthuigheadh gur mharbh sé</span>
<lb n="1255"/><span>sean-bhean fosta.  D'orduigh an</span>
<lb n="1256"/><span>breitheamh Conall a chur ar uaigh na</span>
<lb n="1257"/><span>sean-mhná, agus cibé fear a b'fhearr</span>
<lb n="1258"/><span>ag caitheamh na cloiche é seasamh ag</span>
<lb n="1259"/><span>an bhonn chéadna (ag) ar sheas Conall,</span>
<lb n="1260"/><span>dá muirbhfidhe fhéin é (.i. Conall),</span>
<lb n="1261"/><span>nach mbéadh dochar deanta.</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>Ach cha rabh gar ann: cha rabh fear</span>
<lb n="1264"/><span>ar bith de mhuintir an tórraidh, ná</span>
<lb n="1265"/><span>an doctúir fhéin, ábalta (ar) an</span>
<lb n="1266"/><span>chloch a chur a fhad le Conall.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>Bhí go maith is cha rabh go holc,</span>
<lb n="1269"/><span>sheol an long ar ais is Conall leo</span>
<lb n="1270"/><span>ar bord, a chlaidheamh ina láimh is</span>
<lb n="1271"/><span>croiceann an tsean-ghearráin ar a</span>
<lb n="1272"/><span>dhruim.  Thainic seachrán ortha is rith</span>
<lb n="1273"/><span>an biadh is caitheadh faideoga ar na</span>
<lb n="1274"/><span>fir go léir, is thuit sé ar Chonall</span>
<lb n="1275"/><span>bhocht a chur 'un báis go n-itheadh an</span>
<lb n="1276"/><span>chuid eile é.</span></p>
<lb n="1277"/>
<lb n="1278"/><p><span>Ach, a bhráthair! cheangail Conall</span>
<lb n="1279"/><span>an croiceann fa n-a mhuineál, is</span>
<lb n="1280"/><span>léim sé ó dhruim na luinge isteach</span>
<lb n="1281"/><span>san fhairrge.  Bhí sgoith an tsnámha</span>
<lb n="1282"/><span>aige, is shnámh sé leis go dtainic</span>
<lb n="1283"/><span>sí i dtír thall i n-íochtar na Gréige.</span>
<lb n="1284"/><span>Ba ghnáth le nighin an Ríogh bheith ag</span>
<lb n="1285"/><span>spaisteoracht thart fa'n chósta gach</span>
<lb n="1286"/><span>maidin, is an mhaidin seo thug sí fa</span>
<lb n="1287"/><span>dear Conall 'na luighe is an croi-</span>
<lb n="1288"/><span>ceann fa dtaobh de is an claidheamh</span>
<lb n="1289"/><span>sáithte ann.  D'innis sí do n-a</span>
<lb n="1290"/><span>hathair é.  Thainic cuidiú gur thóg</span>
<lb n="1291"/><span>leo Conall go dtí an Rí.  D'amharc</span>
<lb n="1292"/><span>siad ar an chlaidheamh is chonnaic</span>
<lb n="1293"/><span>siad na focla seo sgríobhtha air: -</span>
<lb n="1294"/><span>"Céad le gach buille."</span></p>
<lb n="1295"/>
<lb n="1296"/><p><span>Bhí go maith is cha rabh go holc,</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1297"/><p><span>fa'n am chéadna seo bhí caisleán úr</span>
<lb n="1298"/><span>dá dheanamh ag Rígh na Gréige, is</span>
<lb n="1299"/><span>an mhéid a thógadh siad sa lá bhéadh</span>
<lb n="1300"/><span>sé caithte anuas ar maidin.  Fuair</span>
<lb n="1301"/><span>Conall aire mhaith, is thainic sé chuige</span>
<lb n="1302"/><span>fhéin.  Tugadh biadh agus deoch dó;</span>
<lb n="1303"/><span>ach le sgéal fada a dheanamh goirid,</span>
<lb n="1304"/><span>d'innis an Rí dó fa dtaobh den</span>
<lb n="1305"/><span>chaisleán, is dubhairt Conall leis go</span>
<lb n="1306"/><span>ndeanfadh seisean a dhícheall.</span></p>
<lb n="1307"/>
<lb n="1308"/><p><span>Chuaidh Conall amach an oidhche seo</span>
<lb n="1309"/><span>agus chaith sé an méid cloch mór a</span>
<lb n="1310"/><span>fuair mé ar bharr an bhalla.  Agus</span>
<lb n="1311"/><span>cha rabh sé i bhfad annsin ag fanacht</span>
<lb n="1312"/><span>go dtainic dhá fhathach.  Thoisigh siad</span>
<lb n="1313"/><span>a leagan an chaisleáin; acht, a bhráthair!</span>
<lb n="1314"/><span>chaith mo Chonall cloch anuas agus</span>
<lb n="1315"/><span>bhuail fear acu i mullach an chinn.</span>
<lb n="1316"/><span>"Ná dean sin níos mó," arsa fathach</span>
<lb n="1317"/><span>acu leis.  Chaith Conall cloch eile</span>
<lb n="1318"/><span>anuas is bhuail sí an dara fathach i</span>
<lb n="1319"/><span>mullach an chinn; is le sgéal fada</span>
<lb n="1320"/><span>a dheanamh goirid, thuit siad fhéin</span>
<lb n="1321"/><span>amach le chéile: throid siad gur</span>
<lb n="1322"/><span>mharbh fear acu an fear eile go</span>
<lb n="1323"/><span>dtainic Conall anuas gur steall</span>
<lb n="1324"/><span>sé an ceann den dara fathach.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>Ach i dtaca le háthas de, bhí sin ar</span>
<lb n="1327"/><span>an Rígh nuair d'innis Conall dó</span>
<lb n="1328"/><span>goidé mar tharla.  Thug an Rí moladh</span>
<lb n="1329"/><span>mór do Chonall is dubhairt go</span>
<lb n="1330"/><span>ndeanfadh sí cúis an-mhaith ar fad.</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>An dara hoidhche thainic dhá fhathach</span>
<lb n="1333"/><span>eile i dtráthaibh an ama chéadna, is</span>
<lb n="1334"/><span>d'éirigh díobhtha mar d'éirigh don</span>
<lb n="1335"/><span>chéad bheirt.</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>"Faraor géar!" arsa'n tsean-</span>
<lb n="1338"/><span>chailleach, máthair na bhfathach, "tá</span>
<lb n="1339"/><span>mo cheathrar mac marbh anois agus</span>
<lb n="1340"/><span>tá eagla mhór orm go muirbhfidh sé</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1341"/><p><span>mo thriúr mac eile fosta mura</span>
<lb n="1342"/><span>dtabhairfidh siad aire mhaith (dóbhtha</span>
<lb n="1343"/><span>fhéin).</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>Ach le sgéal fada a dheanamh</span>
<lb n="1346"/><span>goirid, rinn' Conall réidh an oidhche</span>
<lb n="1347"/><span>seo is chuaidh 'un an chaisleáin.  Cha</span>
<lb n="1348"/><span>rabh i bhfad go dtainic an bheirt a</span>
<lb n="1349"/><span>b'fhearr de na fathaigh is thoisigh an</span>
<lb n="1350"/><span>troid.  Fuair Conall an bhuaidh</span>
<lb n="1351"/><span>ortha (mar fuair ar na fathaigh eile).</span>
<lb n="1352"/><span>Nuair a chuala an seachtmhadh fathach</span>
<lb n="1353"/><span>goidé mar bhí, ní rabh maith leis</span>
<lb n="1354"/><span>comhrac a thabhairt do Chonall, ná bhí</span>
<lb n="1355"/><span>seisean beagán níos laige 'ná an</span>
<lb n="1356"/><span>seisear eile.</span></p>
<lb n="1357"/>
<lb n="1358"/><p><span>Bhí go maith is cha rabh go holc,</span>
<lb n="1359"/><span>pósadh Conall agus nighean an Ríogh,</span>
<lb n="1360"/><span>agus tugadh an áit go huile dó.</span>
<lb n="1361"/><span>Bhí banais ann a mhair lá agus</span>
<lb n="1362"/><span>bliadhain, is bhí an lá deireannach,</span>
<lb n="1363"/><span>má bhí a dhath ann, ní b'fhearr 'ná an</span>
<lb n="1364"/><span>chéad lá.</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>Chomhnuigh siad san chaisleán úr</span>
<lb n="1367"/><span>comh luath is bhí sé deanta.  Bhí am</span>
<lb n="1368"/><span>aoibhinn aerach acu fhéin is ag an Rígh</span>
<lb n="1369"/><span>fada go leor; ach má bhí, badh mhaith</span>
<lb n="1370"/><span>leis an tsean-chailligh Conall a chur</span>
<lb n="1371"/><span>'un báis dá mbíodh a fhios aici goidé</span>
<lb n="1372"/><span>an dóigh.</span></p>
<lb n="1373"/>
<lb n="1374"/><p><span>Fuair Conall cuireadh aon lá</span>
<lb n="1375"/><span>amháin ón tsean-chailligh is óna mac,</span>
<lb n="1376"/><span>an fathach óg.  Thainic mo Chonall.</span>
<lb n="1377"/><span>Leig siad-san ortha fhéin go rabh</span>
<lb n="1378"/><span>fáilte roimhe.  D'iarr an tsean-</span>
<lb n="1379"/><span>chailleach ar an fhathach ghabháil amach</span>
<lb n="1380"/><span>is é fhéin agus Conall an t-iarann</span>
<lb n="1381"/><span>a chaitheamh go bhfuigheadh siad amach</span>
<lb n="1382"/><span>goidé an láidreacht a bhí ann.  Chaith</span>
<lb n="1383"/><span>an fathach an t-iarann giota beag,</span>
<lb n="1384"/><span>ná bhí sé comh trom is nach dtógfadh</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1385"/><p><span>dhá claigeann déag d'fhir chothroma</span>
<lb n="1386"/><span>é.  Rinn' Conall fead ghlaice, is</span>
<lb n="1387"/><span>chuir an fathach ceist air cad chuige</span>
<lb n="1388"/><span>an dtearn sé sin.  "Tá," arsa</span>
<lb n="1389"/><span>Conall, "tá mé ag gabháil a chaitheamh</span>
<lb n="1390"/><span>anonn go hÉirinn chuig gabha an bhaile</span>
<lb n="1391"/><span>s'againne (.i. gabha na Bealtaine).</span>
<lb n="1392"/><span>Gheanfaidh sé inneoin de, agus rinn'</span>
<lb n="1393"/><span>mé an fhead fa choinne é an casán</span>
<lb n="1394"/><span>a fhágháil aige. "Ó, a athair na</span>
<lb n="1395"/><span>gcarad!" arsa'n fathach, "ná caith,</span>
<lb n="1396"/><span>ná béidh sé a dhíoghbháil orm fhéin."</span></p>
<lb n="1397"/>
<lb n="1398"/><p><span>"Tá eagla orm go bhfuighe sé do</span>
<lb n="1399"/><span>bhuaidh," arsa'n tsean-chailleach (nuair</span>
<lb n="1400"/><span>thainic siad isteach); "ach an bhfuil a</span>
<lb n="1401"/><span>fhios agat goidé gheanfas tú: tá,</span>
<lb n="1402"/><span>tabhair leat siar 'un na coilleadh é,</span>
<lb n="1403"/><span>an áit a bhfuil tarbh mire.  Dean</span>
<lb n="1404"/><span>thusa búirfhe, is tiocfaidh an tarbh go</span>
<lb n="1405"/><span>muirbhfidh sé Conall.</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>Chuaidh an bheirt 'un na coilleadh,</span>
<lb n="1408"/><span>agus, a bhráthair!  rinn' Conall an</span>
<lb n="1409"/><span>chéad bhúirfhe, rith sé suas go dtí an</span>
<lb n="1410"/><span>áit a rabh an tarbh, is ghearr an ceann</span>
<lb n="1411"/><span>de le n-a chlaidheamh - ná is cuma cá</span>
<lb n="1412"/><span>rachadh Conall bhíodh an croiceann is</span>
<lb n="1413"/><span>an claidheamh leis.  (Annsin) d'iarr</span>
<lb n="1414"/><span>sé ar an fhathach an tarbh a chaitheamh</span>
<lb n="1415"/><span>ar a dhruim agus a thabhairt 'un a'</span>
<lb n="1416"/><span>bhaile go n-íosfadh siad a sáith de.</span>
<lb n="1417"/><span>(Bhí an ceann leis fhéin).</span></p>
<lb n="1418"/>
<lb n="1419"/><p><span>"Tá eagla orm go mbéidh an</span>
<lb n="1420"/><span>bhuaidh ag Conall," arsa'n tsean-</span>
<lb n="1421"/><span>chailleach.  Ach dubhairt sí leo go</span>
<lb n="1422"/><span>gcaithfeadh siad ghabháil 'un na</span>
<lb n="1423"/><span>coilleadh fa choinne adhmaid a ghean-</span>
<lb n="1424"/><span>fadh teinidh a rósfadh an tarbh.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>Le sgéal fada a dheanamh goirid,</span>
<lb n="1427"/><span>chuiadh, is tharraing Conall dhá chrann</span>
<lb n="1428"/><span>mhóra.  Chuir an fathach ceist cad</span>
<lb n="1429"/><span><pb n="46"/> </span>
<lb n="1430"/><span>chuighe an dtearn sé sin.  Dubhairt</span>
<lb n="1431"/><span>leis gur fa choinne an choillidh uilig</span>
<lb n="1432"/><span>a thabhairt soir a bhí sé.  "Ó, a rí na</span>
<lb n="1433"/><span>gcarad!" arsa'n fathach, "ná dean</span>
<lb n="1434"/><span>sin ar chor ar bith; tá oiread liom-</span>
<lb n="1435"/><span>sa is gheanfas cúis."  Dubhairt Conall</span>
<lb n="1436"/><span>go rabh maith go leor.</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>D'imthigh siad leo agus rós an</span>
<lb n="1439"/><span>tarbh.</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>Bhí go maith is cha rabh go holc gur</span>
<lb n="1442"/><span>thoisigh an comhrac fa ché acu a b'fhearr</span>
<lb n="1443"/><span>ag ithe an tairbh.  Ach, a bhráthair!</span>
<lb n="1444"/><span>goidé rinn' Conall le croiceann</span>
<lb n="1445"/><span>an tsean-ghearráin bháin ach é a chur</span>
<lb n="1446"/><span>thart fa n-a chorp a ghan fhios don</span>
<lb n="1447"/><span>fhathach.  Thoisigh an bheirt ar an</span>
<lb n="1448"/><span>itheachán, is bhí Conall ag ithe trí</span>
<lb n="1449"/><span>ghreim le haon ghreim an fhathaigh.</span>
<lb n="1450"/><span>Bhí Conall ag leigean air fhéin go</span>
<lb n="1451"/><span>rabh sé fhéin a shlugadh go huile, ach</span>
<lb n="1452"/><span>ina áit sin, bhí sé 'gha chur sa</span>
<lb n="1453"/><span>chroiceann.</span></p>
<lb n="1454"/>
<lb n="1455"/><p><span>Stad an bheirt den ithe.  Luigh</span>
<lb n="1456"/><span>Conall siar is tharraing amach sgian</span>
<lb n="1457"/><span>bheag a bhí ina phóca, ghearr sé an</span>
<lb n="1458"/><span>croiceann suas, agus thainic an</span>
<lb n="1459"/><span>fheoil amach os coinne an fhathaigh.</span></p>
<lb n="1460"/>
<lb n="1461"/><p><span>"Mo dhona is mo dhothairne," arsa'n</span>
<lb n="1462"/><span>fathach, "gur ith mé fhéin barraidheacht."</span>
<lb n="1463"/><span>Rinn' sé an cleas céadna a chonnaic</span>
<lb n="1464"/><span>sé Conall a dheanamh: stoth sé a</span>
<lb n="1465"/><span>bholg leis an sgin.  Luigh sé siar</span>
<lb n="1466"/><span>annsin agus fuair bás.</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>Bhí an tsean-chailleach go brónach</span>
<lb n="1469"/><span>ar fad, is dubhairt Conall go leigh-</span>
<lb n="1470"/><span>easfadh seisean an fathach má bhí aon</span>
<lb n="1471"/><span>ghiota muic-fheola aici.  Chuartuigh sí</span>
<lb n="1472"/><span>go bhfuair sí dhá sgealbhóig muic-</span>
<lb n="1473"/><span>fheola.  Arsa Conall léithe: "Cuir</span>
<lb n="1474"/><span>iseach san oighean iad"; agus chuir.</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1475"/><p><span>"Cuir siar go maith iad," arsa Conall;</span>
<lb n="1476"/><span>is nuair fuair seisean an tsean-</span>
<lb n="1477"/><span>chailleach isteach i gceart, dhinn sé</span>
<lb n="1478"/><span>siar i bhfad ní b'fhuide í is dhruid</span>
<lb n="1479"/><span>sé an doras uirthi gur bruitheadh í.</span></p>
<lb n="1480"/>
<lb n="1481"/><p><span>Chan fhacas níos mó an tsean-</span>
<lb n="1482"/><span>chailleach.  Ba é sin deireadh leis</span>
<lb n="1483"/><span>an iomlán acu.</span></p>
<lb n="1484"/>
<lb n="1485"/><p><span>D'amharc Conall in gach coirneál,</span>
<lb n="1486"/><span>is bhí airgead is gach a'n seort in</span>
<lb n="1487"/><span>gach áit ar amharc sé.  Char bhain sé</span>
<lb n="1488"/><span>le dadaidh ach pilleadh ar ais go dtí</span>
<lb n="1489"/><span>an caisleán.  Bhí lúthgháir ar a bhean</span>
<lb n="1490"/><span>agus ar an Rígh roimhe gan amhras.</span>
<lb n="1491"/><span>Chuaidh siad an clochán tamall ina</span>
<lb n="1492"/><span>dhiaidh sin is níor báitheadh iad, is</span>
<lb n="1493"/><span>thainic mise an bóthar is tá mé slán</span>
<lb n="1494"/><span>go fóill, buidheachas do Dhia.</span>
<lb n="1495"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1496"/><p><span>Ó DOMHNAILL AGUS MAC AN BHÁIRD</span></p>
<lb n="1497"/>
<lb n="1498"/><p><span>I bhfad ó shoin, nuair a bhí Ó Domh-</span>
<lb n="1499"/><span>naill i n-árd-réim i gCaisleán Dhún</span>
<lb n="1500"/><span>na nGall, ba ghnáth leis bheith amuigh</span>
<lb n="1501"/><span>ar fud na condae go minic, corr</span>
<lb n="1502"/><span>lá ag seilg fa na sléibhtibh, agus</span>
<lb n="1503"/><span>laethe eile ag maircidheacht thart agus</span>
<lb n="1504"/><span>ag breathnú uadh.</span></p>
<lb n="1505"/>
<lb n="1506"/><p><span>Lá amháin dá rabh Ó Domhnaill</span>
<lb n="1507"/><span>amuigh fa ghleanntaibh Thír Chonaill</span>
<lb n="1508"/><span>thainic air ceo iongantach trom, agus</span>
<lb n="1509"/><span>ní rabh sé ábalta ar a bhealach a</span>
<lb n="1510"/><span>dheanamh ar ais 'un an Chaisleáin.</span>
<lb n="1511"/><span>Thiomáin sé leis fríd shléibhtibh agus</span>
<lb n="1512"/><span>choilltibh go dtí go dtainic sé a fhad</span>
<lb n="1513"/><span>le teach beag cheann-tuigheadh a bhí</span>
<lb n="1514"/><span>ar thaoibh an bhealaigh mhóir.  Tharraing</span>
<lb n="1515"/><span>Ó Domhnall suas ar an teach le fios</span>
<lb n="1516"/><span>a fhagháil ce'n bealach a b'fhearr a</span>
<lb n="1517"/><span>bheirfeadh trasna é ar abhainn a bhí</span>
<lb n="1518"/><span>ann.  D'umhluigh sé ar dhruim an</span>
<lb n="1519"/><span>bheathadhaigh ag doras an toighe bhig</span>
<lb n="1520"/><span>seo, agus d'fhiafruigh an rabh aonduine</span>
<lb n="1521"/><span>istoigh.  Dubhairt gasúr a bhí 'na</span>
<lb n="1522"/><span>shuidhe ag an teinidh go rabh - fear go</span>
<lb n="1523"/><span>leith agus ceann gearráin.</span></p>
<lb n="1524"/>
<lb n="1525"/><p><span>D'fhiafruigh Ó Domhnaill de annsin</span>
<lb n="1526"/><span>an rabh glinn san abhainn.  Dubhairt</span>
<lb n="1527"/><span>an gasúr leis go rabh.</span></p>
<lb n="1528"/>
<lb n="1529"/><p><span>D'imthigh Ó Domhnaill annsin agus</span>
<lb n="1530"/><span>chuaidh trasna na habhanna an aith-</span>
<lb n="1531"/><span>ghiorra 'un a' bhaile - trasna san áit</span>
<lb n="1532"/><span>ar iarr an gasúr air ghabháil; ach</span>
<lb n="1533"/><span>fhobair gur báitheadh é fhéin agus a</span>
<lb n="1534"/><span>a bheathadhach.</span></p>
<lb n="1535"/>
<lb n="1536"/><p><span>Lá ar n-a bhárach, i ndiaidh Ó Domh-</span>
<lb n="1537"/><span>naill ghabháil 'un a' bhaile, chuir sé</span>
<lb n="1538"/><span><pb n="52"/>   </span>
<lb n="1539"/><span>sgéala fa dhéin an ghasúra, go rabh</span>
<lb n="1540"/><span>gnaithe áirid aige leis, ach go gcaith-</span>
<lb n="1541"/><span>feadh sé theacht ina láthair gan a dhath</span>
<lb n="1542"/><span>éadaigh bheith air, agus gan bheith tárn-</span>
<lb n="1543"/><span>ochtuighthe, gan bheith ag maircidheacht</span>
<lb n="1544"/><span>ná ag siubhal le míniú a thabhairt ar</span>
<lb n="1545"/><span>an rud adubhairt sé an lá roimhe sin.</span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>Nuair a chuala athair agus máthair</span>
<lb n="1548"/><span>an ghasúra go gcaithfeadh sé míniú</span>
<lb n="1549"/><span>a thabhairt ar an rud adubhairt sé an</span>
<lb n="1550"/><span>lá roimhe sin, thainic eagla mhór ortha</span>
<lb n="1551"/><span>go mbainfidhe an ceann den ghasúr,</span>
<lb n="1552"/><span>oir rinn' siad amach nach mbéadh sé</span>
<lb n="1553"/><span>ábalta ar sin a dheanamh.  Ach d'iarr</span>
<lb n="1554"/><span>an gasúr ar a athair agus ar a</span>
<lb n="1555"/><span>mháthair gan sin brón ar bith a chur</span>
<lb n="1556"/><span>ortha, ná go bhféachfadh seisean le</span>
<lb n="1557"/><span>míniú an roda a thabhairt d'Ó</span>
<lb n="1558"/><span>Domhnaill.  Le sin chaith an gasúr</span>
<lb n="1559"/><span>de a chuid éadaigh, chas sean-eangach</span>
<lb n="1560"/><span>thar n-a chorp, agus d'imthigh leis ag</span>
<lb n="1561"/><span>tarraingt ar Chaisleán Uí Dhomhaill</span>
<lb n="1562"/><span>i nDún na nGall.  Ach sul a dtainic</span>
<lb n="1563"/><span>sé comhgarach den Chaisleán, goidé</span>
<lb n="1564"/><span>casadh air ach collach muice.  Fuair</span>
<lb n="1565"/><span>sé greim rubaill ar an chollach, chaith</span>
<lb n="1566"/><span>leath-chos tharais, agus an chos eile</span>
<lb n="1567"/><span>ag tarraingt ina dhiaidh, agus thainic</span>
<lb n="1568"/><span>ar an dóigh sin go doras an Chaisleáin.</span>
<lb n="1569"/><span>Thainic Ó Domhnaill i láthair annsin</span>
<lb n="1570"/><span>agus chuir forán roimhe.</span></p>
<lb n="1571"/>
<lb n="1572"/><p><span>"'Tchím," adeir Ó Domhnaill leis</span>
<lb n="1573"/><span>an ghasúr, "go dtainic tú 'mo láthair</span>
<lb n="1574"/><span>sa dóigh ar orduigh mé duid.  Anois,</span>
<lb n="1575"/><span>innis damh cad chuige ar ubhairt tú</span>
<lb n="1576"/><span>liom indé go bhfuighinn trasna na</span>
<lb n="1577"/><span>habhanna tirim, ná fhobair gur báitheadh</span>
<lb n="1578"/><span>mé fhéin agus mo bheathadhach capaill</span>
<lb n="1579"/><span>ag gabháil anonn dúinn."</span></p>
<lb n="1580"/>
<lb n="1581"/><p><span>Labhair an gasúr annsin agus</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1582"/><p><span>dubhairt leis go rabh cuid lachan a</span>
<lb n="1583"/><span>mháthara ag gabháil anonn agus anall</span>
<lb n="1584"/><span>annsin 'ach a'n lá agus nach dteachaidh</span>
<lb n="1585"/><span>sé ariamh thar a mbolg ortha lá ar</span>
<lb n="1586"/><span>bith.  Ba léar d'Ó Domhnaill as</span>
<lb n="1587"/><span>freagra seo an ghasúra nach rabh</span>
<lb n="1588"/><span>sárú le deanamh air i bpointe ar</span>
<lb n="1589"/><span>bith.</span></p>
<lb n="1590"/>
<lb n="1591"/><p><span>Dubhairt Ó Domhnaill leis an</span>
<lb n="1592"/><span>ghasúr go rabh deirbhshiúr aige agus</span>
<lb n="1593"/><span>go dtabhairfeadh sé dó í le pósadh.</span>
<lb n="1594"/><span>Dubhairt an gasúr go rabh sin maith</span>
<lb n="1595"/><span>go leor, ach go gcaithfeadh seisean í</span>
<lb n="1596"/><span>a fheiceáil ar dtús, ná ní phósfadh sé</span>
<lb n="1597"/><span>muc i mála.</span></p>
<lb n="1598"/>
<lb n="1599"/><p><span>Sgairteadh annsin ar dheirbhshiúir</span>
<lb n="1600"/><span>Uí Dhomhnaill i láthair; ach nuair a</span>
<lb n="1601"/><span>chonnaic an gasúr í, ní phósfadh sé í</span>
<lb n="1602"/><span>ar ór na cruinne - bhí sí comh míofur</span>
<lb n="1603"/><span>sin.  'Sé an rud adubhairt sé le</span>
<lb n="1604"/><span>hÓ Domhnaill gur mhór an náire do</span>
<lb n="1605"/><span>n-a threibh ríoghamhail a leithéid de</span>
<lb n="1606"/><span>mhnaoi a bheith fa n-a chaisleán, ní hé</span>
<lb n="1607"/><span>amháin a chur ar ghasúr óg cosamhail</span>
<lb n="1608"/><span>leis-sean.</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>Chuir sin fearg mhór ar Ó Domhnaill,</span>
<lb n="1611"/><span>agus ní thearn sé ach leitir a sgríobhadh</span>
<lb n="1612"/><span>sa bhomaite agus a síneadh chuig an</span>
<lb n="1613"/><span>ghasúr.</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>D'orduigh sé dó gan an leitir a</span>
<lb n="1616"/><span>thabhairt do dhuine ar bith ar eagla</span>
<lb n="1617"/><span>go mbéadh a fhios goidé bhí innti.</span>
<lb n="1618"/><span>D'iarr sé air siubhal leis go mbéadh</span>
<lb n="1619"/><span>sé ag Caisleán na Finne - ná bhí</span>
<lb n="1620"/><span>dearthair d'Ó Domhnaill ina chomh-</span>
<lb n="1621"/><span>nuidhe i gCaisleán na Finne.</span></p>
<lb n="1622"/>
<lb n="1623"/><p><span>Sul ar shroich an gasúr Caisleán</span>
<lb n="1624"/><span>na Finne, goidé rinn' sé ach ghabháil</span>
<lb n="1625"/><span>isteach i dteach sgoile bhí ar thaoibh</span>
<lb n="1626"/><span>an róid, agus d'fiafruigh an maighis-</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1627"/><p><span>tir de cá rabh sé ag gabháil.  Dubhairt</span>
<lb n="1628"/><span>an gasúr leis go rabh sé ar a bhealach</span>
<lb n="1629"/><span>go Caisleán na Finne le leitir a</span>
<lb n="1630"/><span>chuir Ó Domhnaill leis chuig a dhearth-</span>
<lb n="1631"/><span>air.  D'iarr an maighistir an leitir</span>
<lb n="1632"/><span>air go bhfeiceadh sé goidé bhí innti.</span>
<lb n="1633"/><span>Dubhairt an gasúr leis nach dtiocfadh</span>
<lb n="1634"/><span>leis sin a dheanamh, ná go mbéadh a</span>
<lb n="1635"/><span>fhios gur fosgladh í, agus nach rabh</span>
<lb n="1636"/><span>ordú ar bith aige sin a dheanamh.</span>
<lb n="1637"/><span>Dubhairt an maighistir leis gan</span>
<lb n="1638"/><span>eagla ar bith bheith air fa sin, ná nach</span>
<lb n="1639"/><span>bhfaca seisean lorg pinn ariamh nach</span>
<lb n="1640"/><span>dtiocfadh leis aithris a dheanamh air,</span>
<lb n="1641"/><span>agus nach mbéadh a fhios gur fosgladh</span>
<lb n="1642"/><span>í.</span></p>
<lb n="1643"/>
<lb n="1644"/><p><span>Thug an gasúr an leitir dó annsin;</span>
<lb n="1645"/><span>agus léigh an maighistir í gan fios</span>
<lb n="1646"/><span>a thabhairt don ghasúr goidé bhí innti.</span>
<lb n="1647"/><span>Nuair a bhí an leitir léighte aige,</span>
<lb n="1648"/><span>dubhairt sé agus é ag crathadh a</span>
<lb n="1649"/><span>chinn: "Mo thrí thruaighe thú, is tú</span>
<lb n="1650"/><span>atá ag iomchar na croiche!"</span></p>
<lb n="1651"/>
<lb n="1652"/><p><span>Shiubhail an gasúr leis annsin go</span>
<lb n="1653"/><span>dtainic sé go Caisleán na Finne.</span>
<lb n="1654"/><span>Ar teacht i láthair dó 'un an Chais-</span>
<lb n="1655"/><span>leáin bhí fear dá thogáil báithte as</span>
<lb n="1656"/><span>abhainn a bhí ann.  Chruinnigh mórán</span>
<lb n="1657"/><span>daoine go dtaoibh na habhanna nuair</span>
<lb n="1658"/><span>a chuala siad gur báitheadh an fear.</span>
<lb n="1659"/><span>Cibé nach rabh ann, bhí dearthair Uí</span>
<lb n="1660"/><span>Dhomhnaill ann, agus d'fhiafruigh sé</span>
<lb n="1661"/><span>céacu páiste nó duine críonna</span>
<lb n="1662"/><span>bhí báithte.  D'fhreagair an gasúr é</span>
<lb n="1663"/><span>go sílfeadh sé nach críonnacht ar bith</span>
<lb n="1664"/><span>a bheirfeadh ar dhuine é fhéin a bháthadh.</span>
<lb n="1665"/><span>Sa bhomaite chéadna sin smaointigh</span>
<lb n="1666"/><span>dearthair Uí Domhnaill gur Mac</span>
<lb n="1667"/><span>an Bháird a bhí aige ann, agus</span>
<lb n="1668"/><span>d'fhiafruigh sé de cá fhad síos a bhí</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1669"/><p><span>sé.  Dubhairt an gasúr go rabh sé</span>
<lb n="1670"/><span>síos a fhad is bhí sé salach.  "An</span>
<lb n="1671"/><span>tusa Mac an Bháird?" arsa dearthair</span>
<lb n="1672"/><span>Uí Dohmhnaill.  "Is mé go dearbhtha,"</span>
<lb n="1673"/><span>arsa Mac an Bháird.  "Bhí ag teacht</span>
<lb n="1674"/><span>liom-sa 'un an Chaisleáin, má's tú,"</span>
<lb n="1675"/><span>arsa dearthair Uí Dhomhnaill.</span></p>
<lb n="1676"/>
<lb n="1677"/><p><span>Ar teacht isteach dóbhtha 'un an</span>
<lb n="1678"/><span>Chaisleáin thug deathair Uí Dhomhnaill</span>
<lb n="1679"/><span>ordú do n-a chuid searbhfhoghantuidhthe</span>
<lb n="1680"/><span>a shuipeár a dheanamh réidh go maith</span>
<lb n="1681"/><span>do Mhac an Bháird.  Rinn' na seirbh-</span>
<lb n="1682"/><span>ísigh mar hiarradh ortha, agus rinneadh</span>
<lb n="1683"/><span>réidh suipeár maith dó fhéin agus do</span>
<lb n="1684"/><span>bheirt eile bhuachaillí aimsire, agus</span>
<lb n="1685"/><span>cuireadh 'un an aon tábla amháin</span>
<lb n="1686"/><span>iad.</span></p>
<lb n="1687"/>
<lb n="1688"/><p><span>Nuair a b'fhada le dearthair Uí</span>
<lb n="1689"/><span>Domhnaill a bhí siad ag ithe, chuaidh</span>
<lb n="1690"/><span>sé go dtí doras an tseomra agus</span>
<lb n="1691"/><span>chonnaic sé go rabh uibh i láimh gach</span>
<lb n="1692"/><span>duine ach Mac an Bháird.  "Nach</span>
<lb n="1693"/><span>bhfuil uibh ar bith ag Mac an Bháird?"</span>
<lb n="1694"/><span>arsa seisean.  "Dá mbéadh do lámh</span>
<lb n="1695"/><span>in mo bholg, bhéadh a fhios agat sin,"</span>
<lb n="1696"/><span>arsa Mac an Bháird.  "Bhí mé le</span>
<lb n="1697"/><span>do chrochadh ar uair a dó dhéag a chlog</span>
<lb n="1698"/><span>anocht," arsa dearthair Uí Dhomhnaill,</span>
<lb n="1699"/><span>"ach ó tharla go bhfuil tú comh beag</span>
<lb n="1700"/><span>de mhúineadh is atá tú, fuigfidh mé</span>
<lb n="1701"/><span>anois thú go dtí a dó dhéag i mbárach</span>
<lb n="1702"/><span>go bhfeicfidh an saoghal mór uilig</span>
<lb n="1703"/><span>thú do do chrochadh."  "Tá mise an-</span>
<lb n="1704"/><span>shásta mo chrochadh am ar bith," arsa</span>
<lb n="1705"/><span>Mac an Bháird.</span></p>
<lb n="1706"/>
<lb n="1707"/><p><span>Chuaidh Mac an Bháird a luighe</span>
<lb n="1708"/><span>annsin agus chodluigh sé go sámh go</span>
<lb n="1709"/><span>héirge gréine lá ar n-a bhárach.</span>
<lb n="1710"/><span>D'éirigh sé ar maidin lá ar n-a</span>
<lb n="1711"/><span>bhárach agus rinn' a bhricfeasta go</span>
<lb n="1712"/><span><pb n="56"/> </span>
<lb n="1713"/><span>maith.  Bhíthear le n-a chrochadh ar</span>
<lb n="1714"/><span>uair a dó dhéag an lá sin.</span></p>
<lb n="1715"/>
<lb n="1716"/><p><span>Thainic sé i láthair ag an am a</span>
<lb n="1717"/><span>rabhthar le n-a chrochadh.  Ní rabh</span>
<lb n="1718"/><span>cuma air go rabh eagla ar bith dá</span>
<lb n="1719"/><span>laighead air.  Char labhair sé a'n</span>
<lb n="1720"/><span>fhocal ariamh go dteachaidh an rópa</span>
<lb n="1721"/><span>caol cnáibe ar a mhuineál; ach sul</span>
<lb n="1722"/><span>ar tharraing an crochadóir an snaidhm,</span>
<lb n="1723"/><span>labhair Mac an Bháird agus d'iarr</span>
<lb n="1724"/><span>sé athchuinghe ar Ó Domhnaill, ach ní</span>
<lb n="1725"/><span>athchuinghe bheo.  Dubhairt dearthair</span>
<lb n="1726"/><span>Uí Dhomhnaill go bhfuigheadh sé athchu-</span>
<lb n="1727"/><span>inghe ar bith dá n-iarrfadh sé ach</span>
<lb n="1728"/><span>athchuinghe bheo.  Annsin d'iarr Mac</span>
<lb n="1729"/><span>an Bháird ar dhearthair Uí Dhomhnaill</span>
<lb n="1730"/><span>theacht agus a cheann a chur sa tsnai-</span>
<lb n="1731"/><span>dhm ina chuideachta-san.  Ní dheanfadh</span>
<lb n="1732"/><span>an fear uasal sin; agus mar gheall</span>
<lb n="1733"/><span>ar gan a fhocal a bhriseadh, leig sé</span>
<lb n="1734"/><span>cead a chinn le Mac an Bháird.</span>
<lb n="1735"/><span>D'imthigh Mac an Bháird agus bhain</span>
<lb n="1736"/><span>an baile amach.</span></p>
<lb n="1737"/>
<lb n="1738"/><p><span>Go gearr ina dhiaidh sin bhí a</span>
<lb n="1739"/><span>Domhnaill ag fagháil cinn ar Chaisleán</span>
<lb n="1740"/><span>Dhún na nGall, agus bhí aige ag</span>
<lb n="1741"/><span>obair air fir chéirde as Sasain anall</span>
<lb n="1742"/><span>gur chuir siad críoch leis an obair.</span></p>
<lb n="1743"/>
<lb n="1744"/><p><span>Bhí crann ag fás le taoibh an Chais-</span>
<lb n="1745"/><span>leáin agus bhí a bharr ag cromadh</span>
<lb n="1746"/><span>amach os cionn na haibhléise.  Chuaidh</span>
<lb n="1747"/><span>fear de mhuintir na Sasana agus</span>
<lb n="1748"/><span>chaith sé tor sa chrann, agus dubhairt</span>
<lb n="1749"/><span>gur sin dubhshlán na hÉireann aon-</span>
<lb n="1750"/><span>duine a fhagháil a tharraingeochadh an</span>
<lb n="1751"/><span>tor.  Ghoill seo go mór ar Ó Domh-</span>
<lb n="1752"/><span>naill go mbéadh dubhshlán na hÉireann</span>
<lb n="1753"/><span>ag na Sasanaigh, agus ní rabh a fhios</span>
<lb n="1754"/><span>aige cá bhfuigheadh sé duine bhéadh</span>
<lb n="1755"/><span>ábalta ar a tharraingt.  Sa deireadh</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1756"/><p><span>smaointigh sé dá mbéadh duine ar</span>
<lb n="1757"/><span>bith i nÉirinn a bhéadh ábalta ar an</span>
<lb n="1758"/><span>ghníomh a dheanamh gurab é Mac an</span>
<lb n="1759"/><span>Bháird an fear sin.  Chuirfeadh sé</span>
<lb n="1760"/><span>fa n-a choinne ach ní rabh a fhios aige</span>
<lb n="1761"/><span>i nÉirinn cá rabh sé.</span></p>
<lb n="1762"/>
<lb n="1763"/><p><span>Thug sé ordú annsin do na seir-</span>
<lb n="1764"/><span>bhísigh gan duine bocht ar bith dá</span>
<lb n="1765"/><span>dtiocfadh a leigean ón Chaisleán go</span>
<lb n="1766"/><span>bhfeicfeadh seisean cá rabh Mac an</span>
<lb n="1767"/><span>Bháird ag baint faoi.  Rinn' siad</span>
<lb n="1768"/><span>sin dó.  De réir mar bhíodh na bochta</span>
<lb n="1769"/><span>ag imtheacht ón Chaisleán bhíodh Ó</span>
<lb n="1770"/><span>Domhnaill ag cur tuairisge Mhic an</span>
<lb n="1771"/><span>Bháird nó go dtí go dtainic fear</span>
<lb n="1772"/><span>bocht thart lá amháin a d'innis do</span>
<lb n="1773"/><span>Ó Domhnaill go rabh a fhios aige-</span>
<lb n="1774"/><span>sean cá rabh Mac an Bháird, ach nach</span>
<lb n="1775"/><span>rabh maith ar bith dó chur fa n-a choinne</span>
<lb n="1776"/><span>de bhrigh nach dtiocfadh sé dhá chóir.</span>
<lb n="1777"/><span>Thug Ó Domhnaill gach uile ghealltanas</span>
<lb n="1778"/><span>nach mbainfeadh sé leis ach go gcuir-</span>
<lb n="1779"/><span>feadh an fháilte a b'fhearr roimhe.</span></p>
<lb n="1780"/>
<lb n="1781"/><p><span>Fuair Mac an Bháird an sgéala</span>
<lb n="1782"/><span>gur chuir Ó Domhnaill cuireadh air</span>
<lb n="1783"/><span>theacht 'un an Chaisleáin; ach sul a</span>
<lb n="1784"/><span>dteachaidh sé chuig Ó Domhnaill, leig</span>
<lb n="1785"/><span>sé féasóg shé seachtmhainí fás air</span>
<lb n="1786"/><span>fhéin, agus chuaidh annsin i n-inibh</span>
<lb n="1787"/><span>duine bhoicht chuig Ó Domhnaill.  Ach</span>
<lb n="1788"/><span>má chuaidh fhéin, níor leig sé a aithne go</span>
<lb n="1789"/><span>dtí é go bhfuair gach uile ghealltanas</span>
<lb n="1790"/><span>ó Ó Domhnaill nach ndeanfadh sé</span>
<lb n="1791"/><span>dochar ar bith dó.  Annsin dubhairt</span>
<lb n="1792"/><span>sé le hÓ Domhnaill gurab eisean</span>
<lb n="1793"/><span>Mac an Bháird.  Thainic lúthgháir mhór</span>
<lb n="1794"/><span>ar Ó Domhnaill nuair a chuala sé</span>
<lb n="1795"/><span>gurbh'é bhí ann, agus d'innis dó a</span>
<lb n="1796"/><span>ghnaithe leis.</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>Fuair sé Mac an Bháird bearrtha</span>
<lb n="1799"/><span><pb n="58"/> </span>
<lb n="1800"/><span>agus nighte annsin, agus chuir air</span>
<lb n="1801"/><span>culaidh den éadach a b'fhearr a bhí</span>
<lb n="1802"/><span>le fagháil.  D'orduigh sé dó an</span>
<lb n="1803"/><span>seomra b'fhearr dá rabh sa Chaisleán,</span>
<lb n="1804"/><span>an áit a bhfuigheadh sé togha gach bídh</span>
<lb n="1805"/><span>agus rogha gach dighe go cionn sé</span>
<lb n="1806"/><span>seachtmhainí mar i ndúil is go mbéadh</span>
<lb n="1807"/><span>sé ábalta ar an tor a tharraingt.</span>
<lb n="1808"/><span>Ach i gcionn thrí lá ghoid Mac an</span>
<lb n="1809"/><span>Bháird amach as an Chaisleán agus</span>
<lb n="1810"/><span>chuaidh suas ar an chrann, tharraing</span>
<lb n="1811"/><span>an tor agus sháith cúig troighthe níos</span>
<lb n="1812"/><span>airde é i mbarr an chrainn, agus</span>
<lb n="1813"/><span>dubhairt gur sin dubhshlán na Sasana</span>
<lb n="1814"/><span>go bráth.</span></p>
<lb n="1815"/>
<lb n="1816"/><p><span>Ach bhí gnaithe eile ag Ó Domhnaill</span>
<lb n="1817"/><span>le Mac an Bháird.  San am sin bhíodh</span>
<lb n="1818"/><span>fear ag gabháil thart a dtugtaoi</span>
<lb n="1819"/><span>an Ghné Cháinte air.  Bhí a fhios ag</span>
<lb n="1820"/><span>Ó Domhnaill go rabh an Ghné Cháinte</span>
<lb n="1821"/><span>seo ag teacht gan mhoill 'un an</span>
<lb n="1822"/><span>Chaisleáin, mar bhí sé ag siubhal ar</span>
<lb n="1823"/><span>mhór-uaislibh na tíre san am.  Is</span>
<lb n="1824"/><span>cosamhail gur duine aistidheach</span>
<lb n="1825"/><span>bearrtha a bhí ann, agus bhí eagla ar</span>
<lb n="1826"/><span>gach duine roimh n-a theangaidh.  Is</span>
<lb n="1827"/><span>cosamhail go rabh eagla ar Ó Domh-</span>
<lb n="1828"/><span>naill roimhe fosta.  Ach an lá seo</span>
<lb n="1829"/><span>dá rabh Ó Domhnaill ag súil leis an</span>
<lb n="1830"/><span>Ghné Cháinte, thug sé ordú do Mhac</span>
<lb n="1831"/><span>an Bháird é fhéin a ghléasadh i gculaidh</span>
<lb n="1832"/><span>an bhuachaill bó, agus chuir sealbhán</span>
<lb n="1833"/><span>dá chuid eallaigh leis ionnus go</span>
<lb n="1834"/><span>sílfeadh an Ghné Cháinte gur buachaill</span>
<lb n="1835"/><span>na bó é.</span></p>
<lb n="1836"/>
<lb n="1837"/><p><span>D'fhan Mac an Bháird ag sraith</span>
<lb n="1838"/><span>na habhanna go dtainic an Ghné</span>
<lb n="1839"/><span>Cháinte - é fhéin agus a bhean agus</span>
<lb n="1840"/><span>coileán beag madaidh - ionns' air</span>
<lb n="1841"/><span>agus iad istoigh i gcarr bheag.</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1842"/><p><span>Sheasuigh siad ar an taoibh eile den</span>
<lb n="1843"/><span>abhainn agus bhreathnuigh an Caisleán</span>
<lb n="1844"/><span>uatha anall.  Labhair Mac an Bháird</span>
<lb n="1845"/><span>leobhtha agus d'fhiafruigh cé hiad</span>
<lb n="1846"/><span>fhéin nó goidé an rud iad.  Thug an</span>
<lb n="1847"/><span>Ghné Cháinte freagra mar seo ar</span>
<lb n="1848"/><span>Mhac an Bháird:</span></p>
<lb n="1849"/>
<lb n="1850"/><p><span>"Rois Súile mise a shiubhlas an tír seo</span>
<lb n="1851"/><span>maidin is neoin;</span>
<lb n="1852"/><span>An mhéid iarraim gheibhim agus bheirim</span>
<lb n="1853"/><span>liom thart mar lón;</span>
<lb n="1854"/><span>Deir daoine go bhfuil mé comh bearrtha</span>
<lb n="1855"/><span>leis an chloich mhóir,</span>
<lb n="1856"/><span>Gur bean sidhe mo chéile, is nach bhfuil</span>
<lb n="1857"/><span>in mo choileán ach dobhar."</span></p>
<lb n="1858"/>
<lb n="1859"/><p><span>Labhair Mac an Bháird annsin agus</span>
<lb n="1860"/><span>isé dubhairt sé:</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>"A Rois Súile, a Rois Súile, is tú an</span>
<lb n="1863"/><span>fear beadaidhe;</span>
<lb n="1864"/><span>Is tú an fear is bearrtha dá bhfacas le</span>
<lb n="1865"/><span>fada;</span>
<lb n="1866"/><span>Is tú an díofrach beag sgallta, tú fhéin,</span>
<lb n="1867"/><span>do bhean, is do mhadadh</span>
<lb n="1868"/><span>Ag triall na gcríoch seo síos le do</span>
<lb n="1869"/><span>mhála folamh."</span></p>
<lb n="1870"/>
<lb n="1871"/><p><span>Lean siad leo annsin ag gearradh</span>
<lb n="1872"/><span>chuig n-a chéile ar feadh tamaill;</span>
<lb n="1873"/><span>ach sa deireadh thug an Ghné Cháinte</span>
<lb n="1874"/><span>suas, ná ní rabh sé ábalta ar an</span>
<lb n="1875"/><span>choinnil a sheasamh do Mhac an</span>
<lb n="1876"/><span>Bháird.  "Ó tharla buachaill na bó</span>
<lb n="1877"/><span>comh bearrtha seo," arsa'n Ghné Cháinte</span>
<lb n="1878"/><span>ina intinn fhéin, "caithfidh sé go</span>
<lb n="1879"/><span>dtug an diabhal leis an maighistir!"</span>
<lb n="1880"/><span>Ní thearn an Ghné Cháinte ach pilleadh</span>
<lb n="1881"/><span>ar a chois agus imtheacht an bealach</span>
<lb n="1882"/><span>a dtainic sé.</span></p>
<lb n="1883"/>
<lb n="1884"/><p><span>Chuaidh Mac an Bháird ionns' ar</span>
<lb n="1885"/><span>Ó Domhnaill agus d'innis dó gur</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1886"/><p><span>chuir sé an tóir ar an Ghné Cháinte.</span>
<lb n="1887"/><span>Chuir sin lúthgháir mhór ar Ó Domhnaill.</span>
<lb n="1888"/><span>Shuidh sé síos agus sgríobh sé leitir</span>
<lb n="1889"/><span>do Mhac an Bháird, agus thug ordú</span>
<lb n="1890"/><span>dó gan an leitir a thabhairt do dhuine</span>
<lb n="1891"/><span>ar bith go rachadh sé a fhad leis an</span>
<lb n="1892"/><span>Leic Bhig i n-Ailt an Chorráin, agus í</span>
<lb n="1893"/><span>a thabhairt don agent annsin.  Shiubhail</span>
<lb n="1894"/><span>Mac an Bháird leis, coiscéim anois</span>
<lb n="1895"/><span>agus coiscéim aríst, gan deifre ar</span>
<lb n="1896"/><span>bith, ag smaointiú i dtólamh nach</span>
<lb n="1897"/><span>rabh rud ar bith sa leitir.  Ar theacht</span>
<lb n="1898"/><span>anuas dó ag Baile na Cloch-bhaile</span>
<lb n="1899"/><span>cé casadh air ach agent na Leice Bige</span>
<lb n="1900"/><span>agus é ar chosa i n-áirde ag tarra-</span>
<lb n="1901"/><span>ingt ar Ó Domhnaill i nDún na</span>
<lb n="1902"/><span>nGall.  Shín Mac an Bháird an</span>
<lb n="1903"/><span>leitir chuige.  Léigh sé í.  "Mo thrí</span>
<lb n="1904"/><span>thruaighe," arsa seisean le Mac an</span>
<lb n="1905"/><span>Bháird, "nár casadh orm níos luaithe</span>
<lb n="1906"/><span>thú.  Dá siubhailfeá níos gaiste agus</span>
<lb n="1907"/><span>bheith ar an Leic Bhig sul ar fhág mise</span>
<lb n="1908"/><span>sin, bhéadh a bhfuil ó Ghaoth Beara 'un</span>
<lb n="1909"/><span>na Leice Bige agat.  Anois níl le</span>
<lb n="1910"/><span>fagháil agat ach ceithre ceathramhna</span>
<lb n="1911"/><span>de Leitir (.i. Leitir Mhic an Bháird).</span>
<lb n="1912"/><span>Sin an rud a bhaist Leitir Mhic an</span>
<lb n="1913"/><span>Bháird ar an áit go dtí an lá</span>
<lb n="1914"/><span>indiu.</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>Níor cluineadh níos mó iomráidh</span>
<lb n="1917"/><span>ar Mhac an Bháird ina dhiaidh sin go</span>
<lb n="1918"/><span>dteachaidh sé faoi chré; agus ó tharla</span>
<lb n="1919"/><span>nár cluineadh, caithfidh mise deireadh</span>
<lb n="1920"/><span>a chur le mo sgéal.</span></p>
<lb n="1921"/>
<lb n="1922"/><p><span><pb n="64"/> </span>
<lb n="1923"/><span>OISÍN</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>Fuair siad uilig bás.  Bhí sé fhéin</span>
<lb n="1926"/><span>agus a chú bán amuigh aon lá amháin</span>
<lb n="1927"/><span>agus chonnaic sé an mhaighdean ag</span>
<lb n="1928"/><span>tarraingt air ba bhreaghtha chonnaic</span>
<lb n="1929"/><span>sé riamh.  Bhuail siad 'un comhráidh</span>
<lb n="1930"/><span>le chéile; agus ba é an mín is réidh-</span>
<lb n="1931"/><span>teach a bhí ann gur thóg sí léithe go</span>
<lb n="1932"/><span>Tír na hÓige é.</span></p>
<lb n="1933"/>
<lb n="1934"/><p><span>Ní rabh sé fhéin agus na cailíní ag</span>
<lb n="1935"/><span>teacht le chéile ann.  Deireadh sé</span>
<lb n="1936"/><span>leobhtha go bhfaca sé caor chaorthainn</span>
<lb n="1937"/><span>i nÉirinn ba mhó 'ná an measgán ime</span>
<lb n="1938"/><span>bhíodh acu, agus go bhfeiceadh sé</span>
<lb n="1939"/><span>duilleog eidhin i nÉirinn ba mhó 'ná</span>
<lb n="1940"/><span>an ovel (oven) aráin bhíodh acu.</span></p>
<lb n="1941"/>
<lb n="1942"/><p><span>Annsin badh mhaith leis theacht go</span>
<lb n="1943"/><span>hÉirinn ar ais.  Chuir siad sean-</span>
<lb n="1944"/><span>ghearrán bán leis - ná, dá leagadh</span>
<lb n="1945"/><span>sé a chos ar thalamh na hÉireann,</span>
<lb n="1946"/><span>bhéadh sé 'na sheanduine chríon chaithte</span>
<lb n="1947"/><span>aosta.</span></p>
<lb n="1948"/>
<lb n="1949"/><p><span>Nuair a thainig sé go hÉirinn,</span>
<lb n="1950"/><span>chonnaic sé beirt ag iarraidh bheith ag</span>
<lb n="1951"/><span>cur cloiche móire as casán an traein</span>
<lb n="1952"/><span>(creidim nach rabh traen ar bith ann</span>
<lb n="1953"/><span>san am).  Stap sé an beathadhach;</span>
<lb n="1954"/><span>is b'éigean do leath-chos a leagan</span>
<lb n="1955"/><span>ar an talamh gur chuir sé a mhéar</span>
<lb n="1956"/><span>leis an chloich mhóir gur chaith sé as an</span>
<lb n="1957"/><span>bhealach í.  Annsin bhí sé 'na shean-</span>
<lb n="1958"/><span>duine chríon chasta gan lúth gan</span>
<lb n="1959"/><span>láthair.</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>D'iarr sé a thabhairt go dtí áit</span>
<lb n="1962"/><span>éighinteacht a rabh cloch mhór a rabh a</span>
<lb n="1963"/><span>gcuid airteagal ann.</span></p>
<lb n="1964"/>
<lb n="1965"/><p><span>Thionntuigh sé an chloch mhór.  Thug</span>
<lb n="1966"/><span>sé leis ceann de na hairteagail - </span>
<lb n="1967"/><span><pb n="65"/> </span>
<lb n="1968"/><span>fídeog a bhí san airteagal - gur</span>
<lb n="1969"/><span>shéid sé í is gur chruinnigh sé éanacha</span>
<lb n="1970"/><span>an aeir.  Dhreasuigh sé an cú bán</span>
<lb n="1971"/><span>'sna héanacha b'fhearr a bhí ann go</span>
<lb n="1972"/><span>dtí go rabh tráth bídh aige fhéin is</span>
<lb n="1973"/><span>ag a chú bán.</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>I n-am Naomh Pádraig a bhí seo,</span>
<lb n="1976"/><span>is thug Naomh Pádraig 'un creidimh</span>
<lb n="1977"/><span>é.  Nuair a bhí Naomh Pádraig 'gha</span>
<lb n="1978"/><span>thabhairt 'un creidimh, dubhairt Oisín:</span></p>
<lb n="1979"/>
<lb n="1980"/><p><span>"Dá bhfeicfinn-se Goll is Dia ag spáirn</span>
<lb n="1981"/><span>I mullach an chnuic áird ud thall;</span>
<lb n="1982"/><span>Dá bhfeicfinn-se Goll ar Lár,</span>
<lb n="1983"/><span>Deirfinn gur fear láidir Dia."</span>
<lb n="1984"/><span> </span>
<lb n="1985"/><span>Annsin thug Naomh Pádraig amharc</span>
<lb n="1986"/><span>dó ar Ifreann is ar na Flaithis.</span>
<lb n="1987"/><span>Bhí an iall a bhí i súiste Ghoill ag</span>
<lb n="1988"/><span>briseadh i gcionn 'ach a'n bhomaite,</span>
<lb n="1989"/><span>is d'iarr Naomh Pádraig ar Oisín</span>
<lb n="1990"/><span>trí athchuighe a iarraidh is go bhfuigheadh</span>
<lb n="1991"/><span>sé iad.</span></p>
<lb n="1992"/>
<lb n="1993"/><p><span>D'iarr Oisin (1) iall a chur i súiste</span>
<lb n="1994"/><span>Ghoill nach mbrisfeadh go bráth; (2)</span>
<lb n="1995"/><span>sgraith ghlas a chur faoi chosaibh Osgair</span>
<lb n="1996"/><span>a shábhálóchadh a bhonna ar a mbruith;</span>
<lb n="1997"/><span>(3) a chú bán a bheith leis 'un na bhFlaith-</span>
<lb n="1998"/><span>eas.</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>Annsin d'iarr Naomh Pádraig air</span>
<lb n="2001"/><span>theacht go mbaisteadh sé é; is thainig.</span>
<lb n="2002"/><span>Sháith sé an coinnleoir síos sa talamh,</span>
<lb n="2003"/><span>is cá háit ar sháith sé é ach fríd dhruim</span>
<lb n="2004"/><span>a choise.  Nuair a chonnaic Naomh</span>
<lb n="2005"/><span>Pádraig an tuile fhola síos an</span>
<lb n="2006"/><span>t-urlár, d'éiligh sé leis cad chuige</span>
<lb n="2007"/><span>nár innis sé dó é.  "A chléirigh</span>
<lb n="2008"/><span>bheannuighthe," ar seisean, "shíl mé</span>
<lb n="2009"/><span>gur den bhaisteadh é."  "Is truagh</span>
<lb n="2010"/><span>an té chífeas is nach gcreideann, agus</span>
<lb n="2011"/><span>is méanar don té chreideas is nach</span>
<lb n="2012"/><span>bhfeiceann," arsa Naomh Pádraig.</span>
<lb n="2013"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ceol na nÉan agus Sgéalta Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ceol na nÉan agus Sgéalta Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
