Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Siolad_1921_12</note>
                         <note type="L">105</note>
                         <note type="B">1921</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Siolad_1921_12</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Síoladóir</title><imprint><publisher>Comhlucht na Fírinne Catoilicighe</publisher><date>1921</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ioml. II.  Uimh. 3. [7].  NODLAIG, 1921.  Leath-choróin a luach.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>CLÁR.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>CRÍOST MAC DÉ.  CAIBIDIOL I.</span>
<lb n="8"/><span>An t-Athair Peadar Ó Laoghaire.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>AN FHEIS, AN DÁIL, & AN t-AONACH I n-ÉIRINN.</span>
<lb n="11"/><span>An t-Athair Micheál Ó Foirchear, Ph.D.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>PELÁGIUS, AIRDEIRCEACH — CÁ RUGADH É?</span>
<lb n="14"/><span>An t-Ath. M. Mag Craith, C.Í.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>BOSGA NA LEITREACH.  Sgéal ó'n bhFrainncis.</span>
<lb n="17"/><span>Cormac Ó Cadhlaigh, M.E., d'aistrigh.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>SEANMÓIN AR RÍOCHT DÉ.</span>
<lb n="20"/><span>An t-Ath. L. Ó h-Uallacháin do sholáthair.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>PÁPA NA RÓMHA (AMHRÁN).</span>
<lb n="23"/><span>An t-Athair Peadar Ó Laoghaire do chum.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>DÁNTA, NÓTAÍ, &RL., &RL.</span>
<lb n="26"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="27"/><p/>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="28"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Irisleabhar Chumainn na Sagart</span>
<lb n="31"/><span>n-Gaedhealach.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>CREIDEAMH</span>
<lb n="34"/><span>TEANGA</span>
<lb n="35"/><span>TÍR</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Le fághail ó:</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>COMHLUCHT NA FIRINNE CATOILICIGHE,</span>
<lb n="40"/><span>Sráid Uí Chonaill,</span>
<lb n="41"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Ar n-a chur i gcló ag</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>MUINTIR UÍ CHATHAIL, TEO.,</span>
<lb n="46"/><span>Céibh Úrmhumhan Íocht.,</span>
<lb n="47"/><span>Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="48"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="49"/><p><span>CLÁR AN IRISLEABHAIR SEO.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>CRÍOST MAC DÉ.  Chaib. I., An gheallamhaint.</span>
<lb n="52"/><span>An t-Athair Peadar Ó Laoghaire, S.P., Canónach … 109</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>AN FHEIS, AN DÁIL, AGUS AN t-AONACH I n-ÉIRINN.</span>
<lb n="55"/><span>An t-Athair Micheál Ó Foirchear, Ph.D., Mágh Nuadhat … 117</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>PELÁGIUS, AIRDEIRCEACH — CÁ RUGADH É? An t-Ath. M.</span>
<lb n="58"/><span>Mag Craith, C.Í. … 121</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL:  Neamhshuim ag an óige dá cuir i nDia … 125</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>BOSGA NA LEITREACH (Sgéal).  C. Ó Cadhlaigh, M.E.,</span>
<lb n="63"/><span>d'aistrigh … 126</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>BUIDHE NA h-ÉIREANN LEIS AN MUIGHDIN MUIRE.  M.</span>
<lb n="66"/><span>Mag Craith, C.Í. … 131</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>SEANMÓIN AR RÍOCHT DÉ.  An t-Ath. L. Ó h-Uallacháin do</span>
<lb n="69"/><span>sholáthair … 132</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>CUSTOS, QUID DE NOCTE?  CÚRAM NA n-ANMANN — II.</span>
<lb n="72"/><span>Donnchadh Ó Loingsigh d'aistrigh … 136</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>OIDE MÚINTE NA mBOCHT — III.  An t-Ath. L. Ó h-Uallacháin 139</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>AMHRÁN:  PÁPA NA RÓMHA.  An t-Athair Peadar do chum … 140</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>CÉASTA ÁR SLÁNUIGHTHEÓRA.  An t-Ath. S. Sionnaigh … 141</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>SEANMÓIN AR AONDACHT NA h-EAGLAISE.  An t-Ath. S.</span>
<lb n="81"/><span>Ó Loingsigh … 142</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>DÁN DIADHA.  An t-Ath. S. Ó Loingsigh … 146</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>NÓTAÍ … 147</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>NÓBHÍNA LE h-AGHAIDH LAE 'LE MUIRE MÓIRE 'SA</span>
<lb n="88"/><span>bhFÓGHMHAR … 155</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>A MHUIRE MHEIDHRIGH!  Seán Ó Murchadha do bhailigh … 158</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>LÉIR-MHEAS AR LEABHAIR:—</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>The Principles of Freedom.  T. Mac Suibhne, T.D. … 159</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Ceólta Óméith.  Lorcán Ua Muireadhaigh, S.O. … 159</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>Introduction to Studies in Modern Irish.  An t-Ath. G.</span>
<lb n="99"/><span>Ó Nualláin … 160</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>The Mellifont Press Series … 161</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>LUSTRA DECEM CELEBRAS!  An t-Ath. N. Ó Braonáin,</span>
<lb n="104"/><span>C.S.Sp. … 163</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>PAIDIR AN SCABAIL.  An t-Ath. L. Ó Muireadhaigh</span>
<lb n="107"/><span>do chruinnigh … 164</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>ÁR gCÁIRDE … 166</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Nibil Obstat:</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>GUL. LANDERS,</span>
<lb n="114"/><span>Censor Theol. Dep.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Imprimi Potest:</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>EDUARDUS,</span>
<lb n="119"/><span>Archiep. Dublini, Hib. Prim.</span>
<lb n="120"/><span>Dublini, 1 Decembris, 1921.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>Curtar adhbhar liteardha ag triall ar an Eagarthóir, An t-Athair</span>
<lb n="123"/><span>R. Pléimionn, D.Ph., S.O., Sreath an Iarthair, 47, Áth Cliath.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Curtar airgead (síntús 10/- an bhlian, glan) ag triall ar an</span>
<lb n="126"/><span>mBainisteóir, Sráid Uinsionn Thuaidh, 7, Áth Cliath.</span>
<lb n="127"/></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="128"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Iml. II. — Uimh. III.  NODLAIG, 1921.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>CRÍOST MAC DÉ.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>An t-Athair Peadar Ó Laoghaire, Canónach, do scríobh.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>[Fógarthar gach ceart ar cosnamh.]</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Caibidiol a h-Aon.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>An gheallamhaint.</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>Do chruthuigh Dia an bheirt, ár gcéad athair agus ar gcéad</span>
<lb n="143"/><span>mháthair, agus chuir sé i ngáirdín Parathais iad.  Thug sé ciall dóibh</span>
<lb n="144"/><span>agus tuisgint, agus thug sé dhóibh saor-thoil.  Ansan, i dtreo nár</span>
<lb n="145"/><span>bh'foláir an saor-thoil sin a bheith umhal dó féinidh, thug-sé aon aithne</span>
<lb n="146"/><span>amháin dóibh.  Dubhairt sé leo go raibh ceaduighthe dhóibh torthaí na</span>
<lb n="147"/><span>gcrann go léir do chaitheamh mar bhia, lasmuich de thoradh aon chrainn</span>
<lb n="148"/><span>amháin, eadhon, crann eóluis uilc agus maitheasa.  Agus dubhairt</span>
<lb n="149"/><span>sé leo gan ithe de thoradh an chrainn sin, nó dá n-ithidís de thoradh an</span>
<lb n="150"/><span>chrainn sin go bhfaghaidís bás.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Ach do chonaic an annsprid an bheirt sa gháirdín agus iad i</span>
<lb n="153"/><span>n-aoibhneas.  Tháinig fuath nimhneach aige dhóibh; fuath fíochmhar, agus</span>
<lb n="154"/><span>do bheartuigh sé an t-aoibhneas do lot.  Bhí aoibhneas thar bárr aige</span>
<lb n="155"/><span>féin go dtí gur loit peaca an uabhair an t-aoibhneas air.  Dar leis</span>
<lb n="156"/><span>do dhéanfadh brise na h-aithne úd a chuir Dia ortha lot an aoibhnis</span>
<lb n="157"/><span>do'n bheirt sin.  Tá fuath nách fuiriste dhúinne a thuisgint ag an</span>
<lb n="158"/><span>annsprid do Dhia na glóire.  Dá bhféadadh sé an bheirt sin do</span>
<lb n="159"/><span>mhealladh chun na h-aithne a cuireadh ortha do bhrise, do thiocfadh ortha</span>
<lb n="160"/><span>an bás a gheall Dia dhóibh.  Ní bheadh aon dul ó'n mbás san acu,</span>
<lb n="161"/><span>dar leis.  Bheadh an peaca déanta acu agus chuirfeadh an peaca</span>
<lb n="162"/><span>san síos go h-ifreann id láithreach, fé mar a chuir peaca an uabhair</span>
<lb n="163"/><span>síos go h-ifreann é féin chómh tapaidh le splannc.  Ansan, dar leis,</span>
<lb n="164"/><span>bheadh lot nár bh'fhéidir a leigheas déanta ar obair na seacht lá, ar</span>
<lb n="165"/><span>chruithniú an domhain ar fad, mar is ar son an duine a deineadh an</span>
<lb n="166"/><span>obair go léir, agus nuair a bheadh an lot gan leigheas déanta ar</span>
<lb n="167"/><span>an nduine, bheadh lot gan leigheas déanta ar an obair go léir, agus</span>
<lb n="168"/><span>bheadh sásamh sa lot san do'n fhuath a bhí ag an annsprid do Dhia na</span>
<lb n="169"/><span>glóire.</span>
<lb n="170"/></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="171"/><p><span>Ach dhein an annsprid dearmhad.  Do chuir peaca an uabhair é</span>
<lb n="172"/><span>féinidh síos go n-ifreann 'n-a splannc teine.  Níor tugadh aon ré</span>
<lb n="173"/><span>aithrighe dhó.  B'é Árdaingeal an tsoluis é sar ar thug sé toil do'n</span>
<lb n="174"/><span>uabhar.  Bhí a thuisgint chómh glan san, chómh solusmhar san, go</span>
<lb n="175"/><span>bhfeacaidh sé go soiléir iomláine an uilc a bhí sa n-uabhar.  Do</span>
<lb n="176"/><span>ghlac a chroidhe agus a aigne an t-olc san, i gcoinnibh Dé na Glóire,</span>
<lb n="177"/><span>le saor-thoil, le lán-toil, gan aon namhaid ghá mhealladh chun an</span>
<lb n="178"/><span>uilc sin do ghlacadh; gan aon namhaid ag cur an duibh 'n-a gheal air.</span>
<lb n="179"/><span>Do thuig sé an t-olc roim ré chómh maith díreach agus thuig sé 'n-a</span>
<lb n="180"/><span>dhiaidh san é.  Ní bhfuair sé ré aithrighe, mar níor bh'fhéidir d'aon</span>
<lb n="181"/><span>ré aithrighe aon atharú a dhéanamh ar a aigne.  Ní féidir dó a rádh,</span>
<lb n="182"/><span>“Dheineas dearmhad,” mar níor dhein sé aon dearmhad.  Bhí fhios</span>
<lb n="183"/><span>aige go soiléir cad a bhí aige 'á dhéanamh.  Ní féidir dó a rádh</span>
<lb n="184"/><span>“tá dólás croidhe orm,” mar ní'l aon dólás air mar gheall ar an</span>
<lb n="185"/><span>bpeaca a dhein sé.  Tá a thoil ag gabháil leis an bpeaca anois,</span>
<lb n="186"/><span>agus riamh ó shin, chómh daingean agus ghaibh sí leis an bpeaca an chéad</span>
<lb n="187"/><span>neómat.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Dhein sé dearmhad, ámhthach, i dtaobh an duine.  Níor chuir an</span>
<lb n="190"/><span>duine aon dúil sa pheaca go dtí gur mheall seisean é.  D'á bhrígh</span>
<lb n="191"/><span>sin, d'fhéad an bhean a rádh, “Do meall an phiast mé agus d'itheas</span>
<lb n="192"/><span>toradh an chrainn.”  Deir an Bíobla nuair a bhí an peaca déanta</span>
<lb n="193"/><span>acu gur “h-osgaladh súile na beirte.”  Níor bh'fhéidir an focal</span>
<lb n="194"/><span>san do rádh i dtaobh an Áirseóra.  Bhí a shúile chómh h-osgailte nuair</span>
<lb n="195"/><span>a bhí an peaca aige á dhéanamh agus a bhíodar nuair a bhí an peaca</span>
<lb n="196"/><span>déanta aige.  Ní raibh aon mhallachar radhairc air roimis an bpeaca</span>
<lb n="197"/><span>ná i ndiaidh an pheaca.  Dá bhrígh sin, fuair an duine rud ná féadfadh</span>
<lb n="198"/><span>seisean a dh'fhághail, eadhon, ré aithrighe.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>Dhein an annsprid dearmhad eile.  Do mheas sé, nuair a bheadh</span>
<lb n="201"/><span>an aithne a thug Dia do'n duine briste ag an nduine go mbeadh lot</span>
<lb n="202"/><span>nár bh'fhéidir a leigheas déanta ar an ndomhan go léir, agus ar an</span>
<lb n="203"/><span>nduine, i dteannta chéile.  Ach bhí an leigheas beartuighthe ag Dia na</span>
<lb n="204"/><span>Glóire ó'n síoruidheacht.  Dhein feall an áirseóra lot leunmhar ar</span>
<lb n="205"/><span>an nduine agus ar shliocht an duine, ach bhí leigheas beartuighthe ag</span>
<lb n="206"/><span>Dia ó'n síoruidheacht, leigheas a bhí aige féinidh le déanamh ar an</span>
<lb n="207"/><span>lot san, leigheas a thaisbeánfadh cómhacht Dé agus mór-mhaitheas Dé,</span>
<lb n="208"/><span>agus trócaire Dé, agus grádh Dé do'n duine, leigheas a bheadh ábalta</span>
<lb n="209"/><span>ar mhiosgais an áirseóra do chlaoidh; ní h-eadh ach ábalta ar a chur</span>
<lb n="210"/><span>fheuchaint ar mhiosgais an áirseóra glóire thabhairt do Dhia.  Do</span>
<lb n="211"/><span>tugadh an níd sin le tuisgint do'n airseóir nuair a cuireadh an</span>
<lb n="212"/><span>easgaine air, agus nuair a dubhradh leis an focal so:—</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>“Brisfid AON de shliocht na mná so do cheann.”</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>Do tugadh breith ar an mnaoi féin agus chuir an bhreith sin brón</span>
<lb n="217"/><span>ar a croidhe.  Agus do chuir an bhreith a tugadh ar an bhfear brón ar</span>
<lb n="218"/><span>a chroidhe.  Ach do deineadh bogadh ar an mbrón dóibh.  Dubradh leis</span>
<lb n="219"/><span>an bhfear go gcaithfeadh sé a bheatha do shaothrú le h-obair chruaidh,</span>
<lb n="220"/><span>agus dubhradh leis an mnaoi go gcaithfeadh sí bheith fé smacht an fhir.</span></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="221"/><p><span>Do thug an chainnt sin le tusgint dóibh araon ná tiocfadh an bás</span>
<lb n="222"/><span>láithreach ortha.  Do thuigeadar araon go dtiocfadh an t-AON úd ar</span>
<lb n="223"/><span>a sliocht agus go mbrisfeadh sé cómhact an namhad cealgaigh sin a</span>
<lb n="224"/><span>mheall chun an uilc iad le h-éitheach.  Do chuir san áthas ana-mhór</span>
<lb n="225"/><span>ortha araon.  Do thuigeadar gur le grádh dhóibh, agus le corp truagh</span>
<lb n="226"/><span>dhóibh, nár imir Dia an bhreith bháis ortha láithreach, gur thug sé ré</span>
<lb n="227"/><span>aithrighe dhóibh, agus gur thug sé dhóibh an gheallamhaint úd i dtaobh a</span>
<lb n="228"/><span>sleachta.  Do thuigeadar go dtiocfadh ar a sliocht AON éigin a bheadh</span>
<lb n="229"/><span>cómhachtach a dhóithin chun gabháil de chosaibh i gcómhacht an áirseóra agus</span>
<lb n="230"/><span>an feall a bhí déanta aige ortha do dhíoghailt air i n-a lán-chúiteamh.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>Níor deineadh aon bhogadh ar an easgaine do cuireadh ar an</span>
<lb n="233"/><span>namhaid.  Agus tabhair fé ndeara an méid seo.  D'fhiafraigh an</span>
<lb n="234"/><span>Tighearna de'n bheirt cad fé ndeara dhóibh an aithne do bhrise.  Agus</span>
<lb n="235"/><span>d'éist an Tighearna le pé leathsgéal a thugadar uatha.  Níor</span>
<lb n="236"/><span>fhiafruigh sé de'n áirseóir “Cad fé ndeara dhuit é dhéanamh?”</span>
<lb n="237"/><span>Agus níor thug an t-áirseoir aon iarracht ar aon leathsgéal a</span>
<lb n="238"/><span>thabhairt uaidh.  Do ghlac sé, gan labhairt, an bhreith a tugadh air, an</span>
<lb n="239"/><span>bhreith a thug fearg an Uile-Chómhachtaigh air, an fhearg a mhúisgil</span>
<lb n="240"/><span>sé féin leis an uabhar, an fhearg úd a chaith anuas é ó'n áit ab aoirde</span>
<lb n="241"/><span>ins na flathais, agus do chuir teínte ifrinn ag lasadh n-a thimpal.</span>
<lb n="242"/><span>Nách uathbhásach an dróch-nídh an t-uabhar gur bh'fhéidir dó a leithéid</span>
<lb n="243"/><span>d'fhearg a mhúisgilt!  Agus nách uathbhásach an rud an t-uabhar, nác</span>
<lb n="244"/><span>féidir do theíntibh ifrinn féin a chur fheuchaint air umhlú!</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Go gcosanaidh Dia na glóire sinn ar uabhar, agus go dtugaidh</span>
<lb n="247"/><span>sé dhúinn grásta na h-umhluigheachta!</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>D'umhluigh ár gcéad athair agus ár gcéad mháthair iad féin i</span>
<lb n="250"/><span>láthair Dé.  Do cuireadh amach a' gáirdín Parathais iad, agus</span>
<lb n="251"/><span>b' éigean dóibh aghaidh a thabhairt ar shaothrú na talmhan chun bídh agus</span>
<lb n="252"/><span>éadaigh do sholáthar dóibh féin agus d'a gclainn.  Do tháinig an</span>
<lb n="253"/><span>chlann agus d'fhásadar suas, agus b'éigean dóibh, fé mar fhásadar,</span>
<lb n="254"/><span>aghaidh a thabhairt, ar an gcuma gcéadna, ar an obair a bhainfeadh a</span>
<lb n="255"/><span>mbeatha as an dtalamh nú a h-aodhaireacht treud.</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>D'innis an chéad bheirt d'á gclainn an sgéal do léir, i dtaobh</span>
<lb n="258"/><span>gháirdín Parathais, agus i dtaobh na h-aithne, agus conus mar a</span>
<lb n="259"/><span>briseadh an aithne.  Agus go mórmór do h-innseadh go cruinn, ó</span>
<lb n="260"/><span>shliocht go sliocht, conus mar a gheall Dia na glóire go dtiocfadh</span>
<lb n="261"/><span>an t-AON úd, ar shliocht na beirte, agus go mbhrisfadh sé ceann na</span>
<lb n="262"/><span>péiste úd a dhein an feall go léir; go leighisfadh an t-AON san an</span>
<lb n="263"/><span>díobháil a deineadh le brise na h-aithne.  Do tháinig, le leamhnú</span>
<lb n="264"/><span>Dé, isteach sa tseanachas béil an smaoineamh go ndhéanfadh an t-AON</span>
<lb n="265"/><span>úd leorghníomh thar cheann na cine daona.  Do chuimhnig daoine ar</span>
<lb n="266"/><span>an leorghníomh san nuair a mhairbh dritháir an dritháir eile; nuair a</span>
<lb n="267"/><span>mhairbh an cionntach an neamh-chionntach.  Ar an gcuma san níor fágadh</span>
<lb n="268"/><span>an sgéal ag brath ar sheanachus béil ar fad.  Do tugadh, ó am go</span>
<lb n="269"/><span>h-am, soluídí móra ar an gcuma 'n-a raibh an gheallamhaint le</span>
<lb n="270"/><span>comhlíonadh. Déarfadh cuid des na h-athaireachaibh naomhtha gur</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="271"/><p><span>shamhaltas ar bhás an tSlánuightheóra gur bh'eadh bás Abeil.  Agus</span>
<lb n="272"/><span>déarfidís, leis, gur shamhaltas ar an Slánuightheoir féinidh gurbh' eadh</span>
<lb n="273"/><span>Nóe, agus gur shamhaltas ar Eaglais Chríost gurbh' eadh an airc;</span>
<lb n="274"/><span>gur ceapadh an Eaglais chun na gCríostaidhthe bhreith saor ó pheacaíbh</span>
<lb n="275"/><span>an tsaoghail, fé mar a thug an airc roinnt daoine saor ó uisge na</span>
<lb n="276"/><span>díleann.</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>Táid na fáidhí go léir lán de thargaireachtaibh ghá innsint conus</span>
<lb n="279"/><span>a comhlíonfí an gheallamhaint, gur le fulag péine agus le fulag</span>
<lb n="280"/><span>cruadhtain, agus le bás a dh'fhulag fé tharcuisne, do chomhlíonfadh an</span>
<lb n="281"/><span>t-AON úd an gheallamhaint.  Níor fhág Dia an t-eolus ar an</span>
<lb n="282"/><span>ngeallamhaint ag brath ar sheanachus béil ameasg daoine ó shliocht</span>
<lb n="283"/><span>go sliocht.  Labhran Isáias fáidh ar pháis agus ar bhás an tSlánuigh-</span>
<lb n="284"/><span>theóra fé mar a labharfadh sé dá mbeadh sé ag feuchaint ar a pháis</span>
<lb n="285"/><span>agus ar a bhás.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Idir an dá nídh, seanachus béil na ndaoine agus targaireachtaí</span>
<lb n="288"/><span>na bhfáidhí, do cimeádadh eolus ar an ngeallamhaint aibidh go leor</span>
<lb n="289"/><span>ameasg clainne Israéil go dtí go raibh an cáirde fada caithte agus</span>
<lb n="290"/><span>go dtáinig an t-am fé dheire chun na geallamhna do chomhlíonadh.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>Seo mar a bhí neithe suidhte i dtír na nIúdach nuair a tháinig an</span>
<lb n="293"/><span>t-AON san.  Bhí fear gurbh' ainim dó Héród n-a rígh ar an dtír.</span>
<lb n="294"/><span>Mac ab eadh an Héród san do phriúnsa Iduméach gurbh' ainim dó</span>
<lb n="295"/><span>Antipater.  Do phós Héród, mac Antipateir, ríogan gurbh' ainim</span>
<lb n="296"/><span>di Mariamne.  Inghean ab eadh an ríogan san do Huircánus, an</span>
<lb n="297"/><span>t-árdshagart deirineach a bhí i gcathair Iérúsaleim de shliocht na</span>
<lb n="298"/><span>Macabéach.  Bhí sé cheithre glúine anuas ó Mhatatias, athair na</span>
<lb n="299"/><span>Macabéach.  Duin uasal oirdheirc thar na beartaibh ab eadh Matatias.</span>
<lb n="300"/><span>D'eirigh sé féin agus a chlann i gcoinnibh an ríogh Ghréagaigh a bhí ag</span>
<lb n="301"/><span>déanamh gach díthil chun na nIúdach a dh'iompáil chun págánachta na</span>
<lb n="302"/><span>nGréagach.  Do bhuadar ar an rígh agus chimeádadar a gcreideamh</span>
<lb n="303"/><span>agus a ndlighthe féin d'á aimhdheoin.  Nuair a fuair Matatias bás</span>
<lb n="304"/><span>do sheasaimh a mhac Iúdás n-a dhiaidh n-a cheann ar armáil na nIúdach.</span>
<lb n="305"/><span>Fear ana-thréan ab eadh é.  Ar an bhfear san a tugadh Macabéach ar</span>
<lb n="306"/><span>dtúis mar shloinne.  Do throid sé cathana móra i n-aghaidh namhad</span>
<lb n="307"/><span>a thíre agus do bhuaidh sé na cathana agus d'árduigh sé a chlú féin</span>
<lb n="308"/><span>agus clú na nIúdach ós comhair náisiún an domhain.  Do thuit sé</span>
<lb n="309"/><span>agus d'eirigh dritháir dó n-a diaidh agus do lean sé an rian céadna.</span>
<lb n="310"/><span>Mar sin dóibh go dtí go raibh clann mhac Mhatatiais ídighthe.  Bhí</span>
<lb n="311"/><span>náisiún na nIúdach láidir go maith um an dtacha san.  Ansan do</span>
<lb n="312"/><span>thosnuigh meathlú ar theacht ar shliocht Mhatatiais agus ar náisiún na</span>
<lb n="313"/><span>nIúdac i n-aonfheacht.  Nuair a dhruid sliocht na Macabéach amach</span>
<lb n="314"/><span>sa trímhadh glúin, agus thairis sin amach, bhíodar ag marbhú a chéile</span>
<lb n="315"/><span>chun uachtaránachta an náisiúin a bhaint d'á chéile, agus bhí an náisiún</span>
<lb n="316"/><span>n-a dhá chuid, Fairisínigh agus Sadducínigh, agus iad ag marbhú a</span>
<lb n="317"/><span>chéile, aicme acu ag gabháil le duine des na priúnsaíbh agus an</span>
<lb n="318"/><span>aicme eile ag gabháil leis an nduine eile.  Huircánus agus</span>
<lb n="319"/><span>Aristobulus na h-ainimneacha a bhí ar an dá phriúnsa dheirineacha,</span></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="320"/><p><span>agus bhí na Fairisínigh ag gabháil le Huircánus agus na Sadducínigh</span>
<lb n="321"/><span>ag gabháil le h-Aristobulus.  Le Huircánus ab eadh an uachtaránacht,</span>
<lb n="322"/><span>nú an rígheacht, le ceart, mar b'é an mac ba shine é de'n bheirt.</span>
<lb n="323"/><span>Ach fear gan puinn misnigh ab eadh Huircánus, agus fear gan puinn</span>
<lb n="324"/><span>éirime aigne ab eadh é.  Agus fear misneamhail cródha éirimeamhail</span>
<lb n="325"/><span>ab eadh Aristobulus, mar ba dhual dó bheith, ó bhí fuil na Macabéach</span>
<lb n="326"/><span>ann.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>Bhí na Sadducínigh i bhfabhar do'n phriúnsa óg, Aristobulus, agus</span>
<lb n="329"/><span>bhíodar i gcoinnibh Huircánuis mar bhí fhios acu, dar leo, dá mbeadh</span>
<lb n="330"/><span>Huircánus 'n-a rígh nách aige bheadh an chómhacht ach ag na Fairisínigh.</span>
<lb n="331"/><span>Bhí na Fairisínigh i bhfabhar do Huircánus, mar bhí fhios acu dá mbeadh</span>
<lb n="332"/><span>sé i gcómhacht go bhféadfidis é chasadh chucha ar a méireanaibh.  Ach bhí</span>
<lb n="333"/><span>fear de shliocht Ésau, fear Idúméach, an fear úd gurbh' ainim dó</span>
<lb n="334"/><span>Antipater, bhí sé n-á ghobhernóir ar Idúméa an uair sin, agus fear</span>
<lb n="335"/><span>ró-abalta, ró-dhoimhinn, ró-ghasta, ró-ghéarchúiseach ab eadh é.  Bhí</span>
<lb n="336"/><span>seisin i bhfabhar do Huircánus mar bhí fhios aige dá mbeadh Huircánus</span>
<lb n="337"/><span>n-a rígh go bhféadfadh na Fairisínigh é chasadh ar a méireanaibh chucha,</span>
<lb n="338"/><span>agus bhí tuairim láidir aige go bhféadfadh sé féinidh, ansan, Huircánus</span>
<lb n="339"/><span>agus na Fairisínigh i n-aonfheacht do chasad chuige ar a mhéireanaibh.</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>Sin mar a thuit amach sa deire.  Do glaodhadh isteach cómhacht</span>
<lb n="342"/><span>na Rómha chun an aighnis do shocarú idir an mbeirt drithár.  Do</span>
<lb n="343"/><span>shocaruigh na Rómhánaigh an t-aighneas.  Dheineadar sórd ríog de</span>
<lb n="344"/><span>Huircánus ach níor fhágadar puinn cómhachta aige.  D'fhágadar an</span>
<lb n="345"/><span>Árdshagartacht aige.  Pé cómhacht a bhí aige lasmuich de'n Árd-</span>
<lb n="346"/><span>shagartacht, agus san-Árdshagartacht féinidh, is ag na Fairisínigh a bhí</span>
<lb n="347"/><span>an chómhacht san.  Agus bhí Antipater ábalta ar na Fairisínigh do</span>
<lb n="348"/><span>láimhseáil go glic.</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>Bhí inghean ag Huircánus agus Mariamne ab ainim di.  Bhí mac</span>
<lb n="351"/><span>ag Antipater agus Héród ab ainim dó.  Tar éis aimsire do phós</span>
<lb n="352"/><span>Héród Mariamne.  Thug san sórd teidil n-a dhiaidh san do Héród</span>
<lb n="353"/><span>chun bheith n-a rígh ar na h-Iúdaigh.  Marar Iúdach é féin, bhí gaol aige</span>
<lb n="354"/><span>leis na h-Iúdaigh, bíodh gur ghaol abhfad anonn é.  Marar shíolruigh</span>
<lb n="355"/><span>sé ó Iácób do shíolruigh sé ó Ésau, ó dhritháir Iácóib.  Agus b' shin</span>
<lb n="356"/><span>bean de shliocht na Macabéach pósta aige.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>Bhí mac eile ag Antipater agus Phasaél ab ainim dó.</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>Má bhí na Rómhánaigh go maith chun na síothchána dhéanamh idir</span>
<lb n="361"/><span>chuid d'á gcómharsanaibh, ba mhaith an bhail ortha bheith go maith chuige.</span>
<lb n="362"/><span>Táinig gá acu féinidh leis an socarúchán.  Do shocaruigh Pompéius</span>
<lb n="363"/><span>an t-aighneas ar dtúis idir Huircánus agus Aristobulus.  Ní raibh</span>
<lb n="364"/><span>Aristobus sásta leis an socarú agus do cuireadh go dtí an Róimh é</span>
<lb n="365"/><span>n-a phriosúnach.  Ar éigin a bhí an socarú san déanta ag Pompéius</span>
<lb n="366"/><span>nuair ab éigean dó iarracht a thabhairt ar ghnó leis féinidh do shocarú.</span>
<lb n="367"/><span>Bhí Iúlius Caesar tar éis tíortha fada fairsioga Ghailia do chur fé</span>
<lb n="368"/><span>n-a smacht.  Cheap muinntir na Rómha gur dhein san ró-láidir é.</span>
<lb n="369"/><span>Chuireadar ceannrach air.  Do bhris sé an cheannrach.  Tháinig sé féin</span>
<lb n="370"/><span>agus Pompéius ar aghaidh a chéile i lár na Gréige ar mhachaire Pharsalia</span></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="371"/><p><span>agus dá mhór-shluagh acu.  Bhí an tsluagh ba mhó ag Pompéius, ach is ag</span>
<lb n="372"/><span>Caesar a bhí na fir ba chruadha.  Do buadhadh ar Phompéius.  Ansan</span>
<lb n="373"/><span>bhí cómhacht na Rómha ag Caesar n-a láimh féinidh.  Dhein sé socarú</span>
<lb n="374"/><span>eile i dtír na nIúdach.  Bhí sé ana bháidheamhail le Antipater.  Dhein</span>
<lb n="375"/><span>sé aon rígheacht amháin de Phalestín agus de rígheacht Edoim agus</span>
<lb n="376"/><span>dhein sé gobhernóir ar an aon rígheacht amháin sin de'n priúnsa</span>
<lb n="377"/><span>Idúméach, d'Antipater.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>Bhí beirt mhac ag Antipater, Héród úd ar ar tráchtadh agus mac</span>
<lb n="380"/><span>eile gurbh' ainim dó Phasaél Bhí an bheirt 'n-a gcongnamh ana-mhaith</span>
<lb n="381"/><span>aige chun a rígheachta do chimeád fé smacht.  Chuir sé duine acu n-a</span>
<lb n="382"/><span>riaghaltóir ar Ghaililí agus an duine eile n-a riaghaltóir ar Iúdéa.</span>
<lb n="383"/><span>Ach an priúnsa úd de shliocht na Macabéach, an dritháir úd do</span>
<lb n="384"/><span>Huircánus, bhí sé mar a dubradh, 'n-a phriosúnach sa Róimh.</span>
<lb n="385"/><span>D'éaluidh sé as an bpríosún agus tháinig sé abhaile go tír na nIúdach.</span>
<lb n="386"/><span>Bhí beirt mhac aige, Alesander agus Antiganus.  Do chruinnigh an</span>
<lb n="387"/><span>triúr armháil agus thugadar fé rígheacht a sínsear do bhaint amach.</span>
<lb n="388"/><span>Dhein Héród agus Phasaél gleic dhian 'n-a gcoinnibh.  Do bhuadar</span>
<lb n="389"/><span>ar an mbeirt, deineadh príosúnach de Phasaél agus d'imir sé bás</span>
<lb n="390"/><span>air féinidh.  D'éaluigh Héród as an dtír agus d'imthigh sé siar go</span>
<lb n="391"/><span>dtí cathair na Rómha, agus chuir sé a chás ós comhair na seanaide.</span>
<lb n="392"/><span>Dhein an tseanaid rí ar Iúdéa dhe.  B'usa go mór, amhthach, é</span>
<lb n="393"/><span>dh'ainimniú 'n-a rígh 'ná an rígheacht a thabhairt dó.  D'ainimnighdar</span>
<lb n="394"/><span>'n-a rígh ar Iúdéa é, ach bhí ortha cogadh fuilteach dhéanamh ar a shon i</span>
<lb n="395"/><span>dtír Iúdéa sar ar fhéadadar cómhacht ríogh a thabhairt isteach 'n-a láim</span>
<lb n="396"/><span>dó.  Trí dheich a seacht de bhlianaibh roimh theacht an tSlánuighteora</span>
<lb n="397"/><span>iseadh dhein cómhacht na Rómha rí de'n Héród san ar thír Iúdéa.</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>Tíránach géarchúiseach miosgaiseach, droch-amhraistheach ab eadh é.</span>
<lb n="400"/><span>Níor bh'fhéidir leis aon tsuaineas a bheith ar a aigne aige an fhaid</span>
<lb n="401"/><span>ba dhoich leis a bhí aoinne de shliocht na Macabéach beo.  Chuir sé chun</span>
<lb n="402"/><span>báis iad pé áit 'n-ar fhéad sé teacht suas leo.  Macabéach, gan</span>
<lb n="403"/><span>amhras, ab eadh Huircánus, athair a chéile, athair Mhariamne.  Tháinig</span>
<lb n="404"/><span>droch-amhras éigin aige air agus chuir sé chun báis é agus é n-a</span>
<lb n="405"/><span>sheanduine bhocht chríona chaithte.  Tháinig droch-amhras aige ar</span>
<lb n="406"/><span>Mhariamne féinidh agus chuir sé chun báis í.  Mar sin dóibh, chómh</span>
<lb n="407"/><span>tiugh agus tháinig an droch-amhras aige ortha agus gur fhéad sé greim</span>
<lb n="408"/><span>fhághail ortha.  Bhí sgannradh ar gach aoinne roimis agus gach aoinne</span>
<lb n="409"/><span>ag déanamh a díchil chun dul ó n-a dhroch-amhras.</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>Ach bíodh go raibh gach aon rud aige 'á dhéanamh chun iríre (1) na</span>
<lb n="412"/><span>ndaoine do thuilleamh, bhí dúil mhalluighthe aige i ndeagh-chlú.  Dhein</span>
<lb n="413"/><span>sé mórán maitheasa do'n tír le h-oibreachaibh a bhí tairbhtheach agus a</span>
<lb n="414"/><span>bhí áluinn, órnáideach, leis, i dtreo go ndéarfadh daoine gurbh' uasal</span>
<lb n="415"/><span>agus gurbh' fhóghanta an rí é.  Ach má dubhairt aoinne an chainnt</span>
<lb n="416"/><span>sin is le h-eagla roimis adubhradh an chainnt.  Agus má fhág aoinne</span>
<lb n="417"/><span>an chainnt gan rádh nuair ba cheart, agus go bhfuair an rí amach gur</span>
<lb n="418"/><span>fágadh gan rádh í, do díoladh as.</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>Do ghluais na blianta, trí dheich a seacht díobh, agus ní h-i</span></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="421"/><p><span>bhfeabhas a bhí an pobul Eabhra ag dul i gcaitheamh na mblianta san</span>
<lb n="422"/><span>ach i n-olcas; creideamh ag meathlú; béasa fóghanta ag lagú; droch-</span>
<lb n="423"/><span>bhéasa ag neartú; eagla an ríogh ag cur eagla Dé ar neamhnídh.</span>
<lb n="424"/><span>Bíodh, ámhthach, go raibh san amhlaidh i dtaobh na coitchiantachta, bhí a</span>
<lb n="425"/><span>lán daoine naomhtha le fághail ameasg clainne Israéil.  Bhí an</span>
<lb n="426"/><span>chomhairle mhór ar a dtugtí an t-Sanhedrím 'n-a suidhe i gcathair</span>
<lb n="427"/><span>Iérúsaleim.  Sagairt agus sgríbhneoirí agus seanóirí iseadh bhíodh</span>
<lb n="428"/><span>n-a suidhe sa chomhairle sin.  Isí an chomhairle sin a thugadh an bhreith</span>
<lb n="429"/><span>dheirineach ins gach cúis dlighe, an bhreith ná raibh gairm uaithe ná dul</span>
<lb n="430"/><span>uaithe.  Isí an chomhairle sin a chuireadh i bhfeidhm na gnóthaí creidimh</span>
<lb n="431"/><span>a bhíodh le déanamh i dtaobh ídhbirtí agus i dtaobh na gceremóintí a</span>
<lb n="432"/><span>bhain le h-ídhbirtíbh agus le h-adhradh Dé.</span></p>
<lb n="433"/>
<lb n="434"/><p><span>Nuair a tugadh na Rómhánaigh isteach chun an choimhsgair a shocarú</span>
<lb n="435"/><span>idir an mbeirt drithár úd, Huircánus agus Aristobulus, an bheirt</span>
<lb n="436"/><span>mhac a bhí ag an mbanrighin Alesandra, do chuir an taoiseach</span>
<lb n="437"/><span>Rómhánach Gabinius an tSanhedrím fé chois.  Nuair a bhuaidh Iúlius</span>
<lb n="438"/><span>Caesar ar Phompéius sa chath a troideadh eatartha ar mhachaire</span>
<lb n="439"/><span>Pharsalia, sa Ghréig, do cuireadh suas an tSanhedrím airís agus</span>
<lb n="440"/><span>do chimeád sí a h-úghdarás i gcathair Iérúsaleim go dtí gur thuit</span>
<lb n="441"/><span>an chathair sin le chómhacht na Rómhánach fé Thítus.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>Nuair a tháinig Héród, mach Antipateir, i réim níor bh'fada go</span>
<lb n="444"/><span>raibh sé féinidh agus an tSanhedrím i gcoinnibh a chéile.  Gan</span>
<lb n="445"/><span>amhras níor thaithn le Héród aon chruinniú daoine sa rígheacht a bheith</span>
<lb n="446"/><span>ábalta ar chur n-a choinnibh agus ar sheasamh n-a choinnibh.  Mar sin</span>
<lb n="447"/><span>féin, bíodh gur dhein sé a lán smachtúcháin ar an Sanhedrím, níor</span>
<lb n="448"/><span>ídigh sé ar fad í.  Ní fuiriste a thuisgint cad n-a thaobh nár dhein.</span>
<lb n="449"/><span>Isé is dóichighe go ndéanfadh mara mbeadh a fhios a bheith aige,</span>
<lb n="450"/><span>b'fhéidir, ná ceadóchadh na Rómhánaigh dó é dhéanamh.  Pé sgéal é,</span>
<lb n="451"/><span>do mhair an tSanhedrím i gcaitheamh réime Héróid agus 'n-a dhiaidh.</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>Ach bíodh go raibh an míshásamh aigne idir Héród agus an</span>
<lb n="454"/><span>tSanhedrím, do dhein Héród neithe a bhí tairbhtheach do'n</span>
<lb n="455"/><span>tSanhedrím, agus ní h-ar mhaithe leis an Sanhedrím a dhein sé na</span>
<lb n="456"/><span>neithe sin ach chun oirdhearcais dó féinidh.  Bhí sé go h-olc agus go</span>
<lb n="457"/><span>dian-olc ar shlightibh áirighthe ach ní raibh sé gan tréithe uaisle ann.</span>
<lb n="458"/><span>Bhí an droch-mhianach ann ó n-a shínsear, ó shliocht Ésau.  Thug sé an</span>
<lb n="459"/><span>droch-mhianach san leis ó n-athair Antipater, ach thug sé rud eile</span>
<lb n="460"/><span>leis, ó n'athair, i dteannta an droch-mhianaigh, 'sé sin éirim aigne</span>
<lb n="461"/><span>chun forlámhais.  Bhí sé cródha i gcath, doimhinn 'n-a mhachtnamh,</span>
<lb n="462"/><span>seasamhach sa rud a chuir sé roimis.  Olcas an sgéil, ámhthach, b'ionan</span>
<lb n="463"/><span>san agus bheith seasamhach sa n-olc, mar isé an t-olc ba mhó ba ghnáth</span>
<lb n="464"/><span>leis a chur roimis.  Bhí tréith fhóghanta eile ann pé ball n-a bhfuair</span>
<lb n="465"/><span>sé í.  Bhí dúil mhór aige i n-áilneacht agus i n-uaisleacht tíortha agus</span>
<lb n="466"/><span>catharach.  Bhí breitheamhntas ceart aige i dtaobh áilneachta de'n</span>
<lb n="467"/><span>tsórd san.  Do thuig sé cad é an saghas oibreacha a chuirfadh, ar</span>
<lb n="468"/><span>bhaile bheag nú ar bhaile mhór, slacht agus maise agus breághthacht.</span>
<lb n="469"/><span>Thug sé aghaidh ar an saghas san oibreacha agus do dhein sé iad, ar</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="470"/><p><span>fuid na tíre mórthimpal, ins na bailtibh beaga agus ins na bailtibh</span>
<lb n="471"/><span>móra, agus go mór mór i gcathair Iérúsaleim féinidh, agus níor</span>
<lb n="472"/><span>staon sé ó aon chosdas an fhaid fhéadfadh a inntileacht féin, agus</span>
<lb n="473"/><span>inntileacht lucht ceárd, áilneacht agus uaisleacht crutha, agus</span>
<lb n="474"/><span>mórdhacht fuirme, agus snastacht gné, do chur i gclochaibh snoighte,</span>
<lb n="475"/><span>agus i bhfallaíbh breághtha árda láidire daingeana deagh-chúmtha.</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>D'oibrigh sé an tréith aigne sin a bhí ann ar an dtír go léir</span>
<lb n="478"/><span>mórthimpal, ach ar chathair Iérúsaleim iseadh is fearr a bhí an chaoi</span>
<lb n="479"/><span>ar an dtréith sin a dh'oibriú.  I gcathair Iérúsaleim iseadh dob fhearr</span>
<lb n="480"/><span>a thaisbeánfadh obair áluinn a h-áilneacht.  Do thuig Héród an nídh</span>
<lb n="481"/><span>sin agus d'imir sé an tréith sin, 'n-a lán-neart agus 'n-a lán-chumas,</span>
<lb n="482"/><span>ar chathair Iérúsaleim, agus bíodh ná raibh ann grádh aige do'n</span>
<lb n="483"/><span>tSanhedrím, ná ag an Sanhedrím dó, bhí na sagairt agus na</span>
<lb n="484"/><span>sgríbhneoirí agus na seanóirí, gach aoinne idir Lebhíteach agus uile,</span>
<lb n="485"/><span>go h-ana-bhuidheach de, agus a chúis acu.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Is mó go mór na droch-thréithe a bhí i Héród 'ná na deagh-thréithe</span>
<lb n="488"/><span>a bhí ann.  Bí sé uaillmhianach, baoth, droch-amhraistheach, eudmhar,</span>
<lb n="489"/><span>droch-aigeanta, miosgaiseach, lán de rún díoghaltais.  Chuir sé</span>
<lb n="490"/><span>oiread san daoine chun báis i gcaitheamh a réime gur stad an</span>
<lb n="491"/><span>t-éirleach d'aon iongna chur ar an bpoibilidheacht.  Mhairbh sé athair</span>
<lb n="492"/><span>a chéile, an seanduine bocht úd Huircánus; ansan do mhairbh sé a</span>
<lb n="493"/><span>bhean féin, Mariamne, inghean an Huircánuis sin; ansan do mhairbh</span>
<lb n="494"/><span>sé a mhac féinidh.  I ndeire a shaoghail do mhairbh sé na leanbhaí go</span>
<lb n="495"/><span>léir nuair a h-innseadh dó go raibh leanbh óg tagaithe ar an saoghal</span>
<lb n="496"/><span>agus go mbeadh an leanbh san n-a rígh ar na h-Iúdaigh.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>Ní ithid Iúdaígh muic-fheoil. D'airigh impire na Rómhánach conus</span>
<lb n="499"/><span>mar a bhí Héród ag marbhú a chlainne féin agus conus mar a dhein</span>
<lb n="500"/><span>sé an t-éirleach ar na naoidheanaibh neamhchionntacha.  “B'fhearr</span>
<lb n="501"/><span>liom,” ars' impire na Rómhánach, “bheith am' mhuic ag Héród na bheith</span>
<lb n="502"/><span>am' mhac aige!”  Deirtear go raibh mac do Héród féin ar dhuine</span>
<lb n="503"/><span>des na naoidheanaibh a marbhuigheadh an uair sin. Fé mar a bhí fé ag</span>
<lb n="504"/><span>dul sa n-aois ní raibh aon teora le n-a droch-amhraistheacht.  Ní raibh</span>
<lb n="505"/><span>anam aon duine ó baoghal uaidh, go mór mór aon duine, óg ná</span>
<lb n="506"/><span>aosta, go raibh aon tsíolrach d'fhuil na Macabéach ann; nú aon duine</span>
<lb n="507"/><span>do chasfadh leis nárbh Iúdach ceart é, ach Iduméac.  Fé dheire tháinig</span>
<lb n="508"/><span>an bás air.  D'fhuasgail an bás na daoine uaidh. Tháinig, le</span>
<lb n="509"/><span>leamhnú Dé, an saghas báis air a tháinig ar an dtíránach fola eile</span>
<lb n="510"/><span>úd Antíochus Oirdheire.  Bhí feoil a chuirp marbh agus í bréan, lán</span>
<lb n="511"/><span>de phiastaíbh agus í ag tuitim d'á chnámhaibh, agus é ag sgreadaigh le</span>
<lb n="512"/><span>losgadh teinnis, abhfad sar a bhfuair a chorp go léir bás i n-aon chor!</span>
<lb n="513"/><span>Cuid de beo, ábalta ar theinneas do mhothú, agus an chuid eile dhe</span>
<lb n="514"/><span>marbh, lán de phiastaíbh, mar a bheadh sé sa n-uaigh!</span>
<lb n="515"/></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="516"/><p><span>AN FHEIS, AN DÁIL, AGUS AN tAONACH I nÉIRINN.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>Páipéar a leigh an t-Athair M. Ó Foirchear, Ph.D., Mágh Nuadhat, i</span>
<lb n="519"/><span>bhFéis Thíre Conaill.</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>Bhí a cuid féiseanna, a cuid dála, agus a cuid aontaighe, ag</span>
<lb n="522"/><span>an Éirinn a bhí ann sul ma thainic an Soisgeal 'na tíre, agus sul</span>
<lb n="523"/><span>ma thainic air Slánuightheóir ar an t-saoghail.  Bhí Árd-Rí agus</span>
<lb n="524"/><span>mórán righthe eile i nÉirinn 'san am, agus deirtear gur ag tórramh</span>
<lb n="525"/><span>'gus ag adhlacadh na rí 'gus na n-uasal a cuireadh ar bun na</span>
<lb n="526"/><span>féiseanna ar dtús.  Ní h-é cúis litridheacht agus filidheacht amháin a</span>
<lb n="527"/><span>cuireadh ar aghaidh, acht gach uile nidh a raibh baint aige do mhaoin</span>
<lb n="528"/><span>saoghalta na ndaoine.</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>Is í Féis Teamhrach an fhéis a budh mhó.  Bhí féis Teamhrach ag</span>
<lb n="531"/><span>socarughadh gnothaighe na hÉireann míle bliadhain sul ma thainic solus</span>
<lb n="532"/><span>an t-soisgeil 'na tíre seo.  Shuigh sí ar feadh seachtmhaine gach</span>
<lb n="533"/><span>tríomhadh bliadhain, agus thug sí dlighthe do iomlán na hÉireann.  Ní</span>
<lb n="534"/><span>raibh cead ag gach duine ar mhian leis bhéith lathair.  Chuir na daoine</span>
<lb n="535"/><span>a bhfir togha annsin mar cuirtear go Dáil Éireann indiú.  Bud</span>
<lb n="536"/><span>é Teamhair ait-comhnuidhthe an Áird-Rí, agus is ann a bhí an fhéis</span>
<lb n="537"/><span>ar feadh dhá chéad déag bliadhain.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>Cosmhail le Féis Teamhrach san am sin bhí dhá fhéis eile — Féis</span>
<lb n="540"/><span>Chruachain agus Féis Eamhna: acht cia bith áit in ar tharla an fhéis budh.</span>
<lb n="541"/><span>é Árd-Rí na hÉireann an t-úachtarán.  Taobh amuigh de'n Árd-Rí</span>
<lb n="542"/><span>bhí righthe cúigidh agus righthe íochtaránaighe eile.  Bhí siad-san 'na</span>
<lb n="543"/><span>n-úachtaráin i na gceanntair féin, acht bhí siad umhail do'n Árd-Rí.</span>
<lb n="544"/><span>Is mór an truagh nar mhair siad amhlaidh o shoin, na 'sé an briseadh a</span>
<lb n="545"/><span>thainic eatorra a laghduigh a gcumhacht, agus ins an lá bhí le theacht thug</span>
<lb n="546"/><span>buaidh do na namhaid.  Budh é Rí Diarmuid Árd-Rí na hÉireann,</span>
<lb n="547"/><span>céad bliadhain na mar sin i ndiaidh aimsir Naomh Pádraig. Is é an</span>
<lb n="548"/><span>rí deireannach é a chomhnuigh i dTeamhair, agus 'sé an rí deireannach</span>
<lb n="549"/><span>é a raibh iomlan na hÉireann úmhail do.  Ó sin suas ní raibh teacht</span>
<lb n="550"/><span>acu le chéile; agus mar a tá fhíos ag an t-saoghail budh rí a bhí i</span>
<lb n="551"/><span>gcúigeadh laighean chuir cuireadh ar an lamh láidir a d'fhan ins an tír</span>
<lb n="552"/><span>ó shoin.  Tá sé fíor gur chuidigh siad le chéile ó am go h-am.  Tá</span>
<lb n="553"/><span>Cluantarbh, an áit 'nar cuireadh críoch leis na Loclannaigh 'na</span>
<lb n="554"/><span>fhiadhnaise; acht níor gnathach leo bhéith ar an aon inntinn sin a bhéir</span>
<lb n="555"/><span>neart do náisiún.  Ní ceart dúinn a gcáineadh.  B'fhéidir nach bhfuil</span>
<lb n="556"/><span>muid féin mórán níos fhearr.  Ma tá is arna mallaibh.</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>Char budh ionann an Fhéis, an Dál, agus an t-Aonach.  Faoi</span></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="559"/><p><span>chúram na féise bhí Éire go h-uile; faoi chúram an Dáil na cúigidhe</span>
<lb n="560"/><span>agus na ceanntair.  An cruinniughadh budh choitcheannta i nÉirinn an</span>
<lb n="561"/><span>t-aonach.  Chuig an aonach tháinic an sean agus an t-óg.  Tá an</span>
<lb n="562"/><span>pléisiur taitneamhach, agus is fa choinne pléisiur na ndaoine bhí</span>
<lb n="563"/><span>an t-aonach ann.  Annso bhí litridheacht agus filidheacht, imirt agus</span>
<lb n="564"/><span>cleasaidheacht, díol agus ceannacht, deanadh cleamhnais agus posadh,</span>
<lb n="565"/><span>ceol agus seinim, biadh agus deoch.</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>Bhí aonach mór-chúiseach i dTailtean i gContae na Mídhe.  Bhí</span>
<lb n="568"/><span>siad annseo as Éirinn 'gus as Albain agus deir na Ceithre</span>
<lb n="569"/><span>Maighistrí ag caint ar an chruinniughadh deireannach a bhí ann, nach</span>
<lb n="570"/><span>raibh aon bhall ar an bhóthar ar fead sé mhíle ar fad gan a chapall</span>
<lb n="571"/><span>agus a choiste.  Tá sé choir ocht gcéad bliadhain ó bhí an t-aonach</span>
<lb n="572"/><span>deireannach i dTailtean.  Ceithir nó cúig 'é bhliadhana na dhiaidh sin</span>
<lb n="573"/><span>tháinic an Sasanach go hÉirinn.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Tá sé iongantach nach raibh iomradh ar dhamhsa ag na h-aontaighibh</span>
<lb n="576"/><span>seo.  Is dochaighe nach raibh eolas ar dhamhsa i nÉirinn 'san am.</span>
<lb n="577"/><span>Ní'l ainm ar bith 'san t-sean-Gaedhilg ar an dhamhsa.  Tá dhá fhocal</span>
<lb n="578"/><span>againn anois — damhsa agus rinnce — acht ní'l an “damhsa” acht</span>
<lb n="579"/><span>Beurla agus ní'l aois mhór ag “rinnce.”</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Thosuigh na féiseanna, na dala, agus na h-aontaighe, i bhfad</span>
<lb n="582"/><span>ar gcúl ins na saoghalta gan creidim, agus mhair siad i bhfad i</span>
<lb n="583"/><span>ndiaidh theacht 'na tíre do'n tSoisgéil.  Cia bith bhí cearr ionta</span>
<lb n="584"/><span>cuireadh ar gcúl iad, agus i na n-áit cuireadh urnaide, danta</span>
<lb n="585"/><span>sidioradaltha, agus Aifrionn.</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>Ag féiseannaibh an lae sin foillsiugadh na dlighthe.  I n-oige</span>
<lb n="588"/><span>na Náisiún níor ghnathach leis na h-úachtaráin dlighthe do dheunadh.  Cé</span>
<lb n="589"/><span>bith budh gnathach le na sinnsir do dheunadh budh sin an dlighe.  Is</span>
<lb n="590"/><span>amhlaidh mar bhí i nÉirinn.  Bhí a cuid breitheaman aicí, a cuid</span>
<lb n="591"/><span>ollam, agus a cuid filí.  Bhí siad seo foghluimthe i mbéasaibh a</span>
<lb n="592"/><span>sinnsear, agus i na gcoimhead bhí dlighthe na hÉireann.  Bhí na</span>
<lb n="593"/><span>bréitheamhain faoi mheas mhór 'san am.  Aimhdheoin nar tugadh seilbh</span>
<lb n="594"/><span>an talamh do'n duine a d'oibrigh é, mar tchífeamuid ar ball, bhí a</span>
<lb n="595"/><span>gcuid talaimh féin ag na breitheamhain gan chíos gan cháin.  Níor</span>
<lb n="596"/><span>shuidh siad i gcathair an bhreitheamhnais gan seal fada a caitheadh a</span>
<lb n="597"/><span>gcuir féin i gcoir fa na choinne; agus sé eolas agus críonacht na</span>
<lb n="598"/><span>mbreitheamhan d'fhag meas ar an dlighe, agus thug dochas do na</span>
<lb n="599"/><span>daoine.  Ma cáineadh duine dhíol sé an cáin, ma chuaidh an</span>
<lb n="600"/><span>breitheamhnas i n-éadan rinn sé leor-gníomh le na chomharsain.  Ní</span>
<lb n="601"/><span>raibh caoi acu 'san am sin tabhairt ar na daoine bheith úmhail do'n</span>
<lb n="602"/><span>dlighe.  Ní raibh feidhm ar a léithid.  De na leonta féin bhí siad</span>
<lb n="603"/><span>umhail do'n dlighe.  Tá seo iongantach go leor acht caithfidhmuid</span>
<lb n="604"/><span>cuimhneamh gur fhás dlighe an lae sin as talaimh na hÉireann.  Ma</span>
<lb n="605"/><span>bhí duine ann, inar bhéidheas ó am go h-am, nar uaisle leis onóir</span>
<lb n="606"/><span>na ór, ní raibh ag an té a dearnadh an éagchoir air acht a cheart a</span>
<lb n="607"/><span>chosnamh le na laimh laidir féin.  Is annamh a bhí seo riachtanach.</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>Thainic teagasc na mbreitheamhan anuas ó aois go h-aois go</span></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="610"/><p><span>dtí aimsir Naomh Pádraig, nuair a sgríobhadh an leabhar mór dlighe</span>
<lb n="611"/><span>ar budh ainm dúithe an Seanchas Mór.  Bhí mórán i ndlighthibh na</span>
<lb n="612"/><span>bPaganaigh nach raibh ar aon fhocal le creidhimh na gCríostaidhe, agus</span>
<lb n="613"/><span>bhí sé riachtanach seo do leasughadh.  Ar an adhbhair seo chuir Naomh</span>
<lb n="614"/><span>Pádraig cuireadh ag caibidil, air righthe, ar fhlaithe, agus ar uaisle</span>
<lb n="615"/><span>na hÉireann, agus faoi na chúram féin sgríobhadh an Seanchas Mór</span>
<lb n="616"/><span>a d'fhág dlighe ag iomlán na hÉireann ar feadh sé chéad bliadhain</span>
<lb n="617"/><span>agus ag an mhór-chuid de Éirinn ar fead chúig chéad eile.  'Sé</span>
<lb n="618"/><span>Laoghaire bhí 'na Árd-Rí 'san am.  Thug sé gach cuideadh a bhí ann a</span>
<lb n="619"/><span>chumhacht agus níor chuir sé i n-aghaidh an chreidimh Chatoilicidhe: acht</span>
<lb n="620"/><span>na dhiaidh sin sé an bharamhail gur chaith sé a shaoghal i na shean chreideamh</span>
<lb n="621"/><span>féin.</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>Is maith an tamall ó críochnuigheadh an leabhar sin, agus tá sí</span>
<lb n="624"/><span>anois mar fagadh í taobh amuigh de seo, nach bhfuil sí sgríobhtha i</span>
<lb n="625"/><span>sean-Ghaedhilg an lae sin.  Da mbeadh féin budh bheag an mhaith, na</span>
<lb n="626"/><span>ní bhéidheadh tuigse uirrí indiu.  Athruigheann gach teanga beo ó aois</span>
<lb n="627"/><span>go h-aois, agus ní mó na go dtuigfeadh sgolairí an lae indiu an</span>
<lb n="628"/><span>Gaedhilc a labhaireadh cúig chéad bliadhain ó shoin.  Na sgealta bhí</span>
<lb n="629"/><span>sgríobhtha 'san tsean-Gaedhilc sgríobhadh go h-úr ó am go h-am: agus</span>
<lb n="630"/><span>is é sin a d'fhag cuid acu againn indiú; acht tá mórán eile caillte.</span>
<lb n="631"/><span>I ndiaidh aimsir Naomh Pádraig sgríobhadh cia bith eolas a budh fhiú</span>
<lb n="632"/><span>shabháil, agus coinniughadh na leabhra ins na mainistrighibh agus i</span>
<lb n="633"/><span>dtighthibh na nOllamh.  Ní raibh ann ins an am acht leabhra lamhsgríobhtha.</span>
<lb n="634"/><span>Bhí an obair fadalach, achrannach, agus beannuighthe; agus bhí an</span>
<lb n="635"/><span>sgríbhneóir faoi onóir agus urram.  Níor 'bh'fhéidir duine a mholadh</span>
<lb n="636"/><span>níos mo 'san am na rádh go raibh sé 'na sgríbhneóir leabhar.  Bhí</span>
<lb n="637"/><span>mainistirí go leor i nÉirinn agus bhí na mainistirí líonta de</span>
<lb n="638"/><span>leabharaibh.  Bhí feidhm mhór ortha na chuig sgoltacha na hÉireann</span>
<lb n="639"/><span>thainic sgolairí as gach carn.  Ní raibh saoghal fada ag cuid de na</span>
<lb n="640"/><span>leabharaibh.  Thainic na Lochlannaigh timcheall bliadhan a naoi gcéad</span>
<lb n="641"/><span>agus leo thainic an sgrios.  Leabhar ar bith a casadh ortha, dhoigh siad</span>
<lb n="642"/><span>na bháigh siad.  Chuaidh an sgrios seo ar aghaidh dhá chéad bliadhan.</span>
<lb n="643"/><span>Rith an am seo bhí sagairt agus sgoláirí ag fágáil na tíre, agus ag</span>
<lb n="644"/><span>tabhairt leotha na leabhra mar gheall ar a sabháil, agus sé sin a</span>
<lb n="645"/><span>d'fhág sean-leabhra na hÉireann scaipthe i dtíorthaibh coimhthighthe</span>
<lb n="646"/><span>an domhain ó'n lá sin go dtí an lá indiu.  I ngearr na dhiadh seo</span>
<lb n="647"/><span>thainic an Sasanach agus chríochnuigh sé sgrios na leabhar.  Cia bith a</span>
<lb n="648"/><span>choinnigh leabhar Gaedhilge i na sheilbh chuir sé é féin i gconntabhairt</span>
<lb n="649"/><span>báis.</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>Acht bhí sé comh deacair na sean leabhra a dhíbirt leis na daoine;</span>
<lb n="652"/><span>agus dá bhrigh sin tá cuid acu againn go fóill.  Is ceann acu an</span>
<lb n="653"/><span>Seanchas Mór.  Tá mic-léighinn ag mion-sgrúdughadh an leabhair seo</span>
<lb n="654"/><span>'san am atá i lathair, agus déir siad nach bhfuil inntí acht cúis</span>
<lb n="655"/><span>onóir agus glóir ag na laethe tá thart.  Ní féidir na neithe thá san</span>
<lb n="656"/><span>leabhar seo áireamh annseo.  D'orduigh sí gach rud is gnathach le</span>
<lb n="657"/><span>cumhachtaigh an lae indiu ordughadh, agus céad mion-rud eile le na</span>
<lb n="658"/><span>chois.</span>
<lb n="659"/></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="660"/><p><span>Ceist a bhéidheas le socarughadh fad is bhéidheas riaghachtaighe na</span>
<lb n="661"/><span>daoine ann sí sealbhuigheacht an talaimh.  Shocruigh siad seo ar a</span>
<lb n="662"/><span>ndoigh féin.  Is i gcómhar a bhí an talamh acu.  Roinneadh an talamh</span>
<lb n="663"/><span>idir na daoine, acht níor leis an duine an talamh a d'oibrigh é.  Ní</span>
<lb n="664"/><span>thainic sealbh anuas ó athair go mac acht ó am go h-am roinneadh an</span>
<lb n="665"/><span>t-iomlan.  Chonnacas dobhtha gor seo an roinnt a budh comhthroime.</span>
<lb n="666"/><span>Ní hé sin an sealbh is fhearr, acht is fada sin ó shoin, agus bhí sí maith</span>
<lb n="667"/><span>go leor 'san am.</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>Rud eile is fiú tabhairt faideár i sean dlighe na hÉireann, 'sé</span>
<lb n="670"/><span>seo — nar mhian leo duine chuir 'un báis cia bith dlighe a bhris sé.</span>
<lb n="671"/><span>Cuireadh 'un báis cibé bhí cionntach i n-aghaidh riaghalta na féise acht</span>
<lb n="672"/><span>taobh amuigh de seo agus de ocaid na beirt eile budh leor leo cáin</span>
<lb n="673"/><span>airgid.</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>Sin an chiall a bhí leis na sean fhéiseannaibh agus is fada uatha</span>
<lb n="676"/><span>féiseanna an lae indiu.  Tá lá na mbreitheamhan thart, agus tá na</span>
<lb n="677"/><span>coimhthighigh i gcathair an bhreitheamhnais.  'Siad na Lochlannaigh an</span>
<lb n="678"/><span>chead dream a thug buaidhreadh 'na tíre.  Rinn siad dochar mór acht</span>
<lb n="679"/><span>ní bhfuair siad cead comhnuighthe 'san talamh.  Ní mó na go raibh</span>
<lb n="680"/><span>siad díbeartha nuair a thainic tóir úr; agus d'éirigh ní b'fhearr</span>
<lb n="681"/><span>leotha seo.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>Nuair chastar do chéile ins an tír cheadna dhá dhream daoine nach</span>
<lb n="684"/><span>labhaireann an teanga cheadna, deirtear go mbéidh an bhuaidh fa</span>
<lb n="685"/><span>dheireadh ag teanga na ndaoine is intleachtaighe.  Agus ciacu budh</span>
<lb n="686"/><span>intleachtaighe ar an lá sin — An Gaedheal nó an Gall?  Ní'l feidhm</span>
<lb n="687"/><span>fiafruigh.  I ndiaidh sin ní raibh an buaidh ag an Ghaedhilg, acht mur</span>
<lb n="688"/><span>raibh, chan gan adhbhar.  Ní h-é an Beurla a chuir ar gcúl í acht dlighe</span>
<lb n="689"/><span>na Sasana.  Bhí siad ag éirighe níos Éireannaighe ná na hÉireannaigh</span>
<lb n="690"/><span>iad féin nuair cumadh an dlighe sin a bhí comh tréan i n-éadan na</span>
<lb n="691"/><span>teanga agus a bhí sé lá níos maille i n-éadan an chreidimh.  Dubhairt</span>
<lb n="692"/><span>mé bumaite ó shoin gur chuir duine ar bith, a choinni ghleabhar Gaedhilge</span>
<lb n="693"/><span>i n-a sheilbh é féin i gconntabhairt báis.</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>Nuair tá stiúradh tíre i lamhaibh daoine nach labhaireann teanga</span>
<lb n="696"/><span>an náisiúin is deacair teanga tá a cailleadh a shabháil.  Is féidir</span>
<lb n="697"/><span>cabhair a thabhairt oirthí ar feadh tamaill mar cuirtear uisge ar</span>
<lb n="698"/><span>planta oga.  Tathar a dheanadh seo i nÉirinn le fada, agus tathar</span>
<lb n="699"/><span>a dheanadh annseo indiu; acht mur nglacaidh sí féin bun anns an</span>
<lb n="700"/><span>talamh ní choinneochaidh féiseanna beo í.  Agus ní glacaidh sí bun ins</span>
<lb n="701"/><span>an talamh mur gcuirtear i bhfeidhm í i ngach graithe saoghalta. Is</span>
<lb n="702"/><span>féidir seo do dheanadh, agus b'fhéidir go rachfaidh air.  Acht béidh sé</span>
<lb n="703"/><span>mórán níos fhusa nuair bhéidheas an Gaedhilg ins na h-aiteachaibh arda,</span>
<lb n="704"/><span>nuair labhairfeas an t-úachtarán, na ministrí, agus na h-oifigí, airíst</span>
<lb n="705"/><span>i dteanga na ndaoine.  Tá an lá seo ag teacht.</span></p>
<lb n="706"/>
<lb n="707"/><p><span>Le nár bhféiseannaibh beaga tamuid ag aithris ar na laethe tá</span>
<lb n="708"/><span>thart.  Luath na mall béidh stiúradh na tíre seo ag a cloinn féin.</span>
<lb n="709"/><span>Nuair a thiocfas an lá sin, is i dteanga na nGaedhil a labhairfeas</span>
<lb n="710"/><span>Árd-Fhéis na h-Éireann; agus ins an teanga cheadna tiocfaidh</span>
<lb n="711"/><span>freagar as gach cúigeadh agus ceanntair.</span>
<lb n="712"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="713"/><p><span>PELÁGIUS, AIRDEIRCEACH — CÁ RUGADH É?</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>Na h-ughdair do scríobh i bhfad i ndiaidh ré is linne Phelágius, ní</span>
<lb n="716"/><span>h-annamh “manach Éireannach” aca ghá ghairm de.  Samhluigheadh</span>
<lb n="717"/><span>domhsa, uime sin, go mb'fhéidir nár rud ró-mhíothaithneamhach do lucht</span>
<lb n="718"/><span>léighte an t-Síoladóra é, féachaint isteach pas beag níos cruinne</span>
<lb n="719"/><span>sa scéal, agus toradh mo chuid stúidéir do chur os a gcomhair.  Má</span>
<lb n="720"/><span>tá eolas níos beichte ag aoinne eile ná mar léighfidh sé annso, cá</span>
<lb n="721"/><span>bhfios dúinn ná gríosfadh an tráchtas beag so é chum a pheann do</span>
<lb n="722"/><span>ghlacadh chuige, agus an domhan Fódlach eile go léir do dhéanamh</span>
<lb n="723"/><span>rannpháirteach na chuid eolais?</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="726"/>
<lb n="727"/><p><span>Mar áiteamh gur sa Bhreatain Mhóir, sé sin sa tír dá ngoirthear</span>
<lb n="728"/><span>Sasana anois, do rugadh é atá ughdarás an cheathrair so nár ndhiaidh:—</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>1. Ag (Alpius agus) Aighistín, i leitir a 186 i gcnuasacht a</span>
<lb n="731"/><span>leitreach, léightear mar leanas:—  “Pelágius ar a dtugtar an</span>
<lb n="732"/><span>Breatnach chum é d'aithint ó Phelágius eile, Pelágius ó Tharentum.” (1)</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>2. I Leabhar na Leathscéalta, deir Orósius:—  “Measann ár</span>
<lb n="735"/><span>dTighearna Íosa Críost,” ar sé, “mórluach irise bheith tuillte ag an</span>
<lb n="736"/><span>té chreideas go dtig le Mac Dé na neithe seo do dhéanamh, agus</span>
<lb n="737"/><span>lámhann an Breatnach so 'gainne leigint air neart a ndéanta bheith</span>
<lb n="738"/><span>ann féin a luaithe is is toil leis é!” (2)</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>3. (a) In a Chroinic fé bhliain a 413 deir Prosper:—  “Fén am</span>
<lb n="741"/><span>chéadna so,” ar sé, … “Pelágius Breatnach (Brito) &rl.”</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>(b) In a “Charmen de Ingratis” (.i. Dán na nDíombuidheach),</span>
<lb n="744"/><span>leis, deir an t-ughdar céadna:—  “Ag so,” ar sé, “an foircheadal</span>
<lb n="745"/><span>do bhrúcht an nathair-nimhe Breatnach, de fhriotal phláighiúil, as a ucht</span>
<lb n="746"/><span>amach, — foircheadal go raibh domblas na seannaide súite isteach ann;</span>
<lb n="747"/><span>óir sé teagasc do scaipeadh sé ná gur fé chuing chruaidh an bháis do</span>
<lb n="748"/><span>chéad-chuir Dia an duine ar an saoghal, i dtreo, pé aca bhrisfeadh sé</span>
<lb n="749"/><span>an dlighe nó fhanfadh sé gan choir, gurbh é an bás do bhí i ndán do</span>
<lb n="750"/><span>ar aon tslighe; de bhrigh nach aon leanbh an pheacaidh an bás, acht, as</span>
<lb n="751"/><span>cinniú Dé, céile doscaoilte na h-uile dhúile.” (3)</span></p>
<lb n="752"/>
<lb n="753"/><p><span>1 “Pelagium, quem credimus, ut ab illo distingueretur, qui Pelagius</span>
<lb n="754"/><span>Tarenti dicitur, Britonem fuisse cognominatum.”  Migne:  P(atrologia</span>
<lb n="755"/><span>l(alína), Iomleabhar a 33, col. a 816.</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>2 Dominus noster summo praemio fidei dignum iudicath, si quis haec</span>
<lb n="758"/><span>Filium Déi posse crediderit, et Britannicus noster, mox ut bholuerit, se</span>
<lb n="759"/><span>posse confidit” — Lib. Apol. caib. 12: Migne, P. L. ioml. a 31, col. a 1182.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>3 “Dogma quod antiqui satiatum felle draconis Pestifero bhomuit</span>
<lb n="762"/><span>coluber sermone Britannus &rl.” Migne, P. L. Ioml. a 51, col. a 94, fé</span>
<lb n="763"/><span>n-a thosach.</span>
<lb n="764"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="765"/><p><span>4. Ughdar eile ar a dtugtar Marius Mercator, deir sé i</span>
<lb n="766"/><span>leabhar darab tiodal “Commonitorium” i gcaibidil a h-aon:</span>
<lb n="767"/><span>“Pelágius,” ar sé, “de chine Bhreatnach, manach.” (4)</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>Comhaimseardha do Phelágius do b'eadh gach duine den cheathrar</span>
<lb n="770"/><span>so.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>Mar chruthamhnais gurbh Éireannach é, luadhtar na sleachta so</span>
<lb n="775"/><span>nár ndiaidh a scríbhinne San Ioróim:—</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>1. Sa reamhrá do chuir sé le céad leabhar a ghluais-mhínithe ar</span>
<lb n="778"/><span>thairngire Ieremís, fáidh, ag tabhairt comharthaí sóirt dó ar Phelágius</span>
<lb n="779"/><span>sé deir sé bhí ann ná “dallachán ró-dhúr agus é meadhta go trom le</span>
<lb n="780"/><span>praisig Gaodhlaig.” (5)</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>2. Mar an gcéadna, i reamhrá an 6adh leabhair dá ghluais-mhíniú</span>
<lb n="783"/><span>ar an tairngire céadna ar an gcuma so labhrann an Naomh ar a</span>
<lb n="784"/><span>eascaraid:—  “Cé (6) gur balbh é féin,” ar sé, — sé sin Paulínus ó</span>
<lb n="785"/><span>Nóla do bhí tar éis bháis fén am so, — “bíonn sé ag sceamhghail fós</span>
<lb n="786"/><span>tré bhéal bholgaire mhóir de mhadra Albanach, gur fearr thig leis a</span>
<lb n="787"/><span>olc d'agairt ar dhuine le n-a shála ná le n-a fhiacla!  (Ar mh'falaing</span>
<lb n="788"/><span>féin, is éagsúil go leor an madra é!)  Óir síolruigheann sé dhen</span>
<lb n="789"/><span>chine ghaolach (Scótach) ó chomharsanacht na mBreatnach.”</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>Lucht eagair an chuir-amach de Mhigne atá agam-sa, cuirid an</span>
<lb n="792"/><span>ghluais aisteach aineolach so le téacs Ioróim:  “Bheireann Ioróm an</span>
<lb n="793"/><span>leas-ainm seo do Phelágius,” ar siad, “toisc é bheith de chine</span>
<lb n="794"/><span>Scótach, nó as Albion, sé sin Albain, óir b'é Alba an ainm thugadh</span>
<lb n="795"/><span>na sean-Scóit ar a n-athardha!”  Acht nach iongantach an mearbhall</span>
<lb n="796"/><span>aigne thaisbeánann an ghluais seo ar inntinn daoine léigheanta, agus</span>
<lb n="797"/><span>nach mór bun-os-cionn í le fíor-réim na stáire!</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>Ar ndó, tá a fhios ag an saoghal gur mó ainm do goireadh</span>
<lb n="800"/><span>d'Éirinn in allód mar atá Éire, Banba, Fodla, Scotia, acht ní</span>
<lb n="801"/><span>h-eol domhsa gur goireadh Albion nó Alba riamh di.  Ar dtúis, b'é</span>
<lb n="802"/><span>Albion nó Alba an ainm Cheilteach do bhí ar an mBreatain Mhóir ar</span>
<lb n="803"/><span>fad.  Tar éis do sna h-Anglaig agus do sna Sasanaig sealbh do</span>
<lb n="804"/><span>ghabháil ar an roinn di dá ngoirthear Sasana fé láthair, dheallrochadh</span>
<lb n="805"/><span>sé go ndeachaidh an ainm ar gcúl mar aon leis an gcine, roimh</span>
<lb n="806"/><span>shluaiteacht agus roimh shíor-bhrú na n-Allmhúrach go dtí nár lean sé,</span>
<lb n="807"/><span>sa deire, acht de roinn thuaidh an oileáin, i gcaoi ná fuil a mhalairt</span>
<lb n="808"/><span>d'ainm, fé láthair, ar an sean-Chaledonia acht Alba amháin i nGaedhilg</span>
<lb n="809"/><span>na h-Éireann ná i nGaedhilg na h-Alban.</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>Rud eile, le linn Phelágius, agus fiú go dtí an t-aonú céad</span>
<lb n="812"/><span>déag ní tugtí Scótia ar aon tír, ná Scótí ar aon chine eile acht</span>
<lb n="813"/><span>amháin ar Éirinn agus ar mhuintir an h-Éireann.  As so tagann sé</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>4 “Pelagium, gente Britannum, monachum &rl”:  Migne, Ioml. a 4.</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>5 Stolidissimus et Scotórum pultibus praegrabhatus Migne 24, 680-2.</span></p>
<lb n="818"/>
<lb n="819"/><p><span>6 Ipseque mutus latrat per Albinum canem, grandem et corpulentum</span>
<lb n="820"/><span>cetoui calcibus magis possit saevire quam dentibus.  Habet enim progeniem</span>
<lb n="821"/><span>Sqcticae gentis de Britannorum vicinia” Migne 24, 757-8.</span>
<lb n="822"/></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="823"/><p><span>mar léir-aighneas gurab é rud atá san “madra Albanach” úd San</span>
<lb n="824"/><span>Ioróim ná madra Breatnach, nó madra Sasanach fé mar adéarfaoi</span>
<lb n="825"/><span>fé láthair.  Ní mó go mbainid de bhrigh an léir-aighnis seo na focail</span>
<lb n="826"/><span>thagas na dhiaidh sin:  “Síoluigheann sé den chine Scótach,” má</span>
<lb n="827"/><span>admhuightear go rugadh Pelágius i gceanntar éigin i Sasana thiar-</span>
<lb n="828"/><span>theas, de phór choilíneach Gaolach éigin d'áitreabh an dúthaig úd.</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>“Acht cad do bhéaradh coilíneacht Ghaolach sa Bhreatain thiar-theas,</span>
<lb n="831"/><span>an t-am san?” arsa tusa.  “Bhfuil aon deimhin againn ar a leithéid</span>
<lb n="832"/><span>ó chúrsaí na stáire?”  Tá, mhuise, togha deimhne.  Óir, le linn do</span>
<lb n="833"/><span>sna Rómhánaig bheith i gceannas ar an mBreatain agus iar n-a</span>
<lb n="834"/><span>tréigint dóibh, bhíodh coilínig ó Éirinn ag síor-theacht agus ag cur</span>
<lb n="835"/><span>fútha go tiugh go h-áirithe ar dhá bhruach inbhir na Sebherne.  Dá</span>
<lb n="836"/><span>chomhartha sin féin, gheibhtear go fairsing, fén dúthaig seo, leaca</span>
<lb n="837"/><span>adhlaicthe ar a bhfuil scríbhinne in Ogham chraobh, — ní ná faghtar in aon</span>
<lb n="838"/><span>áit eile ar fuaid na Breataine Móire.  Fiú féin an mhéid seo gan</span>
<lb n="839"/><span>trácht thar aon rud eile, ná míneochadh sé dhúinn cionas “do shíolraig</span>
<lb n="840"/><span>Pelágius den chine Scótach” cé gur sa Bhreatain Móir do rugadh é?</span>
<lb n="841"/><span>Agus maille leis an “bpraisig Scótaig” de, cá bhfios dúinn, sa</span>
<lb n="842"/><span>gcéad dul, ná bíodh a h-arbhar ag teacht a h-Éirinn amar isteach i</span>
<lb n="843"/><span>gcuan Bhriostó?  Nó b'fhéidir gur sa Bhreatain féin do baineadh is</span>
<lb n="844"/><span>do meileadh an t-arbhar as a rinneadh í, agus gur as corp lom</span>
<lb n="845"/><span>tarcaisne do ghlaoidh Ioróm mar sin as a h-ainm í.  Óir, dála a</span>
<lb n="846"/><span>láin impiriúlaithe do mhair roimhe agus na dhiaidh, ba dhóigh le h-Ioróm</span>
<lb n="847"/><span>ná fuighfeadh aon mhíneachas ná aon tsibhílteacht ná aon deagh-mhúinteas</span>
<lb n="848"/><span>ceart bheith ann, le n-a linn féin, acht amháin fé scáth sciathán iolar</span>
<lb n="849"/><span>na h-Impiríochta Rómhánaighe.  Dh'fhan an tír seo, Scótia, riamh</span>
<lb n="850"/><span>leasmuigh dhen Impireacht san.  Uime seo, do b'ionan, dar le</span>
<lb n="851"/><span>h-Ioróm, Scótach agus duine barbardha, allta. iargcúlta.  Do</span>
<lb n="852"/><span>b'ionan aige rud Scótach, praiseach is eile, agus rud codramántá,</span>
<lb n="853"/><span>coimhightheach, garg.  D'airig sé ó dhuine éigin gur de phór na</span>
<lb n="854"/><span>Scótach Pelágius.  Ba leor san.  Bhí dúil i masla ró-ghreamuithe de</span>
<lb n="855"/><span>mheon Ioróim chum go scaoilfeadh sé thairis an “phraiseach Scótach”</span>
<lb n="856"/><span>gan feidhm do bhaint aiste d'fhonn ceap “magaidh is mór-chnáid”</span>
<lb n="857"/><span>do dhéanamh de Phelágius dá barr.</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>Féadfaoi, ar an gcuma san, ar thuit de tharcaisne ó Ioróm i</span>
<lb n="860"/><span>dtaobh Phelágius, féadfaoi a léiriú gan a admháil go dteagann mar</span>
<lb n="861"/><span>léir-aighneas as gur in Éirinn do rugadh é.  Ar an dtaobh eile den</span>
<lb n="862"/><span>scéal, an té chuirfeadh roimhe a áiteamh gurbh Éireannach é, níor mhór</span>
<lb n="863"/><span>dó léiriú ní h-amháin ráite an cheathrair comhaimsirig do luadhamar</span>
<lb n="864"/><span>romhainn, acht an méid seo nár ndiaidh mar an gcéadna.</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>Tháinig Pelágius chum na Róimhe timcheall na bliana 400, agus,</span>
<lb n="867"/><span>ar an bpoinnte boise, ghéill gach aoinne go raibh sé ar an gceathrar</span>
<lb n="868"/><span>nó ar an gcúigear ba léigheanta i gcúrsaí diachta is críostuíochta</span>
<lb n="869"/><span>dá raibh suas le na linn.  Cuimhnigheadh an léightheóir gurbh shin í aois</span>
<lb n="870"/><span>Aughstín is Ambróis is Ioróim.  Cuimhnigheadh sé leis go raibh ar dhá</span>
<lb n="871"/><span>bhliain is tríochad éigin eile dul thart, fé dtiocfadh Pádraig do</span></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="872"/><p><span>chraobhscaoileadh an tsoiscéil go tír na h-Éireann.  Bhí an Laidean</span>
<lb n="873"/><span>ar a thoil ag Pelágius, fé mar bhí sí, an t-am san, ag gach duine</span>
<lb n="874"/><span>deagh-mhúinte ar fuaid Impireachta an Iarthair.  Rud ba mhó iongna</span>
<lb n="875"/><span>fós, más in Éirinn do h-oileadh é, rinne sé a chúis féin do phléidh</span>
<lb n="876"/><span>as glan-Ghréigis, os comhair Sheáin, Árdeasbog, agus comhairle</span>
<lb n="877"/><span>Ierúsalem, sin is go raibh ar an té gur mhaith leis é dhaoradh, ar</span>
<lb n="878"/><span>Orósius, Spáinneach, feidhm do bhaint as fear friotail.  Na leabhair</span>
<lb n="879"/><span>do scríobh sé, leis, cuirid ar aon dul é leis na h-údair ba mhó cáil</span>
<lb n="880"/><span>le n-a linn.  Cár éirig leis an doimhin-léigheann agus an leathan-</span>
<lb n="881"/><span>léigheann uile so do bhailiú chuige?  In Éirinn, an eadh?  Bá mhór an</span>
<lb n="882"/><span>ghlóir don tír so, don “ultima Thule” so san gan aon agó, — fear</span>
<lb n="883"/><span>de leithéid Phélágius ghá oiliúint innte os cionn tríochadh blian roimh</span>
<lb n="884"/><span>theacht Phádraig.  Acht foraoir ghéar is ró-doichreidte ar fad mar</span>
<lb n="885"/><span>scéal é.  Ag meadhon na ceathrú h-aoise cheana, níl aon amhras ná</span>
<lb n="886"/><span>go raibh Críostuithe ar mhuintir na h-Éireann; ní h-amháin fo-dhuine</span>
<lb n="887"/><span>annso is annsúd, acht na gcumannachta nó na ngasraí, do bhí go</span>
<lb n="888"/><span>cuibheasach luchtmhar mar sin agus go cuibheasach iomadúil, go h-áirithe</span>
<lb n="889"/><span>ar imealla thoir theas an oileáin.  Dheallrochadh sé, leis, gur ag</span>
<lb n="890"/><span>síor-dhul i méid bhíodh na gasraí seo agus ghá síor-leathnú féin siar ó</span>
<lb n="891"/><span>thuaidh.  Suidhid lucht stáire is seanchuis, dar liomsa, an méid seo</span>
<lb n="892"/><span>go beacht dúinn.  Óir, sa bhliain 431, nuair bhí an Pápa ag cur</span>
<lb n="893"/><span>Palladius na easbog a leith chughainn, “chum na n-Éirneach do chreid</span>
<lb n="894"/><span>i gCríost,” (7) do chuir sé é.  Amátor, mar an gcéadna, do bhí na</span>
<lb n="895"/><span>easbog ar Ácsaor roimh Shan Ghearmán, d'órduig sé buidhean</span>
<lb n="896"/><span>dhéagánach mar aon le Pádraig, agus orra bhí Éireannach darbh ainm</span>
<lb n="897"/><span>Fith, dá ngoirthear Isernínus i Laidir na h-Eaglaise.</span></p>
<lb n="898"/>
<lb n="899"/><p><span>Dá chionn so uile, da ndéarfaoi leat, timcheall na bliana 370</span>
<lb n="900"/><span>no mar sin, go raibh, ar thalamh na h-Éireann, ní h-amháin roint mhaith</span>
<lb n="901"/><span>Críostuithe ar leithlí leo féin, acht fós paróistí, b'fhéidir, cheana</span>
<lb n="902"/><span>aca annso is annsúd fé threo go n-a gcomhthrom féin sagart is tighthe</span>
<lb n="903"/><span>pobuil, acht amháin iad do bheith fós gan easbog, níor ghearánta leat</span>
<lb n="904"/><span>údar an mhéid sin.  Acht dá dtabhradh sé fé a chur na luidhe ort</span>
<lb n="905"/><span>go raibh árd-scoileanna is ol-scoileanna aca do bhí inniúil chum</span>
<lb n="906"/><span>fear mór-léighinn i léigheann iasachta de shaghas Phelágius d'oiliúint, —</span>
<lb n="907"/><span>fear ná raibh dall ar aon ealadhain, ghá raibh ar a chumas an Laidean,</span>
<lb n="908"/><span>an Ghréigis agus an teanga dhúthchais do chanadh go beacht, blasta</span>
<lb n="909"/><span>binnbhriathrach —, dá dtabhradh duine fé an méid sin do chur na luidhe</span>
<lb n="910"/><span>ort, bheadh gach ceart agat na suíbhinte d'iarraidh air, suíbhinte</span>
<lb n="911"/><span>cruinne, soiléire, fé gcreidfeá scéal chomh doichreidte san uaidh.</span>
<lb n="912"/><span>Mise im bhannaí gur fada bheadh na suíbhinte úd ar iarraidh.</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>(Tuille.)</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>MICHEÁL MAC CRAITH, C.Í.</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>7 “Ad Scótos in Christo credentes.”</span>
<lb n="919"/></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="920"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>NEAMHSHUIM AG AN ÓIGE DÁ CUIR I nDIA.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>(Nú, má chuireann an óige neamhshuim i nDia, cad do thiocfaidh as.)</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>(a) Is iomdha aimhleas is díoghbháil anma a thagann as.</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>(1) Drochbhéasa na h-óige, óir is deacair sgarámháín leó.</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>(2) Is minic a mheallann an saoghal a leithéid chun ealadha</span>
<lb n="931"/><span>bheathadh (1) do ghlacadh chuige nárbh fhéidir do réir Dé a</span>
<lb n="932"/><span>dhéanamh dá ciúnn.</span></p>
<lb n="933"/>
<lb n="934"/><p><span>(3) Is ró-bhaoghlach gur beag an tsuim a chuireann an duine sin</span>
<lb n="935"/><span>i bpeacaidhe a óige.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>(4) Is baoghal do gearr-bhás. (2)</span></p>
<lb n="938"/>
<lb n="939"/><p><span>(b) Is iomdha staonadh a bhaineann sí as an nduine ina shlighe chun Dé</span>
<lb n="940"/><span>(nú, i dtaobh a shlighe chun Dé).</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>(1) Tarraingeann toil nós.</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>(2) Beireann an-mhianta an oiread san greama ar an nduine</span>
<lb n="945"/><span>nách féidir aon bharradh (3) a bhain asta, ná sgaramhain leó.</span></p>
<lb n="946"/>
<lb n="947"/><p><span>(3) Ní chuireann sé aon ghubh (4) i bpeacadh.  Leanann sé dhe fé</span>
<lb n="948"/><span>mar do leanfadh sé réir nádúrtha.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>(c) Caithtear an chuid is fearr den tsaoghal i n-aisge.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>(1) Má dheineann duine réir Dé ina óige, mara buan féin é</span>
<lb n="953"/><span>a shaoghal tá toradh lán-shaoghail tuillte aige.</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>(2) Má thugann duine faillighe i ngnó Dé ina óige, pé faid</span>
<lb n="956"/><span>is beó dó ní féidir dó deagh-bheatha na h-óige do chasadh</span>
<lb n="957"/><span>thar n-ais arís air féin go h-iomlán, ná an toradh ná an</span>
<lb n="958"/><span>luacht saothair do bhain léi.</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>Na neithe ná fuil bailighthe agat i t-óige, connas is féidir duit</span>
<lb n="961"/><span>iad do sholáthar agus tu aosta. — (Eccli. xxv. 5.)</span></p>
<lb n="962"/>
<lb n="963"/><p><span>CONCHABHAR Ó DEASMHUMHNA, D'aistrigh.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>(1) Ealadha bheathadh, means of living, livelihood (trade, profes-</span>
<lb n="966"/><span>sion, &c.).</span></p>
<lb n="967"/>
<lb n="968"/><p><span>(2) Gearr (a). bhás .i. an bás do theacht gairid nú athchomair air.</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>(3) Barradh do bhaint as, to check his motion or speed.</span></p>
<lb n="971"/>
<lb n="972"/><p><span>(4) Níor chuireas aon ghubh ann, I didn't take (any) special, or</span>
<lb n="973"/><span>particular, notice of it.</span>
<lb n="974"/></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="975"/><p><span>BOSGA NA LEITREACH.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>Cormac Ó Cadhlaigh d'aistrigh ó'n bhFrainncis de réir René Bazin.</span></p>
<lb n="978"/>
<lb n="979"/><p><span>Níor mhisde a rádh go raibh tigh an tsagairt i mball seasgair</span>
<lb n="980"/><span>siothchánta.  Do bí an paróiste féin beag agus é go maith macánta,</span>
<lb n="981"/><span>gan aon dothal ar na daoinibh agus iad go léir i dtaithighe an tsean-</span>
<lb n="982"/><span>shagairt do bhí ós a gcionn le breis is deich mbliadhna fichead.  I</span>
<lb n="983"/><span>gceann na sráide iseadh bí tigh an tsagairt.  Le hais an tighe do bhí</span>
<lb n="984"/><span>na páirceanna agus iad ag dul uaidh sin síos chun na habhann.  Ins</span>
<lb n="985"/><span>an samhradh d'aireachta uaidh binneas ceoil na néan agus baluith</span>
<lb n="986"/><span>cumhra an féir.  Lastiar den tigh, do bhí lubhghort ar teorainn</span>
<lb n="987"/><span>na bpáirceanna.  Is ann do luigeadh céad rae solair na</span>
<lb n="988"/><span>gréine agus a rae deirineach mar an gcéadna.  Do chítí silíní ann</span>
<lb n="989"/><span>i mí na Bealtaine féin agus spiúnáin ní ba luatha ná san go minic,</span>
<lb n="990"/><span>agus seachtmhain roimh lá le Muire san bhFoghmhar, go hana minic,</span>
<lb n="991"/><span>níor bh'féidir gabháil i ngioracht céad slat do gan baluith trom na</span>
<lb n="992"/><span>melon naibidh d'aireachtaint idir na sgairtibh.  Ná beir leat gurab</span>
<lb n="993"/><span>amhlaidh a bí sagart paróiste Saint Philémon go craosach.  Is ró</span>
<lb n="994"/><span>bheag a ghoill an goile air An seanduine bocht!  Dronn air.</span>
<lb n="995"/><span>Ruic ar a cheannachaibh.  Dhá shúil beaga ghlasa, agus súil díobh gan</span>
<lb n="996"/><span>léas radhairc innte.  Spéaclaí móra, agus cluas chomh bodhar san</span>
<lb n="997"/><span>gur b'éigin do casadh timcheall nuair do cuirtí stró air ón dtaobh</span>
<lb n="998"/><span>san.</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>Aidhe, ní dheineadh.  Ní itheadh sé féin na torthaí go léir san</span>
<lb n="1001"/><span>gháirdín.  Na garsúin isiad do ghoideadh a bhfurmhór, iad súd agus</span>
<lb n="1002"/><span>na héanlaith go mór mhór.  Na loindubha a mhaireadh ann an bhiladhain</span>
<lb n="1003"/><span>go léir ar togha an bídh, agus do chanadh an ceól dob' aoibhne ghá</span>
<lb n="1004"/><span>chúiteamh leis.  Na lasair choille, a chabhruigheadh leo san, ar an</span>
<lb n="1005"/><span>slighe thairis dóib, le linn seachtmhainí an mór fhlúirse, agus na</span>
<lb n="1006"/><span>gealúin, agus na ceolairí de gach dath, agus na cíocháin go hamplach</span>
<lb n="1007"/><span>iliomad, agus iad mar a bheadh litharoidíní de chlúmh chomh mór led</span>
<lb n="1008"/><span>mhéir, i n-áirde ar na géagaibh, ag casadh agus ag léimrídh, ag</span>
<lb n="1009"/><span>piocadh grápa, ag sgríobadh péirín, creachadóirí críochnuighthe, agus</span>
<lb n="1010"/><span>gan de bhuidhchas aca i ndeire na sgríbe ach gáir bheag neambinn ar</span>
<lb n="1011"/><span>nós buille speile.  Agus leo súd féin, dá olcas iad, do bhí sean-</span>
<lb n="1012"/><span>shagart paróiste Saint Philémon go séimh sochma.</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>“Níl aon fheabhas ag teacht ortha mar rudaíbh dithcéillidhe,”</span>
<lb n="1015"/><span>adeireadh sé, “ach dá mb'fhuath liom iad súd toisg gan aon fheabhas</span>
<lb n="1016"/><span>do theacht ortha, is mó duine dem paróisteánachaibh do b'fhuath liom,</span>
<lb n="1017"/><span>leis, is baoghalach.”</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>Agus ní dheineadh ach a bhasa do bhualadh ar a chéile ag teacht</span>
<lb n="1020"/><span>isteach san abhlórd do chun ná feicfeadh sé an chreach go léir do</span>
<lb n="1021"/><span>dheinidís.</span>
<lb n="1022"/></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="1023"/><p><span>Ansan iseadh bhíodh an t-árdú sgiathán.  Ba dhóich leat gurab</span>
<lb n="1024"/><span>amhlaidh a bhain gaoth mhór láidir éigin na blátha go léir des na</span>
<lb n="1025"/><span>tortaíbh agus gur chuireadar chun eitilte.  Éin ghlasa.  Éin bhána.</span>
<lb n="1026"/><span>Éin bhuidhe.  Éin ioldathacha.  Eitilt éadtrom éasga.  Na billeóga</span>
<lb n="1027"/><span>dá suathadh, agus ansan an tsíothcháin ar feadh chúig nóimeat.  Ach</span>
<lb n="1028"/><span>cad é mar chúig nóimeat!  Bíodh fhios agat ná raibh monarcha sa</span>
<lb n="1029"/><span>tsráid ná seol figheadóra ná órd gabhann, agus go mbíodh fothrom</span>
<lb n="1030"/><span>na bhfear agus na gcapall agus na mbó leathta ar fud na dúithe i</span>
<lb n="1031"/><span>bhfad ó chéile agus gan aon rádarc le fághail ortha ach iad dá</span>
<lb n="1032"/><span>measgadh ar a céile agus ag dul ar neamhnidh san aer a bhíodh ag</span>
<lb n="1033"/><span>eirghe gach lá ó'n dtalamh the.  Ní raibh aithne ar na muiltibh.  Ní</span>
<lb n="1034"/><span>raibh trácht na ndaoine ar na bóithribh.  Do bhí na bóithre iarainn</span>
<lb n="1035"/><span>i bhfad i bhfad uatha.  Dá leanadh an aithrighe úd na gcreachadóirí sin</span>
<lb n="1036"/><span>aon fhaid, níl aon amhras ná go dtuitfeadh a chodla ar an sagart</span>
<lb n="1037"/><span>agus é ag léigheadh a phortúis leis an suaimhneas a bheadh ann.</span>
<lb n="1038"/><span>Ach b'é leamhnú Dé ná bídís i bhfad gan filleadh.  Gealún a</span>
<lb n="1039"/><span>thagadh ar dtúis.  Ansan druid ghá leanamhaint sin.  Ba ghearr</span>
<lb n="1040"/><span>eile go mbíodh na héanlaith uile go léir ag gabháil den obair arís.</span>
<lb n="1041"/><span>Agus dfhéadfadh an sagart gabháil síos suas, a leabhar d'osgailt nó</span>
<lb n="1042"/><span>do dhúnadh agus é ghá rádh “Ní fhágfaid siad caor agam i mbliadhna.”</span>
<lb n="1043"/><span>Bhí deire leis an eitilt.  Ní fhágadh aon éan amháin an chreach agus</span>
<lb n="1044"/><span>níor bhaoghal leo an sean-shagart ach an oiread agus dá mba chrann</span>
<lb n="1045"/><span>péirín éigin fé na dhuilleabhar throm agus é dhá shuathadh anonn is</span>
<lb n="1046"/><span>anall ar ghrean an chasáin.</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>Tuigeann na h-éanlaith an té bhíonn ghá chásamh féin ná deineann</span>
<lb n="1049"/><span>sé aon rud.  Gach aon earrach do dheinidís a n-eadracha timcheall</span>
<lb n="1050"/><span>tighe sagairt pharóiste Saint Philémon níos flúirsighe ná i n-aon</span>
<lb n="1051"/><span>bhall eile.</span></p>
<lb n="1052"/>
<lb n="1053"/><p><span>Ba ghearr go mbíodh na hinid ab fhearr toghtha.  Na cuasa ins na</span>
<lb n="1054"/><span>crannaibh, na puill ins na fallaíbh, na gabhlóga ins na crannaibh ubhall.</span>
<lb n="1055"/><span>Agus do bhíodh le feiscint idir frathacha an tighe gob donn mar a bheadh</span>
<lb n="1056"/><span>rinn chlaidhimh ag eirghe a taoscán féir.</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>Bliadhain dá raibh gach aon áit toghtha, is dócha, d'aimsigh cíochán</span>
<lb n="1059"/><span>an sgoilt chórach úd fé dhíon cláirín a bhí sa bhfalla le hais geata</span>
<lb n="1060"/><span>tighe an tsagairt.  Do shleamhnuigh sí isteach ann, agus do tháinig</span>
<lb n="1061"/><span>amach arís go lán tsásta le na cuaird Do thug sí adhbhar nid</span>
<lb n="1062"/><span>isteach ann na dhiaidh sin agus do dhein an nead agus níorbh' é a</span>
<lb n="1063"/><span>dearmhad gan gach nidh do thabhairt léi ann a choimeádfadh go cluthmhar</span>
<lb n="1064"/><span>teasaidhe é, sé sin, clúmh agus cleití, olann agus cúnlach.</span></p>
<lb n="1065"/>
<lb n="1066"/><p><span>Do tháinig an cailín aimsire Philoméne chuige lá, agus buile</span>
<lb n="1067"/><span>feirge uirthi.  Páipéar na láimh aici.  Fé chrann ghéagach labhráis i</span>
<lb n="1068"/><span>mbun an gháirdín a bhí an sagart.</span></p>
<lb n="1069"/>
<lb n="1070"/><p><span>“Féach, a athair,” arsa sí.  “Sin páipéar breagh salach anois</span>
<lb n="1071"/><span>duit!  Nach deas na cleasa atá aca dhá imirt!”</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>“Cé aca, a Philoméne?”</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>“Agat éanlaith mí-ádhbháracha, mhaise.  Na héanlaith go léir a</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="1076"/><p><span>fhuilingir-se anso!  Is ró ghearr go mbeidh siad ag déanamh a nead id</span>
<lb n="1077"/><span>thúirímbh anbhruith.”</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>“Ní baoghal dom.  Níl ach an t-aon cheann amháin agam.”</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>“Mar sin, tá curtha fútha aca i mbosga na leitreach agat!</span>
<lb n="1082"/><span>D'osglas indiu é mar gur bhain fear an phuist an cloigín — rud is</span>
<lb n="1083"/><span>annamh dó.  Do bhí sé lán.  Féar, tuighe, líonta dhubhán alla, oiread</span>
<lb n="1084"/><span>clúimh agus do líonadh eibhdeardonn, agus na lár san go léir istigh</span>
<lb n="1085"/><span>éan éigin a bhí ag feadghal mar a bheadh nathair nimhe.”</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>Do chrom an sagart ar gháirí ar nós seanduine go neosfí eachtra</span>
<lb n="1088"/><span>éigin d'eachtráibh leinbh dó.</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>Ní foláir nó is cíochán ceann-dubh é súid,” arsa sé.  “Níl</span>
<lb n="1091"/><span>aon teora leo le gastacht.  Ná bain léi in aon chor, a Philoméne.”</span></p>
<lb n="1092"/>
<lb n="1093"/><p><span>Siúd leis an sagart ansan treasna an gháirdín, isteach tríd</span>
<lb n="1094"/><span>an dtigh, amach ar an bhfaithche bheag a bhí ar aghaidh an tighe agus níor</span>
<lb n="1095"/><span>stad sé gur shrios sé an falla a bhí idir faithche an tighe agus an</span>
<lb n="1096"/><span>bóthar.  Ansan d'osgail sé go lán aicillighe le na láimh an bosga</span>
<lb n="1097"/><span>úd na bhféadfadh leitreacha an bhaile go léir ó ceann ceann dne</span>
<lb n="1098"/><span>bhliadhain do chur go héasga.</span></p>
<lb n="1099"/>
<lb n="1100"/><p><span>Do bhí an ceart aige.  D'aithin sé ar chuma an nid mar a bheadh</span>
<lb n="1101"/><span>ubhall giumhaise, ar a dhath agus ar fhighe agus ar chasadh an adhbhair</span>
<lb n="1102"/><span>a bhí ann gur cíochán ceann dub a bhí ann agus do tháinig áthas a</span>
<lb n="1103"/><span>chroidhe air.  D'éist sé le feadghail an éinín bhig a bhí ar gor agus</span>
<lb n="1104"/><span>adubhairt sé “Ní baoghal duit, a éinín bhig,” ar seisean, “Tá aithne</span>
<lb n="1105"/><span>agam-sa ort.  Lá agus fiche ar gor agus trí seachtmhaine chun na</span>
<lb n="1106"/><span>ngárlach d'oileamhaint, sin a bhfuil uait.  Beidh san agat.</span>
<lb n="1107"/><span>Béarfadsa an eochair liom.”</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>Agus do rug an eochair leis, agus nuair a bhí réir na maidne</span>
<lb n="1110"/><span>déanta aige.  Cuaird tugtha aige ar roinnt daoine breóite agus</span>
<lb n="1111"/><span>ar bhochtánaibh an pharóiste.  Cúpla teachtaireacht tugtha dá fhear</span>
<lb n="1112"/><span>oibre chun síl a thabhairt chuige ó'n mbaile mór.  Dul i n-áirde sa</span>
<lb n="1113"/><span>chloigtheach féachaint cad é an díoghbháil a dhein an stoirm do le</span>
<lb n="1114"/><span>déanaighe roimhe sin.  Do chuimhnigh sé ar an gcíochán arís, agus</span>
<lb n="1115"/><span>do mheas sé go mb'fhéidir go ndéanfadh na litreacha buairt di dá</span>
<lb n="1116"/><span>dtuitfeadh leitir anuas uirthi agus í ar gor.</span></p>
<lb n="1117"/>
<lb n="1118"/><p><span>Níor dhóich san go deimhin mar ní bhfaghtí i Saint Philémon ach</span>
<lb n="1119"/><span>an oiread leitreach agus do cuirtí chun siubhail as.  Ní bhíodh age</span>
<lb n="1120"/><span>fear an phuist dhá dhéanamh ach ag siubhal timcheall, ag ól anbhruith</span>
<lb n="1121"/><span>anso, braoinín beag fíona ansúd, agus anois is arís leitir éigin</span>
<lb n="1122"/><span>i dtaobh conscript éigin nó leitir i dtaobh cánach go dtí feirm</span>
<lb n="1123"/><span>iargcúlta éigin.</span></p>
<lb n="1124"/>
<lb n="1125"/><p><span>Ach ó bhí féile Saint Robert, sé sin an naomhadh lá fichead</span>
<lb n="1126"/><span>d'Abrán buailte leis, do mheas an sagart paróiste gur bh'fhearr</span>
<lb n="1127"/><span>dhó sgríobhadh chun an triúir sheancharad úd a mhair fós, tuatach agus</span>
<lb n="1128"/><span>beirt chléireach, a sgríobhadh thuige i gcomhnuidhe um an dtaca san.</span>
<lb n="1129"/><span>A dhuine mhuinteardha, ná sgríobh chugham i gcóir m'fhéile i n-aon</span>
<lb n="1130"/><span>chor i mbliadhna.  Iarraim 'na athchuinge ort é.  Ní oirfeadh dam</span></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="1131"/><p><span>i n-aon chor leitir d'fhághail fé láthair.  “Neosad duit cad na thaobh</span>
<lb n="1132"/><span>ar ball agus tuigfir cad é a chúis.”</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>Do mheasadar gurab amhlaidh a bhí ag dul dá radharc agus níor</span>
<lb n="1135"/><span>sgríobhadar i n-aon chor.</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Do bhí ana áthas ar an sagart paróiste mar gheall air sin.</span>
<lb n="1138"/><span>Ar feadh trí seachtmhaine níor ghaibh sé riamh thar an ngeata gan</span>
<lb n="1139"/><span>cuimhneamh ar na huibhibh balldhearga a bhí ansúd i ngiorracht dó agus</span>
<lb n="1140"/><span>nuair do tháinig an dara lá fichead do chrom sé agus d'eist sé agus</span>
<lb n="1141"/><span>a leathchluas le béal an bhosga.  Ansan do dhírigh sé é féin arís</span>
<lb n="1142"/><span>agus é lán d'áthas.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>Siúd ag ceileabhradh iad, a Philoméne!  Siúd ag ceileabhar iad!</span>
<lb n="1145"/><span>Is ormsa atá buidhchas a n-anma san, féach.  Agus ní ortha féin a</span>
<lb n="1146"/><span>bheidh aon chuid d'aithmhéala mo ghnímhse ná ormsa ach an oiread!</span>
<lb n="1147"/><span>Má bhí sé aosta féin, do bhí a lán iarsmaí d'anam an leinbh fós</span>
<lb n="1148"/><span>ann.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>Do thárla le linn na haimsire sin, i seomra uaithne tighe an</span>
<lb n="1151"/><span>easbuig, i n-árd bhaile an chonntae, go raibh an t-easbog ag cur is</span>
<lb n="1152"/><span>ag cúiteamh i dtaobh paróistí do líonadh.  Do bhí na fhochair ann a</span>
<lb n="1153"/><span>dhá chomhairleóir choitchianta agus an dá bhiocáir-generál, agus déan</span>
<lb n="1154"/><span>an chaibidil agus árd-rúnaidhe na fairche, agus uachtarán coláiste</span>
<lb n="1155"/><span>na fairche.  Taréis roinnt atharú do dhéanamh i gcóir paróistí áirithe</span>
<lb n="1156"/><span>sa bhfairche, do labhair sé mar seo.</span></p>
<lb n="1157"/>
<lb n="1158"/><p><span>“A chanónacha an chaibidil,” arsa sé, “tá fear ana mhaith agam</span>
<lb n="1159"/><span>ar fad i gcóir paróiste — ach is dóich liom gur bh'fhearr an paróiste</span>
<lb n="1160"/><span>sin do thairsgint ach go háirithe do dhuine d'ár sagartaibh is aosta,</span>
<lb n="1161"/><span>sé sin, sagart paróiste Saint Philémon.  Ní ghlacfaidh sé é gan</span>
<lb n="1162"/><span>dabht toisg a umhlacht, ní airmhighim a shine, atá sé.  Ach beidh omós</span>
<lb n="1163"/><span>taisbeánta againn, mar is fearr is féidir dúinn, dá fheabhas.”</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>Do bhí an cúigear comhairleóirí ar aon fhocal leis an easbog</span>
<lb n="1166"/><span>ins an méid sin agus an tráthnóna céadna san d'imthigh leitir ó'n</span>
<lb n="1167"/><span>easbog agus an t-aguisín seo léi.  “Cuir freagra chugham láithreach,</span>
<lb n="1168"/><span>a athair a chara, nó tar chugham gham fheiscint, mar bheid orm an sgéal</span>
<lb n="1169"/><span>do shocrughadh fé cheann trí lá.”</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Do shrois an leitir Saint Philémon an lá céadna dho tháinig</span>
<lb n="1172"/><span>na gárlaigh amach, do shleamhnuigh fear an phuist isteach sa bhosga í</span>
<lb n="1173"/><span>ach ní gan a lán dá duadh dh'fhághail, agus d'fhan sí ann ag bun an</span>
<lb n="1174"/><span>nid mar a bheadh leac bhán ar lár an tseomra dhorcha.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>Agus do tháinig an tam nuair do bhí cuislinn ghorma na fola</span>
<lb n="1177"/><span>ar sgiathánaibh na gcíochán mbeag lán de chlúmh bhog dheas.  Cheithre</span>
<lb n="1178"/><span>cinn déag a bhí ann agus iad ag sgréachaigh, agus ag tuitim ar a</span>
<lb n="1179"/><span>cosaibh boga, an gob ar osgailt thar a súilibh suas, agus gan stad</span>
<lb n="1180"/><span>ortha ó dhubh dubh ach súil aca le lán guib, agus ghá ithe agus ansan</span>
<lb n="1181"/><span>ag iarraidh a thuille.  B'shiné an chéad tréimhse nuair a bhí na gárlaigh</span>
<lb n="1182"/><span>óga gan spioraid. Ach níor bh'fhada dhóibh amhlaidh sin.  Ba ghearr</span>
<lb n="1183"/><span>gur eirigh eatorra sa nead agus go raibh an nead féin ag tuitim</span>
<lb n="1184"/><span>as a chéile le neart na sgiathán. Do thuitidis as ar fad go minic</span>
<lb n="1185"/><span>agus do théighidís ag siubhal fan fallaí an bhosga.  Ansan do</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="1186"/><p><span>sheasuighidís i n-aice béil na huagha mar a dtagadh aer an tsaoghail</span>
<lb n="1187"/><span>chucha.  Ba ghearr eile go dtugadar fé dul amach.</span></p>
<lb n="1188"/>
<lb n="1189"/><p><span>Do bhí sagart paróiste Saint Philémon ins an pháirc láimh leis</span>
<lb n="1190"/><span>an ngeata agus árd áthas air ag féachaint ar an aeridheacht san.</span>
<lb n="1191"/><span>Nuair do chonnaic sé na gárlaigh na seasamh fé chlár bosga na</span>
<lb n="1192"/><span>leitreach.  Ceann aca ar dtúis.  Ansan dhá cheann.  Trí cinn.  Na</span>
<lb n="1193"/><span>cheithre cinn i dteannta chéile.  Ansan siúd ag eitilt iad.  Siúd</span>
<lb n="1194"/><span>thar nais arís iad.  Agus siúd amach arís iad, díreach mar a bheadh</span>
<lb n="1195"/><span>beacha ag teacht is ag imtheacht ó chuirceóig.  Agus adubhairt an</span>
<lb n="1196"/><span>sagart leis féin “Sin deire le hóige agus obair mhaith curtha i</span>
<lb n="1197"/><span>gcrích.  Táiid siad go léir fé na lán chlúmh.”</span></p>
<lb n="1198"/>
<lb n="1199"/><p><span>Lár na bhárach, nuair a bhí sé saor ó ghach cúram taréis an</span>
<lb n="1200"/><span>dinnéir, do chuaidh sé chun an bhosga agus an eochair na láimh aige.</span>
<lb n="1201"/><span>Do bhuail sé ar an mbosga ach níor fhreagair aon rud.  “Sin mar</span>
<lb n="1202"/><span>a mheasas,” arsa sé leis féin.  Agus d'osgail sé an bosga agus</span>
<lb n="1203"/><span>measgtha ar fuighlach an nid do thuit an leitir isteach na láimh chuige.</span>
<lb n="1204"/><span>“Amuidhe!” arsa sé nuair d'aithin sé an sgríbhneóireacht, “Leitir</span>
<lb n="1205"/><span>ó'n Easbog!  Agus féach an crot atá uirthi!  Agus an fada thá sí</span>
<lb n="1206"/><span>ann?”</span></p>
<lb n="1207"/>
<lb n="1208"/><p><span>D'iompuigh a lith ann nuair do léigh sé í.</span></p>
<lb n="1209"/>
<lb n="1210"/><p><span>“Philoméne,” arsa sé, “gaibh an capall go diair.”</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>Tháinig sí féachaint cad a bhí uaidh ar dtúis.</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>“Agus cad tá ort, a athair?”</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>“Tá an t-easbog ag feitheamh liom le trí seachtmhaine!”</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>“Tá thiar ort, mar sin,” ars' an tseanbhean.</span></p>
<lb n="1219"/>
<lb n="1220"/><p><span>Do bhí sé amuigh go dtí tráthnóna lár na bhárach.  Nuair d'fhill sé</span>
<lb n="1221"/><span>abhaile do bhí deallramh na síothchána air.  Ach ní imthigheann an</span>
<lb n="1222"/><span>tsíothcháin uaireanta gan duadh, agus deinimíd ár ndicheall chun go</span>
<lb n="1223"/><span>bhfanaidh sí againn.</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>Nuair do bhí an capall sgurtha aige agus coirce tugtha aige dó,</span>
<lb n="1226"/><span>do chuir sé a chasógh uime agus d'fholamhuigh sé an bosga nar thug</span>
<lb n="1227"/><span>sé fiche éigin beartín abhaile leis ó'n mbaile mór.  B'í sin uair a bhí</span>
<lb n="1228"/><span>na héiníní ag innsint eachtraí an lae dá chéile ar bharraib na ngéag.</span>
<lb n="1229"/><span>Do bhí cioth maith trom fearthainne tamaillín roimhe sin agus do bí</span>
<lb n="1230"/><span>na braoníní uisge ag sileadh fós des na billeógaibh a bhí dhá suathadh</span>
<lb n="1231"/><span>ages na fánaidhthibh beaga a bhí ag iarraidh inid maith cluthmhair fútha</span>
<lb n="1232"/><span>i gcóir na noidhche.</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>Nuair d'aithnigheadar a gcara agus a máighistir ag siubhal ar an</span>
<lb n="1235"/><span>gcasán gcaol, do thángadar anuas agus do thromadar ar fholuamhain</span>
<lb n="1236"/><span>agus ar ghleo neamhghnáth a dhéanamh, agus na cíocháin úd na nide, na</span>
<lb n="1237"/><span>cheithre cinn déag úd ná raibh an chlúmh ró dhlúth fós umpa, do</span>
<lb n="1238"/><span>chromadar ar eitilt leo timcheall na gcrann péiríní don céad uair</span>
<lb n="1239"/><span>agus iad ag scréachaigh don chéad uair fé aer an tsaoghail.</span></p>
<lb n="1240"/>
<lb n="1241"/><p><span>D'fhéach sagart paróiste Saint Philémon ortha mar a féachfadh</span>
<lb n="1242"/><span>athair ar a chlainn óig ach b'shiní an fhéachaint mhín bhrónach mar a féachfí</span>
<lb n="1243"/><span>ortha súd go bhfaghfí a lán dá nimshníomh.</span>
<lb n="1244"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="1245"/><p><span>— Teánam, a chlann ó,” arsa sé, “mara mbeadh mise ní bheadh</span>
<lb n="1246"/><span>sibhse anso, agus mara mbeadh sibhse dho bheinnse ós cionn paróiste</span>
<lb n="1247"/><span>mhóir.  Ach níl aon aithmhéala orm na thaobh.  Níl pioc ar domhan.</span>
<lb n="1248"/><span>Ach féach, ní gádh an gleo go léir chun bhúr mbuidhchais do ghabháil</span>
<lb n="1249"/><span>liomh.”</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>Ansan do bhuail sé a bhasa go mífhoighneach.</span></p>
<lb n="1252"/>
<lb n="1253"/><p><span>Ní raibh a shúil le na mhéadughadh riamh.  Ní raibh go deimhin.</span>
<lb n="1254"/><span>Agus an nóimeat san féin do b'fhíor dó.  Mar sin féin, ar maidin</span>
<lb n="1255"/><span>lár na bhárach, taréis gan néal codlatha do theacht air, nuair a bhí</span>
<lb n="1256"/><span>sé ag caint le Philoméne, adubhairt sé léi.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>“An bhliadhain seo chughainn, a Philoméne, má fhilleann an</span>
<lb n="1259"/><span>cíochán, ná dearmhaid gan é innsint dom.  Tá sé pas beag ceatach,</span>
<lb n="1260"/><span>gan dabht ar domhan.”</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>Ach níor fhill an cíochán ná an leitir mhór séileáltha le suaicheantas</span>
<lb n="1263"/><span>an easbuig, ach chomh beag.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>CORMAC Ó CADHLAIGH do chuir Gaedhilg air.</span></p>
<lb n="1266"/>
<lb n="1267"/><p><span>BUIDHE NA h-ÉIREANN LEIS AN MUIGHDIN MUIRE.</span></p>
<lb n="1268"/>
<lb n="1269"/><p><span>i.</span></p>
<lb n="1270"/>
<lb n="1271"/><p><span>Fé mhachairí ár dtíre ag dó' is ag léir-scrios</span>
<lb n="1272"/><span>Bhí ceas-dhíormanna fíochmhara, bóiceach' ár námhad,</span>
<lb n="1273"/><span>Gur athchuintigheamar ar an Ríoghain cómhachtaigh, caomhanta</span>
<lb n="1274"/><span>Ár n-athardha do dhíon ar a smól 's ar a n-ár.</span>
<lb n="1275"/><span>Stúir i mór-thuile í, 'gus díon d'ár gcrú</span>
<lb n="1276"/><span>Siúr, ógh, buime, 'gus fíon-chaor súgh,</span>
<lb n="1277"/><span>Lúth is leór-chuisle ár mbuidhean-laoch n-úr</span>
<lb n="1278"/><span>Cúbam don Mhór-Mhuire seo 's ríogham í le liúgh!</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>ii.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>Toisc anacail na Brídighe, seo sceól soirbh an laoi 'ndiu</span>
<lb n="1283"/><span>Meabhl-amas doirbh, díscir Gall-shlóighte ar lár!</span>
<lb n="1284"/><span>Gus calm-fhir is muintir na Fódhla fé fhiacha aici</span>
<lb n="1285"/><span>Gan dearmad ar a caoine féil d'fhóir ar a ngá.</span>
<lb n="1286"/><span>Nach díol cumainn dúinn an Ríobh gheal, óg?</span>
<lb n="1287"/><span>Thug síth chughainn agus dísc ár ndeór</span>
<lb n="1288"/><span>Is díon bruide d'ár dtír do sheol</span>
<lb n="1289"/><span>Sí Ríoghan-Bhuime í do Rí na slógh!</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>MICHEÁL MAC CRAITH, C.Í.</span>
<lb n="1292"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="1293"/><p><span>SEANMÓIN AR RÍOCHT DÉ.</span></p>
<lb n="1294"/>
<lb n="1295"/><p><span>An t-Athair Diarmhuid Ó Maoldhomhnaigh († 1887) do chéad-scríobh.</span>
<lb n="1296"/><span>An t-Athair Liam Ó h-Uallacháin do sholáthair.</span></p>
<lb n="1297"/>
<lb n="1298"/><p><span>“Saothraighidh oraibh in uile ní Ríocht Dé” (Naomh Matha 6 caibidil).</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>Is chuige do cruithigheadh sinn go léir chun réir Dé do dhéanamh</span>
<lb n="1301"/><span>'sa tsaol-so agus Dia shealbhú 'sa tsaol atá le teacht: creideann</span>
<lb n="1302"/><span>sibh go léir agus admhuigheann sib an fhírinne seo.  'Sé freagra</span>
<lb n="1303"/><span>bhúr leanbh é, nuair fiafhruighthear díobh cad chuige 'nar cruithigheadh</span>
<lb n="1304"/><span>iad agus 'nar cuireadh ar an saol iad.  Níl, go fiú na bpeacach</span>
<lb n="1305"/><span>is measa na h-admhuigheann, gurb é gnó, is táchtmharaí ag an nduine</span>
<lb n="1306"/><span>in a bheatha, ríocht na bhflathas do shaothrú agus le sin do dhéanamh,</span>
<lb n="1307"/><span>aoibhneas marthannach do chur in áirithe dhá anam mhúirneach do-</span>
<lb n="1308"/><span>mharbhuighthe, t'réis crích a bheith ar an saol-so, agus ar gach solás</span>
<lb n="1309"/><span>dá bhfachtar ann.  Anois ó táid Críosdaithe go h-iomlán ar aon</span>
<lb n="1310"/><span>fhocal 'sa phuinnte-so, cad é an fáth n-a ró-fhánach duine in a measc</span>
<lb n="1311"/><span>do shaothruigheann le lán-dúthracht ríocht Dé, ná a leanann le dian-</span>
<lb n="1312"/><span>imshníomh na slighte tá fíor-riachtanach chun a fághala?  Sé an fáth é,</span>
<lb n="1313"/><span>mar atá furmhór dhaoine an domhain tógtha suas le gnótha agus</span>
<lb n="1314"/><span>cúraim saoltha ag snámh i solás i saibhreas nó i ghradam</span>
<lb n="1315"/><span>(? i ngradam), nó teimhlighthe (MS. tilihi) ages ná peacaí do</span>
<lb n="1316"/><span>chleachtaid; ar chor go measaid gurbh obair chruaidh, mhi-thaithneamhach,</span>
<lb n="1317"/><span>shár-dhuadhuil réir an Tiarna do dhéanamh, agus dá ngabhaidís ortha a</span>
<lb n="1318"/><span>déanamh, go loitfeadh [san] a sult (sullh in MS.) go fórlíonta</span>
<lb n="1319"/><span>agus go ndéanfadh sé cortha dhá saol iad.</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>Agus, an fíor go bhfuil réir Dé chomh do-dhéanta san? níl, gan</span>
<lb n="1322"/><span>amhras, do bhrigh go ndeireann Íosa Críost linn (dúinn in MS.) go</span>
<lb n="1323"/><span>bhfuil a chuing subhailceach agus a ualach éadtrom.  Breithnighmís</span>
<lb n="1324"/><span>láithreach an nídh so, mar is ceart é 'bhreithniú; cuirimís deagh-iomchar</span>
<lb n="1325"/><span>agus droch-iomchar i gcomhmóradh le chéile, agus féachaimís ce'cu</span>
<lb n="1326"/><span>do'n bheirt is suairce beatha — an té a chóimhlíonann go dúthrachtach</span>
<lb n="1327"/><span>a bhfuil d'ualach air mar Chríosdaí nó an té 'dhiúltuigheann (yúllíon</span>
<lb n="1328"/><span>in MS.) réir Dé do dhéanamh, do thréigeann slígh na maith-ghníomh</span>
<lb n="1329"/><span>agus atá fé smacht ag a ain-mhiana?  Áiteochaidh, do réir mar</span>
<lb n="1330"/><span>mheasaim, réidhteach na ceiste-seo dhíbh, nach obair dho-fhulangtha réir</span>
<lb n="1331"/><span>Dé, mar mheasaid mórán daoine a bheith, agus an diadhacht roimh a</span>
<lb n="1332"/><span>bhfuil cradhscal aca, nách nídh é chun faitchís do chur orainn, ach nídh</span>
<lb n="1333"/><span>ró-éifeachtúil chun taithnimh (tainniv in MS.) agus mian ar gcroidhtheacha</span>
<lb n="1334"/><span>(crihacha in MS.) do tharraingt.  Go dearbhtha, munar bhféidir duine</span></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="1335"/><p><span>d'áireamh 'na (1) dhea'-Chríosdaí nó 'na sheirbhíheach dílis do Dhia, gach</span>
<lb n="1336"/><span>'á bhfuil 'na sheilbh, an uile ní' 'na gcuirtear suim ná spéir in sa</span>
<lb n="1337"/><span>tsaol-so, a bhean, a chlann, a cháirde, a thigh (hih in MS.) a thalamh</span>
<lb n="1338"/><span>agus iomlán ba mian leis a bheith aige — chun gan cóimhluadar do bheith</span>
<lb n="1339"/><span>aige, ach leis an té chruthaigh é amháin, agus a bheith ag guidhe chuige ó</span>
<lb n="1340"/><span>éirghe go dul gréine fé, agus an chuid eile dhá shaol do chaitheamh in</span>
<lb n="1341"/><span>aithrighe i dtroscadh agus in uaigneas — admhuighim gurbh obair dhuadhúil</span>
<lb n="1342"/><span>réir Dé do dhéanamh, agus dá mb'éigin [a] oiread úd do dhuadh [a]</span>
<lb n="1343"/><span>déanta dh'fháil (2), gur mó dhe dhroch-mhisneach ná dh'fhonn (MS. younn)</span>
<lb n="1344"/><span>do chuirfeadh sé ar dhuine cur chun a déanta.  Agus ar a</span>
<lb n="1345"/><span>shon san, dá mbeadh sé fíor-riachtanach ag duine an saothar úd</span>
<lb n="1346"/><span>go léir do ghabháil air chun a anama shabháil, ba cheart dó a</span>
<lb n="1347"/><span>ghabháil le h-ais go lán-toiltheanach seachas é 'chailliúnt, mar go</span>
<lb n="1348"/><span>mbíonn (mara vionn in MS.) deire a gcomhnuí le haindeisí saolta,</span>
<lb n="1349"/><span>agus ná beidh deire go deó le pianta ifrinn.  Cédh'eadh (keyah),</span>
<lb n="1350"/><span>glacaidh misneach, a dhriotháracha, árd-tiarna Dia d'órdúigeann dúinn</span>
<lb n="1351"/><span>a réir do dhéanamh, tá fios ár lagachair aige, ní lorgann sé agus</span>
<lb n="1352"/><span>ní iarrann orainn gabháil trí shár-shaothar, mar siúd, chun a aitheanta</span>
<lb n="1353"/><span>do chómhlíonadh.  Is féidir a réir do dhéanamh in gach slígh bheatha ná</span>
<lb n="1354"/><span>fuil peacúil innte féin agus do rinneadar na mílthe romhainn í go</span>
<lb n="1355"/><span>dúthrachtach do gach cinéal in goch céim, gairm, agus slígh' 'na</span>
<lb n="1356"/><span>ránuigheadar (rangúidar in MS.).  Leanadh, mar sin, gach n-aon,</span>
<lb n="1357"/><span>don tslígh bheatha in a bhfuil sé, bíodh imnidheach in a ghnó, deineadh</span>
<lb n="1358"/><span>bainistí maith ar a fhághaltas, cuireadh a chlann i gcrích, taisbeánadh</span>
<lb n="1359"/><span>meas agus cumann da chéile, coimeádadh cuideachta dhá charaid,</span>
<lb n="1360"/><span>cóimhlionadh a bhfuil d'fhiachaibh air mar dhea'-chomharsain, bíodh séimh</span>
<lb n="1361"/><span>galánta in a iompar imeasc cáich, déineadh a bhfuil riachtanach chun</span>
<lb n="1362"/><span>a shláinte dho bhuanú, agus chun suaircis do chur ar a aigne. — Níl só</span>
<lb n="1363"/><span>go léir bun-ós-cionn le réir Dé.  Ní choisceann Dia acht an t-aiteas</span>
<lb n="1364"/><span>do bhíonn in aghaidh sholuis na céille do thug sé do'n duine; aiteas</span>
<lb n="1365"/><span>agus ann-spás neamh-dhleathach — siúd is go mbeidís lamháltha séin — ba</span>
<lb n="1366"/><span>cheart do dhuine a sheachaint, mar go mbíd (a vid in MS.) i gcomhnuí</span>
<lb n="1367"/><span>díobálach dhá shláinte, dhá shuaimhneas aigne nó dhá strus, agus go</span>
<lb n="1368"/><span>minic dhóibh go léir.  Is mar seo atá an nídh — má aisthrigheann duine</span>
<lb n="1369"/><span>ó dhróch-bhearta go diadhacht, cad é an t-athrú do chífar ann?  Beidh</span>
<lb n="1370"/><span>sé níos imshníomhaighe (iminihe in MS.) i gcóimhlíonadh gach a bhfuil</span>
<lb n="1371"/><span>d'ualach air in a shligh bheatha; beidh sé níos folláine in a dheighleáil</span>
<lb n="1372"/><span>leis an uile dhuine, níos dea'-aigeanta, níos ceannsa níos</span>
<lb n="1373"/><span>so-chaidruithe (chodirha in MS.), muinnteardha, stuamdha, measardha</span>
<lb n="1374"/><span>agus níos geanmnaí 'ná bhí sé riamh — feasda, ní baol d'éinne é.  Is</span>
<lb n="1375"/><span>fearr a fhocal anois mar gheall leis an bhfírinne, ná a leabhar go dtí</span>
<lb n="1376"/><span>so.  Má eirgheann an saol leis, beidh sé níos umhla (in MS. úilih):</span>
<lb n="1377"/><span>má théidheann sé in a choinnibh, beidh sé níos foighní, an fheidhm (éim in</span>
<lb n="1378"/><span>MS.) do chaitheadh sé ag beartú agus ag déanamh mí-ghníomh, caitheann</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>1 As a — Unless a person were to be reckoned a good Christian, whatever</span>
<lb n="1381"/><span>he has in the world in such a way as to have conversation only with God,</span>
<lb n="1382"/><span>and to be praying to Him from morning to night and to spend his life only</span>
<lb n="1383"/><span>in fasting and penance, then …</span></p>
<lb n="1384"/>
<lb n="1385"/><p><span>2 If it were necessary to take or find such trouble in doing it.</span>
<lb n="1386"/></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="1387"/><p><span>sé i mbunadhas agus i dtoirbhirt (deirivíort). Sé sin le rádh, — ó</span>
<lb n="1388"/><span>dh'iompuigh sé 'na dhea'-Chríosdaí — gur b'omósaí (MS. oumasaí) dhe</span>
<lb n="1389"/><span>mhac é, gur fearr dh'athair clainne, dhe chéile, dh'dhuine mhuinnteartha</span>
<lb n="1390"/><span>agus dhe chomharsain é, agus gur tairbhí, ar gach aon mhodh, dhe bhall de</span>
<lb n="1391"/><span>phuiblíocht é.  Táid a ghnótha agus a ghníomhthra níos dea'-riartha agus</span>
<lb n="1392"/><span>in ionad maith-ghníomhthra do dhéanamh le lom-dhéineacht (MS.</span>
<lb n="1393"/><span>yeúnacht) saoltha mar a ghníodh, déineann sé anois iad chun glóire</span>
<lb n="1394"/><span>Dé, agus sciamhann sé le h-ór na ngrást iad, ar chor go naomhann</span>
<lb n="1395"/><span>sé, go fiú na nidhthe atá go laethiúil de chúram air a dhéanamh, leis</span>
<lb n="1396"/><span>an intinn diadha le n-a ndeineann sé iad, go gcuirid ar aghaidh é i</span>
<lb n="1397"/><span>mbealach a leasa agus go bhfoghnaid dó, chun a anama a shábháil.</span>
<lb n="1398"/><span>An bhfuil aonní annso do bhéarfadh dí-mblas do dhuine ar dhiadhacht?</span>
<lb n="1399"/><span>Cad tá ann le n-a measfaí go bhfuil réin Dé mí-thaithneamach ná</span>
<lb n="1400"/><span>do-fhulangtha?  Bfhéidir gur cruadhalach leat do dhuine a oibliogáidí</span>
<lb n="1401"/><span>coitianta do chreideamh?  An áirmheann (áríon in MS.) tú gur</span>
<lb n="1402"/><span>duadhúil an obair t'urnaithe dho rádh ar maidin agus istoidhche? Dar</span>
<lb n="1403"/><span>n-dóigh gan trácht ar an gcreideamh d'fhoillsigh Críosd dúinn,</span>
<lb n="1404"/><span>taisbeánann ciall 2 nádúrtha dhon dúine (yon in MS.) go bhfuil sé</span>
<lb n="1405"/><span>dh'fhiachaibh air adhradh, grádh agus baochas do thabhairt don té</span>
<lb n="1406"/><span>chruthaigh é, do bhuanaigheann é agus óna bhfuair sé gach maith dhá</span>
<lb n="1407"/><span>bhfuil aige láithreach, agus gach séan 'na bhfuil dóchus aige shroisint</span>
<lb n="1408"/><span>(hreisúint in MS.) go bráth.  Ní mheasann éinne, dhe chéill ná dhe</span>
<lb n="1409"/><span>dhea'-aigne, gur cruadálach an nídh dho, meas a bheith aige ar charaid,</span>
<lb n="1410"/><span>a bheith ómósach dhá athair dhá mháthair agus dhá uactaránaibh, onóir a</span>
<lb n="1411"/><span>thabhairt don drong do thuilleann an onóir, agus a bheith dílis don</span>
<lb n="1412"/><span>rígh; cad é an fáth mar sin n-a (= go) ndiúltóchadh (núllóch in MS.)</span>
<lb n="1413"/><span>duine comharthaí adhartha (éirha in MS.) grádha agus baochais do</span>
<lb n="1414"/><span>thaisbeáint dá Thiarna Dia, rígh neimhe (nivih in MS.) agus talmhan,</span>
<lb n="1415"/><span>rogha na n-athair agus na gcarad?  Cad é an fáth n-a mba loc (3)</span>
<lb n="1416"/><span>leis guidhe go dúthrachtach chuige ar maidin agus istoidhche, a ghrásta</span>
<lb n="1417"/><span>do roinnt leis insa bheatha-so agus a ghlóire sa bheatha shíoruí?  An</span>
<lb n="1418"/><span>áirmheann (aríon in MS.) tú go bhfuil an aithne ro-cruadhálach, do</span>
<lb n="1419"/><span>cheanglann ort aifreann d'éisteacht agus an tsaoire 'choimeád?</span>
<lb n="1420"/><span>Dar ndóigh ó thagann Íosa Críost gach lá dhíobh súd ó chúirt na</span>
<lb n="1421"/><span>bhflaitheas mar mhaithe leatsa amháin, ní foláir go bhfuileann [tú]</span>
<lb n="1422"/><span>dall ar a bhfóghnann dot'anam, má tá doic (4) ort, teacht chun fáiltiú</span>
<lb n="1423"/><span>(MS. faillú) roimis agus é siúd d'onórú do bhéarfadh, bhféidir,</span>
<lb n="1424"/><span>breithiúnas ort sul a bhfeicfeá aon Domhnach eile.  An té chúm lá</span>
<lb n="1425"/><span>agus oidhche, do bheir solus don domhan agus bhreacuigh spéartha le</span>
<lb n="1426"/><span>réaltanna, do bí ughdarás fóir-líonta aige aon lá amháin de gach</span>
<lb n="1427"/><span>seachtmain do naomhú chun a sheirbhíse féin, agus mar lá suaimhnis</span>
<lb n="1428"/><span>don drong iomadúil ar a mbíon cruadh-obair.  An gcuireann [tú]</span>
<lb n="1429"/><span>síos mar oibliógaid dhian a beith d'fhiachaibh [ort] faoisdín do dhéanamh</span>
<lb n="1430"/><span>id' pheacaí?  Cuimhnigh (MS. cúinih) an uair a bhí taom throm theinnis</span>
<lb n="1431"/><span>ort, nó géar-phian, cad é chómh luath-gháireach do bheithfá scartha leo;</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>3 MS. lok. loc G. luic a hindrance.</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>4 MS. duic doic difficulty (O'D.).</span>
<lb n="1436"/></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="1437"/><p><span>cad é a mhéad do chaitheamh i ndiaidh sláinte do chuirp do bhi agat?</span>
<lb n="1438"/><span>Agus an féidir ná beadh caitheamh i ndiaidh sláinte t'anama agat</span>
<lb n="1439"/><span>agus ná déanfá (deuna in MS.) dícheall ar é 'shábháil ó dhamaint</span>
<lb n="1440"/><span>shíosuí?  An é an troscadh agus an tréadhnas d'órduigheann an Eaglais</span>
<lb n="1441"/><span>is cúis ghearáin agat?  Muna bhfuileann tú i gcumas troscaidh a</span>
<lb n="1442"/><span>dhéanamh, ní cheanglann an Eaglais ort é, agus má táir, cad é an</span>
<lb n="1443"/><span>fáth n-a ndiúltóchta (MS. nuolloha) a dhéanamh ar son t'anama an</span>
<lb n="1444"/><span>tráth a ghníd (MS. néid) na mílte go laethiúil, ar son a gcuirp é?</span>
<lb n="1445"/><span>Ní h-é amháin ná caithid aon bhiadh do choscaid na dochtúirí ortha, acht</span>
<lb n="1446"/><span>slogaid na stuifeana is déistiniúla d'órduighid dóibh.  Abair an é</span>
<lb n="1447"/><span>a bheith dh'ualach na nithe seo do chómhlíonaodh fé ndeara dhuit a mheas</span>
<lb n="1448"/><span>gur chuing throm cuing an chreidimh?  Ní féidir dhuit a mheas. (5)  Ach</span>
<lb n="1449"/><span>dhá mb'fheidir réir Dé agus an deamhain do dhéanam in aonfheacht;</span>
<lb n="1450"/><span>dá lamháltaí dho dhuine a bheith uaibhreach agus umhal, a bheith</span>
<lb n="1451"/><span>maithmhitheach agus díoghalthach (MS. mafihach and díollach) naomhtha</span>
<lb n="1452"/><span>agus droch-gníomhach — sé sin dá mbfhéidir solus agus dorchadas,</span>
<lb n="1453"/><span>flaithiúnas agus ifreann do tháthú (MS. háhú) le chéile, annsan ní</span>
<lb n="1454"/><span>h-airmeóchthaí (MS. hairóhí), go mbeidís oibliogáidí an chreidimh thar</span>
<lb n="1455"/><span>chumas a' duine a gcóimhlíonad ach, mar nách féidir réir Dé do</span>
<lb n="1456"/><span>dhéanamh gan bheith umhal geanmhnaí measardha, agus gan na</span>
<lb n="1457"/><span>hanmhianta do chlaoidheadh.  Sin é fé ndeara dí-mblas a bheith ar a'</span>
<lb n="1458"/><span>gcreideamh; sin é an fáth n-a meastar gur b'ualach nách féidir [a]</span>
<lb n="1459"/><span>fhulang é. Ach cad é an t-adhbhar n-a measfaí sin? nár cheangladar</span>
<lb n="1460"/><span>na mílte do bhí ó nádúr chomh mór-chaitheamh i ndiaidh a suaimhnis</span>
<lb n="1461"/><span>agus sólásaí an tsaoghail agus atáimíd-ne, iad féin, chun, ní h-é</span>
<lb n="1462"/><span>amháin, aitheanta an tsoiscéil ach, fós, chun na comhairleacha atá ann,</span>
<lb n="1463"/><span>do chóimhlíonadh?  Nár chleachtadar na mílte, óg agus aosda d'fhir</span>
<lb n="1464"/><span>agus do mhnáibh in sna slighte beatha 'na ránuigheadar (MS. ranguidar)</span>
<lb n="1465"/><span>na subháilcí críosdúla, agus ná fuaradar amach go mba é (MS. go</span>
<lb n="1466"/><span>mo yé) a séan agus a rath réir Dé do dhéanamh go buan-tseasamhach?</span>
<lb n="1467"/><span>Ní foláir mar sin ná fuil cuing an Tiarna chómh muirighneach (6) a's</span>
<lb n="1468"/><span>do meastar 'sa choitiantacht, de bhrí', an muinntear d'iomcharann í,</span>
<lb n="1469"/><span>go bhfuil sí éadtrom, agus ná gearánann éinne ar a troime ach an</span>
<lb n="1470"/><span>drong do dhiúltaigheas (MS. yullíos) í' iomchar.  Chun a fhagháil amach</span>
<lb n="1471"/><span>an féidir réir cheann-urraid do dhéanamh nó nách féidir, ní foláir</span>
<lb n="1472"/><span>dho dhuine féin a thástáil, nó fhiafraighe dhen té ag a bhfuil [a] fhios.</span>
<lb n="1473"/><span>Anois, na daoine go h-iomlán do chaith a mbeatha go rialtha,</span>
<lb n="1474"/><span>deimhnighid dúinn ná fuil aon comhmóradh ag an aiteas do fuightear</span>
<lb n="1475"/><span>(MS. fachtar) i sásamh na n-ainmianta leis an sólás do gheibhtar i</span>
<lb n="1476"/><span>ndéanamh réire Dé.  Ach ná fuil cruadháil ar bith le fulang ag an</span>
<lb n="1477"/><span>muinntir do chuireann suas do dhlí' Chríost do leanúint, agus do</span>
<lb n="1478"/><span>thugann iad féin do dhéanamh droich-bheart?  Nó, tugaimís fé ndeara,</span>
<lb n="1479"/><span>cia'cu is troime an t-ualach do ghabadar ortha, nó an t-ualach do</span>
<lb n="1480"/><span>dhiúltuigheadar (MS. yullhidar) d'iomchar.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>(Ní Críoch.)</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>5 Perhaps that's it — one never can tell.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>6 MS. muirínioch-muirighean O'D. a burden.</span>
<lb n="1487"/></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="1488"/><p><span>CUSTOS, QUID DE NOCTE?</span></p>
<lb n="1489"/>
<lb n="1490"/><p><span>CÚRAM NA N-ANMANN — II.</span></p>
<lb n="1491"/>
<lb n="1492"/><p><span>Donnchadh Ua Loingsigh d'aistrigh ó'n bhFrainncis é.</span></p>
<lb n="1493"/>
<lb n="1494"/><p><span>An sagart do sna hanmannaibh:  Sín é an gnó atá ceapaithe dhó,</span>
<lb n="1495"/><span>sin í a ghairm-beathadh, sin é a churam; tá annso a dhualgas iomlán</span>
<lb n="1496"/><span>i dtaobh Dé agus daoine.</span></p>
<lb n="1497"/>
<lb n="1498"/><p><span>Is déine 'ná sain fós an dualgas, nuair a bhíonn cúram na</span>
<lb n="1499"/><span>n-anmann ar an sagart, nuair a cuirtear cúram anmann áirithe air</span>
<lb n="1500"/><span>agus bíonn sé toiltheanach chun an gnó sain a dhéanamh.</span></p>
<lb n="1501"/>
<lb n="1502"/><p><span>Deintear léiriú cruinn ar a dhualgas i sna focail seo leanas:</span>
<lb n="1503"/><span>“Christus natus passus, mortuus,” a mhínigh Naomh Pól dúinn:—</span></p>
<lb n="1504"/>
<lb n="1505"/><p><span>“Ego impendam et superimpendar ipse pro animabus vestris.”</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>Tá cúram na n-anmann air, is ionann sain is a rádh go ngabhann</span>
<lb n="1508"/><span>sé air féin na hanmanna a shlánú.</span></p>
<lb n="1509"/>
<lb n="1510"/><p><span>Tá ceangal dian daingean air iad a threorú ar shlighe a leasa</span>
<lb n="1511"/><span>go flaithis Dé.  Tá sé freagarthach ionnta, agus beidh sé freagarthach</span>
<lb n="1512"/><span>ionnta i láthair Dé.</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>Is air atá cúram na n-anmann, na hanmanna áirithe seo ar</span>
<lb n="1515"/><span>leithligh.</span></p>
<lb n="1516"/>
<lb n="1517"/><p><span>Is chuige sin deineadh sagart de; tá sé ceapaithe dhó iad a</span>
<lb n="1518"/><span>slánú.</span></p>
<lb n="1519"/>
<lb n="1520"/><p><span>Uime sin, is dóibh san is dual, dé, urnuighthe, fulang agus beatha</span>
<lb n="1521"/><span>an tsagairt.</span></p>
<lb n="1522"/>
<lb n="1523"/><p><span>Ní'l le déanamh aige ach aon nidh amháin anmanna a phobuil a</span>
<lb n="1524"/><span>shlánú.</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>Ní hiarrfaidh Dia cúntas air, ach amháin ar a mbeidh déanta tige</span>
<lb n="1527"/><span>thar a gceann.  Slánú na n-anmann, is é sin a ghnó agus sin</span>
<lb n="1528"/><span>amháin — is leis na hanmannaibh é.</span></p>
<lb n="1529"/>
<lb n="1530"/><p><span>Tá ceart ag a thréad chun na sacrámuintí i gcóir a slánuighthe,</span>
<lb n="1531"/><span>ní mór do'n tsagart friothálamh ortha, pé uair iarrtar air é, agus</span>
<lb n="1532"/><span>cúis leis.  Ba cheart dó a bheith ullamh chuige sin i gcómhnuidhe.</span></p>
<lb n="1533"/>
<lb n="1534"/><p><span>Baineann sé le n-a dhualgas a bheith i láthair chun an lón beathadh</span>
<lb n="1535"/><span>a sholáthar dóibh, mar anam-chara — chun ial a théagasc, chun cabhruighthe</span>
<lb n="1536"/><span>leo.  Is é is ceart dó a bheith ann, i láthair Íosa 'sa naomh-</span>
<lb n="1537"/><span>shacrámuint, agus i n-aoinfheacht Leis ag tabhairt maitheamhnachais</span>
<lb n="1538"/><span>i sna peacaíbh.</span></p>
<lb n="1539"/>
<lb n="1540"/><p><span>Ní mar bhíonn an ceannuidhe 'san oifig ar uairibh áirithe, is</span>
<lb n="1541"/><span>ceart do'n tsagart a bheith ann, ach gach neomat de'n lá.  Is ceart</span></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="1542"/><p><span>dó bheith i láthair, “inter vestibulnm et altare,” chun a bheith ag caoi,</span>
<lb n="1543"/><span>ag fulang, ag déanamh leorgnimh chun Dé i sna peacaíbh agus</span>
<lb n="1544"/><span>an tarrang na n-anmann ar shlighe a leasa, go bórmhór nuair ná</span>
<lb n="1545"/><span>tagaid siad siúd 'ghá iarraidh ná a d'iarraidh Íosa.</span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>Tá ar an sagart, aireachas a thabhairt do sna daoinibh breóithe</span>
<lb n="1548"/><span>agus ní hé aon uair amháin, ná fé dhó é, ach go dtí go mbíd siad</span>
<lb n="1549"/><span>slán, nó go n-imthighidh siad ar shlighe na fírinne.</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>Bíodh tosach aige ar chách ag sna tráchanaibh.  Baineann sé le</span>
<lb n="1552"/><span>gnó an tsagairt a bheith, deagh-shomplach ag solamhnú rúindiamhra an</span>
<lb n="1553"/><span>chreidimh agus gnás na heagailse, agus a bheith ann chun adhlachtha na</span>
<lb n="1554"/><span>marbh.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>Is le n-a thréad an sagart “usque ad effusionem sanguinis</span>
<lb n="1557"/><span>inclusive.”</span></p>
<lb n="1558"/>
<lb n="1559"/><p><span>Ní fhéadfadh sé diúltú do'n dhualgas so, ná a leath-scéal do</span>
<lb n="1560"/><span>ghabhail i n-a thaobh.  Is féidir go ndéarfadh an t-adhbhcóide agus</span>
<lb n="1561"/><span>an liaigh ná raibh aonnídh le déanamh aca, ná aon ghlaodhach ortha, ach</span>
<lb n="1562"/><span>ní hamhlaidh sin do'n tsagart.  Is cuma cad é an méid daoine a</span>
<lb n="1563"/><span>bhíonn ag brath air, tá sé freagarthach ionnta.  Ní'l sé i n-a shagart</span>
<lb n="1564"/><span>i n-aonchor ach do sna hanmannaibh, agus táid siad sain ann i</span>
<lb n="1565"/><span>gcómhnuidhe, agus is é a slánú atá ceapaithe dhó.</span></p>
<lb n="1566"/>
<lb n="1567"/><p><span>Ní saorfar é féin ach tré anmanna a shlánú; ní dhéanfaidh sé</span>
<lb n="1568"/><span>Dia a ghlóiriú ach tré iad a shlánú.</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>Nach éachtach an cúram é seo! agus a chomhthrom da thoradh air</span>
<lb n="1571"/><span>ar feadh na síorruidheachta.</span></p>
<lb n="1572"/>
<lb n="1573"/><p><span>An t-easbog i n-a fhairche féin, an sagart i n-a pharráiste na</span>
<lb n="1574"/><span>manaigh atáid i n-a n-uachtaráin, nó ar cheann chumainn, phobuil, nó</span>
<lb n="1575"/><span>úird, tá ortha a ndaoine féin, na daoine atá fé n-a réir a chur ar</span>
<lb n="1576"/><span>leas a n-anmann.</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>Foirbhtheacht agus slánú na n-anmann thar gach uile nídh, fiú</span>
<lb n="1579"/><span>gnó an tsoiscéil féin.  Is mó is fiú an duine 'ná an obair, agus</span>
<lb n="1580"/><span>is mó le rádh é 'ná aon tsaghas oibre.  Tá sé ceapaithe do'n</span>
<lb n="1581"/><span>tsagart anmanna a shlánú.  Tá an gnó céadna le déanamh aige,</span>
<lb n="1582"/><span>is a dhein ár dTighearna; ní'l aon difridheacht idir an dá ghnói</span></p>
<lb n="1583"/>
<lb n="1584"/><p><span>“Fe mar do sheol an t-Athair mise, seolaimse sibhse.”</span></p>
<lb n="1585"/>
<lb n="1586"/><p><span>Ba cheart do'n tsagart chur chun a dhualgais a chóimhlíonadh, ní'l</span>
<lb n="1587"/><span>aon dul as aige.  Tá a bheatha shíorruidhe ag brath air:—  “Sin í an</span>
<lb n="1588"/><span>fhírinne ghlan.</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>“Nos vero orationi et ministerio verbi instantes erimus,”</span>
<lb n="1591"/><span>adeir Naom Peadar linn:—  “Ite docete omnes gentes.”  Úrnuighthe</span>
<lb n="1592"/><span>gan sos, gan stad; an portus; naomh-íodhbairt an aifrinn, is aroile.</span></p>
<lb n="1593"/>
<lb n="1594"/><p><span>Seanmóineacht, teagasc — teagasc ar an ealadhain, agus ar an</span>
<lb n="1595"/><span>eoluidheacht an eadh?  Ní headh, i n-aon chor!</span></p>
<lb n="1596"/>
<lb n="1597"/><p><span>“Misit illos prœdicare verbum Dé.”</span></p>
<lb n="1598"/>
<lb n="1599"/><p><span>An bheatha síorruidhe, an fhírinne mharthanach agus gan dul</span>
<lb n="1600"/><span>thársta.  Sin é an clár oibre a cheap ár dTighearna.  Ba mhaith an</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="1601"/><p><span>ceart.  Do é, gan amhras, agus ní fhéidir d'éinne' atharrú a dhéanamh</span>
<lb n="1602"/><span>air.  Chuir sé an teagasc mar dhualgas ar an sagart.</span></p>
<lb n="1603"/>
<lb n="1604"/><p><span>“Socete.”  Órdú is eadh é seo.  Go deimhin is é an clár</span>
<lb n="1605"/><span>oibre céadna a bhí ag Dia féin.  Dia i gcómhnuidhe, Dia moch mall,</span>
<lb n="1606"/><span>agus a riachtanaighe tá sé ár n-anam a shlánú.  Is mar sin do thuig</span>
<lb n="1607"/><span>na hapstail é; is amhlaidh a thuig na fíor-shagairt a tháinig i n-a</span>
<lb n="1608"/><span>ndiaidh é.</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>Tá ar an sagart do labhairt agus do theagasc.  Ní'l comhacht</span>
<lb n="1611"/><span>sa domhan a fhéadfadh an ceart sain a bhaint de “Non possumus non</span>
<lb n="1612"/><span>loqui” — “Verbum Dei non est alligatum.”</span></p>
<lb n="1613"/>
<lb n="1614"/><p><span>Ní fhéadann baoghal ná bagairt é cosc ar labhairt, agus is</span>
<lb n="1615"/><span>amhlaidh is ceart an scéal a beith.  Má leigeann sé briathar Dé ar</span>
<lb n="1616"/><span>ceal, tugann sé faillighe ar a dhualgas, agus ní dheineann sé rud</span>
<lb n="1617"/><span>ar a choinsias féin.  Coimeádann sé maitheas ró-mhór ó sna</span>
<lb n="1618"/><span>hanmannaibh, mar ní thugann sé solus na fírinne dhóibh, agus fágtar</span>
<lb n="1619"/><span>ar mearbhall fé dhorchadas an aineolais iad.  Deintear éagcóir</span>
<lb n="1620"/><span>ortha mar sin, mar tá ceart aca chun na fírinne agus is ar láim</span>
<lb n="1621"/><span>an tsagairt tá sí.  Cuirtear i dtaisce aige í, agus iachall air í</span>
<lb n="1622"/><span>bronnadh ar na hanmannaibh.  “Docete.”</span></p>
<lb n="1623"/>
<lb n="1624"/><p><span>Tá sé de dualgas orainn éisteacht le briataraibh an tsagairt,</span>
<lb n="1625"/><span>agus rud a dheanamh air chun ár slánuighthe;  “An té chreidfidh,</span>
<lb n="1626"/><span>saorfar é,” agus ó's rud é gurb' é ceart na n-anmann Briathar Dé</span>
<lb n="1627"/><span>a chlos, mar is air táid ag brath chun a slánuighthe, tá sé dhualgas</span>
<lb n="1628"/><span>ar an sagart teagasc a dhéanamh.</span></p>
<lb n="1629"/>
<lb n="1630"/><p><span>Is comhacht é seo.  Agus ní'l a shárú de chomhacht ann.  Is mó</span>
<lb n="1631"/><span>de'n chomhacht so ag an sagart 'ná ag aoinne' eile, mar is aige</span>
<lb n="1632"/><span>atá briathar Dé; is aige atá an fírinne.  Ó'n áit is ísle tá comhacht</span>
<lb n="1633"/><span>ag briathar an tsagairt go gcaithfidh an domhan géilleadh dhó.</span></p>
<lb n="1634"/>
<lb n="1635"/><p><span>Bhí a fhios sain ag an Sanedrin; bhí a fhios sain ag gach namhaid</span>
<lb n="1636"/><span>malluighthe d'á raibh riamh ag an Eaglais.</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>“Coiscimís iad ar labhairt! Leigfimís dóibh imtheacht saor ach</span>
<lb n="1639"/><span>gan Íosa de Nasaret do sheanmóineacht a thuilleadh.”  D'innis a</span>
<lb n="1640"/><span>dtuigsint féin do sna hapstolaibh agus do sna sagartaibh dílse a</span>
<lb n="1641"/><span>tháinig i n-a ndiaidh go raibh an comhacht agus an ceart sain aca, agus</span>
<lb n="1642"/><span>freagraid:  “Non possumus non loqui!  Verbum Dei non est</span>
<lb n="1643"/><span>alligatum,” agus imthighid siad agus seanmóinid an bás gan scáth</span>
<lb n="1644"/><span>gan eagla, agus fuasclann an bás céadna an domhan.</span></p>
<lb n="1645"/>
<lb n="1646"/><p><span>Daoine a bheadh ag brath ar chaothamhlacht na haimsire, agus an</span>
<lb n="1647"/><span>oiread comhachta aca is a bhí ag sna hapstolaibh féin, is é</span>
<lb n="1648"/><span>chomhairleochaidís dóibh siúd, ná gan a labhairt chomh árd chomh dána</span>
<lb n="1649"/><span>sain, ar eagla go loitfí obair an tsoiscéil.  Chomhairleochaidís dóibh</span>
<lb n="1650"/><span>an nidh céadna a chleachtaid siad féin indiu, agus ní mar chosaint ar</span>
<lb n="1651"/><span>an eaglais é, ach ar mhaithe leo féin.</span></p>
<lb n="1652"/>
<lb n="1653"/><p><span>(Ní Críoch.)</span>
<lb n="1654"/></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="1655"/><p><span>OIDE MÚINTE NA mBOCHT. — III.</span></p>
<lb n="1656"/>
<lb n="1657"/><p><span>DE CHÓMHARTHA NA CROISE.</span></p>
<lb n="1658"/>
<lb n="1659"/><p><span>CEIST. — Cad é an fáth go múintear dhúinn comhartha na croise</span>
<lb n="1660"/><span>do dhéanamh?</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>FREAGRA. — Chun Thríonóid Dé, incolna agus bás ár Slánuigh-</span>
<lb n="1663"/><span>theora do chur i gcuimhne dhúinn.</span></p>
<lb n="1664"/>
<lb n="1665"/><p><span>TEAGASC. — Is le comhartha na croise aithnightear na Críostaithe</span>
<lb n="1666"/><span>ó lucht an díth-chreidmh — níl ann acht mar bheadh aithghearra an chreidimh,</span>
<lb n="1667"/><span>len a admhuighimíd príomh-rúindiamhara an chreidim chríostúla mar</span>
<lb n="1668"/><span>atá aondacht agus Tríonóid Dé, ioncolna agus bás ár Slánúitheorá,</span>
<lb n="1669"/><span>óir an tan deirimid “I n-ainm an Athar agus an Mhic agus an</span>
<lb n="1670"/><span>Spioraid Naoimh” — admhuighimíd ár gcreideamh in aon Dia agus i</span>
<lb n="1671"/><span>dtrí mpearsanaibh; agus an tan déinimíd comhartha na croise,</span>
<lb n="1672"/><span>len a linn sin, admhuighímid ár gcreideamh i gCríost Céasaithe, mar</span>
<lb n="1673"/><span>“níorbh ceart glóire in aon nídh níos mó 'ná in Íosa agus é sin</span>
<lb n="1674"/><span>céasaithe.”  (Gal. 6, 4.)  I dtúis agus i ndeire ár n-úrnaithe</span>
<lb n="1675"/><span>deinimíd comhartha na Croise; dá chur in iúl, nách féidir dhúinn aon</span>
<lb n="1676"/><span>nídh d'fháil ó Dhia, acht tré idir-ghúidhe agus mór-luachtaibh Chríost</span>
<lb n="1677"/><span>chéasaithe.  Is gnáth nós, mar a' gcéadna, ag an Eaglais i</span>
<lb n="1678"/><span>bhfreasdal na Sacramúintí, comhartha na Croise do dhéanamh dá</span>
<lb n="1679"/><span>cur i gcéill gur ó pháis agus ó bhás Chríost brigh agus feartanta (?a</span>
<lb n="1680"/><span>mbrigh agus a n-éifeacht).  Déantar comhartha na Croise ar ár</span>
<lb n="1681"/><span>n-éadan agus ar ár n-ucht ins an mbaiste, agus ceangaltar orainn</span>
<lb n="1682"/><span>an comhartha san d'iomchar in ar gcorpaibh ar feadh ár mbeatha.</span>
<lb n="1683"/><span>Is le brígh an chomhartha naomhtha so díbrightear na h-ain-spioraidí</span>
<lb n="1684"/><span>agus thug Naomh Labhrás radharc don dall, agus déanadh mórán de</span>
<lb n="1685"/><span>mhíorbhuilthibh eile.  Beir comhartha na Croise neart agus comairighe</span>
<lb n="1686"/><span>dhúinn i n-aghaidh taithighe agus cleasa an Aibheorseóra (Áirseóra)</span>
<lb n="1687"/><span>agus i n-aghaidh draoíachta agus dubh-chluaine na ndroch-dhuine.  Is</span>
<lb n="1688"/><span>follus as an leabhar a scríobh Tertullian, d'ár abhainm “Coróin</span>
<lb n="1689"/><span>an Ridire” cad é searc agus sár-mheas na gCríostaithe don</span>
<lb n="1690"/><span>gcomhartha dhiadha-so, mar a n-abrann [sé] san 3° caibidil “an tan</span>
<lb n="1691"/><span>théighimíd ar thurus nó ar theasdail, ag gabhail amach nó ag filleadh</span>
<lb n="1692"/><span>abhaile, ag cur urraidh nó éadaigh orainn, ag cainnt nó ag comhradh,</span>
<lb n="1693"/><span>comharthaighmíd ar n-éadana le comhartha na croise.”  Tagann</span>
<lb n="1694"/><span>Naomh Crisostom leis an úghdar gcéadna, ag rádh “bíodh comhartha</span>
<lb n="1695"/><span>na Croise in ár dtighthibh, ar ár bhfuinneógaibh, ar ár n-éadanaibh</span>
<lb n="1696"/><span>agus in ár gcroidhthibh le lán-chaon-dúthracht”: má fiafraightear,</span>
<lb n="1697"/><span>uime sin, díot ca shoin thosnuigh an nós-so, freagair gurb é</span>
<lb n="1698"/><span>gnáth-bhéaloideas na h-eaglaise é, gurb é gnáth-theagaisc na sean é,</span>
<lb n="1699"/><span>agus gurb é síor-chleacht an creidimh é.</span>
<lb n="1700"/></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="1701"/><p><span>FOIRCHEADAL. — Tabhair, dá bhrigh sin, a Chríostaithe, an urraim</span>
<lb n="1702"/><span>is dual do chomhartha naomhtha na croise.  An féidir duit dul tar</span>
<lb n="1703"/><span>fóir ag mola' agus ag mór-mheasa' Íosa a céasadh.  Cuireann</span>
<lb n="1704"/><span>comhartha na Croise a pháis agus a bhás i gcuimhne dhuit.  Ní féidir</span>
<lb n="1705"/><span>dhuit é' dhéanamh ró-mhinic, de bhrigh go n-onórann tú a bhás agus go</span>
<lb n="1706"/><span>n-admhuigheann tú do chreideamh agus d'adhra' ins an Tríonóid ró-</span>
<lb n="1707"/><span>naomhtha gach uair a chomharthaigeann tú thú féin le comhartha na Croise.</span>
<lb n="1708"/><span>Is é seo fáth an nóis-seo, mar is eól don uile Chaitiliceach ón óige.</span>
<lb n="1709"/><span>Beidh comhartha na Croise go lonnrach ins na flaitheasaibh ar an lá</span>
<lb n="1710"/><span>ndéanach, ag méadú aitis agus aoibhnis na Naomh a thug urraim di,</span>
<lb n="1711"/><span>in a mbeatha agus ag gearra' gruig (? griogadh) agus groid-phianta</span>
<lb n="1712"/><span>na mallaitheórí a thug dí-mheas agus tarcuísne di, ins an tsaoghal-so.</span>
<lb n="1713"/><span>Agus fé mar a chonnaic Conn Mór (Constantine) comhartha na Croise</span>
<lb n="1714"/><span>ins an aer agus na breithre so bearrtha ar a beannaibh “ins an</span>
<lb n="1715"/><span>gcomhartha-so béarfair bua'” mar a' gcéadna, is féidir a rádh</span>
<lb n="1716"/><span>leat-sa, a Chríostaí, ins an gcomhartha-so béarfair bua' ar namhadaibh</span>
<lb n="1717"/><span>d'anama agus tuillfidh tú coróin glóire i Rioghacht na bhflaitheas.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>AN t-ATHAIR LIAM Ó h-UALLACHÁIN do sholáthair.</span></p>
<lb n="1720"/>
<lb n="1721"/><p><span>PÁPA NA RÓMHA.</span></p>
<lb n="1722"/>
<lb n="1723"/><p><span>i.</span></p>
<lb n="1724"/>
<lb n="1725"/><p><span>Molad go deó leat, a Phápa na Rómha!</span>
<lb n="1726"/><span>A fuair gradam a's chómhacht ó Íosa,</span>
<lb n="1727"/><span>A's geallamhaint ná buadhfid aingil an uabhair</span>
<lb n="1728"/><span>Ar Eaglais an Uain dhil choidhche.</span>
<lb n="1729"/><span>Do tugadh ad' dóid duit eochair an óir</span>
<lb n="1730"/><span>Chun go n-osgalófá 'gus ná dúnfí,</span>
<lb n="1731"/><span>Agus eochair 'n-a h-aice do dhúnfadh go daingean,</span>
<lb n="1732"/><span>'S ná casfidh do mhalairt-se ar gcúl í.</span></p>
<lb n="1733"/>
<lb n="1734"/><p><span>Corus.</span></p>
<lb n="1735"/>
<lb n="1736"/><p><span>Moladh go deó leat, a Phápa na Rómha!</span>
<lb n="1737"/><span>A fuair gradam a's chómhacht ó Íosa,</span>
<lb n="1738"/><span>A's geallmhaint ná buadhfid aingil an uabhair</span>
<lb n="1739"/><span>Ar Eaglais an Uain dhil choidhche.</span></p>
<lb n="1740"/>
<lb n="1741"/><p><span>ii.</span></p>
<lb n="1742"/>
<lb n="1743"/><p><span>Dhein Íosa dhíot carraig, a's chuir sé n-a seasamh</span>
<lb n="1744"/><span>Ar an gcarraig sin, Eaglais Mhúirneach,</span>
<lb n="1745"/><span>'S is cómhdheas do'n charraig sin neamh agus talamh,</span>
<lb n="1746"/><span>Bás agus beatha, sa n-iompar.</span>
<lb n="1747"/></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="1748"/><p><span>Do chonaic na fathaigh, anáirde ar an gcarraig,</span>
<lb n="1749"/><span>'N-a seasamh, an Eaglais mhúirneach,</span>
<lb n="1750"/><span>Do ghlacadar fearg a's fuath di go tapaidh,</span>
<lb n="1751"/><span>A's gráin ar a taithneamhacht úr-ghlan.</span></p>
<lb n="1752"/>
<lb n="1753"/><p><span>Mholadh go deó leat, &c.</span></p>
<lb n="1754"/>
<lb n="1755"/><p><span>iii.</span></p>
<lb n="1756"/>
<lb n="1757"/><p><span>D'eirigh na fathaigh ag búirthig 's ag sgreadaigh,</span>
<lb n="1758"/><span>Ag raobadh 's ag creachadh 's ag múchadh.</span>
<lb n="1759"/><span>Bh' áil leó an charraig do stracadh as an dtalamh,</span>
<lb n="1760"/><span>Í brise 's í sgaipe n-a brúsgar.</span>
<lb n="1761"/><span>Do tháinig na h-aicmeacha díbeartha, damanta</span>
<lb n="1762"/><span>Ainíos as an bpoll, ag cabhrú leó.</span>
<lb n="1763"/><span>Ac do brúghadh a's do basgadh i gcoinnibh na carraig iad,</span>
<lb n="1764"/><span>Fé mar a gealladh ar dtúis duit.</span></p>
<lb n="1765"/>
<lb n="1766"/><p><span>Mholadh go deó leat, &c.</span></p>
<lb n="1767"/>
<lb n="1768"/><p><span>iv.</span></p>
<lb n="1769"/>
<lb n="1770"/><p><span>Do thusnuigh an chaismirt nuair a deineadh díot carraig</span>
<lb n="1771"/><span>A's do cuireadh ort Eaglais mhúirneach.</span>
<lb n="1772"/><span>Ní stadfidh an chaismirt go crích deire an catha,</span>
<lb n="1773"/><span>Nuair a tabharfar ar na fathaigh breitheamhantas,</span>
<lb n="1774"/><span>'Ghá gcur féin a's na h-aicmeacha díbeartha, damanta,</span>
<lb n="1775"/><span>Síos, mar a bhfanfid siad, dúnta;</span>
<lb n="1776"/><span>'Gh at' chursa, a Charraig, lastuas ins na flathais,</span>
<lb n="1777"/><span>Thu féin a's an Eaglais múirneach</span></p>
<lb n="1778"/>
<lb n="1779"/><p><span>Mholadh go deó leat, &c.</span></p>
<lb n="1780"/>
<lb n="1781"/><p><span>AN t-ATHAIR PEADAR do chum.</span></p>
<lb n="1782"/>
<lb n="1783"/><p><span>[Deir an t-Athair Pádraig Breathnach, C.M., gur oireamhnach an</span>
<lb n="1784"/><span>fonn:  “Follow me up to Carlow,” do'n amhrán so.  Tá an fonn</span>
<lb n="1785"/><span>san le fagháil san leagan nuadh de “Cheol ár Sinnsear” (Brun &</span>
<lb n="1786"/><span>Nualláin).]</span></p>
<lb n="1787"/>
<lb n="1788"/><p><span>CÉASTA ÁR SLÁNUIGHTHEÓRA.</span></p>
<lb n="1789"/>
<lb n="1790"/><p><span>D'ár ndeasgaibh, 'seadh, leig Mac Dé na deilgnidhe</span>
<lb n="1791"/><span>I maol a bhathais chínn sáite,</span>
<lb n="1792"/><span>Spara glas géar n'a thaobh isteach go croidhe,</span>
<lb n="1793"/><span>Agus é céasta i mbara cruinn táite,</span>
<lb n="1794"/><span>Caise glan naomhtha téacht a'lár a chroidhe</span>
<lb n="1795"/><span>Agus a ghéaga geala tínn tnáithte,</span>
<lb n="1796"/><span>Ar shleasaibh an tsléibhe gan aon d'á charaid puinn,</span>
<lb n="1797"/><span>Ach a créachta leathta le gaoith Mhárta.</span></p>
<lb n="1798"/>
<lb n="1799"/><p><span>AN t-ATHAIR S. SIONNAIGH, Baile Mhúirne, do Sholáthar.</span>
<lb n="1800"/></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="1801"/><p><span>SEANMÓIN AR AONDACHT NA h-EAGLAISE.</span></p>
<lb n="1802"/>
<lb n="1803"/><p><span>“Agus tá caoire eile agam ná baineann leis an gcró so; agus</span>
<lb n="1804"/><span>ní fuláir dom iad san do thabhairt liom, agus éistfid siad lem'</span>
<lb n="1805"/><span>ghlór, agus beidh aon chró amháin ann, agus aon aodhaire amháin.”</span>
<lb n="1806"/><span>(Eóin x.)</span></p>
<lb n="1807"/>
<lb n="1808"/><p><span>A Dhearbhráithreacha,</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>Nuair a bhí ár dTighearna Íosa Críost ar an saoghal so, cuir Sé</span>
<lb n="1811"/><span>eaglais ar bun a bheadh ann go bruinn an bhrátha.  Eaglais a b'eadh</span>
<lb n="1812"/><span>í ná buadhfadh geataí ifrinn uirre, mar do thug Íosa Críost féin an</span>
<lb n="1813"/><span>gheallamhaint uaidh go mbeadh Sé 'na teannta i gcómhnuidhe:  “Feuch,”</span>
<lb n="1814"/><span>ar Seisean le na asbolaibh, “táim-sé in bhur bhfochair tríd na</span>
<lb n="1815"/><span>laetheanta go léir go dtí críochnughadh an t-saoghail.”  (Mátha 26.)</span></p>
<lb n="1816"/>
<lb n="1817"/><p><span>Rud eile, ní h-é amháin go seasóchadh an eaglais sin i</span>
<lb n="1818"/><span>gcómhnuidhe, acht bhí sé i ndán di fós leathnughadh amach ar fuaid</span>
<lb n="1819"/><span>an domain mhóir uile imeasg na náisiún go léir.  B'shin é toil Íosa</span>
<lb n="1820"/><span>Críost.  B'shin é an t-órdúghadh a thug Sé uaidh, “Téirighidh agus</span>
<lb n="1821"/><span>déanaidh gach uile phobal a theagasg.”  Léightear againn 'sa</span>
<lb n="1822"/><span>tSoisgeul cionnus mar a deuntar comparáid idir shíol an mhustáird</span>
<lb n="1823"/><span>agus an eaglais.  Isé síol is lugha ar fad síol an mhustáird, acht is</span>
<lb n="1824"/><span>éachthach an borradh a thagann air.  I rith na h-aimsire fásann sé</span>
<lb n="1825"/><span>suas ón dtalamh 'na gcuirtear é 'na crann bhreágh, mór, leathan-</span>
<lb n="1826"/><span>chraobhach.  Mar sin do'n eaglais; ar a cur ar bun d'Íosa Críost,</span>
<lb n="1827"/><span>ní raibh ach fíor bheagán daoine ar dtúis a chreid innte nó a chuir</span>
<lb n="1828"/><span>aon t-suim innte, acht do leathnuigh sí amach diaidh ar ndaidh ag dul i</span>
<lb n="1829"/><span>méid agus i líonmhaireacht le cómhacht Dé, agus tá sí ag leathnughadh</span>
<lb n="1830"/><span>fós, agus treabhacha nuadha daoine 'ghá dtarroingt isteach aice ar</span>
<lb n="1831"/><span>eólas a Slánuightheóra.  Ins 'na laethibh seo féin, tá an Soisgeul 'ghá</span>
<lb n="1832"/><span>chraobhsgaoileadh 'sa tír mór, fairsing, págánta san ar a nglaodhtar</span>
<lb n="1833"/><span>an tSín, agus 'na bhfuil cheithre cheud milliúin de dhaoinibh ag</span>
<lb n="1834"/><span>feitheamh fós le solus na fírinne agus le briathar Dé a bhriseadh</span>
<lb n="1835"/><span>dhóibh; agus is oad sagairt dhílse, dhúthrachta ón ár dtír féin atá i</span>
<lb n="1836"/><span>mbun na h-oibre glórmhara so Go dtugaidh Dia neart dóibh le</span>
<lb n="1837"/><span>fóghmhar maith, fairsing, torthamhail a bhaint 'sa bhfíonghort so an</span>
<lb n="1838"/><span>Thighearna.</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>Nuair bhí na h-asboil bailighthe le chéile timcheall ar ár</span>
<lb n="1841"/><span>dTighearna Íosa Críost thug Sé a aghaidh ar Pheadar (nó Símon mar</span>
<lb n="1842"/><span>do ghlaodhtí air go dtí san).  Is é rud a chialluighean an focal san</span>
<lb n="1843"/><span>Peadar ná carraig. Dubhairt Íosa leis “is tusa Peadar agus is</span>
<lb n="1844"/><span>ar an gcarraig seo a chuirfead-sa suas m'eaglais, agus tabharfad</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="1845"/><p><span>duit eochracha righeachta na bhflaitheas.  Déan m'uain do chothú; déan</span>
<lb n="1846"/><span>mo chaoire do chothú.”</span></p>
<lb n="1847"/>
<lb n="1848"/><p><span>Déanann-sé comparáid idir Pheadar agus carraig chun a chur</span>
<lb n="1849"/><span>i n-iúil go mbeadh cloch-bhuin daingean fé n-a eaglais.  Dubhairt</span>
<lb n="1850"/><span>Íosa le Peadar go dtabharfadh Sé eochracha na bhflaitheas dó,</span>
<lb n="1851"/><span>sé sin le rádh gur thug Sé cúram anmann na gcreidmheach uile do</span>
<lb n="1852"/><span>Pheadar.  B'é Peadar an cheud cheann a thoigh Shé ar a eaglais féin,</span>
<lb n="1853"/><span>agus, dá chómhartha sin, do b'é le h-ómós agus le h-úmhluigheacht do</span>
<lb n="1854"/><span>Pheadar agus dá theagasg go bhfuigheadh na creidmheacha uile a</span>
<lb n="1855"/><span>n-anmanna do shábháil agus righeacht na bhflaitheas a shroisint; bhí</span>
<lb n="1856"/><span>cómhacht na n-eochrach, mar a déarfá, aige Peadar, agus ní bhainfeadh</span>
<lb n="1857"/><span>sé an glas de'n doras ach amháin dóibh siúd a bheadh ómósach, agus</span>
<lb n="1858"/><span>a chuaidh i dtaithighe ar theagasg Íosa Críost agus a chuir an teagasg</span>
<lb n="1859"/><span>sin i ngníomh.</span></p>
<lb n="1860"/>
<lb n="1861"/><p><span>“Déan m'uain do chothú, déan mo chaoire do chothú,” a dubhairt</span>
<lb n="1862"/><span>Íosa; agus, ar an adhbhar sin, do b'é Peadar a roinnfeadh biadh</span>
<lb n="1863"/><span>ar an eaglais.  Fé mar ná fuilingeóchaidh an corp i bhfad i</span>
<lb n="1864"/><span>n-easnamh bídh, ní sheasóchaidh an t-anam ná an eaglais ach an oiread.</span>
<lb n="1865"/><span>Bhí ar Pheadar biadh spiriodálta, soisgeul Íosa a thabhairt do'n</span>
<lb n="1866"/><span>eaglais agus dá lucht leanmhana.  B'shin é an biadh le na</span>
<lb n="1867"/><span>gcothóchaidhe iad; dá bhfuighidís bás agus n-eughmuis an bhídh sin, do</span>
<lb n="1868"/><span>b'é an bás síorruidhe a bheadh i ndán dóibh.</span></p>
<lb n="1869"/>
<lb n="1870"/><p><span>Dubhairt Íosa fós na focla sin a luadhas libh i dtosach mo</span>
<lb n="1871"/><span>sheanmóna, “tá caoire eile agam ná baineann leis an gcró so,</span>
<lb n="1872"/><span>agus ní fuláir dom iad sin do tabhairt liom, agus eistfid siad</span>
<lb n="1873"/><span>lem' ghlór, agus beidh aon chró amháin ann, agus aon aodhaire amháin.</span>
<lb n="1874"/><span>Ní bheadh ann dá réir sin, ach aon fhíor-eaglais amháin, aon chró</span>
<lb n="1875"/><span>amháin, agus aon aodhaire amháin, agus dubhairt Íosa go gcaithfear</span>
<lb n="1876"/><span>na caoire eile thabhairt isteach chum go gcóimhlíonfaidhe an rud sin.</span></p>
<lb n="1877"/>
<lb n="1878"/><p><span>Tuigtear díbh a dhearbhráithreacha, ó'n meud atá ráidhte cheana</span>
<lb n="1879"/><span>féin agam, cionnus a bheadh an eaglais sin riaghluighthe, órduighthe.</span>
<lb n="1880"/><span>Do'n aon cheann amháin a bheadh uirre, do b'éigin dos na creidmheachaibh</span>
<lb n="1881"/><span>uile bheith dílis, buan t-seasmhach, úmhal go dtí deire na h-aimsire.</span></p>
<lb n="1882"/>
<lb n="1883"/><p><span>Duine ámhthach, mar éinne againn féin a b'eadh Peadar 'sa</span>
<lb n="1884"/><span>meud ná mairfeadh re acht tamall.  Bhí sé chum bás d'fhághail chómh</span>
<lb n="1885"/><span>maith le cách eile, ach sheasóchadh an eaglais 'na dhiaidh do réir</span>
<lb n="1886"/><span>gheallamhna Íosa Críost go bruinn an bhrátha.  Bheadh comharbaí,</span>
<lb n="1887"/><span>dá shon sin, aige Peadar agus iad ag stiúrughadh na h-eaglaise ar</span>
<lb n="1888"/><span>a leas síos tré na h-aoisíbh.  Mar tá a fhios agaibh, is é an</span>
<lb n="1889"/><span>cómharba Pheadair san ná an Pápa, ceann so-fheicsionach na</span>
<lb n="1890"/><span>h-eaglaise.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>Sheadh, agus fé mar fuair na h-asboil eile an t-órdughadh an</span>
<lb n="1893"/><span>Soisgeul a chraobhsgaoileadh ar fuaid an domhain, agus iad 'san</span>
<lb n="1894"/><span>am gceudna bheith géilleamhail do Pheadar mar cheann dlisdionach a</span>
<lb n="1895"/><span>bhí toghtha le Dia ar talamh orra, is é an sgeul ceudna é aiges na</span>
<lb n="1896"/><span>h-easbogaibh agus na sagartaibh 'san eaglais, mar is iad atá 'na</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="1897"/><p><span>gcomharbaíbh ar na h-asbolaibh eile.  Tugtar furálamh diadha dhóibh</span>
<lb n="1898"/><span>an soisgeul a chraobhsgaoileadh agus iad a bheith ceannsuighthe san am</span>
<lb n="1899"/><span>gceudna do chathaoir Pheadair, mar do réir focal íosa, ní raibh ac</span>
<lb n="1900"/><span>aon chró amháin, agus aon aodhaire amháin le bheith ann.</span></p>
<lb n="1901"/>
<lb n="1902"/><p><span>A dhearbhráithreacha, is mar aon iad an creideamh agus an</span>
<lb n="1903"/><span>fhírinne.  Ní féidir do dhá ábairt atá i gcoinnibh a céile beith</span>
<lb n="1904"/><span>araon fíor 'san am gceudna.  Is éigin d'ábairt acu bheith fíor</span>
<lb n="1905"/><span>agus d'ábairt eile bheith breugach.  'Sa t-slighe ceudna ní féidir</span>
<lb n="1906"/><span>do dhá chreideamh atá i gcoinnibh a chéile bheith fíor mar níor cuir</span>
<lb n="1907"/><span>Íosa Críost acht aon eaglais amháin agus aon chreideamh amháin ar</span>
<lb n="1908"/><span>bun.  Ní fheudaimíd é chasadh mar asmhuchán le Críost, go h-áirighthe,</span>
<lb n="1909"/><span>gur tháinig sé ar an saoghal so chum sinne do chur amugha.  Ní</span>
<lb n="1910"/><span>fheudaimíd é chasadh leis gur chuir sé dhá chreideamh atá i n-earraid</span>
<lb n="1911"/><span>le chéile ar bun.  Ní'l, dá réir sin, ac aon fíor-chreideamh amháin</span>
<lb n="1912"/><span>ann.  Ní'l ach aon chreideamh amháin a tháinig anuas go cruinn beacht</span>
<lb n="1913"/><span>ó lámhaibh Dé.</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>Is é Dia bun agus bárr na fírinne féin, agus ní feudann sé</span>
<lb n="1916"/><span>sinne a mhealladh níos mó ná d'fheudfadh sé bheith meallta againn.</span>
<lb n="1917"/><span>Ní fheudann sé dhá rud atá í gcoinnibh a chéile a rádh linn mar an</span>
<lb n="1918"/><span>fhírinne.  Ní fheudann sé a nochtadh dhúinn gur ab é an Pápa fear</span>
<lb n="1919"/><span>ionaid nó Bhiochaire Chríost ar talamh, agus a rádh fairis sin gur ab</span>
<lb n="1920"/><span>Aincríost é.  Ní fheudann sé a chuid fhocal féin a shárughadh i dtaoibh</span>
<lb n="1921"/><span>Sacraimeinte Naomhtha na h-Altóra a chuir sé ar bun, 'ghá innsint go</span>
<lb n="1922"/><span>glan, soilléir dúinn go bhfuil sé fá láthair fé ghnéithibh aráin agus</span>
<lb n="1923"/><span>fíona 'sa tSacraimeint ion-adhartha sin.  Ní féidir do tarraingt</span>
<lb n="1924"/><span>siar agus a innsint fós dúinn nách bhfuil ann ach arán agus fíon.</span>
<lb n="1925"/><span>Ní fheudann sé a rádh gur ab é íodhbairt naomhtha an aifrinn an</span>
<lb n="1926"/><span>íodhbairt is mó agus is aoirde le fághail mar gur ab é leanamhaint</span>
<lb n="1927"/><span>ar íodhbairt mhóir-luaich na croise é, go bhfuil a chuid fola agus</span>
<lb n="1928"/><span>feóla féin 'ghá n-ofráil ann, agus a rádh 'san am gceudna nách</span>
<lb n="1929"/><span>bhfuil ann ar fad ach íodhaldacht 'ghá chleachtadh againn.  Sin é</span>
<lb n="1930"/><span>teagasg mórán, a ghlaodhann Chríostuidhthe orra féin, nách bhfuil</span>
<lb n="1931"/><span>ann ach arán agus fíon, ach breugnuigheann siad focail Íosa Críost</span>
<lb n="1932"/><span>féin.</span></p>
<lb n="1933"/>
<lb n="1934"/><p><span>Is mór an chúis bróin é do gach aon Chríostuidhe dhílis na</span>
<lb n="1935"/><span>h-achrainn iol-iomadacha i righeacht Chríost ar talamh i dtaoibh an</span>
<lb n="1936"/><span>chreidimh.  Ní'l sé do réir tola Íosa Críost go mbeadh daoine ag</span>
<lb n="1937"/><span>breugnughadh a chéile, faobhar orra go minic, agus iad ar chéasaibh</span>
<lb n="1938"/><span>a chéile a d'iarraidh an lámh uachtair d'fhághail.  Ní'l sé do réir</span>
<lb n="1939"/><span>tola Íosa Críost crut nuadh ar a dheis féin 'ghá cur ag an duine</span>
<lb n="1940"/><span>seo agus an duine siúd ar an soisgeul, mar ní soisgeul Íosa</span>
<lb n="1941"/><span>bheadh ann feasda ach buille-fé-thuairim dhuine éigin bheadh 'ghá chasadh</span>
<lb n="1942"/><span>ar a shlighe féin gan aon úghdarás.</span></p>
<lb n="1943"/>
<lb n="1944"/><p><span>Caithfear ughdarás a bheith leis an gciall a bhaintear as an</span>
<lb n="1945"/><span>Sgríbhinn Diadha, agus 'sé an t-úghdarás sin — agus an t-aon</span>
<lb n="1946"/><span>úghdarás amháin ar dhruim an domhain iseadh é — ná an eaglais a chuir</span></p>
</div>
<pb n="145"/>
<div><lb n="1947"/><p><span>Íosa Críost ar bun chum a theagasg agus a briathra d'fhoillsiúghadh</span>
<lb n="1948"/><span>agus do sgaipeadh imeasg cineadhach an domhain.  “Gach righeacht a</span>
<lb n="1949"/><span>bheidh deighilte 'na coinnibh féin, déanfaidh fásach dí.  Tuitfidh tigh</span>
<lb n="1950"/><span>ar thigh,” a deireann Naomh Lúcás.  Isí Righeacht Dé eaglais Íosa</span>
<lb n="1951"/><span>Críost, agus is le neart an aondachta fé choimirce Dé a bhíonn an</span>
<lb n="1952"/><span>beatha agus an bhuaidh aice ar nós aon righeachta eile.</span></p>
<lb n="1953"/>
<lb n="1954"/><p><span>An gádh iongantas a bheith orrainn gur ghuidh ár dTighearna</span>
<lb n="1955"/><span>tamall ghairid roimh dhul chun báis dó do'n aondacht so bheith ann?</span>
<lb n="1956"/><span>“Agus ní h-ar a son amháin, ámhthach, atáim ag guide, act mar an</span>
<lb n="1957"/><span>gceudna, ar son na ndaoine a chreidfidh ionnam tré na mbriathar;</span>
<lb n="1958"/><span>ionnas go mb' aon rud go léir fé mar ataoi-se, a Athair, ionam-sa,</span>
<lb n="1959"/><span>agus mise ionat-sa; go mbeidhdís seo 'na n-aon ionainn i dtreó go</span>
<lb n="1960"/><span>gcreidfeadh an saoghal gur chuiris-se uait me.  Agus an soill-</span>
<lb n="1961"/><span>siughadh do thugais-se orm-sa, do thugas-sa ortha so é, ionnus go</span>
<lb n="1962"/><span>mb' aon iad fé mar is aon sinne.”  (Eóin xvii. 20, 21, 22.)</span></p>
<lb n="1963"/>
<lb n="1964"/><p><span>Ní'l ach an t-aon eaglais amháin go bhfuil i dteidiol aice an</span>
<lb n="1965"/><span>cómhartha so, 'se sin, cómhartha an aontachta.  An eaglais</span>
<lb n="1966"/><span>Catoiliceach an eaglais sin.  Is aice amháin a bhfuil call ar an</span>
<lb n="1967"/><span>aondacht maordha so gan cáim.  Is aice amháin atá an creideamh</span>
<lb n="1968"/><span>ceudna 'ghá fhógairt gan aon chlaochlódh, gan aon mheath air, ins gach</span>
<lb n="1969"/><span>aois agus ins gach uile áit — aon Tighearna amháin, aon creideamh</span>
<lb n="1970"/><span>amháin, aon baiste amháin, aon Dia amháin, ár n-Athair atá ar neamh.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>Is aice amháin atá an creideamh beó, bríoghmhar mar níor briseadh</span>
<lb n="1973"/><span>riamh an snadhm.  D'fhan sí fíor-dhílis anuas tré na h-aoisibh ó chuir</span>
<lb n="1974"/><span>Íosa ar bun í, agus Peadar i gceannas uirre.  Is aice amháin</span>
<lb n="1975"/><span>atá an íodhbairt naomhtha cheudna 'ghá ofráil a gcómhnuidhe, agus na</span>
<lb n="1976"/><span>seacht sacraimeintí ceudna 'ghá dtabhairt do'n pobal pé áit a</span>
<lb n="1977"/><span>bhfuilid 'sa domhan.  Níor diúltuigh sí riamh do thoil ná do briathar</span>
<lb n="1978"/><span>Íosa Críost ar nós a h-eile acu a thréig é.  Na teagaisg is</span>
<lb n="1979"/><span>tábhachtaighe 'san eaglais, na sacraimeintí, an tslige riaghluighthe</span>
<lb n="1980"/><span>atá aice, agus teagaisg eile nách iad a cuireann smacht ar</span>
<lb n="1981"/><span>ainmhiantaibh na colna, táid go léir fá cheist agus dlighe Dé dá</span>
<lb n="1982"/><span>masladh agus dá raobadh, dá dheascaibh sin, ins gach áit ar cuireadh</span>
<lb n="1983"/><span>nimh mharbhuightheach an ainchreidimh agus an chreidimh Ghallda chum</span>
<lb n="1984"/><span>daoine a chur ar a n-aimhleas agus a baint dá dtreóir.</span></p>
<lb n="1985"/>
<lb n="1986"/><p><span>Gan trácht i n-aon chor ar spiorad Chríost atá ag tabhairt anama</span>
<lb n="1987"/><span>agus beódhachta do'n eaglais, is é cómharba Naoimh Peadar bun</span>
<lb n="1988"/><span>agus príomh-fáth an aondachta in ár n-eaglais ghrádhmhar féin — an</span>
<lb n="1989"/><span>eaglais naomhtha, Chatoiliceach.  Is fá n-a réim siúd a riarann agus</span>
<lb n="1990"/><span>a threóruigheann easboig an domhain móir an eaglais, agus géilleann</span>
<lb n="1991"/><span>na sagairt agus an pobal uile ann dá n-easbogaibh féin an fhaid a's</span>
<lb n="1992"/><span>táid i n-aondacht le cathaoir Pheadair.</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>Pé áit a gcaitheadh ar leath-taoibh an cloch-buin so a chuir Íosa</span>
<lb n="1995"/><span>ann, is amhlaidh a sgaradh leis an gcreideamh ceart agus níor</span>
<lb n="1996"/><span>fágbhadh ach ciollracha brúighthe Chríostuidheachta ann a d'iarraidh bheith</span>
<lb n="1997"/><span>táithte, dlúithte le chéile i bhfuirm chreidimh, slán an chómhartha, fé</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="1998"/><p><span>lámhaibh righthe agus bainríoghan na talmhan, gan meas ná urraim acu</span>
<lb n="1999"/><span>go ró-mhinich ar Dhia ná ar dhuine.</span></p>
<lb n="2000"/>
<lb n="2001"/><p><span>A dhearbhráithreacha, do b'é mian dúthrachtach na gcreidmheach ins</span>
<lb n="2002"/><span>gach aois maireachtaint agus bás d'fhághail i n-aon toil leis an</span>
<lb n="2003"/><span>eaglais, ba ghráin leó sgaradh léi, agus an léargus glan acu</span>
<lb n="2004"/><span>gur ab í corp Chríost féin, agus airc an Chonnartha nuadha í.</span></p>
<lb n="2005"/>
<lb n="2006"/><p><span>Mar a bhfuil Peadar, a dhearbhráithreacha, is ann atá an eaglais.</span>
<lb n="2007"/><span>Coinnighidh greim daingean ár an gcarraig seo.  Is í carruig</span>
<lb n="2008"/><span>sealbhuighthe an chreidimh í.  Ólaidh libh isteach fíor-spioraid na</span>
<lb n="2009"/><span>h-eaglaise ó'n té a tháinig ar an dtalamh chum síothcháin a thabhairt</span>
<lb n="2010"/><span>do lucht deigh-mhéine.</span></p>
<lb n="2011"/>
<lb n="2012"/><p><span>Bidhidh deigh-mhéineach, carthanach, aontuighthe agus beidh Dia libh,</span>
<lb n="2013"/><span>agus beurfaidh sé saor sibh, ó anabhruid an t-saoghail ar bhealach bhúr</span>
<lb n="2014"/><span>leasa, isteach in a ríoghacht ghlórmar féin.</span></p>
<lb n="2015"/>
<lb n="2016"/><p><span>Go dtugaidh Dia an t-aoibhneas sin dúinne go léir.  Amen.</span></p>
<lb n="2017"/>
<lb n="2018"/><p><span>AN t-ATH. S. UA LOINGSIGH,</span>
<lb n="2019"/><span>Baile-an-Fheirteuraigh.</span></p>
<lb n="2020"/>
<lb n="2021"/><p><span>DÁN DIADHA.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>Fád' choimirc-se, a Righ, do shín do gheuga ar chruis</span>
<lb n="2024"/><span>A's d'fhulaing d'ár ndruim na millte ceudta luit</span>
<lb n="2025"/><span>Luighim-se síos fá dhion do sgéithe anois</span>
<lb n="2026"/><span>As cuirim am' thimcheall an fíoghar ar ceusadh tú.</span></p>
<lb n="2027"/>
<lb n="2028"/><p><span>Aingil an Ríogh 'na suighe ar mo ghualainn deis</span>
<lb n="2029"/><span>am' sheasamh, am' shuighe, no am' luighe chum suain mé bheith</span>
<lb n="2030"/><span>Iarruim díobh mo dhíon go luaith ó bhruid</span>
<lb n="2031"/><span>A's chuirim am' dhíon 'san oidhche ó shluagh gach uilc.</span></p>
<lb n="2032"/>
<lb n="2033"/><p><span>A Rígh na ngrás thug slán mé ó'n oidhche aréir</span>
<lb n="2034"/><span>Buidheachas neamhdha i n-áit duit, a Rígh na gcréacht,</span>
<lb n="2035"/><span>Do bhrígh do Pháise, gárda a's díon mé saor</span>
<lb n="2036"/><span>Ó ghníomhartha Shátan an lá so, a's go críoch mo shaoghail.</span></p>
<lb n="2037"/>
<lb n="2038"/><p><span>A Mhic Mhuire na glóire fóir mé ar dheunamh uilc</span>
<lb n="2039"/><span>'S gach anach 'na ngeóbhad 'sa ród ná'r mhéin liom dul</span>
<lb n="2040"/><span>Go flaitheas na glóire chómhnuidh mé ar t'ucht</span>
<lb n="2041"/><span>'S i-n ainm do thróchaire, treóruigh méise andiu.</span></p>
<lb n="2042"/>
<lb n="2043"/><p><span>A Mháire mhilis, a bhuime, a's a Mháthair Chríost</span>
<lb n="2044"/><span>A bhláith na fine, 's a bhruingheall ó dtáinig Rígh</span>
<lb n="2045"/><span>Táithigh linn-ne gan filleadh go bráth 'nár gcroidhe</span>
<lb n="2046"/><span>Grása an leinbh sin d'fhulaing an bás 'nár dtaoibh.</span></p>
<lb n="2047"/>
<lb n="2048"/><p><span>AN t-ÁTH. S. UA LOINGSIGH.</span>
<lb n="2049"/></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="2050"/><p><span>NÓTAÍ.</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>DÍLEAGRA DO'N ÁRDEASBOG Ó'N gCLÉIR.</span></p>
<lb n="2053"/>
<lb n="2054"/><p><span>Díleagra do'n Dochtúir Ró-Urramach Edbhárd Ó Broin, Árd-</span>
<lb n="2055"/><span>easbog Bhaile Átha Cliath, ó'n gCléir uile a bhainean leis an</span>
<lb n="2056"/><span>Árdfhairiche.</span></p>
<lb n="2057"/>
<lb n="2058"/><p><span>A Thighearna Árdeasbog, Beatha agus Sláinte.</span></p>
<lb n="2059"/>
<lb n="2060"/><p><span>Cuireann sé mór áthas orainn, idir shagairt shaoghaltha a's</span>
<lb n="2061"/><span>sagairt riaghaltha a bhainean leis an Árd-Fhairiche sea Átha Cliath tú</span>
<lb n="2062"/><span>theacht i gcomharbas Lorcáin Ui Thuathail.</span></p>
<lb n="2063"/>
<lb n="2064"/><p><span>'Sé do bheatha chughainn mar Árdeasbog orainn!</span></p>
<lb n="2065"/>
<lb n="2066"/><p><span>Ó'n ár gcroidhe deinimíd comh-gháirdeachas leat i n-a thaobh.</span>
<lb n="2067"/><span>Tagan an chomhacht a's an t-úgdarás ó'n bPapa, ó Bhenedict a XV.,</span>
<lb n="2068"/><span>priomh-cheann soillseach na hEaglaise, a's Comharba Pheadair,</span>
<lb n="2069"/><span>príonnsa na n-aspol.  Isé a bhronn an gradam so ort.  Géillimíd go</span>
<lb n="2070"/><span>fonnmhar a's go dílis d'á ughdarás fé mar is gnás dúinn ghéilleadh</span>
<lb n="2071"/><span>dhó riamh.  Is ó chroidhe tugaimíd ár ndeagh-mhéinn a's ár ndúrthacht</span>
<lb n="2072"/><span>duitse, a Thighearna; agus ní gádh dhúinn a chur i n-iúl duit, leis, go</span>
<lb n="2073"/><span>dtógan tú an oifig árd'chéimeach mór-chúramach so le deagh-mhéinn ó</span>
<lb n="2074"/><span>chách, idir cléir a's tuaith, san Árd-Fhairiche.</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>Bhís-se le faid de bhliantaibh ag obair ameasc na ndaoine, agus</span>
<lb n="2077"/><span>ní raibh an oiread san ded' shaoghal ghá chaitheamh agat gan eolas fé</span>
<lb n="2078"/><span>leith d'fhághail ar gach nídh a bhainean le riaradh pharóiste agus ar an</span>
<lb n="2079"/><span>saoghal fóirdheacair atá ag na sagairt a bhíon i n-a mbun.  Ní lugha</span>
<lb n="2080"/><span>ná san an t-eolas atá agat connus is fearr na sagairt riaghaltha</span>
<lb n="2081"/><span>atá féd' smacht do tharrach chughat, agus cabhair a's congnamh fhághail</span>
<lb n="2082"/><span>uatha chun na ndaoine atá mar churam ort do sheoladh ar leas a</span>
<lb n="2083"/><span>n-anama.  Bhí baint agat ar feadh mórán blianta le obair an</span>
<lb n="2084"/><span>oideachais; ní h-iongna d'á bharr san, go bhfuil sé buailte isteach</span>
<lb n="2085"/><span>at' aigne a thábhachtaige a's a riachtanaighe atá oileamhaint na</span>
<lb n="2086"/><span>macléighinn a théidhean le sagartóireacht, i dtreo go bhfaghaidir an</span>
<lb n="2087"/><span>tabhairt suas is fearr le fághail.  Bhí cimilt agat, fairis sin, le</span>
<lb n="2088"/><span>cursaí a's le neithe an tsaoghail, ní foláir mar sin nó euigean tú</span>
<lb n="2089"/><span>go bhfuil sé de dhualgas ar Árd-aodhaire fhóghanta ana shuim do chur</span>
<lb n="2090"/><span>i ngach saghas oideachais a théidhean chun tairbhe na ndaoine atá fé</span>
<lb n="2091"/><span>n-a smacht.  Bhí ana iontaoibh asat ag an Árdeasbog nách mairean.</span>
<lb n="2092"/><span>Fear ab eadh eisean go raibh eolas thar barr aige connus Árd-Fhairiche</span>
<lb n="2093"/><span>do riaradh go maith a's go ciallmhar.  Bhís-se rannpháirteach leis</span>
<lb n="2094"/><span>san obair.</span>
<lb n="2095"/></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="2096"/><p><span>De bharr na muinighine sin agus an chaidrimh sin, táimíd</span>
<lb n="2097"/><span>deimhnighthe dhe go mbeidh an Árd-Fhairiche seo againne á riaradh agat</span>
<lb n="2098"/><span>go tuisgeanach a's go ceannsa agus go mbeidh cothrom na féinne</span>
<lb n="2099"/><span>le fághail ag gach aoinne uait.  Tá aithne againn ort fhéin, ar do</span>
<lb n="2100"/><span>bhuadhaibh a's ar do mór-thréithibh agus is deimhin linn go mbeidh do</span>
<lb n="2101"/><span>dhualgaisí Árdeasbuig agat á gcomhlíonadh go cóir a's go diograiseach,</span>
<lb n="2102"/><span>agus san am gcéadna, ar nós athar, go ciallmhar mór-chroidheach.</span></p>
<lb n="2103"/>
<lb n="2104"/><p><span>Ní miste bheith ag brath ort, a Thighearna Árdeasbog, chun cabhair</span>
<lb n="2105"/><span>a's comhairle a thabhairt chun na ndaoine, idir íseal a's uasal do</span>
<lb n="2106"/><span>chimeád gan dul amú ó fhírinne agus ó ghrásta Dé.  Is maith is</span>
<lb n="2107"/><span>eol dúinn, leis, ná fuil aon nídh is giorra dod' chroidhe 'ná cabhrú</span>
<lb n="2108"/><span>leis na bochtaibh, agus gach congnamh atá ar do chumas do thabhairt</span>
<lb n="2109"/><span>do lucht oibre chun a gceart do bhaint amach do réir mar is cóir.</span>
<lb n="2110"/><span>Agus iad-san atá ag cur cúise na tíre chun cinn, ní baoghal, ná</span>
<lb n="2111"/><span>gur taca dóibh thú agus comhairleoir ciallmhar, ná caillfidh ortha</span>
<lb n="2112"/><span>choidhche.</span></p>
<lb n="2113"/>
<lb n="2114"/><p><span>Ní raibh cúrsaí saoghail 'sa tír seo na h-Éireann com lán de</span>
<lb n="2115"/><span>dhóchas riamh, ná, 'san am gcéadna, chomh lán de buaireamh a's</span>
<lb n="2116"/><span>d'imshníomh a's mar atáid fé láthair.  I n-ucht na h-uaire seo 'seadh</span>
<lb n="2117"/><span>deintear Árdeasbog díot.  Bhí a lán préláidí uaisle anso rómhat,</span>
<lb n="2118"/><span>a's an oifig chéadna aca.  Bhí ana-shuim aca dhá cur i gcursaíbh</span>
<lb n="2119"/><span>saoghail na tíre; do dheineadar a gcion féin le n-a linn mar mhaithe</span>
<lb n="2120"/><span>le n-a dtír dúchais.  Tá ár seasamh ort go ndéanfair-se, fé leonú</span>
<lb n="2121"/><span>Dé, aithris ortha, agus tá súil againn go bhfaghfar ionat fear láidir</span>
<lb n="2122"/><span>i bhfeidhil an chreidim a's sgiath chosanta na ndaoine atá féd' láimh.</span></p>
<lb n="2123"/>
<lb n="2124"/><p><span>Iarraimíd ort, a Thighearna, do bheannacht a thabhairt dúinn.</span>
<lb n="2125"/><span>Tugaimíd an ghealleamhaint duit go mbeimíd dílis duit, agus go</span>
<lb n="2126"/><span>dtabharfaimíd go fonnmhar cabhair a's congnamh duit sa trom-ualach</span>
<lb n="2127"/><span>a's sna dian-dualgaisíbh atá ag baint leis an oifig mór-chéimeach so</span>
<lb n="2128"/><span>agat.  Táimíd ag cur ár nguidhe chun Dé go dildúrthachtach chun go</span>
<lb n="2129"/><span>ndeonuighidh sé faid shaoghail do bhronnadh ort, agus neart, agus na</span>
<lb n="2130"/><span>grásta go líonmhar, d'fhonn na daoine atá féd' smacht do chur ar a</span>
<lb n="2131"/><span>leas, le comhairle agus le treorú ó'n Spioraid Naomh.</span></p>
<lb n="2132"/>
<lb n="2133"/><p><span>Thar ceann na Cléire uile 'san Árd-Fhairiche, tá ár n-ainmneacha</span>
<lb n="2134"/><span>'á gcur síos anso againn .i.</span></p>
<lb n="2135"/>
<lb n="2136"/><p><span>MONSIGNOR P. MAC GIOLLA PÁDRAIG, BH.G.,</span>
<lb n="2137"/><span>Uachtarán an Chaibidil.</span></p>
<lb n="2138"/>
<lb n="2139"/><p><span>AN t-ATHAIR ÓIRMHIDNEACH T. Bh. Ó NUALÁIN, C.Í.,</span>
<lb n="2140"/><span>Cúigidheac.</span></p>
<lb n="2141"/>
<lb n="2142"/><p><span>AN t-ATHAIR RÓ-URRAMACH R. F. BÓIDEN, Adm.,</span>
<lb n="2143"/><span>Rúnaidhthe.</span>
<lb n="2144"/></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="2145"/><p><span>FREAGRA AN ÁRDEASBUIG.</span></p>
<lb n="2146"/>
<lb n="2147"/><p><span>A Thighearna Easbog, a athara ro-urramaighe agus urramaighe,</span></p>
<lb n="2148"/>
<lb n="2149"/><p><span>Tá fhios agaibh nach bhfuil an Ghaodluinn chomh maith agam a's ba</span>
<lb n="2150"/><span>mhaith liom, acht shíl mé go raibh sé i gceart rud éigin a rádh in ár</span>
<lb n="2151"/><span>dteanga féin.</span></p>
<lb n="2152"/>
<lb n="2153"/><p><span>Chuir sé áthas agus bród orm an dileagra seo a fhagháil uaibh-se</span>
<lb n="2154"/><span>agus go h-áirithe é a bheith i nGaodhluinn — teanga ár dtíre.</span>
<lb n="2155"/><span>Nuair a cuireadh fhios orm ar dtúis go raibh mise tógtha mar</span>
<lb n="2156"/><span>Árd Árd-Easbog Bhaile Átha Cliath, bhí eagla chroidhe orm.  Chuimhnigheas</span>
<lb n="2157"/><span>ar mo ísleacht féin agus ar an obair mór a bí rómham agus ní</span>
<lb n="2158"/><span>h-iongantach gur tháinig lagacht spioraid orm.</span></p>
<lb n="2159"/>
<lb n="2160"/><p><span>Acht bhí dhá rud a thug misneach dom — 'sa chéad áit thuig mé go</span>
<lb n="2161"/><span>raibh guth na Róimhe ag glaodhach orm — sé sin guth Dé — agus ní raibh</span>
<lb n="2162"/><span>le déanamh agam-sa acht geilleadh agus muinighin a bheith agam as Dia.</span></p>
<lb n="2163"/>
<lb n="2164"/><p><span>Bhí rud eile ann ag árdughadh mo chroidhe, sé sin, go mbeidh</span>
<lb n="2165"/><span>sibhse — sagairt na fairthe — ag cabhrughadh liom ins an obair a beidh le</span>
<lb n="2166"/><span>déanamh agam.</span></p>
<lb n="2167"/>
<lb n="2168"/><p><span>Go dtí anois bhí sibhse mar a bheadh cáirde agus bráithre dhom;</span>
<lb n="2169"/><span>ó seo amach bead sibh mar chlainn dílse spioradálta dhom, agus</span>
<lb n="2170"/><span>bead-sa mar athair spioradálta orraibhse, agus mar sin beimíd</span>
<lb n="2171"/><span>ceangailte níos dlúithe le na chéile ná riamh.</span></p>
<lb n="2172"/>
<lb n="2173"/><p><span>A Thighearna Easbog, a athara ro-urramaighe agus urramaighe,</span>
<lb n="2174"/><span>atá mé ana-bhuidheach díbh go léir.</span></p>
<lb n="2175"/>
<lb n="2176"/><p><span>DÍLEAGRA Ó gCOMHAIRLE NA CATHRACH.</span></p>
<lb n="2177"/>
<lb n="2178"/><p><span>Do'n Athair Sán-Urramach Éamonn Ua Broin, Árd-Easbog Bhaile</span>
<lb n="2179"/><span>Átha Cliath,</span></p>
<lb n="2180"/>
<lb n="2181"/><p><span>Led' thoil-se, a Áirdeasboig,</span></p>
<lb n="2182"/>
<lb n="2183"/><p><span>Is mian linne .i. Comhairle Cathrach Átha Cliath baint do beith</span>
<lb n="2184"/><span>againn leis an gcuid eile de'n Árd-Fhairche ag fearadh fáilte chroidhe</span>
<lb n="2185"/><span>rómhat agus tú ag glacadh leis an árd-shaothar is an mór-cúram a</span>
<lb n="2186"/><span>bhíonn ar Árdeasbog Bhaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2187"/>
<lb n="2188"/><p><span>Cúis bróid dúinne, gan gó, gur toghadh duine de lucht ár</span>
<lb n="2189"/><span>gcathrach féin i gcomair chomharbais Lorcáin léigheanta Naomtha</span>
<lb n="2190"/><span>Uí Thuathail, agus tá deimhniughadh ár ndóthain againn 'san saothar</span>
<lb n="2191"/><span>gan smál atá déanta cheana go mbeidh cabhair is congnamh le fagháil</span>
<lb n="2192"/><span>uait feasta i gcomhair an uile deagh-nidhe rachaidh i dtairbhe do'n tír</span>
<lb n="2193"/><span>is annsa linn.</span></p>
<lb n="2194"/>
<lb n="2195"/><p><span>'San ghluaiseacht cum cinn a dhéanfaidh saoirse an phobuil 'san</span>
<lb n="2196"/><span>tír seo feasta, mar is dóchas linn, is mór is fiú dhúinn oileamhain</span>
<lb n="2197"/><span>aibidh do bheith ar phréláid treórtha na fairche mar a bhfuil príomh-chathair</span>
<lb n="2198"/><span>na h-Éireann.  Is é deónughadh Dé oiread gradaim is do shásóchadh</span></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="2199"/><p><span>mian éinne do bhronnadh ort i mbláth na h-óige; agus an uair</span>
<lb n="2200"/><span>guidhmíd-na faid saoghail chughat is é ár ndóchas go mbeidh síothcháin</span>
<lb n="2201"/><span>is muinnteardhas mar aon le buan-rath an gabháil feasta le clainn</span>
<lb n="2202"/><span>uile na catrach is na fairche atá fé do threóradh, agus go leanfaidh</span>
<lb n="2203"/><span>dóibh go dtí go bhfaghann ár dtír arsa an ceart is dual di.</span></p>
<lb n="2204"/>
<lb n="2205"/><p><span>Sínne, a Áirdeasboig, do dhaltaidhe dhílse,</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>L. Ó NÉILL, Árd-Mhaor.</span></p>
<lb n="2208"/>
<lb n="2209"/><p><span>S. Ó MURCHADHA, Cléireach an Cathrach.</span></p>
<lb n="2210"/>
<lb n="2211"/><p><span>FREAGRA AN ÁRDEASBUIG.</span></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>A Árd-Mhaor agus a Dháiltí na Catharach,</span></p>
<lb n="2214"/>
<lb n="2215"/><p><span>Atá áthas orm sibhse d'fheiscint annso agus an dileagra seo a</span>
<lb n="2216"/><span>fhághail uaibh.</span></p>
<lb n="2217"/>
<lb n="2218"/><p><span>Le cuid mhaith de blianta anois atá Árd-Chomhairle na Catharach</span>
<lb n="2219"/><span>agus Ceannas na h-Eaglaise i mBaile Átha Cliath ag oibhriughadh le</span>
<lb n="2220"/><span>chéile an son daoine na catharach.  Sin mar is ceart i gcathair</span>
<lb n="2221"/><span>Catoileachach mar seo agus guidhim go mar sin a bhéas sé go deo.</span></p>
<lb n="2222"/>
<lb n="2223"/><p><span>Is iomdha daoine móra a bhí rómham ar ceannas na fairche</span>
<lb n="2224"/><span>seo — daoine go raibh meas ag an ndomhan ar fad orra — acht atá aon</span>
<lb n="2225"/><span>rud amháin le rádh agam féin — sé sin — ní raibh duine aca ag a raibh</span>
<lb n="2226"/><span>grádh níos mó ná níos dílse ná an grádh atá agamsa do'n chathair</span>
<lb n="2227"/><span>agus do gach aon nídh a bhainean le daoine na catharach.</span></p>
<lb n="2228"/>
<lb n="2229"/><p><span>Atá fhios againn go léir nach bhfuil gach aon rud i mBaile Átha</span>
<lb n="2230"/><span>Cliath mar ba mhaith linn iad a bheith — tighthe an lucht oibre go h-áirithe.</span>
<lb n="2231"/><span>Atá súil agam go dtiocfaidh an tam nuair a cuirfear feabhas orra</span>
<lb n="2232"/><span>san, an tam nuair a bheidh tighthe le fagháil ag na daoine bochta, in a</span>
<lb n="2233"/><span>mbeidh uain aca saoghalta sláintheamhla críosteamhla a chaitheamh.</span>
<lb n="2234"/><span>Má's féidir libh-se aon rud mar seo do dhéanamh bidhidh cinnte go</span>
<lb n="2235"/><span>mbeidh gach aon cabhair uaim-se le fagháil gur féidir liom a thabhairt</span>
<lb n="2236"/><span>díbh.</span></p>
<lb n="2237"/>
<lb n="2238"/><p><span>Fé láthair atá dóchas chroidhe ag gach Éireannach agus 'san am</span>
<lb n="2239"/><span>le teacht atá súil againn go mbeidh ag íseal agus ag uasal gach nidh</span>
<lb n="2240"/><span>atá tuillte ag clann Roisín Dubh.</span></p>
<lb n="2241"/>
<lb n="2242"/><p><span>Anois, a Árd-Mhaor agus a Dhailtí na Catharach beirim</span>
<lb n="2243"/><span>buidheachas ó mo chroidhe díbh go léir.</span></p>
<lb n="2244"/>
<lb n="2245"/><p><span>CUMANN NA SAGART.</span></p>
<lb n="2246"/>
<lb n="2247"/><p><span>CRUINNIÚ CHINN BLIADHNA.</span></p>
<lb n="2248"/>
<lb n="2249"/><p><span>Tionóladh cruinniú bliantamhail de Chumann na Sagart ag 25</span>
<lb n="2250"/><span>Cearnóg Pharnell, Átha Cliath, Dia Diardaoin, an 20adh lá de mhí</span>
<lb n="2251"/><span>Deire Fóghmhair, 1921.  An t-Athair Risteárd Pléimeann, D.Ph., an</span></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="2252"/><p><span>t-Uachtarán, agus ní ba dhéanaighe, an Tighearna Easbog Ó Domhnaill,</span>
<lb n="2253"/><span>D.D., a bhí i gceannus an chruinnuighthe.  Bhí na sagairt seo leanas</span>
<lb n="2254"/><span>i láthair:  Liam Mac Giolla Pádraigh, M.E., D.D.;  Uaitéir</span>
<lb n="2255"/><span>Mac Domhnaill, Diarmuid Ó Ceallacháin, Micheál Ó Flannagáin,</span>
<lb n="2256"/><span>Marthan Ó Mathúna, C.S.Sp.;  Caoimhghein Mac Brádaigh, Micheál</span>
<lb n="2257"/><span>Mac Oireachtaigh, Ruaidhri Mac Cairrge, Seán Ó Céilleachair, Eoin</span>
<lb n="2258"/><span>Mac Coisdealbhaigh, Séamas Ó Dubhghaill, Séamas Mac Leanacháin,</span>
<lb n="2259"/><span>Liam S. Ó Catháin, Pádraigh Ó Flannagáin, Seosamh Ó Duibhir, Liam</span>
<lb n="2260"/><span>De Lonndra, Berthoid Ó Maoléidigh, O.D.C.;  Pádraig Ó Floinn.</span></p>
<lb n="2261"/>
<lb n="2262"/><p><span>Léigheadh miontuairiscí an chruinnuighthe dheireannaigh agus do</span>
<lb n="2263"/><span>h-aontuigheadh leo.</span></p>
<lb n="2264"/>
<lb n="2265"/><p><span>Fuaradh litreacha ó na sagairt seo leanas 'á rádh ná raibh sé</span>
<lb n="2266"/><span>ar a gcumas bheith ann:  Marthan Ó Riain, Micheál Mac Craith, C.Í.;</span>
<lb n="2267"/><span>Tomás Ó Brolcháin.  Annsan léigheadh</span></p>
<lb n="2268"/>
<lb n="2269"/><p><span>CUNNTAS NA h-OIBRE.</span></p>
<lb n="2270"/>
<lb n="2271"/><p><span>D'aindheoin constaicí a bhí ann an bhliadhain seo ghaibh tharainn,</span>
<lb n="2272"/><span>is mór an nidh é gur chuadhmair chun cinn beagán.  Dá luigheadh é</span>
<lb n="2273"/><span>tá súil againn, agus an méid sin déanta againn i n-aimsir</span>
<lb n="2274"/><span>bhuaidheartha, go mbeidh an scéal abhfad níos fearr againn an</span>
<lb n="2275"/><span>bhliadhain seo chughainn nuair a bheidh saoghal suaimhneasach ag an</span>
<lb n="2276"/><span>gCumann i gcóir na hoibre.</span></p>
<lb n="2277"/>
<lb n="2278"/><p><span>Chuaidh an Cumann i méid, ó 240 Chomhdhaltaí go 376 ag so an</span>
<lb n="2279"/><span>uimhir de réir gach fairche:</span></p>
<lb n="2280"/>
<lb n="2281"/><p><span>Fairche.</span></p>
<lb n="2282"/>
<lb n="2283"/><p><span>Árd Macha … 5</span></p>
<lb n="2284"/>
<lb n="2285"/><p><span>Na Midhe … 3</span></p>
<lb n="2286"/>
<lb n="2287"/><p><span>Árdachaidh … 36</span></p>
<lb n="2288"/>
<lb n="2289"/><p><span>Clochair … 1</span></p>
<lb n="2290"/>
<lb n="2291"/><p><span>Doire … 30</span></p>
<lb n="2292"/>
<lb n="2293"/><p><span>Dúin & Conairí …</span></p>
<lb n="2294"/>
<lb n="2295"/><p><span>Cille Móire … 4</span></p>
<lb n="2296"/>
<lb n="2297"/><p><span>Ratha Bhoith … 4</span></p>
<lb n="2298"/>
<lb n="2299"/><p><span>96</span></p>
<lb n="2300"/>
<lb n="2301"/><p><span>Fairche.</span></p>
<lb n="2302"/>
<lb n="2303"/><p><span>Tuama … 57</span></p>
<lb n="2304"/>
<lb n="2305"/><p><span>Cluanfearta … 2</span></p>
<lb n="2306"/>
<lb n="2307"/><p><span>Ailphin … 4</span></p>
<lb n="2308"/>
<lb n="2309"/><p><span>Na Gaillimhe … 5</span></p>
<lb n="2310"/>
<lb n="2311"/><p><span>Cillallaidh … 2</span></p>
<lb n="2312"/>
<lb n="2313"/><p><span>70</span></p>
<lb n="2314"/>
<lb n="2315"/><p><span>Fairche.</span></p>
<lb n="2316"/>
<lb n="2317"/><p><span>Caisil Mhumhan 11</span></p>
<lb n="2318"/>
<lb n="2319"/><p><span>Corcaigh … 10</span></p>
<lb n="2320"/>
<lb n="2321"/><p><span>Cluanach … 5</span></p>
<lb n="2322"/>
<lb n="2323"/><p><span>Cille Dhá Luadh … 4</span></p>
<lb n="2324"/>
<lb n="2325"/><p><span>Luimnigh … 11</span></p>
<lb n="2326"/>
<lb n="2327"/><p><span>13 Rois … 9</span></p>
<lb n="2328"/>
<lb n="2329"/><p><span>Portláirge 14</span></p>
<lb n="2330"/>
<lb n="2331"/><p><span>Ciarraidhe 13</span></p>
<lb n="2332"/>
<lb n="2333"/><p><span>67</span></p>
<lb n="2334"/>
<lb n="2335"/><p><span>Fairche.</span></p>
<lb n="2336"/>
<lb n="2337"/><p><span>Átha Cliath … 47</span></p>
<lb n="2338"/>
<lb n="2339"/><p><span>2 Chilledara … 45</span></p>
<lb n="2340"/>
<lb n="2341"/><p><span>Fearna … 51</span></p>
<lb n="2342"/>
<lb n="2343"/><p><span>5 Ossraighe … 6</span></p>
<lb n="2344"/>
<lb n="2345"/><p><span>149</span></p>
<lb n="2346"/>
<lb n="2347"/><p><span>Deineann sain 351 baill i n-Éirinn, agus i dteannta 25 de</span>
<lb n="2348"/><span>bhaill i n-áiteannaibh thar lear, tá 407 ar fad againn.</span>
<lb n="2349"/></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="2350"/><p><span>'Sé sin le rádh, tá 10.6 fé'n gcéad de'n chléir i n-Éirinn againn</span>
<lb n="2351"/><span>agus anuraidh ní raibh ach 6.3 fé'n gcéad ann.</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>Níor fhéadamair déanamh amach cia hiadh na sagairt a cheannuigh</span>
<lb n="2354"/><span>an Síoladóir i sna siopaíbh leabhar, agus mar gheall ar sain, ní'l</span>
<lb n="2355"/><span>againn annso, acht na sagairt go bhfuil a n-ainmneacha ar an gclár</span>
<lb n="2356"/><span>cunntais, nó iad so a thug síntiús dúinn i gcóir an t-Síoladóra.</span>
<lb n="2357"/><span>Ní mór dúinn ainmneacha na sagart go léir a bheith ar an gClár</span>
<lb n="2358"/><span>cunntais againn, agus iarraimíd ar na sagairt roimh-ráidhte a</span>
<lb n="2359"/><span>n-ainmneacha a chur isteach chughainn gan mhoill.  Tá sagairt ann go</span>
<lb n="2360"/><span>bhfuil Gaedhealg aca, agus an Fáinne féin aca, agus ní'l a</span>
<lb n="2361"/><span>n-ainmneacha ar an gClár so againne, agus ní thugaid siad aon</span>
<lb n="2362"/><span>tsíntiús do'n tSíoladóir.  Tá dóchas againn go dtiocfaid siad</span>
<lb n="2363"/><span>sain isteach 'sa Chumann Ní miste dhúinn a rádh gur chuireamair</span>
<lb n="2364"/><span>scaip-litir ag triall ar na hirisleabhraibh eaglaise eile, agus ná</span>
<lb n="2365"/><span>raibh puinn dá bharr againn.</span></p>
<lb n="2366"/>
<lb n="2367"/><p><span>CRAOBHACHA NUADHA.</span></p>
<lb n="2368"/>
<lb n="2369"/><p><span>Cuireadh craobhacha nuadha ar bun i bhfairchíbh Átha Cliath, Chilldara,</span>
<lb n="2370"/><span>agus Dhoire, agus bhí craobhacha cheana i bhfairchíbh Thuama, Dúin is</span>
<lb n="2371"/><span>Conairí, agus Fearna.  Sin sé cinn de chraobhachaibh.  Is léir as</span>
<lb n="2372"/><span>sain nach mór an feabhas atá ar an obair fós.  Mar sin féin i</span>
<lb n="2373"/><span>gcuid de sna fairichíbh eile, tá na chomhdhaltaí líonmhar a ndóthain</span>
<lb n="2374"/><span>chun go bhféadfaí Cumainn Áiteamhla a cur ar bun ann.</span></p>
<lb n="2375"/>
<lb n="2376"/><p><span>Is iad so na fairchi, a bfuilimíd ghá thagairt sain dóibh.</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>Phortláirge, Chluana, Rois, Chiarruidhe, Luimnigh, agus fairiche na</span>
<lb n="2379"/><span>Gaillimhe.  Is i sna dúthaighibh sain atá an Ghaedhealtacht, agus dá</span>
<lb n="2380"/><span>bhrigh sin ní fuláir dúinn craobhacha de'n Chumann do chur ar bun ann</span>
<lb n="2381"/><span>láithreach bonn.</span></p>
<lb n="2382"/>
<lb n="2383"/><p><span>CUALLACHTAÍ</span></p>
<lb n="2384"/>
<lb n="2385"/><p><span>Níor cuireadh ar bun ac aon Chuallacht amháin i rith na bliadhna</span>
<lb n="2386"/><span>sé sin Cuallacht Bhaintighearna Sléibhe Carmel.  Is i Sráid na</span>
<lb n="2387"/><span>Manach mBán, i mBaile Átha Cliath tá an ceann so, agus do réir</span>
<lb n="2388"/><span>gach deallraimh éireochaidh go maith leis.  Seacht gcinn de Chuallachtaí</span>
<lb n="2389"/><span>atá ann anois, agus ba cheart a seacht n-oiread díobh a bheith ann.</span>
<lb n="2390"/><span>Táimíd deimhnightheach de go n-iomadochaid siad an bhliadhain seo</span>
<lb n="2391"/><span>chughainn, go mórmhór i sna bailtibh móra agus i sna cathrachaibh.</span></p>
<lb n="2392"/>
<lb n="2393"/><p><span>Má tá sé i ndán do'n Ghaedhilg dul chun cinn i ngnóthaíbh dia dhá</span>
<lb n="2394"/><span>na h-Eagailse, nó i ngnáth-urnuighthibh na nraoine sa baile, is iad na</span>
<lb n="2395"/><span>Cuallachtaí so is fearr chun é dhéanamh.  Dubhramair an méid sin</span>
<lb n="2396"/><span>cheana sa tSíoladóir agus b'é céad ghnó a dhein Cumann na Sagart</span>
<lb n="2397"/><span>ná an Chuallacht do chur ar bun.</span></p>
<lb n="2398"/>
<lb n="2399"/><p><span>AN BÍOBLA.</span></p>
<lb n="2400"/>
<lb n="2401"/><p><span>An Bíobla Catoiliceach i nGaedhilg, agus an chead cheann riamh;</span>
<lb n="2402"/><span>tá gach aonnídh i gcóir chun a chló-bhualadh. Is é an t-Athair</span></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="2403"/><p><span>Ó Laoghaire, Canónach, Dia le n-a anam, d'aistrigh é.  Ní beag</span>
<lb n="2404"/><span>d'obair do Chumann na Sagart é, agus ní beag de chreideamhaint</span>
<lb n="2405"/><span>atá ag dul dóibh i n-a thaobh.  Is do'n Athair Risteárd Pleimean,</span>
<lb n="2406"/><span>Uachtarán an Chumainn, téigheann an chreidheamhaint ar fad.  Is é</span>
<lb n="2407"/><span>chuir an obair chun cinn; is é áitimh ar an gCoiste Gnótha mór-chóstas</span>
<lb n="2408"/><span>na clódóireachta ar fad a fhreagairt.  Cuirfidh sé áthas croidhe</span>
<lb n="2409"/><span>ar Chomhdhaltaíbh an Chumainn an obair a bheith ag dul chun cinn</span>
<lb n="2410"/><span>go maith, agus na fromtha ghá léigheadh agus ghá gceartú ag an</span>
<lb n="2411"/><span>Uachtarán fé láthair.  Is éachtach an obair é seo chun glóire Dé agus</span>
<lb n="2412"/><span>onóra na hÉireann agus chun mór-chlú sagart na hÉireann; ní</span>
<lb n="2413"/><span>mór do'n Chumann bheith ag beannachtaighe leis féin toisc a</span>
<lb n="2414"/><span>n-Uachtarán féin a bheith i n-ann an obair a stiúradh.</span></p>
<lb n="2415"/>
<lb n="2416"/><p><span>AN SÍOLADÓIR.</span></p>
<lb n="2417"/>
<lb n="2418"/><p><span>Is iomdha nidh a bhí sa tslighe ar an Síoladóir ó cuireadh ar bun</span>
<lb n="2419"/><span>é; is iomdha céimcruaidh gur ghaibh sé tríthi; d'aindeóin lagspridighe</span>
<lb n="2420"/><span>a's aroile, níor chaill sé a mhisneach ach tá céim ar aghaidh déanta aige.</span>
<lb n="2421"/><span>Is air sin, agus air sin amháin, a bhuidheachas go bhfuil an Cumann ar</span>
<lb n="2422"/><span>láim shábháltha.  Is é anam an Chumainn é, agus dá bhrigh sin, do</span>
<lb n="2423"/><span>dein an Coiste foillsighthe a dá ndícheall chun a choimeád ar siubhal.</span>
<lb n="2424"/><span>Tá an t-Irisleabhar 'gá cur amach gach ráite, ac ní mór dó breis</span>
<lb n="2425"/><span>éilimh air.  Má's í beatha teangan i labhairt, is í beatha irisleabhair é</span>
<lb n="2426"/><span>chraobhscaoileadh.  Bhí an saoghal chomh buaidheartha sain le déanaighe,</span>
<lb n="2427"/><span>agus gnó an phuist com mór sain as eagar, gurbh ar éigin d'fhéadfaí</span>
<lb n="2428"/><span>an t-irisleabhar do chraobhscaoileadh ar fuaid na tíre, agus go</span>
<lb n="2429"/><span>deimhin, is baoghal ná fuair cuid d'ár gcomhdhaltaí an páipéar i</span>
<lb n="2430"/><span>n-aon cor.  Na daoine ná fuair an Síoladóir, bí ag dul dóibh,</span>
<lb n="2431"/><span>cuirfear ag triall ortha é ach leitir a chur chun an bhainisteóra, a 7,</span>
<lb n="2432"/><span>Sráid Bhincent Thuaidh, Áth Cliath.  Tá súil againn go mbeidh an</span>
<lb n="2433"/><span>scéal abhfad níos fearr againn an bhliadhain seo chugainn.</span></p>
<lb n="2434"/>
<lb n="2435"/><p><span>Foillsigheadh ceana cheithre huaire é, ó bí an cruinniú deireannach</span>
<lb n="2436"/><span>againn, agus sin sé cóipeanna ar fad Is iad Mac Uí Chuinn is a</span>
<lb n="2437"/><span>chuideachta i mBéalfeirste a chlóbhuaileadh an páipéar dúinn i</span>
<lb n="2438"/><span>dtosach, ac an cosc a cuireadh i bhfeidhm i n-aghaidh déantúsán na</span>
<lb n="2439"/><span>háite sin, cuir sé deireadh leis sin; bhí cúis nách é ann leis.</span></p>
<lb n="2440"/>
<lb n="2441"/><p><span>Is iad M. H. Giolla agus a Mhac d'fhoillsigheadh an páipéar ó</span>
<lb n="2442"/><span>thosach ach ní raibh sé ceaduighthe dóibh an t-irisleabhar a dhíol, agus</span>
<lb n="2443"/><span>b'éigean dúinn duine éigin eile d'fhagháil chuige sin.</span></p>
<lb n="2444"/>
<lb n="2445"/><p><span>Déanfaidh Cumann Caitilicí na fírinne an Síoladóir d'fhoillsiú</span>
<lb n="2446"/><span>as so amach, ac b'fhearr linn go mór go gcuirfí an t-airgead ag</span>
<lb n="2447"/><span>triall orainn féin 'sa chéad áit, ionnus go luigheadófaí costas</span>
<lb n="2448"/><span>foillsighthe an pháipéir.  Déanfaí úsáid de'n airgead sain chun gnó</span>
<lb n="2449"/><span>eile atá ar aigne againn a dhéanamh, ach nách féidir linn a dhéanamh</span>
<lb n="2450"/><span>d'easbadh airgid.</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>Ní mór do gach sagart de'n Chumann síntiús d'fhagháil ó dhuine</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="2453"/><p><span>eile do'n tSíoladóir i gcóir na bliadhna so chughainn.  Do gheall</span>
<lb n="2454"/><span>an t-Athair Séamus Ó Mathghamhna, 141 Sráid Hanraoi, Eabhrac Nua,</span>
<lb n="2455"/><span>dúinn go ndéanfadh sé féin cúram de'n Irisleabhair thall i</span>
<lb n="2456"/><span>n-America.  Deireann sé go mbeidh glaodhach thall air agus go</span>
<lb n="2457"/><span>bhfuil a lán daoine ag cur a thuairisce air cheana féin.</span></p>
<lb n="2458"/>
<lb n="2459"/><p><span>AN “CUMANN” AGUS CUMANN CAITILICÍ NA FÍRINNE.</span></p>
<lb n="2460"/>
<lb n="2461"/><p><span>Mar a labhramair shuas tá Cumann Caitilicí na Fírinne chun</span>
<lb n="2462"/><span>an Síoladóir d'fhoillsiú as so amach, agus farradh sain tá sé</span>
<lb n="2463"/><span>toilteanach chum cabhruighthe linn ar shlighthibh eile.</span></p>
<lb n="2464"/>
<lb n="2465"/><p><span>Is é atá curtha rómpa ag an dá chumann, ná leabhríní</span>
<lb n="2466"/><span>Gaedhilge a bhaineann le cursaíbh diadha do chur amach, agus do</span>
<lb n="2467"/><span>scaipeadh i measc na ndaoine, agus chuige sin ní mór do'n dá</span>
<lb n="2468"/><span>chumann oibriú as láimh a chéile.</span></p>
<lb n="2469"/>
<lb n="2470"/><p><span>Tá beartuighthe againn a leithéid de leabhríní d'fhoillsiú chomh</span>
<lb n="2471"/><span>luath is a bheidh airgead againn chuige; is tré an C.C.F. déanfar sain.</span></p>
<lb n="2472"/>
<lb n="2473"/><p><span>GAEDHEALG SA BHAILE, AR SCOIL, AGUS 'SAN TEAMPALL.</span></p>
<lb n="2474"/>
<lb n="2475"/><p><span>Tugtar fé ndeara agus is adhbhar áthais é gur minicí deirtear</span>
<lb n="2476"/><span>na paidreacha as Gaedhilg i 'sna teampallaibh.  I mórán aca bíonn</span>
<lb n="2477"/><span>na paidreacha i nGaedhilg anois agus arís an chuid is lugha dhe.</span>
<lb n="2478"/><span>Deirtear an Choróinn Mhuire, nó deichneabhar nó dhó dhi, is amhlaidh</span>
<lb n="2479"/><span>iarradh ar na sagairt é sin a dhéanamh.  Ba cheart dúinn uile cabhrú</span>
<lb n="2480"/><span>leis an ndeagh-ghnás so sa bhaile, i sna scoileannaibh, agus i sna</span>
<lb n="2481"/><span>colláistíbh.  Dála an scéil ceapann an Comhaltas go mba mhaith</span>
<lb n="2482"/><span>an rud é dá gcuirtí Cuallacht Guidhe Gaedhalaigh ar bun i gcóir</span>
<lb n="2483"/><span>daoine óg agus daoine críonna.  Cuirfí baill an chumainn fé gheall</span>
<lb n="2484"/><span>gan ach Gaedhealg d'úsáid i sna paidreachaibh laetheamhla.  Ba</span>
<lb n="2485"/><span>fhuirist an Chuallacht do chur chun cinn i sna scoileannaibh, agus</span>
<lb n="2486"/><span>déanfaí a chraobhscaoileadh tré na hirisleabhraibh so:  Our Boys,</span>
<lb n="2487"/><span>Catholic Bulletin, Messenger, is aroile.</span></p>
<lb n="2488"/>
<lb n="2489"/><p><span>De réir Easbog na hÉireann caithfear an teagasc Críostuidhe</span>
<lb n="2490"/><span>a mhúineadh i sna colláistibh.  Ní'l an Ghaedhealg ag dul chun cinn</span>
<lb n="2491"/><span>i gColláiste Maighe Nuadhat chomh maith agus do dhein i sna</span>
<lb n="2492"/><span>bliadhantaibh seo ghaibh tharainn, ach is é ár dtuairim go ndéanfaidh</span>
<lb n="2493"/><span>Cuallacht Cholumcille níos fearr i mbliadhna.  Na paidreacha as</span>
<lb n="2494"/><span>Gaedhilg, thaithn sain go mór leis na sagairt, agus is i nGaedhilg</span>
<lb n="2495"/><span>adeirid a lán aca na hurnuighthe príobháideacha.</span></p>
<lb n="2496"/>
<lb n="2497"/><p><span>Beidh an chéad Chúrsa Diadha i nGaedhilg i gcóir Sagart ann</span>
<lb n="2498"/><span>sar a fada, má's féidir i n-aon chor, agus tá súil le cabhair ó sna</span>
<lb n="2499"/><span>sagairt.  Na sagairt gur mhaith leo a bheith ann, cúiridís a</span>
<lb n="2500"/><span>n-ainmneacha ag triall ar an Athair Mícheál Mac Craith.  Is é an</span>
<lb n="2501"/><span>sagart a chead-cheap an gnó so, agus is iomdha cúrsa diadha le</span>
<lb n="2502"/><span>haghaidh tuaithe do stiúirigh sé cheana.</span>
<lb n="2503"/></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="2504"/><p><span>AN BÁS.</span></p>
<lb n="2505"/>
<lb n="2506"/><p><span>Molamuid d'ár gcomhdhaltaíbh guidhe le hanmain Árd-easboig</span>
<lb n="2507"/><span>Bhaile Átha Cliath nách mairean agus an tsuim a chuir sé i ngnó an</span>
<lb n="2508"/><span>Bhíobla agus sa tSíoladóir.  Guidhimís leis le hanmannaibh an Athair</span>
<lb n="2509"/><span>Mícheál Ó Griobhtha, agus an Athair Diarmuid Ó Ceallacháin, a's an</span>
<lb n="2510"/><span>Athair Pádraig Mac Gabhann.  R.I.P.  Deinimíd comhbrón le n-a</span>
<lb n="2511"/><span>gcáirdíbh gaoil agus le n-a gcomhaltaíbh.</span></p>
<lb n="2512"/>
<lb n="2513"/><p><span>Cuirimíd ár gcomhgháirdeachas le hÁrd-easbog Bhaile Átha Cliath,</span>
<lb n="2514"/><span>an Dochtúir Árd-oirmhidineach Ó Broin, agus guidhmíd ó n-ár gcroidhe</span>
<lb n="2515"/><span>gur fada buan é i seirbhís na hEagailse agus na ndaoine.</span>
<lb n="2516"/><span>Gabhmuid ár mbuidheachas le gach aoinne laistigh agus lasmuigh de'n</span>
<lb n="2517"/><span>Chumann a thug cabhair dúinn 'sa bhliadhain bhuaidheartha atá caitthe</span>
<lb n="2518"/><span>againn.  Bheirimíd buidheachas leis an C.T.S. agus le Páipéir</span>
<lb n="2519"/><span>Nuaidheachta Bhaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2520"/>
<lb n="2521"/><p><span>NÓBHÍNA LE HAGHAIDH LAE 'LE MUIRE MÓIRE 'SA</span>
<lb n="2522"/><span>bhFHÓGHMHAR.</span></p>
<lb n="2523"/>
<lb n="2524"/><p><span>Guidhe ar son na h-Éireann.</span></p>
<lb n="2525"/>
<lb n="2526"/><p><span>A Mhaighdean Ghlórmar Neimhe, agus a Mháthair Ghléigeal Dé,</span>
<lb n="2527"/><span>agus ár Máthair-ne!  Athchuinímíd ort go húmhal a Mháthair ghrádhmhar,</span>
<lb n="2528"/><span>agus a Bhainrioghan Mhuinntire na h-Éireann, in-onóir Do Thógáil</span>
<lb n="2529"/><span>taithneamhach suas ar neamh agus i gcuimhne ar na tabharaistibh agus</span>
<lb n="2530"/><span>na grástaibh iomaidiúla a bhronn Dia ort, féachaint anuas le súilibh</span>
<lb n="2531"/><span>ceanúla ar ár dtír.  Déin faire ós cionn na n-easbog, na sagart</span>
<lb n="2532"/><span>agus Caitilicí na h-Éireann, agus beannuig iad.  Cosain agus dein</span>
<lb n="2533"/><span>díon d'ár mbailtibh agus dár muinntir agus an iomad acu atá</span>
<lb n="2534"/><span>tabhartha suas anois don Chroidhe Ró-Naomhtha.  Coimeád ár n-óigfhir</span>
<lb n="2535"/><span>agus ár n-ógmhná gan smáil agus dílis do Dhia, agus neartuig agus</span>
<lb n="2536"/><span>coinnibh aithreacha agus máithreacha na tíre seo againne.</span></p>
<lb n="2537"/>
<lb n="2538"/><p><span>Iarraimíd ort go spéisialta san gcruadhchás so i na bhfuil ár</span>
<lb n="2539"/><span>dtír indiu, imtheachta na h-Éireann do threorú agus do chosaint, agus</span>
<lb n="2540"/><span>a lucht stiúraithe agus na daoine as a bhfuil iontaoibh againn do</span>
<lb n="2541"/><span>theagasc agus do mhúineadh i slighe go labharfaimís agus go ndéan-</span>
<lb n="2542"/><span>faimís gach nidh do réir toile Dé.</span></p>
<lb n="2543"/>
<lb n="2544"/><p><span>A Bhainrioghan árd-ghlórmhar na bhflaitheas!  Ímpigh ar do</span>
<lb n="2545"/><span>Mhac Diadha a órduigheann dán na Náisiún agus ag a bhfuil gach</span>
<lb n="2546"/><span>cómhacht ar Neamh agus ar talamh cúrsaí an t-saoghail do riarú i</span>
<lb n="2547"/><span>slighe a's go ndéanfar toil ró-naomhtha Dé go h-iomlán in Éirinn</span>
<lb n="2548"/><span>agus le Muíntir na h-Éireann.</span></p>
<lb n="2549"/>
<lb n="2550"/><p><span>Agus a Phádraig Naomhtha, ár dtaca ghlórmhar agus a Naoimh Uile</span>
<lb n="2551"/><span>na h-Éireann beannuithe, aontuighidh bhúr n-úrnuithe le h-úrnuithe</span>
<lb n="2552"/><span>bhainrioghna na bhflaitheas d'fonn is go mbéadh árd-bheannacht agus</span>
<lb n="2553"/><span>Treorú Dé linn i sna laetheanta dochraideacha so.  M. Ó M.</span>
<lb n="2554"/></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="2555"/><p><span>MIONSCÉALA AR ÁR gCÁIRDIBH.</span></p>
<lb n="2556"/>
<lb n="2557"/><p><span>1. Toghadh an t-Ath. Micheál Ó Treasaigh, ó pharóiste Mhichíl</span>
<lb n="2558"/><span>Naomhtha, mar uachtarán ar Chraoibh an Chonnartha i Luimneach.</span></p>
<lb n="2559"/>
<lb n="2560"/><p><span>Toghadh an t-Ath. 'Liam Ó Cuanaigh, ó Choláiste Fhínghín Naomhtha,</span>
<lb n="2561"/><span>mar uachtarán ar Chraoibh Uí Ghramhnaigh an Chonnartha i Muillean</span>
<lb n="2562"/><span>gCearr; agus an t-Athair P. Ó Floinn mar leas-uachtarán.</span></p>
<lb n="2563"/>
<lb n="2564"/><p><span>Toghadh an t-Athair Micheál Ó Muirgheasa mar uachtarán ar Chraoibh</span>
<lb n="2565"/><span>an Chonnartha i gCluainmeala; agus an t-Athair Eoghain Baiste</span>
<lb n="2566"/><span>Ó Draighneán, ó Choláisde Cholmáin Naomhtha, mar uachtarán an athuair</span>
<lb n="2567"/><span>ar an gcraobh atá i Mainistir Fhearmuighe.  Thug sé ana-óráid</span>
<lb n="2568"/><span>bhríoghmhar uaidh oidhche oscailte na Craoibhe.</span></p>
<lb n="2569"/>
<lb n="2570"/><p><span>Toghadh an t-Athair P. Ó Duinnín mar uachtarán an gCraoibh i</span>
<lb n="2571"/><span>Ráth Luirc.</span></p>
<lb n="2572"/>
<lb n="2573"/><p><span>2. Le linn na h-aedhiríochta a bhí in-Ailfinn le déanaighe dubhairt</span>
<lb n="2574"/><span>an t-Ath. Micheál Ó Flanagáin gurab' í an Ghaoluinn cloch-bhuinn ár</span>
<lb n="2575"/><span>náisiúntachta agus crann seasta ár saoirse.</span></p>
<lb n="2576"/>
<lb n="2577"/><p><span>Aedhiríocht a bhí ag Cara Droma Rúisc cois Sionainne i</span>
<lb n="2578"/><span>Liathdrom tamal ó shoin nuair adubhairt an t-Athair M. Ó Mathúna</span>
<lb n="2579"/><span>go bhfuil sé fuar ag muintir na h-Éireann bheith ag ceapadh go</span>
<lb n="2580"/><span>bhfuilid saor agus teanga na nGall á cleachtadh aca ar lic a</span>
<lb n="2581"/><span>dteinteáin féin agus í bheith mar ghléas múinte aca is na sgoileanaibh</span>
<lb n="2582"/><span>agus í bheith mar ghléas cainte aca is na séipéalaibh.  Mara mbeidh an</span>
<lb n="2583"/><span>Ghaoluinn aca ní bheidh aca ach breac-shaoirse i ndeire na dála.  Pé</span>
<lb n="2584"/><span>cor a bheidh le cúrsaí na poilitióchta agus an airgid i n-Éirinn.</span></p>
<lb n="2585"/>
<lb n="2586"/><p><span>Do thug an t-Athair Cathaoir Ó Braonáin agus an t-Athair Ióseph</span>
<lb n="2587"/><span>Ó Broighin, ó Shráid a' Mhuilinn, óráid as Gaoluinn uatha ag feis a bhí</span>
<lb n="2588"/><span>i Ráth Dubháin le déanaighe.</span></p>
<lb n="2589"/>
<lb n="2590"/><p><span>Sé an t-Athair Ríobárd Ó Dunndubhartaigh a bhí i gceannas</span>
<lb n="2591"/><span>na h-aedhiríochta a tionóladh i mBrúgh na nDéise cúpla seachtain ó</span>
<lb n="2592"/><span>shain.</span></p>
<lb n="2593"/>
<lb n="2594"/><p><span>Deinimíd cógháirdeachas leis an Athair Mathún Ó Riain, S.P.,</span>
<lb n="2595"/><span>Chnuic a' Bhile, Leas-Uachtarán an Chonnartha, agus leis an nDoctúir</span>
<lb n="2596"/><span>Micheál Ó Faoilean, C.S.Sp.  Leath-chéad blian ó shain iseadh deineadh</span>
<lb n="2597"/><span>sagairt den bheirt.  Tá a scar féin déanta ag ceachtar aca ar son</span>
<lb n="2598"/><span>Dé agus ar son a n-Athardha.  Cúpla seachtain ó shoin bhí an fhéile</span>
<lb n="2599"/><span>chuimhnte “Iúbilee an óir” á ceileabhradh aca.  Go mbuanuigidh</span>
<lb n="2600"/><span>Dia iad.</span>
<lb n="2601"/></p>
</div>
<pb n="157"/>
<div><lb n="2602"/><p><span>Thug an t-Ath. S. C. Ó Floinn, ó Chorcaigh, léigheacht ar “Cheol</span>
<lb n="2603"/><span>ár Sínsear,” uaidh i n-Eochaill.  Dubhairt sé gur mór an chabhair</span>
<lb n="2604"/><span>ar fhoghluim na Gaoluine na h-amhráin do mheabhrú agus do ghabháil,</span>
<lb n="2605"/><span>bíon an toradh céadna le fáil as meabhruchán na ndrámaí.  Bíon</span>
<lb n="2606"/><span>deiseacht agus deárbhamh agus slacht, ní áirighim líomhtacht agus</span>
<lb n="2607"/><span>guntacht focal, ar chaint dhuine dá bharr.</span></p>
<lb n="2608"/>
<lb n="2609"/><p><span>Fuair an t-Athair Labhrás Ó Muiridhigh, ó Mháigh post nuadh san</span>
<lb n="2610"/><span>bhfairiche le déanaighe.  Tá sé i n-a Chigire Um Theagasc Críostaidhe.</span>
<lb n="2611"/><span>Thaosluighimíd do lucht riartha na fairiche (Árd Mhaca) a leithéid do</span>
<lb n="2612"/><span>scoláire críocnuighthe agus do Ghaelgeoir toghtha a bheith i mbun na</span>
<lb n="2613"/><span>h-oibre aca, ar bheith dó in Ó Meith-mara tamal ó shoin, bhailigh sé</span>
<lb n="2614"/><span>cnuasacht amhrán Gaedhilge ós na seandaoinibh.  Tá súil i n-áirde</span>
<lb n="2615"/><span>againn ná leogfaidh sé aon fhéar d'fhás féna chosaibh 'sa bpost nuadh</span>
<lb n="2616"/><span>aige.  Tá caoi níos fearr anois aige chun buille maithe do</span>
<lb n="2617"/><span>bhualadh ar son na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="2618"/>
<lb n="2619"/><p><span>Tá ar chumas na gcigirí eile i mbun na h-oibre céadna ar fuid</span>
<lb n="2620"/><span>na tíre a lán maitheasa dhéanamh ar son na teangan agus “ar ár</span>
<lb n="2621"/><span>son-na” agus san gan puinn fothraim ná sgreadaigh uatha ar</span>
<lb n="2622"/><span>thaisdeal dóibh ó pharóiste go chéile agus ar bhualadh dhóibh leis na</span>
<lb n="2623"/><span>sagairt eile.  Ní craobhscaoileadh go dtí é.  Thaithneochadh go seoigh</span>
<lb n="2624"/><span>linn gearr-thuairisc d'fháil uatha ar obair Chumainn na Sagart i n-a</span>
<lb n="2625"/><span>bhfionghort féin.</span></p>
<lb n="2626"/>
<lb n="2627"/><p><span>Tá ana-obair 'á déanamh sa Róimh ag an nDochtúir Pádraig Eiric</span>
<lb n="2628"/><span>Mac Fhínn, D.D.  Tá sé ar aitheantas ag léightheoiribh an t-Síoladóra</span>
<lb n="2629"/><span>cheana mar is iad atá curtha go mór fé chomaoin aige de thoradh a</span>
<lb n="2630"/><span>chleite.  Isé ceann Feadhna gasraidh an Fháinne sa Róimh é leis.</span>
<lb n="2631"/><span>Tá suas le tríochadh Fáinneach sa Chathair Shiorruidhe.</span></p>
<lb n="2632"/>
<lb n="2633"/><p><span>Tá seacht bpúint mar dhuais dá mbronnadh ag an Athair 'Liam</span>
<lb n="2634"/><span>de Londras ar an té sa Róimh is fearr a scríobhfaidh aiste i</span>
<lb n="2635"/><span>nGaoluinn “ar an Róimh” — an duais aiste le bheith foillsighthe san</span>
<lb n="2636"/><span>Síoladóir.</span></p>
<lb n="2637"/>
<lb n="2638"/><p><span>Thug an t-Athair Ióseph Ó Duibhir seanmóin uaidh cúpla lá ó</span>
<lb n="2639"/><span>shoin i gcualacht Bhainrioghna Shléibhe Charmeil i Sráid na mBráthar</span>
<lb n="2640"/><span>mBán.</span></p>
<lb n="2641"/>
<lb n="2642"/><p><span>Thug an t-Athair Risteárd Pléimion, fear eagair an t-Síoladóra,</span>
<lb n="2643"/><span>léigheacht ana-thábhachtach uaidh do Mhacaibh-léighinn Chuallachta Chuilm</span>
<lb n="2644"/><span>Chille i Mágh Nuadhat.  Chualamair go bhfuil an fhraoich ar bharr lasrach</span>
<lb n="2645"/><span>ann fé láthair dá dhruim.  Go dtugaidh Dia go bhfaghaidh lucht an</span>
<lb n="2646"/><span>t-Síoladóra cuid den chreich uatha.  Ní'l púinn á fhagháil ina chóir ón</span>
<lb n="2647"/><span>áit sin go dtí so.  Tá súil againn le breis cabhrach uatha feasta.</span>
<lb n="2648"/></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="2649"/><p><span>D'aistrigheadh an t-Athair Donnchadh Ó Muimhneacháin ó Chathair-</span>
<lb n="2650"/><span>domhnal go dtí Tráighlí.  Bhí ana-obair 'á déanamh aige ar son</span>
<lb n="2651"/><span>scaipeadh an t-Síoladóra i n-Uibhráthach.  Tá lucht an Irisleabhair seo</span>
<lb n="2652"/><span>ag brath air go leanfaidh sé d'á scaipeadh agus de bhreis</span>
<lb n="2653"/><span>léithgheoiríb eile d'fáil dó, cois Laoi na Trágha.</span></p>
<lb n="2654"/>
<lb n="2655"/><p><span>Deimmíd cómh-gháirdeachas go dúthrachtach le Mac Uí Choisin</span>
<lb n="2656"/><span>agus lena mhnaoi, ó Ráth Garbh, i mBaile Átha Cliath, i dtaobh an bhuadha</span>
<lb n="2657"/><span>a bhí ag á dtriúr clainne, beirt mhac agus inghean a fuair Árd-chéim</span>
<lb n="2658"/><span>an léighinn M.E. an lá céadna i mbliana san Ollsgoil Náisiúnta.</span>
<lb n="2659"/><span>Is anamh a bhíon a leithéid sin d'onóir ag aon líontuighe i n-aonbhall.</span>
<lb n="2660"/><span>Beirt aca a fuair an chéim sin sa Ghaoluine; fuair an duine</span>
<lb n="2661"/><span>eile an chéim i sean-úghdair Laidne agus Ghreigise.  Tá an bheirt</span>
<lb n="2662"/><span>mhac ag dul le sagartóireacht.</span></p>
<lb n="2663"/>
<lb n="2664"/><p><span>A MHUIRE MHEIDHRIGH.</span></p>
<lb n="2665"/>
<lb n="2666"/><p><span>i.</span></p>
<lb n="2667"/>
<lb n="2668"/><p><span>A Mhuire mheidhrigh, is a Mhaighdean ró ghlórmhar</span>
<lb n="2669"/><span>Tabhair dam radharc ar do theaglach is ar do mhór-ghlóire</span>
<lb n="2670"/><span>Solus na Sóillse, is radharc na Tríonóide</span>
<lb n="2671"/><span>'S grásta na foidhne i n-aghaidh na h-éagcórthach.</span></p>
<lb n="2672"/>
<lb n="2673"/><p><span>ii.</span></p>
<lb n="2674"/>
<lb n="2675"/><p><span>Cros na n-aingioll 'am leabaidh ag luighe dham</span>
<lb n="2676"/><span>Is bortach na h-asbol go leathtá ar am'thímpal</span>
<lb n="2677"/><span>Braon de na grástaibh ar lár mo chroidhe-se</span>
<lb n="2678"/><span>'Thogfaidh ceó agus smúit a pheacaidh dhíomsa.</span></p>
<lb n="2679"/>
<lb n="2680"/><p><span>iii.</span></p>
<lb n="2681"/>
<lb n="2682"/><p><span>Mar a luighim sa leabaidh, seadh luighfead san uaigh</span>
<lb n="2683"/><span>Deinim mo faoisdin leat a Dhia go cruaidh</span>
<lb n="2684"/><span>Na Naoímh, na h-Aingioll, na h-Asbail am thórraimh</span>
<lb n="2685"/><span>Mhuire bhreagh bheannuighthe is a bántracht órdha.</span></p>
<lb n="2686"/>
<lb n="2687"/><p><span>Am shábháil, 'am ghárdáil, go Cathair na Tríonóide.</span></p>
<lb n="2688"/>
<lb n="2689"/><p><span>(Seán Ó Murchadha do chuir chughainn, dubhairt sé gur airigh sé é i</span>
<lb n="2690"/><span>gCuilinn Uí Caoimh.)</span>
<lb n="2691"/></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="2692"/><p><span>LÉIR-MHEAS AR LEABHAIR.</span></p>
<lb n="2693"/>
<lb n="2694"/><p><span>The Principles of Freedom.  Toirdhealbhach Mac Suibhne,</span>
<lb n="2695"/><span>Árd-Mhaor Chorcaighe ná mairean, do shaothruigh.  Cuallacht</span>
<lb n="2696"/><span>an Tálbóidigh, teoranta, i mBaile Átha Cliath a chló-bhuail é.</span>
<lb n="2697"/><span>5 Sg. a fhiacha.</span></p>
<lb n="2698"/>
<lb n="2699"/><p><span>Is éachtach an leabhar é seo, go mórmór nuair a chuimhnighean</span>
<lb n="2700"/><span>duine ar an úghdar a scríobh é.  Oighreacht shár luachmhar a fhág an</span>
<lb n="2701"/><span>Martar a fuair bás i mBrixton ag Clainn Roisín Dhuibh.  Isé soisgéal</span>
<lb n="2702"/><span>na Saoirse é, mar tráthtann an t-úghdar ar neidhthe is cloch-bhuin</span>
<lb n="2703"/><span>don t-Saoirse i gcoitinne.  As na bun-fháthanna sain taisbeánann</span>
<lb n="2704"/><span>sé go soiléir dúinn cad chuige an troid so againne le muinntir</span>
<lb n="2705"/><span>Shasana.  Siné bunn agus bárr a theagaisg agus do shéaluigh sé an</span>
<lb n="2706"/><span>teagasc san lena bhás!  Taréis an leabair do léigheamh lé cúram</span>
<lb n="2707"/><span>agus le doimhin-sgrúdú, ní fhéadfadh an léightheoir gan cuimhneamh ar</span>
<lb n="2708"/><span>theagasc Duine eile a fuair bás ar Chalbhairí mar fhínne dos na</span>
<lb n="2709"/><span>háirdfhirínníbh a bhaineann leis an síorruidheacht.  Dhein Toirdhealbhach</span>
<lb n="2710"/><span>aithris Air ar shon saoirse a náisiúin féin.  Bhí a theagasg agus a</span>
<lb n="2711"/><span>bheatha agus a bhás, cómh-réir cómh-uasal le na chéile.  Ba mhaith liom</span>
<lb n="2712"/><span>dá mbéad an t'slighe agam (rud ná fuil) sliochta ghearra do thoghadh</span>
<lb n="2713"/><span>as na naoi gcaibidil déag atá san leabhar, chun aigne an úghdair</span>
<lb n="2714"/><span>do nochtadh agus cad é an saghas aduighthe a dhein sé as na bun</span>
<lb n="2715"/><span>phrinsiopalthaibh a bhí fé thrácht aige.  Tá stíl fé leith aige, é bríoghmhar</span>
<lb n="2716"/><span>casta;  Im thuairim féin, mairfidh an leabhar so — mar shoisgéal agus</span>
<lb n="2717"/><span>mar theagasg na saoirse — chun misnigh do thabhairt d'aon náisiún</span>
<lb n="2718"/><span>a bheidh fé dhaorbhruid iasachta.  Tháinig an leabhar chúghain-ne in-ucht</span>
<lb n="2719"/><span>na h-uaire chun cómhairle ár leasa do thabhairt dúinn agus chun</span>
<lb n="2720"/><span>cleasa namhad ár dtíre do chur ar neamh-nidh, i dtreo go leanaimíd</span>
<lb n="2721"/><span>go dlúth ar ár saoirse ina iomláine do bhaint amach.</span></p>
<lb n="2722"/>
<lb n="2723"/><p><span>M. Ó M.</span></p>
<lb n="2724"/>
<lb n="2725"/><p><span>CEÓLTA ÓMÉITH. Lorcán Ua Muireadhaigh, S.O., do chruinnigh</span>
<lb n="2726"/><span>Liam Tempest, Dún Dealgan Press, 1/-.</span></p>
<lb n="2727"/>
<lb n="2728"/><p><span>Deir an t-Athair Lorcán linn, a mbrollach an leabhráin seo, go</span>
<lb n="2729"/><span>raibh ar a gcumas ag cuid desna seanchainnteóiríbh dúthchaise i</span>
<lb n="2730"/><span>n-Óméith, tá deich mbliana ó shoin ann, suas le míle líne filíochta</span>
<lb n="2731"/><span>do thabhairt uatha! — Deir sé leis, ná raibh duine desna sean-</span>
<lb n="2732"/><span>chainnteóiríbh sin “nár sgagadh a thréad” tré chaise d'fhuil na</span>
<lb n="2733"/><span>bhfilí móra úd — An Dall Mhac Curta, Niall Óg A' Mhurchaidh agus</span></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="2734"/><p><span>Maonas Mhac Árdghaill.  Ach tá na cainnteóirí sin go léir, nachmór,</span>
<lb n="2735"/><span>sínte go tréith anois i roilig Chillidh-Chuinn; agus taobh amuigh de'n</span>
<lb n="2736"/><span>chnuasach amhrán so, is beag iarsma atá fágtha i na ndiaidh aca chun</span>
<lb n="2737"/><span>cuimhne a gcod' foghlumtha do chimeád beó.  Ba thrioblóideach an obair</span>
<lb n="2738"/><span>chuir an t-Athair Lorcán roimhe; ach má ba thrioblóideach, ba thabáchtach</span>
<lb n="2739"/><span>agus ba thairbhtheach.  Do chuir sé síos na h-amhráin de réir na</span>
<lb n="2740"/><span>bhfuaimeanna ar dtúis; agus nuair a tháinig sé isteach i gcanamhaint</span>
<lb n="2741"/><span>na ndaoine do chuir sé síos dhá chéad, deich gcinn a's dachad</span>
<lb n="2742"/><span>d'amhránaibh agus de dhántaibh diadha.  Tá, sa leabhrán so (an chéad</span>
<lb n="2743"/><span>chuid) deich n-amhráin is fiche.  Cruthuighean na dánta so dhúinn go</span>
<lb n="2744"/><span>soiléir go raibh leitríocht bheó bhorb i measg muintir' na háite seo, —</span>
<lb n="2745"/><span>chomh beó chomh borb agus bhí sí i ndúthaig ar bith eile.  Ach cruthuighid</span>
<lb n="2746"/><span>siad rud eile dhúinn, .i. go raibh an leitríocht chéadna san ag leaghadh</span>
<lb n="2747"/><span>agus ag meathaireacht i n-aghaidh an lae de dhruim na faillighe a</span>
<lb n="2748"/><span>tugtaí innte.  Ní le neart na teangan a bhainid na dánta so, ach</span>
<lb n="2749"/><span>le n-a leaghadh agus le n-a laige; ní thaisbeanaid siad dúinn ach sgáil</span>
<lb n="2750"/><span>de'n fhuinneamhlacht a bhain le leithríocht na seanaimsire.  Bíon an</span>
<lb n="2751"/><span>sgáil sin go rí-bheacht uaireanta, ámhthach; agus i gcuid desna dántaibh,</span>
<lb n="2752"/><span>insna dántaibh grádha go mór mór, gheibhmid rud éigin de'n ghreann</span>
<lb n="2753"/><span>agus de'n ghontacht atá le fághail i n-amhránaibh i n-Iarthar Chonnacht</span>
<lb n="2754"/><span>ná sa Mhumhain.  Is truagh gan an ceol a bheith ag gabháil i n-aonfheacht</span>
<lb n="2755"/><span>leisna focalaibh; ach is dócha gur tabhachtaí na focail ná na fúinn.</span>
<lb n="2756"/><span>Molaimíd an t-Athair Lorcán go hárd i dtaobh a shaothair, agus tá</span>
<lb n="2757"/><span>súil againn leis an gcuid eile uaidh ar ball.</span></p>
<lb n="2758"/>
<lb n="2759"/><p><span>“FÓD.”</span></p>
<lb n="2760"/>
<lb n="2761"/><p><span>Introduction to Studies in Modern Irish. Rev. Gerald O'Nolan,</span>
<lb n="2762"/><span>M.A.  (Educational Company of Ireland).</span></p>
<lb n="2763"/>
<lb n="2764"/><p><span>Ceachta ar bun dóibh an Modh Díreach atá sa leabhar seo.  An</span>
<lb n="2765"/><span>Sagart Ó Nualláin, ollamh na Gaedhilge i gColáiste Mhuighe Nuadhat,</span>
<lb n="2766"/><span>a rinne an leabhar.  Ní leanann sé ar fod den Modh Díreach mar</span>
<lb n="2767"/><span>bhíodh sé ar cleachtadh againn tá beagán bliadhanta ó shoin ann.  I</span>
<lb n="2768"/><span>gcuideachta na gceacht Modha Dírigh cuireann sé síos abairteacha</span>
<lb n="2769"/><span>Béarla le tionntódh i nGaedhilg agus giotaí beaga Gaedhilge le</span>
<lb n="2770"/><span>tionntódh i mBéarla.  Duine beacht ar beag air Gaedhilg mhí-</span>
<lb n="2771"/><span>nádúrdha úghdar an leabhair seo.  Agus measann sé nach bhfogluim-</span>
<lb n="2772"/><span>eochaidh sgoláirí an teanga go beacht ná go ceart mura dtugtar</span>
<lb n="2773"/><span>cleachtadh dóibh ar bheith ag tionntódh as teangaidh sa teangaidh eile.</span>
<lb n="2774"/><span>Admhuighim gur mór a chuidigheas sé le sgoláiríbh atá ag foghluim na</span>
<lb n="2775"/><span>Gaedhilge Béarla a chur i nGaedhilg, ach deirim nach bhfuil an tairbhe</span>
<lb n="2776"/><span>chéadna dóibh sa Ghaedhilg a thionntódh i mBéarla.</span></p>
<lb n="2777"/>
<lb n="2778"/><p><span>Gramadach is mó atchím i n-uachtar sa leabhar. Ach isé donas</span>
<lb n="2779"/><span>an sgéil ag mórán mór dá mbíonn ag foghluim na Gaedhilge nach</span>
<lb n="2780"/><span>lugha ortha saighdiúr dearg — saighdiúr dubh-chrónach badh cheart damh</span>
<lb n="2781"/><span>a rádh — ag tarraingt ortha 'ná gramadach.  Laighic níor chleacht siad,</span></p>
</div>
<pb n="161"/>
<div><lb n="2782"/><p><span>agus adhbhar léighinn ar bith a chuiréas ortha géar-smaointiú a dhéanamh</span>
<lb n="2783"/><span>ní thaitnigheann leo.  Is truagh gan foghluim na Gaedhilge comh furus</span>
<lb n="2784"/><span>is badh mhian leis na sgoláiríbh bhíos 'ghá foghluim.  Níl de shóchamhail</span>
<lb n="2785"/><span>agam-sa le tabhairt dóibh ach a rádh go measaim gur fíor nach bhfuighe</span>
<lb n="2786"/><span>duine ar bith eolas beacht ceart ar an teangaidh gan stuidéar a</span>
<lb n="2787"/><span>dhéanamh ar an ghramadaigh.</span></p>
<lb n="2788"/>
<lb n="2789"/><p><span>Measaim gur leabhar d'fhoghufadh go breagh 'sna sgoltachaibh</span>
<lb n="2790"/><span>meadhonacha Studies in Modern Irish.  Dá mbéadh sé léighte agam</span>
<lb n="2791"/><span>i dtús na bliadhna dhéanfainn rogha air mar leabhar leaghthórachta</span>
<lb n="2792"/><span>agus chumadórachta agus ghramadaighe don chéad ghrád thar na leabhair</span>
<lb n="2793"/><span>a bhíos againn.</span></p>
<lb n="2794"/>
<lb n="2795"/><p><span>SÉAMUS Ó SEARCAIGH.</span></p>
<lb n="2796"/>
<lb n="2797"/><p><span>THE MELLIFONT PRESS SERIES.</span></p>
<lb n="2798"/>
<lb n="2799"/><p><span>Táimíd beag nách curtha um a'dtaca so de bheith ag éisteacht</span>
<lb n="2800"/><span>leis an seana-rádh gur “ar ár n-aosóig atá ár seasamh.”  Ní</span>
<lb n="2801"/><span>fheicimíd, ámh, gur féidir dúinn a mhalairt eile de dhaoine d'fhagháil</span>
<lb n="2802"/><span>'nar ceart dúinn ár seasamh do chur.  Sean-abairt chríonna chaithte,</span>
<lb n="2803"/><span>leis, is eadh é do rádh “gurab iad na rudaí beaga atá ann indiú</span>
<lb n="2804"/><span>na h-aithreacha agus na máithreacha a bheidh sa tír seo i máireach.”</span>
<lb n="2805"/><span>Táthar ag déanamh ullmhucháin i gcóir na n-aosóg mar sin, 's gach</span>
<lb n="2806"/><span>ao' bhall fé'n spéir — pé críonnacht atá ag baint leis na sean-ráithe</span>
<lb n="2807"/><span>thuas.  Cad eile cad é an fáth an oiread san suime do chur san</span>
<lb n="2808"/><span>oideachas agus ins gach fearras múinte eile d'á bhfuil á gcur i</span>
<lb n="2809"/><span>bhfeidhm i ngach tír ach chun tabhairt suas mar is cóir do bheith ar na</span>
<lb n="2810"/><span>páisdíbh, ar an aosóigh.</span></p>
<lb n="2811"/>
<lb n="2812"/><p><span>Seadh, máiseadh; ní thuigim gur ceart dúinn-ne tabhairt suas</span>
<lb n="2813"/><span>ghallda a bheith ar leanbáibh na h-Éireann.  An túisge 'nár féidir</span>
<lb n="2814"/><span>leis na rudaibh beaga “a Mhaimín” do rádh, siúd na máithreacha chun</span>
<lb n="2815"/><span>siopaí leabhar ar lorg uathbháis éigin de leabhrán i n-a mbíon pictiúirí</span>
<lb n="2816"/><span>agus cainte leinbh ann.  Is gearr an mhoill ortha beart de leabhránaibh</span>
<lb n="2817"/><span>don t-sórd san a cheannach mar lón aigne don leanbh!  Mo thruagh</span>
<lb n="2818"/><span>léar na leanbhaí atá ag taobh leis an ndrabhghaoil siamsa san ba</span>
<lb n="2819"/><span>mhinic mé ag éisteacht le athair nó máthair agus an duine bocht a</span>
<lb n="2820"/><span>dul ó leathanach go chéile i leabhrán pictiúirí i gcóir leanbh n-óg</span>
<lb n="2821"/><span>agus é a d'iarraidh, de thoradh na bpictiúirí agus na cáinte ann, a</span>
<lb n="2822"/><span>bheag nó a mhór den léighean agus don daonacht croidhe do chur</span>
<lb n="2823"/><span>isteach mar shíol nó spréidh, in aigne agus in-innchinn an leinbh óig.</span>
<lb n="2824"/><span>Sluigean siar go fonnmhar an ruidín beag an múine san ós na</span>
<lb n="2825"/><span>pictiúiribh agus ón gcaint a ghabhan leo.  Mar sin a gcuirtear go</span>
<lb n="2826"/><span>minic céad-shíol an léighinn ionta agus go mealltar iad chun a</span>
<lb n="2827"/><span>dteangan do bhogadh.  Ní ro-dheacair a thuisgint cad é mar dhiobháil</span>
<lb n="2828"/><span>is féidir do dhéanamh ar aigne lom folamh an naoidheanáin de thoradh</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="2829"/><p><span>an chéad-mhúinte sain; go mormór, mar a bhfuil pictiúirí fónta á</span>
<lb n="2830"/><span>soláthairt dó mar bhun-adhbhar cainte agus smaointe.  An té a</span>
<lb n="2831"/><span>thuigean sa cheart cad is aigne leinbh ann, cuirfidh sé ana-shuim i</span>
<lb n="2832"/><span>ngach sórd leabhráin da bhfuil curtha le chéile d'aon ghnó i n-a chóir.</span>
<lb n="2833"/><span>Bíon a lán práisce measctha ar an ngráin fhónta i n-a leithéid de</span>
<lb n="2834"/><span>leabhránaibh go mion-minic.  Más lón aigne iasachta a bhíon ionta,</span>
<lb n="2835"/><span>is baoghal ná beidh ach aigne iasachta ag an leanbh ar ball.  Is gnáthach</span>
<lb n="2836"/><span>leis an leinbh claoidheadh leis an gcéad-cheacht a múintear do.  Is</span>
<lb n="2837"/><span>cuimhin le gach éinne an fabhal-scéalín úd “an t-uan agus an</span>
<lb n="2838"/><span>gabhar” ó Aesop.  Tá an múineadh iasachta sain na leanbh curtha</span>
<lb n="2839"/><span>go beacht ann; ní tógfar orm mar sin é cur síos anso.  Tháinig</span>
<lb n="2840"/><span>machtíre lá ar ghabhar agus uan ghá dheol.  “Tá dearmhad ort, a</span>
<lb n="2841"/><span>uainín,” ars an machtíre.  “Ní h-é an gabhar so do mháthair.  Siní</span>
<lb n="2842"/><span>thall i imeasc na gcaorach.”  “Ní feadar i nDomhnach!” ars an t-uan,</span>
<lb n="2843"/><span>“béidir gurbh' iúd í thall mo mháthair, ach ní h-í a thóg mé, ní h-í a</span>
<lb n="2844"/><span>chothuig mé. Sidí anso an mháthair do choimeád i mbeathaidh mé agus</span>
<lb n="2845"/><span>is dí a leanfad anois.”  Mar sin don leanbh atá tógtha suas ar</span>
<lb n="2846"/><span>lón aigne gallda, díultóchaidh dá mháthair nár thug an múineadh ceart</span>
<lb n="2847"/><span>do i dtosach.  Díobháil mhór don leanbh féin agus don chreideamh</span>
<lb n="2848"/><span>agus do ghrádh dá thír ba chóir do bheith aige iseadh an chéad-mhúineadh</span>
<lb n="2849"/><span>gallda san a thabhairt do.  Bhí iarracht de leathsgéal ag aithreachaibh</span>
<lb n="2850"/><span>agus ag máithreachaibh na tíre seo, má bhíodar cionntach i n-a leithéid</span>
<lb n="2851"/><span>de dhrabhghaoil leabhrán pictiúirí do thabhairt da leanbháibh go dtí so.</span>
<lb n="2852"/><span>Easba deagh-earraí den tsórd san fé ndeara san; ní raibh rogha ó</span>
<lb n="2853"/><span>réidhteach na díobhála ar a gcumas.  Tá smut den fhirinne ann, ach</span>
<lb n="2854"/><span>ní bheidh an leathsgéal san aca feasta.  Tá an talamh bainte glan</span>
<lb n="2855"/><span>díobh ag an Mellifont Press.</span></p>
<lb n="2856"/>
<lb n="2857"/><p><span>Tá sraith leabhrán pictiúirí i n-a bhfuil múineadh an Chreidimh agus</span>
<lb n="2858"/><span>eachtra sean-laochra na tíre agus sgéalta siamsamhla fónta lán de</span>
<lb n="2859"/><span>shult, á gcur amach aca i gcóir leanbh óg na h-Éireann.  Tá an tír</span>
<lb n="2860"/><span>agus an Eaglais curtha go mór fé chomaoin aca dá bharr.  Sé</span>
<lb n="2861"/><span>céaduair lenár linn gur deineadh a leithéid d'obair; agus go</span>
<lb n="2862"/><span>deimhin, bhí géar-ghádh leis.  Ní tosach lag in ao' chor é, ach a mhalairt;</span>
<lb n="2863"/><span>agus ní foláir ná gur chosain an obair sin pinginn mhaith uatha.</span></p>
<lb n="2864"/>
<lb n="2865"/><p><span>Ceithre cinn de leabhránaibh atá san sraith sin .i. “Credo,”</span>
<lb n="2866"/><span>as Gaedhilg agus as Béarla;  “Uncle Pat's Playtime Book,”  “Eachta</span>
<lb n="2867"/><span>Fhinn Mhic Chumhail agus na bhFiann.”  An ceann is deise agus is</span>
<lb n="2868"/><span>thábhachtaighe ortha gan aon agó sé an “Credo.”  Míniú agus múineadh</span>
<lb n="2869"/><span>na Cré i bhfuirm pictiúirí agus gearr-thrácht cainte déanta ortha</span>
<lb n="2870"/><span>in-aoinfheacht.  Cúis mholta agus mhaoidhte dós na daoinibh a chéad-</span>
<lb n="2871"/><span>cheap an fearras múinte sain na leanbh, agus dós na scríobhneoiribh</span>
<lb n="2872"/><span>agus na h-ealadhantoiribh datha a chuir comh maith san i ngníomh an</span>
<lb n="2873"/><span>cead-cheapadh san.  Is mór an chreideamhaint atá ag dul dóibh, agus</span>
<lb n="2874"/><span>tá súil againn gó mbeidh oireadh san eilimh ar an obair go meallfaidh</span>
<lb n="2875"/><span>an ceannach mór sraith eile de chómhmheas leo san uatha sara fada.</span>
<lb n="2876"/><span>Táid na leabhráin san ana-oiriúnach mar dhuaiseana nó mar</span></p>
</div>
<pb n="163"/>
<div><lb n="2877"/><p><span>bhronntanaisí um Nodlaig do pháisdíbh.  Grádh d'Éirinn agus do</span>
<lb n="2878"/><span>leanbhaibh ár dtíre iseadh a sprioch ar dtúis aigne agus croidhe na</span>
<lb n="2879"/><span>ndaoine atá i mbun na leabhrán chun iad do thabhairt dúinn.</span></p>
<lb n="2880"/>
<lb n="2881"/><p><span>Sidiad na daoine go bhfuil buidheachas leanbh na tíre ag dul dóibh</span>
<lb n="2882"/><span>A. De Blacam agus Seán Tóibín, úghdair na bhfocal ionta;  T.</span>
<lb n="2883"/><span>Ó Cuinn agus A. Ó Maolaoidh agus Seoirse Monks a dhein an</span>
<lb n="2884"/><span>maisiughadh ortha.</span></p>
<lb n="2885"/>
<lb n="2886"/><p><span>Muintir Chathail agus a Chuallachta, 40 Caladh Uachtarach</span>
<lb n="2887"/><span>Uirmhumhan, a fhoillsighean na leabhráin.</span></p>
<lb n="2888"/>
<lb n="2889"/><p><span>Fíortar an sean-rádh ud i n-a dtaobh:</span></p>
<lb n="2890"/>
<lb n="2891"/><p><span>“Molan an obair an duine.”</span></p>
<lb n="2892"/>
<lb n="2893"/><p><span>M. Ó M.</span>
<lb n="2894"/></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="2895"/><p><span>PAIDIR AN SCABAIL.</span></p>
<lb n="2896"/>
<lb n="2897"/><p><span>Leagan eile a fuair an t-Athair Lorchán Ó Muireadhaigh i n-Oméith Mara.</span></p>
<lb n="2898"/>
<lb n="2899"/><p><span>(Cf. Iml. I., uimh. 2, l. 55.)</span></p>
<lb n="2900"/>
<lb n="2901"/><p><span>An gcluin sibh mise, a lucht na scabal</span>
<lb n="2902"/><span>Ná leigigidh faillighe in mur gcás,</span>
<lb n="2903"/><span>Is mairg a bhionns gan charaid</span>
<lb n="2904"/><span>Nuair a bhíonns sé air leabaidh a bháis.</span></p>
<lb n="2905"/>
<lb n="2906"/><p><span>A dhuine gan chéill, ná teana bréag le Muire</span>
<lb n="2907"/><span>Ná hith feoil Chéadaoine, is ná héag in do thinneas,</span>
<lb n="2908"/><span>Teana do chasaoid chuig an chléir</span>
<lb n="2909"/><span>Agus teana faoisidin glan da réir.</span></p>
<lb n="2910"/>
<lb n="2911"/><p><span>Corruigh do chos go luath chun an aifrinn</span>
<lb n="2912"/><span>Foscail do bhéal agus labhraidh d'anam,</span>
<lb n="2913"/><span>Má abrann tú sin gach uair a's gach tráth</span>
<lb n="2914"/><span>Teifidh tú Muire an Tighearna trí lá roimhe le do bhás.</span></p>
<lb n="2915"/>
<lb n="2916"/><p><span>Sé Síomón Stoc a bhí a réidtiughadh do'n shliocht</span>
<lb n="2917"/><span>Sé bhí déigh-bhéasach, riaghalta, múinte,</span>
<lb n="2918"/><span>Chuir Muire, le n-a toil, scabal ar a chorp</span>
<lb n="2919"/><span>Le n-a dhá láimh beannuighthe gan diultadh.</span></p>
<lb n="2920"/>
<lb n="2921"/><p><span>Molaim go deoigh thú a Mhaighdean na glóire</span>
<lb n="2922"/><span>Molaim go deoigh as go síorruidhe thú;</span>
<lb n="2923"/><span>Chuir Muire, le na toil, scabal ar a chorp</span>
<lb n="2924"/><span>Le na dhá láim beannuighthe gan diultadh.</span></p>
<lb n="2925"/>
<lb n="2926"/><p><span>Bhí Muire an Tighearna ag siubhal amuigh ló</span>
<lb n="2927"/><span>Thainic an duine ro-naomhtha chuichi, Síomón as an Róimh,</span>
<lb n="2928"/><span>Shín sí chuige scabal na mbrainnse óir</span>
<lb n="2929"/><span>Aon duine iomcharas mo scabal, béidh a anam 'sa Ghlóire.</span></p>
<lb n="2930"/>
<lb n="2931"/><p><span>A Mháthair na bhflaitheas, a's a bhuime na h-óighe</span>
<lb n="2932"/><span>Is leat a ghním mo ghearán, maidin 's tráthnóna</span>
<lb n="2933"/><span>Taisbeán damh an bealach ó's tú fuair an t-eolas,</span>
<lb n="2934"/><span>Fagh damh an athchuinge ó do Mhac glórmhar</span>
<lb n="2935"/><span>Go rach'muinn go flaitheas, ag caitheamh na glóire.</span>
<lb n="2936"/></p>
</div>
<pb n="165"/>
<div><lb n="2937"/><p><span>A mhaighdean mhodhmhar, ghlórmhar, bheannuighthe</span>
<lb n="2938"/><span>Is tú mo stór, mo lón a's mo thaiscidh</span>
<lb n="2939"/><span>Is tú an réalt eolais romhainn 'sa' bhealach</span>
<lb n="2940"/><span>Ár stiúir 'sa ródh, nuair a bhionns tóir ar an pheacach.</span></p>
<lb n="2941"/>
<lb n="2942"/><p><span>Líonaidh mo chroidhe le grádh do'n Athair</span>
<lb n="2943"/><span>Líonaidh mo shúile le grádh do'n Máthair</span>
<lb n="2944"/><span>Nigh mo lamha a's smál na bpeacaidh</span>
<lb n="2945"/><span>Ar uair mho bháis, tabhair tarrtháil ar m'anam.</span></p>
<lb n="2946"/>
<lb n="2947"/><p><span>Bríghid agus a brat, Muire agus a Mac</span>
<lb n="2948"/><span>Eadrainn agus gach uile olc.</span></p>
<lb n="2949"/>
<lb n="2950"/><p><span>ATHNUADHCHAINT MÓIDE.</span></p>
<lb n="2951"/>
<lb n="2952"/><p><span>(I gcóir Siúr d'Órd na Trócaire.)</span></p>
<lb n="2953"/>
<lb n="2954"/><p><span>A Dhia shioruidhe uile chomhachtaigh, mise an t-Siúr Máighréad</span>
<lb n="2955"/><span>Mhuire, agus athcuimhnighim anso indiu i láthair do chúirte naomhdha,</span>
<lb n="2956"/><span>na móide a dheineas chughat an lá a ghlacas órm gairm cráibhtheachta.</span>
<lb n="2957"/><span>Geallaim bheith dílis i ndealbhas, i ngeanmnuidheacht agus i</span>
<lb n="2958"/><span>bhfreagarthacht, i bhfriothálamh na mbocht, agus na n-easlán, agus na</span>
<lb n="2959"/><span>n-ainbhfiosach; agus leanamhaint go dtí deire mo shaoghail sa n-Órd</span>
<lb n="2960"/><span>so Mhuire na Trócaire, do réir a riaghla agus a córuighthe, agus fé</span>
<lb n="2961"/><span>n-a comairce.  Táim 'ghá iarraidh go cruaidh anois ar do Mhór-</span>
<lb n="2962"/><span>Mhaitheas, tré Íosa Críost ár dTighearna, do ghrásta thabhairt dom</span>
<lb n="2963"/><span>chun mo dhualgaisí do chóimhlíonadh!  Amen.</span>
<lb n="2964"/></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="2965"/><p><span>ÁR gCÁIRDE.</span></p>
<lb n="2966"/>
<lb n="2967"/><p><span>Fuaramar síntúisí ó sna sagairtibh seo leanas ar son chumainn na</span>
<lb n="2968"/><span>Sagart nGaedhealach agus an t-Síoladóra.  Tugtar an méid cruinn i</span>
<lb n="2969"/><span>ndiadh coda des na sagairtibh.  Tuigtear 10/- i ndiaidh ainme gach sagairt</span>
<lb n="2970"/><span>eile.</span></p>
<lb n="2971"/>
<lb n="2972"/><p><span>ACHAD CON RAOI —</span></p>
<lb n="2973"/>
<lb n="2974"/><p><span>Athr. Ruaidhrí Mac Cairrige.</span></p>
<lb n="2975"/>
<lb n="2976"/><p><span>AILFHIONN —</span></p>
<lb n="2977"/>
<lb n="2978"/><p><span>Athr. M. Ó Flannagáin, £1.</span></p>
<lb n="2979"/>
<lb n="2980"/><p><span>ARD MACHA —</span></p>
<lb n="2981"/>
<lb n="2982"/><p><span>Athr. Seumas Ó Cuinn; Athr.</span></p>
<lb n="2983"/>
<lb n="2984"/><p><span>Tomás Mac Domhnaill, Canónach.</span></p>
<lb n="2985"/>
<lb n="2986"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH —</span></p>
<lb n="2987"/>
<lb n="2988"/><p><span>Athr. P. Ó Gléasáin; Athr. L. Ó</span>
<lb n="2989"/><span>Luineacháin;  Athr. Eoin Ó</span>
<lb n="2990"/><span>Dubhghaill;  Athr. Seosamh Ó</span>
<lb n="2991"/><span>Duibhir, £1;  Athr. Seumas Ó</span>
<lb n="2992"/><span>Máirtin, £1;  Athr. Diarmuid</span>
<lb n="2993"/><span>Mac Cártha, £1;  Athr. A. Ó</span>
<lb n="2994"/><span>Broin, £1;  Athr. Mícheál De</span>
<lb n="2995"/><span>Búrca (Cé Aran), £1;  Athr.</span>
<lb n="2996"/><span>Aindrias Ó Muirchearthuigh, £1;</span>
<lb n="2997"/><span>Athr. T. Hill, £1;  Athr. Mícheál</span>
<lb n="2998"/><span>Mac Oireachtaigh; 12/6;  Athr.</span>
<lb n="2999"/><span>Seumas Ó Duneadhaigh; C.M.;</span>
<lb n="3000"/><span>Athr. S. Mac Airc, £1;  Athr.</span>
<lb n="3001"/><span>S. Mac Gough, £1;  Athr. P. Ua</span>
<lb n="3002"/><span>h-Aodha, £1;  Athr. Micheál Mag</span>
<lb n="3003"/><span>Craith, C.I., 5/-;  Athr. Liam</span>
<lb n="3004"/><span>Ó Catháin, £1;  Athr. Eoin Mag</span>
<lb n="3005"/><span>Coisdealbhaigh; £1;  Athr. Caoimhghin</span>
<lb n="3006"/><span>Ó Bradaigh;  Athr. Padraigh Ó</span>
<lb n="3007"/><span>Flannagáin, £1;  Athr. Uaitéir</span>
<lb n="3008"/><span>Mac Domhnaill, £1;  Athr. Micheál</span>
<lb n="3009"/><span>Ó Criodáin, £1;  Athr. Diarmuid</span>
<lb n="3010"/><span>Ó Ceallacháin, £1;  Athr. Seán</span>
<lb n="3011"/><span>Ó Céilleachair, £1;  Athr. Seán</span>
<lb n="3012"/><span>Ó h-Aodhagáni (Róimh), £2 10s. 0d.</span></p>
<lb n="3013"/>
<lb n="3014"/><p><span>CAISEAL —</span></p>
<lb n="3015"/>
<lb n="3016"/><p><span>Atr. Nioclás Ó Riain, £1.</span></p>
<lb n="3017"/>
<lb n="3018"/><p><span>CIARRAIDHE —</span></p>
<lb n="3019"/>
<lb n="3020"/><p><span>Athr. Eamonn Prendeville.</span></p>
<lb n="3021"/>
<lb n="3022"/><p><span>CILL DHÁ LUA —</span></p>
<lb n="3023"/>
<lb n="3024"/><p><span>Athr. Seóirse Ó Clumháin, £1 10s.;</span>
<lb n="3025"/><span>Athr. Liam Ó Scannláin.</span></p>
<lb n="3026"/>
<lb n="3027"/><p><span>DOIRE —</span></p>
<lb n="3028"/>
<lb n="3029"/><p><span>Athr. Seumas Ó Flaithbheartaigh,</span>
<lb n="3030"/><span>(Dungannon), 10/6.</span></p>
<lb n="3031"/>
<lb n="3032"/><p><span>LUIMNEACH —</span></p>
<lb n="3033"/>
<lb n="3034"/><p><span>Athr. A. Sutherland, S.C., £1.</span></p>
<lb n="3035"/>
<lb n="3036"/><p><span>AN MIDHE —</span></p>
<lb n="3037"/>
<lb n="3038"/><p><span>Athr. Pádraig Ó Floinn, £1.</span></p>
<lb n="3039"/>
<lb n="3040"/><p><span>PORT LÁIRGE —</span></p>
<lb n="3041"/>
<lb n="3042"/><p><span>Athr. Seumas Ó Breathnach, £1.</span></p>
<lb n="3043"/>
<lb n="3044"/><p><span>RATH BHOTH —</span></p>
<lb n="3045"/>
<lb n="3046"/><p><span>Athr. Domhnaill Ó Suibhne.</span></p>
<lb n="3047"/>
<lb n="3048"/><p><span>TUAIM —</span></p>
<lb n="3049"/>
<lb n="3050"/><p><span>Athr. Domhnaill Ó Corchoráin;  Athr.</span>
<lb n="3051"/><span>Micheál Mac Con Raoi;  Athr.</span>
<lb n="3052"/><span>Tomás Ó Cillín.</span></p>
<lb n="3053"/>
<lb n="3054"/><p><span>AMERICÁ —</span></p>
<lb n="3055"/>
<lb n="3056"/><p><span>Athr. Muiris Ó Beoláin, Eastport,</span>
<lb n="3057"/><span>12/6;  Athr. Domhnaill Ó Sírín,</span>
<lb n="3058"/><span>Belmont, £1;  Máirtan Ó</span>
<lb n="3059"/><span>h-Enacháin, Seattle, £2.</span></p>
<lb n="3060"/>
<lb n="3061"/><p><span>SASANA — Athr. Domhnaill Ó h-Argáin,</span>
<lb n="3062"/><span>Greenock;  Athr. Liam Ó</span>
<lb n="3063"/><span>Fearghail, Lonndain, Athr. Seumas</span>
<lb n="3064"/><span>Ó Caoimh, Tyne Dock.</span></p>
<lb n="3065"/>
<lb n="3066"/><p><span>SÍNTÚISÍ-EILE —</span></p>
<lb n="3067"/>
<lb n="3068"/><p><span>An Árd-máthair Sráid Bagóid;</span>
<lb n="3069"/><span>Tomás Ó Máille, Gaillimh;</span>
<lb n="3070"/><span>Seumas Ó Rochthnean, Columbus,</span>
<lb n="3071"/><span>15/-;  An Cruaidhlaoich O.S.,</span>
<lb n="3072"/><span>Cill Caoi 10/-;  Dr. C. M. Ó</span>
<lb n="3073"/><span>Briain, Ath. Cliath, £1;  Art Ó</span>
<lb n="3074"/><span>Briain, Ath. Cliath, £1</span>
<lb n="3075"/></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="3076"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3077"/></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="3078"/><p><span>COINNLE IGCÓIR NA H-ALTORA</span></p>
<lb n="3079"/>
<lb n="3080"/><p><span>75%, 25%, 65% Céir na mBeach.</span></p>
<lb n="3081"/>
<lb n="3082"/><p><span>Ó LEATHLOBHAIR, TTA.,</span>
<lb n="3083"/><span>14 CÉIBH ORMUIN, ÍOCHTAIR,</span>
<lb n="3084"/><span>ÁTH-CLIATH.</span></p>
<lb n="3085"/>
<lb n="3086"/><p><span>DÉANTA IN-ÉIRINN.</span></p>
<lb n="3087"/>
<lb n="3088"/><p><span>Tá gach aon tsaghas Leabhair a bhaineann le h-Éirinn,</span>
<lb n="3089"/><span>pé 'cu sa Bhéarla, in ár nGaedhilg féin, nó i nGaedhilg</span>
<lb n="3090"/><span>na h-Alban le fagháil ó:</span></p>
<lb n="3091"/>
<lb n="3092"/><p><span>MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="3093"/><span>87 SRÁID UACHT. NA DRISEOIGE, ATH CLIATH.</span></p>
<lb n="3094"/>
<lb n="3095"/><p><span>Scríobh chuichi i dtaobh aon Leabhair nó páipéir ar bith a</span>
<lb n="3096"/><span>theastuigheann uait.</span></p>
<lb n="3097"/>
<lb n="3098"/><p><span>MAC AN IARLA & A CHUID.</span></p>
<lb n="3099"/>
<lb n="3100"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3101"/></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="3102"/><p><span>FEACH A CHÁIRDE!</span></p>
<lb n="3103"/>
<lb n="3104"/><p><span>Ar mhaith libh £5,000,000 a choiméad in Éirinn?</span></p>
<lb n="3105"/>
<lb n="3106"/><p><span>Má's maith, deunidh sibh bhur gcuid Urradhais leis</span></p>
<lb n="3107"/>
<lb n="3108"/><p><span>AN GAEDHEAL COMHLUCHT TAIGHDE UM</span>
<lb n="3109"/><span>URRADHAS NÁISIÚNTA, TTA.</span></p>
<lb n="3110"/>
<lb n="3111"/><p><span>Ba chóir do gach aon tSagart a cuidiú linn!</span></p>
<lb n="3112"/>
<lb n="3113"/><p><span>ÁRD-OIFIGH:  30 FAITHCHE AN CHOLÁISTE, BAILE-ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="3114"/>
<lb n="3115"/><p><span>CLÉIRIGH & A CHUIDEACHTA</span></p>
<lb n="3116"/>
<lb n="3117"/><p><span>AN TIGH THAR BÁRR.</span></p>
<lb n="3118"/>
<lb n="3119"/><p><span>Igcóir na Cléire is ar</span>
<lb n="3120"/><span>a bhfuil eolas maith</span>
<lb n="3121"/><span>aca.</span></p>
<lb n="3122"/>
<lb n="3123"/><p><span>ATH-CLIATH.</span>
<lb n="3124"/></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="3125"/><p><span>AR BUN Ó 1824.</span></p>
<lb n="3126"/>
<lb n="3127"/><p><span>TOMÁS,</span>
<lb n="3128"/><span>LIAM &</span>
<lb n="3129"/><span>SEÁN</span>
<lb n="3130"/><span>Ó CEALLAIGH</span></p>
<lb n="3131"/>
<lb n="3132"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="3133"/><span>89 Sráid Íochtarach</span>
<lb n="3134"/><span>Ghárdiner.</span></p>
<lb n="3135"/>
<lb n="3136"/><p><span>Oifigí:  1 & 2 SRÁID AN FHEISTIGHE, BAILE ÁTHA CLIATH</span>
<lb n="3137"/><span>(Le h-ais Bhannc na h-Éireann).</span></p>
<lb n="3138"/>
<lb n="3139"/><p><span>FÍOR-FHÍON ALTÓRA</span></p>
<lb n="3140"/>
<lb n="3141"/><p><span>Iarramuid go h-umhal ar Uachtaráin na h-Eaglaise agus ar Chléir na</span>
<lb n="3142"/><span>h-Éireann leanamhaint de cheannach ar gcuid Fíor-Fhíon Altóra</span>
<lb n="3143"/><span>mar san am atá thart.</span></p>
<lb n="3144"/>
<lb n="3145"/><p><span>Is le h-aghaidh na h-Altóra a gheibhimid é, agus tá sé dá dhíol againn ar</span>
<lb n="3146"/><span>fud na h-Éireann, na Sasan, agus na gCoilíneacht le trí glúinibh.</span></p>
<lb n="3147"/>
<lb n="3148"/><p><span>A luach ar fagháil uainn ach a iarraidh.</span></p>
<lb n="3149"/>
<lb n="3150"/><p><span>4/- an duisín ar na buideáil fholamha dá thabhairt againn nuair a</span>
<lb n="3151"/><span>chuirtear chugainn slán iad agus costas an iomchair díolta.</span></p>
<lb n="3152"/>
<lb n="3153"/><p><span>Níl baint againn le dream ar bith eile ins an obair.</span></p>
<lb n="3154"/>
<lb n="3155"/><p><span>Gothán:  Baile Átha Cliath 1612.  Sreang-Sgéalta & Cáblaí:  “Threekays, Dublin.</span></p>
<lb n="3156"/>
<lb n="3157"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3158"/></p>
</div>
<pb n="171"/>
<div><lb n="3159"/><p><span>BA CHEART DO GACH AON</span>
<lb n="3160"/><span>tSagart i n-Éirinn na leabhair seo de leabhraibh an Athar Peadair</span>
<lb n="3161"/><span>a bheith aige:—</span></p>
<lb n="3162"/>
<lb n="3163"/><p><span>NA CHEITHRE SOISGÉIL … 4/6</span></p>
<lb n="3164"/>
<lb n="3165"/><p><span>AITHRIS AR CHRÍOST … 6/-</span></p>
<lb n="3166"/>
<lb n="3167"/><p><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID I. … 4/6</span></p>
<lb n="3168"/>
<lb n="3169"/><p><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID II. … 4/6</span></p>
<lb n="3170"/>
<lb n="3171"/><p><span>Mara bhfuilid agut cheana cuir púnt airgid chun.</span></p>
<lb n="3172"/>
<lb n="3173"/><p><span>BRÚN AGUS Ó NÓLÁIN, TEÓR.,</span>
<lb n="3174"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="3175"/><span>agus gheobhair láithreach bonn iad.</span></p>
<lb n="3176"/>
<lb n="3177"/><p><span>MO SHLIGHE CHUN DÉ — Leabhar Úrnuighthe an Athar Peadair i lámhaibh</span>
<lb n="3178"/><span>na gclódóirí fé láthair.</span></p>
<lb n="3179"/>
<lb n="3180"/><p><span>Ár gCéol Féinig — Ullamh anois.  An t-Ath. P. Breathnach, C.M.,</span>
<lb n="3181"/><span>do chruinnigh.  2/10 glan.</span></p>
<lb n="3182"/>
<lb n="3183"/><p><span>AN GAEDHEAL TÚ?</span></p>
<lb n="3184"/>
<lb n="3185"/><p><span>MÁ'SEADH BA CHÓIR DO CHUNNTAS BAINNC A BHEITH,</span>
<lb n="3186"/><span>I mBANNC NA TALMHAN, TTA.</span></p>
<lb n="3187"/>
<lb n="3188"/><p><span>BANNC GAEDHEALACH MAR MHAITHE LE GAEDHLAIBH.</span></p>
<lb n="3189"/>
<lb n="3190"/><p><span>£180,000,000</span></p>
<lb n="3191"/>
<lb n="3192"/><p><span>Tá an méad sin d'airgead na nGaedheal curtha i mBainnc na</span>
<lb n="3193"/><span>h-Éireann & gan aon phioc tairbhe ag teacht don dúthaigh as.</span></p>
<lb n="3194"/>
<lb n="3195"/><p><span>Tá muintir óg na tíre ag imtheacht i n-aghaidh an lae de ceal gnotha.</span></p>
<lb n="3196"/>
<lb n="3197"/><p><span>Cuir do chuid airgid i mBannc na Talmhan & cabhruigh le h-iad a</span>
<lb n="3198"/><span>choiméad ag baile.</span></p>
<lb n="3199"/>
<lb n="3200"/><p><span>ÚNCAMAS.</span></p>
<lb n="3201"/>
<lb n="3202"/><p><span>Cúnntaisí Reatha 2%</span></p>
<lb n="3203"/>
<lb n="3204"/><p><span>Cúnntaisí Taisge 3½%</span></p>
<lb n="3205"/>
<lb n="3206"/><p><span>Cúnntaisí Taisge Bliana %</span></p>
<lb n="3207"/>
<lb n="3208"/><p><span>Cúnntaisí Taisge Tri mBlian 4½%</span></p>
<lb n="3209"/>
<lb n="3210"/><p><span>Cúnntaisí Taisge cúig mBlian, 5%.</span></p>
<lb n="3211"/>
<lb n="3212"/><p><span>Tá talamh na h-Éireann mar urradhas led chuid airgid.</span></p>
<lb n="3213"/>
<lb n="3214"/><p><span>FÉADFAIR DO GHNÓ GO LÉIR A DHÉANAMH LINN AS GAEDHILG</span></p>
<lb n="3215"/>
<lb n="3216"/><p><span>GACH EOLAS Ó'N RÚNAIDHE —</span></p>
<lb n="3217"/>
<lb n="3218"/><p><span>BANNC NA TALMHAN, TTA.,</span>
<lb n="3219"/><span>68, SRÁID IOCH. CHILL MHUIRE, ÁTH-CLIATH.</span></p>
<lb n="3220"/>
<lb n="3221"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3222"/></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="3223"/><p><span>“NÍ NEART GO CHOR LE CHÉILE.”</span></p>
<lb n="3224"/>
<lb n="3225"/><p><span>COMHAR-CHUMANN</span>
<lb n="3226"/><span>UM</span>
<lb n="3227"/><span>ÉADACH GAEDHEALACH</span>
<lb n="3228"/><span>DO DHÉANAMH, TEÓ.</span></p>
<lb n="3229"/>
<lb n="3230"/><p><span>Déanfaimíd an gnó, a Shagarta,</span>
<lb n="3231"/><span>go cruinn taithneamhach dhíbh.</span></p>
<lb n="3232"/>
<lb n="3233"/><p><span>Cuiridh bhúr n-órdú ag triall</span>
<lb n="3234"/><span>orainn.</span></p>
<lb n="3235"/>
<lb n="3236"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3237"/></p>
</div>
<pb n="173"/>
<div><lb n="3238"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3239"/></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="3240"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3241"/></p>
</div>
<pb n="175"/>
<div><lb n="3242"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3243"/></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="3244"/><p><span>ARÁN MHIC</span>
<lb n="3245"/><span>CHINNÉIDIGH</span></p>
<lb n="3246"/>
<lb n="3247"/><p><span>An Saghas is Fearr</span>
<lb n="3248"/><span>dá bhfuil ann.</span></p>
<lb n="3249"/>
<lb n="3250"/><p><span>Bácúis</span></p>
<lb n="3251"/>
<lb n="3252"/><p><span>124-130 SRÁID PHÁRNELL</span>
<lb n="3253"/><span>agus</span>
<lb n="3254"/><span>BÁCUS NAOMH PÁDRAIG,</span>
<lb n="3255"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="3256"/>
<lb n="3257"/><p><span>MUINNTIR UÍ CHATHAIL, TEO,</span>
<lb n="3258"/><span>CLÓDÓIRÍ, BAILE ÁTHA CLIATH</span>
<lb n="3259"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Uimh. 3. [7]. Nodlaig, 1921

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Uimh. 3. [7]. Nodlaig, 1921

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
