Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Siolad_1921_09</note>
                         <note type="L">51</note>
                         <note type="B">1921</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Siolad_1921_09</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Síoladóir</title><imprint><publisher>Comhlucht na Fírinne Catoilicighe</publisher><date>1921</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN SÍOLADÓIR</span>
<lb n="2"/><span>IOML.  II.  UIMH. 2. [6].</span>
<lb n="3"/><span>FÓGHMHAR, 1921.</span>
<lb n="4"/><span>LEATH-CHORÓIN A LUACH.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>CLÁR.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>DANTE.</span>
<lb n="9"/><span>Pádraig Eric MacFhinn, D.D.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>AN PÁRRTHAS (RIOMH-RÁD LE DANTE).</span>
<lb n="12"/><span>Maonas Ó Domhnaill.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>TIGHEARNAÍ THÍRE CONAILL.</span>
<lb n="15"/><span>An tAthair P. Mac Giolla Carr.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>OIDE MÚINTE NA mBOCHT.  II.</span>
<lb n="18"/><span>An tAthair L. Ua hUallacháin.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>CUSTOS, QUID DE NOCTE?</span>
<lb n="21"/><span>Donnchadh Ó Loingsigh.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>AN NÁISIÚN GAEL-IBHEIRNEACH. III.</span>
<lb n="24"/><span>Cluad de Ceabhasa.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>&rl., &rl.</span>
<lb n="27"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="28"/><p><span>CUMANN NA SAGART</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Tionólfar cruinniú sa Leabhar-</span>
<lb n="31"/><span>lann, Connradh na Gaedhilge,</span>
<lb n="32"/><span>25 Cearnóg Pharnell, Áth Cliath,</span>
<lb n="33"/><span>an 20adh lá de'n mhí seo ar a</span>
<lb n="34"/><span>5 a chlog.  Beidh an Tighearna</span>
<lb n="35"/><span>Easbog Ó Domhnaill i gceannus</span>
<lb n="36"/><span>an chruinnuighthe má's féidir i</span>
<lb n="37"/><span>n-aon chor leis é.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>FÁILTE ROIMH GACH SAGART.</span>
<lb n="40"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="41"/><p><span>Ioml.  II.  Uimh. II [6]</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Irisleabhar Chumainn na Sagart</span>
<lb n="46"/><span>n-Gaedhealach</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>CREIDEAMH</span>
<lb n="49"/><span>TEANGA</span>
<lb n="50"/><span>TÍR</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Le fághail ó:</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>COMHLUCHT NA FÍRINNE CATOILICIGHE,</span>
<lb n="55"/><span>Sráid Uí Chonaill,</span>
<lb n="56"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Ar n-a chur i gcló ag</span>
<lb n="59"/><span>MUINTIR UÍ CHATHAIL, TEO.,</span>
<lb n="60"/><span>Céibh Úrmhumhan Íocht.,</span>
<lb n="61"/><span>Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="62"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="63"/><p><span>Clár an Irisleabhair Seo.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>DANTE.  An t-Athair Pádraig E. MacFhinn, D.D. 55</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>AN PÁRRTHAS (RIOMH-RÁDH) LE DANTE.</span>
<lb n="68"/><span>Maonas Ó Domhnaill 58</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>TIGHEARNAÍ THÍRE-CONAILL.</span>
<lb n="71"/><span>An t-Athair P. Mac Giolla Carr 59</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>MARBH AR SON NA h-ÉIREANN.  M. Ó Domhnaill 65</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>OIDE MÚINTE NA mBOCHT — II.</span>
<lb n="76"/><span>An t-Athair L. Ua h-Uallacháin do sholáthair 66</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>DÁN ARÁIS:  AS DUILLEÓIG I gCOLÁISTE SAN ISIDÓIR.</span>
<lb n="79"/><span>An t-Athair P. E. MacFhinn do scríobh amach 67</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>SEANMÓIN AR FHUIL RÓ UASAIL CHRÍOST.</span>
<lb n="82"/><span>An t-Athair Risteárd Pléimeann 68</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL:  AN t-SÍORRAIDHEACHT. R. P. 71</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>CUSTOS, QUID DE NOCTE?  ÍDHBIRT AR ÍDHBIRT — I.</span>
<lb n="87"/><span>Donnchadh Ua Loingsigh d'aistrigh 72</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>SAIGHDIÚIR AG COMHRÁDH LE DIA.  An t-Athair R. Pléimeann</span>
<lb n="90"/><span>d'aistrigh 75</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>REQUIESCAT.  DÁN AS AN mBÉURLA.  M. Ó Domhnaill 77</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>AISTE AR AN bhFIR-BHEATHAIDH — II. D. Mac Con Chrodha</span>
<lb n="95"/><span>d'aistrigh 78</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>SEANMÓIN AR AN gCOMAOIN NAOMHTHA.  M. Ó F. 81</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>DO LOCHTAÍ NA TEANGAN.  An t-Athair L. Ua h-Uallacháin do</span>
<lb n="100"/><span>sholáthair 85</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>AN CROIDHE RÓ NAOMHTHA.  An t-Athair Peadar 91</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>NÓTAÍ 92</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>AN NÁISIÚIN GAEL-IBHEIRNEACH — III.  Cluad De Ceabhasa 100</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>ÁR gCÁIRDE 108</span>
<lb n="109"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="110"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>IML.  II.  UIMH.  II.</span>
<lb n="113"/><span>FÓGHMHAR, 1921.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>DANTE.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Níl aon chainnt fé Éirinn i nduan Dante; ach, bíodh a's nach</span>
<lb n="118"/><span>bhfuil, ní beag an tsuim atá le fáil ag Éireannachaibh i n-a shaothar.</span>
<lb n="119"/><span>Toisg an áit atá aige amhail sár fhile na Críosduíochta, agus toisg</span>
<lb n="120"/><span>na ceachtanna a bhíonn le foghluim as, tá tábhacht ann i gcóir na</span>
<lb n="121"/><span>h-Eorpa go léir; agus tá tábhacht fá leith ann i gcóir na h-Éireann,</span>
<lb n="122"/><span>a raibh mór-chuid aici i mbunú agus i sgaip na smaointe do ghríosuigh</span>
<lb n="123"/><span>chun saothair é, agus a mbíonn ceisteanna liteardha ar siubhal innti</span>
<lb n="124"/><span>fós nach neamh-chosúil iad leis na ceisteannaibh a bhí le socrú ag Dante.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Rugadh agus béas-múineadh é i gcathair Flóraint, i gcroidhe na</span>
<lb n="127"/><span>Toscáine, fá bhun na sléibhte ar a bhfuair deóraidhthe as Éirinn —</span>
<lb n="128"/><span>Aindrias, Brighid a's Donnchadh, Easbog Fiesole — cliú na naomhthachta</span>
<lb n="129"/><span>na céadta bliain roimhe sin.  Ní raibh an uair sin an cliú céadna ag</span>
<lb n="130"/><span>an gcathair a's atá anois, tar éis rí-scríobhnóirí na h-Iodáile do</span>
<lb n="131"/><span>theacht as, a Dante féin agus an príomh-prósóir Boccaccio síos go</span>
<lb n="132"/><span>dtí Papini 'sa ló indiú, gan trácht ar dhathadóiribh agus dealbhaidhthe</span>
<lb n="133"/><span>ar nós Giotto agus Mícheál Aingeal.  Ach cheana féin bhí a cliú ag</span>
<lb n="134"/><span>dul i méad.  Cheana féin bhí scoil dathadóireachta ar bun 'sa</span>
<lb n="135"/><span>gcathair, agus an sreath íontach dathadóir ar n-a thosnú le Cimabue,</span>
<lb n="136"/><span>máistir Giotto.  Cheana féin ba lár-phúnc í do phoilitíocht na gcathair</span>
<lb n="137"/><span>agus na bhflaithín Iodáileach — don chlampar mhalluighthe as a dtáinig</span>
<lb n="138"/><span>i n-a dhiaidh sin díbirt Dante agus bás Savonaróla, agus a dtáinig</span>
<lb n="139"/><span>ciúineas air fá dheire faoi thíorántacht bog, maiseach na Medici,</span>
<lb n="140"/><span>daltaí — nó múinteóirí — Macchiavelli.  Agus pé cliú a bhí ar</span>
<lb n="141"/><span>mhuinntir Flóraint, níor lugha é ná an mór-is-fiú a bhí ortha asta féin</span>
<lb n="142"/><span>agus as a gcathair — rud a d'fhág a rian ar a lán slí ar shaothar Dante.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>'San aimsir sin ba bheag litríochta a bhí 'sa dToscáinis nó i</span>
<lb n="145"/><span>n-aon chanamhnachas Iodáileach.  Bhí cúpla dán beag áluinn as</span>
<lb n="146"/><span>Iodáilis scríobhtha ag Naomh Proinsias as Assisi, agus bhí roinnt file</span>
<lb n="147"/><span>eile a scríobh mar an gcéadna 'san Iodáilis tar éis céard na filíochta</span>
<lb n="148"/><span>d'fhoghluim as saothar na “dtrovatore” Probhensach.  Na scríobhnóirí</span>
<lb n="149"/><span>ba mhó le rá, ámh, do scríobhaidís as Laidin, as Fraincis nó as</span>
<lb n="150"/><span>Provensal.  Múinteóir Dante, Brunetto Latini, nuair scríobh a</span>
<lb n="151"/><span>thráchtas mór, an Tresor, i n-ar fhan sé “beó i ndiaidh a bháis” (Ifreann,</span>
<lb n="152"/><span>Duan a XV.), b'é as Fraincis do sgríobh sé é.  Ar dtúis de,</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="153"/><p><span>freagrann sé an cheist, cad chuige a scríobhann sé as “Romhánais</span>
<lb n="154"/><span>Frainnceach” agus é i n-a Iodáileach.  Ar an gcéad dul síos, deir</span>
<lb n="155"/><span>sé, tá an Fhraincis níos taithneamhaighe, agus chó maith leis sin</span>
<lb n="156"/><span>cleachtuighthear níos mó tríd an domhan í ná mar cleachtuighthear an</span>
<lb n="157"/><span>Iadáilis.  Ba dhóigh leat go raibh tú ag éisteacht le sgríobhnóir</span>
<lb n="158"/><span>Éireannach 'sa ló indiú agus é ag míniú dhuit cad chuige gur as</span>
<lb n="159"/><span>Béarla a scríobhann sé!  Leór mar fhreaghra ar fáthannaibh den saghas</span>
<lb n="160"/><span>sin, nach bhfuil cuimhne ar shaothar Bhrunetto 'sa ló indiú, ach amháin</span>
<lb n="161"/><span>mar gheall ar thagairt dó ag Dante, do lean a mhalairt de chomhairle.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>Bhí Dante i ndon Laidean agus Provensal do sgríobh go líomhtha.</span>
<lb n="164"/><span>Scríobh sé roinnt tráchtas as Laidin, agus tá giota Laidne 'sa</span>
<lb n="165"/><span>“Commedia” — óráid a chuireann sé i mbéal Cacciaguida (Párrthas,</span>
<lb n="166"/><span>Duan a XV.).  Tá mar an gcéadna, cúpla rann aige as Provensal,</span>
<lb n="167"/><span>a chuireann sé i mbéal an trovatóré Arnautz Daniel 'sa bPurgadóir</span>
<lb n="168"/><span>(Duan a XXVI.).  Ach chonnaic sé gurab í an litríocht is buaine an</span>
<lb n="169"/><span>litríocht a scríobhtar i gcanamhnachas beó teangan an chine le n-a</span>
<lb n="170"/><span>bhaineann an scríobhnóir.  Ní ceist teangan amháin í ach ceist</span>
<lb n="171"/><span>canúnachais freisin.  Réir Dante (De Vulg.  Eloq., lib. I., c. 8) aon</span>
<lb n="172"/><span>teanga amháin atá ag na cinidheachaibh Laidneacha ar fad, agus trí</span>
<lb n="173"/><span>chanúnachas mór innti .i. béarla oc, béarla oil, agus béarla si.</span>
<lb n="174"/><span>Mar shompla ag cainnt dó fé Shordello, an file as Mantua do</span>
<lb n="175"/><span>sgríobh i bProvensal, ní deir sé nár sgríobh sé i n-a theanga féin,</span>
<lb n="176"/><span>ach (De Vulg. Eloq., lib. I., c. 15) nach i n-a chanúnachas féin a scríobh</span>
<lb n="177"/><span>sé.  Mar an gcéadna 'sa bPurgadóir (Duan a VII.) beannuigheann</span>
<lb n="178"/><span>an Sordello seo d'Fheargal amhail “Glóir na Laidneach, i n-ar</span>
<lb n="179"/><span>thaisbeáin ár dteanga féin a neart.”  Leis na smaointibh sin, mar</span>
<lb n="180"/><span>sin, chúm Dante a shár-dhán 'sa gcanúnachas Laidneach beó do fuair</span>
<lb n="181"/><span>sé thart tímpal air i bhFlóraint.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Ar shlighthibh eile chó maith is file náisiúnta thar na beartaibh é.</span>
<lb n="184"/><span>Áilneacht Flóraint, deagh-thréithe agus droch-thréithe a stáire agus a</span>
<lb n="185"/><span>muinntire, táid fighte fuaighte tré n-a chuid filíochta 'sa slí nárbh</span>
<lb n="186"/><span>mhisde a rá gurab é “glóir agus náire Flóraint” é.  Ní taise</span>
<lb n="187"/><span>don Iodáil go léir.  Thaisdeal sé an chuid ba mhó dí le linn a</span>
<lb n="188"/><span>dheoraidheachta, agus is beag dúithche 'san Iodáil nach bhfuil tagairt</span>
<lb n="189"/><span>éigean dí i n-a dhán.  Gheibhtear ann uaireannta an dúil chéadna i</span>
<lb n="190"/><span>n-áireamh agus i n-ainmniú áiteann agus gheibhtear i sein-fhilidhibh na</span>
<lb n="191"/><span>Gaedhilge.  Is íontach an peictiúr a gheibhimíd uaidh ar naomhaibh a's</span>
<lb n="192"/><span>ar ropairibh na h-Iodáile agus ar na gníomharthaibh do rinneadar.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>Ní h-é tré theanga ná tré bheatha náisiúnta do leigint i</span>
<lb n="195"/><span>leath-thaoibh gur féidir áit do sholáthar i measg náisiún an domhain.</span>
<lb n="196"/><span>An file náisiúnta seo, do thug neart agus maise dá sgéal as stáir</span>
<lb n="197"/><span>a thíre féin, agus do scríobh i gcanúnachas áitiúil a theangan féin,</span>
<lb n="198"/><span>'sé sár-fhile na h-Eorpa é agus sár-fhile na Críosduíochta.  A</span>
<lb n="199"/><span>chanúnachas áitiúil féin, thug sé neart agus fuinneamh dá chainnt,</span>
<lb n="200"/><span>agus somplaí as stáir a thíre féin chuireadar croiceann ar a raibh</span>
<lb n="201"/><span>le rá aige faoi fhírinnibh an Chreidhimh agus an fheallsa.</span>
<lb n="202"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="203"/><p><span>Sár-fhile na Críosduíochta — sin í an áit atá ag Dante leis na</span>
<lb n="204"/><span>ciantaibh agus sin í an áit a tugtar dó 'sa litir thímpal do chuir</span>
<lb n="205"/><span>an Pápa amach i n-a thaoibh tá tamall ó shoin ann.  Ní h-amhlaidh go</span>
<lb n="206"/><span>mba naomh é ná dochtúir na h-Eaglaise.  Níorbh droch-dhuine é, ach</span>
<lb n="207"/><span>bhí a chion féin d'uabhar aige, agus de cheann-dánacht agus d'fhuath</span>
<lb n="208"/><span>dá náimhdibh nó do náimhdibh a cháirde — bhí roinnt Pápa i measg na</span>
<lb n="209"/><span>námhad sin — agus bíonn a rian le feiceáil ar a shaothar.  Is diadhaire</span>
<lb n="210"/><span>sár-mhaith é, ach ní h-é an oiread toisg an méad a mhúineann sé a</span>
<lb n="211"/><span>tugtar onóir dó, ach toisg an slí i n-a mhúineann sé é.  Craobh-</span>
<lb n="212"/><span>sgaoileann sé múineadh na h-Eaglaise agus léirigheann sé beatha</span>
<lb n="213"/><span>'sa gCríosduidhe, 'san am ba mhó a raibh an múineadh sin fá réim</span>
<lb n="214"/><span>agus an bheatha sin faoi mheas, 'sa bhfilíocht is áilne agus is uaisle</span>
<lb n="215"/><span>atá le fáil.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>'Sé an saol atá le teacht lár-phunc beatha an Chríosdaidhe.  Tá</span>
<lb n="218"/><span>dlúth-bhaint ann idir an saol seo agus an saol eile.  Ní h-íonadh,</span>
<lb n="219"/><span>mar sin, na tréithe sin a bheith i saothar Dante.  Go deimhin, nuair</span>
<lb n="220"/><span>ghlac sé mar ábhar a dháin le fís den saol atá le teacht, idir Ifreann,</span>
<lb n="221"/><span>Purgadóir agus Neamh, ní raibh sé ach ag leanúint nós na sgríobhnóir</span>
<lb n="222"/><span>Críosdaidhe do chuaidh roimhe.  Ní beag an chuid do bhí ag Éireannachaibh</span>
<lb n="223"/><span>'sa litríocht úd na bhfír.  Bíonn fís-sgéalta na nGaedheal le fáil</span>
<lb n="224"/><span>go flúirseach i litriocht na h-Eorpa 'sa mheadhon-aois.  I mbailiú</span>
<lb n="225"/><span>láimhsgríbhinn na meadhon-aoise 'sa Vatican, mar shompla, gheibhtear:—</span>
<lb n="226"/><span>Beatha Fursa (na bhfís) Reg. Lat. 573, f. 71, agus f. 40, agus 318, f.</span>
<lb n="227"/><span>201;  Naomh Pádraig agus a Phurgadóir Reg. Lat. 1964, f. 57, 694,</span>
<lb n="228"/><span>f. 112 (láimhsgríbhinn gotica as Manistir Muire de Cupra i</span>
<lb n="229"/><span>n-Albain), 1514, f. 113 (as Fraincis), Pal. Lat. 617, f. 294;  Fís</span>
<lb n="230"/><span>Tundail Chaisil (Tundalus, Tondale) Reg. Lat. 1514 (as Fraincis),</span>
<lb n="231"/><span>agus 1431, f. 75 (as Laidin), Pal. Lat. 138, f. 122.  Admhuighthear</span>
<lb n="232"/><span>de ghnáth anois go bhfuil saothar Dante spleádhach ar shaothar na</span>
<lb n="233"/><span>nGaedheal, bíodh a's gur deacair a rá go beacht cad é méad an</span>
<lb n="234"/><span>spleádhchais.  Pé sgéal é isé saothar Dante an choróin, mar</span>
<lb n="235"/><span>déarfá, ar shaothar liteardha a raibh an pháirt ba mhó ag Gaedhealaibh</span>
<lb n="236"/><span>i n-a sgaip tríd an Eoraip.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Fé láthair, sé chéad bliain i ndiaidh bháis an deóraidhe file, bíonn</span>
<lb n="239"/><span>cuimhne dá dhéanamh ar Dhante tríd an Eoraip go léir.  Dála an</span>
<lb n="240"/><span>sgéil, dá mhéad an cúram eile atá ortha, níorbh mhisde do Ghaedhealaibh</span>
<lb n="241"/><span>sompla na “náisiún mbeag” eile do leanúint, mara mbéadh ach le</span>
<lb n="242"/><span>taisbeáint nach é litríocht an Bhéarla i gcomhnuidhe, ná fiú amháin go</span>
<lb n="243"/><span>minic, is mó le rá i litríocht na h-Eorpa.  Déanfar cuimhne air go</span>
<lb n="244"/><span>h-áirithe i n-a thír féin.  Ag an Iodáil agus ag an Eaglais is mó a</span>
<lb n="245"/><span>bhéidh páirt 'sa gcuimhne sin.  Déanfar cuimhne air i bhFlóraint, an</span>
<lb n="246"/><span>chathair do ghein agus do dhíbir é, 'sa Róimh, an chathair do mhúin</span>
<lb n="247"/><span>é.  Déanfar an cuimhne is mó air, ámh, i Ravenna, an chathair do</span>
<lb n="248"/><span>thug bheith istigh dó i n-a dheóraidheacht.  Is ann fós atá a chorp, óir</span>
<lb n="249"/><span>níor éirigh riamh le muíntir Flóraint é d'fháil dóibh féin.  File mór</span>
<lb n="250"/><span>na Críosduidheachta, i mbás féin, sé file na fulangtha agus na</span>
<lb n="251"/><span>deóraidheachta é.  PÁDRAIG ERIC MacFHINN.</span>
<lb n="252"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="253"/><p><span>AN PÁRRTHAS (RIOMH-RÁDH) LE DANTE.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Glóire an té a ghriosuigheas gach nidh</span>
<lb n="256"/><span>Sughann sí tré'n saoghal agus lonnruigheann</span>
<lb n="257"/><span>I n-áit níos mó, i n-áit níos lugha.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Ins na flaithis is mó d'á shoillse gheibheann</span>
<lb n="260"/><span>Bhíos-sa is rudaí chonnac ná h-éirigheann</span>
<lb n="261"/><span>A luadh leis an té a fhilleann annso anuas.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>Mar, nuair a dhruideann sí le n-a mían</span>
<lb n="264"/><span>Téigheann an intinn i n-achrann chómh dúr</span>
<lb n="265"/><span>Ná féadann an chuimhne dul thar n-ais ar a rian.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Ach, gach d'ár bhféidir liom a chnuasúghadh</span>
<lb n="268"/><span>De'n ríoghacht naomhtha istigh im chroidhe,</span>
<lb n="269"/><span>Beidh sé anois mar adhbhar mo dhúain.</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>A dheagh-Apollo, i gcóir na h-oibre is deidheanaighe</span>
<lb n="272"/><span>Dein let' bhrigh dhiom a leithéid sin d'áthrach</span>
<lb n="273"/><span>Is a shileann tú oireamhnach 'gcóir bronntanais do leamháin.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>Go dtí an uair seo aon bheann ba sháith liom</span>
<lb n="276"/><span>De Pharnassas, acht leis an dá bhinn i n-aoinfheacht</span>
<lb n="277"/><span>Anois ní mór dom dul chun iomrasgabhála.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>Tar chugham im bruinn is séid t'anáil ann</span>
<lb n="280"/><span>Fé mar do shéidis nuair tharraingis Maersa</span>
<lb n="281"/><span>Amach as an gclúdach a bhí thart ar a bhallaibh.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>Is má chuidighir liomsa a chomhacht neamhrach</span>
<lb n="284"/><span>Ionnas go bhfeudfainn de'n ríoghacht naomhtha</span>
<lb n="285"/><span>An séala tá greamuighthe im cheann a léiriughadh.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Cífidh tú ag teacht me chun do chrainn tóghtha</span>
<lb n="288"/><span>Is me am choróiniúghadh leis na duilleógaibh</span>
<lb n="289"/><span>A thuillfead let' chabhair is le cabhair mo dhuáinse.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>MAONAS Ó DOMHNAILL.</span>
<lb n="292"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="293"/><p><span>TIGHEARNAÍ THÍRE-CONAILL.</span>
<lb n="294"/><span>Oráid a thug an t-Athair P. Mac Giolla Carr i bhFeis Tíre Chonaill.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Da mbéadh teanga anns na clocha 'n ár dtimcheall le labhairt</span>
<lb n="297"/><span>linn no mac-alla an ghleanna bhuanseasmhach go leór chun na neithe a</span>
<lb n="298"/><span>chuaidh thart a chongbhail agus a chaitheamh thar ais chugainn is iomda</span>
<lb n="299"/><span>sceul a dfeudfad sinn a chluinnstin annseo aniu.  Tá muinntear</span>
<lb n="300"/><span>Thír-Conaill cruinnighthe aniu a gCill-mhic-Nénain faoi ghairm easbóig</span>
<lb n="301"/><span>de chineadh ríoghmhail Uí Dhomhnaill mar a tionoladh go minic 'san</span>
<lb n="302"/><span>tsean-am an Chineal Chonaill 'san áit cheudna faoi reacht Phrionnsai</span>
<lb n="303"/><span>uasla Thíre-Conaill.  Rinneadh an iomad agus dubhradh an iomad atá</span>
<lb n="304"/><span>air chuartughadh.  Tá an mhór-chuid eólais le fagháil nach féidir a</span>
<lb n="305"/><span>innse a dtamall gheárr agus mar sin de ní chluinnfidh sibh uamsa</span>
<lb n="306"/><span>acht comhrádh mar chomhrádh chois teineadh air bhaint Chille-Mhic-Nénain</span>
<lb n="307"/><span>le stáir na h-Éireann.</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>Muna bhfuil mórán le feiceál fá'n chompal seo fá lathair acht</span>
<lb n="310"/><span>an radharc aoibhinn áluinn a gheibhtear air na gleanntain fraoich</span>
<lb n="311"/><span>agus air an fháinne cruc atá niar bhallai dúin nár dtimcheall, an té</span>
<lb n="312"/><span>a léigh stáir na h-Éireann ní thig leis teacht annseo gan a chroidhe</span>
<lb n="313"/><span>a reubadh aige eadar bród agus brón; bród fá na neithe a bhí;</span>
<lb n="314"/><span>brón mar gheall air an mhórán nach rabh agus nach bhfuil.  Comhgarach</span>
<lb n="315"/><span>dúinn, thall annsin a nGartán a rugadh Naomh Cholmcille.  De réir</span>
<lb n="316"/><span>na seanchaidhe is a nDoire-Eithne a baisdeadh agus a tógadh é.  Fá</span>
<lb n="317"/><span>chomharsanacht Doire-Eithne a h-oileadh Colm naomtha air chaoi air</span>
<lb n="318"/><span>bith agus ní fhuil amhras nach chuir sé air bun mainistear ann.  Tug</span>
<lb n="319"/><span>tighearna na h-áite a bhí pósta air dheirbhshear Chuilm, Nénan, maoin</span>
<lb n="320"/><span>saoghalta agus talamh asteach leis an Chill agus fuair ceathrar mac</span>
<lb n="321"/><span>Nénain bás naomhtha ann.  Mar chuimhne buidheachais air fhialmhaithtas</span>
<lb n="322"/><span>Nénain tugadh cill-mhic-Nénain mar ainm air Dhoire-Eithne ó shoin</span>
<lb n="323"/><span>suas agus is ann a thiocthaí le taoisigh nuadha a thogadh ós cionn</span>
<lb n="324"/><span>Chlainn Chonaill.  Air chruc an Dúin na aig eaglais Chille-mhic-Nénain</span>
<lb n="325"/><span>a dhéantai prionnsai Thíre-Conaill a óirdneadh agus ar an ádhbhar</span>
<lb n="326"/><span>sin ní thiocfadh liom ádhbhar cainnte níos oireamhnaighe agus níos</span>
<lb n="327"/><span>freagraighe a cheapadh na geárr-chunntas air thighearna Thíre-Conaill.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>Is cosamhail gur ghráthach leis na taoisigh comhnuidhe a bhaint fútha</span>
<lb n="330"/><span>aig an Dún i n-aice Chille-mhic-Nénain acht ní rabh sin a dólaimh</span>
<lb n="331"/><span>amhlaidh.  Bhí comhnuidhe aig righthe Uladh, bíodh siad de Chlann Éoghain</span>
<lb n="332"/><span>nó de Chlann Chonaill, a nGrianan Ailigh gur loisg Muircheartach</span>
<lb n="333"/><span>Ua briain, rí Mhumhain an dún sin 'san bhliadhan 1101.  Bhí príomh-</span>
<lb n="334"/><span>chaisleán Thíre-Conaill a mbaile Dúin-na-nGall, caisleán a d'árduigh</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="335"/><p><span>na Dálaigh san 12adh aois.  Bhí comhnuidhe tile acu aig Eas Aoidh</span>
<lb n="336"/><span>Ruaidh na Bealach-Seán-Aoidh a gcaisleán a chuir Niall mac Thordheal-</span>
<lb n="337"/><span>baigh Ui Domhnaill suas 'san bliadhain 1423.  Bhí dún eile acu ag</span>
<lb n="338"/><span>Leithbhearr agus cranóg a loc-bheathach a n-Gartan acht ba chuma ca</span>
<lb n="339"/><span>h-áit a rabh an taoiseach óg 'na chomhnuidhe thiocfadh sé le stiúr na</span>
<lb n="340"/><span>dúithche a fhághail le flosc agus forbhfáilte a gCill-mhic-Nénain.</span>
<lb n="341"/><span>Deirtear gur air Charraic an Dúin a bhíodh “cloch na ríogh”; go rabh</span>
<lb n="342"/><span>lorgacha cos an cheud taoisigh geárrtha asteach innte; go rabh sé</span>
<lb n="343"/><span>d'fhiacha air an nuadh-thighearna seasadh anns na lorgacha sin agus</span>
<lb n="344"/><span>mionadh go gcosnóchadh sé go cúramach dlighthe, ceart agus pribhléidí</span>
<lb n="345"/><span>Chinil-Chonaill.  Bidheann dream eile 'ga shéanadh sin agus ag rádh</span>
<lb n="346"/><span>nár air Chruch an Dúin a bhíodh an t-óirdneadh acu agus nar ann a</span>
<lb n="347"/><span>bhíodh cloch na ríogh acht a seipeal na mainnistreach a gCill-mhic-</span>
<lb n="348"/><span>Nénain.  Bheireann Leabhar na gCeithre Maighistear cosamhlacht na</span>
<lb n="349"/><span>firinne do'n bharamhail sin óir léightear innti go rabh an chloch air</span>
<lb n="350"/><span>chongbhail 'san eaglais acht bíodh ár rogha sgéil againn, ní fhuil ann</span>
<lb n="351"/><span>acht ceist baramhla.  Ní follus dúinn go dé d'éirigh de'n chloich,</span>
<lb n="352"/><span>ceocá briseadh í le taisme na le mío-rún Mhic Uí Shuibhne mar a</span>
<lb n="353"/><span>dtirtear.  Ní fhuil aon amhras nach rabh sí ann seal agus tá cunntas</span>
<lb n="354"/><span>thall agus abhus air thriall Chlainn-Chonaill go áit dhéanta na</span>
<lb n="355"/><span>bprionnsai.  Iad seo mar shomplaí.  'San bhliadhain 1461 chuaidh</span>
<lb n="356"/><span>Clann Néill Ghairbh, Aadh Ruadh agus Eóghan, go Fánaid chum</span>
<lb n="357"/><span>cuidiughadh le Mac Suibhne Fánaide a n-aghaidh Thoirdhealbhaigh</span>
<lb n="358"/><span>Uí Dhomhnaill a bhí aig bainnt díoghaltais as Mac Uí Shuibhne air son</span>
<lb n="359"/><span>an chuidighthe a thug sé do Chlann Néill.  Chuaidh Tordhealbhach agus a</span>
<lb n="360"/><span>fhoireann da n-ionnsaidhe gur casadh an dá shluagh le chéile a</span>
<lb n="361"/><span>gCeann-Maghair.  D'éirigh an lá le Clann Néill Ghairbh.  Rinneadh</span>
<lb n="362"/><span>príosunach de THORDEALBHACH agus baineadh an chumhacht de agus</span>
<lb n="363"/><span>annsin deir an stáir:  “Tangatar na maithe sin iarsan maidhmsí</span>
<lb n="364"/><span>Cinn Maghair go Cill-mhic-Nénain i do gaireadh tighearna d'Aedh</span>
<lb n="365"/><span>Ruadh mac Néill Ghairbh amhail ro ba dir.”  Is léir dúinn as na</span>
<lb n="366"/><span>briathra deireannacha sin go raibh sé mar nós acu theacht go Cill-mhic-</span>
<lb n="367"/><span>Nénain air an ocaidh a bhfuil sinn ag tracht uirthi.  Mar an</span>
<lb n="368"/><span>gceudna 'san bliadhain 1505.  Do bhris Aodh óg Mach Aoidh Ruaidh</span>
<lb n="369"/><span>air Dhomhnaill Ua Néill aig Dún-Gheannain, chuaidh sé annsin go</span>
<lb n="370"/><span>Caiseal Dearg, ghabh sé agus chuir sé gárda air an Chaisleán: ó sin</span>
<lb n="371"/><span>tháinic sé go Cill-mhic-Nénain gur gaireadh Tighearna Thíre-Conaill</span>
<lb n="372"/><span>de, an 2adh lá de Lughnasa de dheoin Dé agus daoiní.  Tá cunntas</span>
<lb n="373"/><span>fosta tugtha go deachaidh Aodh Ruadh Mac Inghine Duibhe ar theacht</span>
<lb n="374"/><span>as príosun Bhaile-Cliath do 'san bhliadhan 1592, go Cill-mhic-Nénain</span>
<lb n="375"/><span>n-áit a deárn an t-airchinneach Ua Fhrighil é a óirdneadh mar Thighearna</span>
<lb n="376"/><span>air Thír-Conaill air an 3adh lá de Bhealtaine.  Acht is leor an méid</span>
<lb n="377"/><span>sin mar chruthughadh.  Bheireann an Loinseach tuairisc dúinn air an</span>
<lb n="378"/><span>gnáith-chleachtach agus an dul fríd a bhíodh acú aig óirdneach an</span>
<lb n="379"/><span>nuadh-thighearna.  De réir an úghdair seo nuair a bheirthi an tighearnas</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="380"/><p><span>do'n Dálach a gCill-mhic-Nénain bhíodh an Frighileach, Comharba</span>
<lb n="381"/><span>Chuilm-Cille, an máirsealach Ua Gallchobhair agus maithe na tíre uilig</span>
<lb n="382"/><span>ag freastal air.  Chuireadh an t-Abhb Ua Frighil slat gheal ghlan</span>
<lb n="383"/><span>dhíreac gan chrapan ann a láimh agus labhradh leis air an chuma seo:</span>
<lb n="384"/><span>“Glac seo mar chomhartha ádhmhail d'áirdchéim agus bíodh do</span>
<lb n="385"/><span>riaghaltas glan díreach gan chaime mar atá an tslat seo glan</span>
<lb n="386"/><span>díreach gan crapan ionnus nach dtiocfaidh le droch-theanga air bith</span>
<lb n="387"/><span>do gníomhartha a cháineadh agus nach mbéidh sé air chumas féille nó</span>
<lb n="388"/><span>baoth-cháirdis d'ionnracas a lochtadh.”</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Ba de shliocht ríoghamhail Tighearnai Thíre-Conaill.  Bhí Niall na</span>
<lb n="391"/><span>naoi nGeall 'na Árd-rí air Éirinn ó 379-406 agus bhí clann mór mac</span>
<lb n="392"/><span>aige.  Ceann acu Conall Gulban nó “Conall na gcleas cruaidh.”</span>
<lb n="393"/><span>Fuair Conall agus a dheárbhrathair Eóghan sealbh air an chuid is mo</span>
<lb n="394"/><span>de Chúige Uladh air feadh na cúigeadh aoise agus h-ainmeadh Tír-</span>
<lb n="395"/><span>Conaill air Chonaill Ghulbain agus duine de phór Conaill a bíodh</span>
<lb n="396"/><span>ariamh ós cionn Thíre-Conaill de réir an tSeanchais.  Ba Loch Súiligh</span>
<lb n="397"/><span>an tsean-chríoch eadar an Chineal Chonaill agus an Chineal Eóghain</span>
<lb n="398"/><span>acht an 12adh aois leathnuigh Clann Chonaill a ndúthaigh agus ba</span>
<lb n="399"/><span>Loch Feabhail agus abhainn na Finne an chríoch ó sin suas.  Ní rabh</span>
<lb n="400"/><span>treabh i n-Éirinn ab' mhó a bhfuil trácht ortha 'san stáir na'n Chineul</span>
<lb n="401"/><span>Chonaill agus ní rabh prionnsai ní b'uaisle, curaidh ní ba chalma no</span>
<lb n="402"/><span>fir ní ba thréise air feadh míle bliadhan na bhí a dTír-Chonaill.  De</span>
<lb n="403"/><span>réir an Flaithbheartaigh bhí coróin árd-ríogh na h-Éireann air dheich</span>
<lb n="404"/><span>gclaighne de'n chineadh seo.  Ní h-iad Clann Uí Dhomhnaill a bhí a</span>
<lb n="405"/><span>gcomhnuidhe 'na dtaoisigh mar go rabh Clann Mhaoil-Dorraidh agus</span>
<lb n="406"/><span>Clann Uí Channanain roimpe acht gur de shliocht Chonaill iad uilig.</span>
<lb n="407"/><span>'San 10adh aois ghlac bunadh de Chineul Chonaill Ua Cannanain mar</span>
<lb n="408"/><span>shloinneadh, fir churata a rabh níos mó nó ceann amháin acu a</span>
<lb n="409"/><span>dtighearnas na dúithche.  Cliú mór a bhí acu, go h-áirid aig</span>
<lb n="410"/><span>Ruadhraighe Ua Cannanain a bhain an choróin de Chongalac a bhí 'na</span>
<lb n="411"/><span>árd-rí le na linn gur toghadh é fhéin mar árd-rí seal ann a áit.</span>
<lb n="412"/><span>'San bhliadhan 948 chruinnigh Lochlannaigh Baile Cliath faoi Ghodfred</span>
<lb n="413"/><span>Mac Shitric asteach go Cúige Mhidhe.  Chuaidh Ruadhraighe a n-ionnsaidh</span>
<lb n="414"/><span>ortha le n-a chuid fear gur troideadh cath mór Mhuine-Brocáin a</span>
<lb n="415"/><span>gconndae na Midhe.  Ruaigeadh agus mharbhadh 6000 de na Lochlannaigh</span>
<lb n="416"/><span>agus theith an fuighleach go Baile-Cliath acht thuith Ruadhraighe é fhéin</span>
<lb n="417"/><span>'san chath cheudna.  Bhí bunadh eile a rabh Maol-Dorraidh mar ainm</span>
<lb n="418"/><span>ortha agus bhí cuid acusan fosta 'na bproinnsai a dTír-Chonaill.</span>
<lb n="419"/><span>Air fead trí cheud bliadhan bhí conspoid agus imreasan mór eadar</span>
<lb n="420"/><span>iadsan agus Clann Channanain fa thighearnas na tire.  A rith na 9adh</span>
<lb n="421"/><span>na 10adh agus na 11adh aoise mar léightear 'san tseanchas b'iomda</span>
<lb n="422"/><span>cath fuilteach a troideadh agus ba mhór an marbhadh a rinneadh air</span>
<lb n="423"/><span>an dá taobh gan de bhuntaiste acu acht géilleadh do bhunadh eile a</span>
<lb n="424"/><span>bhí ag éirigh líonmhar agus treunmhar mar bhí an mhuintear eile a</span>
<lb n="425"/><span>lagadh.  B'iad sin na Dálaigh nó Clann Dhomhnaill.  Chuir siadsan a</span>
<lb n="426"/><span>leath-taobh Clann Mhaoil-Dorraidh agus Clann Uí Cannanain 'san</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="427"/><p><span>12adh aois agus chongbhuigh siad réim na tíre go dtí lá dubh an</span>
<lb n="428"/><span>dubhluighe a ndéigh bhriste Chinn tSáile agus báis Aoidh Ruaidh nuair</span>
<lb n="429"/><span>a thionntuigh Ruadhraighe Ua Domhnaill a chúl air thalamh na h-Éireann</span>
<lb n="430"/><span>gan filleadh níos mó.  Glac an bunadh seo Ua Domhnaill mar</span>
<lb n="431"/><span>sloinneadh ó thaoiseach ar bh'ainm do Domhnall a fuair bás 'san</span>
<lb n="432"/><span>10adh aois.  Chlann Dálaigh an t-ainm a bhí ortha roimhe sin agus is</span>
<lb n="433"/><span>gráthach linn na Dálaigh a thabhairt air Chlann Uí Domhnaill go dtí</span>
<lb n="434"/><span>an lá atá aniu ann.  Seo mar a labhrann an file Ua Dubhgain ortha:—</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>“Tiocfa siad budh teand a dtriath</span>
<lb n="437"/><span>Clanna Dálaigh na ndonn sgiath,</span>
<lb n="438"/><span>Leo go choimhcheart gan críonadh</span>
<lb n="439"/><span>Oidhreacht ó na h-áirdríoghaibh.”</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>Is follas as sin gurbh é a gceart de réir oidhreachta a bheith na</span>
<lb n="442"/><span>n-áird-righthe.  Ceannphort ar bh'ainm do Dálach ó fuair bás 'san</span>
<lb n="443"/><span>bhliadhan 868 a d'fhág an sloinneadh sin ortha.  Deirtear gur de'n</span>
<lb n="444"/><span>bhunadh cheudna na Docartaigh a bhíodh 'na dtaoisigh air Innis Eóghain</span>
<lb n="445"/><span>agus do réir Leabhar na gCeithre Maighistear bhí duine acu.</span>
<lb n="446"/><span>Eachmarcach Ua Dochartaigh 'na thighearna air iomlan Thíre-Chonaill 'san</span>
<lb n="447"/><span>bhliadhan 1197.  Chuaidh cuid de na Dalaigh go Connacht 'san 12adh</span>
<lb n="448"/><span>aois agus ghreamuigh an t-ainm dóibh.  Air feadh cúig cheud bliadhan</span>
<lb n="449"/><span>'na dhéigh geibhthear tuairisc air chléir agus tuatai de Chlann Dálaigh</span>
<lb n="450"/><span>a rabh urram ortha le 'n-a linn agus cliú na ndéigh gConnacht agus</span>
<lb n="451"/><span>'san Mhumhan.  Acht mar a dubhradh cheana féin, Clann Uí Dhomhnaill</span>
<lb n="452"/><span>a thugtaoi ortha 'sa bhaile againn agus bhí siad a dtighearnas na</span>
<lb n="453"/><span>tíre go dtí tús na 17adh aoise.  Air léigheadh an tseanchais dúinn</span>
<lb n="454"/><span>chímid go rabh a sáith le déanadh acu: corr-uair bhíodh dá theaghlach</span>
<lb n="455"/><span>nó dís déarbhrathair a n-achrann fa mhaighistearacht na dúithche;</span>
<lb n="456"/><span>amanna eile bhíodh acu le n-a gceart a sheasadh a n-aghaidh na</span>
<lb n="457"/><span>dtaoiseach Gaedhealach nó cíos-chain a bhainnt amach le fuinneamh an</span>
<lb n="458"/><span>chlaidhimh; ba fhíor-mhinic iad fosta a bhfasta anns 'na Sasanaigh.</span>
<lb n="459"/><span>Má's inchreidte na seanchaidhe bíodh an namhaid 'na Ghaedheal nó 'na</span>
<lb n="460"/><span>Ghall b'annamh nach raibh an bhuaidh acu, nuair nach rabh conspoid agus</span>
<lb n="461"/><span>easaontacht eatora fhéin.  Bhíodh dóchas mór aig Clann Dhomhnaill</span>
<lb n="462"/><span>ag dul chun cogaidh dóibh óir bhí ceannphoirt mhaithe ortha, bhí lucht na</span>
<lb n="463"/><span>gcruch righin agus bhíodh cathach Chuilm-Cille air iomchar acu a</span>
<lb n="464"/><span>dtoiseach an tsluaigh.  A ndéigh catha Chula-Dreimhne bhíod an cathach</span>
<lb n="465"/><span>aig Clann Chonail agus tá cunntas 'san stáir gur duine de Chlann</span>
<lb n="466"/><span>mhic Rabhartaigh a bhíadh gha choimheadh.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>Ní Tír-Conaill amháin a bhí faoi réim na nDálach.  Bhí áiteacha</span>
<lb n="469"/><span>eile faoi smacht agus cíoschain acu.  Bhí tuaisceart Shligigh futha air</span>
<lb n="470"/><span>feadh tamaill fada agus is dóiche gur shíl siad gurbh' é a gceart</span>
<lb n="471"/><span>sealbh a ghlacadh air Chairbre a Sligeach mar gur bhain Cairbre Mac</span>
<lb n="472"/><span>Néill na naoi nGeall faoi 'san dúthaigh sin 'san 5adh aois.  Ní fhuil</span>
<lb n="473"/><span>amhras air bith orrainn nach rabhcineal éigin tighearnais aig prionnsai</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="474"/><p><span>Thíre-Conaill ós cionn mhuintir Íochtair Chonnacht agus go dtógadh</span>
<lb n="475"/><span>siad cíoscháin ann gidheadh nach raibh an greim ró-dhaingean acu air.</span>
<lb n="476"/><span>'San bhliadhan 1213 cuireadh Fionn Ua Brolchain go Cairbre chun</span>
<lb n="477"/><span>cíoschain a thógal.  Ba Fionn maor Domhnaill mhoir Uí Dhomhnaill.</span>
<lb n="478"/><span>Marbhuigh an file Muirchearteach Ua Dálaigh an maor le buille de</span>
<lb n="479"/><span>thuath.  Chuir Domhnall Cairbre faoi smacht agus chuir tóir air an</span>
<lb n="480"/><span>file go Clann Ricáird, as sin go Tuath-Mumhan as sin go Luimhneach,</span>
<lb n="481"/><span>ó Luimhneach go Baile-Cliath agus go h-Alban gur umhluig agus gur</span>
<lb n="482"/><span>iarr se maitheamhnas air Thighearna Thíre-Conaill.  Taisbeanann sin</span>
<lb n="483"/><span>cumhacht Domhnaill mhóir mar nach leigfeadh an eagla do thaoiseach</span>
<lb n="484"/><span>air bith comairce a thabhairt do Mhuirchearthach nuair a bhí Domhnall Mór</span>
<lb n="485"/><span>air a thóir.  Bhí Cáisleán Shligigh aig Clann Chonchobhair acht ma bhí is</span>
<lb n="486"/><span>cosamhail gur faoi áirdcheannas Uí Domhnaill.  Tá láimh-scríbhinn</span>
<lb n="487"/><span>a leabharlann Uilliam Betham aig tabhairt tuarisce air chomhcheangal</span>
<lb n="488"/><span>na margadh a rinneadh eadar Tighearna Thíre-Conaill agus Tadhg</span>
<lb n="489"/><span>Ua Conchabhair 'san bliadhan 1539.  Thug an Dálach sealbh an caisleáin</span>
<lb n="490"/><span>do Thadhg air na coinghealla seo: go mbéadh Tadhg fíor agus díl do</span>
<lb n="491"/><span>a gcomhnuidhe a n-aghaidh na nGaedheal agus na nGall agus é bheith</span>
<lb n="492"/><span>air chomhairle an Dálaigh a ngach ceist beag agus mor, 'sa bhaile</span>
<lb n="493"/><span>agus a gcéim, 'san chill agus 'san tuaith; go gcaithfeadh Tadhg an</span>
<lb n="494"/><span>eochar agus usaid an chaisleáin a thabhairt do am air bith, agus go</span>
<lb n="495"/><span>h-airid nuair a rachadh an Dálach chun a graithe a dhéanamh ann Íochtar</span>
<lb n="496"/><span>Chonnachta; nach mbeadh cead cogaidh na síothchána aig Tadhg gan</span>
<lb n="497"/><span>chomhairle agus toil an Dálaigh.  Bhí coinghealla eile sásta 'san</span>
<lb n="498"/><span>mhargail agus mhionnuigh Tadhg na comhtha uilig á coimhlíonadh.  Bhí</span>
<lb n="499"/><span>áird-easbog Thuama agus brathracha Dúin-na-nGall air an lucht a bhí</span>
<lb n="500"/><span>mar fhiadhnaise agus bannaidhe aig an mhargail sin.  Is cosamhail</span>
<lb n="501"/><span>nar seasadh a bhfad do'n mhargadh óir 'san bhliadhan 1597, leath cheud</span>
<lb n="502"/><span>bliadhan 'na déigh, bhí Mac Uí Chonchobhair Shligigh le Clifford, taoiseach</span>
<lb n="503"/><span>Sasanach, ag troid a n-aghaidh an Dálaigh.  Da bhliadhan tar éis sin</span>
<lb n="504"/><span>arís (1599) bhí sé air thaobh na Sasanach aig Cath Choirr Sléibhe lá</span>
<lb n="505"/><span>Fhéile Muire na Lughnasa nuair a ruaigeadh na Sasanaigh agus chaill</span>
<lb n="506"/><span>Clifford a cheann.  Nuair a caitheadh Ceann Clifford thar bhallai</span>
<lb n="507"/><span>Shligigh glac Mac Uí Chonchobhair eagla agus d'iarr se maitheamhnas.</span>
<lb n="508"/><span>Mar go rabh Aodh Ruadh Ua Domhnaill go fial agus bhí sé treun,</span>
<lb n="509"/><span>fuair fealltóir Shligigh pardún.</span></p>
<lb n="510"/>
<lb n="511"/><p><span>Tá cunntas fosta go raibh seórt éigin Áird-Thighearnais acu</span>
<lb n="512"/><span>air áitheacha a nDoire, a dTír Eóghain, a bhFear-Manach, anns na</span>
<lb n="513"/><span>Brefní agus a Ros-Comáin.  Do réir an tseanchais b'iomda ruaig</span>
<lb n="514"/><span>thug muintear Thír-Conaill air na h-áiteacha seo agus slaid na tíre</span>
<lb n="515"/><span>agus ag tógail cíosa.  Muna dabhthar sásta géilleadh bhí an Clann</span>
<lb n="516"/><span>Dálaigh abulta a gcíoschain a chruinniughadh an chuid ab' mhó de'n am.</span>
<lb n="517"/><span>Ní fhail aon amhras nach rabh cumhacht Clainn Uí Dhomhnaill air an taobh</span>
<lb n="518"/><span>amuigh do Thír-Chonaill.  Iad seo mar shomplai.  'San bhliadhan 1219</span>
<lb n="519"/><span>léightear a Leabhar na gCeithre Maighistear:  “Sluaiccheadh la</span>
<lb n="520"/><span>h Ua Domhnaill .i. Domhnall mór a nGairbhthrian Chonnacht da bhfuair</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="521"/><p><span>braighde i umhla Uí Ruairc i Uí Raighilligh i catha Aodha Finn uile i</span>
<lb n="522"/><span>gabhail do iar sin tre fhiraibh Mhanach go re milleadh lais gach conair</span>
<lb n="523"/><span>tres a ttudhcaid etir cill i tuaith doneach bai i ffreasabhra friss.”</span>
<lb n="524"/><span>Nuair a thugtar tuairisc air bhais Dhomhaill Mhór 'san bhliadhan 1241</span>
<lb n="525"/><span>seo mar a labhartar air:  “Domhnall mór mac Éccneacáin Hui</span>
<lb n="526"/><span>Domhnaill tighearna Tíre-Conaill, Fhear Manach, i Íochtar Condact</span>
<lb n="527"/><span>ca Coirrsliabh i Oirghiall o Chlár anuas.”  Mar an gceudna san</span>
<lb n="528"/><span>bhliadhan 1247 mharbhuigh Muiris Mcc Gearailt “Maoilseachlainn</span>
<lb n="529"/><span>Ó Domhnaill ticchearna Thíre Conaill, Cenel Maoin, Insi Eóghain</span>
<lb n="530"/><span>agus Fearmanach.”  Ceud bliadhan na dhéigh sin chímid na tiodail</span>
<lb n="531"/><span>cheudna acu .i. san bhliadhan 1333 goirtear “Tighearna Chinil Conaill,</span>
<lb n="532"/><span>Chinil Mhaóin, Insi Eóghain, Fhearmanach, Íochtar Chonnacht i na</span>
<lb n="533"/><span>Breifne” do Aodh Ua Domhnaill, Mac Domhnaill óigh.  Ceud</span>
<lb n="534"/><span>bliadhan 'na dheigh sin arís tá Niall garbh le lámh láidir ag cur</span>
<lb n="535"/><span>smacht air thaoisigh Fhear-Manach.  Is deacair a rádh go de an cineal</span>
<lb n="536"/><span>tighearnais a bhí acu; a dTír-Conaill bhí umhlughadh agus gradh dóibh;</span>
<lb n="537"/><span>air an taobh amuigh bhí umhlughadh agus eagla agus sliopach go leór a</span>
<lb n="538"/><span>bhí an géilleadh.</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>Shílfea gur ag troid a gcomhnuidhe a bhí siad acht ní fíor sin.</span>
<lb n="541"/><span>B'iomda fear crodha a fuair bás air Mhachaire an áir acht fuair cuid</span>
<lb n="542"/><span>acu bás suaimhneach agus cuid acu bás fhíor-naomhtha.  Bhí na Dálaigh, na</span>
<lb n="543"/><span>Maoil Dorraidh agus na Cannanáin 'na gcinn mhaithe do'n chreideamh.</span>
<lb n="544"/><span>Chuir Ruadhraighe Ua Cannanáin air bun Mainistear Easa Aoidh</span>
<lb n="545"/><span>Ruaidh fa tuairim an bhliadhan 1178.  Cuireadh suas Mainistear a</span>
<lb n="546"/><span>gCill-mhic-Nénain air bhallogai Cille Chuilm naomhtha.  Is dóiche gur</span>
<lb n="547"/><span>Aodh Óg, Mac Aoidh Ruaidh a chuir air bun é a dtoiseach na 16adh</span>
<lb n="548"/><span>aoise.  Fa coinne Óird-Naoimh Phroinnsias a togadh é.  De réir na</span>
<lb n="549"/><span>gCeithre Maigistear tionnsgnad Mainistear Dhúin-na-nGall (1474)</span>
<lb n="550"/><span>le Aodh Ruadh Mac Néill Ghairbh agus le n-a mnaoi Fionnguala inghean</span>
<lb n="551"/><span>Chonchobhair na sróna do bhraithre Shan Pronseis chun rath a n-anama.”</span>
<lb n="552"/><span>Cuid de na tightarnai a fuair bás naomhtha a n-aibít mhanaigh.</span>
<lb n="553"/><span>Domhnall mór 'san bliadhan 1241 a Mainistear Easa Aoidh Ruaidh.</span>
<lb n="554"/><span>'San bhliadhan 1333 fuair Aodh Mac Dhomhnaill óig bás a n-aibit</span>
<lb n="555"/><span>mhánaigh a n-Inis Shaimir.  Rinne Toirdhealbach Mac Néill Ghairbh an</span>
<lb n="556"/><span>rud ceudna a 1422 agus Aodh Óg, Mac Aoidh Ruaidh a 1537.</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>Ní fhuil feidhm agam chur síos air an meud a rinneadh air feadh an</span>
<lb n="559"/><span>ama a rabh Tír-Conaill faoi réim Gaedheal acht seo: is iomda fear</span>
<lb n="560"/><span>chrodha, calma, curata a tháinic go Cill-mhic-Nénain le Tighearnas</span>
<lb n="561"/><span>Thíre-Conaill a fhághail agus is iomda fear macánta, cneasda a</span>
<lb n="562"/><span>sheasaigh air Chloich-na-Ríogh acht ní rabh éinneach ní ba churata, ní ba</span>
<lb n="563"/><span>chreasda na aon duine a ba mhó a rabh grádh Dé agus grádh a thíre</span>
<lb n="564"/><span>ann na an t-óganach ud a fuair bás 'san Spáinn a n-aois a 29adh</span>
<lb n="565"/><span>bliadhna, Aodh Ruadh Ó Domhnaill.  Ní fhuil de cruthughadh a dhith</span>
<lb n="566"/><span>orrainn acht an brostughadh a thug sé do Mhuintear Thíre-Conaill</span>
<lb n="567"/><span>roimhe catha Choirrsléibhe lá Féile Muire an Fóghmhair 1599.  Bhí</span>
<lb n="568"/><span>mí-adh air Éirinn gur cailleadh go h-óg é.  Rinneadh priosunach go</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="569"/><p><span>fealltach de ag Rath-Mhaolain agus gan é a cúig mbliadhna deug.</span>
<lb n="570"/><span>I gceann trí mbliadhna nuair a d'éirigh leis a ndéigh dhá iarracht</span>
<lb n="571"/><span>fágháil saor ó ghreim na nGall bhain sa cúiteamh as an namhaid aig</span>
<lb n="572"/><span>Beal-an-átha-buidhe agus Corrsléibhe.  Acht faraor! díoghbháil</span>
<lb n="573"/><span>dearcaidh cuir lá dubh Chinn t-Sáile deireadh le réim Gaedheal.</span>
<lb n="574"/><span>Cuaidh Aodh Ruadh chun na Spáinne le congnamh a chuartughadh acht</span>
<lb n="575"/><span>chuir a bhás críoch le dochas na h-Éireann.  Géilleadh do chumacht</span>
<lb n="576"/><span>Sasana de réir a chéile mar nach rabh uain buaidhe 'sa bhaile na a</span>
<lb n="577"/><span>gcéin.  Ní rabh maith ann sin: bhí talamh na h-Éireann de dhith air</span>
<lb n="578"/><span>ghrabairí Gallda.  B'éigean do Aodh Ua Néill agus Ruadhraighe</span>
<lb n="579"/><span>Ua Domhnaill teicheadh sul a gcuirfí chun báis iad mar cuireadh</span>
<lb n="580"/><span>an té nar imthigh.  Ba sin deireadh riaghaltais Gaedheal a dTír-Conaill.</span>
<lb n="581"/><span>Ó shoin ní rabh ós ár gceann acht tiorantaí Gallda a plánntaladh</span>
<lb n="582"/><span>annseo le saoir na tíre a staonadh.  Acht tá súil as Dia againn</span>
<lb n="583"/><span>go dtiochfaidh an lá a mbéidh Éire arís faoi réimh rathmhar na</span>
<lb n="584"/><span>nGaedheal.  Ní fhuil annsin acht an ceart mar adubhairt Domhnall Óg</span>
<lb n="585"/><span>Ua Domhnaill air theacht as Alban do go Cill-mhic-Nénain 'san</span>
<lb n="586"/><span>bhliadhan 1258:  “Go mbiadh a dhomhan féin ag gach fear.”</span></p>
<lb n="587"/>
<lb n="588"/><p><span>MARBH AR SON NA h-ÉIREANN.</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>Do thosnuigh an ceol go h-aoibhinn caoin</span>
<lb n="591"/><span>Do bhrostuigh na daoine chun damhas go mear</span>
<lb n="592"/><span>Do chualas na cloga ag labhairt go glinn</span>
<lb n="593"/><span>Is an tonn ag rith ar an dtráigh isteach.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Agus dubhart: tá a chorp ar an dtráigh anois</span>
<lb n="596"/><span>Agus sgeidheann an mhuir le n-a thaoibh go pras</span>
<lb n="597"/><span>Cromann an cailín ós chionn a chinn</span>
<lb n="598"/><span>Is tiormuigheann an deor ó 'n-a súilibh glas.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>Is go deo arís ins na páirceann ciúin</span>
<lb n="601"/><span>Nuair a bheidh an mhaidin go cúmhra glé</span>
<lb n="602"/><span>Is an ghealach go faon is an ghrian go h-árd</span>
<lb n="603"/><span>Is an t-eas ró-chubharach le glór ag sgéidheadh.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Ní chloisfead a gháire; is cois an chuain</span>
<lb n="606"/><span>Ní fheicfead a bhárc ar an lóchán dheas</span>
<lb n="607"/><span>Is ní fheicfeadh a lámh ar a chlaidheamh gheal ghlé</span>
<lb n="608"/><span>'Sé ag druidim go teann leis an namhaid isteach.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>Acht tiocfad go minic san oidhche séimh</span>
<lb n="611"/><span>Gan neach im fhocair fa dhéin a uaighe</span>
<lb n="612"/><span>Agus guidhfead a anam i bhflaitheas Dé</span>
<lb n="613"/><span>Is an tír a ghrádhaigh sé bheith glórmhar buadhach.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>MAONAS Ó DOMHNAILL.</span>
<lb n="616"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="617"/><p><span>OIDE MÚINTE NA mBOCHT. — II.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>DE DHUALGASAÍBH AN CHRÍOSTAÍ.</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>C. — Cad a cheanglann an creideamh ar Chríostaí.</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>F. — Ceanglann air, reacht agus dlí Chríost do chreidiúint in a</span>
<lb n="624"/><span>chroidhe agus é' admhail len a theangain.  “Leis an gcroidhe</span>
<lb n="625"/><span>creidimíd chun fíoraonachta agus leis an mbéal, admhuighmíd chun</span>
<lb n="626"/><span>slánuithe.”  (Romh. 10 10.)</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>TEAGASC. — Is éigean don Chríostaí gach ní d'fhoillsigh Dia agus</span>
<lb n="629"/><span>d'admhuigheann an Eaglais do chreidiúint in a chroí' go dílis dáiríribh,</span>
<lb n="630"/><span>óir is le fírinne agus le díograis nách foláir réir Dé dhéanamh, gan</span>
<lb n="631"/><span>chlisteacht, gan chealg, gan chlaon-chrábha, de brígh go bhfeiceann sé</span>
<lb n="632"/><span>na smaointe is dorcha agus is doimhine ins an gcroí', agus ná fuil</span>
<lb n="633"/><span>aon ní folaightht ná foillseóchar ar an lá dhéidheanach.  Is éigean</span>
<lb n="634"/><span>mar a' gcéadna don Chríostaí creideamh agus dlí Chríost d'admháil</span>
<lb n="635"/><span>ós árd go h-oscailthe chun onóra Dé.  Uime sin má fiafruightear</span>
<lb n="636"/><span>dhíot i bhfiaghnaise righthe agus uachtarán na talmhan (gídh gur bhfuath</span>
<lb n="637"/><span>leo creideamh) “cad é an creideamh gur de thu” tá sé d'fhiachaibh</span>
<lb n="638"/><span>ort a admháil go dána gur Críostaí agus Caitiliceach tu; agus dá</span>
<lb n="639"/><span>ráinéoch' de dhruim an chreidimh sin, go gcuirfí chun báis tú, ní</span>
<lb n="640"/><span>foláir duit é' fhuilingt go foighneach ar nós na n-Apstal agus</span>
<lb n="641"/><span>fiadhnaisí an chreidim, níos túisce ná a shéanfá do chreideamh óir</span>
<lb n="642"/><span>“is éigean réir Dé do dhéanamh i gcomhnuí seachas réir daoine” (Gniomh</span>
<lb n="643"/><span>5 29) Dé bhrígh go ngeallan Críost mar luachsaothair “an té'</span>
<lb n="644"/><span>admhuigheann mise i bhfiadhnaise daoine admhóchad-sa é i bhfiadhnaise</span>
<lb n="645"/><span>m'Athar atá ar neamh” (Mat. 10 32).  Agus ar an dtaobh eile “an</span>
<lb n="646"/><span>té shéanann mise i bhfiadhnaise daoine, séanfad-sa é i bhfiadhnaise</span>
<lb n="647"/><span>m'Athar atá ar neamh.”  Is éigean don Chríostaí a chreidtamh</span>
<lb n="648"/><span>d'admháil in a gníomhtharaibh ar son a leasa féin agus ar son leasa</span>
<lb n="649"/><span>na gcomharsan chun cách do tharraingt ón seachrán, agus do thabhairt</span>
<lb n="650"/><span>ar an dtréad gcóir go h-Eaglais Chríost.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>FOIRCEADAL. — Tabhair mola go buan do Dhia i dtaobh tu'</span>
<lb n="653"/><span>ghairmeadh ar an gcreideamh bhfíor; i dtaobh mar do dhein sé Críostaí</span>
<lb n="654"/><span>agus Caitiliceach díot.  Féach, cionnus chómhfhreagraís le d' chreideamh</span>
<lb n="655"/><span>nó 'r ghabhais bun-ós-cionn leis: ar admhuighis go h-oscailthe é nuair</span>
<lb n="656"/><span>ba ghádh é; nó ar chuiris do chreideamh i bhfeidhm le deagh-oibhreachaibh</span>
<lb n="657"/><span>do shoillséoch' cách le lonnra do dheagh-shompla.  Ná glac náire</span>
<lb n="658"/><span>choidhche ag admháil an tsoiscéil nó ag leanúint na ndeagh-bhéas a</span>
<lb n="659"/><span>threóruigheann don aoibhneas shíoruí; acht gaibh eagla agus náire</span>
<lb n="660"/><span>idtaobh gan do bheatha do bheith do réir do chreidimh agus idtaobh mar</span>
<lb n="661"/><span>thréigis slighthe Dé agus casán do leasa, ag leanúint cosa an</span>
<lb n="662"/><span>tsaoghail shuaraigh so a thuilleann díomádh agus doirbhéas síoruí don</span>
<lb n="663"/><span>bhuidhin a leanann iad.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>AN t-ATHAIR LIAM UA h-UALLACHÁIN, do sholáthair.</span>
<lb n="666"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="667"/><p><span>AS DUILLEÓIG I gCOLÁISDE SAN ISIDÓIR 'SA RÓIMH</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>DÁN ARÁIS.</span>
<lb n="670"/><span>1654.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>As baile mar ainm árás.  Baile nimhneach nuadhphálás</span>
<lb n="673"/><span>Baile gáin-neamuil ga, baile gráineamhuil gallda.</span>
<lb n="674"/><span>Baile na nolc sna niolach.  Baile cogthach sinnsiolach</span>
<lb n="675"/><span>Baile brosgurtha na ccath.  Baile cosgartha curach.</span>
<lb n="676"/><span>Árás déis cráidhte na cclann. go smiora bhfódaibh freamhán</span>
<lb n="677"/><span>crádhfhás anall do iomchair. ár fhás ann ar éirionnchaibh.</span>
<lb n="678"/><span>Do thuit na thimchioll mo nuair. a mbith bhuan bheith go diombuan</span>
<lb n="679"/><span>adhbhadh fuinidh dhá cheannach nuimhir adhbhal éireannach</span>
<lb n="680"/><span>Ar a raibh ríoghradh toghtha. cinn chosnaimh is cabhortha</span>
<lb n="681"/><span>as dursan a ndul don bhás. a mbhun [sic] ursan ag árás.</span>
<lb n="682"/><span>Nír bhfiu Árás triúr don tréad. renucht do chuaidh ó choimhéud</span>
<lb n="683"/><span>fir bheódha go bhfraoch feadhma. teóra laoch chunláin fheadhma.</span>
<lb n="684"/><span>Do thuit léoghan dúin droma. isin iorghail eatorra</span>
<lb n="685"/><span>Fear a ngoil bhunata baill. mar choin ccurata cculainn.</span>
<lb n="686"/><span>Púcht agus creach a chinidh. Éumonn dána ó duibhidhir</span>
<lb n="687"/><span>dréuchta comhthruim cor a ghním. a cconchluinn chon an chleitín</span>
<lb n="688"/><span>Do réir gach garma dhár ghlac. dá madh saoghlach an seabhac</span>
<lb n="689"/><span>dob oirdhearc a chlú sa cháil. dú na noirbheart an anáir.</span>
<lb n="690"/><span>Ó do chaill coill na manach. biaidh go buan a ndaoranach</span>
<lb n="691"/><span>A mheanma mhear sníomh a smacht. a ghean sa dhíon sa dhaonnacht</span>
<lb n="692"/><span>Do thuit ann idir an bhféinn.  Piarus mhac Risdeird roiréidh</span>
<lb n="693"/><span>nár bhaoth snár bhónda gér bhóg.  Laoch bá cródha ná ciotóg.</span>
<lb n="694"/><span>Piarus builtéar [sic] branán slógh. budh ag cách fá dhobrón</span>
<lb n="695"/><span>Beithir bhuadha ar ar ghnáith gean. a ráith cuala dhá chaoineadh.</span>
<lb n="696"/><span>Coileán do chuaine na mál. as cian do chosnaim drongan</span>
<lb n="697"/><span>sí dhealmha saora na fir. craobha fíneamhna feimhin.</span>
<lb n="698"/><span>Sliocht Méig Phiaruis Phuirt na ród. bá háirmheach éachta a nallód.</span>
<lb n="699"/><span>Le cosg gach caisde a mbaoghal. posd gaisge na ngallghaodhal.</span>
<lb n="700"/><span>Do thuit lán gréugach gníomhach. ionnsaightheach nár bimshníomhach</span>
<lb n="701"/><span>déis a láin gábhadh is gal.  A ndáil áladh is iorghal.</span>
<lb n="702"/><span>Séumas mhac gearailt na nghlonn. onchú bá fras a bhforlonn</span>
<lb n="703"/><span>míleadh nár mhoirtill bálta. fírfhear foirtill farránta.</span>
<lb n="704"/><span>Ar fhás ar an ár os fás. san tár fó raoir ar rofhás —</span>
<lb n="705"/><span>Giodh gairm dhon bhaile gho bás. as baile mar ainm Árás.</span></p>
<lb n="706"/>
<lb n="707"/><p><span>[Ar an druim] Dán Aráis.</span>
<lb n="708"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="709"/><p><span>SEANMÓIN AR FHUIL RÓ UASAIL CHRÍOST.</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>Ó'N ATHAIR RISTEÁRD PLÉIMEANN.</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>Thug sé grádh dhúinn agus do ghlan sé dhínn na peacaí le n-a chuid fola.</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>Nuair a dhein an duine an peacadh do chaill sé a cheart agus a</span>
<lb n="716"/><span>theideal chun a bheatha shaoghail agus chun na beatha síorruidhe.  Tháinig</span>
<lb n="717"/><span>bás spioradálta air agus níorbh fholáir beatha nárbh í beatha an</span>
<lb n="718"/><span>chionntaigh í do thabhairt suas do Dhia chun cirt Dé do shásamh.</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Ní raibh aoinne chun na h-ídhbirte sin do dhéanamh ach Íosa Críost,</span>
<lb n="721"/><span>an t-aon atá neamh-chionntach, an t-aon atá naomhtha, an t-aon atá</span>
<lb n="722"/><span>fíoraonta go h-iomlán uaidh féin; is é cruthuightheóir an domhain é,</span>
<lb n="723"/><span>agus is maith leis é féin do thabhairt suas mar bhictim ar ár son-ne,</span>
<lb n="724"/><span>anacróirí bochta atá i mbraighdeanas ag an mac mallachtain.  Seo</span>
<lb n="725"/><span>mar adubhairt naomh Pól:  Agus sinn-ne fós n-ár bpeacachaibh do</span>
<lb n="726"/><span>fhulaing Críost bás ar ár son.  Sin í cainnt naomh Pól.  Ní raibh</span>
<lb n="727"/><span>tuillte againn-ne ach díbhfeirg Dé, agus tháinig truagh ag ár</span>
<lb n="728"/><span>Slánuightheóir dúinn.  D'fhulaing sé bás ar ár son, agus thug sé le</span>
<lb n="729"/><span>taisbeáint dúinn méid a ghrádha dhúinn.</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>Do dhoirt sé a chuid fola ró uasal ar ár son-ne.  Is mór an</span>
<lb n="732"/><span>obair do dhuine a chuid saidhbhris do thabhairt uaidh ar son an fhir thall.</span>
<lb n="733"/><span>Ach a chuid fola do dhortadh ar son duine eile, pé h-é féin, gníomh</span>
<lb n="734"/><span>uasal thar na beartaibh iseadh é sin.  Is í an fhuil tobar na beatha.</span>
<lb n="735"/><span>Saidhbhreas do-labhartha iseadh í.  Acht cad adéarfad le fuil Íosa</span>
<lb n="736"/><span>Críost féin.  Is í fuil Dé í, go bhfuil a luach gan teóra.  Saidhbhreas</span>
<lb n="737"/><span>an tsaoghail go léir agus saidhbhreas na bhflaitheas is neamh-nídh iad</span>
<lb n="738"/><span>seachas an fhuil ró naomhtha so.  Beatha na ndaoine go léir a mhair</span>
<lb n="739"/><span>riamh agus a mhairfidh, is neamh-nídh í seachas aon bhraon amháin d'fhuil</span>
<lb n="740"/><span>ró uasal Mhic Dé.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>Do dhoirt sé a chuid fola go h-iomlán dúinn.  Is ar éigin a bhí</span>
<lb n="743"/><span>sé ar an saoghal agus do thug sé urraidheacht fé sgein an tímcheall-</span>
<lb n="744"/><span>ghearradh ar an ngnó a bhí aige le déanamh dúinn.  I ngáirdín na</span>
<lb n="745"/><span>gcrann n-ola do rith an fhuil ina braonachaibh reamhra le n-a chorp ró</span>
<lb n="746"/><span>naomhtha go dtí gur fhliuch sí an talamh go léir.  Fé sna sgiúirsíbh do</span>
<lb n="747"/><span>sgeinn sí ar fuid an tseómra agus do bhreac sí na fallaí.  Do</span>
<lb n="748"/><span>cuireadh an choróinn dheilgneach ar a cheann agus do bhí a chuid fola ag</span>
<lb n="749"/><span>sileadh go flúirseach.  Tá rian na fola le feicsint ar an slighe atá</span>
<lb n="750"/><span>ag dul go Calbhari.  Agus é ar an gcrois gcéasta gluaisean an</span>
<lb n="751"/><span>fhuil ina slaodaibh ó n-a chosaibh agus ó n-a lámhaibh.  Má fhanan braon</span>
<lb n="752"/><span>fánach ann ní fada a dh'fhanan, mar tigean an taoiseach céad agus</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="753"/><p><span>sáidhean sé an tsleagh tré n-a chroidhe ró naomhtha agus tigean amach</span>
<lb n="754"/><span>an braon deireannach d'á bhfuil fágtha ann.  Ó, a Dhia, do thugais uait</span>
<lb n="755"/><span>an braon deireannach ded chuid fola ar ár son; nách é is lugha is</span>
<lb n="756"/><span>gann dúinn-ne bheith ag sileadh na ndeór.  Dá mbadh ná beadh ann</span>
<lb n="757"/><span>ach duine den choitcheanntacht nú duine iasachta, do ghlacfadh truagh</span>
<lb n="758"/><span>sinn dó; ach tusa, ár gcruthuightheóir, ár nDia, is uathbhásach mar a</span>
<lb n="759"/><span>dheinean tú linn é.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>Ar ár son-ne do dhein sé an méid sin go léir.  Ar dtúis, chun</span>
<lb n="762"/><span>sinn do chosaint ar dhíbhfeirg Dé.  Nuair a tháinig aingeal an ídighthe</span>
<lb n="763"/><span>isteach san Éigipt agus do chuir chun báis an chéad-ghein ins gach</span>
<lb n="764"/><span>teaghlach, do sgaoil sé thairis gach tigh go raibh a ursanna breacthe le</span>
<lb n="765"/><span>fuil uain na cásga.  Is é Críost an t-uan fírinneach; óir thug a chuid</span>
<lb n="766"/><span>fola sinn saor ó dhíbhfeirg Dé.  Agus annsan, chun sinn do ghlanadh</span>
<lb n="767"/><span>ó n-ár bpeacaíbh.  Nuair a tháinig cathughadh ar Dhia i dtaobh cruthughadh</span>
<lb n="768"/><span>an duine, d'osgail sé cómhleanna uisgidheacha na spéarach, agus do</span>
<lb n="769"/><span>órduigh sé d'uisgidheachta an domhain sgéith de dhruím an tailimh</span>
<lb n="770"/><span>le h-aghaidh an domhain do ghlanadh ó thruailliú; do dhein na</span>
<lb n="771"/><span>h-uisgidheacha an talamh do ghlanadh, ach ní raibh ar a gcumas na</span>
<lb n="772"/><span>h-anamnacha do ghlanadh.  Níorbh fholáir fuil do dhortadh chun coinsiais</span>
<lb n="773"/><span>an duine do ghlanadh agus do chur ar deagh-staid.  D'á bhrígh sin do</span>
<lb n="774"/><span>dhein náisiúin an domhain ofrálacha fola do dhéanamh chun Dé, ach de</span>
<lb n="775"/><span>réir focail naomh Pól, ní féidir d'fhuil damh ná d'fhuil reithí peacadh</span>
<lb n="776"/><span>do thógaint chun siubhail.  Dá mbadh rud é go ndoirtfí fuil na cine</span>
<lb n="777"/><span>daona go léir níorbh fhéidir di smól aon pheactha amháin do ghlanadh</span>
<lb n="778"/><span>d'anam aon duine amháin.  Bhí ar ár gcumas an peacadh a dhéanamh;</span>
<lb n="779"/><span>ní raibh ar ár gcumas leór-ghníomh a dhéanamh ann.  Níorbh fhéidir ach</span>
<lb n="780"/><span>d'fhuil Dé cúiteamh a dhéanamh leis an Athair síorraidhe as an</span>
<lb n="781"/><span>bpeacadh.  Labhran an fhuil sin níos aoirde ag glaodhach ar Dhia</span>
<lb n="782"/><span>trócaire do dhéanamh orainn ioná mar a labhair fuil Abeil ag glaodhach</span>
<lb n="783"/><span>díbhfeirge Dé ar Chain.  Ní raibh ar chumas aon fhola eile ach í anam</span>
<lb n="784"/><span>an pheacthaigh do ghlanadh agus teintreacha ifrinn do chuir ar neamh-nídh</span>
<lb n="785"/><span>dho.  Ní raibh ar chumhas aon fhola eile ach í toibreacha na ngrást, is</span>
<lb n="786"/><span>iad san na sácramíntí, do chur ar bun, toibreacha a leigean isteach</span>
<lb n="787"/><span>ar an anam luacht saothair páise an tSlánuightheóra chun sinn do</span>
<lb n="788"/><span>nighe agus do neartú.  Do dhoirt sé an fhuil sin, agus tháinig athrú</span>
<lb n="789"/><span>iongantach ar an saoghal.  Do mhúin na h-aspail do sna daoine grádh</span>
<lb n="790"/><span>a thabhairt d'Íosa Críost.  Do dhoirt na mairtíreacha a gcuid fola</span>
<lb n="791"/><span>le h-athas fé fhiacla an bheithidhigh chraosaigh mharbhthaigh, nú fé fhaobhar an</span>
<lb n="792"/><span>chlaidhimh.  Do ghlan na maighdineacha a gcuid éadaigh i bhfuil Chríost,</span>
<lb n="793"/><span>agus do fuaradar mar dhualgas an t-uan do leanamhaint pé áit</span>
<lb n="794"/><span>n-a dtéidheann sé.  “An mhuinntir seo go bhfuil na h-éadaí geala</span>
<lb n="795"/><span>úmpa ce h-iad féin, nú cá dtángadar.  Is iad an mhuinntir iad a</span>
<lb n="796"/><span>gheal a gcuid éadaigh i bhfuil an uain.”</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>Tá an rud céadna ag an bhfuil ró naomhtha á dhéanamh gach aon</span>
<lb n="799"/><span>lá; tá sí á sgaipeadh ar fuid an domhain tré sna sácramíntí; táid</span>
<lb n="800"/><span>na h-anamnacha aici á nglanadh; táid na fíoraoin aici á gcur i méid.</span>
<lb n="801"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="802"/><p><span>Acht samhluightear dam go gcloisim an dia-mhasladh uathbhásach úd</span>
<lb n="803"/><span>“Bíodh a chuid fola orainn-ne agus ar ár gclainn.”  Má tá an</span>
<lb n="804"/><span>peacadh againn á dhéanamh, nách amhlaidh atáimíd ag satailt ar an bhfuil</span>
<lb n="805"/><span>uasail sin.  Nách amhlaidh atá a toradh againn á chur ar neamh-nídh</span>
<lb n="806"/><span>chómh fada a's a théidheann aon tairbhe a dh'fhéadfadh sí a dhéanamh</span>
<lb n="807"/><span>dúinn.  Nách amhlaidh a chuirimíd i n-áirithe dhúinn féin i gcóir na</span>
<lb n="808"/><span>síorraidheachta an teine ná trághan a teas go deó.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Bhí fear óg uasal ann agus do mheas sé go raibh a mháthair, a bhí</span>
<lb n="811"/><span>tar éis bháis, ag tabhairt cómhairle a leasa dho.  “An amhlaidh,” ar</span>
<lb n="812"/><span>sise, “do thugas ar an saoghal thu agus do thógas thu chun go</span>
<lb n="813"/><span>dtabharfá thu féin suas do neithibh baothe an tsaoghail.  Bíodh do</span>
<lb n="814"/><span>ghreann ar na neithibh a bhainean le Dia.”  Do-chuaidh an chomhairle i</span>
<lb n="815"/><span>bhfeidhm air; thug sé druim láimhe leis an saoghal; do dhein naomh mór</span>
<lb n="816"/><span>de; naomh Bernard is ainm do.  Má tá comhacht chómh mór san i</span>
<lb n="817"/><span>nglór máthar, nár chóir go mbeadh comhacht i nglór Íosa agus é ag</span>
<lb n="818"/><span>glaodhach orainn ár leas a dhéanamh.  “Cad é an tairbhe dhuit,” ar</span>
<lb n="819"/><span>seisean, “mo chuid fola.  An amhlaidh a dhoirteas í chun go mbeifeá-sa</span>
<lb n="820"/><span>ag tabhairt a sriain féin do t-ain-mhiantaibh, agus a d'iarraidh do mhian</span>
<lb n="821"/><span>do shásamh le drúis, le meisge, le h-uabhar, le mór-is-fiú, le</span>
<lb n="822"/><span>h-eirghe-in-áirde, le baois an tsaoghail.”</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>Sin é guth an Tighearna ag labhairt linn-ne.  Caithimís uainn an</span>
<lb n="825"/><span>peacadh ar fad.  Tugaimís cluas do chainnt an tSlánuightheóra.  Is</span>
<lb n="826"/><span>eadh, a Thighearna, tugaimíd suas duit ár gcroidhe; bíodh sé ar lasadh</span>
<lb n="827"/><span>le grádh dhuit feasta.  Bíodh ár mbeatha agat, bíodh ár gcuid fola</span>
<lb n="828"/><span>agat má's toil leat é; bímís féin agat ar an saoghal so, agus ar</span>
<lb n="829"/><span>an saoghal eile ar feadh na síorraidheachta</span></p>
<lb n="830"/>
<lb n="831"/><p><span>AN FÁNUIDHE.</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>Tá an fháinnleog ann</span>
<lb n="834"/><span>Os chionn na loch</span>
<lb n="835"/><span>Tá an feur go h-úr</span>
<lb n="836"/><span>Is an ghaoth go bog.</span></p>
<lb n="837"/>
<lb n="838"/><p><span>Bíonn tormán tonn</span>
<lb n="839"/><span>I gcoinnibh do thrágha</span>
<lb n="840"/><span>Ag gabháil dom' chluasaibh ó lá go lá</span>
<lb n="841"/><span>Ó, a Éire, is trúagh me uait ar fán.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>MAONAS Ó DOMHNAILL.</span>
<lb n="844"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="845"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL.</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>AN tSÍORRAIDHEACHT.</span></p>
<lb n="848"/>
<lb n="849"/><p><span>(a) Ní do'n aimsir a cruthuigheadh tu ach do'n tsíorraidheacht.  Cuir</span>
<lb n="850"/><span>tú féin i dtreo gan righneas i gcóir na síorraidheachta.</span></p>
<lb n="851"/>
<lb n="852"/><p><span>(1) Tá an dá shíorraidheacht ann.  Síorruidheacht fé áthas agus</span>
<lb n="853"/><span>síorruidheacht fé bhrón.  Mar sin a cheap Dia, agus níl</span>
<lb n="854"/><span>aon dul as agat.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>(2) Tá do rogha agat de'n dá thaobh; tá saor-thoil agat chuige</span>
<lb n="857"/><span>sin; dein do thogha anois.</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>(3) Luigh isteach ar an ngnó gan mhoill, agus dein go</span>
<lb n="860"/><span>dúthrachtach dicheallach é.  Is ana chontabhartach ar fad é</span>
<lb n="861"/><span>chur ar athlá.</span></p>
<lb n="862"/>
<lb n="863"/><p><span>(b) Tá an tsíorraidheacht ag druidim leat.  Ná leog uait in</span>
<lb n="864"/><span>aistear oiread a's aon neomat amháin.</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>(1) Tá na laetheanta agus na bliana ag imtheacht ar cos-in-</span>
<lb n="867"/><span>áirde.  Ní fios cad é an neomat n-a dtiocfidh an</span>
<lb n="868"/><span>tsíorruidheacht ort.</span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p><span>(2) Tá ar do chumas gach uile neomat aoibhneas do chur i</span>
<lb n="871"/><span>n-áirithe dhuit féin i gcóir na síorruidheachta.</span></p>
<lb n="872"/>
<lb n="873"/><p><span>(3) Tá ar do chumas, mar an gcéadna, brón agus pianta</span>
<lb n="874"/><span>do chur i n-áirithe dhuit féin i gcóir na síorruidheachta.</span></p>
<lb n="875"/>
<lb n="876"/><p><span>(c) Isé an bás an dul isteach chun na síorruidheachta.</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>(1) Go dtí go dtiocfidh an bás ort, níl deimhn agat cad tá</span>
<lb n="879"/><span>le h-imtheacht ort ar an saoghal eile.</span></p>
<lb n="880"/>
<lb n="881"/><p><span>(2) Ach ansan beidh an sgéal agat mar a bheidh sé.  Ní féidir</span>
<lb n="882"/><span>é athrú.  Ní féidir go deó a mhalairt de sgéal a bheith</span>
<lb n="883"/><span>agat.  Má bhíon tú saor sabhála an uair sin, ní baoghal</span>
<lb n="884"/><span>duit feasta.  Má bhíon tú ar an ndream damanta, ní</span>
<lb n="885"/><span>bheidh fuasguilt le fághail agat go deó.</span></p>
<lb n="886"/>
<lb n="887"/><p><span>Dein do mhachtnamh air sin.</span></p>
<lb n="888"/>
<lb n="889"/><p><span>R. P.</span>
<lb n="890"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="891"/><p><span>CUSTOS, QUID DE NOCTE?</span></p>
<lb n="892"/>
<lb n="893"/><p><span>ÍDHBIRT AR ÍDHBIRT — I.</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>Donnchadh Ua Loingsigh d'aistrigh ó'n bhFrainncis é.</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>Custos, quid de nocte?</span></p>
<lb n="898"/>
<lb n="899"/><p><span>Ná fuil an oidhche dorcha go maith?  Cad a chímíd ann?  Naimhde</span>
<lb n="900"/><span>tuisgionacha cumasacha agus cíocras an domhain ortha chun ár gcurtha</span>
<lb n="901"/><span>ar aimhleas ár n-anmann.  Ní háil leo sinn atá i n-ár sagairt, mar</span>
<lb n="902"/><span>ní háil leo Dia féin.</span></p>
<lb n="903"/>
<lb n="904"/><p><span>A fharaire, cad é do thuairim de'n oidhche?</span></p>
<lb n="905"/>
<lb n="906"/><p><span>Cad a chíonn fear cosanta cathrach na n-anmann!  Neamhnídh</span>
<lb n="907"/><span>geall leis.  Cathain osclochamuíd ár súile, súile an tsagairt, súil</span>
<lb n="908"/><span>le féachaint?  Táid na daoine ag déanamh aimhlis a n-anmann,</span>
<lb n="909"/><span>cuirtear ar a n-aimhleas iad ós cómhair ár súl, agus sinne ghá</span>
<lb n="910"/><span>fhiafruighe dínn féin, cia chuirfidh ar a leas iad?</span></p>
<lb n="911"/>
<lb n="912"/><p><span>Cia dhéanfaidh é? rinne, na sagairt.  Tá an domhan uile ag</span>
<lb n="913"/><span>dul chun an donais … cia chuirfidh cosc leis?  Ní hé an gnó</span>
<lb n="914"/><span>saoghalta, ach gnó na n-anmann atá i gceist.</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>I lár na huaire seo, ceist ar leithligh is eadh an cheist a</span>
<lb n="917"/><span>cheangalann nó a scaoileann, ceist an chreidimh, cia réidhteochaidh í?</span>
<lb n="918"/><span>An sagart, agus an sagart amháin.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>Cad tá ann chun an gnó so a dhéanamh, chun tróda i n-a aonar</span>
<lb n="921"/><span>i n-aghaidh na ndroch-mhianta neamh-shrianta atá dár n-ionnsuidhe i</span>
<lb n="922"/><span>bhfuirm framasúntachta?</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>Cad é féin?  Dia, tá neart Dé ann; is é Íosa de Nasaret é.</span>
<lb n="925"/><span>… “Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra …</span>
<lb n="926"/><span>sicut misit me Pater, et Ego mitto vos.” …</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>Cad chuige gur deineadh teachta de'n tsagart?</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>Chun an domhain a shlánú — chun é shlánú i gceart, dáríríbh.  Agus</span>
<lb n="931"/><span>ní dhéanfaidh aoinne' acht an sagart a shlánú.</span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>Is chuige sin ceapadh an sagart, is chuige sin deineadh sagart</span>
<lb n="934"/><span>de, chun na hanmanna a shlánú agus sain amháin.  Ní dó féin an</span>
<lb n="935"/><span>sagart, ach do dhaoinibh eile, do sna hanmannaibh.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>“Omnis namque pontifex ex hominibus assumptus, pro homi-</span>
<lb n="938"/><span>nibus constituitur in his quæ sunt ad Deum, ut offerat dona et sacri-</span>
<lb n="939"/><span>ficia pro pecatis” (Hebr. V.).</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>Sin í a ghairm-beathadh agus dá bhrigh sin críoch a bheathadh.  Agus</span>
<lb n="942"/><span>ní thiocfaidh sé uirthi seo ach tré anmanna a shlánú.  An dualgas so,</span>
<lb n="943"/><span>an ghairm-beathadh so, is é Dia, moladh go deo leis a chuir ar an</span>
<lb n="944"/><span>sagart é.</span>
<lb n="945"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="946"/><p><span>Tá a rogha féin ag Dia; is féidir Dó 'pé duine is toil leis a</span>
<lb n="947"/><span>thoghadh, agus ní'l de bhac Air gnó ná cúram a chur ar a rogha duine:</span>
<lb n="948"/><span>“Non vos me elegistis, sed Ego elegi vos et posui vos ut eatis et</span>
<lb n="949"/><span>fructum afferatis.”</span></p>
<lb n="950"/>
<lb n="951"/><p><span>Nuair a dheineann Dia an toghadh, agus nuair a cheapann Sé</span>
<lb n="952"/><span>dualgas do dhuine, glacann an sagart leis seo, an uair ghlacann</span>
<lb n="953"/><span>sé na húird bheannuighthe.  Annsain bíonn gairm beathadh aige, bíonn</span>
<lb n="954"/><span>sé ceapaithe innealta chun anmanna a shlánú.  Ní thig leis diúltú</span>
<lb n="955"/><span>do'n ghnó a cheap Dia dhó.</span></p>
<lb n="956"/>
<lb n="957"/><p><span>Is é dualgas an fhiréin glóir a thabhairt do Dhia agus mar sin</span>
<lb n="958"/><span>a anam fhéin a shlánú; ach tá sé ceapaithe do'n tsagart na hanmanna</span>
<lb n="959"/><span>a shlánú agus mar sin Dia do ghlóiriú.  Sin í an fhírinne.  Cia</span>
<lb n="960"/><span>fhéadfaidh a bréagnú?</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>Ar a shon sain, is le Dia na hanmanna, — is leis na hanmannaibh</span>
<lb n="963"/><span>an sagart.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>D'á bhrigh sin, is cuma mar gheall ar chéim an tsagairt; bíodh sé</span>
<lb n="966"/><span>i n-a easbog, i n-a shagart saoghalta nó riaghalta, bíodh sé íseal nó</span>
<lb n="967"/><span>uasal, bíodh cúram anmann air nó ná bíodh, tá sé ceapaithe chun</span>
<lb n="968"/><span>gnó Dé a dhéanamh, chun ídhbirt a ofráil do Dhia i maitheamhnachas na</span>
<lb n="969"/><span>bpeacaí, chun anmanna a shlánú.</span></p>
<lb n="970"/>
<lb n="971"/><p><span>Is chuige seo ceaptar é, agus ceapann an eaglais chomh mór</span>
<lb n="972"/><span>sain chuige é, go dtugann sí aire go mbíonn slighe-bheathadh i n-áirithe</span>
<lb n="973"/><span>aige, sar a nglacaidh sé úird bheannuighthe an fhó-dhéacoin.  Is maith</span>
<lb n="974"/><span>léi teideal fé leith a bheith aige i dtreó go dtiocfadh leis bheith ag</span>
<lb n="975"/><span>gabháil do ghnó Dé agus do shlánú na n-anmann amháin, 'sé sin an</span>
<lb n="976"/><span>gnó gur ceapadh chuighe é.  Ídhbirt na n-urnuighthe bpuiblí d'ofráil</span>
<lb n="977"/><span>do Dhia, — an portús a léigheamh, sin é dualgas an fhó-dhéacoin.</span>
<lb n="978"/><span>Samhluigheann an eaglais nach mór dó gach nóimeat d'á shaoghal a</span>
<lb n="979"/><span>thabhairt ag guidhe le hanamannaibh daoine eile.  Sin é chúis gur</span>
<lb n="980"/><span>maith léi an fó-dhéacon a bheith saor ó chúram an tsaoghail.  An fear</span>
<lb n="981"/><span>go mbíonn mar ghnáth-obair aige a bheith ag guidheachtaint thar cheann</span>
<lb n="982"/><span>an phobail, is é an fear is dúthrachtaighe agus is diadha gnó é.</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>Níor ceapadh an sagart chun a bheith i n-a liaigh, nó i n-a láimh-liaigh,</span>
<lb n="985"/><span>nó i n-a adhbhcóide, nó i n-a scríobhuidhe puiblí, nó i n-a oide; ní chun</span>
<lb n="986"/><span>a bheith i n-a cheannuidhe, nó chun a bheith ag saothrú na talmhan, nó</span>
<lb n="987"/><span>fós chun a bheith ag gabháil do ghnóthaíbh stáit a ceapadh é.</span></p>
<lb n="988"/>
<lb n="989"/><p><span>Leigfidh an eaglais do gnótaí feidhmeamhla áirithe a dhéanamh</span>
<lb n="990"/><span>ach gan dochair ná díoghbháil d'aon anam dá bharr.  Leigfear</span>
<lb n="991"/><span>dó bheith i n-a oide nó i n-a ollamh, ach ní cheadochaidh sí dhó bheith i</span>
<lb n="992"/><span>n-a ollamh ar leithligh.  Ní thig leis an eaglais féin an gnó a cheap</span>
<lb n="993"/><span>Dia do'n tsagart d'atharrú.</span></p>
<lb n="994"/>
<lb n="995"/><p><span>Ag gabháil do sna gnáth-ghnóthaíbh feidhmeamhla so dhó, beidh sé</span>
<lb n="996"/><span>i gcomhnuidhe agus thar gach aon nidh i n-a shagart.</span></p>
<lb n="997"/>
<lb n="998"/><p><span>Ní bheidh 'sa mhúinteoireacht ach fearas chun teacht ar na</span>
<lb n="999"/><span>hanmannaibh, agus ar an intinn sin guidhfidh an sagart, fuilingeochaidh</span>
<lb n="1000"/><span>sé agus teagascfaidh.  Beidh sé i n-a shagart, agus mara mbíonn</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="1001"/><p><span>ann ach oide, ísligheann sé é féin fé bhun an té ná deineann de ghnáth</span>
<lb n="1002"/><span>ach ceachta a cheartú.  Labharfaidh an sagart mar shagart go deó is</span>
<lb n="1003"/><span>choidhche agus is gach aon bhall.</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>Nuair a bheidh ceacht ar sheanchus nó ar ealadhain ar siubhal aige</span>
<lb n="1006"/><span>beidh sé i n-a chumas a bheith deagh-shomplach, agus anmanna a shlánú.</span>
<lb n="1007"/><span>Mura ndeinidh sé sin, ní sagart i n-aon chor é, ní choimhlíonann sé</span>
<lb n="1008"/><span>a dhualgas.  Deineann sé a aimhleas féin agus cuirean sé daoine</span>
<lb n="1009"/><span>nach é ar a n-aimhleas.</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>I láthair na haimsire seo, tá a lán sagart i n-a n-oidíbh! ach</span>
<lb n="1012"/><span>ortha siúd, an iomdha sagart atá ag slánú anmann na leanbhaí, an</span>
<lb n="1013"/><span>aois óig agus na n-ógánach?  Tá mórán sagart léigheanta ann, ach</span>
<lb n="1014"/><span>cá mhéid sagart aca sain a theagascann na micléighinn mar ba cheart,</span>
<lb n="1015"/><span>a dheineann cúram d'á n-anmannaibh?</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>Maidir le n-ár naimhdibh, nach saotharach iad chum an uilc a</span>
<lb n="1018"/><span>chraobhscaoileadh?  An múinteóir atá ag gabháil do'n bhun-oideachas</span>
<lb n="1019"/><span>chomh maith le hollamh na holl-scoile, táid uile ar nós apstol a</span>
<lb n="1020"/><span>d'iarraidh an tsíl a chur, síol an uilc!</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>Agus i n-ár dtaobh-ne?</span></p>
<lb n="1023"/>
<lb n="1024"/><p><span>An macléighinn a éirigheann as an scoil gan chreideam, apstol</span>
<lb n="1025"/><span>is eadh é ó'n lá sain amach agus apstol mór-shaothair leis.</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>Agus i n-ár dtaobh-ne?</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>Cad fé ndear an difridheacht so?  Tá, go ndeineann an sagart</span>
<lb n="1030"/><span>dearmhad ar an ngnó gur ceapadh chuige é.  Céim ar aghaidh 'sa</span>
<lb n="1031"/><span>léigheann is mó a bhíonn uaidh agus baitsiléirí a dhéanamh de sna macaibh</span>
<lb n="1032"/><span>léighinn.  Breis eolais a bhíonn mar chuspóir againne; oibrigheann ár</span>
<lb n="1033"/><span>namhaid chum an t-eolas a scaipeadh, agus an mí-chreideamh leis,</span>
<lb n="1034"/><span>agus féach, éirigheann leis thar na beartaibh.  Agus cad mar gheall</span>
<lb n="1035"/><span>orainne!</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>An sagart a bhíonn ag gabháil do'n mhúinteoireacht, an uair a</span>
<lb n="1038"/><span>bhíonn an ceacht ar leath-taoibh, ceapann sé go mbíonn a ghnó déanta</span>
<lb n="1039"/><span>aige go hiomlán.  Is dóigh leis gur leor do'n teagasc críostuidhe,</span>
<lb n="1040"/><span>an t-eudach sagairt.  Tá dearmhad air ámhthach.  Neamhnidh is eadh</span>
<lb n="1041"/><span>an ceacht ar an ríomhaireacht seachas an gnó a cheap Dia dhó.  An</span>
<lb n="1042"/><span>chéad dualgas, an chéad cheacht 'ná a chéile, is é anmanna a shlánú.</span>
<lb n="1043"/><span>Tugtar faillighe san ngnó so, nó tugtar druim láimhe ar fad leis.</span>
<lb n="1044"/><span>“Qui potest capere, capiat.”</span></p>
<lb n="1045"/>
<lb n="1046"/><p><span>(Ní Críoch.)</span>
<lb n="1047"/></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="1048"/><p><span>III. — SAIGHDIÚIR AG COMHRÁDH LE DIA.</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>An t-Athair Risteárd Pléimeann d'aistrigh ó'n Iodálais.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>Níor éirigheas go moch ar maidin indiu; bhí leisge orm, mar a</span>
<lb n="1053"/><span>bhíodh nuair do chaithinn mo shaoghal i ndíomhaointeas sar ar cuireadh</span>
<lb n="1054"/><span>faoi láimh easboig mé.  Bhí 'fhios agam gur mar sin a bheadh an</span>
<lb n="1055"/><span>sgéal, nuair a chuas inde i gcomhluadar mhuinntire an tsaoghail.</span>
<lb n="1056"/><span>Do ghlacas cuireadh a tugadh dom, do chuireas culaith éadaigh uasail</span>
<lb n="1057"/><span>umam agus thugas an oidhche ag seanachus go béasach le ceathrar</span>
<lb n="1058"/><span>ban uasal.  I gcaitheamh an dinnéir dúinn, bhíomair ag cur a's</span>
<lb n="1059"/><span>ag cúiteamh ar ghnóthaí leitiridheachta agus ar ghnóthaí stáit.</span>
<lb n="1060"/><span>Thánag abhaile ró-dhéanach, cuirean san mearathal a's náire</span>
<lb n="1061"/><span>orm, mar le fírinne dh-ínnsint is neamhsheasamhacht agus easba</span>
<lb n="1062"/><span>nirt fé ndear é.  Ní h-iongna gur dúr í m'aigne indiú agus</span>
<lb n="1063"/><span>gan fonn orm aon rud fóghanta a dhéanamh.  Cad chuige dhom</span>
<lb n="1064"/><span>bheith chomh neamhimnidheach chomh duairc?  Ní fearr bheith siar ná</span>
<lb n="1065"/><span>aniar air mar sgéal; níl sa tsaoghal ach feall agus dul-amú</span>
<lb n="1066"/><span>aigne.  Dá mba ná déanfadh sé aon díobháil eile, cuireann</span>
<lb n="1067"/><span>sé fhiachaint orainn an aimsir do sgaoileadh tharainn gan tairbhe.</span>
<lb n="1068"/><span>Bheith ag cainnt a's ag comhrádh le daoinibh iasachta, ní suaineas ar</span>
<lb n="1069"/><span>an aigne é, ná sólás, ná caitheamh aimsire.  Sgaipeann sé neart</span>
<lb n="1070"/><span>na h-aigne; agus is maith leat-sa, a Thighearna, go gcuirfimís an</span>
<lb n="1071"/><span>neart san chun sochair a's chun críche, agus éiligheann tú cúntas</span>
<lb n="1072"/><span>dian mar gheall ar gach focal baoth gan ghus.  I gcomhluadar dhaoine</span>
<lb n="1073"/><span>an tsaoghail seo, bíon bréag againn 'á dhéanamh, trí éigean, nú</span>
<lb n="1074"/><span>toisg ná fuil aon dul uaithi againn.  I gcomhluadar an tsaoghail, is</span>
<lb n="1075"/><span>sinn féin a bhíon 'á mbronnadh againn; ní puinn díoluigheachta</span>
<lb n="1076"/><span>gheibhmíd as — ní h-eadh, ach is nimh a gheibhmíd.  Ní bhíon grádh ag an</span>
<lb n="1077"/><span>saoghal ach dó féin; níl uaidh ach go ndéanfá caitheamh aimsire dhó,</span>
<lb n="1078"/><span>eolas a thabhairt dó, é do mhúsgailt agus do chorruighe le neithibh baotha</span>
<lb n="1079"/><span>neamhthairbheacha, i dtreó go mbeidh ar a chumas bheith ag cainnt agus</span>
<lb n="1080"/><span>ag cáineadh agus ag tromaidheacht; bíon rud éigin nach foghanta ag</span>
<lb n="1081"/><span>séideadh fé i gcomhnuidhe.  Agus má dheinean tú a mhian a shásamh, ní</span>
<lb n="1082"/><span>bhíon agat dá bharr ach formad a's máilís; nú rud is measa agus is</span>
<lb n="1083"/><span>contabharthaighe ná san féin, deinean sé tú do mholadh.  Má's duine</span>
<lb n="1084"/><span>thu gur meón leat tú choimeád ó chomhluadar daoine, ní dheinean an</span>
<lb n="1085"/><span>moladh ach seirbhthean do chur ort.  Má's duine umhal tú, measfir</span>
<lb n="1086"/><span>nár chóir a's nár cheart tú mholadh mar ná fuil aon creidiúint ag</span>
<lb n="1087"/><span>dul duit mar geall ar aon deaghthréithe atá ionat.  Is mairg duit má</span>
<lb n="1088"/><span>éisteann tú go fonnmhar le n-a mholadh agus le n-a phlámás; mairg</span>
<lb n="1089"/><span>níos mó duit má ghlacan tú sásamh ann; mar níl ann ar fad ach</span>
<lb n="1090"/><span>nimh mhillteach.</span>
<lb n="1091"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="1092"/><p><span>Fairis sin go léir, baineann an saoghal dínn an t-aoibhneas is</span>
<lb n="1093"/><span>glaine agus is sólásaighe; an t-aoibhneas atá ag an nduine a thugan</span>
<lb n="1094"/><span>grádh ó chroidhe go h-iomlán duitse, a Thighearna.  Ó a Íosa, ní</span>
<lb n="1095"/><span>féidir aon rud a cheilt ort, ná ní lugha ná mar atá fonn orm aon</span>
<lb n="1096"/><span>rud a cheilt ort; is tú go bhfuil radharc agat isteach in sna h-áitibh</span>
<lb n="1097"/><span>dorcha is tú a chíon cad tá istigh am chroidhe; agus is eól duit</span>
<lb n="1098"/><span>conus mar atáim ar buile le grádh dhuit, mar adhraim thu; agus dá</span>
<lb n="1099"/><span>mba ná déanfainn ach cuimhneamh ort, curtar ar meisge mé le</span>
<lb n="1100"/><span>h-áthas agus le maoidheamh agus le mórtais.  Mo ghrádh thú, a Íosa,</span>
<lb n="1101"/><span>mo Dhia, m'athair, mo sholus, m'aoibhneas thú.  Níl nidh ar bith uaim</span>
<lb n="1102"/><span>ach ag féachaint suas chughat, bheith ag machtnamh ort, bheith ag breithniú</span>
<lb n="1103"/><span>na gcréacht agus na gcneádh trí nar thugais fuasgailt orm, agus</span>
<lb n="1104"/><span>gur dhíolais go maith asam ar chrann na croise naomhtha.  Seadh, an</span>
<lb n="1105"/><span>saoghal céadna úd a chuir chun báis thú ansan, an marbhuightheóir gan</span>
<lb n="1106"/><span>truagh gan taise gur thug an t-Athair síoruidhe dhó thú chun mé</span>
<lb n="1107"/><span>thabhairt saor, bíon sé am ghoid uait agus am thógaint chun siubhail</span>
<lb n="1108"/><span>uait i láthair na h-aimsire seo.  Níl ionam ach duine bocht suarach,</span>
<lb n="1109"/><span>ach na thaobh san is uile, do thugais ded ghrástaibh dom dúil a bheith</span>
<lb n="1110"/><span>agam ionat, do thugais dom a thuigsint nach féidir dom bheith</span>
<lb n="1111"/><span>at éamuis ar feadh na síoruidheachta: aoibhneas thar na beartaibh</span>
<lb n="1112"/><span>iseadh san; bíon sé agam de ghnáth, ach nuair a thagan dul amú aigne</span>
<lb n="1113"/><span>orm ó'n saoghal, agus an aimsir agam 'á chaitheamh i neithibh baotha,</span>
<lb n="1114"/><span>ní féidir liom an t-aoibhneas do bhlaiseadh mar is cóir.  Tá do shúil</span>
<lb n="1115"/><span>go trócaireach orm, a Athair ionmhuin; ní bhogan sí uaim choidhche,</span>
<lb n="1116"/><span>agus tú ag cuimhneamh orm agus ag déanamh cúraim díom.  Ní</span>
<lb n="1117"/><span>imthighean tú uaim, cabhruigheann tú liom, leanan tú dhíom pé ball</span>
<lb n="1118"/><span>n-a ngeobhad.  Má thugaim súil-fhéachaint ort, bíodh go mbíon dul</span>
<lb n="1119"/><span>amú aigne orm, bíon tú ag féachaint idir an dá shúil orm; agus ní</span>
<lb n="1120"/><span>féidir cur síos ar an bhféachaint sin bíon sí chomh lán san de</span>
<lb n="1121"/><span>aoibhneas, chomh lán san de sholus agus de dhian-ghrádh.  Is truagh ná</span>
<lb n="1122"/><span>tigeann liom mo shúil do chimeád go daingean ort; cad chuige ná</span>
<lb n="1123"/><span>fuilim ag féachaint ort i gcomhnuidhe, i gcomhnuidhe.  Cad é mar is</span>
<lb n="1124"/><span>guagach lag aigne an duine, agus gur ionat-sa, a Thighearna, atá a</span>
<lb n="1125"/><span>háit chomhnuidhthe.</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>Do thug do naomh féin, Naomh Próinséis de Shales, an méid</span>
<lb n="1128"/><span>sin teagaisg dom; ach san áit chéadna cuirean sé i n-úil dom nach</span>
<lb n="1129"/><span>féidir d'aon nidh mé sgaradh uait, mara mian liom é.  Dá mba i</span>
<lb n="1130"/><span>lár an tsaoghail seo féin é, agus a chainnt agus a ghnothaí ar siubhal am</span>
<lb n="1131"/><span>thímpal, is féidir dom tusa bheith agam.  Aréir féin, bhí ar mo</span>
<lb n="1132"/><span>chumas, má ba mhian liom é, bheith ag féachaint ort agus ag</span>
<lb n="1133"/><span>miongháiridhe chughat; ní fada ó bhaile a chaithinn mo thriall a bheith;</span>
<lb n="1134"/><span>istigh am chroidhe iseadh bhís le fághail agam.  Sid í an fhírinne; ní</span>
<lb n="1135"/><span>h-alaidh dhom bheith ag gluaireán a's ag ceisneamh mar gheall ar an</span>
<lb n="1136"/><span>saoghal, agus gur orm féin is cóir a's is cuibhe dhom bheith ag</span>
<lb n="1137"/><span>gearán.  Bím ag cáineadh an tsaoghail, ach pé rud a dhéanfaidh an</span></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="1138"/><p><span>saoghal, ní bhíon bac orm mo leas a dhéanamh.  Dá mbéadh grádh</span>
<lb n="1139"/><span>agam duit i gceart, níor bhaoghal dom ar saoghal; dá mbéadh grádh</span>
<lb n="1140"/><span>agam duit i gceart, níor bh-eagal liom baois an tsaoghail, ní bheadh</span>
<lb n="1141"/><span>beann agam ar lasracha teine, ar fhiacail bheithidhigh allta ná ar</span>
<lb n="1142"/><span>chroibheannaibh an diabhail féin.  Má bhíon eagal agam roimis ar saoghal,</span>
<lb n="1143"/><span>má's gádh dhom teicheadh uaidh, is maith an comhartha é go bhfuilim go</span>
<lb n="1144"/><span>lag, óir, má tá an Tighearna agam, cá bhfuil an t-é a dhéanfadh aon</span>
<lb n="1145"/><span>díobháil dom?</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>I n-a sgrí seo dhom, do nochtadh dom an fhírinne sin — ní</span>
<lb n="1148"/><span>headh, ach tuigim i gceart í.  Fiafraighim díom féin cad fé</span>
<lb n="1149"/><span>ndeara an leamhas anama san, agus tugan an coinsias freagra</span>
<lb n="1150"/><span>orm; do ghlacas an cuireadh a fuaireas, agus chuir sé áthas</span>
<lb n="1151"/><span>orm; níor ghádh dhom i n-aon chor fanamhaint abhfad ann, ach d'fhanas;</span>
<lb n="1152"/><span>bhíos gan stuaim gan smacht agam orm féin; tháinig a chothrom de</span>
<lb n="1153"/><span>phian orm gan mhoill, — do chodlas go headarshuth, gan fonn orm</span>
<lb n="1154"/><span>agus mé go righin mall i n-aigne agus i gcorp.  Is fíor gur thug</span>
<lb n="1155"/><span>an saoghal an deoch dhom, a's d'ólas í go fonnmhar.  Tá an</span>
<lb n="1156"/><span>duine ar a thoil féin; tá ar a chumas, i neithibh suaracha chomh maith le</span>
<lb n="1157"/><span>neithibh móra, leas nó aimhleas a dhéanamh do féin.  Do pheacuigheas</span>
<lb n="1158"/><span>trím choir féin, agus ní h-alaidh dhom an peaca a dheineas do chur i</span>
<lb n="1159"/><span>leith an tsaoghail.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>DÁN AS AN mBÉURLA (ARNOLD).</span></p>
<lb n="1162"/>
<lb n="1163"/><p><span>REQUIESCAT.</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>Caith uirthi roisí roisí</span>
<lb n="1166"/><span>Acht na caith uirthi géaga iubhair</span>
<lb n="1167"/><span>Tá ise so chre fé chiuineas</span>
<lb n="1168"/><span>Is go rabhasa leis san uaigh.</span></p>
<lb n="1169"/>
<lb n="1170"/><p><span>A gáire ba mhían le'n saoghal</span>
<lb n="1171"/><span>Is do gháiridh sí air go caoin</span>
<lb n="1172"/><span>Acht bhí a croidhe go tréith go tréith</span>
<lb n="1173"/><span>Is tá sí anois gan rían.</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>Bhí a saoghal go tráighte tráighte,</span>
<lb n="1176"/><span>Céasda le teas is glor</span>
<lb n="1177"/><span>Is an croidhe do loirg an suaimhneas</span>
<lb n="1178"/><span>Tá an suaimhneas anois dhá chómhadh.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>An mór-sprid bhí fé shleabhradh,</span>
<lb n="1181"/><span>Do cailleadh le h-easbadh anál'</span>
<lb n="1182"/><span>Acht anocht tá sí 'na oidhre</span>
<lb n="1183"/><span>Ar hallaibh mhóra an bháis.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>MAONAS Ó DOMHNAILL.</span>
<lb n="1186"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="1187"/><p><span>AISTE AR AN bhFÍR-BHEATHAIDH — II.</span></p>
<lb n="1188"/>
<lb n="1189"/><p><span>(Ó'n bFraincis.)</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>Tuigimíd ó'n ár gcreideamh go bhfuil Dia ann agus tuigimíd</span>
<lb n="1192"/><span>as ár ngrádh go bhfuil grádh ag eisean dúinn.  “Grádh iseadh Dia:</span>
<lb n="1193"/><span>Deus charitas est!”  Agus is é is fíor-chríoch dúinn agus ní h-amháin</span>
<lb n="1194"/><span>críoch an anma ach críoch an chroidhe, agus go mór mór críoch an</span>
<lb n="1195"/><span>chroidhe mar cuireann an grádh feabhas ar bheathaidh an duine.  Ní</span>
<lb n="1196"/><span>bhíonn an duine sásta ach nuair a bhíonn grádh aige do rud éigin:</span>
<lb n="1197"/><span>“Cor omnis homo; 'sé an croidhe an duine ar fad” (S. Augustin).</span></p>
<lb n="1198"/>
<lb n="1199"/><p><span>Ach ní bhíonn an duine sásta grádh a thúirt.  Ba mhian leis grádh</span>
<lb n="1200"/><span>d'fháil freisin, agus mar sin ní mór dó é bheith ar a chumas triaill</span>
<lb n="1201"/><span>a bhaint a' grádh Dé.  Nach breágh an rud é! rud gur beag duine</span>
<lb n="1202"/><span>a bhfuil aithne aige air, agus gur beag a cheapann a leithéid bheith ann.</span>
<lb n="1203"/><span>Ar a shon san is uile, tá sé ann, agus isé sásamh ceart na</span>
<lb n="1204"/><span>Fír-bheathadh é — go símplidhe agus go nadúrtha: de réir mar a</span>
<lb n="1205"/><span>thuigeann duine bíonn an bheatha aige.  Go simplidhe nádúrtha, mar</span>
<lb n="1206"/><span>siné an bheatha atá i ndán do'n duine.</span></p>
<lb n="1207"/>
<lb n="1208"/><p><span>Tuarascabháil na beathadh so.  Cá bhfuightear í go cruinn beacht?</span>
<lb n="1209"/><span>Ar an bParrthas saoghalta.</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>Rún Dé mar ceapadh í, agus rún Dé á cur i bhfeidhm gan</span>
<lb n="1212"/><span>duadh, is ann atá an bheatha so le fáil.  San áit sin bhíodh Ádhamh</span>
<lb n="1213"/><span>ag síor-fhéachaint ar Dhia; mhaireadh sé go cáirdeamhail le Dia.</span>
<lb n="1214"/><span>Ní bhíodh de chúram air ach bheith ag grádú Dé.  Ní shaothruigheadh an</span>
<lb n="1215"/><span>Parrthas saoghalta ach mar mhaithe le Dia, ar nós gáirneóra a</span>
<lb n="1216"/><span>shaothruigheann agus a dheisigheann casáin an gháirdín agus é ag</span>
<lb n="1217"/><span>machtnamh ar a mháighistir.</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>An túisce bhíodh breacadh an lae ann thagadh Ádhamh ag triall</span>
<lb n="1220"/><span>ar Dhia chun é féin a thúirt do mar aon le sochar deagh-bhlasta cumhra;</span>
<lb n="1221"/><span>sé sin torthaí a cnuasaigheadh tré ghrádh agus, ar an gcuma san,</span>
<lb n="1222"/><span>chuireadh sé gach nidh ag mórú Dé, ar an gcuma ba dheise agus ba</span>
<lb n="1223"/><span>mhó tairbhe de réir a thuisgeana féin:  “Omnis terra adoret te, et</span>
<lb n="1224"/><span>psallat tibi.”  Chaitheadh sé an lá mar sin, óir b'éigin d'ár gcéad-</span>
<lb n="1225"/><span>sinnsir an talamh do shaothrú i dtreó ná béadh deire lena gcuid</span>
<lb n="1226"/><span>aoibhneasa:  “Ut operaretur” go dtí go ndeónfadh Dia teacht</span>
<lb n="1227"/><span>chúcha, ar theacht an tráthnóna, nuair bhítí ag cnuasacht, chun</span>
<lb n="1228"/><span>bheith ina bhfochair agus chun bheith ag cainnt leó go cáirdeamhail:</span>
<lb n="1229"/><span>—“Vocem Domini Dei deambulantis in Paradiso, ad auram, post</span>
<lb n="1230"/><span>meridiem (1).”</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>Sin agaibh é, beatha an mhuinteardhais agus beatha an charadais;</span>
<lb n="1233"/><span>bhí an bheatha so go breágh; agus bhí sí indán do shíol Ádhaimh go léir</span>
<lb n="1234"/><span>ach cuireadh deire léithi.  Tugann Ádhamh a chúl leis an mbeathaidh</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="1235"/><p><span>sin, ní fheiceann sé Dia as san amach agus cailleann sé grásta Dé.</span>
<lb n="1236"/><span>Ní bhíonn radharc aige ar na flaitheasaibh agus bíonn sé de chrann</span>
<lb n="1237"/><span>air gan aon nidh d'fheiscint ach an domhan agus na driseóga agus na</span>
<lb n="1238"/><span>deilginí a bhaineann leis:  “Spinas et tribulos germinabit tibi (i).”</span>
<lb n="1239"/><span>Thuig sé go raibh gach nidh caillte aige nuair do chaill sé caradas Dé.</span>
<lb n="1240"/><span>Dá bhrí sin do shaoil sé go bhféadfaí teacht ar an gcaradas arís ach</span>
<lb n="1241"/><span>dul ar ais go dtí an ball in-ar shealbhuigh sé aoibhneas na</span>
<lb n="1242"/><span>fír-bheathadh.</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>Ach bhí an t-Aingeal ann … agus é á chosc ar dhul isteach.</span>
<lb n="1245"/><span>Ar a shon san is uile is trócaireach é Dia agus ghlac sé truagh do'n</span>
<lb n="1246"/><span>duine agus cé gur dhíbir sé amach as Parrthas é, agus gur bhain</span>
<lb n="1247"/><span>sé dhe na buadha spioradálta, thug sé thar n-ais do an caradas ach ní</span>
<lb n="1248"/><span>raibh an caradas san chómh dlúth leis an gcaradas a bhí eatortha</span>
<lb n="1249"/><span>roimis sin.  Agus cuireadh roimis arís an chríoch spioradálta,</span>
<lb n="1250"/><span>eadhon:  Dia do shealbhú arís ar neamh, tar éis deacraí an</span>
<lb n="1251"/><span>t-saoghail do chur de; agus sin mar atá an sgéul againne anois.</span>
<lb n="1252"/><span>An caradas bhí idir Ádhamh agus Dia sar ar dhein sé an éagcóir, ní</span>
<lb n="1253"/><span>mór dúinne teacht air arís, agus in-aimhdheóin na nduadha atá ag</span>
<lb n="1254"/><span>baint leis an obair sin, caithfimíd an grádh san d'athuilleamh.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>Mianta na colann nách féidir a shásamh, drúis trioblóidí, síad</span>
<lb n="1257"/><span>san is mó a cheanglann de'n talamh sinn.  Annsan tá ár</span>
<lb n="1258"/><span>gclaon-thuigsint agus ár gclaon-toil, agus iad tugtha do'n tuathal,</span>
<lb n="1259"/><span>agus don éirghe-in-áirde, agus don sháimhe, agus don uabhar; agus</span>
<lb n="1260"/><span>ina dteannta san, na cruadhtain chorpordha spioradálta, agus</span>
<lb n="1261"/><span>na cathaí a chuireann Dia rómhainn.  Sin iad na deilginí agus na</span>
<lb n="1262"/><span>driseóga atá ar an mbóthar rómhainn.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>Ní foláir dúinn dul ar aghaidh ina n-aimhdheóin.  Tá an chríoch</span>
<lb n="1265"/><span>ró luachmhar chun í do chaitheamh i leith-taoibh.  Beidh crádh agus</span>
<lb n="1266"/><span>ciapadh indán dúinn, ach tá grásta Dé le fáil againn agus is leór</span>
<lb n="1267"/><span>iad chun sinn do thúirt as gach cruadhchás:  “Sufficit tibi gratis mea.”</span></p>
<lb n="1268"/>
<lb n="1269"/><p><span>Deagh-chumann, muinteardhas, caradas le Dia, sin í Fír-bheatha</span>
<lb n="1270"/><span>an duine.  Ba mhéinn le Dia an scéal bheith mar sin idir sinne</span>
<lb n="1271"/><span>agus É; agus ó's rud é gurab é ár leas é ba chóir go dtabharfadh</span>
<lb n="1272"/><span>Sé caoi shímplidhe fhuirist dúinn ar theacht Chuige.</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>Lorbaimís an chaoi seo san áit ina bhfuil sé le fáil (1) I nádúr</span>
<lb n="1275"/><span>an charadais, (2) Ins an smacht a riaghluigheann gach fíoraon.  “Ní</span>
<lb n="1276"/><span>loiteann na grásta an nádúr,” adeir Naomh-Thomás, “acht</span>
<lb n="1277"/><span>slachtuigheann siad é.”  Tá dlúth-bhaint ag beatha na ngrást le</span>
<lb n="1278"/><span>beatha na nádúrtha.</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>Súil do bheith ag duine le bheith ann i gcómhnaidhe, sin é</span>
<lb n="1281"/><span>cloch-bhuinn na beathadh.  Is maith le daoinibh grádh bheith á thúirt agus</span>
<lb n="1282"/><span>á fháil aca i gcómhnaidhe; agus cialluigheann san, ins gach teangain,</span>
<lb n="1283"/><span>an saol do chaitheamh i gcómhpháirteachas le duine eile.  Beidh an</span>
<lb n="1284"/><span>cion céadna ar an aoibhneas agus ar an nduadh ag an mbeirt.</span>
<lb n="1285"/><span>Ar an saol so sé an pósadh críostamhail, mac-samhail críochnaighthe</span>
<lb n="1286"/><span>an chómh-pháirteachais seo, agus ar neamh sé caradas an anma le</span></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="1287"/><p><span>Dia é.  Caithfear aire a thúirt do'n bheathaidh seo agus sé slighe</span>
<lb n="1288"/><span>atá againn chuige sin:—  An chimilt agus an dlúth-bhaint, go bhfuil a</span>
<lb n="1289"/><span>mbrí agus a gciall ar fad san focal “cómhrádh.”  Sé an brí</span>
<lb n="1290"/><span>céadna bheidh sa bhfocal i gcómhnaí gan an rud céadna d'athrádh</span>
<lb n="1291"/><span>riamh ar an gcuma gcéadna.  Ciallóchaidh an rúd céadna an</span>
<lb n="1292"/><span>smaoineamh céadna, an smaoineamh a bheireann caradas de réir</span>
<lb n="1293"/><span>nádúra:  “Grádhaim thú!”  Ba mhian le beirt charad bheith ag cainnt</span>
<lb n="1294"/><span>lena chéile, a smaointe do thúirt d'á chéile, agus a bheith ag cur a</span>
<lb n="1295"/><span>ngrádha in-iúl d'á chéile.  Siné an bheatha atá aca, agus ní bheadh</span>
<lb n="1296"/><span>éin éifeacht sa bheathaidh sin muna mbeadh gur mar sin atá an</span>
<lb n="1297"/><span>scéal aca.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>Sa chimilt seo sí teanga an ghrádha a bhíonn á labhairt aca.</span>
<lb n="1300"/><span>Labhrann an leanbh lena mháthair, óna chroidhe amach, agus é ag</span>
<lb n="1301"/><span>féachaint uirthi agus é gá fáisceadh lena ucht agus a cheann féin ar</span>
<lb n="1302"/><span>a brollach.</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>Ní beag an méid sin i dtaobh an charadais daona so a thaithneann</span>
<lb n="1305"/><span>le Dia agus go dtugann Sé a bheannacht dó.  Síad na riaghlacha</span>
<lb n="1306"/><span>céadna a smachtuigheann an grádh a thugann Dia d'á chréatúr agus</span>
<lb n="1307"/><span>a thugann an créatúr do Dhia.  Cruthuigheadh sinne chun Dé do</span>
<lb n="1308"/><span>ghrádhú go dúthrachtach agus go dílis ar an saol so agus ins na</span>
<lb n="1309"/><span>Flaithisibh.</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>DIARMUID MAC CON CHRODHA d'aistrigh.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>(Ní Críoch.)</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>Túirlic a Spioraid Naomh, dhár n-ionsaighe.</span>
<lb n="1316"/><span>Líon suas crathacha t'fhíoraon.  Aidhn dúinn teine dod' ghrádh féin</span>
<lb n="1317"/><span>Cuir chúghainn do Spioraid a's beidh gach nídh déanta,</span>
<lb n="1318"/><span>Is déanfhaidh tú aghaidh na talmhan d'athnuadhchaint.</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>Ó! a Thíghearna do shoillsidh croidhthe na bhfíoraon le lonnradh an</span>
<lb n="1321"/><span>Spioraid Naoimh.  Tabhair dúinn an Spioraid Naomh ceudna mar</span>
<lb n="1322"/><span>shúil a's go mblaisfhirís mísleacht do dhlighe cirt féin.  Go líonfí</span>
<lb n="1323"/><span>suas ár n-anamnacha de chúmpórd, a's de gháirdeachas beannuighthe</span>
<lb n="1324"/><span>na n-Aspol.  Nídh tháimíd ag impídhe ort, trí Íosa Críosd ár</span>
<lb n="1325"/><span>dTíghearna.  Amen.</span></p>
<lb n="1326"/>
<lb n="1327"/><p><span>Donnchadh Ua Buachalla, do bhailigh & do chuir chughainn.</span>
<lb n="1328"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="1329"/><p><span>SEANMÓIN AR AN gCOMAOIN NAOMHTHA.</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>“Do rinne fear bainis mhór agus thug sé cuireadh dá lán daoine.”</span></p>
<lb n="1332"/>
<lb n="1333"/><p><span>Lucas xiv. 16.</span></p>
<lb n="1334"/>
<lb n="1335"/><p><span>Atá bainís mhór áluinn dá déanadh ag Dia na Glóire — moladh go</span>
<lb n="1336"/><span>deó leis — agus atá sí dá déanadh go laetheamhail, agus atá cuireadh</span>
<lb n="1337"/><span>againn go léir teacht chum a bheith ar an mbainis sin; tá cuireadh</span>
<lb n="1338"/><span>againn teacht chum tigh Dé, agus suidhe chum búird ann, agus biadh</span>
<lb n="1339"/><span>do chaitheamh ann, an biadh is áilne dár cuireadh ós comhair duine riamh,</span>
<lb n="1340"/><span>agus is é rud atá san mbiadh sin ná fuil agus feóil ár Slánuightheóra</span>
<lb n="1341"/><span>Íosa Críost, Mac Dé na Glóire.</span></p>
<lb n="1342"/>
<lb n="1343"/><p><span>Déinidh machtnamh, a phobal, ar cad atá annso agaibh dá fhághail</span>
<lb n="1344"/><span>mar bhronntachas ó Íosa Críost — a chuid fola agus a chuid feola féin</span>
<lb n="1345"/><span>a bheith agaibh mar adhbhar cothuighthe, mar adhbhar nirt, mar adhbhar</span>
<lb n="1346"/><span>sláinte spioraideálta.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>Féach nach iongantach an sgéal é!  Cuirtear ós do chomhair amach</span>
<lb n="1349"/><span>mar a bheadh bairghín beag aráin, atá deallramh agus cosmhalacht an</span>
<lb n="1350"/><span>aráin air in gach aon tslighe; ar a shon san is eile níl ann acht gné</span>
<lb n="1351"/><span>an aráin gan a shubhstaint, agus fé ghné an aráin sin is é rud atá</span>
<lb n="1352"/><span>agat ná fuil agus feóil, anam agus diadhacht do Shlánuightheóra Íosa</span>
<lb n="1353"/><span>Críost.</span></p>
<lb n="1354"/>
<lb n="1355"/><p><span>Agus nuair a mhothuigheann tú an méid seo, ná tagann uathbhás</span>
<lb n="1356"/><span>ar do chroidhe agus iongnadh ar t-aigne, agus leathann do shúile ort</span>
<lb n="1357"/><span>agus ní féidir duit gan a rádh de ghuth árd — mo grádh go daingean</span>
<lb n="1358"/><span>Thú, is Tú mo Thighearna agus mo Dhia!</span></p>
<lb n="1359"/>
<lb n="1360"/><p><span>Is é do chreideamh go bhfuil sa Chomaoin Bheannuighthe do</span>
<lb n="1361"/><span>Shlánuightheóir Íosa Críost in iomláineacht a phearsan, an té céadna</span>
<lb n="1362"/><span>do thúirling ó neamh agus do ghlac colann daonda i mbroinn na</span>
<lb n="1363"/><span>Maighdine; an leanbh do rugadh sa stábla agus do leagadh i mainséar</span>
<lb n="1364"/><span>asail; an Dia-dhuine do chuir allus fola sa ngáirdín, do sgúirsealadh</span>
<lb n="1365"/><span>ag an bpiolóir, ar cuireadh coróin dheiligneach ar a cheann, do</span>
<lb n="1366"/><span>céasadh agus do fuair bás ar an gcrois, agus atá na shuidhe ar</span>
<lb n="1367"/><span>dheas-láimh Dé agus a thúirlingeann go laetheamhail ar an Altóir sa</span>
<lb n="1368"/><span>naomh-Aifreann.</span></p>
<lb n="1369"/>
<lb n="1370"/><p><span>Agus do chuir Sé an tSácramaint iongantach so ar bun chum</span>
<lb n="1371"/><span>go mbéidir díbhse an t-arán so na n-aingeal do bheith agaibh mar bhiadh</span>
<lb n="1372"/><span>chum bhur neartuighthe, agus chum bhur n-anam do tháthughadh leis féin</span>
<lb n="1373"/><span>san oileamhaint mhíorbhailteach so, agus féach cad a thagann as an</span>
<lb n="1374"/><span>tathughadh so an anma le hÍosa Críost sa naomh-Shácramaint.</span>
<lb n="1375"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="1376"/><p><span>Tháinig Séisean ar an saoghal chum glóire do thabhairt dá athair</span>
<lb n="1377"/><span>síorraidhe.  Tháinig sé chum Dia d'adhradh 'n-a Phearsain féin, agus</span>
<lb n="1378"/><span>mar sin glóire thar meódhan gan teóra do thabhairt do Dhia an t-Athair.</span>
<lb n="1379"/><span>Tháinig Sé chum soillsiughadh do dhéanadh air ós comhair an tsaoghail</span>
<lb n="1380"/><span>chum a chur i gcéill do sna daoine gur cóir agus gur cuibhe adhradh</span>
<lb n="1381"/><span>agus onóir agus glóire do thabhairt do Dhia ó imeall a gcroidhe amach.</span>
<lb n="1382"/><span>An oidhche ar braitheadh É dubhairt Sé an chainnt seo agus É suidhte</span>
<lb n="1383"/><span>ameasg a dheisgiobal:  “Do shoillsigheas Thú ar an dtalamh-so; tá</span>
<lb n="1384"/><span>an obair déanta agam a thugais dam le déanadh … do nochtas</span>
<lb n="1385"/><span>t'ainm do sna daoine a thugais dam ar an saoghal; badh leat-sa iad</span>
<lb n="1386"/><span>agus thugais domh-sa iad; agus tá do bhriathar coimeádta aca.”</span>
<lb n="1387"/><span>(Eoin xvii. 4 &c.)</span></p>
<lb n="1388"/>
<lb n="1389"/><p><span>Agus, a Chríostaidhe, tagann Íosa Críost chughat-sa sa Chomaoin</span>
<lb n="1390"/><span>Bheannuighthe chum soillsiughadh do dhéanadh ar a Athair síorraidhe, agus</span>
<lb n="1391"/><span>chum a chur i gcéill duit-se gur cóir duit adhradh agus onóir agus</span>
<lb n="1392"/><span>glóire do thabhairt do Dhia ós ceann an uile nidh.  Tugann Sé féin</span>
<lb n="1393"/><span>an sompla dhuit, agus níos mó ná san, déanann Sé rann-pháirteach</span>
<lb n="1394"/><span>thú leis féin sa nglóire atá aige dhá thabhairt dá Athair.  Tá cuid</span>
<lb n="1395"/><span>agat-sa ann, agus nach mór an onóir duit sin, agus nach mór le rádh</span>
<lb n="1396"/><span>agat é!</span></p>
<lb n="1397"/>
<lb n="1398"/><p><span>Féach ar seo arís:  Tháinig Íosa Críost ar an saoghal chum</span>
<lb n="1399"/><span>buidheachas do thabhairt dá Athair Síorraidhe.  Ní raibh an chine daonda</span>
<lb n="1400"/><span>ag tabhairt buidheachais do Dhia na glóire mar budh chóir ar son na</span>
<lb n="1401"/><span>mór-thairbhí a bhí aca uaidh, idir thiodhlaicthe corpardha agus spiorad-</span>
<lb n="1402"/><span>álta, mar go raibh neamh-shuim déanta aca in aithne cheart do chur</span>
<lb n="1403"/><span>air, agus dá réir sin ar an ndualgas a bhí orra altughadh do dhéanadh</span>
<lb n="1404"/><span>leis mar gheall ar A mhaitheas agus ar A thrócaire.  Ghlac Íosa Críost</span>
<lb n="1405"/><span>colann daonda chum go mbeadh ar A chumas an t-altughadh so do</span>
<lb n="1406"/><span>dhéanadh É féin, agus do fhoillsiughadh do sna daoinibh cionnas é</span>
<lb n="1407"/><span>dhéanadh.  Agus ar feadh a shaoghail ar talamh bhí sé mar chleachtadh</span>
<lb n="1408"/><span>aige, dá mbeadh gnó neamh-ghnáthach nó míorbhailteach le déanadh aige,</span>
<lb n="1409"/><span>a bhuidheachas do thabhairt dá Athair i dtosach na hoibre.  Atá faisnéis</span>
<lb n="1410"/><span>againn ó Eoin Broinne go raibh an Slánuightheóir lá i láthair an bháis</span>
<lb n="1411"/><span>agus go raibh fonn air an fear a bhí tar éis bháis do thógaint.  “Agus</span>
<lb n="1412"/><span>d'fheach Íosa suas agus adubhairt Sé:  A Athair bheirim a bhuidheachas</span>
<lb n="1413"/><span>leat gur éistis liom, bhí a fhios agam féin, ámhthach, go n-éisteann</span>
<lb n="1414"/><span>Tú liom i gcomhnuighe, acht dubhairt mé é sin ar son na ndaoine atá</span>
<lb n="1415"/><span>annso im' thimcheall chum go gcreidfidís gur chuiris-se uait mé.”</span>
<lb n="1416"/><span>(Eóin xi. 41 &c.) Annsan do ghlaodhaig Sé ar an nduine marbh agus</span>
<lb n="1417"/><span>d'éirigh sé ó'n mbás.</span></p>
<lb n="1418"/>
<lb n="1419"/><p><span>Lá eile bhí Íosa amuigh ar an gcnoc agus É 'n-a shuidhe i bhfochair</span>
<lb n="1420"/><span>a dheisgiobal.  Chonnaic Sé chuige sluagh mór daoine agus iad tar</span>
<lb n="1421"/><span>éis teacht i bhfad ó bhaile, agus bhí a fhios aige go raibh gádh aca le</span>
<lb n="1422"/><span>rud le n-ithe.  Ní raibh le fághail de bhiadh san áit acht chúig bhológa</span>
<lb n="1423"/><span>aráin agus dhá iasg, agus dhar ndóigh badh gheárr a raghadh an méid</span>
<lb n="1424"/><span>sin ar an oiread san daoine.  Ar a shon san dubhairt Íosa le sna</span></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="1425"/><p><span>deisgioblaibh:  “Cuiridh na daoine 'n-a suidhe.  Bhí mórán féir san áit.</span>
<lb n="1426"/><span>Shuidh na daoine síos, timcheall chúig mhíle duine.  Annsan do thóg</span>
<lb n="1427"/><span>Íosa an t-arán, agus GHAIBH SÉ BUIDHEACHAS, agus do roinn</span>
<lb n="1428"/><span>Sé é ar na daoinibh agus iad 'n-a suidhe, agus na héisg ar an gcuma</span>
<lb n="1429"/><span>gcéadna go rabhadar go léir sásta.”  Eóin vi. 10-11.)</span></p>
<lb n="1430"/>
<lb n="1431"/><p><span>Féach ná rinne an Slánuightheóir dearmhad de bhuidheachas do</span>
<lb n="1432"/><span>ghabháil le Dia a Athair cé gur bh' ionnan comhacht agus uaisleacht</span>
<lb n="1433"/><span>dóibh araon.  Nach mór an sampla é sin dúinne, a phobal!  Seo</span>
<lb n="1434"/><span>sompla eile buidheachais:  An oidhche céadna ar braitheadh É chum A</span>
<lb n="1435"/><span>chéasta do chuir Sé ar bun an tSacramaint áluinn seo — Sacramaint</span>
<lb n="1436"/><span>a Chuirp Naomhtha féin — agus sidé an chuma n-ar chuir Sé ar bun í.</span>
<lb n="1437"/><span>Bhí Sé féin agus a dheisgiobail suidhte chum búird ag caitheamh suipéir</span>
<lb n="1438"/><span>na Cásga, agus “an fhaid a bhíodar ag ithe, do thóg Íosa arán, agus</span>
<lb n="1439"/><span>bheannuigh Sé é, agus bhris Sé é, agus thug Sé dhóibh é, agus dubhairt</span>
<lb n="1440"/><span>Sé: glacaidh, ithidh, is é mo chorp é seo.  Agus thóg Sé cailís agus</span>
<lb n="1441"/><span>GHAIBH SÉ BUIDHEACHAS, agus thug Sé dhóibh í, agus d'óladar go léir</span>
<lb n="1442"/><span>aiste, agus dubhairt Sé leó, Isí mo chuid fola, fuil an Tiomna Nuadh</span>
<lb n="1443"/><span>í sin, a doirtfar ar son a lán.”  (Marcus xiv. 22-25.)</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>Féach cionnas mar a thugann an Slánuightheóir buidheachas gach</span>
<lb n="1446"/><span>tráth agus ar gach ocáid!  Agus, a Chríostaidhe, nuair a thagann Sé</span>
<lb n="1447"/><span>isteach id' chroidhe-sa sa Chomaoin Naomhtha, déanann Sé an buidheachas</span>
<lb n="1448"/><span>céadna so do ghabháil ar do shon-sa, agus déanann Sé tusa rann-</span>
<lb n="1449"/><span>pháirteach leis féin dhá ghabháil.  Ar an ádhbhar san an fhaid is atá</span>
<lb n="1450"/><span>Íosa Críost ag lonnughadh id' chroidhe istigh tar éis duit É ghlacadh</span>
<lb n="1451"/><span>sa Naomh-Chomaoin, bhí spriocamhail, díograiseach, agus cuir t'intinn</span>
<lb n="1452"/><span>le hintinn do Shlánuightheóra ag gabháil buidheachais le Dia na Glóire</span>
<lb n="1453"/><span>mar gheall ar a mhaitheas agus ar a thrócaire.</span></p>
<lb n="1454"/>
<lb n="1455"/><p><span>Bíodh sé buailte isteach in bhur n-aigne, a phobal, ná fuil cóir</span>
<lb n="1456"/><span>ar bith agaibh níos oireamhnaighe chum moladh is buidheachas do thabhairt</span>
<lb n="1457"/><span>do Dhia ná an chóir atá agaibh sa Chomaoin Bheannuighthe.  Déinidh, ar</span>
<lb n="1458"/><span>an adhbhar san, triall go minic ar Altóir Dé, déinidh an naomh-</span>
<lb n="1459"/><span>shacramaint do ghlacadh le glan-chroidhe, agus déinidh aithris ar na</span>
<lb n="1460"/><span>Críostaighthibh i dtosach na hEaglaise do thagadh do laetheamhail chum</span>
<lb n="1461"/><span>an t-arán so na Áingeal do ghlacadh agus d'ofráil mar altughadh</span>
<lb n="1462"/><span>ar son ar bhronn Dia orra de thabhartaisibh móra.  Agus chum é seo</span>
<lb n="1463"/><span>do chur i gcéill go beacht thugadar Eucaristia mar ainm ar an</span>
<lb n="1464"/><span>gComaoin, agus is ionnan an focal san agus altughadh ná adhbhar</span>
<lb n="1465"/><span>buidheachais.</span></p>
<lb n="1466"/>
<lb n="1467"/><p><span>M. Ó F.</span>
<lb n="1468"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="1469"/><p><span>DO LOCHTUI NA TEANGAN.</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>Cuid de mar atá sí sa tseana-lámhsgríbhinn.</span>
<lb n="1472"/></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="1473"/><p><span>DO LOCHTAÍ NA TEANGAN (SEANMÓIN).</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>(Ar leanamhaint.)</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>[D'iarradh orainn roinnt rudaí ná raibh sa cheart i “Lochtaí na teangan”</span>
<lb n="1478"/><span>san uimhir dheireannach do chur i n-úil. — Eag.]</span></p>
<lb n="1479"/>
<lb n="1480"/><p><span>A ngeall a bpeacaí = i gceilt a bpeacaí.  A gcur slacta bréagach = i</span>
<lb n="1481"/><span>gcur slachta bréige ortha.  Anamacha = anamnacha.  Mar ba chóir (as was</span>
<lb n="1482"/><span>right) = mar ar chóir (where it was right).  Sgreabh = sgreamh.  Nuair a</span>
<lb n="1483"/><span>gháirean gáir uilc ar dhuine = nuair a ghearran gadhar uilc duine, tagan</span>
<lb n="1484"/><span>buile ar an t-é gearrtar.  Téidhean an réim na chuid fola = réamh (infection).</span>
<lb n="1485"/><span>Ba chóir dóibh (a dheanamh) gan buachaill.  Drochbith = Drochbhith.  Dá nglacadh</span>
<lb n="1486"/><span>= dá gcleachtadh.  Flaitheas Dé do dhith air = do dh'iadh air.</span></p>
<lb n="1487"/>
<lb n="1488"/><p><span>MONABAR. — An ceathrú locht do bhaineann leis an dteangain;</span>
<lb n="1489"/><span>agus is é an nidh monabar a chlú do bhaint do dhuine, no a lúidiú</span>
<lb n="1490"/><span>go h-éagóireach agus gan é láithreach.  Má tá an scéal fírinneach</span>
<lb n="1491"/><span>len a mbaintear a chlú go h-éagóireach don chomharsain, tá an té</span>
<lb n="1492"/><span>innseann é cionntach i bpeaca mharbhthach.  Má's scéal bréagach é, tá</span>
<lb n="1493"/><span>sé cionntach in dá pheaca mharbhthacha; sé sin i monabur agus i</span>
<lb n="1494"/><span>mbréag-mhaslú.  Má bhíonn an duine láithreach, beidh an cúl-chainnteóir</span>
<lb n="1495"/><span>cionntach i dtrom-pheaca eile, — sé sin in easmail agus i ndia-mhaslú.</span>
<lb n="1496"/><span>Táid ocht slighte len a mbíthear cionntach i monabar — sé sin le</span>
<lb n="1497"/><span>fírinne, le h-éitheach, le lochtaí follusacha (? foillcheasacha) dhuine do</span>
<lb n="1498"/><span>chraobhscaoileadh gan cúis, le labhairt go mí-amhrach ar a mhaith-</span>
<lb n="1499"/><span>ghníomhartha, nó a dheagh-chailidheachta do shéanadh, le gan focal do</span>
<lb n="1500"/><span>rádh ar a shon as a dtuigfear go bhfuil sé cionntach, le fuair-chomhrádh</span>
<lb n="1501"/><span>nó spaid-mholadh do dhéanamh air, &c.  Bíd so go léir cionntach i</span>
<lb n="1502"/><span>monabar do chomhairligheann a dhéanamh, do chuireann ar aghaidh é, nó</span>
<lb n="1503"/><span>ná coisceann é nuair a fhéadfaidís agus ba cheart dóibh é.  Mar a</span>
<lb n="1504"/><span>gcéadna an mhuinntir do theasbánann gur taithneamhach leó é 'bheith</span>
<lb n="1505"/><span>dhá dhéanamh, cé ná deirid féin aon nídh, an mhuinntir do chraobh-</span>
<lb n="1506"/><span>scaoileas coir dhuine fé oiblíogáid dlúth-rúm, agus an mhuinntir,</span>
<lb n="1507"/><span>gan aon choir fé leith dh'ainmniú, adeir go ndeárnaigh an duine</span>
<lb n="1508"/><span>gníomh do mhaslóchadh go deó é, dhá bhfuighfí amach air é.  Mar ní h-é</span>
<lb n="1509"/><span>amháin go mbaintear a chlú do dhuine ar an módh so, acht is minic do</span>
<lb n="1510"/><span>bheirid an mhuinntir do bhíonn láithreach barúil gur mó agus gur</span>
<lb n="1511"/><span>measa an gníomh ná mar atá sé.  An té ghnidheas monabar ar</span>
<lb n="1512"/><span>dhaoinibh, bíonn sé cionntach indiaidh peacaí mhóra agus dá mhéad</span>
<lb n="1513"/><span>a bhíonn láithreach, is móide a chionnta é, mar do chailleann</span>
<lb n="1514"/><span>an té cáintear a dheagh-chlú in a mbreithiuntas go léir.  Áirmhigheann</span>
<lb n="1515"/><span>Naomh Pól an monabar imeasc na bpeacaí marbhthacha (Rom. 1 Cab.).</span>
<lb n="1516"/><span>Is fuathmhar le Dia lucht na cúlcainnte agus (I. Cor. 6 Cab.) ní</span>
<lb n="1517"/><span>shealbhóchaid, adeir sé, lucht a déanta righeacht Dé.  Go dearbhtha ní</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="1518"/><p><span>bheidh iongnadh ar éinne an breithiúntas uabhásach so do chlos dhá</span>
<lb n="1519"/><span>thabhairt ar lucht na mí-scéal, má thugann sé fé ndeara an díoghbháil</span>
<lb n="1520"/><span>gan áireamh do thagann díobh, cad í an earraid(1) do tharraingid siad</span>
<lb n="1521"/><span>idir mhuinntearaibh, gach bruighean, imreas, toirmeasc, agus cogadh</span>
<lb n="1522"/><span>do thagann dá ndeascaibh, a liacht do lánamhnaibh pósta do chuirid ó</span>
<lb n="1523"/><span>chéile, a liacht do mhíllthe fear agus ban neamh-chionnta do mhillid</span>
<lb n="1524"/><span>siad, do chailleann a ndeagh-cháil leo gan súil len a chasadh, mar is</span>
<lb n="1525"/><span>ró-fhánach do castar é; do bhrígh go gcreidid mórán ar feadh a</span>
<lb n="1526"/><span>saoghail an nídh a chualadar; agus, go bhfuil, nách mór, an uile dhuine</span>
<lb n="1527"/><span>claon chun droch-thuairim a thabhairt dá chomharsain.  Ón bhfoghail mhór</span>
<lb n="1528"/><span>so do-ghníonn sí, is eadh a thugaid lucht scríobhtha na leabhar claidheamh</span>
<lb n="1529"/><span>na dtrí mhéar ar theangain an mhonabair.  Mar, milleann sé le</span>
<lb n="1530"/><span>h-aon iarracht anam an té 'ghníonn é, anamnacha na muinntire do</span>
<lb n="1531"/><span>chloiseann é agus do bhíonn cionntach ann (in aon tslighe do's na</span>
<lb n="1532"/><span>slighte do ainmnigheadh shuas), agus clú an té cáintear.  Ní féidir</span>
<lb n="1533"/><span>súil a bheith go bhféachfaidh an duine monabrach dhá namhaid, ná dhon</span>
<lb n="1534"/><span>mhuinntir ná fuil báidh ar bith aige leo, an tráth ná féachann sé dhá</span>
<lb n="1535"/><span>charaid.  Cá liacht am, do chualaís é ag lochtú dhuine dár mhó (ba</span>
<lb n="1536"/><span>chóir) a chumann ná dhuitse.  Bí deimhneach gur cháin sé thusa, nuair</span>
<lb n="1537"/><span>a thugais do chúl leis.  Ní féidir muinghín do bheith go bhféachfas sé</span>
<lb n="1538"/><span>dhon té atá cionntach, an tráth go ngoineann a theanga an té atá</span>
<lb n="1539"/><span>neamh-chionntach — mar is é is nós aige an bharúil is measa do</span>
<lb n="1540"/><span>thabhairt do ghníomhartha an uile dhuine, agus cam-slighte do chur ina</span>
<lb n="1541"/><span>leith do sguabfadh dhíobh nó do luigheadóchadh gach meas dá bhfuil</span>
<lb n="1542"/><span>ortha.  Ón a iomchar, ba dhóigh leat go mbíodh díol dó, chun gach éinne</span>
<lb n="1543"/><span>do mhaslú.  Ní dóigh go bhféachfaidh sé dhos na beóibh nuair ná féachann</span>
<lb n="1544"/><span>sé dos na marbhaibh.  Críochnuighidh scannraí an bháis nuair a scarann</span>
<lb n="1545"/><span>sé an t-anam leis an ágolainn.  Cé dh'eadh, tréis an bháis dá ídiú,</span>
<lb n="1546"/><span>níl fear an mhonabair réidh fós leis.  Leanann sé ar an dtaobh thall</span>
<lb n="1547"/><span>don uaigh é, do bheir sé a bhréithiúntas air, agus gan spéis</span>
<lb n="1548"/><span>do chur ins an mbreithiúntas do thug Dia ar an muinntir d'fhág</span>
<lb n="1549"/><span>an saoghal so — cómh-chúntas do bheir sé súd ortha pé aca sábháltha</span>
<lb n="1550"/><span>nó damanta atáid.  Ní iongna ná raghaidís peacaigh bhochta beó nó</span>
<lb n="1551"/><span>marbh ón a gcáineadh ag lucht a n-imdheargtha, an tráth ná deaghaidh</span>
<lb n="1552"/><span>Íosa Críost breitheamh na mbeó agus na marbh uaidh.  Deiridís cuid</span>
<lb n="1553"/><span>dos na Giúidídheachaibh leis — nach Mac saoir é so — cuid eile — tá</span>
<lb n="1554"/><span>sé craosach, ólach — coimeádann [sé] cuideachta le daoinibh dhon cháil</span>
<lb n="1555"/><span>is measa — deireadh drong aca go raibh sé i seilbh an déamhain agus</span>
<lb n="1556"/><span>fós [gur] árd-diabhal [é], gur len a chongnamh do ghnóthuigheadh sé</span>
<lb n="1557"/><span>miorbhúiltí, do leigheasadh sé na h-othair, do bheireadh sé a radharc</span>
<lb n="1558"/><span>dhos na daill,(2) a rian dos na mearthaill,(3) agus d'aithbheodhadh sé</span>
<lb n="1559"/><span>na mairbh — do rinneadh úsáid don mhonabar, ní h-amháin i gcoinnibh</span>
<lb n="1560"/><span>phearsan agus clú Críosd, agus chun an Chreidimh Chríostiúil do mhúchadh</span></p>
<lb n="1561"/>
<lb n="1562"/><p><span>1 Earraid = strife.</span>
<lb n="1563"/><span>2 For dallaibh.</span>
<lb n="1564"/><span>3 For mearbhallaibh.</span>
<lb n="1565"/></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="1566"/><p><span>in a fhíor-thuiseach, acht fós is leis do mheall an diabhal Ebha i ngáirdín</span>
<lb n="1567"/><span>Pharrthais.  Do labhair sé léi as béal natair-nimhe,(4) agus do mhasluigh</span>
<lb n="1568"/><span>sé cruthaightheoir an domhain, á rádh léi gur le formad léi féin agus</span>
<lb n="1569"/><span>len a fear do chosc sé ortha toradh crainn áirithe do bhlasadh, ar</span>
<lb n="1570"/><span>eagla go ndéanfadh sé Déithe dhíobh mar é féin.  Anois d'aimhdheoin</span>
<lb n="1571"/><span>gach foghla dá ndeárnaigh an monabar 'san uile aimsir ó shoin, tá</span>
<lb n="1572"/><span>sé fós dá chleachtadh ar fuaid an tsaoghail ní h-é amháin i gcathaireacha</span>
<lb n="1573"/><span>agus i mbailte móra ach ins na bailte beaga tuatha is iargcúltaí,</span>
<lb n="1574"/><span>mar a dtarraingean sé connspóid agus imreas.  Má fhuaraighid so</span>
<lb n="1575"/><span>tamal, brisid amach airís ar an ócáid is suaraighe le breis fíochmhaire</span>
<lb n="1576"/><span>agus bíd na daoine ann ag síor-earraid le chéile.  Níl éinne dhá</span>
<lb n="1577"/><span>mbíonn i mbaile bheag, ná bíonn asachán éigin le déanamh leis an</span>
<lb n="1578"/><span>gchuid eile go léir agus seanachaidheacht ortha, agus bíonn sé ollamh</span>
<lb n="1579"/><span>chun iad do scéachaint nuair a thuitid amach leis.  Usáid na</span>
<lb n="1580"/><span>mbeithidheach adharcach do thugaid siad dá chéile.  Nuair a thuiteann</span>
<lb n="1581"/><span>bó le luige nó le anaithe,(5) bíonn sé ag breith le eirghe agus ná</span>
<lb n="1582"/><span>féadann, bailighíd an chuid eile dhon áirnéis 'na timcheall, cromaid</span>
<lb n="1583"/><span>ar géimneach, agus in ionad congnamh a thabhairt di, chun eirghthe,</span>
<lb n="1584"/><span>ropaid len a n-adharcaibh í agus mairbhighid(6) [í].  Mar a gcéadna</span>
<lb n="1585"/><span>nuair do ghníonn comharsa droich-bheart go neamh-chuibheasach nó trí</span>
<lb n="1586"/><span>lagachar, in ionad na droich-bhirte dho cheilt, a leath-scéal do ghabháil,</span>
<lb n="1587"/><span>na dichill do dhéanamh ar é thártháil ó mhí-chlú, an chéad duine do</span>
<lb n="1588"/><span>gheóbhas amach an bheart, craobhscaoilfidh sé [í] agus géimfidh [sé]</span>
<lb n="1589"/><span>go h-árd nó go mbailighidh aicme an mhonabair go léir agus go</span>
<lb n="1590"/><span>ropaid a chlú.</span></p>
<lb n="1591"/>
<lb n="1592"/><p><span>Ní ithid na leómhain ná na mactírí (7) a chéile agus fós ní</span>
<lb n="1593"/><span>bhíonn diabhal i gcoinnibh diabhail eile, ach bíonn go léir deagh-</span>
<lb n="1594"/><span>bhuidhean,(8) acht déinid na daoine agus iad ar an slighe chun na</span>
<lb n="1595"/><span>síoruidheachta, a chéile a mharbhú, feallaid, meallaid, fuathaid, agus</span>
<lb n="1596"/><span>easmailid a chéile.  Áirmhighid siad go léir gur mór an séan do</span>
<lb n="1597"/><span>dhuine, deagh-cháil do bheith air, agus gur danaid mhór leis a cailliúnt,</span>
<lb n="1598"/><span>agus nách mór an iongna ar a shon son, ná cuirid, go dtí fíor-bheagán</span>
<lb n="1599"/><span>aca, spéis [innte]agus nách scrupalach leó a baint dá chéile.  An</span>
<lb n="1600"/><span>ladrann do bhaineann airgead duit(9) ar an mbothar mór, do rug</span>
<lb n="1601"/><span>sé uait nidh do bhí id' sheilbh, nídh do bhí i seilbh na míllthe romhat, agus</span>
<lb n="1602"/><span>do bheidh i seilbh na míllthe tréis é súd do scarúint leis, — ach</span>
<lb n="1603"/><span>baineann an cúilchainnteoir do chlú dhíot, ar a raibh ceart gan roinnt</span>
<lb n="1604"/><span>agat, agus is mó go buadh [é] ná suim airgid.  Chun a thairbhe féin</span>
<lb n="1605"/><span>do bhaineann an bithiúnach airgead díot, ach nuair a bhaineann sé</span>
<lb n="1606"/><span>do chlú dhíot, millean sé thusa gan aon tairbhe do féin.  An té nár</span>
<lb n="1607"/><span>mhór leis gaduidheacht do dhéanamh, ní mór dho féachaint roimis mar</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>4 Natairnímheach in the manuscript.  Declined probably as one word.</span>
<lb n="1610"/><span>More correctly natrach nimhe.</span></p>
<lb n="1611"/>
<lb n="1612"/><p><span>5 Anascair in the manuscript.</span>
<lb n="1613"/><span>6 Is it marbhaigheann sí?</span>
<lb n="1614"/><span>7 Mac tíre pl. madraí nó coin alltha (O'Duinnin) wolves.</span>
<lb n="1615"/><span>8 Is it deagh-mhianta?</span>
<lb n="1616"/><span>7 Díot?</span>
<lb n="1617"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="1618"/><p><span>mhaithe leis féin, — ní foláir dho aimsir, ionad agus caoi áirithe</span>
<lb n="1619"/><span>d'aimsiú, ach cosgaireann an cáinseóir 'sa ló agus istoidhche, a bhfios</span>
<lb n="1620"/><span>agus i gan fhios, a charaid agus a namhaid, an cionntach agus an</span>
<lb n="1621"/><span>neamh-chionntach, na beodha agus na mairbh.  An té ghoideann cuid a</span>
<lb n="1622"/><span>chomharsan, bíonn sé go minic i gcumas leór-ghníomh iomlán do</span>
<lb n="1623"/><span>dhéanamh leis, ar chor na bainfidh aon dochar do dá dheascaibh.  Ach</span>
<lb n="1624"/><span>an té a bhaineann a chlú do dhuine, ní dhéanfaidh sé cúiteamh go deó</span>
<lb n="1625"/><span>agus ní fhéadfaidh a dhéanamh ins an éagcóir do rinne sé air.  Dá</span>
<lb n="1626"/><span>mbeadh an locht so gan bheith ach ar bheagán, nó dá mbeadh(10) sé dhá</span>
<lb n="1627"/><span>chleachtadh ach ag an cuid is otaraighe dhos na daoine do shíolruigh ó</span>
<lb n="1628"/><span>dhroch-aicme, do(11) tugadh suas gan creideamh gan macántacht, — cé</span>
<lb n="1629"/><span>go mba thruagh linn a gcoir — níor leór é chun árd-fheirge do chur</span>
<lb n="1630"/><span>orrainn.  Ach nuair a chímíd na míllte dho dheagh-eólas, d'fhoghlaim</span>
<lb n="1631"/><span>ríalacha creidimh Críost, agus ar a dtugtar daoine galánta, tugtha</span>
<lb n="1632"/><span>do'n lucht fhuathmhar so, agus ghá chleachtadh gan scrupal, bíonn éacht</span>
<lb n="1633"/><span>agus iongnadh orrainn, an uile ghné daoine d'fheiscint teimhlighthe</span>
<lb n="1634"/><span>aige, go fiú daoine, do h-áirmhtear a bheith rialtha cráibhtheach.  Ar</span>
<lb n="1635"/><span>chor gur cosúil an saoghal so le ospaidéal mór in a mbeidis iomad</span>
<lb n="1636"/><span>daoine breóithe ann agus iad ag fonamhaid fé chéile.  Na daill ag</span>
<lb n="1637"/><span>fonamhaid fés na daoine bodhra 'cheann(12) gan éisteacht do bheith</span>
<lb n="1638"/><span>aca, agus iad-so ag tabhairt droich-mheas dhóibh sean 'cheann ná fuil</span>
<lb n="1639"/><span>radharc aca, agus an mhuinntir atá bacach ag magadh fútha araon.</span>
<lb n="1640"/><span>Bíonn gach éinne dall ar a lochtaí féin, agus géir-bhreathnuightheach</span>
<lb n="1641"/><span>ar lochtaí dhaoine eile.  Cé go ndeir ár Slánuightheóir nach cuibhe</span>
<lb n="1642"/><span>d'éinne, cáim dh'fhaghail ar a chomharsain faid do bheidh eire(13) lochtaí</span>
<lb n="1643"/><span>air féin.  Chad é an fáth adeir sé 'na (14) bh'feiceann tú an cainín i</span>
<lb n="1644"/><span>súil dhuine eile, agus ná feiceann tú an tsail id shúil féin?  A</span>
<lb n="1645"/><span>bhréagh-chráibhthigh, bain ar dtúis an tsail as do shúil féin, chun go</span>
<lb n="1646"/><span>bhfuighfá radharc ar an gcainín do bhaint as súil do chomharsan.</span>
<lb n="1647"/><span>Nuair do-ghníonn an gabhálthaidhe an ceannuí nó an ceárdaí a ghnó</span>
<lb n="1648"/><span>fhéin go slachtmhar, suighid síos ar a suaimhneas agus ní théighid ag</span>
<lb n="1649"/><span>scoruidheacht ar fud bailthe móra na tuatha,(15) chun bheith ag tabhairt</span>
<lb n="1650"/><span>gnótha dhaoine eile fé n-déara, do bhrígh, dá gcaithfidis an aimsir</span>
<lb n="1651"/><span>mar so agus faillí a dhéanamh dá gcúram féin, go n-áirmheoch' an</span>
<lb n="1652"/><span>uile dhuine go mbeidis ar mire nó ar díthcéille.  Cad é an fáth ná</span>
<lb n="1653"/><span>tosnuighíd siad len a mbeatha féin do leasú — an guntacht agus an</span>
<lb n="1654"/><span>ghéire atá aca do chur i bhfeidhm, chun a lochtaí féin do bhreithniú go</span>
<lb n="1655"/><span>dlúth agus gan teimheacht, (16) (do bhrígh ná fuil éinne saor uatha) in</span>
<lb n="1656"/><span>inead bheith ghá ndamuint féin ag maslú cháich eile gan dóchas ar</span>
<lb n="1657"/><span>bith aca, ná aon chaitheamh indiaidh a leasuighthe.  Óir mara gcloisfidh</span></p>
<lb n="1658"/>
<lb n="1659"/><p><span>10 Ná beadh in the manuscript.</span>
<lb n="1660"/><span>11 Dá in the manuscript.</span>
<lb n="1661"/><span>12 Thar cheann.</span>
<lb n="1662"/><span>13 Eire = a burthen? oighre = an heir.  The heir of = viz., the like.</span>
<lb n="1663"/><span>14 'Na = go.</span>
<lb n="1664"/><span>15 For tuaithe.</span>
<lb n="1665"/><span>16 Teamhuidheacht in the manuscript, teimheacht, obscurity, cf. teimhela.</span>
<lb n="1666"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="1667"/><p><span>an té cáintear cád dubharadh air, (17) ní leigfidh sé an locht de do</span>
<lb n="1668"/><span>cuireadh ina leith, agus má chloiseann, is doichí go 'mbeidh miosgais</span>
<lb n="1669"/><span>aige do'n té 'cháin é, agus ná deanfaidh(18) sé aon dicheall ar é</span>
<lb n="1670"/><span>féin do leasú.  Má's ó nadúr atá creim(19) cuirp nó anama air,</span>
<lb n="1671"/><span>'sé an té chrúthaigh é lochtuighthear agus ní h-é féin, má tá éalang (20)air len a chionnta féin, is cóir truagh 'bheith dho, agus eagla do bheith</span>
<lb n="1672"/><span>ar lucht a cháinte, go mbainfeadh an toirmeasc chéana dhóibh féin.</span>
<lb n="1673"/><span>Do bhí sé súd seal chómh saor on locht atá air, a's do mheasann, an</span>
<lb n="1674"/><span>té cháineann, é féin do bheith, agus ba cheart dó aire do thabhairt,</span>
<lb n="1675"/><span>le h-eagla go ndéanfadh cinniúint éigin (nár shaoil sé) cath dian (21)</span>
<lb n="1676"/><span>nó tiamtásún ón aidhbheirseóir, neam-shuim (22) i ngrásda Dé, nó (23)</span>
<lb n="1677"/><span>ceann do shaighdeanaibh an diabhail é leónadh i gcás go mbeidís</span>
<lb n="1678"/><span>daoine eile 'ghá cháineadh agus ag déanamh fonamhaid fé.  Is éagla</span>
<lb n="1679"/><span>do, so dho thuitim amach súl a gcriochnuighidh a shaoghal do bhrígh go</span>
<lb n="1680"/><span>ndeir Dia ins an ochtú caibideal do leabar na seanfhocal gur</span>
<lb n="1681"/><span>fuathmhar leis, béal in a mbíd dhá theanga, sé sin, teanga chun na</span>
<lb n="1682"/><span>comharsan do mholadh, nuair a bheidh sé láithreach, agus teanga chun é</span>
<lb n="1683"/><span>'mhaslú nuair iompochaidh sé a dhrom.  Dá fheabhas dáth do bheas</span>
<lb n="1684"/><span>ar chapall, agus dá bhréaghacht a ghéaga, má bhíon mairc nó othras air,</span>
<lb n="1685"/><span>is ortha tuirlingeochaidh an chuil agus do dhéanfaidh sé foghail [air].</span>
<lb n="1686"/><span>Mar an gcéadna dá fheabhas agus dá mhéad deagh-chailídheachta do</span>
<lb n="1687"/><span>bheas in nduine, má bhíon aon — go fiú aon — locht amháin air, ar sin</span>
<lb n="1688"/><span>gan aon agó, do thuirlingeochaidh an cúl-chainnteoir agus is é bheas</span>
<lb n="1689"/><span>conádhach (24) ar a theangain aige.  Seo mar atá an nidh — ar nós mar</span>
<lb n="1690"/><span>a mheasann an té in a mbíonn an galar buidhe air, gur buidhe a</span>
<lb n="1691"/><span>mbíonn gach ar a bhféachann sé, mar an gcéadna an mhuinntir a</span>
<lb n="1692"/><span>thugann iad féin ar bheith ag lochtú daoine eile tagann buidhe-galar</span>
<lb n="1693"/><span>anama ortha do chuireann mí-dháth ar na maith-gníomhartha féin, nuair</span>
<lb n="1694"/><span>a féachtar ortha le claon-shúil chealgach, agus [nuair] do cuairdighthear</span>
<lb n="1695"/><span>iad le teangain neanntúil an mhonabair.  Anois cé go bhfuil an</span>
<lb n="1696"/><span>domhan tuilthe do'n tsórt soin daoine, tá an monabar chómh gráiniúil</span>
<lb n="1697"/><span>sin in a bhreithiúnas féin, nách áil le h-éinne aca meas dhuine</span>
<lb n="1698"/><span>mhonabraigh a bheith air, agus go mbeartuighthear mórán slighte, chun</span>
<lb n="1699"/><span>ná cuirfí ina leith é.  Tarraingean [sé] duine chuige chun go</span>
<lb n="1700"/><span>n-áirmheóchaí go bhfuil sé gonta — duine chun a theasbeáint cad é a</span>
<lb n="1701"/><span>fheabhas d'fhéadann sé aithris do dhéanamh, duine i leith muinnteardhais,</span>
<lb n="1702"/><span>duine i leith díograis creidimh, duine eile fé chlócha diadhasúlacht',</span>
<lb n="1703"/><span>dá rádh gur b'oth len a chroidhe an mhí-chlú fuair an té so, nó an té</span>
<lb n="1704"/><span>úd 'na raibh tamal meas ró-mhór aige ar a dheagh-iomchar, agus gur</span></p>
<lb n="1705"/>
<lb n="1706"/><p><span>17 Leis in the manuscript.</span>
<lb n="1707"/><span>18 Ná go ndéanann in the manuscript.</span>
<lb n="1708"/><span>19 Creim = the gnawing.</span>
<lb n="1709"/><span>20 Éalang = fault, weakness.</span>
<lb n="1710"/><span>21 Dhian in the manuscript.</span>
<lb n="1711"/><span>22 Do Dheanamh understood.</span>
<lb n="1712"/><span>23 Go ndeanfadh understood.</span>
<lb n="1713"/><span>24 ? Comhnuightheach = lasting, continuing, or conádhach = prosperous, successful.</span>
<lb n="1714"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="1715"/><p><span>ró-mhór é a dhoilgheas ó nidhthe chuala sé go déanach, nár dhuine mar</span>
<lb n="1716"/><span>a shaoil sé é — In aon fhocal níl cló ar bith dá gcuirtear ar an</span>
<lb n="1717"/><span>monabar ach, in gach clódh, in gach dáth dá gcuirtear air, is monabar</span>
<lb n="1718"/><span>fós é.  Ní déintear ach ós do chur ar an “Bullurih” (?), agus</span>
<lb n="1719"/><span>ní sloigtear go bráth é níos cíocrasaí agus ní shladann sé deagh-cháil</span>
<lb n="1720"/><span>an té 'na labhrthar go h-olc air, níos fór-líonta ná nuair a déintear</span>
<lb n="1721"/><span>é i leith muinnteardhais, creidimh nó diadhasúlacht.  An bhfuil sé</span>
<lb n="1722"/><span>lamhaltha (25) mar sin ar aon chor, trácht [do dhéanamh] ar lochtaí dhuine</span>
<lb n="1723"/><span>eile ná a rún do leigint le h-éinne?  Atá sé lamhaltha so dho</span>
<lb n="1724"/><span>dhéanamh, chun iad féin nó daoine eile do shábháil ó dhíobháil mhor</span>
<lb n="1725"/><span>anama nó chuirp; acht ins an am gcéana, atá sé dh'fhiachaibh ar an</span>
<lb n="1726"/><span>té fhoillseóchas [aon nidh] ar [dhuine] gan faisnéis do dhéanamh, thar</span>
<lb n="1727"/><span>mar a bheidh riachtanach chun na díobhála do chosc.  Má fuarthas amach</span>
<lb n="1728"/><span>duine ar thí dhuine eile do mharbhú, do chreimiú(26) (?), nó a thigh</span>
<lb n="1729"/><span>'dhoghadh, innsím dho an díobháil do bagaradh air, agus cuirim ar a</span>
<lb n="1730"/><span>aireachas é:  Tá san ceart le déanamh.  Coimeádann óganach</span>
<lb n="1731"/><span>cuideachta le lucht óil, nó óighbhean le duine ar a bhfuil droch-</span>
<lb n="1732"/><span>thuairisc — cuirim in úil dá mhuinntir é chun ná tarraingeóchaí chun a</span>
<lb n="1733"/><span>n-aimhleas do dhéanamh.  Ní h-é amháin go bhféadaim (27) leis an</span>
<lb n="1734"/><span>bhfaisnéis seo do dhéanamh, acht is obliogáid (dualgas) do cheanglann</span>
<lb n="1735"/><span>creideamh orm é, mar ghrádh de'n chomharsain.  Ach in gach aon ócáid</span>
<lb n="1736"/><span>eile in a mbeidh trácht dá dhéanamh ar chlú na comharsan, gach 'a</span>
<lb n="1737"/><span>ndéarfaidh duine, tá sé d'ualach air, a rádh le spiorad ceannsacht'</span>
<lb n="1738"/><span>agus carthannacht pé olc a ghníomhartha, agus gan a dhearmhad, cé</span>
<lb n="1739"/><span>gur droch-dhuine sa' bhlian so é, go mb-fhéidir go mbeadh sé ina</span>
<lb n="1740"/><span>dheagh-dhuine 'sa' bhlian so chúghainn.  Iompuigheann an saor an chloch</span>
<lb n="1741"/><span>nó go mbíonn sí dho'n dul in ar féidir a chur; mar an gcéadna is</span>
<lb n="1742"/><span>ceart do Chríostaí, nuair a bheidh a chlú dhá bhaint do dhuine, é 'chur</span>
<lb n="1743"/><span>'sa riocht is fearr d'fhéadfaidh sé; agus dá mbeadh mílle aghaidh ar</span>
<lb n="1744"/><span>an scéal, an taobh is fabhraighe dhe, do thabhairt amach, do bhrígh gur</span>
<lb n="1745"/><span>comhartha (28) go bhfuil lámh ag Dia ins an té is fabhraí do labhrann</span>
<lb n="1746"/><span>ar gach éinne agus go dtabharfaidh sé breithiúnas gan trócaire ar</span>
<lb n="1747"/><span>an té ná taisbeánann trócaire dho dhuine eile.  Níl éinne againn</span>
<lb n="1748"/><span>gan a lochtaí féin, agus a dhroch-claonta le claoidhe aige, agus dá</span>
<lb n="1749"/><span>bhrígh sin in ionad a bheith ag tabhairt droch-mhasla dhá chéile agus ag</span>
<lb n="1750"/><span>méadú ár n-innste,(29) ba chóir dhúinn a bheith trúaighmhéalach dhá chéile,</span>
<lb n="1751"/><span>agus cabhair d'iarraidh dhúinn féin agus do chách eile, ar an Liaidh</span>
<lb n="1752"/><span>Neamhdha (mar is aige amháin atá ár leigheas go léir) agus grásda</span>
<lb n="1753"/><span>chun srian do chur len ár dteangacha chun ná dearmhadfaimís go</span>
<lb n="1754"/><span>bráth cad deir an t-Aspol linn “gur díomhaoin dúinn a bheith in ár</span>
<lb n="1755"/><span>gCríosduithe in ár gCaitlicí agus rann-pháirteach ins na Sacráimínthí</span></p>
<lb n="1756"/>
<lb n="1757"/><p><span>25 Lamhalta, allowable, lamhalaim, I allow, (Sean chainnt na nDéise).</span>
<lb n="1758"/><span>26 Creimim, I gnaw, greimighim, I take a bite on (Is it satirize).</span>
<lb n="1759"/><span>27 'Na bhfaghaim.</span>
<lb n="1760"/><span>28 Is it córa.</span>
<lb n="1761"/><span>29 Ár n-aighneasa.</span>
<lb n="1762"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="1763"/><p><span>mara gcoisceam ár dteangacha agus mara ndéanam ráiteachas</span>
<lb n="1764"/><span>ainmniúil.”  Naomh Tomás a deir linn “Díbridh ó'n bhúr mbéal an</span>
<lb n="1765"/><span>chúlchainnt, agus bídhí deimhneach, dá n-itheadh sibh luaith an tinnteáin</span>
<lb n="1766"/><span>i leith aithrighe, ná fuighfidh sibh tairbhe ar bith ó aon cruadhgháil dá</span>
<lb n="1767"/><span>gcuirfidh sibh orraibh féin mara staonfaidh sibh ó mhonabar” mar nách</span>
<lb n="1768"/><span>féidir le h-éinne a anam a shábháil gan grádh 'bheith do'n chomharsain,</span>
<lb n="1769"/><span>agus ná grádhann éinne a chómharsa, do bhaineann a chlú dhe.</span></p>
<lb n="1770"/>
<lb n="1771"/><p><span>AN t-ATHAIR L. UA h-UALLACHÁIN do sholáthair.</span></p>
<lb n="1772"/>
<lb n="1773"/><p><span>AN CROIDHE RÓ NAOMHTHA.</span></p>
<lb n="1774"/>
<lb n="1775"/><p><span>[Fógarthar gach ceart ar cosnamh.]</span></p>
<lb n="1776"/>
<lb n="1777"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1778"/>
<lb n="1779"/><p><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1780"/><span>Do chroidhe atá 'n-a Dhia 'gus 'n-a chroidhe dhaona,</span>
<lb n="1781"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1782"/><span>An croidhe a ghlac ó ghein-gan-teimhal a dhaonacht.</span>
<lb n="1783"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1784"/><span>An croidhe a thug do ghein-gan-teimhal bheith amhlaidh,</span>
<lb n="1785"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1786"/><span>An croidhe tré's smachtuigh gein-gan-teimhal an annsprid.</span></p>
<lb n="1787"/>
<lb n="1788"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1789"/>
<lb n="1790"/><p><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1791"/><span>An croidhe a dh'fhuilig páis chun mise shaoradh,</span>
<lb n="1792"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1793"/><span>An croidhe do nig mé ad' chuid fola naomhtha,</span>
<lb n="1794"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1795"/><span>An chroidhe a bhainean tart dem' chroidhe led' naomh fhuil</span>
<lb n="1796"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1797"/><span>A bhíon am' chroidhe nuair ghlacaim do chorp naomhtha!</span></p>
<lb n="1798"/>
<lb n="1799"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1802"/><span>Bhí agam gach lá gus oidhche ar an saoghal so,</span>
<lb n="1803"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1804"/><span>Tabhair sagart dom, aithrighe 'gus ola dhéinach,</span>
<lb n="1805"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1806"/><span>Na fág mé nuair a bheidh an bás am' thraochadh,</span>
<lb n="1807"/><span>A Thighearna Íosa Críost, mo ghrádh do chroidhe!</span>
<lb n="1808"/><span>Beir leat mé suas isteach ad' árus féinidh!</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>AN tATHAIR PEADAR.</span>
<lb n="1811"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="1812"/><p><span>NÓTAÍ.</span></p>
<lb n="1813"/>
<lb n="1814"/><p><span>Tá an tír ag cur dí go misneamhail dána sa troid ar son na</span>
<lb n="1815"/><span>saoirse gan sos gan maolú.  Ní beag de shompla san dúinn-ne atá i</span>
<lb n="1816"/><span>mbun an Irisleabhair seo gan bogadh gan staonadh san ngnó.  Mar</span>
<lb n="1817"/><span>sin féin, is deacair aghaidh do thabhairt ar an obair, uaireannta, agus</span>
<lb n="1818"/><span>an oiread neamhshuim is a bhíonn dá thabhairt fós ag a lán sagart i</span>
<lb n="1819"/><span>n-obair chomh táchtach le aithbheochaint na Gaedhluinne.  Táthar beag</span>
<lb n="1820"/><span>beann ar an gceist san atá lán de thairbhe do'n chreideamh.  An</span>
<lb n="1821"/><span>dtuigeann siad a thairbhighe is a éifechtamhla atá sí d'á ngnó agus</span>
<lb n="1822"/><span>dá ngairme, go mórmhór, chun nósa agus béasa na ndaoine do</span>
<lb n="1823"/><span>choimeád glan gan truailliú.  Ní áirighim breis cráibhtheachta do</span>
<lb n="1824"/><span>chothú i n-a gcroidhe ná deagh-sprid na h-uraime agus an ómóis do</span>
<lb n="1825"/><span>neithibh Dé agus na h-Eaglaise a bhí riamh i nÉirinn do choimeád</span>
<lb n="1826"/><span>go beó bríoghmhar eadrainn.  Bláth-chrainn an Chreidimh is eadh an</span>
<lb n="1827"/><span>deagh-thuisgint san idir chléir agus tuaith.  Tá orainn-ne an ní sin</span>
<lb n="1828"/><span>do choimeád slán; óir tá sé de dhualgas againn-ne cabhrú de réir</span>
<lb n="1829"/><span>ár gcumais le h-aoinní fónta a théidheann chun sochair dos na daoinibh,</span>
<lb n="1830"/><span>bíodh gur ar a mhaithe leo féin amháin an nídh sin.</span></p>
<lb n="1831"/>
<lb n="1832"/><p><span>Cad déarfar annsan le saothrú teangan na tíre agus le n-a</span>
<lb n="1833"/><span>cur fé úsáid ó'n gcrannghail agus ó'n altóir?  Tá cíocras ar an</span>
<lb n="1834"/><span>bpobal í chlos uainn.  'Sé toil na tíre i láthair na h-uaire seo é.</span>
<lb n="1835"/><span>An toil linne lámh do thabhairt dóibh chun na haigne sin aca do chur</span>
<lb n="1836"/><span>i ngníomh?  Maran toil linn, támuid-ne ar shlighe ár n-aimhleasa agus</span>
<lb n="1837"/><span>sin de shúilibh osgailte támuid i bhfad ró-mhór i ndiaidh lámh cheana</span>
<lb n="1838"/><span>leis an gcomhar ba cheart dúinn do dhíol leo.  Ceannurraidh na</span>
<lb n="1839"/><span>slógh seadh an sagart, go h-áirithe i nÉirinn.  Ba ceart cuimhneamh</span>
<lb n="1840"/><span>air sin agus beart do dhéanamh dá réir; mara mbéadh an gníomh so</span>
<lb n="1841"/><span>uaidh, 'sé an dall ag stiúiriú an daill acu é.</span></p>
<lb n="1842"/>
<lb n="1843"/><p><span>Tá's againn nách mar a chéile teanga d'fhoghluim agus ár</span>
<lb n="1844"/><span>gcasóg d'iompáil ná an dream so na poilitíochta seachas an dream</span>
<lb n="1845"/><span>úd d'ár ghéilleamar ó lá go chéile do leanúint.  Óir deintear an</span>
<lb n="1846"/><span>t-athrú san i-n aon lá amháin.  Ní mar sin d'fhoghluim na dteangan.</span>
<lb n="1847"/><span>Ní mór dúinne ár gcasóga do bhaint dínn mar a déarfá agus cur</span>
<lb n="1848"/><span>chun na h-oibre “corde magno et animo volenti,” aghaidh do thabhairt</span>
<lb n="1849"/><span>fé'n gcnoc gan staonadh de'n iarracht.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>Ní baol ná go mbeidh cothrom de thoradh na h-iarachta uaidh le</span>
<lb n="1852"/><span>fáil ag duine a dheinean mar sin ach chur chuige.  'Sé bun agus bárr</span>
<lb n="1853"/><span>an scéil é ná fuil ach deichneabhar nó dosaon sa chéad de shagartaibh</span>
<lb n="1854"/><span>na h-Éireann atá dáríribh sa cheist náisiúnta san.  Tá an dosaon</span>
<lb n="1855"/><span>sin sa chéad ag briseadh a gcroidhe ad iarraidh cion deichniubhair do</span>
<lb n="1856"/><span>dhéanamh chun an fhóid do sheasamh toisc an chuid eile do bheith go</span>
<lb n="1857"/><span>patfhuar ná go neamhshuímiúil.  Féach a mbíon d'aimsir dá caitheamh ag</span></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="1858"/><p><span>imirt golf agus a mbíon d'airgead dá dhíol as agus a luigheadh</span>
<lb n="1859"/><span>iaracht atá dá dhéanamh ag na filógolfidhthe chun obair thairbheach —</span>
<lb n="1860"/><span>ní h-eadh, ach obair riachtanach do dhéanamh i dtreó go mb'fhiu an ainm</span>
<lb n="1861"/><span>Éire do thabhairt ar an dtír.  Dá mb'iad na laetheana saoire féin</span>
<lb n="1862"/><span>iad, ní dóigh liom gur ceart dúinn bheith ag lorg ár suaimhnis agus</span>
<lb n="1863"/><span>ag teicheadh as ár dtír thar lear, go mór-mhór agus í ag iomaragáil,</span>
<lb n="1864"/><span>go himirt anama, leis an námhaid — námhaid aicionta i dtaoibh tíre</span>
<lb n="1865"/><span>agus creidimh.  Is féidir a lán maitheasa a dhéanamh agus dul tríd</span>
<lb n="1866"/><span>ár dtír dúchais agus na h-áiteanna agus a gnóthaí agus a</span>
<lb n="1867"/><span>riachtanaisí do chur ar eolus againn, agus bheith ag tabhairt comhairle</span>
<lb n="1868"/><span>a leasa agus deagh-shompla dhóibh agus bheith ag cur misnigh orra agus</span>
<lb n="1869"/><span>ag foghluim na teangan dúchais uatha agus do bheadh caitheamh aimsire</span>
<lb n="1870"/><span>san am gcéadna againn mar mhalairt.</span></p>
<lb n="1871"/>
<lb n="1872"/><p><span>Is fada uainn sinn bheith i gcoinnibh na gcluiche san ach tá</span>
<lb n="1873"/><span>modus in rebis.  Ach ní dóigh linn gur féidir a shéanadh gur ab iad</span>
<lb n="1874"/><span>na filógolfídhthe (ach amháin duine nó beirt ortha b'éidir) is lugha</span>
<lb n="1875"/><span>eolus ar an nGaeluinn.  Sé an dálta céadna, leis, ages na</span>
<lb n="1876"/><span>gheabhadóiríbh a théidhean thar sáile.  Thá a súile acu ar imeallaibh na</span>
<lb n="1877"/><span>cruinne!  Is bréan le cuid acu cúrsaí a dtíre féin, an áit i na</span>
<lb n="1878"/><span>bhfaghaid siad a gcothú agus a saoghal.  Tá a gcuid airgid dá</span>
<lb n="1879"/><span>scaipeadh agus dá chaitheamh ar stróinséiríbh, agus is mó eolus acu</span>
<lb n="1880"/><span>ar thíorthaibh thar lear ná ar a dtír féin!  Nách náireach áiféiseach an</span>
<lb n="1881"/><span>scéal é!  Cad déarfaimíd le cúrsaí agus le neithe eile ar a</span>
<lb n="1882"/><span>mbíonn airgead agus aimsir sár luachmhar dá gcaitheamh aca gan tairbhe,</span>
<lb n="1883"/><span>ar dhrabhshaoil leabhar, ar spórtannaibh, ar so súd umá san — agus furmhór</span>
<lb n="1884"/><span>aca, ní h-eadh ach trí fichid sa chéad aca, dall ar an nGaoluinn!</span>
<lb n="1885"/><span>Est risu!  Níl aon aimsir saor acu chun leathuaire a chluig do</span>
<lb n="1886"/><span>chaitheamh ag foghluim na Gaoluinne.  Ó's rud é ná bíonn aon dúil</span>
<lb n="1887"/><span>ag duine i nidh ná fuil ar eolus aige, de réir abairte na feall-</span>
<lb n="1888"/><span>samhnachta, connus is féidir súil do bheith ag éinne go mbeidh leabhar</span>
<lb n="1889"/><span>Gaoluinne dá cheannach ag sagart de'n tsórt san agus gan focal</span>
<lb n="1890"/><span>Gaoluinne aige?  Is oth linn a rádh go bhfuil breis a's mar is dóigh leo</span>
<lb n="1891"/><span>de ghalldachas ina ndeunamh agus ina dtabhairt suas.  Tuigimíd</span>
<lb n="1892"/><span>beagán fé'n am seo cad chuige a luighead suime agus ceannaigh atá</span>
<lb n="1893"/><span>ar an SÍOLADÓIR s' againne.  Dá mb'iad baill Chumainn na Sagart</span>
<lb n="1894"/><span>féin iad, níl cuid aca ag déanamh pioc ar son an Chumainn.  Ní</span>
<lb n="1895"/><span>baill gan mhaith ná codlatánaig atá ó lucht an Chumainn ach baill</span>
<lb n="1896"/><span>gnímh.  Ní leór linn deagh-thoil agus deagh-mhianta uatha.  Ní mór</span>
<lb n="1897"/><span>do chuid aca an deagh-thoil san do chur i ngníomh.  Ní h-é “gach file</span>
<lb n="1898"/><span>agus gach fáidh ag trácht ar a ealadhan féin” dúinn mar scéal.</span>
<lb n="1899"/><span>Ní filí ná fáidhí sinne ar aon chor.  Ach ó'r rud é gur cuireadh sinne</span>
<lb n="1900"/><span>i mbun an Irisleabhair, ba cheart cothrom na féinne do thabhairt dúinn</span>
<lb n="1901"/><span>agus féachaint chuige go bhfuil gnó — idir airgead agus aistí agus</span>
<lb n="1902"/><span>éile — dá dhéanamh do, agus cabhair le fáil ó ghach ball ar a shon, agus</span>
<lb n="1903"/><span>aon léightheoir eile ar a luighead do sholáthairt don Irisleabhar.</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>Tá sé dá rádh ag an nGall orainn go mbíonn an Gaedheal</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="1906"/><p><span>ró-thugtha do'n chaint riamh.  Pé tuairim atá againn do san tá an</span>
<lb n="1907"/><span>méid seo le tabhairt fé ndeara nuair is cruinniú atá i gceist ina</span>
<lb n="1908"/><span>mbeidh caint nó comhairle le tabhairt bíonn an halla nó an seomra</span>
<lb n="1909"/><span>lán go béal an doruis ach nuair a tagthar chun gnímh ní bhíonn ann ach</span>
<lb n="1910"/><span>duine nó beirt! cad é mar fíortar na seana-ráidhte uaireannta.</span>
<lb n="1911"/><span>“Éire i bpáirt Éire ar lár.”  Sé a fhaid is a ghioracht é ná fuilimíd</span>
<lb n="1912"/><span>sásta cor ar bith leis an gcabhair a fuaireamas go dtí so ós na</span>
<lb n="1913"/><span>sagartaibh.  Is í seo an cúigeadh uimhir do'n Irisleabhar a chuireadh</span>
<lb n="1914"/><span>amach le toil an Chumainn, ar a' gcéad dul síos i gcóir na sagart</span>
<lb n="1915"/><span>agus annsan i gcóir na dtuath; mar i dteannta a chéile iseadh is</span>
<lb n="1916"/><span>treise.  Ag féachaint siar thar na h-uimhreacha tugaimíd fé ndeara</span>
<lb n="1917"/><span>ná fuil a gcion déanta ag na sagarthaibh Is amhlaidh mar athá an</span>
<lb n="1918"/><span>scéal má leantar do'n patfhuaire agus do'n neamhshuim agus do'n</span>
<lb n="1919"/><span>leisge (táimíd go mór chun deiridh i dtaoibh airgid chun díolaigheacht</span>
<lb n="1920"/><span>as na h-uimhreacha eile) gur geárr go mbeidh an Síoladóir óg</span>
<lb n="1921"/><span>traochta gan fuil gan feóil i dtreó nách mbeidh rogha eile ó'n réidhteach</span>
<lb n="1922"/><span>aige ach laetheannta saoire fada do thógaint ar mhaithe le n-a shláinte.</span>
<lb n="1923"/><span>Qui habet aures audiendi audiat.</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>Tuigeann fear léighinn leathfhocal!  Dá bhrígh sin, iarraimíd in</span>
<lb n="1926"/><span>achuinighe arís ar shagartaibh de dheagh-thoil a nditheall do dhéanamh chum</span>
<lb n="1927"/><span>cabhruighthe linn san obair fhónta so agus gan é do leogaint ar lár</span>
<lb n="1928"/><span>de cheal airgid agus d'easbadh ádhbhair scríobhtha.  Tá na céadta</span>
<lb n="1929"/><span>slighe ag duine atá toiltheannach le congnamh do thabhairt dúinn agus</span>
<lb n="1930"/><span>maitheas do dhéanamh dúinn.  Cuireadh sé cuid díobh i bhfeidhm agus</span>
<lb n="1931"/><span>mairfidh an Síoladóir.  Mara mbeadh san, is baoghal go mbeidh a</span>
<lb n="1932"/><span>bport seinnte aige.  Ní beag san.  Tá súil againn gur fada</span>
<lb n="1933"/><span>uainn an lá i mbeidh aon ghádh le S.O.S. do chur amach ar a shon.</span></p>
<lb n="1934"/>
<lb n="1935"/><p><span>Tugaimíd thíos annseo leitir chughainn ó'n dTighearna Abb an</span>
<lb n="1936"/><span>Dochtúir Ró-urramach Ó Faoláin ó Chnoc Mheleirí mar adhbhar machtnamh</span>
<lb n="1937"/><span>dár léightheóiribh.  Ca bhfios ná go ngriosfaidh sí cuid aca chum aithris</span>
<lb n="1938"/><span>do dhéanamh air.</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>28 vi. '21.</span></p>
<lb n="1941"/>
<lb n="1942"/><p><span>“Do'n Athair R. Pléimionn.</span></p>
<lb n="1943"/>
<lb n="1944"/><p><span>“Go deimhin féin a athair, atá comaoin curtha agat orm agus</span>
<lb n="1945"/><span>an Síoladóir do chur chugham.  Agus cuireann a theacht chugham i n-iuil</span>
<lb n="1946"/><span>dam go rinneas an-dhearmhad gan suim do chur i gCumann na Sagart</span>
<lb n="1947"/><span>i bhfad roimhe seo.  Bhí sé ar m'aigne go minic fios do chur ar an</span>
<lb n="1948"/><span>Síoladóir acht do theip orm é do dhéanadh.</span></p>
<lb n="1949"/>
<lb n="1950"/><p><span>“Is breágh go léir agus is áthasdamhail an sgéal go bhfuiltear</span>
<lb n="1951"/><span>chum Bíobla an Athar Peadar do chur fé chló agus san go luath.  Beidh</span>
<lb n="1952"/><span>mórán daoine ag feitheamh leis, agus cuirfidh sé aoibhneas ar Chlanna-</span>
<lb n="1953"/><span>Gaedheal an Bíobla go léir do bheith aca fé dheire n-a dteangain féin.</span></p>
<lb n="1954"/>
<lb n="1955"/><p><span>“Nárbh éachtach an obair í do'n tsean-fhear an t-aistriughadh san</span>
<lb n="1956"/><span>do dhéanadh agus é in aois a deich agus trí fichid!  Go dtugaidh Dia</span>
<lb n="1957"/><span>luach a shaothair do.</span>
<lb n="1958"/></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="1959"/><p><span>“Tá mé ag cur £3 chughat mar mho chuid de dhíolaidheacht as pé</span>
<lb n="1960"/><span>costas a bhaineann leis an gComann.</span></p>
<lb n="1961"/>
<lb n="1962"/><p><span>“Mise &c.,</span></p>
<lb n="1963"/>
<lb n="1964"/><p><span>“R. M. Ó FAOLÁIN, Abb.”</span></p>
<lb n="1965"/>
<lb n="1966"/><p><span>Bailigheann brobh beart!  Éinne a thabharfaidh sintiús — pé beag</span>
<lb n="1967"/><span>mór é — beidh an admháil air sa chéad uimhir de'n tSíoladóir a thiocfaidh</span>
<lb n="1968"/><span>amach ina dhiaidh san sa líosta gur teidiol dó “Ár gCáirde.”  Seadh,</span>
<lb n="1969"/><span>a bhráithre, “aithnightear cara i gcruadhchás.”  Tá an Síoladóir i</span>
<lb n="1970"/><span>gcruadhchás agus ní fheicimíd gur ceart a mhilleán do chur i n-ar</span>
<lb n="1971"/><span>leith-ne.</span></p>
<lb n="1972"/>
<lb n="1973"/><p><span>Cia gur ceart é do chur ina leith mar sin?</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>Ca bhfuil scríobhnóirí ó Chonnachtaibh?  I n-a gcodladh nó i n-a</span>
<lb n="1976"/><span>ndúiseacht?  Níl aoinní i bhfuirm scribhínn le feicsint uatha in aon</span>
<lb n="1977"/><span>uimhir don Irisleabhar.  An bhfuil fhios agat, a léightheóir ó Chonnachtaibh,</span>
<lb n="1978"/><span>'tuige nach bhfuil?  Mar ní bhfuaireamar ach aon rud amháin fós ó'n</span>
<lb n="1979"/><span>gCúige sin.  Bhéimís ana bhuidheach d'éinne desna scríobhnóiríbh úd a bhí</span>
<lb n="1980"/><span>fé thrácht ag P. Ó Domhnalláin sa “Mhisneach” tá cúpla seachtaine ó</span>
<lb n="1981"/><span>shoin ann.  Mara bhfaghamuid adhbhar scríobhtha uatha ní féidir dúinn</span>
<lb n="1982"/><span>Connachtaigh do shásamh.  Is cuma dhúinn cá dtagann an t-adhbhar</span>
<lb n="1983"/><span>scríobhtha, anoir, aniar andeas nó adthuaidh, tá fáilte agus fiche</span>
<lb n="1984"/><span>roimis gach iarracht ach é bheith i nglan Ghaoluinn.  Is cuimhin liom gur</span>
<lb n="1985"/><span>chúm file Connachtach áirithe rann filíochta fadó ag cur síos ar thréithibh</span>
<lb n="1986"/><span>agus ar bhuadhaibh gach chúige fé leith.  Deireann seisean gur abh'é</span>
<lb n="1987"/><span>“Connacht cruithneacht Éireann.”  Deireann sé súd leis “go bhfuil</span>
<lb n="1988"/><span>Connacht molta dá mbéinn 'mo thost.”  Tá Connacht 'n-a tost</span>
<lb n="1989"/><span>maidir leis an Síoladóir, ach go h-áirithe; b'fhearr linn iad a bheith</span>
<lb n="1990"/><span>i n-a ndúiseacht.  Ba mhaith linn, freisin, cuid de'n chruithneachtain</span>
<lb n="1991"/><span>sin do bheith againn ó 'na scríobhnóiribh mar chothú nó bheatha aigne.</span>
<lb n="1992"/><span>Níl amhras ná go bhfuil cruithneacht an léighinn go flúirseach ann fós,</span>
<lb n="1993"/><span>fé mar a bhí aca fad ó.  Tá annála na h-Eaglaise agus na tíre lán</span>
<lb n="1994"/><span>de dheimhniú ar an gcáil agus ar an gclú san.  Cathain a déanfar</span>
<lb n="1995"/><span>aithris ar bhúr sean agus bhúr sinsear san Eaglais agus isna</span>
<lb n="1996"/><span>scoileannaibh de'n aimsir ársaidh úd, a Chonnachtaigh?</span></p>
<lb n="1997"/>
<lb n="1998"/><p><span>Bhí ainm an oinigh agus na féile oraibh, leis.  Níl aon úrdhúbhadh</span>
<lb n="1999"/><span>ar an dtréith sin fé láthair ach go h-áirithe.  Níl ag an léightheóir</span>
<lb n="2000"/><span>ach liosta “Ár gCarad” sa tSíoladóir do scrúdú.  Chifidh sé ann</span>
<lb n="2001"/><span>go bhfuil na Connachtaigh ar lomán le muinntir aon chuige eile i dtaobh</span>
<lb n="2002"/><span>an airgid, agus dar go deimhin, ní maoidhte é </span></p>
<lb n="2003"/>
<lb n="2004"/><p><span>Dá mb'íad na h-Ultaigh féin iad — ní chun Carsónia atáimíd ach</span>
<lb n="2005"/><span>chun cuige Uladh an t-seanachais, óir ní thugaimíd aon teoranta eile</span>
<lb n="2006"/><span>ach teoranta na faraige — is soiléir go bhfuilid n-a suidhe agus á</span>
<lb n="2007"/><span>ngléasadh féin chum aghaidh do thabhairt ar an mbán leis an Síoladóir</span>
<lb n="2008"/><span>óg chum grafadh agus chun rómhar agus chun fuirse do dhéanamh.  Bíodh</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="2009"/><p><span>go bhfuil rian Gaedhilge na h-Albann meascaithe tríd an deilbh agus</span>
<lb n="2010"/><span>ana-dhlúth i n-a gcanúint, mar sin féin, is maith an ceangal é chum</span>
<lb n="2011"/><span>Gaedheal na h-Éireann agus na h-Albann do shnaidhmeadh go dlúth le</span>
<lb n="2012"/><span>chéile.  Rud eile dhe, an Ghaoluinn a bhíonn fé úsaid i láthair na h-uaire</span>
<lb n="2013"/><span>seo i nÉirinn, ní d'aon chúige amhain í ach fás nuadh as meascán na</span>
<lb n="2014"/><span>gcúig gcúigí.  Sórd L.C.M. seadh í i n-a bhfagthar na canúintí go</span>
<lb n="2015"/><span>léir ann.  Mar sin is fearr — iad go léir fuinte i naon taos amháin</span>
<lb n="2016"/><span>ag cabhrú le chéile agus ag saidhbhriú a chéile.</span></p>
<lb n="2017"/>
<lb n="2018"/><p><span>Beidh focal nó dó le rádh againn mar gheall ar an dá chúige eile</span>
<lb n="2019"/><span>ar ball.</span></p>
<lb n="2020"/>
<lb n="2021"/><p><span>AINMNEACHA AGUS TEIDIL IASACHTA.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>Is náireach an scéal é le n-aithris, ach is fíor é, a luighead ainm</span>
<lb n="2024"/><span>naomh Éireann atá a n-onórú i n-ár measc.  Má tá ainm leinbh nó</span>
<lb n="2025"/><span>pátrún teampaill nó séipéil ar iarraidh, siúd le n-ár ndaoine go</span>
<lb n="2026"/><span>dtí tíortha thar lear ar lorg na h-ainme nó an pátrúin!  Fágaid</span>
<lb n="2027"/><span>siad na h-ainmneacha is deise fé'n spéir agus na naoimh is dílse do</span>
<lb n="2028"/><span>Dhia ar dhearmhad ina ndiaidh chun ainme galánta iasachta do bheith</span>
<lb n="2029"/><span>aca ar an leanbh nó ar an séipéal!  Cathain a bheidh ciall ag ár</span>
<lb n="2030"/><span>ndaoine?  Is beag duine againn, idir chléir agus tuaith, ná fuil</span>
<lb n="2031"/><span>cionntach i ndíthcéille do'n tsórd san.  Táthar a d'iarraidh ainmneacha</span>
<lb n="2032"/><span>na sráideanna d'atharú sa cheart le déanaighe, an ndéanfar amhlaidh</span>
<lb n="2033"/><span>le baiste na ndaoine agus na dteampall?  Tá súil againn go</span>
<lb n="2034"/><span>mbeidh an scéal níos fearr i n-a thaobh, san línn le teacht.</span></p>
<lb n="2035"/>
<lb n="2036"/><p><span>“Le Roi est mort vive le Roi.”</span></p>
<lb n="2037"/>
<lb n="2038"/><p><span>Toghadh an Dochtúir Ró-urramach Edbhárd Ó Broin mar Áird-</span>
<lb n="2039"/><span>easbog Átha Cliath i n-am tráth t'réis bháis an Dochtúra Liam Breathnach,</span>
<lb n="2040"/><span>ná maireann.  Is mian le lucht Chumainn na Sagart bheith d'aon</span>
<lb n="2041"/><span>aigne agus d'aon ghuth le muinntir an áirdfhairiche ag gabháil a</span>
<lb n="2042"/><span>gcógáirdeachais leis san ngradam agus san onóir atá tabhartha do</span>
<lb n="2043"/><span>ón bPápa agus ó chléir na príomh-chathrach.  Ní foláir nó tá an onóir</span>
<lb n="2044"/><span>sin tuillthe go maith aige as ucht a bhuadha agus a thréithe féin, agus</span>
<lb n="2045"/><span>as ucht ar dhein ar son an árdfhairiche ó deineadh sagart de.</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>Ní gádh cursíos ná innsint sgéil do dhéanamh ar an obair a dhein</span>
<lb n="2048"/><span>sé; bhí a ainim in-áirde le tamall fada mar an duine ba mhó a bhí</span>
<lb n="2049"/><span>oiriúnach don oifig ró-uasal san.  Tagan sé isteach i seilbh an oifig</span>
<lb n="2050"/><span>nuaidh sin le deigh-mhéin ó chách, idir chléir agus tuaith.  'Sé ár nguidhe</span>
<lb n="2051"/><span>chun Dé agus chun A Mháthar Beannuighthe go seolaid siad ar shlighe</span>
<lb n="2052"/><span>a leasa féin agus go mbronnaid siad na grásta go líonmhar air</span>
<lb n="2053"/><span>chun a phobail do riaghlú agus do stiúiriú ar a slighe chun Dé agus ar</span>
<lb n="2054"/><span>mhaithe agus ar ghlóire Eaglaise Catoilicí na h-Éireann.  Prosit,</span>
<lb n="2055"/><span>prospere procede et regna — ad multos annos!</span>
<lb n="2056"/></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="2057"/><p><span>Ba mhaith linn a chur i n-úil do léightheoiribh nuadha an Irisleabhair</span>
<lb n="2058"/><span>so go bhfuil seana-uimhreacha an t-Síoladóir le fághail fós.  Má</span>
<lb n="2059"/><span>theastuigheann ó éinne iad, ba cheart do scríobh in am chun Comhluchta</span>
<lb n="2060"/><span>na Fírinne Catoilicí mBaile Átha Cliath nó chun an bainisteoira,</span>
<lb n="2061"/><span>Sráid Naomh Bhincent, uimh 7, Baile Átha Cliath.  Ní fada go mbeid</span>
<lb n="2062"/><span>siad go léir díolta amach.</span></p>
<lb n="2063"/>
<lb n="2064"/><p><span>Ba mhaith linn, san uimhir seo de'n t-Síoladóir, ár mbaochas</span>
<lb n="2065"/><span>do ghabháil leis an Ath.  Séamus Ó Mathúna, 141 Sráid Annraoí,</span>
<lb n="2066"/><span>Eabhrach Nuadh, ar son na hoibre a dhein sé agus atá dá dhéanamh aige</span>
<lb n="2067"/><span>thall fé n-ár gceann i gcóir an t-Síoladóir.  An t-éileamh a tháinig</span>
<lb n="2068"/><span>chúghainn do thoradh a chabhrach ar an Irisleabhar tugann sé breis</span>
<lb n="2069"/><span>misnigh dúinn chun leanúint den obair.  Tá súil mhór againn le</span>
<lb n="2070"/><span>sluagh mhóir léightheoirí agus scríobhneóirí ó Ameirica fé cheann</span>
<lb n="2071"/><span>tamaill, d'réir mar a théidheann siad in-aithne ar an Irisleabhar so</span>
<lb n="2072"/><span>againne.  Brostuighidh oraibh, a léightheoirí agus a scríobhnóirí sa</span>
<lb n="2073"/><span>bhaile nó beidh buaidhte aca thall oraibh!</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>Chuir an t-Athair Micheál Mac Craith, C.Í., an leitir seo shíos</span>
<lb n="2076"/><span>chúghainn:—</span></p>
<lb n="2077"/>
<lb n="2078"/><p><span>“Milltown Park,</span>
<lb n="2079"/><span>“Dublin, 12/9/'21.</span></p>
<lb n="2080"/>
<lb n="2081"/><p><span>“A Athair a chara,</span></p>
<lb n="2082"/>
<lb n="2083"/><p><span>“Sháitheas rudaí i gcóir an tSíoladóra isteach id bhosca phuist</span>
<lb n="2084"/><span>an tráthnóna fé dheire.  Tá gach coinne agam go bhfuairis iad — is go</span>
<lb n="2085"/><span>n-oirid duit?</span></p>
<lb n="2086"/>
<lb n="2087"/><p><span>“Ag so greas beag filíochta: béidir go raghadh sé isteach i</span>
<lb n="2088"/><span>gcúinne follamh éigin duit; agus, bíodh ná fuil ann féin acht preabán,</span>
<lb n="2089"/><span>ní móide nach fearr ann é ná poll!</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p><span>“Sé rud is mó fé n-a scríobhaim an nóta so cughat ná a</span>
<lb n="2092"/><span>leithéid so im dhiaidh:—  Le tamall anois tá sé ag cur isteach ar</span>
<lb n="2093"/><span>chodla na h-oidhche orm, go mbéidir go bhfuighfaoi ar fuaid na</span>
<lb n="2094"/><span>h-Éireann fiche nó tríochad sagart gur bhfearr i bhfad leo dul fé</span>
<lb n="2095"/><span>n-a gcúrsa bliantúil spioradálta as Gaedhilg ná as Béarla, agus</span>
<lb n="2096"/><span>ná beadh uatha acht an chaoi chuige.  Seadh, bheinn féin lán-tsásta a</span>
<lb n="2097"/><span>leithéid de chúrsa do thabhairt, agus is dóigh liom ná beadh ó lucht</span>
<lb n="2098"/><span>stiúrtha an tighe seo acht a iarraidh ortha, go bhfágfaidís an tigh</span>
<lb n="2099"/><span>fúinn ó Luan go Satharn aon tseachtain ná beadh sé luaite cheana</span>
<lb n="2100"/><span>aca d'aon dream eile.  Chuirtheá fé mhór-chomaoin mé acht an méid</span>
<lb n="2101"/><span>seo do chur isteach sa tSíoladóir ghá iarraidh ar aon tsagart go</span>
<lb n="2102"/><span>dtaithnigheann an bheart so leis scrí' chughat-sa nó chugham-sa i dtreo</span>
<lb n="2103"/><span>go mbeadh a fhios againn an mbéadh aon téagar sagart ann gur</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="2104"/><p><span>mhaith leo dul fé n-a leithéid de chúrsa (1) leaistigh de bhliain ó</span>
<lb n="2105"/><span>thosach an Mheadhon-Foghmhair seo, agus (2) an mí nó an t-seachtain is</span>
<lb n="2106"/><span>fearr d'oirfeadh do chách.</span></p>
<lb n="2107"/>
<lb n="2108"/><p><span>“Le mór-mheas ort,</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>“Micheál Mac Craith, C.Í.</span></p>
<lb n="2111"/>
<lb n="2112"/><p><span>“I.S. — Gheobhair leaistigh annso mo shíntiús go ceann bliana. —</span>
<lb n="2113"/><span>M. M.”</span></p>
<lb n="2114"/>
<lb n="2115"/><p><span>Féach! sin talamh nuadh á bhriseadh ag an Athair Micheál ach go</span>
<lb n="2116"/><span>háirithe!  Déanfaidh an Síoladóir a chroidhe-dhicheall chun cabhruighthe</span>
<lb n="2117"/><span>leis an Athair Micheál san obair bheannuighthe atá curtha roimis aige le</span>
<lb n="2118"/><span>déanamh.  Má tá aon deigh-sprid fágtha ages na sagairt, ba cheart</span>
<lb n="2119"/><span>dóibh teacht ina sluaightibh chuige.  Tá's aca go mbíonn na cúrsaí</span>
<lb n="2120"/><span>spioradálta ag siubhal ann cheana as Gaoluinn i gcóir daoine nách</span>
<lb n="2121"/><span>sagairt.  Ní ceart dúinn a mheas go bhfuil sagairt na h-Éireann</span>
<lb n="2122"/><span>níos lugha i bhfabhar na Gaoluinne 'ná na tuaithe.</span></p>
<lb n="2123"/>
<lb n="2124"/><p><span>Tionólfar Cruinniúghadh Chumainn na Sagart Diardaoin an</span>
<lb n="2125"/><span>fhicheadh lá de mhí Deire Fóghmhair ar a chúig a chlog, sa Leabharlann i</span>
<lb n="2126"/><span>gConnradh na Gaedhilge, Cearnóg Pharnail, uimh. a 25, Baile Átha</span>
<lb n="2127"/><span>Cliath.  Tá súil againn go mbeidh baill go léir an Chumainn i láthair.</span></p>
<lb n="2128"/>
<lb n="2129"/><p><span>MIONSCÉALA.</span></p>
<lb n="2130"/>
<lb n="2131"/><p><span>(a) Tá an t-Athair Séamus Ó h-Aodha, ó pharóiste Mhichíl Naomhtha i</span>
<lb n="2132"/><span>Luimnigh ag imtheacht uainn go dtí an t-Sín chun cabhruighthe leis</span>
<lb n="2133"/><span>an ngasra ó Éirinn atá ag obair ann cheana.  Go n-eirighidh go</span>
<lb n="2134"/><span>geal leis.</span></p>
<lb n="2135"/>
<lb n="2136"/><p><span>(b) Tá Craobh Chumainn na Sagart dá cur ar bun i bhfairiche Dhoire,</span>
<lb n="2137"/><span>agus tá níos mó ná tríochad ball sa chraoibh.  An t-Athair T.</span>
<lb n="2138"/><span>Ó Brollacháin ó Shráidbháin, an rúnaidhe dí.  Is maith an sampla</span>
<lb n="2139"/><span>é do fhairichibh eile nár tháinig isteach fós 'san obair.  Le teacht</span>
<lb n="2140"/><span>na síothchána chughainn anois, beidh súil in-áirde againn go</span>
<lb n="2141"/><span>bhfeicimíd craobh an Chumainn á cur ar bun gan ró-mhoill is gach</span>
<lb n="2142"/><span>ceann aca ag na sagairt óga.</span></p>
<lb n="2143"/>
<lb n="2144"/><p><span>(c) Bunuigheadh Craobh an Chumainn i gCilldara tá tamal ó shoin ann,</span>
<lb n="2145"/><span>agus tá sé fé stiúriú ag an Athair 'Liam Mac Muilneóra ó</span>
<lb n="2146"/><span>Cheatharloch agus ag an Athair Ioseph Ó Dúinn ó Choláisde Chnuic</span>
<lb n="2147"/><span>Bhig.  Tá ag eirghe go seoidh leo.</span></p>
<lb n="2148"/>
<lb n="2149"/><p><span>(d) Thug an t-Athair 'Liam De Lóndra, Westland Row, seanmóin</span>
<lb n="2150"/><span>uaidh ar oscailt Chuallachta Bainríoghna Shléibhe Chármeil a</span>
<lb n="2151"/><span>cuireadh ar bun le déanaí san Eagalais a bhaineann leis na</span>
<lb n="2152"/><span>Carmelítigh i Sráid na mBráthar mBán.  Bhí sluagh mhór daoine</span>
<lb n="2153"/><span>láithreach.</span>
<lb n="2154"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="2155"/><p><span>(e) Thug an t-Athair Márthan Ó Riain óráid uaidh le linn aeridheachta</span>
<lb n="2156"/><span>'bheith ar siubhal i gCanolín i Loch Garman tamall ó shain.  Sa</span>
<lb n="2157"/><span>chaint dó le na raibh láithreach, dubhairt sé leo tosnú ar fhoghluim na</span>
<lb n="2158"/><span>Gaeluinne dáríribh i gcaitheamh an gheimhridh seo chughainn, agus</span>
<lb n="2159"/><span>go mórmór, na paidreacha do rádh i nGaeluinn, agus go</span>
<lb n="2160"/><span>bhféachfaidís na haithreacha agus na máthaireacha chuige go mbéid</span>
<lb n="2161"/><span>na paidreacha á rádh i nGaeluinn, ages na leanbhaíbh.  Táimídne</span>
<lb n="2162"/><span>ar aon fhocal leis 'sa méid sin, agus is mór an chúis-áthais dúinn</span>
<lb n="2163"/><span>a rádh go bhfuiltear ag tosnú go tréan i Loch Garman agus</span>
<lb n="2164"/><span>in-áiteannaibh eile, ar é dhéanamh.  Má's maith é is mithíd é, a</span>
<lb n="2165"/><span>mhuis!</span></p>
<lb n="2166"/>
<lb n="2167"/><p><span>(f) Má b'é an t-Athair S. C. Ó Floinn a chéad-chuir Chuallacht ar bun</span>
<lb n="2168"/><span>i nÉirinn, tá sé i dtosach airís le obair eile fé leith —  “Aifrionn</span>
<lb n="2169"/><span>na leanbh” — a bhíonn á léigheamh san árdteampal aige dhóibh.</span>
<lb n="2170"/><span>Iad ag gabháil do hiomnaibh agus ag paidiréoracht as Gaeluinn!</span>
<lb n="2171"/><span>Níl aon t-seo ach a mbíonn de leanbhaíbh láithreach.  Maith an áit</span>
<lb n="2172"/><span>go rabhais, a Athair Séamus!</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>(g) Tá focal molta ag dul don Athair Caoimhghin Ó Brádaigh i mBrí</span>
<lb n="2175"/><span>Chualain as ucht a fheabhas a d'éirigh leis san obair a bhí ar siubhal</span>
<lb n="2176"/><span>ann ar son na teangan i gcaitheamh an t-samhraidh .i. Obair an</span>
<lb n="2177"/><span>Choláisde Ghaelaigh.</span></p>
<lb n="2178"/>
<lb n="2179"/><p><span>(h) Coláisde Gaelach eile!  Chualamair go dtánathas go Leith-Ínse,</span>
<lb n="2180"/><span>i gCondae an Chláir 'sna sluaightibh dubha i mbliana chum Gaeluinn</span>
<lb n="2181"/><span>d'fhoghluim.  Is geal linn a fheiscint go raibh an t-Athair Micheál</span>
<lb n="2182"/><span>Hamilton ar na hollamhnaibh ann.  Fáinidhe le faid bhliantaibh,</span>
<lb n="2183"/><span>tá sé ar tosach an chatha fós, fé mar a bhíodh sé agus é ina</span>
<lb n="2184"/><span>mhacléighinn i Mágh Nuadhat!</span></p>
<lb n="2185"/>
<lb n="2186"/><p><span>(i) Thug an t-Athair S. Ó Treasaigh agus an t-Athair Ó Cléirigh,</span>
<lb n="2187"/><span>C.S.S.R. Missiún i Rinn Ua gCuanach i mbliana.  D'éirigh go</span>
<lb n="2188"/><span>hana-mhaith leo.  An t-Athair Ó Conbhaidhe, an sagart óg ann,</span>
<lb n="2189"/><span>Gaelgeoir toghtha 'seadh é.  Tugann sé ana-chabhair don teangain</span>
<lb n="2190"/><span>dúchais 'sa cheanntar san.</span></p>
<lb n="2191"/>
<lb n="2192"/><p><span>(j) Mo cheol sibh! a bhuachaillí Naoimh Cholmáin!  Ar iomán leis an</span>
<lb n="2193"/><span>Mainistir Thuaidh i gcóir an Chuirn a thug an Dáil mar dhuais</span>
<lb n="2194"/><span>don scoil is fearr chun na Gaeluinne sa Mhumhain.  D'eirigh go</span>
<lb n="2195"/><span>geal libh san sgrúdú Idirmheadhonach leis.  Ár moladh agus ár</span>
<lb n="2196"/><span>móradh, leis, do Charraig Dubh, i mBaile Átha Cliath as ucht a</span>
<lb n="2197"/><span>fheabhas a d'eirigh leo ann san sgrúdú Gaeluinne fén Oideachas</span>
<lb n="2198"/><span>Idirmeádhonach.  Cúis mhaoidhte don uachtarán agus dá lucht</span>
<lb n="2199"/><span>cabhruighthe san dá Choláisdt, iseadh é.</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>(k)Tá gasra Fáinnidhthe curtha ar bun i Leitircheannainn le déanaidhe,</span>
<lb n="2202"/><span>tríochad a líon.  An t-Athair Pilip Ó Baoíghil 'seadh atá i</span>
<lb n="2203"/><span>gceannas na gasra.  Ní ró-olc an líon sin mar thosnú.  Tá an</span>
<lb n="2204"/><span>obair chéadna dá déanamh i gColáisde Fhinghín Naomhtha i</span>
<lb n="2205"/><span>Muillean Ceárr ag an Athair Seán Ó Conbhaidhe agus ag an</span>
<lb n="2206"/><span>Athair P. Ó Floínn.</span>
<lb n="2207"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="2208"/><p><span>AN NÁISIÚN GAEL-IBHEIRNEACH.  III.</span></p>
<lb n="2209"/>
<lb n="2210"/><p><span>Síol Ír Mhic Golaimh</span>
<lb n="2211"/><span>(a) Seacht leagain na leabhar</span>
<lb n="2212"/><span>Art + Artre mcEbric mc d'</span>
<lb n="2213"/><span>Artre + Art</span>
<lb n="2214"/><span>Sédna [Art + Sédna + Énda</span>
<lb n="2215"/><span>Fiacha Fionnscothach</span>
<lb n="2216"/><span>Ollamh + Eochaidh</span>
<lb n="2217"/><span>Fionrachta — Cairbre</span>
<lb n="2218"/><span>Labhraidh</span>
<lb n="2219"/><span>Bráth + Bladh</span>
<lb n="2220"/><span>Fionn</span>
<lb n="2221"/><span>Shíorlamh</span>
<lb n="2222"/><span>Airgedmar + Sighemall</span>
<lb n="2223"/><span>Eadharn &rl.  Fomhór</span>
<lb n="2224"/><span>Aodh Ruadh Dubh</span>
<lb n="2225"/><span>Macha [Srubh mcRosa</span>
<lb n="2226"/><span>Glas mcF] Indercaigh</span>
<lb n="2227"/><span>Caithfear + Cathaoir</span>
<lb n="2228"/><span>Faobhardel</span>
<lb n="2229"/><span>Faithcian Gerg t. 143 r.C.</span>
<lb n="2230"/><span>Dubh]</span>
<lb n="2231"/><span>Sithrighe</span>
<lb n="2232"/><span>Rudhraighe Mór a.CX.</span>
<lb n="2233"/><span>Rosa Cinga + Gionga</span>
<lb n="2234"/><span>Fachtna Capa + Cadhbadh</span>
<lb n="2235"/><span>? Mhic Úin Mhic Uige</span>
<lb n="2236"/><span>(b) iarracht fá na riaradh</span>
<lb n="2237"/><span>Éibher mcÍr</span>
<lb n="2238"/><span>Ebrec</span>
<lb n="2239"/><span>Cearmna Sobhairce Art</span>
<lb n="2240"/><span>a.rr.  É Airtre</span>
<lb n="2241"/><span>Art</span>
<lb n="2242"/><span>Sédna I.  Énda</span>
<lb n="2243"/><span>Fionn I.  Scothach Eochaidh</span>
<lb n="2244"/><span>Ollamh Rionnal</span></p>
<lb n="2245"/>
<lb n="2246"/><p><span>Fionnachta I.  Slánell Labhraidh</span>
<lb n="2247"/><span>Fiacha IV. Gedhe Cairbre Bladh</span>
<lb n="2248"/><span>Oilill I.  Berngal (Logha Brát)Bráth</span>
<lb n="2249"/><span>(Síorchadh) Fionn II.</span>
<lb n="2250"/><span>Airgedmhar Síorlamh</span>
<lb n="2251"/><span>Sighemall</span>
<lb n="2252"/><span>[Ruadh Airgedmhar I.  Fomhór</span>
<lb n="2253"/><span>Aodh I. 3 Demhan Dubh</span>
<lb n="2254"/><span>Díothorba Sithrigh</span>
<lb n="2255"/><span>Rudraighe II.</span>
<lb n="2256"/><span>t. 324 — 285</span>
<lb n="2257"/><span>Rosa Cinga</span>
<lb n="2258"/><span>[Ruadh Cadhbadh</span>
<lb n="2259"/><span>Fergus Fachtna</span>
<lb n="2260"/><span>Sinnsear Ciarraighe Trilsech</span>
<lb n="2261"/><span>agus Ulaidh</span>
<lb n="2262"/><span>Tabharn mcÉndha</span>
<lb n="2263"/><span>Tath</span>
<lb n="2264"/><span>Aldoe</span>
<lb n="2265"/><span>Iondoe</span>
<lb n="2266"/><span>Néid</span>
<lb n="2267"/><span>Dealbaoth</span>
<lb n="2268"/><span>Ealatha Oghma</span>
<lb n="2269"/><span>Eochaidh VII.  Bres III.  Dealbaoth</span></p>
<lb n="2270"/>
<lb n="2271"/><p><span>Cearmad Fiachna Í</span>
<lb n="2272"/><span>MacCuill- &rl. = Éire &rl.</span>
<lb n="2273"/><span>Cairbre</span>
<lb n="2274"/><span>Labhraidh</span>
<lb n="2275"/><span>Fionn</span>
<lb n="2276"/><span>Síor.</span>
<lb n="2277"/><span>(Siodhmhall) Airgedmhar II.</span>
<lb n="2278"/><span>Badharn Ughmhór (1)</span>
<lb n="2279"/><span>Aodh II.  Fiontán Dubh</span>
<lb n="2280"/><span>Macha = Cimbaeth Rosa</span>
<lb n="2281"/><span>Srubh</span>
<lb n="2282"/><span>Indercach</span>
<lb n="2283"/><span>Glas</span>
<lb n="2284"/><span>Cathaoir</span>
<lb n="2285"/><span>Dubh Faobhardel</span></p>
<lb n="2286"/>
<lb n="2287"/><p><span>(1) ainm do Ghaedhil an umha a. ibheirneach fomhór.</span>
<lb n="2288"/></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="2289"/><p><span>Conchobhar V. Cas Trilsech]</span>
<lb n="2290"/><span>Echidh] mcCais</span>
<lb n="2291"/><span>Aimhirgin t.l.r.Ch.2</span>
<lb n="2292"/><span>Conall Cearnach 21</span>
<lb n="2293"/><span>Írial r.U.</span>
<lb n="2294"/><span>Fiacha Fionnamhnas</span>
<lb n="2295"/><span>Fionchadh mcMuiredhaigh</span>
<lb n="2296"/><span>Giallchadh mcDúnchadha</span>
<lb n="2297"/><span>Rochraidhe mcCadhbadha</span>
<lb n="2298"/><span>Mál r.U. .C 3-32</span>
<lb n="2299"/><span>Cerb</span>
<lb n="2300"/><span>Breasal breac (r.b. 42-9 mcFirb)</span>
<lb n="2301"/><span>Tiobraide I. U. Tíreach ó Firb t. C</span>
<lb n="2302"/><span>Fergus Gaileang r. U. 182-91</span>
<lb n="2303"/><span>Aengus Geibhnionn U. 211</span>
<lb n="2304"/><span>Fiaca Araidhe U. 227</span>
<lb n="2305"/><span>Cas Sodhain</span>
<lb n="2306"/><span>Feidh-Limidh 285</span>
<lb n="2307"/><span>Ros (1 '38 II. '83) mcLomchadha 276</span>
<lb n="2308"/><span>Eochaidh Cobha 4.C. mcLughdheach 295</span>
<lb n="2309"/><span>Caolbhadh mcCruinn 3CVX</span></p>
<lb n="2310"/>
<lb n="2311"/><p><span>Conmhaicne agus</span>
<lb n="2312"/><span>Corca Modhruadh</span></p>
<lb n="2313"/>
<lb n="2314"/><p><span>Cas</span>
<lb n="2315"/><span>Póch</span></p>
<lb n="2316"/>
<lb n="2317"/><p><span>Sithrec = Faithcian Gerg</span>
<lb n="2318"/><span>Rudhraighe III.</span></p>
<lb n="2319"/>
<lb n="2320"/><p><span>Eochaidh Sálbhuidhe R. U = Cas Rosa &c.</span>
<lb n="2321"/><span>Aimhirgin Nesa = Fachtna</span>
<lb n="2322"/><span>Conall Cearnach Conchobhar U. L. 1.-32 r.Ch</span>
<lb n="2323"/><span>Írial Glúnmhar XX. r.Ch — 9X A.C.</span>
<lb n="2324"/><span>Fiaca IV. V. XX. — 41</span>
<lb n="2325"/><span>Muiredhach 67-72 Fionnchadh</span>
<lb n="2326"/><span>Giallchadh (fao Éilim U. 73. É. 83-C.3) Rochraidhe</span>
<lb n="2327"/><span>Dúnchadh fao Mál a.r. 133-6</span>
<lb n="2328"/><span>Cadhbadh Tiobraid II. U. C.L.i.-181</span>
<lb n="2329"/><span>Rodhchadh Fergus V. U.</span>
<lb n="2330"/><span>Mál Aengus I. U. Fiacha V. U.</span>
<lb n="2331"/><span>Cerb t. 2.C.L. Ros I. U. '38 s(. Dál Arudhe)</span>
<lb n="2332"/><span>Bresal Iomchadh I. Fedhelm = Cas Sodhain U.</span>
<lb n="2333"/><span>Tiobraid Ros II. Luighidh Iomhchadh Féidhl. 85.</span>
<lb n="2334"/><span>(Ailean) Fracchar 26 Crolin = inseacht Ros</span>
<lb n="2335"/><span>Fergus Fergus I.-X. 32 Caolbadh I. '61 Luchta</span>
<lb n="2336"/><span>Aengus r. deir Eamhna a.r. deir. U. Eochaidh</span>
<lb n="2337"/><span>Fiacha</span>
<lb n="2338"/><span>Sodhain Oll. t. 460</span></p>
<lb n="2339"/>
<lb n="2340"/><p><span>(2) No Ecalsalaig no Ecsolaig</span></p>
<lb n="2341"/>
<lb n="2342"/><p><span>(3) Bádhadh i nEasRuaidh mic Modhairn.  Thiocadh “Aedh Ruadh a.r. fá 3” as Aedh athair Macha agus Ruadh r.Oll. 369-49 mac</span>
<lb n="2343"/><span>Modhairn mic Airgedmhar 440-23 mhich Bhlaidh uí Chairbre.</span>
<lb n="2344"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="2345"/><p><span>AN NÁISIÚN GAEL-IBHEIRNEACH. — III.</span></p>
<lb n="2346"/>
<lb n="2347"/><p><span>Is nós do lucht-cáinte ár staire trácht ar cheapadóireacht liostaí</span>
<lb n="2348"/><span>ríogh, faid a righe &rl.  Deirid gur glacadh na hainmneacha as</span>
<lb n="2349"/><span>ginealach s. Eiremhóin ar dtúis, gur tugadh fá ndear 'na dhiaidh nach</span>
<lb n="2350"/><span>raibh cuma na fírinne ar sin is gur cuireadh ainmneacha isteach ó na</span>
<lb n="2351"/><span>príomhghinealaigh eile.  Ach i nginealach coitchionta s. Éibhir ó 570-290</span>
<lb n="2352"/><span>r.Ch. níl ann ach rothla a gcuid ríogh agus is iad ab fhusa meabhrugh.</span></p>
<lb n="2353"/>
<lb n="2354"/><p><span>Is cinnte go raibh ceart ríoghdha aithrithe ag gach fear de</span>
<lb n="2355"/><span>dhearbhfhine an rígh mhairbh ach bhéadh faill abhfad ní bfhearr ag a chloinn.</span>
<lb n="2356"/><span>Deirtar nach raibh teans go rachadh an ríghacht ó athair chun mic, ach má</span>
<lb n="2357"/><span>glactar Cinéil Soghan 7.cix — xx-m A.T. ní raibh ach glún amháin acu</span>
<lb n="2358"/><span>.i. Muircheartach na gcochall leathair, nár bhain an árdriacht amach is</span>
<lb n="2359"/><span>iad in san aon líne díreach is gan beirt dearbhrathair dá haimsuigh</span>
<lb n="2360"/><span>ach i gcás Aodha Ollan is Néill Fhrasaigh is gan aon-ne ab fhuide amach.</span>
<lb n="2361"/><span>Bhain ClannCholmáin amach í fóchéadóir fá 742 agus do chaill fá mxx2.</span>
<lb n="2362"/><span>Ní raibh ach aon ghlún .i. Domhnaill mic Donnchadha nár aimsigh í is</span>
<lb n="2363"/><span>níor athruighadh ón líne díreach ach ó mhac go garmhac i bpearsain</span>
<lb n="2364"/><span>Mhaolsheachlainn I. is ní raibh an dara rí acu ar aon ghlún.  Sáruighann</span>
<lb n="2365"/><span>sin an seanstair.  Gidheadh, is ionchruthuighthe go raibh prímhghineacht</span>
<lb n="2366"/><span>éigin ag Érnaibh is ClainnMíleadh ar aon.  Is soiléir ó scéaltaibh</span>
<lb n="2367"/><span>Tighearnmhais is Eathach Édghothaigh gur lánrighthe (autocrataigh) a bhí</span>
<lb n="2368"/><span>ionta agus ní raibh Árdfheis ann chun cur isteach ar a gcumhacht go</span>
<lb n="2369"/><span>dtí am Ollmhan, faid glúin nó dó tréis teacht Gaedhal Umhá;</span>
<lb n="2370"/><span>beidh orainn léirmheas a thabhairt ar ghlac sé uatha í.  Ar an taobh</span>
<lb n="2371"/><span>eile má gheibhtar na riaghlacha céadna do ghabháil oighreacht i nÉirinn</span>
<lb n="2372"/><span>roimh theacht Gaedhal beidh sé beagnach cinnte gurbh iasacht iad ón</span>
<lb n="2373"/><span>tseandream.</span></p>
<lb n="2374"/>
<lb n="2375"/><p><span>Dála cirt na dteaghlach don Árdriacht shaoil an chuid eile nach</span>
<lb n="2376"/><span>raibh sé ag síol Íotha mar nár bhaineadar le ClainnMhíleadh: agus</span>
<lb n="2377"/><span>bfhada gur admhuigh an dá shíol ab uaisle ceart Ír.  Mar sin is dóigh</span>
<lb n="2378"/><span>nár glacadh isteach don chlainn roimhe iad.  Idir síolta Éibhir is</span>
<lb n="2379"/><span>Eiremhóin d'éiligh an treabh ba lugha ceart gach re righe ach tá sé</span>
<lb n="2380"/><span>soiléir nár admhuigh an tarna treabh é.  Ní fheicfe an námhaid i</span>
<lb n="2381"/><span>n-athrigh treibh na ginealaigh ach bréagnugh staire.  Is dóigh gur thuig</span>
<lb n="2382"/><span>na hollmhain é mar coimhcheangal cairdeasa agus is cinnte go</span>
<lb n="2383"/><span>socruightí a leithéid de ghnoithibh ag na feiseanna.  Béidir gur mar</span>
<lb n="2384"/><span>sin a snadhmadh síol Ughamhe Gaedhal le s. Eiremhóin mhic Golaimh.</span>
<lb n="2385"/><span>Uaireanta bhí fáth sonnradhach leis an measgadh agus i ngach cás</span>
<lb n="2386"/><span>coinneochaí an dá cheap le chéile cho fada is dfhéadfí ar chaoi go</span>
<lb n="2387"/><span>mbeadh (1) Gaol níos giorra idir na treabha (2) fuil níos uaisle iontu</span>
<lb n="2388"/><span>is (3) obair meabhruighthe níos éadruime ar na hollmhain.  In sa</span>
<lb n="2389"/><span>Róimh ní amháin gurbh fhéidir treabh iriseal a ghreamugh le treabh uasal</span>
<lb n="2390"/><span>ach thiocadh le fear bheith 'na athair de réir an dlighe dá sheanathair</span>
<lb n="2391"/><span>féin agus ní lochtfar é sin agus níl aon teóra ag ceapadóireacht</span>
<lb n="2392"/><span>sinnsear agus suaitheantas fao'n dlighe Ghallda, ach bíonn fonnmhóid</span></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="2393"/><p><span>réidh i gcomhnuidhe do nósaibh Éireann.  Is féidir cruthugh gur thuig na</span>
<lb n="2394"/><span>hollmhain sin.  Mar shompla dubhradh i gcomhnuidhe sa stair gur mhac</span>
<lb n="2395"/><span>do Mhál r.É. 133-6 A.T.  Tiobráide ii. U. a mharbh Conn .C.cath t. 180</span>
<lb n="2396"/><span>is a d'éagh a 181.  Tá an achar pas fada le haghaidh glúin, ach</span>
<lb n="2397"/><span>tagann cúpla ceann giorra 'na dhiaidh agus gan iad féin ba ráiméis</span>
<lb n="2398"/><span>trí cinn a chur isteach do 45 bliadhna: ach sin atá sna ginealaigh.</span>
<lb n="2399"/><span>Seadh, deir an cáinteoir, ach bhí Tiobraide eile mac Breasail mic</span>
<lb n="2400"/><span>firb ní Cirb ann a rugadh más fíor an bhliadhain a mharbh AithighThuatha</span>
<lb n="2401"/><span>a athair, r.U. t.49 A.T.  Agus bhí a fhios sin ar a laighead cho maith</span>
<lb n="2402"/><span>ag ollmhain na hÉireann.  Tá fáth eile leis an gcamadh agus tá</span>
<lb n="2403"/><span>orainn é lorgadh.</span></p>
<lb n="2404"/>
<lb n="2405"/><p><span>Má iniúchtar an ginealach céadna ó Rudhraighe mór anuas go</span>
<lb n="2406"/><span>dtí Fiacha Aruidhe gheibhtar 3 (nó 2) glúin xx a chaithfeadh 690 blianta.</span>
<lb n="2407"/><span>Tá vx díobh tréis Chonaill Chearnaigh agus dá réir mhair Fiacha t.430</span>
<lb n="2408"/><span>A.T.  Bhí mach aige dárbh ainm Sodhain ó ráidtear seacht Sodhna</span>
<lb n="2409"/><span>Connacht ach ní thugtar an fáth a bhfuighidh mac rígh Uladh oighreacht i</span>
<lb n="2410"/><span>dtír a námhad fá 227 fár éag Fiacha Aruidhe.  Is mór an adhbhar</span>
<lb n="2411"/><span>fonnmhóide an méid sin do — na stracadóiri, ach tá ginealaigh na</span>
<lb n="2412"/><span>Sodhan go han-chruinn againn agus tá aontug eatora goléir gur</span>
<lb n="2413"/><span>mhair a sinnsear Sodhain fá 460 an t-am díreach ceart do ghinealach</span>
<lb n="2414"/><span>s. Ír.  Ar an taobh eile tá dorulach Ultach a síolruighadh ó Shodhain</span>
<lb n="2415"/><span>mac Fhiacach Araidhe is réitighann a dháta go ceart leo.  Is leor sin</span>
<lb n="2416"/><span>mar cruthug go raibh dha Shodhain ann ach go ndearnadh an t-aon</span>
<lb n="2417"/><span>sinnsear díobh le botún nó d'aonghnó do chusbóir dlighe.  Nuair</span>
<lb n="2418"/><span>fiosruightar sinnsir Sodhan Ollnemhachta aníos gheibhtar Muiredhach</span>
<lb n="2419"/><span>mac Fhiachach Fionnamnais 3 glún x uaidh nó t.70 A.T.  Is ní amháin</span>
<lb n="2420"/><span>go raibh sé 'na rí U. díreach 67-72 ach d'aimsigh an Athrí U. Éilim II.</span>
<lb n="2421"/><span>an árdriacht 83 —.C.2 agus san athghlún aríst tréis a bheith 'na rígh U.</span>
<lb n="2422"/><span>C3 — C1/3 bhí Mál 'na a.r.  Is amhlaidh go raibh faill mhaith ag Ultach</span>
<lb n="2423"/><span>talamh a bhaint amach fao Éilim agus dá gcailleadh sé fao Thuathal I.</span>
<lb n="2424"/><span>bhéadh teans ag a chlainn fao Mhál ath Fréamhugh.</span></p>
<lb n="2425"/>
<lb n="2426"/><p><span>Ó Mhuiredhach a. 72 AT.. go dtí Aimhirgin a. fá. I. r.Ch., tá an</span>
<lb n="2427"/><span>gnáthfhaid Ultach insna glúintibh agus tá aontugh eatora is an iomad</span>
<lb n="2428"/><span>eile ach tugtar sé (nó cúig idir Conall Cearnach (féach gin.) is</span>
<lb n="2429"/><span>Rudhraighe Mór is ní bhfaghtar ach cúpla ceann idir é is Conchobhar</span>
<lb n="2430"/><span>mac Neasa is furmhór na Craoibhe Ruaidhe: budh deacair go sínfí</span>
<lb n="2431"/><span>ginealach amháin ar a gcuma sin ach 'na áit giorruighadh é ma</span>
<lb n="2432"/><span>Aimhirgin mac Echidh tugtí ar athair Chonaill i seanchus U. is mac Cais</span>
<lb n="2433"/><span>atá sna ginealaigh.  Níl aon ainm Echidh ann ach is é Eochaidh is</span>
<lb n="2434"/><span>giorra dhó agus ba dhóigh gurbh é Eochaidh Sálbhuidhe r.U. C3-92 r.C.</span>
<lb n="2435"/><span>athair Neasa an tEochaidh sin mar is soiléir go raibh ro ghaol idir</span>
<lb n="2436"/><span>Conall Conchobhar is Cúchulainn agus thiúradh sé freisin ceart</span>
<lb n="2437"/><span>dÍrial Glúnmhar do ríghacht U.  Tugann sé, leis, an fáth gur shéan</span>
<lb n="2438"/><span>a shíol Eochaidh.  Glaodhtar Connachtach air agus ní fuláir nó go bhfuair</span>
<lb n="2439"/><span>sé an ríoghacht ar nós Cruithneach le pósadh banoighre, Cas inghean</span>
<lb n="2440"/><span>Rudhraighe sílim.  Ollnemhacht ní Connachta a bhí ar an gcúige fao'n</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="2441"/><p><span>am ach haistrighadh an sean ainm agus annsin nuair a dearmadadh</span>
<lb n="2442"/><span>gurbh é cúige síl Ír ar dtúis é measadh gurbh FhearBolg Eochaidh</span>
<lb n="2443"/><span>agus caitheadh amach é de bharr an deargghráin a bhí ag Ultaibh ar</span>
<lb n="2444"/><span>Chonnachtaibh ó sgriosadh Eamhain le harm Connachtach na dTrí Cholla.</span>
<lb n="2445"/><span>Glaodhtí Cruithnigh ar shíol Chonaill Chearnaigh agus ó ba chuma leo</span>
<lb n="2446"/><span>siud ach fuil na máthar ba ghearr go bhfághtí ginealach neamhChruithneach</span>
<lb n="2447"/><span>dá bpríomhtheaghlaigh (mar sompla ginealaigh Eoghanachta do</span>
<lb n="2448"/><span>Mhórmhaoraibh Mháir is Leamhna agus ríghacht féin na hAlban do</span>
<lb n="2449"/><span>DáilRiada) agus ní bhéadh ciall le Cruithnigh a ghlaodhach ortha muna</span>
<lb n="2450"/><span>mbainidís le teaghlach neamhUltach.</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>Lóch ab ainm d'athair Eachach Shálbhuidhe agus leis an dá ghlún</span>
<lb n="2453"/><span>sin ar ais bhéadh Rudhraighe athair Chingadh t. 3.C. r.Ch. Maidir leis</span>
<lb n="2454"/><span>na treabha eile síolruightar ó Rudhraighe san Iarthair deirtar gur</span>
<lb n="2455"/><span>sinnsir dóibh go léir Fergus is Meadhbh d'éag roint bliadhan r.Ch.</span>
<lb n="2456"/><span>ach ní féidir aon ghinealach acu fheilmhaint dFhergus níos déanaighe ná</span>
<lb n="2457"/><span>170 — 2c r.Ch!  Mar sin níorbh fhéidir a síolrugh ón mbeirt úd agus</span>
<lb n="2458"/><span>is furast gur measgadh iad de bharr cosmhalacht ainmneach Éigin</span>
<lb n="2459"/><span>m-sh. má bhí Medh ar mhac is Ruadh ar athair an Fhearghosa sin (is</span>
<lb n="2460"/><span>bhainean dá ainm le s. Ír) is cinnte go measgfí iad le Meidhbh is</span>
<lb n="2461"/><span>Mac Róich agus bhéadh annsin cothrom díreach na nglún acu le s. Ír</span>
<lb n="2462"/><span>an Oirthir anuas ó Rudhraighe.</span></p>
<lb n="2463"/>
<lb n="2464"/><p><span>Nuair fiosruightar stair an árdrígh (ní thráchtaim ar na scéalta)</span>
<lb n="2465"/><span>chítear mar a bhfeileann gach rud ach am 'sa bhás le hOllnemhacht 's</span>
<lb n="2466"/><span>ní le hUltaibh.  Fá 3.c. bhí dhá rígh mhóra i nÉirinn Rechtghidh Righdhearg</span>
<lb n="2467"/><span>de sh. É. a mharbh Macha is a bhuaidhigh ar Ghaedhil na hAlban agus</span>
<lb n="2468"/><span>Ughaine Mór de Ghaedhil an Iarainn a dhíoghail a bhuime le na</span>
<lb n="2469"/><span>mharbhadh-san.  Ní thugtar aon liosta cathanna do cheachtar acu sin</span>
<lb n="2470"/><span>agus bhéadh míniugh againn faoi i measgadh an dá Rudhraighe.  Bhain</span>
<lb n="2471"/><span>an chuid eile de chathaibh R.II.  le CúigeMumhan (le nár bhac R.U.).</span>
<lb n="2472"/><span>Bfhada ó thosnuigh s.  Ír an Mhumha a smachtugh agus fuair cuid dá</span>
<lb n="2473"/><span>shíol oighreacht annsin.  Níorbh fhéidir do shíol Meadhbha sin gan</span>
<lb n="2474"/><span>tuairisg éigin a theacht chugainn nó i nOllnemhacht Theas féin mar ní</span>
<lb n="2475"/><span>dheachaidh ríoghacht FearBolg Chruachain tar Fidheach(4) an bás i</span>
<lb n="2476"/><span>nAirgedghleann ba bhás Rudhraighe U. é agus nfhidh mé an mearbhall</span>
<lb n="2477"/><span>atá ag C. fao Airgedros nó ar cailleadh R. Oll. ann is é a troid</span>
<lb n="2478"/><span>le s. Eiremhóin.</span></p>
<lb n="2479"/>
<lb n="2480"/><p><span>Aontuighann na ginealaigh go follus leis seo.  Tá dhá chionn</span>
<lb n="2481"/><span>ann agus ocht nglún breise i gceann acu.  Sé cinn theastuighann chun</span>
<lb n="2482"/><span>Airgedmhar, a mharbh Lughidh IV. 'na sheanruine fá 356, a aimsuigh ó</span>
<lb n="2483"/><span>Rudraighe a .CX.  Ní deacair fromhadh cioca an dá ghlún a casadh</span>
<lb n="2484"/><span>isteach.  Mharbh Conchobhar (II. U.) Mael t. .C.LI — 7.F. Gerg mac</span>
<lb n="2485"/><span>Faobhardil.  B'amhlaidh gurbh uncal don Rudhraighe agus b'é a</span>
<lb n="2486"/><span>dhearbhrathair faithchian a athair sin.  Mar sin sloinntí macSithrighe</span>
<lb n="2487"/><span>de ar an nós Cruithneach de bharr a mháthar Sithrech inghean duibh is</span>
<lb n="2488"/><span>nuair a measgadh ise le Sithrigh mac Duibh athair Rudhraighe II. rinneadh</span>
<lb n="2489"/><span>iarracht sé sinnsear an Ultaigh a scairteadh.</span></p>
<lb n="2490"/>
<lb n="2491"/><p><span>(4) Fidheal i gCo. a Cláir, ir dóigh.</span>
<lb n="2492"/></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="2493"/><p><span>Míneocha sé freisin an easaontas sa bhfaid righe.  Tugtar xxx.</span>
<lb n="2494"/><span>bliadhna ag a lán, x. is trí fichid ag an chuid eile — faid dóchreidte</span>
<lb n="2495"/><span>ag dream nach toghadh ach fear fásta.  Timcheal 284 ghabh Ughaine Mór</span>
<lb n="2496"/><span>rí Gaedhal an Iarainn Cruachain agus ní amháin gur throid Rudhraighe</span>
<lb n="2497"/><span>i gCuil Sílinne is i nAi ach tá díreach dáfhichid bliadhna roimhe 284</span>
<lb n="2498"/><span>go righe Chuain.  Mar sin ináit ceapadóireacht baoth níl ann ach an</span>
<lb n="2499"/><span>dá fhaid righe dhá chur le chéile cho maith leis an dá rí féin.  Chuir</span>
<lb n="2500"/><span>buaidh Ughaine deire le mórríghacht s.  Ír agus is cinnte go mbéadh</span>
<lb n="2501"/><span>trácht ar an rí deiridh agus níl munarbh é Rudhraighe II. é: agus</span>
<lb n="2502"/><span>chonnachthas cheana go réitighann ginealaigh na mór threabh de shíl Ír</span>
<lb n="2503"/><span>go léir le na mhaireachtáil fao'n am sin.</span></p>
<lb n="2504"/>
<lb n="2505"/><p><span>B'é Rudhraighe oighre a cholseachtar Díothorba Uisnigh Bhain Uisneach</span>
<lb n="2506"/><span>le hOllnemhacht go háirithe agus níorbh fhéidir ríghacht Uladh bheith</span>
<lb n="2507"/><span>inaice leis go dtí gur mharbh Aodh Ruadh Lughidh IV. nuair a bhéadh</span>
<lb n="2508"/><span>an ainm le fada ar Dhíthorba.  Bhain Cimbaeth is Macha díreach cho</span>
<lb n="2509"/><span>cinnte leis a gcúinne thoir thuaidh agus is dóigh gurbh iad a shéid fao</span>
<lb n="2510"/><span>chuan éirghe inaghaidh Díothorba agus fuaireadair an árdriacht le na</span>
<lb n="2511"/><span>mharbhadh.  B'é sin fá 328 agus deirtar gur tógadh Eamhain fá 327(5)</span>
<lb n="2512"/><span>ach tógadh ráth ann uaireanta roimhe.  Tógadh anois é fóchéadóir mar</span>
<lb n="2513"/><span>príomhchathair Éireann.</span></p>
<lb n="2514"/>
<lb n="2515"/><p><span>Tá soiléir ón méid sin go raibh s.  Ír riamh i nOllnemhacht ó</span>
<lb n="2516"/><span>cailleadh é hém fá 863 r.Ch. go dtí an lá ndiú ach má síolruighadh</span>
<lb n="2517"/><span>Cimbaeth ó sheanathair rígh Ollnemhacht caithfi gur smachtuigh t. Ír an</span>
<lb n="2518"/><span>tuaisceart am éigin idir Ollamh a 576 is Airgedmhor.</span></p>
<lb n="2519"/>
<lb n="2520"/><p><span>T. 571-565 bhí an tuaisceart aríst ag s. Éibhir fao Rotheachta II.</span>
<lb n="2521"/><span>Fá 556 dhéag Fionnachta mac Ollmhan ann ach gan sliocht fhágáil ann.</span>
<lb n="2522"/><span>Bhéadh faill maith ag Gedhe taréis MacCuill a mharbhadh fá 524 ach</span>
<lb n="2523"/><span>mharbh a gharmhac féin é an bhliadhain chéadna, bhí Gedhe 'na rígh ar</span>
<lb n="2524"/><span>Chruithnibh i bhFáinláibe abhfad ach ní rachadh an oighreacht sin ach tríd</span>
<lb n="2525"/><span>inghin.  Ón am sin i leith bhí s. Éibhir Róláidir agus ní bhéadh bealach</span>
<lb n="2526"/><span>ann ach thar fairrge ach ba bheag an loingeas a bhíodh ag Ollnemhacht</span>
<lb n="2527"/><span>agus ináit an tuaisceart a shantugh bhí s. Ír tréis a thabhairt suas don</span>
<lb n="2528"/><span>Mhidhe agus claoidh leis an Mumhain agus bhí a sáith acu a' troid le</span>
<lb n="2529"/><span>síolta Íotha is Eiremhóin Fúithi.</span></p>
<lb n="2530"/>
<lb n="2531"/><p><span>Ar an taobh eile chítear go raibh Ulaidh greamuighthe riamh le</span>
<lb n="2532"/><span>hAlbain díreach mar bhí Tuatha Dé de réir an tseanchuis.  Níl aon</span>
<lb n="2533"/><span>sinnsir ar fhághail dUltaibh is níl aon chlann ag na Tuathaibh thar cúig</span>
<lb n="2534"/><span>glún agus tá díreach cúig ar iarraidh idir athair Airgedmhair U. agus</span>
<lb n="2535"/><span>Eochaidh mac Ealathan.  Eochaidh ab ainm do shinnsear Uladh agus</span>
<lb n="2536"/><span>Ollathair (? athair Uladh) ba chomhainm do mhac Ealathan.  Tá</span>
<lb n="2537"/><span>cosmhalacht mhór idir ainmneacha na dTuath is U. is tréis a rítheaghlacha</span>
<lb n="2538"/><span>a mheasgadh le síolta Ír is Eiremhóin fágadh roint ag na sinnsir fhíora</span>
<lb n="2539"/><span>(m.s. b'inghin taoisigh Reachrann Banrí Conghail I. is síolruightar í ó</span>
<lb n="2540"/><span>chlainn Chearmada uí Ealathan).</span></p>
<lb n="2541"/>
<lb n="2542"/><p><span>(5) Glac na sean scoláiri ba chruinne leis an dáta so: réitighann sé go</span>
<lb n="2543"/><span>glan le teacht Gaedhal an Iarainn is le gach eól eile.  Má thréigtar anois é</span>
<lb n="2544"/><span>iompochar chuige arís.</span>
<lb n="2545"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="2546"/><p><span>Co luath is támíd cinnte go raibh dhá Airgedmhar ann .i. rí</span>
<lb n="2547"/><span>Ollnemhacht is rí U. beagán i ndiaidh a chéile tá go leor cruaidh-</span>
<lb n="2548"/><span>cheisteann ar a sgaoileadh.  Sa chéad áit ní gábhadh do Dhuach II. is</span>
<lb n="2549"/><span>Lughidh IV. aontugh inaghaidh A., rud ba deacair nuair ba oighre Lughidh</span>
<lb n="2550"/><span>don Eochaidh a mharbh Duach.  Mharbh Duach Airgedmhar I. Oll. agus</span>
<lb n="2551"/><span>Lughidh A. II. U.  Fágtar dhá fhaidhb fós: óir deir cuid gurbh é Airg.</span>
<lb n="2552"/><span>a mharbh Eochaidh agus mairbhtar fiacha athair Dhuach i ndá áit fá leith.</span></p>
<lb n="2553"/>
<lb n="2554"/><p><span>Má fhilltar dEochaidh x Fiadhmhaine, deir a lán go síolruighadh</span>
<lb n="2555"/><span>é ó Íoth.  A' scrúdadh a shíl sin dúinn gheibhtar Eochaidh Fionn mac</span>
<lb n="2556"/><span>Conghail 'na rígh Mumhan t. 4.c.f. — 4.c. agus ní foláir ná gurbh árdrí</span>
<lb n="2557"/><span>nó leathárdrí é chun (1) a mheasgadh le beirt árdrí; is (2) go bhfuighadh</span>
<lb n="2558"/><span>Airg. I. an árdriacht le na mharbhadh.  I nAine i thárla sin inaice le</span>
<lb n="2559"/><span>Teamhair Érann príomhchathair na Mumhan i nach raibh Eochaidh IIX.</span>
<lb n="2560"/><span>bfhéidir riamh.  Tá trí leaganna ar ghinealach Eo. IX.  Tugann (3) air</span>
<lb n="2561"/><span>Mc C. Coseraigh, Mc Duach Teamhrach,(6) Mc Muiredhaigh, is (2) Mc C.</span>
<lb n="2562"/><span>Costainn Mc Eachach.  Síolruighann (1) an tEochaidh seo ar líne fá</span>
<lb n="2563"/><span>leith suas go hó dÍoth nár chasadh liom i n-áit eile: deir (2) gurbh é</span>
<lb n="2564"/><span>Eochaidh VIII. Apthach é.  'Na leithéid de chás is dóiche i gcomhnuidhe</span>
<lb n="2565"/><span>gur fíos an ceann is lugha cáil: fágadh amach gach glún idir an dá</span>
<lb n="2566"/><span>Eochaidh a thiúradh an chéad anuas go am Eo. VIII. agus bfhusa a dhéanamh</span>
<lb n="2567"/><span>sin mar gheall ar a gcosmhalacht le ginealach Eo. X.  Cuirtar arais</span>
<lb n="2568"/><span>na glúinte sin is Coscrach 'na athair do Chonghal mar ba Chostand</span>
<lb n="2569"/><span>a chomhainm fíor agus ní bheidh ach cúpla glún ar iarraidh siar go</span>
<lb n="2570"/><span>Breoghan Ó hÍotha fá 9.cx.: muna raibh cúige ar a laigheadh ag s.  Íotha</span>
<lb n="2571"/><span>go teacht Gaedhal níorbh fhéidir trí rítheaghlach, a scaradh le cianta,</span>
<lb n="2572"/><span>bheith acu is ceart comnighthe acu ar righacht na Mumhan is iad ag</span>
<lb n="2573"/><span>iarraidh na hárdríachta uaireanta.</span></p>
<lb n="2574"/>
<lb n="2575"/><p><span>Tugann cuid seanchaidhe 4 bl. dEochaidh VIII., ach ní raibh ach.</span>
<lb n="2576"/><span>I 'na árdríghe agus beagnach xxx. 'na ríghe Mumhain ach d'orfeadh 4</span>
<lb n="2577"/><span>go breagh do cho-árdrighe dEo. IX. 4.c3-4c. le Lughidh III. lámhdhearg</span>
<lb n="2578"/><span>r.s. É. 4.cv. a.r. d.c3 taréis Eo. X. a mharbhadh a '4.  Dhíoghail</span>
<lb n="2579"/><span>Conaing sin air 399 agus thosnochadh Airgedmhar 'árdríghe i bpáirt</span>
<lb n="2580"/><span>leis de bharr marbhadh co. rígh Lughdheach.  Ní admhuighadh Muimhnigh ach</span>
<lb n="2581"/><span>x. mbliadhna do Chonaing ('99-90).  Is furast go raibh sé ag iarraidh</span>
<lb n="2582"/><span>Cruachain fhághailt arais agus thiúradh iompháil A. an árdríghacht</span>
<lb n="2583"/><span>dArt. II. r.s. É. 89-83.  Mharbh Art Conaing fá '84 ach mharbh</span>
<lb n="2584"/><span>Fiacha V. Tolgrach, oighre Chonaing eisean.  D'iompuigh Fiacha ar</span>
<lb n="2585"/><span>Ollnemhacht annsin.  Caithfi go raibh an bhuaidh aige ar dtúis mar</span>
<lb n="2586"/><span>marbhadh é fá '81 i mBoirinn, daingean teaghlaigh Airgedmhair.</span>
<lb n="2587"/><span>Annsin fuair Oilill II.  Finn an árdriacht is fá '72 gheibhtar é ag</span>
<lb n="2588"/><span>iarraidh Ollnemhacht a smachtugh ar fad agus athrí s. Éir.  Fiacha eile</span>
<lb n="2589"/><span>a' cuiduig le hAirgedmhar.  Inaice LochMeasga cuireadh Cath Odhbha</span></p>
<lb n="2590"/>
<lb n="2591"/><p><span>(6) Ghoid s. Eir. an comhainm do dhuach athair Eo.  X is annsin rinne cuid</span>
<lb n="2592"/><span>glún breise eatora d'athair is seanathair Eo. IX. ach níl achar dá leithéid is</span>
<lb n="2593"/><span>bhí fíorbheagán baint ag s. Eir. le ceachtar Teamhair faoi seo.</span>
<lb n="2594"/></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="2595"/><p><span>eatora is thuit Oilill is Fiacha.  Tugann na M.M. ríghe i bhlian x.</span>
<lb n="2596"/><span>dOilill .i. ó bháis Airt II.: ní éilighadh seancaithe síl É. féin ach 9 .i.</span>
<lb n="2597"/><span>ó M. Fiacha V. ní mar sin do sh. Eir. ó bhí ríghe ní bfhuide ag an</span>
<lb n="2598"/><span>athFhiacha d'éilighdar na x. aige gidh gur chumhachtaighe an rí a thuit an</span>
<lb n="2599"/><span>lá céadna leis. Bhí an ceart ag Mac Eochagáin is an Flaithbheartach</span>
<lb n="2600"/><span>dhiúltadh dhó mar a.r. ach níor smui'tighdís fao'n bhFiacha a thuit i</span>
<lb n="2601"/><span>mBoirinn.  Chó luath is rinneadh rí amháin asta sin cuireadh Duach ar</span>
<lb n="2602"/><span>thaobh mar a bhí sé ar thaobh 'athair fhír inaghaidh Airt ach beag baoghal</span>
<lb n="2603"/><span>go bhfuighfí é ar thaobh Airgedmhair agus tá an connradh idir é is</span>
<lb n="2604"/><span>tanaiste Oiliolla le mínuigh B'é an rud go raibh Duach ar thaobh</span>
<lb n="2605"/><span>Oiliolla agus flaitheas s. Eir. geallta dhó ar a laigheadh.  Bhí</span>
<lb n="2606"/><span>Airgedmhair Uladh a bagairt sa tuaisceart agus b'éigean leatharm</span>
<lb n="2607"/><span>s. É. a chur fao Eochaidh 'na agaidh.  Taréis an chatha bhí Duach 'na</span>
<lb n="2608"/><span>rígh s. Eir. is lean sé don troid le hAirgedmhar I. gur mhairbh é.</span>
<lb n="2609"/><span>Bhí Airgedmhar II. cheana ar dhíbirt ag Eochaidh ó Éirinn agus fuair</span>
<lb n="2610"/><span>buile cho mór nár fhill roimh a bhás sin.  Glaodhtar mac Oiliolla Finn</span>
<lb n="2611"/><span>ar Eo. agus tugtar ceithre ghlúin idir é is Luighidh II. Iardonn: níorbh</span>
<lb n="2612"/><span>fhéidir ach ceann amháin agus sílim gurbh Fhionn é, dearbhrathair ba</span>
<lb n="2613"/><span>shine dArt II.: má bhí Eochaidh mac Finn air ar dtúis.  B'an fhurast é</span>
<lb n="2614"/><span>mheasgadh le Eochaidh IX.  Fionn.</span></p>
<lb n="2615"/>
<lb n="2616"/><p><span>CLUADH DE CEABHASA.</span></p>
<lb n="2617"/>
<lb n="2618"/><p><span>LÉIR-MHEAS AR LEABHAIR.</span></p>
<lb n="2619"/>
<lb n="2620"/><p><span>Ní fuláir dúinn an léir-mheas ar</span>
<lb n="2621"/><span>leabhair do chur i leath-taoibh an turus</span>
<lb n="2622"/><span>so mar gheall ar easba slighe dhó.</span></p>
<lb n="2623"/>
<lb n="2624"/><p><span>— Eag.</span>
<lb n="2625"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="2626"/><p><span>ÁR gCÁIRDE.</span></p>
<lb n="2627"/>
<lb n="2628"/><p><span>Fuaramar síntúisí ó sna sagairtibh seo leanas ar son Chumainn na</span>
<lb n="2629"/><span>Sagart nGaedhealach agus an t-Síoladóra.  Tugtar an méid cruinn i</span>
<lb n="2630"/><span>ndiaidh coda na sagairtibh.  Tuigtear 10/- i ndiaidh ainme gach sagairt</span>
<lb n="2631"/><span>eile.</span></p>
<lb n="2632"/>
<lb n="2633"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH —</span></p>
<lb n="2634"/>
<lb n="2635"/><p><span>An t-Athair M. De Brun, £1;</span>
<lb n="2636"/><span>An t-Athair M. de Búrca, £1;</span>
<lb n="2637"/><span>An t-Athair E. Mac Cártha, £1;</span>
<lb n="2638"/><span>An t-Athair L. Mac Giolla</span>
<lb n="2639"/><span>Phádraig;  An t-Athair M. Mag</span>
<lb n="2640"/><span>Craith, C.I.;  An t-Athair P.</span>
<lb n="2641"/><span>Monahan, £1;  An t-Athair E.</span>
<lb n="2642"/><span>Ó Braonáin, £1;  An t-Athair S.</span>
<lb n="2643"/><span>Ó Ceilleachair;  An t-Athair S.</span>
<lb n="2644"/><span>Ó Daoraigh (Coláiste Locha</span>
<lb n="2645"/><span>Garmain);  An t-Athair S. Ó</span>
<lb n="2646"/><span>Flannagáin, £1;  An t-Athair D.</span>
<lb n="2647"/><span>Ó h-Iceadha, £1;  An t-Athair S.</span>
<lb n="2648"/><span>Ó Maoláin, O.P., £1;  An</span>
<lb n="2649"/><span>t-Athair A. Ó Néill, O.P.;  An</span>
<lb n="2650"/><span>t-Athair M. Ó Ronáin, £1;  An</span>
<lb n="2651"/><span>t-Athair S. Sherwin, £1.</span></p>
<lb n="2652"/>
<lb n="2653"/><p><span>CAISEAL —</span></p>
<lb n="2654"/>
<lb n="2655"/><p><span>An t-Athair S. Ua Murchadha.</span></p>
<lb n="2656"/>
<lb n="2657"/><p><span>CILL DHÁ LUA —</span></p>
<lb n="2658"/>
<lb n="2659"/><p><span>An t-Athair M. Mac Amaltoinn.</span></p>
<lb n="2660"/>
<lb n="2661"/><p><span>CILL DARA —</span></p>
<lb n="2662"/>
<lb n="2663"/><p><span>An t-Athair Pádraig Ua Foghludha,</span>
<lb n="2664"/><span>an Tighearna Easbog, £1;  An</span>
<lb n="2665"/><span>t-Athair Liam Mac a Muilleora;</span>
<lb n="2666"/><span>An t-Athair S. Ua Duinn:  Per</span>
<lb n="2667"/><span>An t-Athair L. Mac a Muilleora:</span>
<lb n="2668"/><span>An t-Athair S. Ó Cillín:  An</span>
<lb n="2669"/><span>t-Athair P. Ó Donghaile;  An</span>
<lb n="2670"/><span>t-Athair t. Mac Eochaidh;  An</span>
<lb n="2671"/><span>t-Athair S. Ó Foighne;  An t-Athair</span>
<lb n="2672"/><span>M. Ó Cuilinn, S.P.;  An t-Athair</span>
<lb n="2673"/><span>P. Ó Dubhghaill;  An t-Athair P</span>
<lb n="2674"/><span>Ó Caomhánach;  An t-Athair P.</span>
<lb n="2675"/><span>Binéad;  An t-Athair S. Ó</span>
<lb n="2676"/><span>Braoin:  An t-Athair L. Mac</span>
<lb n="2677"/><span>Domhnaill;  An t-Athair S. Ó</span>
<lb n="2678"/><span>Dunaid;  An t-Athair S. Ó</span>
<lb n="2679"/><span>Mathghamhna;  An t-Athair M. Ó</span>
<lb n="2680"/><span>Broithe;  An t-Athair Pádraig</span>
<lb n="2681"/><span>Ó Dubhghaill;  An t-Athair L. Ó</span>
<lb n="2682"/><span>Fionnáin:  An t-Athair L. Ó</span>
<lb n="2683"/><span>Fionnáin (Gráig);  An t-Athair</span>
<lb n="2684"/><span>S. Ó Dubhláinne, S.P., V.F.;</span>
<lb n="2685"/><span>An t-Athair S. Ó Dubhláinne, S.P.,</span>
<lb n="2686"/><span>£1;  An t-Athair D. Ó Ruairc,</span>
<lb n="2687"/><span>S.P., 5/-;  An t-Athair S. Ó</span>
<lb n="2688"/><span>Donabháin, S.P., 5/-;  An t-Athair</span>
<lb n="2689"/><span>S. Ó Broin, S.P., 5/-;  An</span>
<lb n="2690"/><span>t-Athair T. Ó Monaháin. S.P.;</span>
<lb n="2691"/><span>An t-Athair S. Ó Fearghail, S.P.,</span>
<lb n="2692"/><span>5/-;  An t-Athair L. Ó Broithe,</span>
<lb n="2693"/><span>S.T.L., 5/-;  An t-Athair S. Ó</span>
<lb n="2694"/><span>Duinn, S.P., 5/-;  An t-Athair S.</span>
<lb n="2695"/><span>Mac Ghógartaigh, Adm., 5/-;  An</span>
<lb n="2696"/><span>t-Athair P. Ó Dubhghaill;  An</span>
<lb n="2697"/><span>t-Athair S. Ó Beoláin, 5/-;  An</span>
<lb n="2698"/><span>t-Athair S. Ua h-Aodha, 5/-;</span>
<lb n="2699"/><span>An t-Athair P. Breathnach, 5/-;</span>
<lb n="2700"/><span>An t-Athair A. Ó Broin, 5/-;</span>
<lb n="2701"/><span>An t-Athair S. Ó Donnchadha, 5/-;</span>
<lb n="2702"/><span>An t-Athair A. Ó Fionnláin, 5/-;</span>
<lb n="2703"/><span>An t-Athair M. Ó h-Aodha, 5/-;</span>
<lb n="2704"/><span>An t-Athair S. Ó Dubhghaill, 5/-;</span>
<lb n="2705"/><span>An t-Athair C. Ó Connchubhair, 5/-;</span>
<lb n="2706"/><span>An t-Athair M. Hipwell, 2/6;</span>
<lb n="2707"/><span>An t-Athair L. Ó Néill, 5/-;</span>
<lb n="2708"/><span>An t-Athair S. Mac Ghiolla</span>
<lb n="2709"/><span>Fhionnáin, 5/-;  An t-Athair P.</span>
<lb n="2710"/><span>Ó Hogáin, 5/-;  An t-Athair L.</span>
<lb n="2711"/><span>Ó Ceallaigh, 5/-;  An t-Athair</span>
<lb n="2712"/><span>T. Seale.</span></p>
<lb n="2713"/>
<lb n="2714"/><p><span>CLUAIN FEARTA —</span></p>
<lb n="2715"/>
<lb n="2716"/><p><span>An t-Athair T. Ua Duinn, S.P., £2</span></p>
<lb n="2717"/>
<lb n="2718"/><p><span>ClUAIN UAMHA —</span></p>
<lb n="2719"/>
<lb n="2720"/><p><span>An t-Athair P. Ua Cathasaigh, £1;</span>
<lb n="2721"/><span>An t-Athair S. Coitir, £1;  An</span>
<lb n="2722"/><span>t-Athair S. Ua Draighneán, £1;</span>
<lb n="2723"/><span>An t-Athair D. Ua Pigóid, £1;</span>
<lb n="2724"/><span>An t-Athair D. Ua Tuama, S.P.</span></p>
<lb n="2725"/>
<lb n="2726"/><p><span>CORCAIGHE —</span></p>
<lb n="2727"/>
<lb n="2728"/><p><span>An t-Athair D. Ó Donnchadha, £1;</span>
<lb n="2729"/><span>An t-Athair S. Ó Floinn.</span></p>
<lb n="2730"/>
<lb n="2731"/><p><span>DOIRE —</span></p>
<lb n="2732"/>
<lb n="2733"/><p><span>An t-Athair T. Ó Brolcháis; per</span>
<lb n="2734"/><span>An Athair T. Ó Brolcháin, £2 5s.</span></p>
<lb n="2735"/>
<lb n="2736"/><p><span>FEARNA —</span></p>
<lb n="2737"/>
<lb n="2738"/><p><span>An t-Athair M. Ua Riain;  An</span>
<lb n="2739"/><span>t-Athair S. Mac Cóid;  An</span>
<lb n="2740"/><span>t-Athair P. Breathnach.</span></p>
<lb n="2741"/>
<lb n="2742"/><p><span>AN MIDHE —</span></p>
<lb n="2743"/>
<lb n="2744"/><p><span>An t-Athair P. Ua Maolmhaonaigh,</span>
<lb n="2745"/><span>15/-.</span></p>
<lb n="2746"/>
<lb n="2747"/><p><span>RATH BHOTH —</span></p>
<lb n="2748"/>
<lb n="2749"/><p><span>An t-Athair S. Mac an t-Saoir,</span>
<lb n="2750"/><span>15/-.</span></p>
<lb n="2751"/>
<lb n="2752"/><p><span>ROS —</span></p>
<lb n="2753"/>
<lb n="2754"/><p><span>An t-Athair P. Ua Cathaláin.</span></p>
<lb n="2755"/>
<lb n="2756"/><p><span>TUAIM —</span></p>
<lb n="2757"/>
<lb n="2758"/><p><span>An t-Athair M. Ó Domhnaill (Aran);</span>
<lb n="2759"/><span>An t-Athair M. Ó Farathar, S.P.;</span>
<lb n="2760"/><span>An t-Athair A. Ó Tuathail.</span></p>
<lb n="2761"/>
<lb n="2762"/><p><span>SASANA —</span></p>
<lb n="2763"/>
<lb n="2764"/><p><span>An t-Athair M. Mac Liam,</span>
<lb n="2765"/><span>Brentwood, £1;  An t-Athair P.</span>
<lb n="2766"/><span>Morton, Winborne.</span></p>
<lb n="2767"/>
<lb n="2768"/><p><span>SÍNTÚISÍ EILE:—</span></p>
<lb n="2769"/>
<lb n="2770"/><p><span>An Bráthair M. Ó Nealláin,</span>
<lb n="2771"/><span>Heverlee, Louvain:  Micheál Ó</span>
<lb n="2772"/><span>Brian, (Baile Mhic Íre), 15/-;</span>
<lb n="2773"/><span>Domhnaill Ó Buachalla (do.), 10/-;</span>
<lb n="2774"/><span>Domhnaill Ó Laoghaire, (do.),</span>
<lb n="2775"/><span>10/-;  Claud de Ceabhasa,</span>
<lb n="2776"/><span>Gaillimh, £1 6s. 3d.;  Micheál Ó</span>
<lb n="2777"/><span>Cuileanáin, (Sgibrín), £1.</span>
<lb n="2778"/></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="2779"/><p><span>E. J. KEARNEY</span>
<lb n="2780"/><span>(Late Manager of CAHILL'S)</span></p>
<lb n="2781"/>
<lb n="2782"/><p><span>Siabt Testing Optician and Spectacle Specialist</span></p>
<lb n="2783"/>
<lb n="2784"/><p><span>High-Class Work Only.  Prices Moderate.</span>
<lb n="2785"/><span>Oculist prescriptions and repairs carefully carried out.</span>
<lb n="2786"/><span>26-27 Essex Quay, DUBLIN.</span></p>
<lb n="2787"/>
<lb n="2788"/><p><span>Please Support our Advertisers.</span></p>
<lb n="2789"/>
<lb n="2790"/><p><span>GOREVAN BROS., Ltd.,</span>
<lb n="2791"/><span>HOUSE FURNISHERS</span>
<lb n="2792"/><span>TO THE CLERGY.</span></p>
<lb n="2793"/>
<lb n="2794"/><p><span>Camden St. & Montague St., Dublin.</span></p>
<lb n="2795"/>
<lb n="2796"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2797"/></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="2798"/><p><span>COINNLE IGCÓIR NA H-ALTÓRA</span>
<lb n="2799"/><span>75%, 25%, 65% Céir na mBeach.</span></p>
<lb n="2800"/>
<lb n="2801"/><p><span>Ó LEATHLOBHAIR, TTA.,</span>
<lb n="2802"/><span>14 CÉIBH ORMUIN, ÍOCHTAIR,</span>
<lb n="2803"/><span>ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2804"/>
<lb n="2805"/><p><span>DÉANTA IN-ÉIRINN.</span></p>
<lb n="2806"/>
<lb n="2807"/><p><span>Tá gach aon tsaghas Leabhair a bhaineann le h-Éirinn,</span>
<lb n="2808"/><span>pé 'cu sa Bhéarla, in ár nGaedhilg féin, nó i nGaedhilg</span>
<lb n="2809"/><span>na h-Alban le fagháil ó:</span></p>
<lb n="2810"/>
<lb n="2811"/><p><span>MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="2812"/><span>87 SRÁID UACHT. NA DRISEOIGE, ATH CLIATH.</span></p>
<lb n="2813"/>
<lb n="2814"/><p><span>Scríobh chuichi i dtaobh aon Leabhair nó páipéir ar bith a</span>
<lb n="2815"/><span>theastuigheann uait.</span></p>
<lb n="2816"/>
<lb n="2817"/><p><span>MAC AN IARLA & A CHUID.</span>
<lb n="2818"/></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="2819"/><p><span>FEACH A CHÁIRDE!</span></p>
<lb n="2820"/>
<lb n="2821"/><p><span>Ar maith libh £5,000,000 a choiméad in Éirinn?</span></p>
<lb n="2822"/>
<lb n="2823"/><p><span>Má's maith, deunidh sibh bhur gcuid Urradhais leis</span></p>
<lb n="2824"/>
<lb n="2825"/><p><span>AN GAEDHEAL COMHLUCHT TAIGHDE UM</span>
<lb n="2826"/><span>URRADHAS NÁISIÚNTA.  Tta.</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>ANNUAL INCOME, £70,000.</span>
<lb n="2829"/><span>Ba chóir do gach aon tSagart a cuidíu linn!</span>
<lb n="2830"/><span>ÁRD-OIFIG: 30 FAITHCHE AN CHOLÁISTE, BAILE-ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2831"/>
<lb n="2832"/><p><span>CLÉIRIGH & A CHUIDEACHTA</span></p>
<lb n="2833"/>
<lb n="2834"/><p><span>AN TIGH THAR BÁRR.</span></p>
<lb n="2835"/>
<lb n="2836"/><p><span>Igcóir na Cléire is ar</span>
<lb n="2837"/><span>a bhfuil eolas maith</span>
<lb n="2838"/><span>aca.</span></p>
<lb n="2839"/>
<lb n="2840"/><p><span>ATH-CLIATH.</span>
<lb n="2841"/></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="2842"/><p><span>AR BUN Ó 1824.</span></p>
<lb n="2843"/>
<lb n="2844"/><p><span>TOMÁS,</span>
<lb n="2845"/><span>LIAM &</span>
<lb n="2846"/><span>SEÁN Ó CEALLAIG</span>
<lb n="2847"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="2848"/><span>89 Sráid Íochtarach</span>
<lb n="2849"/><span>Ghárdiner.</span></p>
<lb n="2850"/>
<lb n="2851"/><p><span>Oifigí: 1 & 2 SRÁID AN FHEISTIGHE, BAILE ÁTHA CLIATH</span>
<lb n="2852"/><span>(Le h-air Bhannc na h-Éireann).</span></p>
<lb n="2853"/>
<lb n="2854"/><p><span>FÍOR-FHÍON ALTÓRA</span></p>
<lb n="2855"/>
<lb n="2856"/><p><span>Iarramuid go h-umhal ar Uachtaráin na h-Eaglaise agus ar Chléir na</span>
<lb n="2857"/><span>h-Éireann leanamhaint de cheannach ar gcuid Fíor-Fhíon Altóra</span>
<lb n="2858"/><span>mar san am atá thart.</span></p>
<lb n="2859"/>
<lb n="2860"/><p><span>Is le h-aghaidh na h-Altóra a gheibhimid é, agus tá sé dá dhíol againn ar</span>
<lb n="2861"/><span>fud na h-Éireann, na Saran, agus na gCoilíneacht le trí glúinibh.</span></p>
<lb n="2862"/>
<lb n="2863"/><p><span>A luach ar fagháil uainn ach a iarraidh.</span></p>
<lb n="2864"/>
<lb n="2865"/><p><span>4/- an duisín ar na buideáil fholamha dá thabhairt againn nuair a</span>
<lb n="2866"/><span>chuirtear chugainn slán iad agus costas an iomchair díolta.</span></p>
<lb n="2867"/>
<lb n="2868"/><p><span>Níl baint againn le dream ar bith eile ins an obair.</span>
<lb n="2869"/><span>Gothán:  Baile Átha Cliath 1612.  Sreang-Sgéalta & Cáblaí:  “Threekays, Dublin.</span>
<lb n="2870"/></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="2871"/><p><span>BA CHEART DO GACH AON</span>
<lb n="2872"/><span>tSagairt i n-Éirinn na leabhair seo de leabhraibh an Athar Peadair</span>
<lb n="2873"/><span>a bheith aige:—</span></p>
<lb n="2874"/>
<lb n="2875"/><p><span>NA CEITHRE SOISGÉIL 4/6</span>
<lb n="2876"/><span>AITHRIS AR CHRÍOST 6/-</span>
<lb n="2877"/><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID I. 4/6</span>
<lb n="2878"/><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID II. 4/6.</span></p>
<lb n="2879"/>
<lb n="2880"/><p><span>Mara bhfuilid agut cheana cuir púnt airgid chun.</span></p>
<lb n="2881"/>
<lb n="2882"/><p><span>BRÚN AGUS Ó NÓLÁIN, TEÓR.,</span>
<lb n="2883"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="2884"/><span>agus gheobhair láithreach bonn iad.</span></p>
<lb n="2885"/>
<lb n="2886"/><p><span>MO SHLIGHE CHUN DÉ — Leabhar Úrnuighthe an Athar Peadair i lámhaibh</span>
<lb n="2887"/><span>na gclódóirí fé láthair.</span></p>
<lb n="2888"/>
<lb n="2889"/><p><span>Ár gCéol Féinig — Ullamh anois.  An t-Ath. P. Breathnach, C.M.,</span>
<lb n="2890"/><span>do chruinnigh.  2/10 glan.</span></p>
<lb n="2891"/>
<lb n="2892"/><p><span>AN GAEDHEAL TÚ?</span>
<lb n="2893"/><span>MÁ'SEADH BA CHÓIR DO CHUNNTAS BAINNC A BHEITH.</span></p>
<lb n="2894"/>
<lb n="2895"/><p><span>I mBANNC NA TALMHAN, TTA.</span>
<lb n="2896"/><span>BANNC GAEDHEALACH MAR MHAITHE LE GAEDHLAIBH.</span></p>
<lb n="2897"/>
<lb n="2898"/><p><span>£180,000,000</span></p>
<lb n="2899"/>
<lb n="2900"/><p><span>Tá an méad sin d'airgead na nGaedheal curtha i mBainnc na</span>
<lb n="2901"/><span>h-Éireann & gan aon phioc tairbhe ag teacht don dúthaigh as.</span></p>
<lb n="2902"/>
<lb n="2903"/><p><span>Tá muintir óg na tíre ag imtheacht i n-aghaidh an lae de ceal gnotha.</span>
<lb n="2904"/><span>Cuir do chuid airgid i mBannc na Talmhan & cabhruigh le h-iad a</span>
<lb n="2905"/><span>choiméad ag baile.</span></p>
<lb n="2906"/>
<lb n="2907"/><p><span>ÚNCAMAS.</span></p>
<lb n="2908"/>
<lb n="2909"/><p><span>Cúnntaisí Reaithe 2%</span>
<lb n="2910"/><span>Cúnntaisí Taisge 3½%</span>
<lb n="2911"/><span>Cúnntaisí Taisge Bliana %</span>
<lb n="2912"/><span>Cúnntaisí Taisge Tri mBlian 4½%</span>
<lb n="2913"/><span>Cúnntaisí Taisge cúig mBlian, 5%</span></p>
<lb n="2914"/>
<lb n="2915"/><p><span>Tá talamh na h-Éireann mar urradhas led chuid airgid.</span></p>
<lb n="2916"/>
<lb n="2917"/><p><span>FÉADFAIR DO GHNÓ GO LÉIR A DHÉANAMH LINN AS GAEDHILG</span></p>
<lb n="2918"/>
<lb n="2919"/><p><span>GACH EOLAS Ó'N RÚNAIDHE —</span></p>
<lb n="2920"/>
<lb n="2921"/><p><span>BANNC NA TALMHAN, TTA.,</span>
<lb n="2922"/><span>68, SRÁID IOCH.  CHILL MHUIRE, ATH-CLIATH.</span>
<lb n="2923"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="2924"/><p><span>“NÍ NEART GO CHOR LE CHÉILE.”</span></p>
<lb n="2925"/>
<lb n="2926"/><p><span>COMHAR-CHUMANN</span>
<lb n="2927"/><span>UM</span>
<lb n="2928"/><span>ÉADACH GAEDHEALACH</span>
<lb n="2929"/><span>DO DHÉANAMH, TEÓ.</span></p>
<lb n="2930"/>
<lb n="2931"/><p><span>Déanfaimíd an gnó, a Shagarta,</span>
<lb n="2932"/><span>go cruinn taithneamhach dhíbh.</span></p>
<lb n="2933"/>
<lb n="2934"/><p><span>Cuiridh bhúr n-órdú ag triall</span>
<lb n="2935"/><span>orainn.</span>
<lb n="2936"/></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="2937"/><p>
<pb n="116"/></p>
<lb n="2938"/>
<lb n="2939"/><p><span><L 117</span>
<lb n="2940"/></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="2941"/><p/>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="2942"/><p><span>ARÁN MHIC</span>
<lb n="2943"/><span>CHINNÉIDIGH</span></p>
<lb n="2944"/>
<lb n="2945"/><p><span>An Saghas is Fearr</span>
<lb n="2946"/><span>DÁ BHFUIL ANN.</span></p>
<lb n="2947"/>
<lb n="2948"/><p><span>BÁCÚIS</span>
<lb n="2949"/><span>124-130 SRÁID PHÁRNELL</span></p>
<lb n="2950"/>
<lb n="2951"/><p><span>AGUS</span></p>
<lb n="2952"/>
<lb n="2953"/><p><span>BÁCUS NAOMH PÁDRAIG,</span>
<lb n="2954"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2955"/>
<lb n="2956"/><p/>
<lb n="2957"/>
<lb n="2958"/><p/>
<lb n="2959"/>
<lb n="2960"/><p/>
<lb n="2961"/>
<lb n="2962"/><p/>
<lb n="2963"/>
<lb n="2964"/><p>
<lb n="2965"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Uimh. 2. [6] Fóghmhar, 1921

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Uimh. 2. [6] Fóghmhar, 1921

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
