Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Siolad_1921_06</note>
                         <note type="L">i</note>
                         <note type="B">1921</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Siolad_1921_06</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Síoladóir</title><imprint><publisher>Comhlucht na Firinne Catoilicighe</publisher><date>1921</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ioml. II. Uimh. I. [5].  MEITHEAMH, 1921.  Leath-choróin a Luach.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>CLÁR.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>SGÉAL IÓIB AGUS SGÉAL NA h-ÉIREANN.</span>
<lb n="8"/><span>An t-Athair Peadar Ó Laoghaire.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>MUIRE NA nGAEDHAL.</span>
<lb n="11"/><span>Donnchadh Ó Floinn.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>CNÁMHA GAN FEOIL:</span>
<lb n="14"/><span>Gnó an Chríostaidhe: a anam do shábháil.  R.P.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>AN NÁISIÚN GAEL-IBHEIRNEACH. II.</span>
<lb n="17"/><span>Cluad de Ceabhasa.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>LÁ FHÉILE GOBNATAN.</span>
<lb n="20"/><span>Fear gan ainim.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>&rl., &rl.,</span>
<lb n="23"/></p>
</div>
<pb n="i"/>
<div><lb n="24"/><p><span>“ní neart go chor le chéile.”</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>COMHAR-CHUMANN</span>
<lb n="27"/><span>UM</span>
<lb n="28"/><span>ÉADACH GAEDHEALACH</span>
<lb n="29"/><span>DO DHÉANAMH, TEÓ.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Déanfaimíd an gnó, a Shagarta,</span>
<lb n="32"/><span>go cruinn taithneamhach dhíbh.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Cuiridh bhúr n-órdú ag triall</span>
<lb n="35"/><span>orainn.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>THE</span>
<lb n="38"/><span>Irish Co-operative Clothing</span>
<lb n="39"/><span>Manufacturing Society, Ltd.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>NEW SHOWROOMS:</span>
<lb n="42"/><span>84 Middle Abbey Street, DUBLIN</span>
<lb n="43"/></p>
</div>
<pb n="ii"/>
<div><lb n="44"/><p><span>Ioml. II. Uimh. I. [5]</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Irisleabhar Chumainn na Sagart</span>
<lb n="49"/><span>n-Gaedhealach.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>CREIDEAMH</span>
<lb n="52"/><span>TEANGA</span>
<lb n="53"/><span>TÍR</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Le fághail ó:</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>COMHLUCHT NA FIRINNE CATOILICIGHE,</span>
<lb n="58"/><span>Sráid Uí Chonaill,</span>
<lb n="59"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Ar n-a chur i gcló ag</span>
<lb n="62"/><span>MUINTIR UÍ CHATHAIL, TEO.,</span>
<lb n="63"/><span>Céibh Úrmhumhan Íocht.,</span>
<lb n="64"/><span>Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="65"/></p>
</div>
<pb n="iii"/>
<div><lb n="66"/><p><span>CLÁR AN IRISLEABHAR SEO.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>SGÉAL IÓIB AGUS SGÉAL NA h-ÉIREANN (Seanmóin).</span>
<lb n="69"/><span>An t-Athair Peadar Ó Laoghaire 1</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>AN PHAIDIR I nDÁN.</span>
<lb n="72"/><span>An t-Athair Seán Ó Loingsigh 12</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>MUIRE NA nGAEDHAL.</span>
<lb n="75"/><span>Donnchadh Ó Fhloinn 13</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>CNÁMHA GAN FEOIL.</span>
<lb n="78"/><span>Gnó an Chríostaidhe, a Anam do Shábháil.  R. P. 21</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>AN NÁISIÚN GAEL-IBHEIRNEACH. II.</span>
<lb n="81"/><span>Cluad De Ceabhasa 22</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>CÓMHRÁDH AN BHREITHIMH.  An t-Ath. S. Ó Loingsigh 29</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>LÁ FHÉILE GOBNATAN.  Fear Gan Ainim 30</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>ÚRNUIGHTHE LE n-OFRÁIL DO'N TEAGHLACH NAOMHTHA 31</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>DO LOCHTAÍ NA TEANGAN, I.  (Seanmóin).</span>
<lb n="90"/><span>An t-Athair Liam Ua h-Uallacháin do sholáthar 33</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>BAOIS AN t-SAOGHAIL SEO.  An t-Ath. S. Ó Lóinsigh 38</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>SAIGHDIÚIR AG CÓMHRÁDH LE DIA.  II.</span>
<lb n="95"/><span>An t-Ath. R. Pléimeann d'aistrigh ó'n Iodálais 39</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>GUIDHE ÉIREANN CHUN CROIDHE RÓ-NAOMHTHA ÍOSA CRÍOST.</span>
<lb n="98"/><span>An t-Athair Clement, O.D.C. 41</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>AN DÁ BHÓTHAR.  Donnchadh Ó Loingsigh d'aistrigh 42</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>BHÉNÍ CREATOR SPÍRITUS.  An t-Ath. Clement, Ó.D.C. 44</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>GAEDHEALG I LEABHRAGÁN AN VATICAN. P. E. Mac Finn,</span>
<lb n="105"/><span>D.D. 45</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>FACHTNA NAOMHTHA.  An t-Athair Peadar Ó Laoghaire 48</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>LÉIR-MHEAS AR LEABHAIR:—</span>
<lb n="110"/><span>Ár gCeól Féinig.  An t-Ath. P. Breathnach 50</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Notes on the Rubrics of the Roman Ritual.  Most Rev. T.</span>
<lb n="113"/><span>O'Doherty, D.D. 51</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>NÓTAÍ 52</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>'ÁR gCÁIRDE 54</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Nibil obstat:</span>
<lb n="120"/><span>GULIELMUS LANDERS,</span>
<lb n="121"/><span>CENSOR THEOL.  DEPUT.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Imprimi potest:</span>
<lb n="124"/><span>ED. J. BYRNE,</span>
<lb n="125"/><span>EP. SPIG.,</span>
<lb n="126"/><span>VIC. CAP.</span>
<lb n="127"/><span>DUBLINI, 1 Julii, 1921.</span>
<lb n="128"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="129"/><p><span>SGÉAL IÓIB AGUS SGÉAL NA h-ÉIREANN.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Seanmóin ó'n Athair Peadar Ua Laoghaire.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>CUALACHT MHUIRE.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Do cuireadh an chualacht san ar bun i gCorcaigh Dé Céadaín an</span>
<lb n="136"/><span>taonmhadh lá fichid do mhí Eanair sa bhliadhain d'aois ár dTighearna</span>
<lb n="137"/><span>míle naoi gcéad a ceathair déag, agus thug an tAthair Peadair</span>
<lb n="138"/><span>Ua Laoghaire seanmóin uaidh sa Teampal mór i gCorcaigh, Teampal</span>
<lb n="139"/><span>Peadair a's Phóil, um thráthnóna an lae cheadna, ghá innsint cad</span>
<lb n="140"/><span>chuige go raibh an Chualacht dá cur ar bun.</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>SIDÍ AN TSEANMÓIN.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>I n-ainm an Athar agus an Mhic agus an Spioraid Naoimh, Amen.</span>
<lb n="145"/><span>Ár n-Athair atá ar Neamh, go naomhthar t'ainim, go dtagaidh do</span>
<lb n="146"/><span>rígheacht; go ndéantear do thoil ar an dtalamh mar a déintear ar</span>
<lb n="147"/><span>neamh.  Ár n-arán laetheamhail tabhair dúinn indiu agus maith dhuinn</span>
<lb n="148"/><span>ár gcionta mar a mhaithimíd-ne do chách a chiontuighean i n-ár n-aghaidh,</span>
<lb n="149"/><span>agus na léig sinn i gcathaíbh ach saor sinn ó olc.  Amen.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Suas le dhá mhíle blian ó shin, a phobul, nuair a bhí ár Slánuighteóir,</span>
<lb n="152"/><span>moladh go deó leis, beó ar an saoghal so agus nuair a bhí na h-Asbuil</span>
<lb n="153"/><span>agus na deisgiobuil na thimpal agus é ghá theagasg i dtaobh na</span>
<lb n="154"/><span>hoibre a bhí beartuighthe aige a thabhairt le déanamh dóibh, bhíod sé</span>
<lb n="155"/><span>coitchianta ghá rádh leó nár bhfoláir dóibh bheith i gcómhnuighe ag cur a</span>
<lb n="156"/><span>nguidhe suas chun Dé.  Bhíodar ag éisteacht leis an bhfocal san uaidh</span>
<lb n="157"/><span>ar feadh a bhfad agus fé dheire chuir duine an cheist chuige.  Níor</span>
<lb n="158"/><span>cheist gan bhunús í, bhí ghá leis an eólus abhí ó'n nduine do chuir í.</span>
<lb n="159"/><span>Gan amhras isé ár Slánuighteóir féin do sprioc é chun na ceiste do</span>
<lb n="160"/><span>chur mar do theastuig uaidh an t-eólus do thabhairt dóibh.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>“A Thighearna,” arsan deisgiobol, “conus a dhéanfimíd an</span>
<lb n="163"/><span>guidhe sin chun Dé.  Conus a labharfimíd leis an Athair Síoruidhe?”</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>“Labhraidh leis mar seo,” arsan Slánuightheóir;</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>“Ár n-Athair a tá ar Neamh …” agus an chuid eile, mar</span>
<lb n="168"/><span>a dubhart, agus mar a deir gach duine agaibhse gach aon mhaidion</span>
<lb n="169"/><span>agus gach aon oidhche.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Do ghlac na h-Asbuil agus na Deisgiobuil an Phaidir sin agus</span>
<lb n="172"/><span>do leanadar, mar adubhairt Ár Slánuightheóir leo, ag labhairt leis</span>
<lb n="173"/><span>an Athair Síoruidhe ar an gcuma san an chuid eile dá saoghal.  Do</span>
<lb n="174"/><span>mhúineadar an Phaidir sin dos na Críosdaidhthibh go léir fé mar a</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="175"/><p><span>ghlacadar isteach sa n-Eaglais iad, agus do leanadar na Críosdaidhthe</span>
<lb n="176"/><span>ag rádh na Paidire sin riamh ó shin, ag labhairt leis An Athair Síoruidhe</span>
<lb n="177"/><span>díreach mar a mhúin an t-Aon Mhac dóibh conus labhairt leis.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Níor bhfada gur thuig an Eaglais gur cheart do Chríosdaidhthibh</span>
<lb n="180"/><span>iad féin do chur fé chomairce Mhuire Mháthair, é chomairce na</span>
<lb n="181"/><span>Maighdine Muire, agus gur cheart an onóir a bhí ag dul di do chur i</span>
<lb n="182"/><span>gcainnt agus an guidhe a déanfí chúiche do chur i gcainnt.  Agus sidí</span>
<lb n="183"/><span>an chainnt ar ar shocaruighdar:—  “Go mbeannuighthear duit a Mhuire</span>
<lb n="184"/><span>atá lán de ghrástaibh, tá an Tighearna at fhochair, is beannuighthe idir</span>
<lb n="185"/><span>mhnáibh thu agus is beannuighthe toradh do bhroinne, Íosa.”</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Annsan chun go mbeadh na Críostuidhthe ghá gcur féin i gcomhnuighe</span>
<lb n="188"/><span>fé chomairce na Maighdine, do cuireadh leis an gcainnt sin an chainnt</span>
<lb n="189"/><span>eile seo:—</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>“A Naomh Mhuire Mháthair Dé, guidh orainn, na peacaigh, anois,”</span>
<lb n="192"/><span>agus cathain eile?  “Ar uair ár mbáis”; an dá uair is mó n-a</span>
<lb n="193"/><span>bhfuil gá againn leis an Maighdin Muire beith ag guidhe chun a</span>
<lb n="194"/><span>h-Aon Mhic ar ár son; “anois” mar is anois atá an tAirseóir ag</span>
<lb n="195"/><span>déanamh a dhíthil chun díobhála anama dhéanamh dúinn.  Ní h-indé ná</span>
<lb n="196"/><span>arúndé, ná amáireach, ná amanarthar ach anois.  Tá indé agus</span>
<lb n="197"/><span>arúndé imthighthe agus ní féidir dóibh a thuille díobhála ná a thuille</span>
<lb n="198"/><span>maitheasa dhéanamh.  Níor tháinig amáireach ná amanarthar fós agus ní</span>
<lb n="199"/><span>féidir dóibh aon díobháil a dhéanamh go dtagaid siad.  Nuair a</span>
<lb n="200"/><span>thiocfaidh siad ní h-amáireach ná amanarthar a tabharfar ortha ach</span>
<lb n="201"/><span>“anois.”  Má chosanan guidhe na Maighdine Muire sinn ar mhailís an</span>
<lb n="202"/><span>Áirseora “anois” is dóchaidhe sinn a dhul saor ó n-a chleasaibh</span>
<lb n="203"/><span>amáireach nuair a bheidh “amáireach” 'n-a “anois” againn.  Dá</span>
<lb n="204"/><span>bhrígh sin deir an Eaglais linn bheith 'ghá iaraidh ar an Maighdin Muire</span>
<lb n="205"/><span>guidhe chun Dé orainn “anois” agus cathin eile?  Ar uair ár</span>
<lb n="206"/><span>mbás.”  Má bhuadhmíd ar mhailís an Áirseora ar uair ár mbáis, sin</span>
<lb n="207"/><span>buaidhte againn air i gcóir na síoruidheachta.  Is maith a dhein an</span>
<lb n="208"/><span>Eaglais é an chainnt do chur isteach i n-ár mbéal ar an gcuma san:—</span>
<lb n="209"/><span>“A Naomh Mhuire, Mháthair Dé, guidh orainn, na peacaigh, anois, agus</span>
<lb n="210"/><span>ar uair ár mbáis.  Amen.”</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Nuair a bhí na Críostaidhthe ag dul i líonmhaire agus an</span>
<lb n="213"/><span>Creideamh 'á mhúine dhóibh i n-áiteanaibh a bhí a bhfad ó chéile, do</span>
<lb n="214"/><span>tuigeadh, i dtreó ná deanfí aon atharú ins na bunfhírinníbh, nár</span>
<lb n="215"/><span>bhfholáir na bunfhírinní, sin do chur i dteannta chéile i mblúire</span>
<lb n="216"/><span>cainnte ná beadh ró chruaidh le tuisgint agus ná beadh ró fhada le</span>
<lb n="217"/><span>chimeád do ghlan mheabhair agus an blúire cainnte sin do mhúine</span>
<lb n="218"/><span>do gach duine, fé mar a múintí “Ár n-Athair atá ar Neamh,” agus</span>
<lb n="219"/><span>“Go mbeannuighthear duit A Mhuire.”  Do cuireadh an blúire</span>
<lb n="220"/><span>cainnte le chéile agus sidé é:  “Creidim i nDia an t-Athair Uile</span>
<lb n="221"/><span>Chómhachtach, cruthuightheóir Neamh agus Talmhan; agus i n-Íosa Críost,</span>
<lb n="222"/><span>a Áon Mhac san, ár dTighearna, do gabhadh ó'n Shpioraid Naomh, do</span>
<lb n="223"/><span>rugadh ó Mhuire Oigh, d'fhuilig an Pháis fé Phontius Pílát, do céasadh</span>
<lb n="224"/><span>ar chruis, do fuair bás agus do h-adhlacadh; do chuaidh síos go</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="225"/><p><span>h-Ifreann, d'aiseirigh an treas lá ó mharbhaíbh, do chuaidh suas ar</span>
<lb n="226"/><span>Neamh, atá n-a shuidhe ar déas Láimh Dé an tAthair Uile Chómhachtach.</span>
<lb n="227"/><span>As san tiocfidh sé chun breitheamhantais a thabhairt ar bheoibh agus ar</span>
<lb n="228"/><span>mharbhaíbh.  Creidim sa Spioradh Naomh, sa Noamh Eaglais Chaitilichidhe,</span>
<lb n="229"/><span>Comaoine na Naomh, maitheamhneachas na bpeacaí, aiseirighe na colna</span>
<lb n="230"/><span>agus an Bheatha Shíoruidhe.  Amen.”</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>“An Chré,” nú “Cré na n-Asbul,” a tugadh mar ainim ar an</span>
<lb n="233"/><span>mblúire cainnte sin.  Do thóg an Críosdaidhe do ghlan mheabhair é</span>
<lb n="234"/><span>agus gach aon uair deireadh sé é agus a aigne ag aontú leis na</span>
<lb n="235"/><span>fírinníbh atá ann, bhíodh gníomh creidimh déanta aige.  B'iad na</span>
<lb n="236"/><span>h-urnaithe sin, mar a déarfadh duine, cloch-bhuinn an Chreidimh.  Do</span>
<lb n="237"/><span>mhúin na h-Asbuil agus na Deisgiobuil dos na Críostaidhthibh iad agus</span>
<lb n="238"/><span>chimeád na Críostaidhthe gréim daingean ortha, ó shliocht go sliocht, i</span>
<lb n="239"/><span>gcaitheamh na gcéadta blian go léir, agus táid siad againne anois</span>
<lb n="240"/><span>díreach mar a chuir na h-Asbuil agus na Deisgiobuil le chéile ar</span>
<lb n="241"/><span>dtúis iad.  Tá “Ár n-Athair atá ar Neamh” againn díreach mar a</span>
<lb n="242"/><span>labhair Ár Slánuightheóir féin na focail ar dtúis, agus tá “Go</span>
<lb n="243"/><span>mbeannuighthear duit a Mhuire,” agus an Chré againn díreach mar</span>
<lb n="244"/><span>chuir an Eaglais le chéile iad an dtúis.  Na fírinní Créidimh atá i</span>
<lb n="245"/><span>gCré na nAsbul táid siad againn díreach mar a chuir na h-Asbuil</span>
<lb n="246"/><span>sa Chré iad.  Dhein ar t-Áirseóir a dhítheal i gcaitheamh na h-aimsire</span>
<lb n="247"/><span>atá imthighthe ó shin, ar iad d'atharú agus ar iad do bhréagnú.  Bhí a</span>
<lb n="248"/><span>sheirbhísigh féin aige agus do mhúin sé go maith iad chun an díabhala</span>
<lb n="249"/><span>dhéanamh.  Dheineadar a ndítheal, ach do theip air féin agus ortha san.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Tar éis aimsire do tháinig Pádraig Naomhtha go h-Éirinn agus</span>
<lb n="252"/><span>úghdarás ó'n Róimh aige, úghdarás ó'n bPápa chun an chreidimh a</span>
<lb n="253"/><span>mhúine do muinntir na h-Éireann.  Thug sé leis na trí Paidireacha</span>
<lb n="254"/><span>céadna úd, “Ár n-Athair atá ar Neamh,” agus “Go mbeannuighthear</span>
<lb n="255"/><span>duit a Mhuire,” agus “Creidimh i nDia,” agus mhúin sé do mhuinntir</span>
<lb n="256"/><span>na h-Éireann iad.  Do mhúin sé dhóibh ní h-amháin fírinní bunúsacha</span>
<lb n="257"/><span>an chreidimh, ach brígh agus neart agus tairbhthe agus doimhneas agus</span>
<lb n="258"/><span>áilneacht an chreidimh agus neamhnídh gach tairbhthe saoghalta seachas</span>
<lb n="259"/><span>aoibhneas na bhflathas ar feadh na síoruidheachta.  Agus d'iar sé</span>
<lb n="260"/><span>ortha neamhshuim a dhéanamh do gach tairbhthe saoghalta agus iompáil</span>
<lb n="261"/><span>ar fad ar gach aon tsaghas díthil a dhéanamh chun aoibhneas síoruidhe</span>
<lb n="262"/><span>na bhflathas do chur i n-áirighthe dhóibh féin.  D'fhreagair muinntir na</span>
<lb n="263"/><span>hÉireann an ghlaodh sin le fonn ná feacathas a leithéid sa bhfreagairt</span>
<lb n="264"/><span>a thug aon náisiún eile ríamh roimis sin ar an nglaodh gcéadna.  Na</span>
<lb n="265"/><span>daoine go léir, óg agus aosta, íseal agus uasal, bocht agus</span>
<lb n="266"/><span>saidhbhir, d'fhreagaradar an ghlaodh.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>Chuireadar an saoghal so agus a shaidhbhreas agus a thairbhthí as</span>
<lb n="269"/><span>a n-aigne ar fad agus thugadar aghaidh go fonnmhar ar na gnóthaíbh</span>
<lb n="270"/><span>troisgaidh agus tréidhnais agus úmhluigheachta agus grádh do Dhia</span>
<lb n="271"/><span>agus don chomharsain, do chuirfadh i n-áirighthe dóibh saidhbhreas an</span>
<lb n="272"/><span>tsaoghail eile, aoibhneas na bhflathas ar feadh na síoruigheachta.</span>
<lb n="273"/><span>Dheineadar an nídh sin le fonn gan fuaradh i dtreo gur chuireadar</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="274"/><p><span>iongna a chroidhe ar Phádraig féin.  Tamal maith sar ar ghlaoidh</span>
<lb n="275"/><span>Dia as an saoghal air do labhair sé ar an iongna a bhí curtha ag</span>
<lb n="276"/><span>muinntir na h-Éireann air.  “Ó!” ar seisean, “cad é mar</span>
<lb n="277"/><span>atáid muinntir an oileáin seo iompuighthe ar fad ar Dhia!  Ní</span>
<lb n="278"/><span>muinntir na h-Éireann a chaithfar a thabhairt ortha i n-aon chor feasta</span>
<lb n="279"/><span>ach muinntir Dé!”</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>Fuair Pádraig bás ach níor chuaidh an fonn i bhfuaire ar mhuinntir</span>
<lb n="282"/><span>na h-Éireann.  Is ag méadú a bhí sé agus ag dul i neartmhaire go</span>
<lb n="283"/><span>dtí go raibh sgoileanna agus mainistirí ar fuaid an oileáin lán de</span>
<lb n="284"/><span>lucht foghluma agus de sgoláirthibh agus de dhaoine naomhtha.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>Iarfad oraibh anois a Phobul Dé an méid sin atá ráidhte agam</span>
<lb n="287"/><span>do chimheád i nbhur n-aigne go fóil beag agus éisteacht le roinnt</span>
<lb n="288"/><span>focal atá agam le rádh libh i dtaobh ruda áirighthe do thuit amach i</span>
<lb n="289"/><span>bpáirt eile de'n domhan, i n-áit atá fada go maith ó Éirinn agus i</span>
<lb n="290"/><span>n-aimsir a bhí ann a bhfad roimh aimsir Phádraig Naomhtha.  Timpal na</span>
<lb n="291"/><span>h-aimsire nuair a bhí clann Israél thíos sa nÉgipt nú le linn Mhaoise</span>
<lb n="292"/><span>bheith ghá mbreith leis tríd an ngainmheach ó'n Égipt go dtí an talamh</span>
<lb n="293"/><span>Naomhtha, bhí fear n-a chómhnuighe lastoir de'n Talamh Naomhtha agus</span>
<lb n="294"/><span>Iób ab ainim dó.  Duine ana naomhtha ab eadh é agus bhí sé ana</span>
<lb n="295"/><span>shaidhbhir, ana chreidheamhnach chómh maith le bheith ana naomhtha.  Bhí</span>
<lb n="296"/><span>saidhbhreas mór aige agus bhí a chlann eirighthe suas agus bhíodar-san,</span>
<lb n="297"/><span>leis, saidhbhir agus ana chreidheamhnach.  Deir an Bíobla go dtéidís</span>
<lb n="298"/><span>go léir go tigh an t-é ba shine acú an chéad lá do'n tseachtmhain chun</span>
<lb n="299"/><span>dínnéir, agus chun tighe an tarna duine acú ba shine an tarna lá</span>
<lb n="300"/><span>de'n tseachtmhain agus mar sin, sa timpal, go dtí, go mbíodh</span>
<lb n="301"/><span>cuaird na dtighthe go léir tabhartha, agus ansan go ndeineadh Iób</span>
<lb n="302"/><span>ídhbhirt chun Dé ar a son, “le h-eagla” adeireadh sé, “go mbeadh</span>
<lb n="303"/><span>aon pheaca déanta agam' chlainn.”  Tráth éigin, agus a saoghal acú</span>
<lb n="304"/><span>'á chaitheamh ar an gcuma san, do thárla, mar adeir an Bíobla, go</span>
<lb n="305"/><span>raibh “muinntir Dé ar aon láthair ós comhair Dé, agus go raibh an</span>
<lb n="306"/><span>t-Áirseóir n-a measg.”  Do labhair Dia leis an Áirseóir agus</span>
<lb n="307"/><span>dubhairt sé “Cá dtáinís?”  “Tá gabhtha mórthimpal an domhain</span>
<lb n="308"/><span>agam,” arsan t-Áirseóir, “agus treasna thríd.”  Chómh maith le</span>
<lb n="309"/><span>n-a rádh.  “Is liomsa an domhan anois mar isé mo thoilse a deintear</span>
<lb n="310"/><span>agus ní h-é toil Dé a deintear.”  “Ar thugais fé ndeara mó</span>
<lb n="311"/><span>sheirbhíseach Iób?” arsan Tighearna leis, “conus mar a dheinean sé</span>
<lb n="312"/><span>mo thoil ins gach nídh, fear macánta díreach agus gan aon pheaca</span>
<lb n="313"/><span>aige á dhéanamh?”  Ní miste dhó “do thoil a dhéanamh,” ansan</span>
<lb n="314"/><span>t-Áirseóir, “ní h-eadh ach is maith is fiú dhó é.  Tá gach aon rud ar</span>
<lb n="315"/><span>a thoil aige uait.  Ar mhaith leis féin a dheinean sé do thoil.  Bain</span>
<lb n="316"/><span>de an saidhbhreas atá tabhartha agat dó agus chífir go n-iompochaidh</span>
<lb n="317"/><span>sé ort agus go dtabharfaidh sé masla dhuit, “Tá go mhaith,” arsan</span>
<lb n="318"/><span>Tighearna.  “Bainse dhe an saidhbhreas.  Dein do dhítheal ar a chuid</span>
<lb n="319"/><span>do lot ach na bain le n-a phearsain.”  D'imthigh an t-Áirseóir.  Bhí</span>
<lb n="320"/><span>Iób sa bhaile agus gan aon choinne aige le h-aon droch-nídh bheith ag</span>
<lb n="321"/><span>teacht air.  Siúd chuige isteach duine agus droch-sgéal aige.</span>
<lb n="322"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="323"/><p><span>“Tháinig namhaid iasachta,” ar seisean, “agus do rugadar leo na</span>
<lb n="324"/><span>beithidhigh go léir agus níor fágadh beó ach mise chun teacht agus an</span>
<lb n="325"/><span>sgéal a dh'innsint duit.”  Ní raibh ach an focal deireannach as a</span>
<lb n="326"/><span>bhéal aige nuair a tháinig fear eile agus sgéal tiubaisteach eile</span>
<lb n="327"/><span>aige, agus tháinig ar a shálaibh sin an trímhadh fear agus an trímhadh</span>
<lb n="328"/><span>droch-sgéal aige agus bhíodar ag teacht ar sháilibh a chéile mar sin</span>
<lb n="329"/><span>agus gan ag gach fear d'á dtagadh ach sgéal ba thiubaistighe 'na</span>
<lb n="330"/><span>an sgéal a bhí ag an bhfear a tháinig roimis, go dtí go dtáinig an</span>
<lb n="331"/><span>fear deirineach agus go ndubhairt sé:—  “Bhí do chlann mhac agus</span>
<lb n="332"/><span>do chlann inghean cruinnighthe i dtigh aoinne amháin acu agus iad ag</span>
<lb n="333"/><span>ithe agus ag ól agus tháinig sídh-gaoithe aníos as an uaigneas agus</span>
<lb n="334"/><span>do thóg an tsídh-gaoithe cheirthe chúinne an tighe suas agus do leag</span>
<lb n="335"/><span>sí an tigh ortha agus do marbhuigheadh an uile dhuine d'á raibh ann</span>
<lb n="336"/><span>agus níor fágad beó ach mise chun teacht agus an sgéal a dh'innsint</span>
<lb n="337"/><span>duit.”</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>Nuair airigh Iób an sgéal deirineach san bhí fhios aige go raibh</span>
<lb n="340"/><span>sé beó bocht, go raibh an uile bhlúire d'á chuid imthighthe agus an uile</span>
<lb n="341"/><span>dhuine dh'á mhuinntir marbh.  Ba mhór an chreach an chuid, agus ba</span>
<lb n="342"/><span>mhór an marbhú na daoine, mar bhí na céadta seirbhíseach agus lucht</span>
<lb n="343"/><span>oibre aige féin agus agá chlainn, agus bhíodar go léir marbh!</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Bhí croidhe Ióib briste le buairt.  Bhí iongna air a rádh go</span>
<lb n="346"/><span>ndéanfadh an Tighearna a leithéid d'íde air féin agus ar a mhuinntir.</span>
<lb n="347"/><span>Ach níor chuir sé i gcoinnibh toile Dé.  Ní raibh 'n-a bhéal ach an</span>
<lb n="348"/><span>t-aon fhocal amháin.  “Isé Dia a thug dúinn iad!  Isé Dia a bhain</span>
<lb n="349"/><span>dínn iad!  Dé bheatha grásta Dé.”  Tríd an mbuairt go léir, agus</span>
<lb n="350"/><span>a chroidhe d'á raobadh le buairt, níor tháinig as a bhéal ach an chainnt</span>
<lb n="351"/><span>sin, agus do lean an chainnt sin ag teacht as a bhéal.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Ansan do thárla, airís, go raibh muinntir Dé ar aon láthair, ós</span>
<lb n="354"/><span>cómhair Dé agus go raibh Sátan ann, leis.  Do labhair Dia airís le</span>
<lb n="355"/><span>Sátan.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>“Cá dtáinís?” arsa Dia leis.  “Tá gabhtha mór thimpal an</span>
<lb n="358"/><span>domhain agam agus treasna thríd,” arsa Sátan.</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>“Ar thugais fé ndeara mo sheirbhíseach Iób?” arsa Dia, “conus</span>
<lb n="361"/><span>mar a dheinean sé gach nídh do réir mo thoile.  Chuiris-se suas mé</span>
<lb n="362"/><span>chun íde uathbhásach do dhéanamh air ach do theip ort é dh'iompáil am'</span>
<lb n="363"/><span>choinnibh.”  “Á,” arsan t-Áirseóir, “an t-é ná bíon aon bheann</span>
<lb n="364"/><span>aige ar shaidhbhreas ní ró dheacair dó sgarmhaint leis an saidhbhreas,</span>
<lb n="365"/><span>ach sín do lámh agus bain le n-a chroicean agus chífir ansan go</span>
<lb n="366"/><span>n-iompo'idh sé ort agus go dtabharfidh sé masla dhuit.”</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>“Tá go maith,” arsan Tighearna, “dein do rogha rud le n-a</span>
<lb n="369"/><span>chroicean, ach tabhair aire mhaith agus ná bain le n-anam.”</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>D'imthigh an t-Áirseóir amach, agus láithreach bonn do tháinig</span>
<lb n="372"/><span>ar Iób an galar croicin ba mheasa, an aicíd ba ghráinnamhla d'á</span>
<lb n="373"/><span>bhféadhfadh teacht ar aon duine.  Níor fhan aon bhlúire d'á chroicean</span>
<lb n="374"/><span>slán ó mhullach a chinn go bunaibh a chos, agus do ghluais anagal</span>
<lb n="375"/><span>agus fochal amach tríd an gcroicean go léir, agus an balaith a bhí</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="376"/><p><span>uaidh bhí sé chómh h-olc san nár bhféidir d'aon duine teacht n-a ghoire.</span>
<lb n="377"/><span>An bhean a bhí aige do chaith sí amach é agus b'éigean dó suidhe amuich</span>
<lb n="378"/><span>ar chárnán aoiligh agus bheith ag glanadh an anagail agus an fhochail</span>
<lb n="379"/><span>de fhéin le licín slinge.</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>“Gráin ort!” arsan bhean leis, “cá bhfuil an Tighearna anois</span>
<lb n="382"/><span>uait! bhí i iontaoibh mhór agat as.  Tá caillte aige ort.  Ní'l agat</span>
<lb n="383"/><span>anois ach o mhallacht a thabhairt dó agus bás d'fhághail!”  “Labhran</span>
<lb n="384"/><span>tú,” arsa Iób léi, “mar a labharfadh bean gan chiall.  Nách ó Dhia</span>
<lb n="385"/><span>a gheibhmíd gach aon rud?  Glacaimíd an mhaith uaidh.  Cad 'n-a</span>
<lb n="386"/><span>thaobh ná glacfimís n t-olc uaidh, leis, nuair isé a thoil é?”</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>Do thuig an t-áirseóir ansan go raibh buaidhte ag Iób air, mar</span>
<lb n="389"/><span>go raibh Iób sásta le toil Dé agus nár bh'féidir d'aon tsaghas</span>
<lb n="390"/><span>cruadhtain a fhoidhne do bhrise.  Cuimhnigh sé, ámhthach, ar aon tseift</span>
<lb n="391"/><span>amháin eile.  Bhí fhios aige go raibh daoine ann agus ná brisfadh ar</span>
<lb n="392"/><span>an bhfoidne acu mar gheall ar chruadhtan ach go mb'féidir dá gcurtí</span>
<lb n="393"/><span>éitheach ortha ná féadfidís é dh'fhulag.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>Bhí triúr uaisle 'n-a gcomhnuighe sa dúthaig sin lastoir agus</span>
<lb n="396"/><span>bhíodar go h-ana mhór le Iób.  D'airíghdar i dtaobh an uilc go léir</span>
<lb n="397"/><span>bhí tagaithe air.  Chuir an t-Áirseóir 'n-a gcroidhe, a gan fhios dóibh,</span>
<lb n="398"/><span>gur cheart dóibh teacht, 'ghá fheuchaint agus sólás éigin do chur air.</span>
<lb n="399"/><span>Thánadar.  Nuair a chonachadar é, agus é 'na shuidhe ar an gcárnán</span>
<lb n="400"/><span>aoiligh, agus é ag sgríobadh an anagail de féin leis an licín slinge,</span>
<lb n="401"/><span>tháinig sgannradh ortha agus uathbhás.  Níor fhéadadar aon fhocal</span>
<lb n="402"/><span>do labhairt.  Do shuidhdar ar a aghaidh anonn, tamal maith uaidh amach.</span>
<lb n="403"/><span>Níor bh'fhéidir teacht i n-aon chómhgar do.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>Do buaileadh isteach 'n-a n-aigne do'n triúr san, agus iad ag</span>
<lb n="406"/><span>féachaint air, nár bhfoláir nú go raibh sé 'n-a dhroch dhuine riamh a</span>
<lb n="407"/><span>gan fhios do'n tsaoghal, agus mara mbeadh go raibh ná déanfadh Dia</span>
<lb n="408"/><span>sampla saoghalta dhe ar an gcuma san.  Bhí an smaoineamh san 'n-a</span>
<lb n="409"/><span>gcroidhe acu ar feadh a bhfad agus an mac mallachtain ag séide fútha,</span>
<lb n="410"/><span>gan amhras, go dtí fé dheire gur labhair duine acu.</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>“A Ióib,” ar seisean, “do mheasas riamh gur dhuine naomhtha</span>
<lb n="413"/><span>thusa.  Is oth liom é bheith le rádh agam anois go raibh dearmhad orm.</span>
<lb n="414"/><span>Níor chuir Dia riamh a leithéid sin de dhíbhfeirg ort mara mbeadh é</span>
<lb n="415"/><span>bheith tuillte agat.  B'fhéidir nár cheart dom labhairt i n-aon chor</span>
<lb n="416"/><span>leat, ach ní féidir liom gan labhairt leat agus iaracht a dhéanamh</span>
<lb n="417"/><span>ar chómhairle do leasa thabhairt duith.  Chuir an t-uabhar as do chroidhe.</span>
<lb n="418"/><span>Impigh ar Dhia agus iar ar Dia na peacaí do mhaitheamh duit.  Gan</span>
<lb n="419"/><span>amhras maithfidh sé duit iad agus tógfidh sé dhíoth na trioblóidí seo</span>
<lb n="420"/><span>go léir agus na pianta go léir.”</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span>Dúbhairt sé a lán cainnte de'n tsórd san.  D'éist Iób leis</span>
<lb n="423"/><span>go dtí go raibh deire ráidhte aige.  Ansan do labhair sé.  “I</span>
<lb n="424"/><span>gcaitheamh mo shaoghail riamh,” ar seisean, “níor dheineas aon pheaca</span>
<lb n="425"/><span>do thuillfadh an díbhfeirg seo dhom.  Dá gcurtí mo pheacaí, an</span>
<lb n="426"/><span>méid a dheineas riamh díobh, isteach i dtaobh de mhig agus na pionóisí</span>
<lb n="427"/><span>seo sa taobh eile do chífí gur thruime go mór a bheadh taobh na</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="428"/><p><span>bpionóisí.  Chómh luath agus tháinig tuisgint dom do dheineas margadh</span>
<lb n="429"/><span>le m' aigne féin ná déanfinn oiread agus machtnamh ar an ndroch</span>
<lb n="430"/><span>ghníomh so atá agaibh 'á chur am leith.”  Dubhairt sé a lán cainnte</span>
<lb n="431"/><span>de'n tsórd san ghá chosaint féin.  Is dóich liom nár mhiste dhúinne</span>
<lb n="432"/><span>go léir machtnamh ar an margadh úd a dhein sé le n' aigne féin agus</span>
<lb n="433"/><span>ithris do dhéanamh air, sinn féin do chimeád ó dhroch smaointe agus</span>
<lb n="434"/><span>“gan oiread agus cuimhneamh i n-aon chor ar an ndroch ghníomh.”</span>
<lb n="435"/><span>Nuair airigh an triúr an chainnt sin ó Iób d'eirighdar ar buile.</span>
<lb n="436"/><span>“Ó!” ar siad “an peaca is mó a dheinis riamh is neamhnídh é, d'á</span>
<lb n="437"/><span>olcas é, seachas an peaca atá déanta anois agat!  Tá eugcóir</span>
<lb n="438"/><span>curtha i leith Dé na Glóire féin agat!  Da mba ná beadh peacaí</span>
<lb n="439"/><span>móra déanta agat bheadh eugcóir chaillte ag Dia na Glóire 'á</span>
<lb n="440"/><span>dhéanamh ort leis an ndíbhfeirg seo.  Tá Dia ró cheart.  Ní féidir</span>
<lb n="441"/><span>dó eugcóir a dhéanamh.  Taoi-se at' chur féin ós cionn Dé.  Tá</span>
<lb n="442"/><span>breith agat dá thabhairt ar Dhia ghá rádh go bhfuil sé cionntach i</span>
<lb n="443"/><span>n-eugcóir.  Sin diamhasla uathbhásach.”  “Ní'l aon rud dá shórd</span>
<lb n="444"/><span>san agam 'á dhéanamh,” arsa Iób.  “Do thánag ar an saoghal so</span>
<lb n="445"/><span>gan aon rud.  Gach aon rud d'á raibh agam n-a dhiaidh san isé Dia</span>
<lb n="446"/><span>a thug dom iad go léir, idir shláinte agus uile.  Ba leis féin iad</span>
<lb n="447"/><span>go léir.  Nuair a bhain sé dhíom iad níor dhein sé eugcóir orm mar</span>
<lb n="448"/><span>níor thóg sé uaim ach a chuid féin.  Dhein sé go cruaidh é, agus ní</span>
<lb n="449"/><span>féidir liom a thuisgint cad 'n-a thaobh gur dhein sé é, ach níor</span>
<lb n="450"/><span>bh'eugcóir é.”</span></p>
<lb n="451"/>
<lb n="452"/><p><span>Do lean an t-aighneas eathartha ar feadh a bhfad go dtí fé dheire</span>
<lb n="453"/><span>go dtáinig an Tighearna féin agus gur fhoillsigh sé do Iób an chúis a</span>
<lb n="454"/><span>bhí leis an ndíbhfeirg go léir.  Is dócha gur fhoillsigh sé dhó conus</span>
<lb n="455"/><span>mar a bhí onóir tabhartha aige do Dhia agus buaidhte aige ar an</span>
<lb n="456"/><span>áirseóir leis an bhfoidne a bhí déanta aige agus leis an gcuma n-a</span>
<lb n="457"/><span>raibh taisbeánta aige nách ar son an tsaidhbhris a bhí sé dílis do</span>
<lb n="458"/><span>Dhia ach tré mhéid a ghradha do Dhia féin.</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>Ansan d'iompuigh Dia ar an dtriúr agus dubhairt sé leo ná</span>
<lb n="461"/><span>raibh sé buidheach díobh: go raibh peaca déanta acu mar go raibh breith</span>
<lb n="462"/><span>oban tabhartha acu ar Iób.</span></p>
<lb n="463"/>
<lb n="464"/><p><span>“Imthighidh anois,” ar seisean, “agus déinidh ídhbirt chun Dé</span>
<lb n="465"/><span>agus iaraídh ar Iób a ghuidhe a chur suas chun Dé ar bhur son agus</span>
<lb n="466"/><span>b'fhéidir go maithfí dhaoibh.”</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>B'éigin dóibh san do dhéanamh agus eagla a ndóthain ortha.</span>
<lb n="469"/><span>D'iaradar ar Iób a ghuidhe a chur chun Dé ar a son.  Do chuir.  Do</span>
<lb n="470"/><span>maitheadh dóibh agus do tógadh a thrioblóidí go léir de Iób.  Do chuir</span>
<lb n="471"/><span>Dia an rath airís air agus do mhair sé mórán aimsire n-a dhiaidh san</span>
<lb n="472"/><span>agus níor bh'fhada go raibh sé seacht nuaire ní ba shaidhbhre agus níba</span>
<lb n="473"/><span>chréideamhnaighe ná mar a bhí sé roimis sin.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>Tagaimís thar n-ais anois airís a phobul, chun na cainnte úd a</span>
<lb n="476"/><span>dubhart i dtaobh Phádraig Naomhtha agus i dtaobh an chreidimh a thug</span>
<lb n="477"/><span>sé go h-Éirinn.  Cuiridh an dá chainnt i n-aice chéile agus cuirfidh sé</span>
<lb n="478"/><span>iongna oraibh a chómhngaraighe a thagan an dá chainnt isteach le n-a</span>
<lb n="479"/><span>chéile.</span>
<lb n="480"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="481"/><p><span>Ag cuimhneamh dom ar an bhfocal úd a dubhairt Pádraig</span>
<lb n="482"/><span>Naomhtha, nuair a dubhairt sé gur “muinntir Dé” ba cheart a</span>
<lb n="483"/><span>thabhairt ar mhuinntir na h-Éireann, is féidir liom a mheas gur thuit</span>
<lb n="484"/><span>amach, cúpla céad blian nú trí 'n-a dhiaidh san, go raibh muinntir</span>
<lb n="485"/><span>Dé ar aon láthair, ós chómhair Dé agus go raibh Sátan ann, leis.</span>
<lb n="486"/><span>Gur labhair an Tighearna le Sátan agus go ndubhairt sé:</span></p>
<lb n="487"/>
<lb n="488"/><p><span>“Cá dtáinís-sé?”</span>
<lb n="489"/><span>Gur fhreagair Sátan agus go ndubhairt sé:—</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>“Tá gabhtha timpal an domhain agam agus treasna thríd.”</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>Bhí ar a chumas san a rádh an uair sin mar bhí an Eúróip go léir</span>
<lb n="494"/><span>'n-a círéip: na treabhchasaí fiaine tar éis teacht a dtuaidh ó's na</span>
<lb n="495"/><span>dúthaíbh fuara agus gabháil de chosaibh i gcómhacht na Rómha, agus na</span>
<lb n="496"/><span>creidimh éithigh tar éis éirighe agus leathadh agus na mílte daoine</span>
<lb n="497"/><span>do chur amú ó'n gcreideamh fírinneach: i dtreo go raibh ar chumas</span>
<lb n="498"/><span>an áirseóra a rádh gur leis féin an Eúróip go léir, bhí a leithéid sin</span>
<lb n="499"/><span>de sgiot sgot déanta de gach aon rud i bhfuirm creidimh agus i</span>
<lb n="500"/><span>bhfuirm dlighe.</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>Is féidir liom, ámhthach, a mheas go ndubhairt an Tighearna leis</span>
<lb n="503"/><span>an áirseóir:—  “Ar thugais sé ndeara muinntir na h-Éireann?</span>
<lb n="504"/><span>Conus mar atá gach aon rud acu go léir 'á dhéanamh do réir mo</span>
<lb n="505"/><span>thoile?  Gan aon tsuim acu i saidhbhreas an tsaoghail seo ach iad</span>
<lb n="506"/><span>iompuighthe amach ar fad ar a ndítheal dhéanamh chun aoibhneas na</span>
<lb n="507"/><span>bhflathas do chur i n-áirighthe dhóibh féin, agus gan acu le rádh liomsa</span>
<lb n="508"/><span>choidhche ach “go ndeintear do thoil ar an dtalamh mar a deintar ar</span>
<lb n="509"/><span>neamh,” díreach mar a mhúin mo sheirbhíseach Pádraig dóibh a rádh</span>
<lb n="510"/><span>liom?”  Is féidir liom ansan a mheas go ndubhairt annsprid</span>
<lb n="511"/><span>chealgach:—</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>“Is uiriste do mhuinntir na h-Éireann a rádh leatsa go</span>
<lb n="514"/><span>ndéantar do thoil ar an dtalamh mar a déintar ar neamh.”  Tá</span>
<lb n="515"/><span>an tír is breaghtha sa domhan tabhartha agat dóibh.  Tá saidhbhreas do</span>
<lb n="516"/><span>ghrást agat d'á chárnadh ortha, i dtreo nach féidir dóibh gan bheith</span>
<lb n="517"/><span>dílis duit.  Bhfhéidir dá sgaoiltá chucha isteach namhaid iasachta fé</span>
<lb n="518"/><span>mar atá sgaoilte agat isteach ar an gcuid eile de'n Eúróip, gur</span>
<lb n="519"/><span>ghearr go mbeadh an sgéal céadna i n-Éirinn agat atá agat sa</span>
<lb n="520"/><span>chuid eile do'n Eúróip.”  Ansan is féidir liom a mheas go</span>
<lb n="521"/><span>ndubhairt Dia na Glóire, mholadh 's buidheachas leis:—</span></p>
<lb n="522"/>
<lb n="523"/><p><span>“Tá go mhaith.  Tabhair-se namhaidh iasachta chucha isteach agus</span>
<lb n="524"/><span>dein pé léirsgrios is mian leat ortha, ach gan iad do chur as an</span>
<lb n="525"/><span>saoghal ar fad.”  Thug an mac mallachtain na Lochlanaigh leis</span>
<lb n="526"/><span>isteach i n-Éirinn agus dheineadar an léirsgrios.  Dheineadar</span>
<lb n="527"/><span>léirsgríos teine agus fola ar mhuinntir na h-Éireann agus do</span>
<lb n="528"/><span>leanadar á dhéanamh go dtí gur bhris Briain i gcath Chluain Táirbh ortha.</span>
<lb n="529"/><span>Do theip ortha, ámhthach, an creideamh do lagú i n-Éirinn.  Tríd an</span>
<lb n="530"/><span>léirsgrios go léir ní raibh i mbéal an Éireannaigh i gcómhnuighe ach,</span>
<lb n="531"/><span>“Isé Dia thug dúinn gach aon rud.  Isé Dia a bhain dínn gach aon</span>
<lb n="532"/><span>rud.  Dé bheatha grásta Dé!”</span>
<lb n="533"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="534"/><p><span>Is féidir liom a mheas ansan go raibh muinntir Dé ar aon</span>
<lb n="535"/><span>láthair airís ós chómhair an Tighearna agus go raibh an mac mallachtáin</span>
<lb n="536"/><span>ann, leis, agus go ndubhairt an Tighearna leis an mac mallachtain:—</span>
<lb n="537"/><span>“Cá dtáinís-se” agus nuair a dubhairt an mac mallachtain gur</span>
<lb n="538"/><span>ghaibh sé mór thimpal an domhain agus treasna thríd, go ndubhairt</span>
<lb n="539"/><span>an Tighearna:  “Ar thuguis fé ndeara muinntir na h-Éireann.</span>
<lb n="540"/><span>Chuiris suas mé chun leogaint duit na Lochlanaigh a thabhairt isteach</span>
<lb n="541"/><span>ortha.  Do theip ort féin agus ar na Lochlanaigh an creideamh a bhaint</span>
<lb n="542"/><span>díobh ná aon fhocal do chur 'n-a mbéal dómhsa ach “Dé bheatha</span>
<lb n="543"/><span>grásta Dé.”  Agus dá dhéine a bhí an t-éirleach agaibh á dhéanamh</span>
<lb n="544"/><span>ortha iseadh ba ghéire a deiridís ó chroidhe, “Dé bheatha grásta Dé!”</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>“Á,” arsan t-áirseóir, dar liom, “ní raibh puinn suime riamh</span>
<lb n="547"/><span>ag Ghaedhlaibh i saidhbhreas saoghalta.  D'féad na Lochlanaigh eaglaisí</span>
<lb n="548"/><span>do losgadh agus leabhair do bháth agus daoine do mharbhú ach ní raibh</span>
<lb n="549"/><span>ar a gcumas puinn díobhála dhéanamh do'n chreidheamh mar ní raibh</span>
<lb n="550"/><span>an éirim aigne acu chuige agus bhí an éirim aigne ró láidir dóibh ag</span>
<lb n="551"/><span>muinntir na h-Éireann.  Chuir chucha isteach namhaidh iasachta a</span>
<lb n="552"/><span>mhúinfidh creideamh fallsa dhóibh agus a dhéanfidh iad do chur chun báis</span>
<lb n="553"/><span>mara nglacaid siad an creideamh fallsa.  Ansan iseadh chífir go</span>
<lb n="554"/><span>sgarfid siad leis an gcreideamh níos túisge ná mar a sgarfidh siad</span>
<lb n="555"/><span>le n-a n-anam.”</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>“Tá go maith,” arsan Tighearna, dar liom, “cuir-se namhaidh</span>
<lb n="558"/><span>de'n tsórd san chucha.  Tugaim foláramh duit, ámhthach, gan iad do</span>
<lb n="559"/><span>dhísgiú ar fad.”  Ansan d'éirigh an creideamh nua so i Sasana agus</span>
<lb n="560"/><span>thug an t-áirseóir leis anall anso go h-Éirinn seirbhísigh ó righthibh</span>
<lb n="561"/><span>Shasana chun an chreidimh nua do mhúine do Ghaedhlaibh Éireann.  Táid</span>
<lb n="562"/><span>na seirbhísigh sin ag obair fós ag casadh leis an gcreideamh nua san</span>
<lb n="563"/><span>do mhúine dhúinn.  Tá an dítheal san á dhéanamh le breis agus trí</span>
<lb n="564"/><span>chéad blian.  B'é céad bheart a dhein na muinnteóirí ná an Bíobla</span>
<lb n="565"/><span>Naomhtha do chur amach i nGaeluinn.  Bhíodar ag brath ar go</span>
<lb n="566"/><span>nglacfadh muinntir na h-Éireann an Bíobla agus ansan ná</span>
<lb n="567"/><span>h-éistfidís a thuille le sagart, ná le h-easbog, ná le Pápa.  Do</span>
<lb n="568"/><span>chonaic muinntir na h-Éireann an “Bíobla” agus gan aon rud</span>
<lb n="569"/><span>eile bhac níor bh'fhéidir dóibh an leabhar san do ghlacadh mar, ar</span>
<lb n="570"/><span>ádhbharaighe an tsaoghail, ní'l sa leabhar ar fad ó thusach go deire</span>
<lb n="571"/><span>ach drabhuíol cainnte-Gaeluinn chómh tuathalach, chómh díomblasta, chómh</span>
<lb n="572"/><span>grána san ná feadfadh aoinne dhá leathanach de do léige le h-aon</span>
<lb n="573"/><span>tsásamh aigne.  Níor thug an “Bíobla” aon congnamh dos na</span>
<lb n="574"/><span>muinnteóiríbh a bhí ag casadh leis an gcreideamh nua go múine d'ár</span>
<lb n="575"/><span>sínsear.  Thug na muinnteóirí iaracht ar an múine dhéanamh le</span>
<lb n="576"/><span>cainnt.  Chómh luath agus d'osgaladar a mbéal, is amhlaidh a bhí na</span>
<lb n="577"/><span>daoine a bhí ag éisteacht leo ag magadh fútha, bhí an chainnt chómh</span>
<lb n="578"/><span>breallach san acu.  D'imthighdar soir abhaile ag triall ar Eilís,</span>
<lb n="579"/><span>banríghin Shásana, agus ar siad léi:—</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>“Ní féidir dúinn an creideamh nua so do mhúine do mhuinntir</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="582"/><p><span>na h-Éireann.  Daoine fiaine iseadh iad.  An saghas cainnte atá</span>
<lb n="583"/><span>acu-san ní thuigimíd-ne í, agus ní thuigid siad aon fhocal uainne.”</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Siní an fhírinne, a Phobul.  Mara mbeadh an Ghaeluinn bheadh</span>
<lb n="586"/><span>breith éigin ag an gcreideamh nua ar dhul i n-achran i nGaedhlaibh</span>
<lb n="587"/><span>Éireann ach bhí an Ghaeluinn ansúd mar a bheadh falla cosanta agus</span>
<lb n="588"/><span>theip ar an gcreideamh nua teacht isteach de dhruim an fhalla san.</span>
<lb n="589"/><span>Do theip ar an “mBíobla” agus do theip ar an gcainnt.  Ansan</span>
<lb n="590"/><span>do h-oibirigheadh an droch-aigne.  Do cuireadh dlighthe ar bun agus</span>
<lb n="591"/><span>do cuireadh i bhfeidhm iad ar mhuinntir na h-Éireann.  Do tugadh a</span>
<lb n="592"/><span>rogha dhóibh sgaramhaint le n-a gcuid nú a gcreideamh do shéanadh.</span>
<lb n="593"/><span>Do sgaradar le n-a gcuid.  Do tugadh a rogha dhóibh bás d'fhághail</span>
<lb n="594"/><span>nú an creideamh do shéanadh.  Do ghlacadar bás mar rogha.  Do</span>
<lb n="595"/><span>h-imireadh bás ortha go dtí go bféadfadh duine siubhal ó thaobh</span>
<lb n="596"/><span>taobh de'n Mhumhain nú d'aon chúig eile de chúigíbh Éireann gan aon</span>
<lb n="597"/><span>duine do bhualadh uime!  Ansan dubhairt muinntir Shasana, díreach</span>
<lb n="598"/><span>mar a dubhairt an triúr úd le Iób.  “Tá díbhfeirg Dé tagaithe ar</span>
<lb n="599"/><span>mhuinntir na h-Éireann, toisg iad a bheith go h-olc riamh!”  Ach ní</span>
<lb n="600"/><span>raibh i mbéal an Éireannaigh ach “Dé bheatha grásta Dé!”</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>Tugaidh fé ndeara, a Phobul, conus mar atá an dá sgéal san,</span>
<lb n="603"/><span>sgéal Ióib agus sgéal na h-Éireann, cruinn do réir a chéile, chómh</span>
<lb n="604"/><span>fada anuas díreach agus atá sgéal na h-Éireann innste agam.  An</span>
<lb n="605"/><span>chuid atá gan innsint agam de sgéal na h-Éireann tá sé gan teacht</span>
<lb n="606"/><span>fós.  An méid atá tagaithe de sgéal na h-Éireann tá sé 'n-a cheart.</span>
<lb n="607"/><span>Chimead ár sínsear an méid sin de'n sgéal 'n-a cheart.</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>Is againne atá an chuid eile de'n sgéal do chimead 'n-a cheart.</span>
<lb n="610"/><span>Agus cad tá againn le déanamh chun an sgéil a chimeád 'n-a</span>
<lb n="611"/><span>cheart?  An chéad níd 'ná chéile atá againn le déanamh sidé é; an</span>
<lb n="612"/><span>falla cosanta chimeád 'n-a sheasamh: an Ghaeluinn a chimeád dhá</span>
<lb n="613"/><span>labhairt i mbéalaibh ár ndaoine.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>Tá gá anois leis an bhfalla cosanta san ar a lán slighte eile</span>
<lb n="616"/><span>i n-éaghmuis creidimh fallsa do chimeád uainn.  Tá gá leis an bhfalla</span>
<lb n="617"/><span>cosanta chun salachair cainnte do chimeád uainn amach.  Tá gá leis</span>
<lb n="618"/><span>an bhfalla cosanta chun droch-leabhair agus droch-léighean do chimeád</span>
<lb n="619"/><span>uainn amach.  Léighean díchreidimh iseadh léighean an Bhéarla.</span>
<lb n="620"/><span>Léighean breágh iseadh é, ach sin mar is contabharthaighe é.  Meallan</span>
<lb n="621"/><span>áilneacht an léighinn aigne an té a bhíon ag léighe an leabhair agus</span>
<lb n="622"/><span>bíon inntinn an leabhair i gcoinnibh creidimh.  Is dóich leis an</span>
<lb n="623"/><span>léightheóir nách baoghal dó áilneacht na cainnte.  Nách féidir do'n</span>
<lb n="624"/><span>chainnt sin dá áilneacht í, aon díobháil a dhéanamh dó féin.  Ach</span>
<lb n="625"/><span>mothóchaidh sé ar bhall, nuair a bheidh éitheach éigin creidimh ag an</span>
<lb n="626"/><span>leabhar d'á chur a bhfeidhm air, mothóchaidh sé istigh 'n-a chroidhe, an</span>
<lb n="627"/><span>cheist mharbhuightheach.</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>“Cá bh'fhios ná go mb'fhéidir gur fíor é?”  An cheist chéadna</span>
<lb n="630"/><span>díreach a chuir an t-áirseóir isteach i gcroidhe ár gcéad mháthar nuair</span>
<lb n="631"/><span>a dubhairt sé léi go mbeadh fios uile agus maitheasa aici dá n-itheadh</span>
<lb n="632"/><span>sí an t-ubhal.  “Cá bh'fhios ná go mbfhéidir gur fíor é?” ar sisí na</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="633"/><p><span>h-aigne.  I n-éagmuis an díchreidimh tá nimh mí-iompair ins na</span>
<lb n="634"/><span>leabhraibh Béarla.  Nuair a bhíon an duine óg ag léighe an leabhair</span>
<lb n="635"/><span>beirean an chainnt áluinn an nimh sin isteach n-a chroidhe.  Nuair a</span>
<lb n="636"/><span>bhíon an nimh mí-iompair istigh sa chroidhe is ró fhuiriste do nimh an</span>
<lb n="637"/><span>díchreidimh sleamhnú isteach 'na dhiaidh.  Ansan tá buaidhte ag an</span>
<lb n="638"/><span>Mac Mallachtain.  Ansan ní miste dhó a rádh i dtaobh chroidhe an</span>
<lb n="639"/><span>duine sin, “Tá gabhtha mórthimpal air agam agus treasna thríd,”</span>
<lb n="640"/><span>agus gan ar chumas Dé na Glóire féin é bhréagnú.  Táim anois, a</span>
<lb n="641"/><span>Phobul, le breis mhaith agus dathad blian, ag faire go dlúth ar</span>
<lb n="642"/><span>ghnóthaíbh de'n tsórd san.  Sar ar thosnuigh an obair seo na Gaeluinne</span>
<lb n="643"/><span>ba léir dom go raibh árd droch-obair ar siubhal.  Thugas fé ndeara</span>
<lb n="644"/><span>go raibh daoine óga, go mór mór daoine óga go raibh a bheag nú a</span>
<lb n="645"/><span>mhór de thabhairt suas ortha, ag léighe na ndroch leabhar Bhéarla úd</span>
<lb n="646"/><span>agus go raibh ag teacht ós chomhair a n-aigne do chuid acu:  “Cá</span>
<lb n="647"/><span>bh'fhios ná go mbfhéidir gur fíor é?”  Ní fhéadfá puinn cainnte</span>
<lb n="648"/><span>fhághail asta.  Bhí an chroidhe ró mhaith acu agus ní leogfadh feabhas an</span>
<lb n="649"/><span>chroidhe dhóibh a dh-admháil go dtabharfidís slíg do'n cheist úd i n-aon</span>
<lb n="650"/><span>chor 'n-a gcroidhe.  Ní leanfadh an feabhas aigne sin abhfad, ámhthach.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>Ansan tháinig an obair seo na Gaeluinne breis agus fiche blian</span>
<lb n="653"/><span>ó shin, agus an bhfuil fhios agaibh cad a thugas sé ndeara?  Thugas</span>
<lb n="654"/><span>fé ndeara agus níor ró fhada gur thugas, na daoine óga san go</span>
<lb n="655"/><span>raibh a bheag nú a mhór de thabhairt suas ortha, go rabhadar ag</span>
<lb n="656"/><span>iompáil thar n-ais, go raibh an droch-cheist úd acu á dhíbhirt as a</span>
<lb n="657"/><span>n-aigne agus gráin ag teacht acu uirthi agus ar an saghas léighinn a</span>
<lb n="658"/><span>thug isteach n-a n-aigne ar dtúis í.</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>Tá namhdas idir an nGaeluinn agus díchreideamh.  Ní féidir</span>
<lb n="661"/><span>dóibh aontigheas a dhéanamh.  Má bhíon an Ghaeluinn istigh ní foláir</span>
<lb n="662"/><span>do'n díchreideamh fanmhaint amuich.  Déanfidh an díchreideamh mórán</span>
<lb n="663"/><span>cainnte a d'iaraidh a chur 'n-a luighe ná fuil Dia ann i n-aon chor.</span>
<lb n="664"/><span>Déarfidh an Ghaeluinn lom láithreach, gan aon siar na aniar air.</span>
<lb n="665"/><span>“Mara bhfuil Dia ann i n-aon chor an bhfuil aon bhreall amadáin</span>
<lb n="666"/><span>ar an dtalamh so is mó 'ná an naomh!  Mara bhfuil Dia ann i n-aon</span>
<lb n="667"/><span>chor cé chimeádfidh an seachtmhadh aithne?  Cé chimeádfidh aon aithne</span>
<lb n="668"/><span>des na deich n-aitheanta?  Ní chimeádfidh aoinne iad ach amadán.”</span></p>
<lb n="669"/>
<lb n="670"/><p><span>“Ó” a déarfidh an leabhar Béarla,</span>
<lb n="671"/><span>“Is ceart iad do chimeádh.”  “Cad 'n-a thaobh gur cheart iad</span>
<lb n="672"/><span>do chimeadh mara bhfuil Dia ann?  Cad ar a shon go gcimeádfinn</span>
<lb n="673"/><span>iad mara bhfuil aon úghdarás ann chun iad do chur i bhféidim orm?”</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>Agus tá an ceart ag an nGaeluinn agus tá solus éigin innti</span>
<lb n="676"/><span>ná leogan do dhuine an dubh a chur 'n-a gheal air féin ná ar an bhfear</span>
<lb n="677"/><span>thall, ins na neithibh a bhainean le Dia ná le creideamh.</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>Is í an Ghaeluinn, a Phobul, an fala cosanta chun díchreidimh,</span>
<lb n="680"/><span>agus gach droch-níd do leanan é do chimeád amach a' h-Éirinn.  Is</span>
<lb n="681"/><span>orainne atá anois an fala cosanta san do chimeád n-a sheasamh,</span>
<lb n="682"/><span>agus má tá cuid de ar lár é chur suas airís, agus má tá roinnt</span>
<lb n="683"/><span>beárthnacha osgailte ann iad do dhúnadh, agus má tá áiteanna laga</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="684"/><p><span>ann iad do neartú.  Chuige sin iseadh atá an Chualacht so Mhuire</span>
<lb n="685"/><span>d'á cur ar bun agaibh anso sa chathair seo Chorcaighe.</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>Tagaidh go léir isteach sa Chualacht.  Cómhlíonaidh na riaghalta,</span>
<lb n="688"/><span>go mór mór an riaghail adeir libh bheith ag labhairt na Gaeluinne</span>
<lb n="689"/><span>coithchianta.  Beidh an Ghaeluinn beó an fhaid a bheidhfar 'ghá labhairt.</span>
<lb n="690"/><span>Leanaidh-se ghá labhairt agus chimeádfidh sibh beó í.  Tá bhur gCualacht</span>
<lb n="691"/><span>fé chomairce na Maighdine Muire.  Fanaidh fé'n gcomairce sin agus</span>
<lb n="692"/><span>ní bheidh baoghal oraibh.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>Go dtugaidh Dia a ghrásta dhaoibh-se agus dómhsa chun ár</span>
<lb n="695"/><span>ndualgais go léir do chómhlíonadh go dúthrachtach ar an saoghal so</span>
<lb n="696"/><span>agus ansan dul isteach i n-aoibhneas na bhflathas ag triall ar Dhia</span>
<lb n="697"/><span>agus ar Mhuire Mhathair, agus ar ár sínsear a bhí rómhainn anso i</span>
<lb n="698"/><span>n-Éirinn agus do chimeád an fala cosanta 'n-a sheasamh.  Amen.</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>An Phaidir i nDán.</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>Dóthchas an dara dorus cia bé thoghrais triall chuige</span>
<lb n="703"/><span>Gach aisge ar Dhia is iartha, iaradh, 's measadh go bhfuighidh</span>
<lb n="704"/><span>Gach itche a's oircheacht d'iarraidh, tá a h-iarraidh 'san phaidir</span>
<lb n="705"/><span>Abradh í seo go minic, cia bé le sírthear aisge —</span>
<lb n="706"/><span>Bíodh, a Dhé, a Athair Neamhdha, a meanma i mbeul gach duine</span>
<lb n="707"/><span>T'ainm re saoghal na saoghal dá naomhadh fuaid na cruinne,</span>
<lb n="708"/><span>Tigeadh chugainn do Ríoghacht go rabham sithioch, sádhail</span>
<lb n="709"/><span>Gan ghuais dheamhuin ná dhomhain, gan uamhan breithe an bhrátha</span>
<lb n="710"/><span>Do thoil mar ainglíbh neimhe, déantar linne ar talmhuin</span>
<lb n="711"/><span>Beatha d'ár gcuirp, a Athair, tabhair indiu a's d'ár n-anmain</span>
<lb n="712"/><span>Maith na choirthe do ghnímíd cé táid 'na bhfiachaibh troma</span>
<lb n="713"/><span>Mar mhaithimíd féin a gcoirthe do chách uile ar do shon-sa</span>
<lb n="714"/><span>Ná leig cathuighthe an diabhail do dhul i bhfiachaibh orruinne</span>
<lb n="715"/><span>Acht saor sinn ó gach aon olc, déantar a n-iarmuíd ort-sa.</span></p>
<lb n="716"/>
<lb n="717"/><p><span>Dia do bheatha, a Mhuire, a thuile lán de ghrásaibh</span>
<lb n="718"/><span>Tá an Tighearna it' fhochair, a ghein sochair clann Ádhaimh</span>
<lb n="719"/><span>Beannuighthe thusa thársa deagh-mhnáibh na talmhan uile</span>
<lb n="720"/><span>'Sis beannuighthe an Ghein Ríogha, Íosa, toradh do bhroinne</span>
<lb n="721"/><span>A Naomh Mháthair Dé, a Mhuire, a bhuime mar an gceudna</span>
<lb n="722"/><span>Guidh orrainne, na peacthaigh, 'nár mbeathaidh 's an am euga.</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>AN t-ATHAIR S. Ó LOINGSIGH.</span>
<lb n="725"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="726"/><p><span>MUIRE NA nGAEDHAL.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>Christo, canamus gloriam</span>
<lb n="729"/><span>Qui per beatam Brigidam</span>
<lb n="730"/><span>Decoravit Hiberniam</span>
<lb n="731"/><span>Vitam dans eius lucidam</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>— Sean-himna.</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>“Béarfaidh an bhean so inghean a bheidh go solasmhar agus go</span>
<lb n="736"/><span>taithneamhach; ní bheidh a cosmhail i dtíorthaibh an domhain, mar taithnfidh</span>
<lb n="737"/><span>sí ar nós na gréine idir réiltíníbh neimhe.”  Ar an gcuma san,</span>
<lb n="738"/><span>adeir cuid de sna sean-leabhraibh, (1) iseadh a labhair draoi áirithe i</span>
<lb n="739"/><span>dtaobh máthar Bhrighde, nuair a chonnaic sé do'n chéad uair í.  Má's</span>
<lb n="740"/><span>fíor go ndubhairt sé a leithéid, ba mhaith an tairngire a dhein sé,</span>
<lb n="741"/><span>mar do bhí sé i n-áirithe do'n inghin taithneamh idir lucht a comhaimsire</span>
<lb n="742"/><span>tré mhéid a naomhthachta agus a míorbhuiltí, agus bhí sé i ndán d'á</span>
<lb n="743"/><span>cuimhne leanamhaint glas i ríoghachtaibh an domhain (2) go bráth na</span>
<lb n="744"/><span>breithe.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Do rugadh Brighid i bhFochart, (3) i gconndae Lughmhaighe, sa bhliain</span>
<lb n="747"/><span>d'aois an Tighearna, cheithre céad a dó dhéag is dacadh.  Dubhthach</span>
<lb n="748"/><span>ab ainm d'á h-athair, agus Brochseach ab ainm d'á máthair.  Do</span>
<lb n="749"/><span>bhaist Pádraig féin an bheirt díobh san; agus is léir go rabhdar i</span>
<lb n="750"/><span>n-a gCríostaidhthibh dúthrachtacha ó uair a mbaiste.  B'fhéidir gur</span>
<lb n="751"/><span>thuig Pádraig gurbh uatha a shíolróchadh an Naomh ba ghile de naomhaibh</span>
<lb n="752"/><span>na nGaedhal, agus gur thug sé beannacht speisíalta dhóibh.  Bíodh san</span>
<lb n="753"/><span>mar atá, ní'l aon amhras ná go raibh an dhiadhasamhlacht i bhfuil</span>
<lb n="754"/><span>sinnsear Bhrighde, agus ní beag de chomhartha air sin go raibh ioscad</span>
<lb n="755"/><span>gaoil aici le triúir naomh eile .i. Conall, Eoghan agus Cairbre.</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>Innstear a lán sgéalta i dtaobh Bhrighde nuair ná raibh innti</span>
<lb n="758"/><span>ach páiste.  Is ró-dheacair a rádh an ceart na sgéalta san a</span>
<lb n="759"/><span>chreideamhaint, tá cuid aca chomh éagsamhail sin.  B'fhéidir gurbh iad</span>
<lb n="760"/><span>na sgríobhnóirí féin a chum iad, nuair a bhidís a iarraidh a chéile</span>
<lb n="761"/><span>do shárú.  Baineann sé le deallramh, ar aon chuma, nách sgéalta</span>
<lb n="762"/><span>inchreidte cuid aca.  Ach ní fhágann san ná gur thusnuig Brighid ar</span>
<lb n="763"/><span>chomharthaíbh a naomhthachta a thaisbeáint go luath i n-a beathaibh.</span>
<lb n="764"/><span>Uaireannta, samhluighthí dos na daoinibh a bhíodh timcheall uirthi go</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>(1) Féach Beatha Bhrighde, “Book of Lismore.”</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>(2) Gach bliain, ar an gcéad lá de mhí na Feabhra, bíonn Aonach Mór ar siubhal i</span>
<lb n="769"/><span>mbaile Lumiar, i bPortugal, i n-onóir do Bhrighid.  Deirtear go bhfuil a ceann ar</span>
<lb n="770"/><span>coimeád san teampall ansúd.  Beannuigheann an sagart paróiste na tréada agus</span>
<lb n="771"/><span>na ba; agus deirtear go bhfuil Brighid i n-a patrún ar an nduthaig sin agus tugtar</span>
<lb n="772"/><span>onóir dá réir sin di.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>(3) Fochart Bhrighde a tugtaí air nuair a labhartaí an Ghaedhilg ann.</span>
<lb n="775"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="776"/><p><span>mbíodh gruadhna an leinbh ar lasadh le solus éigin iongantach</span>
<lb n="777"/><span>uaireannta eile, do mheasaidís go mbíodh an tigh i n-a raibh Brighid</span>
<lb n="778"/><span>tré theine, ach nuair a rithidís chuighe, chídís an leanbh slán sábháilte</span>
<lb n="779"/><span>istigh.  Má tá na sgéalta san fíor, ní h-aon iongnadh gur mheas</span>
<lb n="780"/><span>na comhursain go raibh rud éigin thar an gcoitcheanntacht sa chailín</span>
<lb n="781"/><span>sin.  Bhí súil aca le h-obair mhóir éigin uaithi.  Ba mhaith mar do</span>
<lb n="782"/><span>fíoradh an choinne sin.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>Deirtear linn, i gceann (4) de sna sean-leabhraibh, gur mar seo</span>
<lb n="785"/><span>a chaith Brighid a h-óige:  “Bíodh sí ag aodhaireacht na gcaorach,</span>
<lb n="786"/><span>thugadh sí a sáth d'éanlaithibh an aeir, agus bheathuigheadh sí na bochta.”</span>
<lb n="787"/><span>Má ba dhaoine uaisle a muinntir is deacair a chreideamhaint go</span>
<lb n="788"/><span>gcuirfí aodhaireacht na gcaorach uirthi.  Níl na sean-leabhra ar aon</span>
<lb n="789"/><span>fhocal i dtaobh na ceiste sin.  Deir cuid aca gur mhaithe agus</span>
<lb n="790"/><span>mhór-uaisle a sean; deir cuid aca a mhalairt.  Is dóichighe go bhfuil</span>
<lb n="791"/><span>an fhírinne ag baint leis an gcéad tuairim, agus glacann an chuid</span>
<lb n="792"/><span>is mó de sna sgríobhnóiríbh leis an gcúntas san de'n sgéal.  Pé'r</span>
<lb n="793"/><span>domhan é, is an-fhuiriste deagh-thréithe Bhrighde d'aithint ins an abairt</span>
<lb n="794"/><span>úd an tsean-leabhair.  De bhárr boige a croidhe agus méid a féile,</span>
<lb n="795"/><span>do ghaibh sí truagh do neithibh laga an tsaoghail seo, dá mba do sna</span>
<lb n="796"/><span>h-éanlaithibh féin é.  Maidir leis na bochtaibh, ba rabairneach a</span>
<lb n="797"/><span>fairsinge leó san.  Bhí cúram na feirme uirthi, agus nuair a chíodh</span>
<lb n="798"/><span>sí na daoine bochta ar gach taobh di, do ghlacadh truagh dhóibh í,</span>
<lb n="799"/><span>agus do roinneadh sí ortha an t-im agus an bainne.  Aon lá</span>
<lb n="800"/><span>amháin, nuair a bhí a cuid ime ídighthe ó bheith ghá roinnt ar bhochtaibh,</span>
<lb n="801"/><span>tháinig Brochseach isteach chun cúrsaí na feirme d'iniúchadh.  Bhí 'fhios</span>
<lb n="802"/><span>ag Brighid go mbeadh fearg ar a máthair dá n-airigheadh sí an t-im</span>
<lb n="803"/><span>go léir a bheith imthighthe.  Do dhein sí guidhe chun Dé, agus ní baoghal</span>
<lb n="804"/><span>gur chaill Sé uirthi, mar do líonadh na h-árthaí go bárr le h-im.</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>Um an dtaca san, bhí Brighid i n-aois a pósta, agus do mheas a</span>
<lb n="807"/><span>h-athair cleamhnas a dhéanamh di le flaith áirithe.  Annsan iseadh a</span>
<lb n="808"/><span>trialadh banamhlacht Bhrighde.  Bhí a h-athair agus a dearbhráithreacha</span>
<lb n="809"/><span>ag dul go dian uirthi.  Mheasadar ná raibh i n-a mian ach mian</span>
<lb n="810"/><span>leinbh; agus do thuigeadar, dá ndiúltuigheadh sí do'n chleamhnus, go</span>
<lb n="811"/><span>mbadh sí ag tabhairt druim a láimhe le saibhreas agus le h-uaisleacht.</span>
<lb n="812"/><span>Níor shanntuig an cailín a leithéid sin d'uaisleacht, ámh.  Dob aithin</span>
<lb n="813"/><span>di uaisleacht níob uaisle ná í; agus nuair a dubhairt sí lom díreach</span>
<lb n="814"/><span>leó ná pósfadh sí choidhche, bhí ceapaithe aici claoidhe le Críost.  Ní</span>
<lb n="815"/><span>foláir an méid seo a thuigsint go cruinn má's áil linn uaisleacht</span>
<lb n="816"/><span>an ghnímh sin do mheas mar budh cheart .i. ná raibh i n-Éirinn, le linn</span>
<lb n="817"/><span>óige Bhrighde, ach fo-chailín a chuirfeadh roimpi fanamhaint aonta (5);</span>
<lb n="818"/><span>rud eile dhe, de réir na sean-leabhar, bhí áilneacht pearsan agus</span>
<lb n="819"/><span>mór-uaisleacht meóin ag baint le Brighid i slighe go raibh sí maith a</span>
<lb n="820"/><span>dhóthin dhaon fhlaith.  Dá bhrigh sin, nuair a dhiúltuig sí do'n phósadh, do</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>(4) “Book of Lismore.”</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>(5) Samhluightear, ámh, go mbíodh mná riaghalta i n-Éirinn roimh aimsir Bhrighde.</span>
<lb n="825"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="826"/><p><span>dhein sí rud nár ghnáthach a dhéanamh i n-Éirinn; agus fós, do bhuaidh sí</span>
<lb n="827"/><span>ar mhealladh agus ar bhaois an tsaoghail.</span></p>
<lb n="828"/>
<lb n="829"/><p><span>Nuair a bhí Brighid sé bliadhna déag d'aois, do chuir sí móid</span>
<lb n="830"/><span>geanmnaidheachta uirthi féin.  Ní foláir nó bhí 'fhios aici, cheana féin,</span>
<lb n="831"/><span>cad a bhí ceapaithe ag Dia di.  Dá mba ar feadh a h-óige féin é,</span>
<lb n="832"/><span>is iongantach na gníomhartha trosgaidh agus treighnis a dheineadh sí.  Do</span>
<lb n="833"/><span>chradhadh sí a colann le h-aithrighe, le cialacan fhada agus le h-áirneán</span>
<lb n="834"/><span>na h-oidhche.  Deirtear nár leig sí tháirsti oiread agus aon uair an</span>
<lb n="835"/><span>chluig amháin gan a glúna d'fheacadh os comhair a Cruthuightheóra, agus</span>
<lb n="836"/><span>go bhfanadh sí mar sin go cionn abhfad ag árdú a croidhe Chuighe.</span>
<lb n="837"/><span>Do líontaí a h-anam le h-aoibhneas agus le h-aiteas nuair a bheadh</span>
<lb n="838"/><span>sí ag comhrádh le Dia; agus ní bhraithfeadh sí fuaim ná glór an</span>
<lb n="839"/><span>tsaoghail a iarraidh í mhealladh ó n-a Grádh.  Cárbh iongnadh, dá</span>
<lb n="840"/><span>bhrígh sin, gur méaduigheadh a subhailchí i n-aghaidh an lae, agus gur</span>
<lb n="841"/><span>dhein sí soisgéalaidhe dúthrachthach chun Creidimh Chríost do chraobh-</span>
<lb n="842"/><span>sgaoileadh, agus chun croidhthe na nGaedhal d'árdú chun neithe</span>
<lb n="843"/><span>spioradálta?</span></p>
<lb n="844"/>
<lb n="845"/><p><span>I gcaitheamh na h-aimsire sin go léir, bhí Brighid i bhfeidhil teaghlaig</span>
<lb n="846"/><span>a h-athar.  Dob' iongnadh leis na comhursanaibh a fhéile a thugadh sí do</span>
<lb n="847"/><span>bhochtaibh Dé gach a bhfuair sí de bhiadh nó de shaibhreas.  Ach nuair a</span>
<lb n="848"/><span>chonnacadar ná raibh Dubhthach pingin chun deiridh de dheascaibh a</span>
<lb n="849"/><span>féile, tháinig iongnadh agus áidhbhéis croidhe ortha.  Is amhlaidh a</span>
<lb n="850"/><span>méaduigheadh gach uile ní fé n-a láimh.  Cuirtear síos go mhionminic i</span>
<lb n="851"/><span>sgéal a beathadh ar an gcomhacht so a bhí aici chun bídh agus dighe do</span>
<lb n="852"/><span>mhéadú.  Nuair ná beadh caoi aici ar a ndóthain a thabhairt do'n</span>
<lb n="853"/><span>mhuinntir a bhí i dtaobh léi, do dheineadh sí guidhe chun Dé, agus do</span>
<lb n="854"/><span>sholáthruigheadh Sé sin di, tré mhíorbhuil, gach a mbíodh uaithi.  Nídh</span>
<lb n="855"/><span>nárbh iongnadh, do leath a clú go fairsing.  Bhí trácht uirthi ar fuaid</span>
<lb n="856"/><span>an oileáin go léir.  Níor bheag leis na daoinibh a bhfuaradar de</span>
<lb n="857"/><span>fhiadhnaise ar a comhachtaibh; agus má bhí comhartha ag teastáil ó lucht</span>
<lb n="858"/><span>an dhíchreidimh, chonnacadar, le n-a súilibh féin, comharthaí ná</span>
<lb n="859"/><span>féadfaidís gan a gcreideamhaint.</span></p>
<lb n="860"/>
<lb n="861"/><p><span>B'é rud a tháinig as an mórchlú san, ná gur tháinig, ag triall</span>
<lb n="862"/><span>ar Bhrighid, mórsheisear cailíní, agus d'iarradar uirthi an chaille do</span>
<lb n="863"/><span>ghabháil i n-aonfheacht leó.  B'shin é díreach an smaoineamh a bhí istig</span>
<lb n="864"/><span>i gcroidhe Bhrighde le fad de bhliadhantaibh.  Fuair sí an glaodhach</span>
<lb n="865"/><span>beannuighthe san ó Dhia tráth éigin d'á raibh sí os a chomhair.  Chonnaic</span>
<lb n="866"/><span>Dia gile a h-ionraicis agus doimhneas a dúthrachta; bhí 'fhios Aige</span>
<lb n="867"/><span>go raibh gádh ag soisgéalaidhe le h-ionraiceas agus le dúthracht;</span>
<lb n="868"/><span>agus, tar éis grásta fé leith a thabhairt Uaidh, chun subhailchí A</span>
<lb n="869"/><span>sheirbhísig do bhuanú, thug Sé di an ghairm uasal chun na beathadh</span>
<lb n="870"/><span>riaghalta.  Bhí géar-ghádh le congnamh Bhrighde.  Bhí an Creideamh óg</span>
<lb n="871"/><span>i n-Éirinn fós.  Ní raibh obair Phádraig críochnuighthe go fóill, agus</span>
<lb n="872"/><span>ní lugha ná mar bhí ré na Págánachta caithte.  An obair a chuir</span>
<lb n="873"/><span>Pádraig ar bun, do chuir Brighid chun chríche í; agus ní beag de mholadh</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="874"/><p><span>a thabhairt do'n Aspol mhór a rádh gur ráinig go raibh Brighid mar</span>
<lb n="875"/><span>thoradh luath ar a shaothar.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>Chomh luath agus bhí 'fhios ag Brighid go raibh an mhórsheisear úd</span>
<lb n="878"/><span>chomh díograiseach léi féin, do chuaidh sí i n-aonfheacht leó ag triall</span>
<lb n="879"/><span>ar Easbog áirithe dárbh ainm Macaille.  Mheas sé siúd ná raibh a</span>
<lb n="880"/><span>n-aigne socair i gceart aca, agus níor leig sé a mian leó.  Ba</span>
<lb n="881"/><span>mhór an bhaint siar do'n ochtar maighdean an t-eiteachas san.  Ach</span>
<lb n="882"/><span>mar ba ghnáthach léi i n-am riachtanais, do thusnuig Brighid ar ghuidhe.</span>
<lb n="883"/><span>Bhí Dia buidheach di, agus chuir Sé i n-iúil do Mhacaille, tré mhíorbhuil,</span>
<lb n="884"/><span>gurbh é mian na maighdean A mhian féin.  Do-chonnacthas mar a bheadh</span>
<lb n="885"/><span>columhan teine ag eirghe ó cheann Bhrighde suas, go dtí gur shrois</span>
<lb n="886"/><span>sé buaic an teampuill.  Ar bhfeicsint an radhairc san do'n Easbog,</span>
<lb n="887"/><span>níor dhein sé a thuille righnis, ach do thug sé an chaille dhóibh; agus</span>
<lb n="888"/><span>i n-a theannta san, do thug sé comhachta Abbmháthar do Bhrighid.  An</span>
<lb n="889"/><span>teine a dh'eirig as ceann Bhrighde, bhí sí mar mhacsamhail ar an</span>
<lb n="890"/><span>gcolumhan teine eile úd a dhein eólus na slighe dos na Iúdaig fadó;</span>
<lb n="891"/><span>mar bhí sé i n-áirithe do Bhrighid, chomh maith le Pádraig, muinntir na</span>
<lb n="892"/><span>h-Éireann do sheóladh as fásach na Págántachta go Tír Tairngire an</span>
<lb n="893"/><span>Fhíor-chreidimh.</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>Níor chaill Brighid puinn aimsire nuair a bhí an chaille gabhtha</span>
<lb n="896"/><span>aici.  Taisdealaidhe iongantach a bhí innti, de réir na sean-sgríbhinní,</span>
<lb n="897"/><span>agus deirtear gur thug sí dhá chuaird go gach uile áit i n-Éirinn.</span>
<lb n="898"/><span>Agus nuair a thuigimíd a dheacra bhí sé dul ó áit go h-áit an tráth</span>
<lb n="899"/><span>san, is féidir linn an flosg chun oibre a bhí ar Bhrighid a mheas mar</span>
<lb n="900"/><span>budh chóir.  Chuaidh sí go cúige Mumhan ar dtúis.  Ba chosmhail le</span>
<lb n="901"/><span>cuaird ríogh an chuaird úd Bhrighde.  Do thugadh sí déarca luachmhara</span>
<lb n="902"/><span>do bhochtaibh; agus nuair ná beadh biadh ná airgead aici le tabhairt</span>
<lb n="903"/><span>dóibh, bheadh comhachta Dé ag cabhrú léi, agus do-gheobhthaoi an</span>
<lb n="904"/><span>t-airgead nó an biadh ar chuma éigin ró-iongantach.  Ní h-é amháin</span>
<lb n="905"/><span>gur thug sí uaithi saibhreas saoghalta.  Do bhronnadh sí ar gach aoinne</span>
<lb n="906"/><span>ollmhaitheas do- áirmhthe na bhflaitheas.  Do leighis sí na h-easláin,</span>
<lb n="907"/><span>thug sí sólás spioradálta do pheacaigh, do bheannuig sí mainistreacha</span>
<lb n="908"/><span>agus teampuill agus chuir sí coinbhintí ar bun.  Nuair a bhí an</span>
<lb n="909"/><span>chuaird sin tabhartha aici, chuaidh sí go cúige Connacht.  Dob ionnan</span>
<lb n="910"/><span>dáltha do'n turus san Do bhuanuig si an creideamh a cuireadh i</span>
<lb n="911"/><span>gcroidhthibh na nGaedhal i n-iarthar na h-Éireann tamall roimis sin,</span>
<lb n="912"/><span>agus deirtear gurbh annsan a chuir sí ar bun na coinbhintí go léir a</span>
<lb n="913"/><span>bhí i Ros Comáin.  Is fíor-uathbhásac an méid oibre a dhein sí, mar</span>
<lb n="914"/><span>b'éigin di, de bhárr athchuingí na n-Easbog, dul ag triall ar gach</span>
<lb n="915"/><span>fairche fé leith i n-Éirinn agus coinbhintí do chur ar bun i ngach</span>
<lb n="916"/><span>fairche díobh.  Ach ba chuma le Brighid na cruadhtain, mar bhí grásta</span>
<lb n="917"/><span>Dé agus A ghrádh 'ghá gríosadh chun siubhail.</span></p>
<lb n="918"/>
<lb n="919"/><p><span>Fé dheire thiar thall, do ghlac a muinntir féin sa bhaile tnúth</span>
<lb n="920"/><span>agus formad ar eagla go bhfanfadh sí uatha thiar i gConnachtaibh agus</span>
<lb n="921"/><span>go ndéanfadh sí comhnuidhe ann.  Do chuadar i gcomhairle mar gheall</span>
<lb n="922"/><span>ar an sgéal, agus do shocaruigheadar nárbh fearra dhóibh rud a</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="923"/><p><span>dhéanfaidís ná sgéalta a chur chúichi siar 'á rádh léi gurbh é ba lugha</span>
<lb n="924"/><span>ba ghann di filleadh go dtí n-a dúthaig féin agus tigh do chur ar</span>
<lb n="925"/><span>bun ann.  Do deineadh amhlaidh.  Tháinig Brighid aniar agus do</span>
<lb n="926"/><span>fearadh fíor-chaoin fáilte roimpi.  Bhí áit árd i Máigh Life ar a</span>
<lb n="927"/><span>dtugtaí Druim Criadh.  Talamh breágh foghanta a bhí ansúd, agus ní</span>
<lb n="928"/><span>foláir nó bhí sean-eólus ag Brighid ar an áit chéadna.  Bhí crann</span>
<lb n="929"/><span>dara ag fás ann, agus is fé sgáth an chrainn sin a bhí ceapaithe ag</span>
<lb n="930"/><span>an Abbmháthair a tigh do thógáil.  Do dhein flaith éigin sa</span>
<lb n="931"/><span>chomhursanacht an tigh do thógáil ar a chostas féin, agus ba ghearr go</span>
<lb n="932"/><span>raibh cillín beag tógtha aici, cillín a bhí mar bhunchloich a h-oibre i</span>
<lb n="933"/><span>n-Éirinn.  Do thug an crann úd an t-ainm do'n dúthaig sin .i.</span>
<lb n="934"/><span>Chilldara, agus do lean an t-ainm sin ar an áit ó shin i leith.</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>Do chuir Brighid agus a mór-sheisear siúireacha fútha ansúd,</span>
<lb n="937"/><span>agus ní raibh de chur-isteach ar a n-úrnaighthibh agus ar a ngníomharthaibh</span>
<lb n="938"/><span>aithrighe ach éileamh na mbocht is na lobhar.  Cuirtear síos i gceann</span>
<lb n="939"/><span>de sna sean-leabhraibh ar ghníomh aithrighe a chleachtadh Brighid.</span>
<lb n="940"/><span>D'eirigheadh sí ó n-a leabaidh i n-am mhairbh na h-oidhche, i lár an</span>
<lb n="941"/><span>gheimhridh ghéir, agus d'imthigheadh sí go dtí an loch a bhí i ngar do'n</span>
<lb n="942"/><span>tigh.  Do théigheadh sí isteach go lár an locha, agus d'fhanadh sí ansúd,</span>
<lb n="943"/><span>ag guidhe, go dtí go mbeadh barra liobar ar a ballaíbh beathadh.</span>
<lb n="944"/><span>Agus fós, deirtear nár eirigh sí as an gcruadhtan san go dtí gur</span>
<lb n="945"/><span>chuaidh an loch i ndísg ist oidhche, cé go mbíodh na tuillte uisge ann</span>
<lb n="946"/><span>ar feadh an lae.</span></p>
<lb n="947"/>
<lb n="948"/><p><span>Aon lá amháin, bhí an t-Easbog úd, Macaille, ag suidhe chun</span>
<lb n="949"/><span>búird i gcuibhreann Bhrighde agus a siúireacha.  Sar ar thosnuigheadar</span>
<lb n="950"/><span>ar ithe, ámh, dubhairt Brighid le Macaille focal Dé do mhúineadh</span>
<lb n="951"/><span>dhóibh, ar eagla, ar cothú a gcorp dóibh, go dtabharfaidís faillighe i</span>
<lb n="952"/><span>n-a n-anamnachaibh.  Do thoilig an t-Easbog chuighe sin, agus do</span>
<lb n="953"/><span>thug sé seanmóin dóibh ar na h-ocht mbiaitíbh.  Le linn cainnte dhó,</span>
<lb n="954"/><span>do mhol sé do gach duine dhíobh, ó bhí ochtar aca ann, biait do thoghadh</span>
<lb n="955"/><span>di féin, i dtreó go mbeadh subhailche fé leith ag gach duine.  D'iarr</span>
<lb n="956"/><span>sé ar an Abbmháthair ar dtúis biait a thoghadh.  D'fhreagair Brighid</span>
<lb n="957"/><span>láithreach, agus dubhairt sí gurbh í Biait na Trócaire a rogha-sa.</span>
<lb n="958"/><span>“Is aoibhinn do lucht na trócaire dhéanamh mar isiad a gheóbhaidh</span>
<lb n="959"/><span>trócaire.”  Ó'n uair sin amach, bhí an trócaire ar an gcéad chúram</span>
<lb n="960"/><span>uirthi.  Gach uile lá, thagadh na bochta ag triall uirthi, agus na</span>
<lb n="961"/><span>daoine a bhí as a sláinte, agus ní baoghal ná go bhfaghadh lucht an</span>
<lb n="962"/><span>ocrais a sáith agus na h-easláin a leigheas.  Bhí tréad mór caorach</span>
<lb n="963"/><span>aici, a bhronn uaisle na h-áite uirthi; agus nuair d'iarrfadh duine</span>
<lb n="964"/><span>bocht caora uirthi, thabharfadh sí dó an ceann ab' fhearr a bhéadh aici.</span>
<lb n="965"/><span>Ach nuair a déanfaí an tréad do chomhaireamh um thráthnóna, ní bheadh</span>
<lb n="966"/><span>caora ar bith i n-easnamh air.  Taisbeánann an mhíorbhuil sin, agus</span>
<lb n="967"/><span>míorbhuiltí eile ba mhó ná í, gur bhuaidh naomhthacht na maighdine sin</span>
<lb n="968"/><span>ar bhuaidhreamh an tsaoghail, agus gur threise a comhachta ná an gádh</span>
<lb n="969"/><span>ba ghéire.</span></p>
<lb n="970"/>
<lb n="971"/><p><span>Do réir mar a bhí clú Bhrighde ag leathadh ar fuaid na tíre,</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="972"/><p><span>tháinig sgéalta chúichi as gach áird ó mhnáibh uaisle na h-Éireann á</span>
<lb n="973"/><span>iarraidh uirthi iad do leigint isteach fé n-a riaghail; óir ba mhian</span>
<lb n="974"/><span>leó aithris a dhéanamh ar a deaghshompla.  Ach sar ar fhéad an</span>
<lb n="975"/><span>Abbmháthair iad do ghlacadh, b'éigin di an coinbhint do chur i méid agus</span>
<lb n="976"/><span>tighthe móra fairsinge a thógáil i n-inead an chillín a bhí ann roimis</span>
<lb n="977"/><span>sin.  Bhí a lán daoine, leis, agus ní shásóchadh an saoghal iad gan teacht</span>
<lb n="978"/><span>go Cilldara, agus comhnuidhe i n-aice an Choinbhint, i dtreó go</span>
<lb n="979"/><span>mbéadh an Naomh i n-aice leó de shíor mar chabhair aca.  Ar an</span>
<lb n="980"/><span>gcuma san iseadh a cuireadh cathair ar bun.  Ar dtúis ní raibh ann</span>
<lb n="981"/><span>ach baile beag, ach bhí sé sin ag dul i méid leis an aimsir, go dtí</span>
<lb n="982"/><span>go raibh cathair fásta suas timcheall ar an gCoinbhint.  Dá bhrígh sin,</span>
<lb n="983"/><span>do deineadh fairche nuadh de Chilldara, agus do cuireadh fear</span>
<lb n="984"/><span>naomhtha, dárbh ainm Conleath, mar Easbog uirthi.  Do lean</span>
<lb n="985"/><span>dlúth-mhuinteardhas idir an naomh san agus Brighid, agus fé chúram</span>
<lb n="986"/><span>na beirte sin do chuaidh an fhairche nuadh chun cinn go dtí gur tógadh</span>
<lb n="987"/><span>Árd Eaglais i gcathair Chilldara.</span></p>
<lb n="988"/>
<lb n="989"/><p><span>Tá na sean-leabhra ar aon fhocal go raibh caradas agus</span>
<lb n="990"/><span>caidreamh idir “Aspol Mór na h-Éireann” agus Brighid.  Tagann</span>
<lb n="991"/><span>an tuairim sin go cruinn géar le gach deallramh.  Ní h-é amháin go</span>
<lb n="992"/><span>n-oireann na dátaí do'n chúntas san, ach is deacair a chreideamhaint</span>
<lb n="993"/><span>ná cloisfeadh Pádraig sgéal de sna sgéaltaibh i dtaobh an chailín</span>
<lb n="994"/><span>iongantaig a bhí thíos i bhFochart.  Seo mar adeir Leabhar Ardmhacha</span>
<lb n="995"/><span>mar gheall ar an sgéal:  “Inter Sanctum Patricium Brigitamque</span>
<lb n="996"/><span>amicitia caritatis inerat tanta, ut unum cor consiliumque haberent</span>
<lb n="997"/><span>unum.”  Agus tá cur síos i ngach ceann de sna sean-</span>
<lb n="998"/><span>lámhsgríbhinníbh ar an gcaradas a bhí idir an mbeirt.  Deir cuid</span>
<lb n="999"/><span>aca go bhfeacha Pádraig í le linn a h-óige, agus gur buaileadh um</span>
<lb n="1000"/><span>a chéile go minic iad i n-a dhiaidh san óir bhí árd-mheas ag Brighid ar</span>
<lb n="1001"/><span>chomhairle ciallmhair an tseanduine.  Bhí an-ionntaoibh aige-sin</span>
<lb n="1002"/><span>aiste, ní foláir.  Dubhairt sé léi, uair, “Tá síol na gCeithre</span>
<lb n="1003"/><span>Soisgéal againn araon d'á chur le creideamh, le muinighin agus le</span>
<lb n="1004"/><span>cráibhtheacht.” (6)</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>Ins na sean-leabhraibh, tugtar ainmneacha eile nách Brighid ar</span>
<lb n="1007"/><span>Abbmháthair Chilldara.  “Muire na nGaedhal” agus “Bainríoghain</span>
<lb n="1008"/><span>an Dheiscirt” a thugann siad uirthi.  (7) Cuireann na h-ainmneacha</span>
<lb n="1009"/><span>san i n-iúil dúinn méid a measa uirthi, agus má breithnighmíd a</span>
<lb n="1010"/><span>subailchí, tuigfimíd go raibh na h-ainmneacha san tuillte aici, má</span>
<lb n="1011"/><span>thuill bean ar bith riamh iad.  Do saoradh an domhan go léir tré</span>
<lb n="1012"/><span>mhórmhaitheas Mhuire; do slánuigheadh an Creideamh i n-Éirinn de bhárr</span>
<lb n="1013"/><span>deaghshompla Bhrighde.  Agus ar mhair an Bhainríoghain sin riamh a bhí</span>
<lb n="1014"/><span>ní ba mhó comhacht 'ná Brighid, ach amháin Máthair Chríost féin?  Ná</span>
<lb n="1015"/><span>fuil réim ag Brighid ar Bhantracht na h-Éireann gan teórainn</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>(6) Fís Bhrighde; feach “Book of Lismore.”</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>(7) An sgriobhnóir a sgríobh a beatha san “Book of Lismore,” cuireann sé ainm</span>
<lb n="1020"/><span>deas eile uirthi.  “Comhra choisreagtha choimeádta Cuirp Chríost agus a fhola,” an</span>
<lb n="1021"/><span>teidiol a thugann sé uirthi.</span>
<lb n="1022"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="1023"/><p><span>aimsire, agus ná h-admhuighid siad-san gurbh í a stiúrthóir agus a</span>
<lb n="1024"/><span>gcongnamh cosanta í?</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>Ó tá riaghail Bhrighde caillte, is deacair a dhéanamh amach cad</span>
<lb n="1027"/><span>a bhíodh ar siubhal i gCilldara agus ins na coinbhintíbh eile.  Ach is</span>
<lb n="1028"/><span>deimhin go gcleachtaí Litríocht agus Ealadha ionta.  Maireann</span>
<lb n="1029"/><span>Leabhar Chilldara mar fhiadhnaise air seo, an leabhar a dubhradh a</span>
<lb n="1030"/><span>sgríobh na h-Aingil.  Fairis sin, do dhein saothar Bhrighde dhá</span>
<lb n="1031"/><span>buan-thairbhthe do mhuinntir na h-Éireann.  Ar an gcéad dul síos,</span>
<lb n="1032"/><span>do dainginigheadh i n-a gcreideamh iad; mar do chonnacadar a</span>
<lb n="1033"/><span>ghlaine agus a dhiamhaire a bhí an teagasc nuadh, murarbh ionann agus</span>
<lb n="1034"/><span>an Phágánacht.  Rud eile, an t-oideachas a tugtaí i n-aisge ins na</span>
<lb n="1035"/><span>Coinbhintíbh, d'árduig sé aigne na ndaoine chun na fírinne do lorg.</span>
<lb n="1036"/><span>Chuir an t-oideachas san ruaig agus deargruathar ar na Draoithibh</span>
<lb n="1037"/><span>agus ar a gcuid deismireachta.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>Ag siubhal ar an machaire do Bhrighid, lá, do chonnaic sí</span>
<lb n="1040"/><span>macléighinn óg, dárbh ainm Ninnidh, agus é ag súgradh dhó féin.  Do</span>
<lb n="1041"/><span>ghlaodh an Naomh air, agus do cheistnig é.  Do thaithn ionraiceas an</span>
<lb n="1042"/><span>gharsúin léi, agus tar éis a beannacht a thabhairt dó, dubhairt sí,</span>
<lb n="1043"/><span>“Is ód láimh-se a ghlacfad-sa Corp Críost roimh mo bhás.”  Ó'n</span>
<lb n="1044"/><span>uair sin amach, do choimeád an macléighinn clúdach práis ar a láimh</span>
<lb n="1045"/><span>dheis, ar eagla go saileóchthaí í, agus nuair a deineadh sagart de,</span>
<lb n="1046"/><span>do chuaidh sé thar sáile, i dtreó nách bhfuigheadh Brighid bás go dtí go</span>
<lb n="1047"/><span>bhfillfeadh sé féin go h-Éirinn, rud a bhí ceapaithe aige gan a</span>
<lb n="1048"/><span>dhéanamh go cionn abhfad.</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>Cheithre bliadhna sar a bhfuair Brighid bás, do tugadh tuairisg</span>
<lb n="1051"/><span>lae agus áite a báis di ó neamh.  Ar n-a chlos sin di, bhí oiread</span>
<lb n="1052"/><span>eile de chroidhe aici i n-a cuid oibre; ach bhí gníomh eile le déanamh</span>
<lb n="1053"/><span>aici fós, sar a mbeadh sí ullamh chun bóthair.  Sar a bhfuair Pádraig</span>
<lb n="1054"/><span>bás, d'órduig sé di cuaird eile a thabhairt go gach uile áit i n-Éirinn,</span>
<lb n="1055"/><span>go mbeannuigheadh sí an tír go léir.  Tar éis foráilimh a báis</span>
<lb n="1056"/><span>d'fhághail thug sí aghaidh ar an gcuaird sin.  Do bheannuig sí gach fód</span>
<lb n="1057"/><span>de'n oileán; do bheannuig sí muinntir na h-Éireann uile.  Is eól</span>
<lb n="1058"/><span>do'n domhan a thortamhla a bhí an bheannacht úd Bhrighde.</span></p>
<lb n="1059"/>
<lb n="1060"/><p><span>Anois ó bhí a cuid oibre críochnuighthe, do luigh an t-uaigneas</span>
<lb n="1061"/><span>go trom uirthi.  Bhí a dlúth-chara Pádraig tar éis bháis.  Na naoimh</span>
<lb n="1062"/><span>go léir go raibh aithne aici ortha, bhíodar sa chré, — Macaille, a thug</span>
<lb n="1063"/><span>an chaille di;  Mel agus Conleath agus Erc na Bóinne.  Bhí sí ag</span>
<lb n="1064"/><span>feitheamh leis an nglaodhach dheireannach; ach bhí sí ag feitheamh leis</span>
<lb n="1065"/><span>go ciúin suaimhneasach.  Bhí uaigneas uirthi, ach uaigneas deóraidhe</span>
<lb n="1066"/><span>ab eadh é.  Ní raibh brón ná éadóchas ann.  I n-inead san, bhí anam</span>
<lb n="1067"/><span>Bhrighde lán de áthas.  Seo mar adubhairt sí féin, “Gach lá mothuighim</span>
<lb n="1068"/><span>áthas mór spioradálta nuair airighim amhráin dhiadha agus ceól</span>
<lb n="1069"/><span>caoinbhinn na n-orgán neamhdha.”  Ní misde a rádh gur thug a laethe</span>
<lb n="1070"/><span>liatha sonas agus suairceas chúichi, mar go bhfuair sí radharc roim ré</span>
<lb n="1071"/><span>ar aoibhneas na bhflaitheas.</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>Bhí taom a báis ar Bhrighid i gCilldara.  Ach bhí Ninnidh na</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="1074"/><p><span>Láimhe Glaine i bhfad i gcéin, agus is ó n-a láimh sin a bhí an</span>
<lb n="1075"/><span>Abbmháthair chun Chorp Críost do ghlacadh.  Thárla do'n tsagart san</span>
<lb n="1076"/><span>bheith i mbád mbeag ar an bhfairrge, nuair d'eirig an ghaoth go</span>
<lb n="1077"/><span>sguabach, agus do seóladh i dtír é i n-Oirthear na h-Éireann.  Bhí</span>
<lb n="1078"/><span>'fhios aige ansan go raibh Brighid i mbéalaibh bháis, agus do chuaidh sé</span>
<lb n="1079"/><span>ag triall uirthi.  Do bhain sé an clúdach práis d'á láimh, agus thug</span>
<lb n="1080"/><span>sé Corp Críost di.  Tamall beag i n-a dhiaidh san, ar an gcéad lá</span>
<lb n="1081"/><span>de mhí na Feabhra sa bhliain 525, do sgeinn anam glégheal Bhrighde</span>
<lb n="1082"/><span>go dtí n-a Cruthuightheóir.  Do cuireadh a corp i n-aon uaigh le</span>
<lb n="1083"/><span>Pádraig is le Colmcille.  Annsúd, i dtuaisceart na h-Éireann</span>
<lb n="1084"/><span>tá Muire na nGaedheal i n-a codladh.  (8)</span></p>
<lb n="1085"/>
<lb n="1086"/><p><span>Is fánach an gnó dhúinn bheith a iarraidh cur síos ar naomhthacht</span>
<lb n="1087"/><span>Bhrighde.  Rud ró-dhoimhinn, ró-dhiamhar iseadh í; agus ní ceaduighthe</span>
<lb n="1088"/><span>do'n duine ach iongnadh a dhéanamh de shár-oibreachaibh Dé.  Dá bhrígh</span>
<lb n="1089"/><span>sin, sgaoilimís tharainn cráibhtheacht Bhrighde, agus ná deinimís ach a</span>
<lb n="1090"/><span>tréithe eile do bhreithniú.  Is iontuigthe a' sgéaltaibh a beathadh gur</span>
<lb n="1091"/><span>thaithn ceól léi, mar a thaithneann i gcomhnuidhe le daoinibh ciúine go</span>
<lb n="1092"/><span>mbíon a gcuid smaointe de ghnáth ins na flaitheasaibh.  Bhí grádh</span>
<lb n="1093"/><span>aici do gach ní d'ár chruthaigh Dia na ndúl.  Bláthanna na páirce,</span>
<lb n="1094"/><span>éanlaithe an aeir, na h-ainmhínte beaga — chuir na neithe sin go léir</span>
<lb n="1095"/><span>árd-aoibhneas ar chroidhe Bhrighde.  Ach ba bhréagh léi, leis, oibhreacha</span>
<lb n="1096"/><span>móra an Chruthuightheóra — éirghe agus dul fé na gréine, suairceas is</span>
<lb n="1097"/><span>meidhir an mheadhon-lae, borradh agus easgar na gcrann san Earrach.</span>
<lb n="1098"/><span>Ar breacadh an Earraig, leis, nuair a bhí an síol foghanta curtha aici,</span>
<lb n="1099"/><span>iseadh d'imthigh sí as an saoghal.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>Ní foláir nó bhí grádh thar na beartaibh aici do gach fód de'n</span>
<lb n="1102"/><span>tír seo.  Dob' aoibhinn léi a machairí is a réidhte, ba mhaordha léi a</span>
<lb n="1103"/><span>sléibhte árda gorma, ba ró-chiúin léi a h-aibhní ag snighe go mall go</span>
<lb n="1104"/><span>dtí an fhairrge.  Níor luighdig an aimsir a grádh d'Éirinn.  Tá sí</span>
<lb n="1105"/><span>i n-a cosantóir di indiú mar a bhí ar feadh na mbliadhanta.  Guidhmís</span>
<lb n="1106"/><span>í, dá bhrígh sin, agus abraimís, leis an bhfile, — “A Bhrighid gheal,</span></p>
<lb n="1107"/>
<lb n="1108"/><p><span>‘Líon le grádh an croidhe 'tá brúighte,</span>
<lb n="1109"/><span>Bain de'n tsúil, 'tá fliuch, a deór.’”</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>Tá croidhe Éireann go brúighte, basgartha indiú; tá sí ag sileadh</span>
<lb n="1112"/><span>na ndeór go frasach ag caoineadh a clainne.  Leigheasfear í, ámh, tré</span>
<lb n="1113"/><span>eadarghuidhe Bhrighde, agus éireóchaidh sí airís ní ba ghile, ní ba dhiadha</span>
<lb n="1114"/><span>is ní ba threise 'ná riamh.</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>DONNCHADH Ó FLOINN.</span></p>
<lb n="1117"/>
<lb n="1118"/><p><span>(8) Tá dhá teampall i bPortugal agus tá ceann Bhrighde i ngach teampall díobh!</span>
<lb n="1119"/><span>Ní bheidh 'fhios ag aoinne go deó cé aca is láidre éileamh ar an bhfíor-chloigeann.  Tá</span>
<lb n="1120"/><span>cloigeann aca ar coimeád i dTeampall San Roch, i Lisbon, fé chúram Chumainn Íosa.</span>
<lb n="1121"/><span>Do fágadh aca san é ó Francis Borgia.  Bhíodh sé sin ag bailiú taise na naomh,</span>
<lb n="1122"/><span>agus fuair sé an cloigeann úd ó'n Emperor Rudolf II., mar bhreis ar a stór.  Go</span>
<lb n="1123"/><span>dtí sin do coimeádtaí an ceann i n-áit ar a dtugtar Newstadt.  Ar an gcuma san</span>
<lb n="1124"/><span>tháinig an ceann i seilbh Chumainn Íosa.  Maidir leis an gceann eile, tá sé i</span>
<lb n="1125"/><span>dteampall Eóin Bhaiste, i Lumiar.  Triúr ridirí Ó Éirinn, a tháinig go Portugal sa</span>
<lb n="1126"/><span>bhliain 1256, a thug leó é, agus do thugadar do'n Rígh, do Dhonnchadh, é.  Thug an</span>
<lb n="1127"/><span>rí trí iarracht ar é chur go h-Ovenije, ach do tógadh an ceann uaidh ar chuma éigin</span>
<lb n="1128"/><span>dothuigse gach uair, agus b'éigin do é fhágaint i Lumiar sa deire.</span>
<lb n="1129"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="1130"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL.</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>GNÓ AN CHRÍOSTAIDHE, A ANAM DO SHÁBHÁIL.</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>(a) Isé do ghnó féin é.</span></p>
<lb n="1135"/>
<lb n="1136"/><p><span>(1) Do dhein Dia a lán duit.  Tá a lán ag na daoine á</span>
<lb n="1137"/><span>dhéanamh duit gan cabhair uait.  Ach sa ghnó so, ní foláir</span>
<lb n="1138"/><span>duit do chion féin de'n obair a dhéanamh.</span></p>
<lb n="1139"/>
<lb n="1140"/><p><span>(2) Is ort féin atá an sgéal ag brath, tá saor-thoil agat,</span>
<lb n="1141"/><span>agus mar sin tá ar do chumas, le cabhair ó ghrásta Dé,</span>
<lb n="1142"/><span>ná caillfidh ort, an sgéal a shocarú sa cheart.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>(3) An saothar a dheinean tú, is minic gur do dhaoine eile a</span>
<lb n="1145"/><span>dheinean sé tairbhe; ach an gnó so, is duit féin ar fad a</span>
<lb n="1146"/><span>dhéanfaidh sé tairbhe.</span></p>
<lb n="1147"/>
<lb n="1148"/><p><span>(b) Isé an gnó é is mó le rádh atá agat le déanamh.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>(1) Má eirighean sé leat, beidh a shochar agat go deo.  Ní mar</span>
<lb n="1151"/><span>sin d'aon ghnó eile.</span></p>
<lb n="1152"/>
<lb n="1153"/><p><span>(2) Má theipean sé ort, beidh gach nídh, beidh Dia féin i</span>
<lb n="1154"/><span>n-easnamh ort go brách, agus beidh gach aon tsaghas uilc</span>
<lb n="1155"/><span>'á charnadh ort ar feadh na síoruidheachta.</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>(c) Gnó iseadh é nách ceaduighthe agat leogaint gan déanamh.</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>(1) Má deintear faillighe dhe, má leogtar ar lár é ní glacfar</span>
<lb n="1160"/><span>aon leathsgéal.</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>(2) Má theipean sé ort, beidh an donas go léir déanta Ní</span>
<lb n="1163"/><span>bheidh aon leigheas ar an sgéal go deo.</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>(3) Ní féidir d'aoinne ach tú féin an gnó do chur chun cinn.</span>
<lb n="1166"/><span>Loirg ar dtúis rígheacht Dé agus a fhíoraontacht; ná cuir</span>
<lb n="1167"/><span>suim i n-aon rud eile.</span></p>
<lb n="1168"/>
<lb n="1169"/><p><span>R. P.</span>
<lb n="1170"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="1171"/><p><span>AN NÁISIÚN GAEL-IBHEIRNEACH.</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>Dhá mhéid a thug barmhail cér'd a bhí i réim ClainneMíleadh is</span>
<lb n="1176"/><span>beag duine dfhiosruigh na limistéirí a bhíodh ag gach Síol de.  Rud</span>
<lb n="1177"/><span>aisteach a mhinicighe adeir stairithe béarla linn gur rian Treabhmhail</span>
<lb n="1178"/><span>a bhíodh i nÉirinn, is níl teora leo fao'n difriacht a ghníodh sin ach</span>
<lb n="1179"/><span>indiaidh é rádh leanaid do sheanchus na ndaoine gan cuimhniugh ar na</span>
<lb n="1180"/><span>finibh nó míniugh fútha!</span></p>
<lb n="1181"/>
<lb n="1182"/><p><span>Dubhradh cheana go luaidhtear dhá roint fá Eiremhóin i Leabhar</span>
<lb n="1183"/><span>na nGabhála.  Tugtar LeathChuinn agus an árdriacht dó féin,</span>
<lb n="1184"/><span>LeathMhogha nó an Mhumha do chlainn Éibhir, Uladh do mhac Ír, is</span>
<lb n="1185"/><span>tríocha-céad amháin sa Mhumhain do mhac Íotha.  Ach is idir na treabha</span>
<lb n="1186"/><span>a nglaodhtí a síolta sin ortha a roinntí an tír ar an gcaoi sin fá</span>
<lb n="1187"/><span>theacht Phádraig ach gur baineadh Eamhain is mórchuid an chúigidh ó</span>
<lb n="1188"/><span>Ultaibh céad bliadhain roimhe.  Budh rochruaidh orainn creidsin go</span>
<lb n="1189"/><span>leanfí do na teorannaibh céadna ar feadh míle go leith bliadhain</span>
<lb n="1190"/><span>agus níorbh fhusa iompáil ortha taréis athruighthe.  Ní mar sin do'n</span>
<lb n="1191"/><span>roint eile agus is soiléir gurbh í an ceann dearbhtha 's gur ceapadh</span>
<lb n="1192"/><span>an ceann bréagach ní rofhada ón am a sgríobhadh an stair.</span></p>
<lb n="1193"/>
<lb n="1194"/><p><span>Is le ainmneacha na ráth agus na dtaoiseach a thóg iad a</span>
<lb n="1195"/><span>gheibhtar an roint fhíor.  Deirtear linn ann go raibh an dá ríráth ag</span>
<lb n="1196"/><span>Eiremhóin, ríráth Éibhir agus ráth Aimhirgin araon i Laighnibh.  Ní</span>
<lb n="1197"/><span>aimnightar ráth Luighidh Mhic Íotha ná aon ráth istigh sa Mhumhain, ná</span>
<lb n="1198"/><span>aon cheann i gCúig Uladh ach DúnSobhairce.  I stair Íriail tugtar</span>
<lb n="1199"/><span>liosta de na ráthaibh a thóg sé agus táid go léir sa tuaisceart ach</span>
<lb n="1200"/><span>ní bhfághtar a leithéid sa Mhumhain.  Is tuigthe de gur cáirde do</span>
<lb n="1201"/><span>ChlainnMhíleadh SíolÍotha ach nár cuireadh smacht ar a náimhde</span>
<lb n="1202"/><span>tuaisceartach go dtí righe Íriail.  Is deacair creidsin, leis, go</span>
<lb n="1203"/><span>mbeadh aon ráth amháin ag ClainnMhíleadh i dtír náimhde.  Thóg</span>
<lb n="1204"/><span>Sobhairce a dhún níos fuide ó dheas ach tréis é bheith sgriosta agus</span>
<lb n="1205"/><span>dearmad a theacht ar a ainm bronnadh a sheanchus ar Dhún-tSobhairce</span>
<lb n="1206"/><span>Uladh.</span></p>
<lb n="1207"/>
<lb n="1208"/><p><span>I nOllnemhacht gheibhtar aontugh idir gach roint, ach ní síolruightar</span>
<lb n="1209"/><span>aon treabh ó na trí righthibh!  Níl ach caoi amháin i nÉirinn a leithéid a</span>
<lb n="1210"/><span>mhíniugh.  Dhá mbaineadh treabh nua an ríoghacht díobh gheobhthí oighrí</span>
<lb n="1211"/><span>na seanríogh 'na bhforighthibh.  Nílid ann.  Mar sin choimeádadar an</span>
<lb n="1212"/><span>cúige ach hathruighadh a nginealach.</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>Fá 645 r.Ch mharbh Sédna I. Rotheachta I. i gCruachain agus i</span>
<lb n="1215"/><span>gcionn 7 mbliadhan mharbh Muineamhain san áit chéadna é.  Is</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="1216"/><p><span>soiléir de sin gurbh í Cruachain a ráth-san óir bhain an dá rí eile</span>
<lb n="1217"/><span>le treabhaibh ar leith.  Ba ó don tSédna so Ollamh Fodla agus</span>
<lb n="1218"/><span>deir an leabhar Cruithneach linn go gcomhnuighadh sé i dTeamhair agus</span>
<lb n="1219"/><span>i gCruachain cho maith agus bfhéidir a thuille mar sin a sholáthairt.</span>
<lb n="1220"/><span>Ach righthe do shíol Ír iad so agus ní bhfaghtar fear acu 'na</span>
<lb n="1221"/><span>chomhnuidhe i nUladh roimh am Áirgedmhair, ach Gedhe Ollghothach roimh</span>
<lb n="1222"/><span>dhó an árdriacht fhághailt.  Agus tá a ainm i rothla ríogh na</span>
<lb n="1223"/><span>gCruithneach ach d'éirigh sin leis le pósadh banríoghan Cruithnighe agus</span>
<lb n="1224"/><span>ní ó na sinnsearacht.  Mar sin budh dhóigh gur síolraighadh teaghlach</span>
<lb n="1225"/><span>Ír ó rígh Ollnemhachtach ach gur athruighadh a nginealach tréis dóibh</span>
<lb n="1226"/><span>an árdriacht a bhaint amach.  B'iad Sobhairce agus Cearmna a</span>
<lb n="1227"/><span>chéadrinne sin, agus níorbh iad na hoighrí cearta.  Deirtar linn</span>
<lb n="1228"/><span>go gcomhnuighdís i gcúinní contráilte na tíre ach b'é a gcúige</span>
<lb n="1229"/><span>féin a rannfidís ar dtúis pé ar domhan é agus is dóiche gurbh ann</span>
<lb n="1230"/><span>a bhíodh a rírátha: ba dhóigh linn cheana go raibh an dún 'thóg Sobhairce</span>
<lb n="1231"/><span>níos fuide ó dheas ná Uladh agus bhéinn cinnte anois go raibh sé i</span>
<lb n="1232"/><span>dtuaisceart Ollnemhacht.  Nfheadar an féidir gur ainmnighadh</span>
<lb n="1233"/><span>Oileán Garmna ó Chearmna ach bhí sé 'na leith.  I n-aice leis tá</span>
<lb n="1234"/><span>Ceann Gholaimh, agus de réir na nginealach Golamh ab ainm do</span>
<lb n="1235"/><span>sheanathair a seanathar.  Is fá righe Tighearnmhais amháin atá</span>
<lb n="1236"/><span>easaontas nach fíorbheag idir na dátaí ó Éibhear go dtí Ollamh ach</span>
<lb n="1237"/><span>deirtear linn gur deich mbliadhan xx thar 2.ch. T.E. an uair a</span>
<lb n="1238"/><span>smachtuigh Aengus Ollmhuthaidh Cruitheantuath na hAlban agus tugtar</span>
<lb n="1239"/><span>an bhrígh cheart don choimhreamh nuair tuigtar go dtosightar ó</span>
<lb n="1240"/><span>bhriseadh Cruitheantuaithe na hÉireann.  Dá réir sin bhí righe Sobhairce</span>
<lb n="1241"/><span>agus Cearmna timcheall 110-150 T.E.  Aríst bhain líon .C. bliadhain</span>
<lb n="1242"/><span>ar chaoi éigin le righe Tighearnmhais ó Eiremhóin: má ríomhtí é ó na</span>
<lb n="1243"/><span>bhás sin tá againn 127-167 nó ó ríoghadh é 111-151.  Má tugtar an</span>
<lb n="1244"/><span>gnáth-líon do gach glún os a gcionn gheobhadh Golamh athair Ír bás</span>
<lb n="1245"/><span>fá 40 T.E. agus bhéadh díreach faid glúin idir é 's na trí righthe</span>
<lb n="1246"/><span>Ollnemhachtach a thuit ag Eiremhóin, agus ba mhac dfhear acu é ach</span>
<lb n="1247"/><span>ba mhian le righte Ollnemhacht an árdriacht agus annsin bfhurast agus</span>
<lb n="1248"/><span>ba nádúrtha measgadh a dhéanamh idir Íor mac Golaimh rí Ollnemhacht</span>
<lb n="1249"/><span>agus Íor mac Míleadh.  Ní gádh go raibh aon Éibhear 'na mhac aige</span>
<lb n="1250"/><span>sin: glacfí é mar rí CúigUladh níos déanaighe tréis an measgadh</span>
<lb n="1251"/><span>idir Ollnemhachtaigh is Ulta.  Ach measgadh ar phár a bhí annsin: gach</span>
<lb n="1252"/><span>treabh a síolruightar ó Íor san Iarthar taisbeánfar gurbh Ollnemhachtaigh</span>
<lb n="1253"/><span>de bhunadhas iad agus gur Ulaidh síol Ír an Oirthir, agus nach gan</span>
<lb n="1254"/><span>fáth a síolruighadh DáilRiada is DáilFiathach ó Eiremhóin i n-ionadh Ír.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>Gheibhtar trí suidheamh dfhíorshíol Eiremhóin.  An chéad cheann ó</span>
<lb n="1257"/><span>Chumar na dTrí Uisge go Bláth'cliath 'na raibh a dhá ríráth-san .i.</span>
<lb n="1258"/><span>RáthBeoaidh is RáthOinn.  I n-am Íriail smachtuighadh an tuaisceart agus</span>
<lb n="1259"/><span>síolruightar go leór treabh den tsíol ann, ach tréis Rotheachta I. bhí</span>
<lb n="1260"/><span>sgarmhaint idir iad agus an ríthreabh.  Fuair an trimhadh gas</span>
<lb n="1261"/><span>ríghacht IarMhumhan nó Érann mar glaodhtí uirthi coithchionta.  Síltí</span>
<lb n="1262"/><span>ag a lán nár síolruighadh righthe Érann ó Eiremhóin ach ó Íoth; níl</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="1263"/><p><span>aon dabht, amh, ná gur síolruighadh Conaire Mór ó na righthe sin</span>
<lb n="1264"/><span>agus ní bhfuigheadh sé ceannas síl Eiremhóin thar an ríthreabh munar</span>
<lb n="1265"/><span>chinnte a ghinealach uaidh.  Ní cruthugh sin nach raibh rud eile</span>
<lb n="1266"/><span>mí chinnte agus is furast é lorgadh.  Deighltear craobh ríogh Érann</span>
<lb n="1267"/><span>ag Aongus Tuirbheach fá .ch.l. r.Ch. agus cúpla glún 'na dhiaidh</span>
<lb n="1268"/><span>gheibhthar Oilill Érann, dalta Oiliolla laebhchuire a mhair fá v.c.!</span>
<lb n="1269"/><span>'Sé mo bharmhail gur sgar an chraobh ag Aengus Ollmhuthaidh, agus</span>
<lb n="1270"/><span>go bhfuil cruthugh againn ón chamadh chun an Aengusa eile go raibh</span>
<lb n="1271"/><span>fhios ag na hOllmhain nár síolruighadh Ughaine Mór ó Eiremhóin nó</span>
<lb n="1272"/><span>níor ghábhadh Conaire shíolrugh ó Ughaine.  Insa chás so bhéadh a</span>
<lb n="1273"/><span>ghinealach roghearr i n-áit a bheith rofhada ar fad agus is féidir gur</span>
<lb n="1274"/><span>fágadh roint amach chun nach mbeadh sé thar creidsin ag gach aon neach.</span></p>
<lb n="1275"/>
<lb n="1276"/><p><span>Idir ríthreabh Eiremhóin is ríghacht Érann agus Sionna bhí</span>
<lb n="1277"/><span>DeasMhumha agus TuadhMhumha.  Righthe de shíol Íotha i gceachtar acu</span>
<lb n="1278"/><span>agus ríghacht na Mumhan go gnáthach acu agus an árdriacht fá</span>
<lb n="1279"/><span>cheathair.  Choimeádar TuadhMhumha go dtí an dara haois T.C. go</span>
<lb n="1280"/><span>cinnte: fuair righacht na Mumhan cho déanach leis an trimhadh agus</span>
<lb n="1281"/><span>righacht na DeasMumhan an t-am deiridh sa naomhadh aois T.C. I</span>
<lb n="1282"/><span>n-áit tríochacéad amháin a bheith acu le linn Eiremhóin is so-chreidthe</span>
<lb n="1283"/><span>gur shíol Íotha sean rítheaghlach Érann (1): gur díobh a bhain Fomhairí</span>
<lb n="1284"/><span>ríghacht an oileáin is gur dhíbir Cruithne ó dheas iad.  'Sí an chiall</span>
<lb n="1285"/><span>a bhainfinn as scéal Íotha gur shaoil sé ríghacht a shinnsear a bhaint</span>
<lb n="1286"/><span>mach de bharr troda Cruithne eatora féin.  Bhí treabh dÉrnaibh (ar</span>
<lb n="1287"/><span>ghlaodh Gréagaigh Erdinoí ortha) taobh theas do MhaghÍotha.  (2) Tréis</span>
<lb n="1288"/><span>do righthibh Ailigh Íoth a mharbhadh ghlaodh Érainn ar ChlainnMhíleadh</span>
<lb n="1289"/><span>congnamh leo.  Céad bliadhain 'na dhiaidh nuair bhí a seannáimhde</span>
<lb n="1290"/><span>Chruithne agus Fomhairí ar lár rinne síol Íotha iarracht fao'n</span>
<lb n="1291"/><span>árdriacht fao Eochaidh Éadghathach.  Bhí síolta Eiremhóin is Éibhir</span>
<lb n="1292"/><span>tréis a chéile a lagugh go mór ach caitheadh seacht mbliadhna gan</span>
<lb n="1293"/><span>árdrí sul a d'éirigh le Eochaidh.  Is féidir gur chuidigh ClannMhíleadh</span>
<lb n="1294"/><span>go léir 'na aghaidh.  Ar aon chuma bhain a chomharsa rí deisceart</span>
<lb n="1295"/><span>Ollnemhacht Árdriacht agus beatha de i dTeamhair-Érann .i. 'na</span>
<lb n="1296"/><span>ríchathair féin ár ndóigh.</span></p>
<lb n="1297"/>
<lb n="1298"/><p><span>Tréis cur síos dúinn fao síolta Eiremhóin, Ír is Íotha, tá orainn</span>
<lb n="1299"/><span>síol Éibhir infhiúchadh.</span></p>
<lb n="1300"/>
<lb n="1301"/><p><span>I dtús a staire deirtar go mbídís a' síor throid le síol</span>
<lb n="1302"/><span>Eiremhóin, ach ní furast a suidheamh cruthugh tríd.  Cho luath, amhthach,</span>
<lb n="1303"/><span>agus bhí Teamhair ag Ollamh Fodhla bhí treabha tuaiscirt is deiscirt</span>
<lb n="1304"/><span>na tíre ar a sgarmhaint ó na chéile, agus níl aon trácht ar throid</span>
<lb n="1305"/><span>idir an dá shíol úd le na linn ach taréis a bháis mharbh Rotheachta II.</span>
<lb n="1306"/><span>Síorna i nAilinn.  Tréis gach fiosruighthe chuirfinn righe Rotheachta</span>
<lb n="1307"/><span>timcheall 570-564 r.Ch. Marbhadh é i nDúnSobhairce Uladh le splainc</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>(1) Bshin fáth eile go síolruightí righthe Érann i nIarmhumhain ó Íoth.</span>
<lb n="1310"/><span>(2) Bhí MaghÍotha eile i n-aice LochGarmain.  Tráth ba righthe ann de Dháil</span>
<lb n="1311"/><span>Meisinchorb.  Síolruightí iad ó Ughaine nó ó Íoth.  I gcás mar sin is so-</span>
<lb n="1312"/><span>chreidthe gur bhaineadar leis an treabh ba shine 's ba laige.</span>
<lb n="1313"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="1314"/><p><span>teintrighe deirtear.  Má tá an dinnseanchas ceart fao dáta</span>
<lb n="1315"/><span>Breis bhéadh Lughidh (na Lugh) Lamhfhada 'na rígh ar Ultaibh fá 564 (3)</span>
<lb n="1316"/><span>agus seanfhocal ar theintrigh loche.  Dá bhfaghadh na seanchaithe gur</span>
<lb n="1317"/><span>Lughidh a mhairbh é ceithre céad bliadhain tréis a bháis féin is furast</span>
<lb n="1318"/><span>go gceartóchaidhe é mar sin.  Is dóigh go ndeachaidh furmhór Uladh</span>
<lb n="1319"/><span>ar ais go hAlbain tréis buaidh Gedhe fá 524, óir ní chloistear fútha</span>
<lb n="1320"/><span>go dtí ain Airgedmhair.  Díbreadh é féin ar loingeas seacht mbliadhna,</span>
<lb n="1321"/><span>agus is le síol Éibhir go háithrithe throideadh sé: deirtar gur mharbh</span>
<lb n="1322"/><span>sé dhá rígh díobh is gur mharbh rí acu é.  Mharbh a ó é sin: agus mharbh</span>
<lb n="1323"/><span>a oighre sin, Rechtghidh Righedhearg, a inghean siúd, Macha Mongruadh.</span>
<lb n="1324"/><span>D'ionnsuigh Rechtghidh árdthreabh na hAlban is chuir fá chíos iad.  Is</span>
<lb n="1325"/><span>féidir gurbh iad sin na Caledonaigh is go raibh róghaol eatora is</span>
<lb n="1326"/><span>Ulta, is gur chuidigh Cruitheantuath le síol Éibir na n-aghaidh.  Gidh</span>
<lb n="1327"/><span>go bhfuil liosta iomlán de righthibh Uladh 'na dhiaidh bhídís go lag go</span>
<lb n="1328"/><span>ceann ocht scór bliadhna agus aontuighann sin le buaidh dúbalta</span>
<lb n="1329"/><span>Rechtghidh.  Níor fágadh síol Éibhir gan námhaid cothrom mar is le na</span>
<lb n="1330"/><span>linn sin fuair Gaedhil an Iarainn greim ar an Oirthir.  Bhí Teamhair i</span>
<lb n="1331"/><span>seilbh Eochaidh Bhuadhaigh le linn Chimbaith agus is comhartha gurbh-</span>
<lb n="1332"/><span>eachtrann a bhí ann ná glacadh leis mar árdrí.  Glaodhtar dalta</span>
<lb n="1333"/><span>Chimbaith is Macha ar a mhac.</span></p>
<lb n="1334"/>
<lb n="1335"/><p><span>Mar sin is féidir gurbh iad Ulaidh a thug isteach an treabh nua.</span>
<lb n="1336"/><span>Pé scéal é is le síol Éibhir a throididís ón tosach agus gan amhras</span>
<lb n="1337"/><span>chuidigh sin le na ríomhadh imeasg síl Eiremhóin.  Mhairbheadar</span>
<lb n="1338"/><span>Rechtghidh is ceithre árdrighthe eile de shíol Éibhir agus chailleadar trí</span>
<lb n="1339"/><span>árdrighthe amhlaidh.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>Fuair Ulaidh an árdriacht aríst fao Rudhraighe agus ón am</span>
<lb n="1342"/><span>sin go dtí gur mhairbheadar Duach Donn fao Fachtna Fáthach is</span>
<lb n="1343"/><span>eatora is síol Éibhir bhí an troid cruaidh fuilteach agus iarrtar</span>
<lb n="1344"/><span>orainn creidsin go n-áitighdís an dá chúige ab fhuide ó na chéile!</span>
<lb n="1345"/><span>San ath-righe gheibhtar síol Éibhir i ndeisceart Ollnemhacht agus táid</span>
<lb n="1346"/><span>san áit chéadna ó shoin.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>Saoilim tréis staidéir ar an seanchus go n-aontochar go</span>
<lb n="1349"/><span>gcomhnuighdís an chuid is mó den mhíle bliadhna r.Ch. an taobh</span>
<lb n="1350"/><span>thuaidh do Theamhair.  Gidh gur díbreadh a ríthreabh ó dheas siar</span>
<lb n="1351"/><span>gheibhtar furmhór a dtreabh thart ar a seantsuidheamh — Cianacht Breagh,</span>
<lb n="1352"/><span>Cianacht GlinneGeimhin, Gaileanga, Luighne, Dealbhnaoth, is Éile.</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>Dubhradh sa tseanroint gurbh é RáthUamhain i Laighnibh ráth Éibhir</span>
<lb n="1355"/><span>agus Carraig Bladhraighe ráth a charad Mantán.  I n-aghaidh a thola</span>
<lb n="1356"/><span>admhuighann an Donnabhánach nach bhfuair sé aon áit dó sin ach</span>
<lb n="1357"/><span>Bladhraigh na hIarMhidhe ach ba dhóigh leis gurbh ionann RáthUamham is</span>
<lb n="1358"/><span>RáthEoghain i LochGarmáin ach ní raibh áit do shíol Éibhir annsin is ní</span>
<lb n="1359"/><span>oireann sé dá stair.  Bhí ceanntar dárbh ainm Oghamhain in sa</span>
<lb n="1360"/><span>Mhidhe (4) ní abhfad ón Uaimh: sílim gur fuirmí truaillighthe dí an</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>(3)Síneadh amach beagnach gach righe aca so chun go n-oirfidís do réim na</span>
<lb n="1363"/><span>gCruithne sa tír agus do inmhe na nDée, ach má ríomhadh righe MhicCuill ó mhairbh</span>
<lb n="1364"/><span>sé Lughidh bheadh sé sin fá 554 is dfhágfadh sin dó-fichead i n-áit dáfhichid bliadhna</span>
<lb n="1365"/><span>ag lughidh.</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>(4) Féach na IV. Máighstrí fá 660: aistrighidh an Donnabhánach i nOghamhain</span>
<lb n="1368"/><span>(at) O. Sgríobhann Céitinn RathEomhain.</span>
<lb n="1369"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="1370"/><p><span>Uaimh is “Nabhan” (5) is fíor nach raibh sí Laighnibh do ghnáth ach bhí</span>
<lb n="1371"/><span>uaireanta (6) agus béidir go gcuideochadh sin le socrugh cathain a</span>
<lb n="1372"/><span>cuireadh an chuid seo den tseanchus le chéile.</span></p>
<lb n="1373"/>
<lb n="1374"/><p><span>Deirtar fao ChasClothach “con folluastar brigh Breagha”</span>
<lb n="1375"/><span>(l. Bailemóta, 172).  Ach níorbh árdrí é agus dhá mba Mhuimhneach é</span>
<lb n="1376"/><span>cionnus a bhaineadh uaigheanna Breagha leis?  Má leantar do chathaibh</span>
<lb n="1377"/><span>na nÁrdríogh — Conmaeil go háithrithe, chífear mar oireann siad do</span>
<lb n="1378"/><span>lár LeithChuinn: ach is dóigh gur aimsigh Cambrens é le mearbhall glan.</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>Bhí dhá rítheaghlach den tsíol so agus má bhí ceann acu san Uaimh,</span>
<lb n="1381"/><span>bhí an dara ceann i nAileach: gheibhtar rí Airligh insna láimhsgríbhinni</span>
<lb n="1382"/><span>go coitchionn ach tá rí Oilech sa gCóirAnmann.  Ní raibh aon</span>
<lb n="1383"/><span>Airleach ann.  Camadh é tréis gur léir dhearmadadh aon bhaint idir</span>
<lb n="1384"/><span>síol Éibhir is an tuaisceart.  Tá an dá theaghlach ar an measgadh le</span>
<lb n="1385"/><span>chéile ar fad ag Céitinn is ag na IV.  Máighstribh ar chaoi go bhfuil a</span>
<lb n="1386"/><span>nginealach fá dhó ro fhada, eadhon le haghaidh na staire mar atá sé</span>
<lb n="1387"/><span>sínte amach acu ó Ollamh go dtí Aodh Ruadh.  Scéal eile atá</span>
<lb n="1388"/><span>ann díreach t.É.:  Is fíor gurbh fhéidir do Chonmhael a bheith 'na</span>
<lb n="1389"/><span>leasdearbhráthair do chlainnÉibhir a thuit trí scór bliadhan roimhe ach</span>
<lb n="1390"/><span>is dóiche nach ionann Éibher, a athair, agus sinnsear an tSíl.</span>
<lb n="1391"/><span>Labhrann seanchus síl Éibhir fao shíol Eir mhic Éibhir agus nílid ann</span>
<lb n="1392"/><span>no tuaraisg ortha, munarbh iad an ríthreabh ach má chuirtar an dá</span>
<lb n="1393"/><span>ghlún sin isteach tá aontugh idir iad agus na síolta éile is fó-chip</span>
<lb n="1394"/><span>dá dtreabh féin.  Mar sin tugtar Éibher mac Eir 'na rígh shíl Éibhir</span>
<lb n="1395"/><span>timcheal 22-52 t.É.: bshin é fao na hárdrighthibh Írial is Eithrial</span>
<lb n="1396"/><span>Ach b'é Írial a smachtuigh an tuaisceart agus chítear an chaoi a</span>
<lb n="1397"/><span>dfhás an scéal fao Éibher mac Ír rí CúigUladh.  Measaim nach raibh</span>
<lb n="1398"/><span>síolta Éibhir is Eiremhóin cho fíochmhar i gcoinne a chéile agus creidtí</span>
<lb n="1399"/><span>nuair a rinneadh dearmad ar náimhdibh na beirte.  Is féidir gur</span>
<lb n="1400"/><span>mharbh Clann Éibhir an bheirt úd de chlainn Eiremhóin is gur mharbh Írial</span>
<lb n="1401"/><span>iad no cuid acu, agus gur ghlac sé cuid dá n-oighreacht a thiubhradh</span>
<lb n="1402"/><span>a ríghacht féin go dtí Cruitheantuath, ach dá mbeadh Éibher féin</span>
<lb n="1403"/><span>freisin marbh ag Eiremhóin cionnus a dfhéadfadh a oighre cáirdeas a</span>
<lb n="1404"/><span>shnadhmadh le hÍrial.  Má thuit Éibher Fionn a' troid le Cruithne</span>
<lb n="1405"/><span>bhéadh a ó sásta díoghaltas a bhaint asta agus thiubhradh Írial leath</span>
<lb n="1406"/><span>den tuaisceart dhó mar aiseag a chonganta agus ar ar chaill sé sa</span>
<lb n="1407"/><span>Mhidhe.  Choimeád Írial Oirthear Uladh .i. Cruitheantuath dhó féin</span>
<lb n="1408"/><span>agus is ann a chomhnuighadh síol Eiremhóin an tuaiscirt: fuair Éibher</span>
<lb n="1409"/><span>mac Eir dúthaigh Érann (thart ar Loch Érann) is dúthaigh Fomhairí.  Ní</span>
<lb n="1410"/><span>fuláir nó réitigh a lucht-buachtála leó sin, mar gheibhthar Fomhairí a'</span>
<lb n="1411"/><span>troid ar a son in aghaidh na dtreabh eile go dtí gur cailleadh cúntas</span>
<lb n="1412"/><span>ortha mar cineadh fá leith ag bás a ríogh Cesarn fá 469 r.Ch.</span></p>
<lb n="1413"/>
<lb n="1414"/><p><span>Cho maith leis a gceist seo a scrúdadh ó thaobh cineadhach, staire</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>(5) Síleann cuid scoláirí gurbh as “An Nuadhchongbháil” iad, ach níorbh fhéidir</span>
<lb n="1417"/><span>an -áil a chaillmhaint ar fad.</span></p>
<lb n="1418"/>
<lb n="1419"/><p><span>(6)M.sh. fao Chairbre Niafear.</span>
<lb n="1420"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="1421"/><p><span>BANBHA</span>
<lb n="1422"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1423"/><p><span>'s ginealach is féidir fhéachaint air freisin ón rian fágadh ag cuid acu</span>
<lb n="1424"/><span>ar aghaidh na talmhan.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>Sgríobh Liam Ó Catháin dhá aiste an tsuimmhail ar Claidhe na</span>
<lb n="1427"/><span>Muice Duibhe.  (7) Fríoth dhá nó trí claidhe acu agus ó d'aontuigh siad</span>
<lb n="1428"/><span>le teorannaibh na Midhe fao Tuathal Teachtmhar cheap an Cathánach</span>
<lb n="1429"/><span>gur thóg Ulaidh iad an ceann theas sul a bhain sé an Mhidhe díobh</span>
<lb n="1430"/><span>fá .C.3 t.Ch. is an ceann thuaidh 'na dhiaidh.  Sgríobhadh aiste tábhachtach</span>
<lb n="1431"/><span>eile (8) 'nar áitighadh go raibh an Claidhe i riocht bac a chur ar sluaighte</span>
<lb n="1432"/><span>na Tána.  Tréis tamaill táiniceas ar tuairim gur togadh é ag lucht</span>
<lb n="1433"/><span>an Umha .i. idir M.D. — iv.c. r.Ch.  Tá rud amháin a chruthuigh an</span>
<lb n="1434"/><span>Cathánach .i. gur dream adtuaidh a thóg é.  Ach tháinig na hUlaidh</span>
<lb n="1435"/><span>anoir isteach go Muirtheimhne a mbíodh an fheis ba shine acu, agus</span>
<lb n="1436"/><span>troididís ar feadh abhfad le Cruithne, Síol Éibhir, is Fomhairí sa</span>
<lb n="1437"/><span>gcúige sár a dtugadar a n-ainm air.  Ach oireann an Claidhe go</span>
<lb n="1438"/><span>háluinn do Chruithnibh.  Tháinig siad isteach bfhéidir ar impidhe Érann</span>
<lb n="1439"/><span>agus dhíbreóidís Fomhairí thar Sionainn.  Dar liom baineann an</span>
<lb n="1440"/><span>7 mbliadhna 's naoi scór tugtar do Thuathaibh Dé le na réim agus</span>
<lb n="1441"/><span>thosóchadh sin fá M.C.F., ach cá bhfios gurbh é an t-am a ghabhadar an</span>
<lb n="1442"/><span>tuaisceart nó an Mhidhe.  Ach ó tharla buaidh Íriail an laighead sin</span>
<lb n="1443"/><span>ama tréis buaidh Eiremhóin is Éibhir ba dheacair creidsin gur tógadh</span>
<lb n="1444"/><span>an Claidhe ba mhó tréis an ceann theas a bheith briste ag ClainnMhíleadh.</span>
<lb n="1445"/><span>Is féidir go mbeadh am ag Cruithnibh é chur i dtreó aríst sul ar</span>
<lb n="1446"/><span>ionnsuighadh é agus nach ndearnadh iarracht eile faoi tréis caill</span>
<lb n="1447"/><span>Éibhir gur éirigh le hÍrial.  Chítear ón léirsgáile go raibh Biletineadh</span>
<lb n="1448"/><span>is Comhraire ar an gClaidhe.  Nach dóiche gur thuit Aimhirghin is na</span>
<lb n="1449"/><span>hOllnemhachtaigh a' troid le Cruithne?  Is nós leis na seanstairithe</span>
<lb n="1450"/><span>gach treabh a dheighilt ó lucht-gabhála eile agus a marbhadh le na chéile.</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>Fiafrodhar má díbreadh Fomhairí ó dheas cionnus a gheibhtar i</span>
<lb n="1453"/><span>dTírChonaill aríst iad ach níorbh éagsmhail a gcoimhcheangal le Cruithne</span>
<lb n="1454"/><span>tréis do chlannaibh Uige is Eiremhóin buachtáil i nOllnemhacht.</span>
<lb n="1455"/><span>Ainmnightar rátha tógadh chun Cruithne is Fomhairí a smachtugh agus</span>
<lb n="1456"/><span>gan ráth i nduthaigh Érann an tuaiscirt.  Nach féidir gur éirigh leo</span>
<lb n="1457"/><span>sin a “gco-Spáinnigh” a leigint tar a gclaidhe?</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>Is cosmhala abhfad le treithre Cruithneach a leithéidi de chlaidhibh</span>
<lb n="1460"/><span>a thógáil ná le hUltaigh: ach is dóigh go mbainidís sin úsáid as</span>
<lb n="1461"/><span>tréis síol Éibhir a dhíbirt agus go raibh baint idir é is teorainn na</span>
<lb n="1462"/><span>Midhe fao Thuathal, gidh go dtógtí é .M.2.C. bliadhain roimhe.</span></p>
<lb n="1463"/>
<lb n="1464"/><p><span>'Sé an suidheamh do shíol Éibhir ó Aileach go RáthUamhain amháin</span>
<lb n="1465"/><span>a mhíneochadh an síorthroid le hUlta is le síol Ughaine, agus tá neart</span>
<lb n="1466"/><span>rudaí dá chruthugh.  Níl 'na aghaidh ach corrchúntas fao chorr-rígh</span>
<lb n="1467"/><span>Muimhneach a bhain le hÉibher de réir seanchus.  Fá .C.L. t.Ch. tréis</span>
<lb n="1468"/><span>gur theip ar Eoghan Taidhleach Cruachain a bhaint amach sgar sé an</span>
<lb n="1469"/><span>Clár dOllnemhacht is cheangail leis an Mumhain é.  Is fada gur</span>
<lb n="1470"/><span>aontuigh righthe Chruachan leis ach is é a mhínighann méadugh na Mumhan</span></p>
<lb n="1471"/>
<lb n="1472"/><p><span>(7) Imtheachta an Acadaimh Ríoghmhala, Iml. a 27 is a 33.</span>
<lb n="1473"/><span>(8) Féach Sidelights on the Táin, Maighréad ní Ch. Dobs a sgríobh.</span>
<lb n="1474"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1475"/><p><span>a chuir trioblóid ar stairithe.  (9) Is le síol Eiremhóin throid Eoghan</span>
<lb n="1476"/><span>is fuair sé cuidiugh ó threabh Gaedhal dárbh ainm Deirgthine a bhí sa</span>
<lb n="1477"/><span>Mhumhain cheana.  Mar a rinneadh cho minic ag seanchaidhibh Éireann</span>
<lb n="1478"/><span>de bharr coimhcheanghail cuireadh Eoghanacht, a shíolruigh ó Dheirgthine, i</span>
<lb n="1479"/><span>n-aon ghabhlugh sleachta le síol Éibhir: is féidir fós a ndeighilt ó na</span>
<lb n="1480"/><span>chéile, ach níl áit sa chaibdiol so.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>(9) M sh. Féach Phases of Irish History, Eóin Mac Néill a sgríobh, l. 126.</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>CÓMHRÁDH an BHREITHIMH.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>Tagaidh fá shéan, a déarfaidh an Righ ceart</span>
<lb n="1487"/><span>Leis an láimh ndeis dá mbreith 'san tslighe ris</span>
<lb n="1488"/><span>A mhuíntir bheannuighthe óm' Athair do dhíleas</span>
<lb n="1489"/><span>Glacuidh mar oighreacht meidhir an righeacht' ghil.</span>
<lb n="1490"/><span>Ó thosach an domhain atá follamh glan dhíbh-se</span>
<lb n="1491"/><span>Ó bhíos go tartmhar thug blaise na dighe dhom</span>
<lb n="1492"/><span>A's ó bhíos go h-ocrach thug cuireadh chum bídh dhom</span>
<lb n="1493"/><span>A's ó bhíos am' dheóruidhe thug ósda a's aoidheacht dhom</span>
<lb n="1494"/><span>A's am' nocht gan éadach thug éadach dín dhom</span>
<lb n="1495"/><span>A's i mbreóidhteacht gach uair do chuaidh dom' fhís-se</span>
<lb n="1496"/><span>Ó bhíos i bpríosún dom' fhiosrughadh thígeadh sibh</span>
<lb n="1497"/><span>I ngrádh 's i gcarrthanacht ag rada gach nidh dhom.</span>
<lb n="1498"/><span>A déarfaidh go cneasta dá fhreagradh an bhuidhean sin</span>
<lb n="1499"/><span>Cá h-am, a Thighearna, bhís riamh 'sa chuíbhe sin</span>
<lb n="1500"/><span>Ocrach, tartmhar, i n-easbha, 's i riachtanas</span>
<lb n="1501"/><span>A's sinne it' fhochair tabhairt furtacht dá thaoibh duit</span>
<lb n="1502"/><span>Freagróchaidh iad a nDia 's a Righ ceart</span>
<lb n="1503"/><span>A's déarfaidh go dearbhtha, dearbhuím díbh-se</span>
<lb n="1504"/><span>Do dhearbhráthair is lugha ó rinneabhar an nidh sin</span>
<lb n="1505"/><span>Atá ann so im' chómhair, gur dom-sa dhíbh-se.</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>AN t-ATHAIR S. Ó LOINGSIGH</span>
<lb n="1508"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1509"/><p><span>LÁ FHÉILE GOBNATAN.</span></p>
<lb n="1510"/>
<lb n="1511"/><p><span>Is é i ndiu lá fhéile Gobnatan.  Is lá saoíre agus úrnuighthe</span>
<lb n="1512"/><span>agus aoibhnis i mBaile Mhúirne an lá so, mar is í naomh Gobnait</span>
<lb n="1513"/><span>ban-naomh ár bparróiste.  Is ann so i mBaile Mhúirne do chómhnuigh</span>
<lb n="1514"/><span>sí, agus is ann do cailleadh í, agus is ann do cuireadh í.  Agus tá</span>
<lb n="1515"/><span>sí anois i sna flaitheasaibh i gcómhluadar na n-aingeal agus í go</span>
<lb n="1516"/><span>síorraidhe buan ag féachaint i n-ár ndiaidh, í i n-a sgéith chosanta ag</span>
<lb n="1517"/><span>cabhrughadh linn agus ag faghbháil athchuinighthe ó Dhia dhúinn.</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>Is iomdha leigheas míorbhailteach ata déanta aici.  Is iomdha</span>
<lb n="1520"/><span>duine bocht a thóg sí ó luigheachán agus ó bhreóidhteacht go dtí á</span>
<lb n="1521"/><span>lán-shaoghal.  Agus ní do mhuínntir Bhaile Mhúirne amháin do thóg sí</span>
<lb n="1522"/><span>ceann acht do mhuínntir na bparróistidheacha mór-dtímcheall orainn.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>Budh cheart dúinn onóir a thabhairt d'á lá.  Agus is é an tslighe</span>
<lb n="1525"/><span>atá chun san a dhéanamh ná an lá do chaitheamh go riaghalta críostamhail,</span>
<lb n="1526"/><span>aifreann do éisteacht, dul go dtí á turas, ár n-úrnuighthe do rádh</span>
<lb n="1527"/><span>go dílis dúthrachtach, ár n-ímpidhe do chuir chúichi, agus ár muinighin</span>
<lb n="1528"/><span>do bheith aisti.  Ann san sinn féin do iomchur mar is dual do</span>
<lb n="1529"/><span>chríostaidhthibh, gan aon nídh a dhéanamh a chuirfeadh mairg, i ríoghacht</span>
<lb n="1530"/><span>na bhflaitheas, ar Ghobnait naomhtha.</span></p>
<lb n="1531"/>
<lb n="1532"/><p><span>Budh cheart lá ban-naoímh ár bparróiste do chaitheamh go h-ana</span>
<lb n="1533"/><span>dheaghmhóideach.  Ní ceart bheith ag dul isteach i dtighthibh tábhairnidhe</span>
<lb n="1534"/><span>ag ól, ná bheith ag dul i n-áiteannaibh n-a mbeadh ríngce, ná bheith</span>
<lb n="1535"/><span>amuigh ag sraithireacht fan bhóithre i ndroch-chómhluadar oidhche laé</span>
<lb n="1536"/><span>fhéile Gobnatan.  Agus aoinne do bheidh beidh sé ag tuilleamh a</span>
<lb n="1537"/><span>h-easgaine, agus ná bíodh aon bhraith aige ar leigheas ná athchuinghe a</span>
<lb n="1538"/><span>fhaghbháil uaithe.  Is amhlaidh a thuitfeadh easgaine naomh Gobnatan</span>
<lb n="1539"/><span>anuas air, mar smuínghímís, ó's rud é go bhfuil sé ar a cumas sinn</span>
<lb n="1540"/><span>a leigheas, go bhfuil sé, chómh maith san, ar a cumas sinn a chuir ag íoc</span>
<lb n="1541"/><span>as an olc.</span></p>
<lb n="1542"/>
<lb n="1543"/><p><span>An té gur mian leis dul fé n-a comaraighe agus í bheith ina</span>
<lb n="1544"/><span>bán-liag leighis aige tigeadh sé ann so go dtí an séipéal, abradh sé</span>
<lb n="1545"/><span>a phaidreacha agus cuireadh sé a ghuidhe chúichi féin agus chun ár</span>
<lb n="1546"/><span>Slánuightheóra.  Téidheadh sé suas go dtí á turas, abradh sé a</span>
<lb n="1547"/><span>phaidreacha thuas arís agus iarradh sé a athchuinghe, agus ann san</span>
<lb n="1548"/><span>téidheadh sé abhaile i gcaradas Dé agus naomh Gobnatan.</span></p>
<lb n="1549"/>
<lb n="1550"/><p><span>Ná bíodh sé de chrosaibh air, ar a dhul abhaile dho, bheith ag glaodhach</span>
<lb n="1551"/><span>go tighthibh tábhairnidhe ag ól agus ag carabhus agus ag tuitim ar</span>
<lb n="1552"/><span>meisge agus ag tarrang díbhfeirge Dé anuas air féin.  Nách minic</span>
<lb n="1553"/><span>do-chonnaictheas daoine ag teacht ann so ag tabhairt turais agus</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1554"/><p><span>gurb é céad áit n-a dtéidhidís ná i dtigh an tábhairne ag ól, agus</span>
<lb n="1555"/><span>tar éis teacht anuas ón dturas dóibh isteach leó arís ag ól, agus</span>
<lb n="1556"/><span>ann san iad ag dul abhaile ar na stárthaibh.  Conus do-ghéabhadh a</span>
<lb n="1557"/><span>leithéididhe sin aon athchuinghe ó Ghobnait naomhtha, agus stoc magaidh</span>
<lb n="1558"/><span>agus leath-sgéal chun peacaidh acu á dhéanamh den turas.  Dob</span>
<lb n="1559"/><span>fhearra dhóibh go mór agus go fada gur ag baile fhanfaidís dóibh</span>
<lb n="1560"/><span>féin.</span></p>
<lb n="1561"/>
<lb n="1562"/><p><span>Ní h-ar son leighiseanna a bhaineann le h-ár gcolainn amháin</span>
<lb n="1563"/><span>budh cheart dúinn guidhe chun naomh Gobnatan.  Is breágh an rud</span>
<lb n="1564"/><span>saoghal agus sláinte mhaith, agus is iomdha duine a fuair iad ó</span>
<lb n="1565"/><span>Ghobnait naomhtha, acht fós budh cheart dúinn a cabhair agus a congnamh</span>
<lb n="1566"/><span>do iarraidh ar son ár n-anma chun grásta agus trócaire Dé a chuir</span>
<lb n="1567"/><span>chughainn chun é a shábháil.  An t-anam thar an saoghal.</span></p>
<lb n="1568"/>
<lb n="1569"/><p><span>Guidhimís chúichi a d'iarraidh a conganta chun ár n-anma do shábháil</span>
<lb n="1570"/><span>agus chun fáthanna an pheacaidh do sheachaint.  Agus ní h-i ndiu</span>
<lb n="1571"/><span>amháin is ceart dúinn guidhe chun naomh Gobnatan acht gach aon lá i</span>
<lb n="1572"/><span>rith ár saoghail.</span></p>
<lb n="1573"/>
<lb n="1574"/><p><span>FEAR GAN AINIM.</span></p>
<lb n="1575"/>
<lb n="1576"/><p><span>ÚRNUIGHTHE LE N-OFRÁIL DO'N TEAGHLACH NAOMHTHA.</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>(Aistriúghadh é seo leanas.)</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>A Íosa ró-ghrádhmhair, a choisrigh an teaghlach a thoghais ar talamh</span>
<lb n="1581"/><span>led' shúbháilcibh do-labhartha agus le sompla do bheatha id' bhaile féin,</span>
<lb n="1582"/><span>tréd' cheannsacht feuch anuas ar an lín-tighe seo atá íslighthe go</span>
<lb n="1583"/><span>h-umhal ós do chómhair, agus atá ag iarraidh do thrócaire go</span>
<lb n="1584"/><span>h-éigeanach.</span></p>
<lb n="1585"/>
<lb n="1586"/><p><span>Cuimhnigh gurab leat féin muintir an tighe seo, mar do</span>
<lb n="1587"/><span>bhronnamar sinn féin ort, agus do thugamar sinn féin suas duit i</span>
<lb n="1588"/><span>módh speisialta.  Feuch orrainn led' bháidheamhlacht ghrádhmar, saor</span>
<lb n="1589"/><span>sinn ó gach baoghal; cabhruigh linn i n-am ár riachtanais, agus tabhair</span>
<lb n="1590"/><span>grása dhúinn chum leanmhaint go críoch ár saoghail ag deunamh aithris</span>
<lb n="1591"/><span>ar do theaghlach bheannuighthe féin ionnus go naomhóchamaois, agus go</span>
<lb n="1592"/><span>molfamaois thú go síor ar neamh, tar éis thú d'onórúghadh agus do</span>
<lb n="1593"/><span>ghrádhúghadh go dílis ar talamh.</span></p>
<lb n="1594"/>
<lb n="1595"/><p><span>Ó, a Mhuire, a Mháthair ró-mhilis, déanamaoid úsáid ded'</span>
<lb n="1596"/><span>eadarghuidhe, mar is fiosach dúinn go n-éisteóchaidh do Mhac Neamhdha</span>
<lb n="1597"/><span>led' athchuingíbh, agus a Naoimh Ióseph, a Árd-athair ghlórmhair,</span>
<lb n="1598"/><span>cabhruigh-se linn led' eadarcháirdeas chúmhachtach, agus ofráil ár</span>
<lb n="1599"/><span>n-úrnuighthe d'Íosa tré lámhaibh Mhuire.  Amen.</span></p>
<lb n="1600"/>
<lb n="1601"/><p><span>AN t-ATHAIR S. UA LOINGSIGH.</span>
<lb n="1602"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1603"/><p><span>DO LOCHTUI NA TEANGAN.</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>Cuid de mar atá sí sa tseana-lámhsgríbhinn.</span>
<lb n="1606"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1607"/><p><span>DO LOCHTAÍ NA TEANGAN (Seanmóin).</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>[An tseanmóin seo “Do Lochtaí na Teangan” agus roinnt</span>
<lb n="1610"/><span>eile don tsórt céadna a bheidh, le congnamh Dé, 'á leanúint, agus</span>
<lb n="1611"/><span>atá agam ins an láimh-scribhinn bhunaidh, 'sé im-thuairim-se, an t-Athair</span>
<lb n="1612"/><span>Diarmuid Ó Maoldhomhnaigh do scríobh ar dtúis iad.  Do bhí sé sin</span>
<lb n="1613"/><span>ina shagart paróiste i mBarrach Ruadh in aice le Tigh-mo-laige i</span>
<lb n="1614"/><span>nDióghaise seo, Ros-i-gCáirbre.  Do thóg sé an séipéal nuadh atá</span>
<lb n="1615"/><span>ann anois i mblian 1869.  Annsan d'aistrigheadh é go paróiste</span>
<lb n="1616"/><span>Ros-i-gCáirbre agus do fuair sé bás ann (agus é an-aosta) i</span>
<lb n="1617"/><span>mbliain 1887.  Tá fiaghnuisí maithe agam gur bhé do scríobh iad,</span>
<lb n="1618"/><span>acht ní gádh dhom acht an méad so do luadh, (1) go raibh cáil mhór air i</span>
<lb n="1619"/><span>bparóiste Barrach Ruadh mar gheall ar a fheabhas chun teagasc i</span>
<lb n="1620"/><span>nGaodhluinn a thabhairt ón althóir, agus (2) go bhfuil im'sheilbh fíor-litir</span>
<lb n="1621"/><span>a scríobh sé agus a ainm sighneáltha léi, agus gur cosúil lena chéile</span>
<lb n="1622"/><span>scribhinn na litre sin agus láimh-scríbhinn na seanmóin.  Do réir na</span>
<lb n="1623"/><span>bhfuam is eadh láimh-scribhinn na seanmóin agus tá súil go mbeidh</span>
<lb n="1624"/><span>spás ag eagarthóir chun na scríbhinne sin nó cuid dí, pé scéal é,</span>
<lb n="1625"/><span>do chur i gcló. — Liam Ó h-Uallacháin.]</span></p>
<lb n="1626"/>
<lb n="1627"/><p><span>An té fhaireas a theanga, faireann sé a anam (13 Cab. do leabhar</span>
<lb n="1628"/><span>na sean-fhocail).</span></p>
<lb n="1629"/>
<lb n="1630"/><p><span>Annso agus i morán rannaibh eile don Scríbhinn Diaga, deir an</span>
<lb n="1631"/><span>Spioraid Naomh linn ná fuil dul ón' anam do mhilleadh ag éinne,</span>
<lb n="1632"/><span>mar a gcuiridh sé srian len a theangain — an té, adeir an t-Aspol,</span>
<lb n="1633"/><span>do mheasann go bhfuil creideamh aige agus ná cuireann srian len a</span>
<lb n="1634"/><span>theangain, creideamh gan tairbhe atá aige.  Anois tá cheithre</span>
<lb n="1635"/><span>mór-lochtaí ag baint leis an dteangain, 'na bhfuil sé ceangailthe,</span>
<lb n="1636"/><span>ar gach Críostaí a sheachaint, 'sé sin, bréaga, focail mhí-gheanmnuí,</span>
<lb n="1637"/><span>mionna, agus monabur.</span></p>
<lb n="1638"/>
<lb n="1639"/><p><span>Is fuathmhar le Dia na fírinne, an T-ÉITHEACH, agus ins an</span>
<lb n="1640"/><span>12 Cab. do leabhar na Sean-fhocail, deirtir linn go bhfuil gráin ag</span>
<lb n="1641"/><span>an dTighearna ar an mbéal bréagach.  Ní h-é amháin gur cáin ar</span>
<lb n="1642"/><span>dhuine an t-éitheach do réir dhlighe Dé, acht fós, is scorn le gach n-aon,</span>
<lb n="1643"/><span>do ghairm nó do dheagh-chlú, locht chómh táir leis, do chur in a leith.</span>
<lb n="1644"/><span>Dá bhrígh sin, is tarcuisne mhór do thabhairt ar dhuine onóireach a</span>
<lb n="1645"/><span>rád go dtug sé éitheach.  Táid bréaga dá gcleachtadh chómh</span>
<lb n="1646"/><span>fóir-leithidiúil, ameasg daoine do'n choitiantacht 'sa náisiún so,</span>
<lb n="1647"/><span>gurb ionann d'fhéadfaí a gcosc uatha, agus d'fhéadfaí duine-dubh-</span>
<lb n="1648"/><span>chroiceann do ghealú.  Go dearbhtha, ní fheaca, go fiú, éinne amháin</span>
<lb n="1649"/><span>riamh eatortha súd 'na gcuirfí aon nídh suimiúil 'na leith, do theipfeadh</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1650"/><p><span>air bhréag do dhéanamh chun é féin do shaoradh.  Anois in-eaghmuis</span>
<lb n="1651"/><span>na bpeacaí gan áireamh do-ghníd lucht cleachtuighthe an éithigh, le</span>
<lb n="1652"/><span>calaois i ndíol agus i gceannach, agus leis na mí-scéalta do</span>
<lb n="1653"/><span>chumaid agus do leathanuighid, agus len a ndéanaid dochar agus</span>
<lb n="1654"/><span>díoghbháil mhór dos na céadtha, tá aon árd-choir amháin, in 'ar dhóigh</span>
<lb n="1655"/><span>liom, go mbíd morán aca cionntach, 'sé sin i ngeall a bpeacaí i</span>
<lb n="1656"/><span>bhfaoistin, nó go h-áirithe a gcur slachta bréagach ortha, ar chor ná</span>
<lb n="1657"/><span>tugaid siad stáid fhírinneach a gcoinsís chun soluis agus tar éis</span>
<lb n="1658"/><span>bréaga' dheanamh len a n-oide-faoistin, go ndeanaid bréag leis an</span>
<lb n="1659"/><span>Spioraid Naomh, agus mar sin go marbhaighid a n-anamacha, mar ba</span>
<lb n="1660"/><span>chóir dóibh a leigheas.</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>FOCAIL MHÍ-GHEANMNAÍ nó bharbardha, an tara lucht do</span>
<lb n="1663"/><span>bhaineas leis an dteangain.  Táid seo dhá gcleachtadh ag suím</span>
<lb n="1664"/><span>gan áireamh aos-óg, 'na bhfuair diabhal scannrúil na drúise lúb</span>
<lb n="1665"/><span>istig in a gcroidheacha, ag dailtíní sráide ag mnáibh mí-gheanmnaí,</span>
<lb n="1666"/><span>ag lucht oibre, ceárdaithe, sean-daoine droch-bheathacha, agus ag an</span>
<lb n="1667"/><span>uile drong drúisiúil.  Is ro-fhánach a théidhean comhairle i bhfeidhm</span>
<lb n="1668"/><span>ar dhuine a bhíos tugtha dhon droch-bhéas so, mar do dhallann an</span>
<lb n="1669"/><span>drúis an tuiscint, do bhodhrann sí an chluas an aghaidh na comhairle,</span>
<lb n="1670"/><span>do chruadhann sí an croidhe agus do chuireann screabh ar an gcogús</span>
<lb n="1671"/><span>chun ná griogfadís na scrupail é.  Is leis sin, adeir an Scribhinn</span>
<lb n="1672"/><span>Diadha, go mbíd do ghnáth líonta dho dhroch-bhearta as a n-óige, agus</span>
<lb n="1673"/><span>go gcodlóchaid siad in a bhfochair 'san uaigh.  Cé dh'eadh, tiocfaidh</span>
<lb n="1674"/><span>an lá, 'na bhfeicfidh an té chleachtas ráidhte mí-rialltha, agus 'na</span>
<lb n="1675"/><span>bhfuighidh amach go dubhach dho féin, go bhfuil Dia ann do-chíonn an</span>
<lb n="1676"/><span>uile nidh, agus dobhéarfas chun géar-chúntuis é ar son gach focail</span>
<lb n="1677"/><span>drúisiúil do labhair sé ar feadh a shaoghail, agus go bhfuil teine</span>
<lb n="1678"/><span>chéasadhach ann, do dhóighfeas go bráth an teanga thruaillighthe, len ar</span>
<lb n="1679"/><span>mhill sé a anam féin agus anamacha mhóráin eile ag líonadh a</span>
<lb n="1680"/><span>n-aigeanta le droch-smaointe agus a n-inneacha (1) le teasbaintí</span>
<lb n="1681"/><span>gráiniúla.  Níl éinne atá tugtha dhon locht so, nách féidir a rádh go</span>
<lb n="1682"/><span>fírinneach air, (2) gur duine galair ameasg muinntire é, pláig i</span>
<lb n="1683"/><span>mbaile é, lotthóir (3) ar aos-óg, seirbhíseach leis an ndiabhal, agus</span>
<lb n="1684"/><span>namhaid fhógartha dho Dhia.  Do bhrígh (4) dá bhfuil do lochtaí ag baint</span>
<lb n="1685"/><span>le claonta an duine, ná fuil aon cheann aca is 'mo shladann</span>
<lb n="1686"/><span>d'anamacha ná focail bharbardha.  Do bheir an diabhal cleas-inntleacht</span>
<lb n="1687"/><span>don té chleachtann iad agus brosduigheann sé chun a raidhte é.  'Siad</span>
<lb n="1688"/><span>comhrádh is clisde aige iad, in gach cuideachtain 'na mbíonn sé,</span>
<lb n="1689"/><span>agus is leo do mharbhuigheann [sé] a anam féin agus anamacha cháich</span>
<lb n="1690"/><span>eile d'eistigheann leis.  Ar nós mar fhéochann ruadh-ghaoth duilleabhar</span>
<lb n="1691"/><span>agus bláth na gcrann, mar a gcéadna loisceann bréan-anál an</span>
<lb n="1692"/><span>duine bharbardha bláth na geanmnuidheacht' agus duilleabhar na</span></p>
<lb n="1693"/>
<lb n="1694"/><p><span>1 Inneacha, bowels.  Inchinn, brains?  Innichinní.</span>
<lb n="1695"/><span>2 Nach … áir is brought together in the Manuscript as nár.</span>
<lb n="1696"/><span>3 Lotomoir in the manuscript.</span>
<lb n="1697"/><span>4 He is a plague because of all the faults there is none, etc.</span>
<lb n="1698"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1699"/><p><span>deiscréide.  'Nuair a gháireann gáir uilc [ar] dhuine téidheann an</span>
<lb n="1700"/><span>réim in a chuid fola, agus leathann ar a fuaid.  (5) I suim aimsire</span>
<lb n="1701"/><span>in a dhiaidh sin, tagann buille ar an té gáirthear.  Mar a gcéadna</span>
<lb n="1702"/><span>'nuair a cuirthear nimh na bhfocal neamh-gheanmnaí i gcroidhe an duine</span>
<lb n="1703"/><span>óig ná fuil 'san am san fios a n-urchóide aige, bfhéidir gur i gceann</span>
<lb n="1704"/><span>suim bhliadhn' in a dhiaidh san, do bhrisfeadh sí amach, do lasfadh sí a</span>
<lb n="1705"/><span>ain-mhiana agus d'adhnfeadh teine na drúise ann.  Is truagh san an</span>
<lb n="1706"/><span>teanga do deargadh le fuil Íosa 'sa tsacramuint, go ndéanfaí</span>
<lb n="1707"/><span>usáid di, chún éirligh do dhéanamh ar na anamacha, 'nar ar a son (6)</span>
<lb n="1708"/><span>d'eág sé ar chruis!  Cé mór (7) teangthacha na mbeithidheach, ní</span>
<lb n="1709"/><span>labhraid focal.  Urlabhra, tabharthas fe leith, fuair an duine ón a</span>
<lb n="1710"/><span>Chruthuightheoir chun labhairt len a chómh-chréatúir, [chun] guidhe chun</span>
<lb n="1711"/><span>tighearna an uile nidh, moladh agus baochas do thabhairt do ar son an</span>
<lb n="1712"/><span>tabharthais seo agus gach tabhartais eile do fuair sé uaidh ins an</span>
<lb n="1713"/><span>t-saoghal so agus go deo in a dhióidh.  (8)</span></p>
<lb n="1714"/>
<lb n="1715"/><p><span>Anois fágaim fen bhúr mbreithiúnas an bhfuil aon deallramh —</span>
<lb n="1716"/><span>teanga atá cómhnuightheach ag déanamh réir an diabhail 'sa tsaoghail</span>
<lb n="1717"/><span>seo — go mbeidh sí 'sa tsaoghail eile ag síor mholadh Dé i gcomhluadar</span>
<lb n="1718"/><span>Aingeall agus Naomh i gcúirt flaitheamhnais — ionad ná sroichfidh go</span>
<lb n="1719"/><span>bráth aon nidh do bhéas neamh-ghlan.  Ní féidir dhíbh a mheas, mar a</span>
<lb n="1720"/><span>theasbeánaid go soiléir focail dhrúisiúla, cá bhfuil triall a pheacaidh.</span>
<lb n="1721"/><span>Aithnighmíd caora ar méighleach, agus gadhar ar amhstrach, agus leis</span>
<lb n="1722"/><span>an ndeimhin chéana aithníghmíd clann an diabhail ón a ráidhte salachair;</span>
<lb n="1723"/><span>mar ná cómhnuigheann an Spioraid Naomh go deo, agus nár chomhnuigh</span>
<lb n="1724"/><span>riamh i gcroidhe teimhlighthe.  (9) Dá mbeadh an Spioraid Naomh 'sa</span>
<lb n="1725"/><span>chroidhe, ní thugfadh an bréantas úd as.  Sibhse go léir mar sin 'nar</span>
<lb n="1726"/><span>mian libh réir an Tighearna do dhéanamh, seachnuigh go dian dícheallach</span>
<lb n="1727"/><span>an uille dhuine ar a bhfuil an galar tógálach so, agus sibhse, go</span>
<lb n="1728"/><span>speisíaltha, ar a bhfuil curam clainne, ná fuilingidh éinne dhíobh súd</span>
<lb n="1729"/><span>in aon tigh libh.  An mhuinntear do bhíonn imnidheach i sláinte a</span>
<lb n="1730"/><span>gclainne agus in a gcoimeád glan, deighilíd iad ó lucht smáilcighthe</span>
<lb n="1731"/><span>agus droch-thaithigheach, (1) le h-eagla go dtógfaidís an aicíd uatha.</span>
<lb n="1732"/><span>Is 'mó ná san an t-imnidhe, ba chóir dhóibh gan buachaill ná cailín</span>
<lb n="1733"/><span>aimsire barbardha do ghlacadh, nó a ndíbirt 'nuair a gheobhaidís amach</span>
<lb n="1734"/><span>a mbeith lochtach, chun ná tógfaidís a gclann aicíd na drúise uatha, an</span>
<lb n="1735"/><span>galar is measa ar anam an duine.  Is truagh (mo nuar!) lucht na</span>
<lb n="1736"/><span>drúise! mar atá breithiuntas damanta tabharta ortha ag Críosd agus</span>
<lb n="1737"/><span>ag a aspoil agus mar a bheas a bpianas (pionós) in ifreann ag méadú</span>
<lb n="1738"/><span>do réir na bpeacaí do dhéanfas an mhuinntear do loiteadar len a</span>
<lb n="1739"/><span>ndroch-shampla agus do réir pheacaí na ndaoine do loiteadar san</span>
<lb n="1740"/><span>airís agus mar sin go deire an domhain.</span></p>
<lb n="1741"/>
<lb n="1742"/><p><span>5 The call of evil spreads over the blood.</span>
<lb n="1743"/><span>6 For whom, for whose sake he died.</span>
<lb n="1744"/><span>7 Cé mór … ní = ciacu is mó … ná.</span>
<lb n="1745"/><span>8 Dhioidh for dhiaidh.</span>
<lb n="1746"/><span>9 In the stained (i.e. impure) heart.  (From teimheal).</span>
<lb n="1747"/><span>10 Gan smúit no smáilc i gcoinnib an anama.  Smáilc whence smálcaire</span>
<lb n="1748"/><span>and by transposition smáilcire diorhacha by transposition from droch.</span>
<lb n="1749"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1750"/><p><span>MIONNA AGUS MÓIDE, an tríomhadh locht, do bhaineann</span>
<lb n="1751"/><span>leis an dteangain, agus cé ná fuil nimh na barbaracht' ortha, agus</span>
<lb n="1752"/><span>ná millid chómh minic ná chómh fóirlíonta léi súd anamacha na ndaoine</span>
<lb n="1753"/><span>do chloiseann iad dá dtabhairt, ar a shon san is ro-mhór an díoghbháil</span>
<lb n="1754"/><span>do rinneadar agus táid fós á dhéanamh as a mbeith chomh fóir-</span>
<lb n="1755"/><span>leitheadúil a's atáid.  I mbaile mhor agus i dtuath bíonn fuaim na</span>
<lb n="1756"/><span>mionn agus na móid in ár gcluasaibh agus ainm Dé dhá mhaslú</span>
<lb n="1757"/><span>d'aimhdheoin gach mór-dhícheall dá ndeárnaig an Eaglais le morán</span>
<lb n="1758"/><span>bliadhan chun a gcosc agus d'aimhdheoin na mbagarthaí do-ghné (11) Dia</span>
<lb n="1759"/><span>uile-chomhachtach ar an muinntear a chleachtann iad.  Deir an Scríbhinn</span>
<lb n="1760"/><span>Diadha linn (Eccls. 23 Cab.) beidh fear na mionn do tabhairt lán do</span>
<lb n="1761"/><span>mhalluightheacht agus ní scárfaidh airbre (12) Dé len a theaghlach.  Ar</span>
<lb n="1762"/><span>an uile nídh deir an t-Aspol (Naomh Séamas) a dhritheáracha, ná</span>
<lb n="1763"/><span>dearbhuig dar Neamh ná dar an talamh, ná aon mhionn eile.  “Ag</span>
<lb n="1764"/><span>deimhniú aon nidh (ars' ár Slánuightheoir) ná abraidh acht, is eadh, is eadh</span>
<lb n="1765"/><span>no ní h-eadh, ní h-eadh, aon nidh thairis sin, is ón olc a shíolruigheann sé.”</span>
<lb n="1766"/><span>Mionn, droch-bith, (13) d'fhogluimigheann duine i dtúis a shaoghail,</span>
<lb n="1767"/><span>comhartha neamh-fhoidhne agus feirge d'áitigheas go sóiléir go bhfuil an</span>
<lb n="1768"/><span>aigne fós gan smachtú ag an gcreideamh agus go bhfuilid a chlaonta</span>
<lb n="1769"/><span>fós ina mbeathaidh 'sa' duine.  Is gnáthach da gcleachtadh iad ag an té</span>
<lb n="1770"/><span>'nar mhian leis a chómharsa do mhealladh, agus calaois do dhéanamh</span>
<lb n="1771"/><span>air.  Sid iad is ádhbharaí coitianta ag mionna agus an té atá saor</span>
<lb n="1772"/><span>uatha, níl gadh ar bith dho mhionna aige.  I ndíol no i gceannach dhá</span>
<lb n="1773"/><span>mhéad do dhearbhuigheann duine, nó dhá ullamhacht atá sé chun móide</span>
<lb n="1774"/><span>do thabhairt, is lughaide is cóir é 'chreidiúnt, agus is móide is</span>
<lb n="1775"/><span>riachtanach do dhuine a bheith ar a chosaint féin air, do bhrígh, an té</span>
<lb n="1776"/><span>ná cuireann spéis i ndlí Dé dho bhriseadh, agus an anam do dhamnú</span>
<lb n="1777"/><span>le mionna, gur duine gan coinsias é, agus dá réir sin, duine atá</span>
<lb n="1778"/><span>ullamh chun a chomharsa do mhealladh an tráth ná fuil eagla air</span>
<lb n="1779"/><span>mí-omós do thaisbeáint do Dhia.  Mar leatscéal ar mhionna, deir</span>
<lb n="1780"/><span>duine, ní dhearbhuighim acht an uair a bhíonn fearg orm; acht is</span>
<lb n="1781"/><span>peacadh an fhearg san agus coisceann Dia í, mar a choisceann sé</span>
<lb n="1782"/><span>na mionna.  Deir duine eile, — ní le droch-aigne a thugaim mionna,</span>
<lb n="1783"/><span>sceinnid siad uaim; drochbhéas do thugas dhom féin acht, d'órduigh</span>
<lb n="1784"/><span>an creideamh dho, an droch-bhéas san do sheachaint, agus nuair nár</span>
<lb n="1785"/><span>sheachain, ceanglann sé air leigint de, agus chomh fada a's ná</span>
<lb n="1786"/><span>déanfaidh sé a dhian dhícheall chun buadhchaint air, dá ndearbhuigheadh</span>
<lb n="1787"/><span>sé míle uair 'sa ló, beidh sé cionntach i míle peacadh.  Ní leór</span>
<lb n="1788"/><span>droch-bith (14) mar leathscéal i meisge ná i mbithiúntacht, agus cad é</span>
<lb n="1789"/><span>an fáth 'nar leathscéal i dtabhairt mhionn' é?  Ach, a Dhia! is mór</span>
<lb n="1790"/><span>an truagh gur focal barbardha nó mionn, do bhíonn dá nglacadh ag</span>
<lb n="1791"/><span>muinntir thighe agus do foghluimeóchar go minic ó athaireacha nó ó</span></p>
<lb n="1792"/>
<lb n="1793"/><p><span>11 Is this the old Pres. Subj. 3rd Person (which he may do) or is it for</span>
<lb n="1794"/><span>doghníonn.</span>
<lb n="1795"/><span>12 Oirbhre = curse, reproach.</span>
<lb n="1796"/><span>13 Bad habit.</span>
<lb n="1797"/><span>14 Bith Gen. beatha, a thing existing, therefore a habit.</span>
<lb n="1798"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1799"/><p><span>mháthaireacha — an chéad fhocal do cloistear ó bhéal leinbh!  Is</span>
<lb n="1800"/><span>anacrach gan amhras a gcoir, do bhrígh go mbeidh a bpianta ag méadú</span>
<lb n="1801"/><span>in a dhiaidh seo ag peacaí a gclainne, 'nuair a bheid féin dreóite</span>
<lb n="1802"/><span>'san uaigh, mar do mhúineadar oibreacha an diabhail dóibh i dtúis a</span>
<lb n="1803"/><span>n-óige len a ndroch-sampla; nó, níor choimeádadar iad ó chómhluadar</span>
<lb n="1804"/><span>lucht na mionn agus na barbaracht?  Is díombháidheach, go dearbhtha,</span>
<lb n="1805"/><span>coir na ndaoine atá tugtha do mhionna, do bhrígh tréis a ndeárnaigh</span>
<lb n="1806"/><span>agus ar fhuiling ár Slánuightheoir ar a son, — tréis gach grásta</span>
<lb n="1807"/><span>tabharthas agus sacraimínt do thug sé dhóibh, — tréis a gheallamhna</span>
<lb n="1808"/><span>agus a bhagarthí go léir, ná déanfaidís le baochas ar son a ndeárnadh</span>
<lb n="1809"/><span>dhóibh, nó, mar ba chóir a radh, ar son a n-anama féin, an nídh do</span>
<lb n="1810"/><span>dhéanfaidís ar luachsaothar suarach saoghaltha d'fhaghail.  Óir</span>
<lb n="1811"/><span>(sásuighim air) don mórán millthe, atá tugtha don droch-chleachtadh</span>
<lb n="1812"/><span>so, dá bhfuigheadh gach n-aon díobh súd scilling gach uile lá ná</span>
<lb n="1813"/><span>tabharfadh sé mionna ar bith agus go mbeadh scilling le cailliúnt</span>
<lb n="1814"/><span>aige, an uile lá do bhéarfadh, gur gearr go mbeadh, go h-airithe,</span>
<lb n="1815"/><span>furmhor lucht tabhartha na mionn saor uatha.  Nách atuirseach</span>
<lb n="1816"/><span>(?aithiseach) an nídh le h-athiris, ball len a n-órduigheann ár</span>
<lb n="1817"/><span>gCruthuightheóir dhúinn guidhe chuige féin, baochas do bhreith leis ar</span>
<lb n="1818"/><span>son gach cumaoin do fuaramar uaidh, agus ball do thug sé dhúinn</span>
<lb n="1819"/><span>chun labhairt le chéile agus oideachas do thabhairt dá chéile, go</span>
<lb n="1820"/><span>n-déanfaimís úráid de, go díombháidheach agus go mí-nádúrtha, chun</span>
<lb n="1821"/><span>anamacha a chéile do mhilleadh, chun naomh-ainm Dé do mhaslú, ar</span>
<lb n="1822"/><span>mórán ócáidí agus ar fhíor-bheagán cúise, agus so go léir gan</span>
<lb n="1823"/><span>aon tairbhe, ní deirim dhon ainm do leónann sé, acht fós don</span>
<lb n="1824"/><span>cholann.  Sé an t-adhbhar é, imeasg dhá ndeintear do pheacaí, siad</span>
<lb n="1825"/><span>mionna, móide agus eascuiní an chuid is torthaighe dhíobh go léir.</span>
<lb n="1826"/><span>Do gheibheann an duine ólach aiteas i slogadh na dighe, agus an</span>
<lb n="1827"/><span>bithiúnach in ithe na feola do ghoideann sé.  Cédh'eadh, níl bíadh ná</span>
<lb n="1828"/><span>deoch ná éadach le faghail do bhárr mionn.  Ní leigheasaid aon ghalar</span>
<lb n="1829"/><span>do bhíonn ar an gcorp, agus ní shásuighíd aon cheann dá ain-mhiana;</span>
<lb n="1830"/><span>ar chor, an cheist do cuirtear 'sa Scribhinn diadha chun na bpeacach —</span>
<lb n="1831"/><span>sé sin, cad é an tairbhe do bhaineabhar ós na droch-bhearta, do thug</span>
<lb n="1832"/><span>indiu chun droch-críche sibh?  Go n-deireann sí [é sin understood?]</span>
<lb n="1833"/><span>go ro-chruinn do lucht na mionn, nuair a d'iarrfar ortha adhbhar.  (15)</span>
<lb n="1834"/><span>Ins na (16) peacaí gan áireamh, ná deárnaig sásamh ar bith ortha,</span>
<lb n="1835"/><span>agus do dhamnóchas iad chómh deimhnitheach le meisce nó bithiúntacht.</span>
<lb n="1836"/><span>Ar nós mar a dhéanfadh aon bheárna amháin slighe do bheithidheach chun</span>
<lb n="1837"/><span>foghla do dhéanamh ar ghort agus é 'ithe go cré, chómh iomlán agus dá</span>
<lb n="1838"/><span>mbeadh sé gan claidhe ná fál: mar a gcéadna oscaileóchaidh aon</span>
<lb n="1839"/><span>bheárna amháin, sé sin, aon mhór-locht amháin ar an anam slighe dhon</span>
<lb n="1840"/><span>diabhal chun dul isteach ann a dheagh-oibreacha go léir d'idiú agus</span>
<lb n="1841"/><span>flaitheas Dé do dhíth air.  (17) Dár n-dóigh, is nídh soiléir [é seo] — an</span></p>
<lb n="1842"/>
<lb n="1843"/><p><span>15 Nuair a deárfar iad — in the Manuscript — evidently the meaning is,</span>
<lb n="1844"/><span>when they'll be asked the cause.</span>
<lb n="1845"/><span>16 San — in the manuscript.</span>
<lb n="1846"/><span>17 Is it bheith do dhíth air — le fonn díthe ár n-anamhacha = For the destruction</span>
<lb n="1847"/><span>of souls</span>
<lb n="1848"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1849"/><p><span>teanga do mhasluigheas ainm árd-onóireach Dé 'sa tsaoghal so, do</span>
<lb n="1850"/><span>dhearbhuigheann dar an uile nídh do chruthaigh sé, agus do bheir do</span>
<lb n="1851"/><span>ghnáth droch-ghuidhe dhon chomharsain ná múscaileóchar í lá mór na</span>
<lb n="1852"/><span>h-aiseirghe, chun bheith a' tabhairt mola' agus glóire do Dhia go bráth.</span>
<lb n="1853"/><span>Ní mar sin a bheidh, acht nuair a chuirfidh an bás deire le sainnt,</span>
<lb n="1854"/><span>drúis, craos, calaois agus droch-bhearta eile, beid na mionna fós</span>
<lb n="1855"/><span>dá nglacadh, mar beidh an drong damanta ag tabhairt a mallachta</span>
<lb n="1856"/><span>dhá n-athaireacha agus dhá máthaireacha, don lá rugadh iad, do gach</span>
<lb n="1857"/><span>n-aon fé ndeara a mbeith damanta, agus do Dhia uile-chomhachtach</span>
<lb n="1858"/><span>féin 'cheann iad do chruthú riamh.</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>(Ní críoch.)</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>BAOIS AN t-SAOGHAIL SEO.</span></p>
<lb n="1863"/>
<lb n="1864"/><p><span>Atáim ag tuitim, ní h-ionnan a's riamh anois</span>
<lb n="1865"/><span>Mar sgáil gan mire, gan fuinneamh, gan rian, gan rith</span>
<lb n="1866"/><span>A ndeáigh gach turuis dá dtugas le mian mo chuirp</span>
<lb n="1867"/><span>D'fhágfad curtha 'na chonablach piast fá'n lic.</span>
<lb n="1868"/><span>Fáith mo thuirse nár thuigis go mbínn mar sin</span>
<lb n="1869"/><span>An tráth ba mhinic mé ar mire tar riaghlach cirt</span>
<lb n="1870"/><span>Gan tábhacht 'san ionad 'na bhfuilim ag triall anois</span>
<lb n="1871"/><span>Acht tábhairneach, imirtheach, tuillte de chliaithibh clis:</span>
<lb n="1872"/><span>Lucht ráis le mire ní fhuilingid srianta a's spuir</span>
<lb n="1873"/><span>A's táid ar buile, agus tuigsin a's ciall acu</span>
<lb n="1874"/><span>Ag trághadh 's ag tuitim go bhfuilid gach bliadhain dá dtig</span>
<lb n="1875"/><span>Mar bhláith na coille no luisne do shliabh 'na rith.</span>
<lb n="1876"/><span>D'fhás am' uiseannaibh uisge, a's do liath mo stuith</span>
<lb n="1877"/><span>Tháinig daille orm chuireas mé siar a's soir</span>
<lb n="1878"/><span>Tráith dom' fhurtacht ní tuigtear dom liaigh go bhfuil</span>
<lb n="1879"/><span>Is fearr ná tusa, A Mhic Mhuire, 's a Dhia atá ar neimh.</span></p>
<lb n="1880"/>
<lb n="1881"/><p><span>AN t-ATH. S. UA LOINGSIGH,</span>
<lb n="1882"/><span>Baile-an-Fheirteuraigh.</span>
<lb n="1883"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1884"/><p><span>SAIGHDIÚIR AG COMHRÁDH LE DIA.</span>
<lb n="1885"/><span>An t-Athair Risteárd Pléimeann d'aistrigh ó'n Iodálais.</span></p>
<lb n="1886"/>
<lb n="1887"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1888"/>
<lb n="1889"/><p><span>Cad chuige go bhfuilimíd chomh bodhar agus go bhfuil do ghuth</span>
<lb n="1890"/><span>chomh h-árd a Thighearna?  Cad chuige sinn chomh dall agus an solus</span>
<lb n="1891"/><span>ag taithneamh go láidir a's go fearseag uait ins gach aon bhall?</span>
<lb n="1892"/><span>Cad é an leathsgéal a bheidh le fághail againn lá an bhreitheamhntuis</span>
<lb n="1893"/><span>nuair a bheidh orainn freagart ins gach nídh dár thuguis dúinn?  Na</span>
<lb n="1894"/><span>tabharthaistí a thugan tú uait, ní thuigimíd a líonmhaire ná a bhflúirse.</span>
<lb n="1895"/><span>Nách comhgarach dúinn atáid siad?  Nách acrach againn?  Nách</span>
<lb n="1896"/><span>fuiriste iad do tharrac chughainn?  A Thighearna, a Athair ionmhuin, is</span>
<lb n="1897"/><span>tú is maith.  Is fíor an focal adubhairt an fáidh: táinís ag feuchaint</span>
<lb n="1898"/><span>an domhain; do chuiris saidhbhreas air i mórán slighte.  D'á mhéid é</span>
<lb n="1899"/><span>do mhaitheas, iseadh is mó ár gcionntacht.  Laistigh ionainn, i n-ár</span>
<lb n="1900"/><span>gcroidhe agus i n-ár n-aigne iseadh atá an daille agus an bodhradh</span>
<lb n="1901"/><span>go léir.  Tuigim anois é: níl againn ach cur chuige agus beidh an</span>
<lb n="1902"/><span>buadh againn ar olc an domhain.  Dá mb'áil linn é, níl bac orainn</span>
<lb n="1903"/><span>bheith sgurtha ó'n saoghal.  Tá neart do gach aon duine bheith saor</span>
<lb n="1904"/><span>go h-iomlán.  Ní ró dheacair é i n-aon chor.  Feuch, níl againn le</span>
<lb n="1905"/><span>déanamh ach an dúil sin i saidhbhreas do chaitheamh uainn.  Tosach na</span>
<lb n="1906"/><span>h-eagna iseadh é sin.  Ní beag san chun siothchána do thabhairt do</span>
<lb n="1907"/><span>náisiúnaibh an domhain agus chun suainis aigne do chur ar gach</span>
<lb n="1908"/><span>duine fé leith.  Ansan iseadh bheadh deire le cogadh, agus an ceart</span>
<lb n="1909"/><span>n-a lán réim ar fuid an domhain go léir.</span></p>
<lb n="1910"/>
<lb n="1911"/><p><span>Gabhan an saoghal so i n-ár gcoinnibh.  Isé an saoghal do chuir chun</span>
<lb n="1912"/><span>báis an Slánuightheoir ar chrann na croise.  Ní féidir linn i n-aon</span>
<lb n="1913"/><span>chor, d'á bhrígh sin, réidhteach a dhéanamh leis an saoghal.  Do thuig</span>
<lb n="1914"/><span>Naomh Eóin an méid sin go maith.  Ná tabhair grádh, ar seisean,</span>
<lb n="1915"/><span>do'n tsaoghal, ná dos na neithibh atá sa tsaoghal.  An t-é go mbíon</span>
<lb n="1916"/><span>a ghreann ar an saoghal aige, ní féidir dó creideamh ná dóchas ná</span>
<lb n="1917"/><span>carthanacht a bheith aige; agus go mór mór ní féidir dó grádh Dé a</span>
<lb n="1918"/><span>bheith aige.  Má thugan duine grádh do'n tsaoghal ní féidir dó grádh</span>
<lb n="1919"/><span>a thabhairt do'n Athair.  An t-é atá gan dúil i saidhbhreas, tugan sé</span>
<lb n="1920"/><span>druim lámh le strus an tsaoghail, an strus go bhféadfaidh an</span>
<lb n="1921"/><span>leomhan é dh'ithe agus na bithiunaigh theacht isteach agus é thógaint chun</span>
<lb n="1922"/><span>siubhail.  An t-é atá gan dúil i saidhbhreas cuirean sé uaidh gach</span>
<lb n="1923"/><span>droch-mhian; coisgean sé tosach an uilc.  Mar adeir an t-Aspol:</span>
<lb n="1924"/><span>Níl sa domhan ar fad ach dúil i sólás chorportha, dúil ins na neithibh</span>
<lb n="1925"/><span>a chítear agus uabhar na beatha.  Tá an saoghal so ag imtheacht agus</span>
<lb n="1926"/><span>gach sóghachas agus pléisiúr saoghaltha ag imtheacht leis.  Is mór an</span>
<lb n="1927"/><span>cheataighe agus is mór an toirmeasc a dheinean saidhbhreas do'n t-é</span>
<lb n="1928"/><span>gur mian leis dul isteach i ríoghacht na bhflathas.  Cuir uait mar sin</span>
<lb n="1929"/><span>an dúil mhór san i saidhbhreas agus cuirfir i n-áirithe dhuit féin an</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1930"/><p><span>t-áthas go léir i gcóir na síoruidheachta.  Mar adeir an t-Aspol:</span>
<lb n="1931"/><span>An t-é a dheinean réir Dé, fanan sé ann do shíor.</span></p>
<lb n="1932"/>
<lb n="1933"/><p><span>Sin é an bhochtanacht, an dealbhas a bhí ag na naoimh.  Agus ní</span>
<lb n="1934"/><span>h-é amháin go mbrisean sé gach ceangal, ach tugan sé solus dúinn</span>
<lb n="1935"/><span>i n-ár slígh chun Dé.  Bunchúis gach sobhailce iseadh é.  Do gealladh</span>
<lb n="1936"/><span>nídh mór dúinn, nídh atá thar na beartaibh ar fad; do gealladh dúinn</span>
<lb n="1937"/><span>sinn a bheith páirteach i nádúr Dé, i mbeatha Dé féin; ach is ar</span>
<lb n="1938"/><span>choingheall é.  Ní foláir dúinn a chur uainn an droch-dhúil a dheinean</span>
<lb n="1939"/><span>an t-anam do thruailliú.  Mar sin nuair a bheidh an aigne glan,</span>
<lb n="1940"/><span>beidh slígh ann dos na sobhailcíbh; an creideamh ar dtúis; an neart,</span>
<lb n="1941"/><span>an eagna agus an tuisgint.  Ó'n eagna thagan an gheanmnidheacht,</span>
<lb n="1942"/><span>an mheasardhacht, fíor-ghlaine aigne a's chuirp; ansan foidne,</span>
<lb n="1943"/><span>fadaraighe, fadfhulag, seasamhacht i ndílse, démhóidheacht, grádh do'n</span>
<lb n="1944"/><span>chomharsain, grádh do Dhia.  Ní gádh ughdarás na naomh chun deimhne</span>
<lb n="1945"/><span>bheith agum ar an méid sin.  Ná fuil beatha Chríost ós mo chomhair?</span>
<lb n="1946"/><span>Beó bocht ab eadh é agus gan áit aige go luighfeadh sé a cheann ann.</span>
<lb n="1947"/><span>Conus is féidir dom bheith am' Chríostuidhe i gceart, conus is</span>
<lb n="1948"/><span>féidir dom Críost leanmhaint, mara mian liom a shampla do ghlacadh</span>
<lb n="1949"/><span>agus do ghabháil le m-ais?  Bhí an dealbhas maith a dhóithin dó; nár</span>
<lb n="1950"/><span>chóir go mbeadh an dealbhas maith mo dhóithin domhsa ná fuil ionam</span>
<lb n="1951"/><span>ach peacach bocht suarach gan áird.  Tá urraim agum dod' bhochtanacht,</span>
<lb n="1952"/><span>a Íosa; tá greann agum uirthi.  Ní fhéadfainn go deo áthas a bheith</span>
<lb n="1953"/><span>orm i gceart mara mbeidh sí agum mar a bheadh céile mo chléibh.</span></p>
<lb n="1954"/>
<lb n="1955"/><p><span>Do thuig Naomh Proinséas an méid sin go h-álainn; do thugais</span>
<lb n="1956"/><span>dom, a Thighearna, moladh leat go deo, é thuisguint, leis.  Tagadh</span>
<lb n="1957"/><span>an dealbhas orm nuair is toil leat é; sa méid n-ar toil leat é, ar</span>
<lb n="1958"/><span>an gcuma n-ar toil leat é; go sgaoilidh sé mé ó gach ceangal; go</span>
<lb n="1959"/><span>gcuiridh sé isteach am' chroidhe misneach nách féidir a chlaoidh.</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>A Dhia, bím i gcruadhtan go minic a's tagan cathana orm ó'n</span>
<lb n="1962"/><span>áirseoir; ach is ar slígh na saoirse atáim ag siubhal.  Is ort-sa atá</span>
<lb n="1963"/><span>mo sheasamh; is tú a chabhruighean liom.  Is tú atá ag glaodhach orm.</span>
<lb n="1964"/><span>Cheapas go mbeadh an sgéal ag dul i ndeacaracht orm; ach is</span>
<lb n="1965"/><span>amhlaidh ataoin tú ag réidhteach dom, ar gach aon tsaghas cuma.</span>
<lb n="1966"/><span>Cad é mar lá, * an lá a chuas fé láimh easbuig!  Ní raghaidh sé as</span>
<lb n="1967"/><span>mo chuimhne go deo.  Do bhronn sé orm tiodhlaicí ó'n Sprid Naomh.</span>
<lb n="1968"/><span>Tháinig atharú mór orm.  Is tú, a Thighearna, a bhí ag bronnadh na</span>
<lb n="1969"/><span>ngrást orm; is tú a dhein duine nua dhíom.  Is tú a bhí am' chomáint</span>
<lb n="1970"/><span>ar an slígh chóir.  Mheasas riamh nár bheag do'n duine chun beatha</span>
<lb n="1971"/><span>foghanta chaitheamh, a mhuinighin a bheith aige go láidir asat-se, aigne</span>
<lb n="1972"/><span>ghlan shimplidhe gan chaime a bheith aige, greim do bhreith ar do láimh</span>
<lb n="1973"/><span>go h-umhal, leogaint duit é sheoladh go ceannsa.  Sin mar atá sé.</span>
<lb n="1974"/><span>Ní gádh d'aon naomh é chur i n-iúl dom feasta.  Tá taithighe déanta</span>
<lb n="1975"/><span>agam féin de.  Bead dílis duit, a Thighearna, bead dílis duit</span>
<lb n="1976"/><span>go bás.</span></p>
<lb n="1977"/>
<lb n="1978"/><p><span>1 Abrán 29, 1915.  Do marbhuigheadh sa chogadh mhór é 21 Oct., 1915.</span>
<lb n="1979"/><span>Iósúé Borsaí ab ainim do.  Colloqui an ainim atá ar an leabhar Iodálais.  Tá</span>
<lb n="1980"/><span>sé le fághail i mBéarla leis.  A soldier's confidences with God.  Fuaras</span>
<lb n="1981"/><span>cead ó'n a mháthair an comhrádh d'aistriú.</span>
<lb n="1982"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1983"/><p><span>GUIDHE ÉIREANN CHUN CROIDHE RÓ-NAOMHTHA ÍOSA CRÍOST.</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>A Chroidhe Ró-naomhtha Íosa Chríost</span>
<lb n="1986"/><span>A Chroidhe na dtruaighmhéil, Chroidhe na dtruaigh:</span>
<lb n="1987"/><span>Cheart-Lár na dtrócaire Dé síorruidhe,</span>
<lb n="1988"/><span>Dár dtárrtháil déan id ghrádh dhúinn deabhaidh.</span></p>
<lb n="1989"/>
<lb n="1990"/><p><span>A Chroidhe na gCroidhe, a's Croidhe na ngrádh</span>
<lb n="1991"/><span>Do ghlac chughat féin 'ar ndaondacht n-umhal,</span>
<lb n="1992"/><span>A's thoirbhir í — chun bídh — chun dighe:</span>
<lb n="1993"/><span>Arán ár lae fé spéir 'nár siubhal.</span></p>
<lb n="1994"/>
<lb n="1995"/><p><span>Athchuingmíd Ort tréd ghrádh-sin dúinn,</span>
<lb n="1996"/><span>Tré uile bhraon dhoirt tú ast Chroidhe,</span>
<lb n="1997"/><span>Ar son an domhain 'sa chlann a's chlann:</span>
<lb n="1998"/><span>Scaoil Éire saor — Lán saor léd righe.</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>A Chroidhe Ró-naomhtha Íosa Chríost</span>
<lb n="2001"/><span>Thuirling ó neimh le teasghrádh Dé</span>
<lb n="2002"/><span>Do chur 'na las' i gcroidhthibh nglas',</span>
<lb n="2003"/><span>I gcroidhthibh gcruadh' ar aghaidh na gcré:</span></p>
<lb n="2004"/>
<lb n="2005"/><p><span>Faduigh, faduigh an teine-sin</span>
<lb n="2006"/><span>I n-uchtaibh fuar' ar fuaid an domhain,</span>
<lb n="2007"/><span>As líon iad suas léd spiorad féin</span>
<lb n="2008"/><span>Le creideamh, grádh, le dóigh, deaghfhonn.</span></p>
<lb n="2009"/>
<lb n="2010"/><p><span>A Íosa Chríost do ghlac ort féin</span>
<lb n="2011"/><span>Ár gcorp-sa dtláith, ár bhfuil, ár bhfeóil,</span>
<lb n="2012"/><span>Chun sinn ó dhaoirse Shátain shaor,</span>
<lb n="2013"/><span>A's leat dod shaoirse shéanmhair sheól:</span></p>
<lb n="2014"/>
<lb n="2015"/><p><span>Athchuingmíd ort tréd thruaigh-sin Chroidhe</span>
<lb n="2016"/><span>Lér thuirling tú chun ár dtárrthál,</span>
<lb n="2017"/><span>Clann Éireann 's bhfuil de chlainn fé chruadhas</span>
<lb n="2018"/><span>Ó shluaighthibh ifrinn 'ndiu sábháil.</span></p>
<lb n="2019"/>
<lb n="2020"/><p><span>Ár nguidhe glac í — ár nguidhe as croidhe</span>
<lb n="2021"/><span>A Dhia na ngrás tréd Chríost leat féin</span>
<lb n="2022"/><span>'Scaoil Éire saor, glan saor léd righe,</span>
<lb n="2023"/><span>buadh go bráth fed ghréin.</span></p>
<lb n="2024"/>
<lb n="2025"/><p><span>AN t-ATHAIR CLEMENT, Ó.D.C.</span>
<lb n="2026"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="2027"/><p><span>AN DÁ BHÓTHAR.</span>
<lb n="2028"/><span>(Richter da chéad-scríobh i nGearmáinis é.)</span></p>
<lb n="2029"/>
<lb n="2030"/><p><span>(Aistriúchán.)</span></p>
<lb n="2031"/>
<lb n="2032"/><p><span>Oidhche chinn bliadhna a bhí ann.  Bhí seanduine i n-a sheasamh ag</span>
<lb n="2033"/><span>fuinneóig.  D'fhéach sé go dubhchroidheach ar an spéir diamhair guirm i</span>
<lb n="2034"/><span>n-a raibh réalta solusmhara ar nós na mbán-lil a bhíonn ag snámh</span>
<lb n="2035"/><span>ar bharr locha chiúin ghléghil.  Ar ball d'iompuigh sé a shúile ar an</span>
<lb n="2036"/><span>dtalamh agus go deimhin féin is ar éigin bhí ar shliocht Ádhaimh, agus</span>
<lb n="2037"/><span>iad uile ag chur díobh go tiugh fé dhéin na huagha, duine ba lugha</span>
<lb n="2038"/><span>dóchas 'ná é féin.</span></p>
<lb n="2039"/>
<lb n="2040"/><p><span>Bhí trí fichid stad de'n turas curtha dhe ceana aige, agus ní</span>
<lb n="2041"/><span>raibh d'á bharr aige acht mearbhall aigne agus cathughadh.  Bhí a</span>
<lb n="2042"/><span>shláinte loitithe, a aigne gan éirim, a chroidhe buaidheartha, agus gan</span>
<lb n="2043"/><span>sólás ar bith aige i ndeireadh a shaoghail.  Chonnaic sé i n-aisling</span>
<lb n="2044"/><span>laetheanta a óige, agus tháinig chum cuimhne dó an lá solamhanta úd</span>
<lb n="2045"/><span>'nuair a chuir a athair i mbéal dhá bhóthar é.  Do sheol ceann de sna</span>
<lb n="2046"/><span>bóithribh na daoine i dtreó tíre i n-a raibh suaimhneas, solus agus</span>
<lb n="2047"/><span>flúirseacht, agus i n-a dteannta sain ceol bog binn na n-amhrán</span>
<lb n="2048"/><span>le cloisint ar a fuaid.  Maidir leis an mbóthar eile is amhlaidh</span>
<lb n="2049"/><span>thugadh sé lucht taistil isteach i bpluais doimhin, diamhair dorcha agus</span>
<lb n="2050"/><span>gan breith ag aoinne ar theacht amach aisti.  Nimh a bhí i sna</span>
<lb n="2051"/><span>struthánaibh ann i n-inead uisce, agus naithreacha nimhe ag siosarnaigh</span>
<lb n="2052"/><span>agus ag snámh is gach aon bhall.</span></p>
<lb n="2053"/>
<lb n="2054"/><p><span>Do thóg sé a cheann, agus a lámha i n-áirde, do scread sé</span>
<lb n="2055"/><span>le neart bróin:  “Fill orm, a óige,” ar seisean, “a athair, cuir</span>
<lb n="2056"/><span>arís mé i mbéal an dá bhothar go bhféadad an ceann tuathail a</span>
<lb n="2057"/><span>sheachaint.”  Acht forior bhí an óige caithte aige, agus a athair</span>
<lb n="2058"/><span>imthighthe ar shlighe na fírinne.</span></p>
<lb n="2059"/>
<lb n="2060"/><p><span>Chonnaic sé soillse neamh-shocra fánacha ag foluamhain os cionn</span>
<lb n="2061"/><span>dubh-mhong, agus annsain d'imthighidís as radharc.  B'shin iad</span>
<lb n="2062"/><span>laetheanta saoghail gan crích.  Connacthas dó réalt ag gluaiseacht</span>
<lb n="2063"/><span>tríd an spéir, agus ag dul i bhfolach fé scáth an dorchadais.  B'shin</span>
<lb n="2064"/><span>é a dhalta féin é; ba thairgne i mbeo air, an scéal ar fad, agus</span>
<lb n="2065"/><span>cealgadh agus brúigheadh a chroidhe le brón agus cathughadh, acht bhí sé</span>
<lb n="2066"/><span>fuar aige bheith ag caoi.  Chuimhnigh sé annsain ar na comráduithibh bhí</span>
<lb n="2067"/><span>aige le linn a óige, lucht a chomh-aimsire.  Bhíodar uile tar éis</span>
<lb n="2068"/><span>subhailcí do chleachtadh, agus a ndúthracht do chaitheamh i ndeagh-shaothar,</span>
<lb n="2069"/><span>agus bhíodar fé réim, fé shéan agus fé mhaise an oidhche Chaille seo.</span>
<lb n="2070"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="2071"/><p><span>Do bhuail an clog i gcloigthigh an teampuill, agus chuir a ghlór</span>
<lb n="2072"/><span>i gcuimhne dhó an grádh a bhí ag a athair agus a mháthair dó féin, a</span>
<lb n="2073"/><span>mac míoádhmharach.  An oileamhaint fuair sé uatha agus na paidreacha</span>
<lb n="2074"/><span>bhí ráidhte aca thar a chionn cuireadh ar a shúilibh dó iad.  Do ghaibh</span>
<lb n="2075"/><span>náire agus aithreachas é agus ní leomhadh sé a shúile d'árdughadh chum</span>
<lb n="2076"/><span>na bhflaitheas mar ar áitreabh a Athair.  Bhí frasa deor le n-a shúilibh</span>
<lb n="2077"/><span>agus é ag éigheamh go doilgheasach:  “Fillidh orm a laetheanta m'óige</span>
<lb n="2078"/><span>fillidh orm.”</span></p>
<lb n="2079"/>
<lb n="2080"/><p><span>Agus d'fhilleadar, mar ní raibh ann acht aisling; deineadh</span>
<lb n="2081"/><span>taidhbhreamh dhó agus é i n-a shuan Oidhche Chaille.  Bhí sé fós i mbláth</span>
<lb n="2082"/><span>na hóige, agus ní raibh de bhunadhas leis an scéal acht amháin a lochta</span>
<lb n="2083"/><span>féin.</span></p>
<lb n="2084"/>
<lb n="2085"/><p><span>Ghaibh sé buidheachas le Dia go dúthrachtach gurbh leis an aimsear</span>
<lb n="2086"/><span>fós, agus ná deaghaidh sé isteach 'sa phluais doimhin dorcha úd.  Bhí</span>
<lb n="2087"/><span>sé ceaduighthe dó triall fé dhéin na tíre i n-a raibh suaimhneas agus</span>
<lb n="2088"/><span>toradh na sláinte go fairsing.</span></p>
<lb n="2089"/>
<lb n="2090"/><p><span>Agus sibh-sé atá fós i mbéal doruis bhur saoghail, i mborradh</span>
<lb n="2091"/><span>agus i mbláth na hóige agus nach eol daoibh an treo i n-a ngeobhadh</span>
<lb n="2092"/><span>sibh, mura mbeidh ciall agaibh, beidh cuimhne agaibh.  Má ghabhann sibh</span>
<lb n="2093"/><span>an chonair thuathail, nuair a thiocfaidh an t-aos oraibh, agus sibh ag</span>
<lb n="2094"/><span>tuitim i gceann bhur gcos ar an sliabh uaigneach, éighfidh sibh go</span>
<lb n="2095"/><span>truaighbhéalach, acht bheidh bhur ngnó i n-aistear agaibh:  “A laetheanta</span>
<lb n="2096"/><span>m'óige, fillidh orm.”</span></p>
<lb n="2097"/>
<lb n="2098"/><p><span>DONNCHADH Ó LOÍNGSIGH.</span>
<lb n="2099"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="2100"/><p><span>BHÉNÍ CREATOR SPÍRITUS.</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="2103"/>
<lb n="2104"/><p><span>Tig chughainn, a Spioraid Chruthuightheóir,</span>
<lb n="2105"/><span>'Nár n-intinn déan duit áit comhnuidhe,</span>
<lb n="2106"/><span>Ár n-uchta líon le grás le grádh,</span>
<lb n="2107"/><span>Le drucht ó neamh — lee h-uile bhrigh.</span></p>
<lb n="2108"/>
<lb n="2109"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2110"/>
<lb n="2111"/><p><span>Thú ar a dtugtar Coimirctheóir,</span>
<lb n="2112"/><span>Ó Dhia Ró-árd an tabhartas glé,</span>
<lb n="2113"/><span>An ceann-sruth beo — bith — theine — grádh,</span>
<lb n="2114"/><span>As balsam buadh' d'on anam fé.</span></p>
<lb n="2115"/>
<lb n="2116"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="2117"/>
<lb n="2118"/><p><span>Spioraid na ngrásta — seacht 'na ngné,</span>
<lb n="2119"/><span>Tú méar deas-láimhe láidre Dé,</span>
<lb n="2120"/><span>An té do gheall an Críost chur chughainn,</span>
<lb n="2121"/><span>Ceart Dé d'on Domhan tréd neart do mhúin.</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>Dár gcolnaibh is tú grian a's spéir,</span>
<lb n="2126"/><span>Léd ghrádh líon suas ár gcliabh go léir,</span>
<lb n="2127"/><span>Daingnigh a bhfuil 'nár gcorp gan brigh,</span>
<lb n="2128"/><span>Léd Spiorad tréan — léd neart shíorraidhe.</span></p>
<lb n="2129"/>
<lb n="2130"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2131"/>
<lb n="2132"/><p><span>Ár namha ruag i bhfad uainn i-gcéin,</span>
<lb n="2133"/><span>Do shíoth — bíodh sí — ar ball 'nár meodhan,</span>
<lb n="2134"/><span>Mar sin féd threóir bímís lán-shaor</span>
<lb n="2135"/><span>Ó uile olc 'nár dtriall fé'n spéir.</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2138"/>
<lb n="2139"/><p><span>Tabhair eólas ar an Athair dhúinn,</span>
<lb n="2140"/><span>'S ar Íosa Críost — an Slánuightheóir,</span>
<lb n="2141"/><span>Le creideamh lán san dTríonóid — tríoth</span>
<lb n="2142"/><span>Le linn ár dtriall ar ríoghacht na nglóir.</span></p>
<lb n="2143"/>
<lb n="2144"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="2145"/>
<lb n="2146"/><p><span>Do Dhia an t-Athair glóir a's buadh,</span>
<lb n="2147"/><span>'S d'a Éingein Críost ó'n uaigh 'na brigh,</span>
<lb n="2148"/><span>'S duit Spiorad Naomh ár gcoimhéadhóir,</span>
<lb n="2149"/><span>Ó shaoghal go saoghal go réim síorraidhe.</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>AN t-ATHAIR CLEMENT, Ó.D.C.</span>
<lb n="2152"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="2153"/><p><span>GAEDHEALG I LEABHRAGÁN AN VATICAN.</span></p>
<lb n="2154"/>
<lb n="2155"/><p><span>A mbliain a 1789 scríobh an t-Athair Séarlas Ó Conchubhair, D.D.</span>
<lb n="2156"/><span>(“Columbanus”), dá athair:  “Is féidir liom a dhearbhú anois nach</span>
<lb n="2157"/><span>bhfuil i leabhragán an Vatican fiú aon láimhsgríbhinn Gaedhilge amháin,</span>
<lb n="2158"/><span>óir bíodh a's nach bhfacas an clár tá focal prealáid árd-chéimigh</span>
<lb n="2159"/><span>agam air .i. Mgr. Reggi, Coimeádaidhe an Leabhragáin.”  Deir</span>
<lb n="2160"/><span>sé go ndearna sé scrúdú ar chlár na leabhragán Vallicelli, Barberini</span>
<lb n="2161"/><span>(atá anois 'sa Vatican), Angelica, Minerva, Corsini, Imperiali</span>
<lb n="2162"/><span>agus Chigi, agus tá an teisdeas céadna aige fútha go léir.  (Cf.</span>
<lb n="2163"/><span>Seven Hills Magazine — Volume III. — p. 260.)</span></p>
<lb n="2164"/>
<lb n="2165"/><p><span>Chó fada agus is féidir liom a fheiceáil, is fíor dó.  Níl aon</span>
<lb n="2166"/><span>láimhsgríbhinn Gaedhilge ann, gidh go bhfuil a lán 'sa script Gaedhealach,</span>
<lb n="2167"/><span>go h-áirithe 'sa mbailiú Palaitíneach.  I gcroinic Marianus Scotus</span>
<lb n="2168"/><span>(Pal. Lat. 830) tá gluaiseanna Gaedhilge.  Táid i gcló 'sna</span>
<lb n="2169"/><span>Monumenta Germaniae Historica, agus cúpla aca ag Mighne</span>
<lb n="2170"/><span>(Patrologia Latina) freisean.  Ag Pal. Lat. 68 (i script Gaedhealach</span>
<lb n="2171"/><span>uilleannach) tá gluais ag Edilberict mac Berictsridi, leathanach</span>
<lb n="2172"/><span>a 46:  “Et quis adnuntiavit domino meo .i. ac si dic.  Badeth-bir</span>
<lb n="2173"/><span>do cini fesed personam meam minimam …”  An Gaedhealg</span>
<lb n="2174"/><span>na focla do-thuigse?</span></p>
<lb n="2175"/>
<lb n="2176"/><p><span>Deir Tomás Dáibhis (Prose Writings ed. T. W. Rolleston — “The</span>
<lb n="2177"/><span>Library of Ireland,” p. 226 bun) go bhfuil beatha Aodha Uí Néill</span>
<lb n="2178"/><span>“i Láimhsgríbhinn Gaedhilge 'sa Vatican,” ach ní deir sé a thuille</span>
<lb n="2179"/><span>faoi agus ní fheicim rian den bheatha seo i gclár coda ar bith den</span>
<lb n="2180"/><span>Vatican.  Is dócha gur fé Leabhar Thaidhg Uí Chianáin (a bhí an uair sin</span>
<lb n="2181"/><span>i gColáiste San Isidóir) a bhí sé ag smaoineadh.</span></p>
<lb n="2182"/>
<lb n="2183"/><p><span>Tá cúpla gluais Gaedhilge (den 17adh aois) ar Láimhsgríbhinn</span>
<lb n="2184"/><span>Goticach de Scótus ag coinbhint San Francesco della Ripa 'sa</span>
<lb n="2185"/><span>Róimh.</span></p>
<lb n="2186"/>
<lb n="2187"/><p><span>I gColáiste San Isidóir atá an litir seo leanas.  An</span>
<lb n="2188"/><span>Bonaventura ó Conchubhair a sgríobh í, ba Scótista mór é.  Scríobh</span>
<lb n="2189"/><span>sé beatha Scótus i Laidin.  Mhúin sé i roinnt áit 'sa nGearmáin.</span></p>
<lb n="2190"/>
<lb n="2191"/><p><span>An fear chun a sgríobhtar é, 'sé seanchaidhe cliúmhail na naomh</span>
<lb n="2192"/><span>nGaedhealach é.</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>An fear ar a bhfuil trácht 'sa litir, fuair sé bás i nGeanua fé</span>
<lb n="2195"/><span>chliú na naomhthachta.  Tosnuigheadh ar phroiseas a bheannacháilte i</span>
<lb n="2196"/><span>gcúirt Áirdeasbuig Geanua agus tá fresco de 'sa gcóir i</span>
<lb n="2197"/><span>dteampall na bProinseascánach 'sa gcathair sin.  Tá beatha de i</span>
<lb n="2198"/><span>sean-leabhar Ollandaise, gur cuireadh aistriú ar chuid de i bhFraincis.</span>
<lb n="2199"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="2200"/><p><span>[Mo bhuidheachas don Ath. Lúcás ó Carraigh, O.F.M., i gColáiste</span>
<lb n="2201"/><span>San Isidóir do thaisbeáin an litir dom agus do thug an t-eolus sin</span>
<lb n="2202"/><span>thuas dom. — P. E. Mac Fh.]</span></p>
<lb n="2203"/>
<lb n="2204"/><p><span>['San druim] Reu. Adm m. P. P. Joanni Colgano. S.</span>
<lb n="2205"/><span>… [Rud éigean imthighthe 'sa dtaoibh] … Jubilato et Comissario</span>
<lb n="2206"/><span>… ria transmarina</span>
<lb n="2207"/><span>… morum ett.</span></p>
<lb n="2208"/>
<lb n="2209"/><p><span>Ad S. Antonii. Louanium</span>
<lb n="2210"/><span>['San aghaidh]</span></p>
<lb n="2211"/>
<lb n="2212"/><p><span>A Athair onór.,</span></p>
<lb n="2213"/>
<lb n="2214"/><p><span>As adhbhal an luthgháire do chuir oram a chlos bhur mbeith ar</span>
<lb n="2215"/><span>bhisioch; atá súil le Día agam go léigfe dhúinn thú go fóill dochum a</span>
<lb n="2216"/><span>ghlóire féin agus seirbhísi na tíre boichte.  Do cheangail an tAthair</span>
<lb n="2217"/><span>Míchel ó Duibhinn díom ar na laethibh sul fúair bás, sgríobhadh chugaibh</span>
<lb n="2218"/><span>comh luath agus do ghoirfeadh Día air as an deóraigheacht sa da iarraidh</span>
<lb n="2219"/><span>oraibh guidhe air agus sgéla don Prouinsi ar a bhás.  Do fuair an</span>
<lb n="2220"/><span>t-athair maith bás an .6. lá don mhí so.  Do bhí a chorp ó mheadhón</span>
<lb n="2221"/><span>lae Díardaoin gan adhlacadh go ceann trí nuaire d'oidhche Dhomhnaigh</span>
<lb n="2222"/><span>agus é do ghnáth ar feadh na ré é sin ag sírdhenamh mirbhuileadh, ní</span>
<lb n="2223"/><span>bhfuil cinneadh ar nuimhir na ccláiríneach agus na mbacach do fúair</span>
<lb n="2224"/><span>a siobhal ar a thomba, iomad dall a radharc, boghair a néisteacht,</span>
<lb n="2225"/><span>balbháin a nurlabhra, lucht luibhre agus gach sóirt oile aicíde á</span>
<lb n="2226"/><span>sláinte do dhíbir na deamhuin as iliomad do chorpaibh, atá go fóill</span>
<lb n="2227"/><span>ag greamughadh do na neithibh sin agus atá súil aguinn go ndiongna</span>
<lb n="2228"/><span>neithe as mó, ní facus lé fada méd na honóra do righneadh na</span>
<lb n="2229"/><span>thimcheall iná méd na lúthghára atá ar úaislibh agus ar phobal na</span>
<lb n="2230"/><span>háitesi a shamhuil dóirchisde dfaghail. gidheadh do bhrígh gur ghoill go</span>
<lb n="2231"/><span>mór ar an díabhal a nuiriod sin onóra dfaghail do shearbhónta Dé</span>
<lb n="2232"/><span>agus go bhfacha go raibh ag sáruidheacht mhórán dá raibh na sheilbh féin,</span>
<lb n="2233"/><span>do chuir dfíachaibh ar neach éigin coinnealbháite a ínnsin go raibh an</span>
<lb n="2234"/><span>t-athair Michél na eithricceach go beith a naois chúig mblíaghan dég</span>
<lb n="2235"/><span>dó agus gur ab mun am sin dó baisteadh é.  Agus fós gur bh</span>
<lb n="2236"/><span>eithriccigh a athair agus a mháthair agus an treabh dá raibh: do ghoill</span>
<lb n="2237"/><span>an ní so go mór oram agus ar an ord go hiomlán, dó bhrígh nach</span>
<lb n="2238"/><span>beag súaireach an spot ar neach san tírsi a bheith na eithriceach nó a</span>
<lb n="2239"/><span>aithre do bheith amlaidh.  Uime sin atáim ag iarraidh mar athchuinge</span>
<lb n="2240"/><span>oruibh dithchioll do dhénamh ar an fírinne do chur na háit féin as</span>
<lb n="2241"/><span>deacair nach bhfuilid bráithre nó daoíne saoghalta san áitsin agá</span>
<lb n="2242"/><span>bhfuil eólas ar Mhíchél agus ar a aithribh re ar féidir an fhírinne do</span>
<lb n="2243"/><span>sgríobhadh fá na lámhuibh agus a cur chugamsa gus an áit so do béra</span>
<lb n="2244"/><span>so sólás mór dúaislibh na háitesi eidir chill agus túaith.  {Do sgríobh</span>
<lb n="2245"/><span>an t-Athair Ualentinus chugam as Ruremont go raibh an t-Athair</span>
<lb n="2246"/><span>Fróinsías Mágrúaire dá iarraidh mar chompanach leis san Róimh nach</span>
<lb n="2247"/><span>measann sibhsi go dtiocfa sin lé na sláinte nó gur … mar</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="2248"/><p><span>chompánach maith … comurson nó leithreacha … daingne</span>
<lb n="2249"/><span>ag Próinsías do dhéna maith éigin san Róimh.  Gidheadh ní mór dhó</span>
<lb n="2250"/><span>dithchioll do dhénamh gan Lúcás dfaghail sgél ar a bheith ag tríall ann</span>
<lb n="2251"/><span>do bhrígh go ttairgfeaidh an uile toirmeasca [?] do chara [?] air</span>
<lb n="2252"/><span>deagla go bhfuigheadh an Párda fios na neithe do righne sé ar mbeith</span>
<lb n="2253"/><span>do Próinsías cheana san Róimh do chúalas gur cuireadh [?] an</span>
<lb n="2254"/><span>blacach do bhí annsin ar siobhal da math toil libh athair maith</span>
<lb n="2255"/><span>muinnteirdhe [?] dhamh [?] atá íar gcríochnughadh [?] a sdúidéir [?]</span>
<lb n="2256"/><span>san Róimh do ghairm na ionad [?] .i. an t-Athair Eoghan [?]</span>
<lb n="2257"/><span>ó Callannáin ógánach foghlamtha fíormhaith agus duine as íarmhaire [?]</span>
<lb n="2258"/><span>agus as fearr ánachuir [?] dá bfacus do fuil [?] na Muimhneach</span>
<lb n="2259"/><span>… do chum bur leitreacha seicréideacha do sgriobhadh gach a</span>
<lb n="2260"/><span>mhionca dá mbeith pairmeasg [?] oraibh féin ás a chionn sin ní bheith lé</span>
<lb n="2261"/><span>radha [?] ag na muimhneachaibh [?] nach bhfaghann aoidneach [?] dhiobh</span>
<lb n="2262"/><span>féin … ar an ní so go lúath.  Dáimean [?] barrach san [?]</span>
<lb n="2263"/><span>Róimh, agus [?] atá Lúcás ag íarraidh áite me [?] Ui Maolmhuaidh</span>
<lb n="2264"/><span>do thabhairt dó.} Lór acht bhur gcomairce ar an trionóid mar as</span>
<lb n="2265"/><span>mian le</span></p>
<lb n="2266"/>
<lb n="2267"/><p><span>Bhur macín táirnusoch</span></p>
<lb n="2268"/>
<lb n="2269"/><p><span>Bona ua Conchobhair.</span></p>
<lb n="2270"/>
<lb n="2271"/><p><span>Genuae ex S. Monte</span>
<lb n="2272"/><span>15 Junii 1642</span></p>
<lb n="2273"/>
<lb n="2274"/><p><span>[An chuid idir slabhraidhibh, tá sé sgriosta amach go trom, agus</span>
<lb n="2275"/><span>an áit i n-a fágtar puncanna tá roinnt focal nach féidir liom a</span>
<lb n="2276"/><span>dhéanamh amach.  Tá freagra ann ón Cholgánach, as Laidin, ag</span>
<lb n="2277"/><span>dearbhú nárbh eithricigh an t-Ath.  Mícheál ná a mhuinntir.]</span></p>
<lb n="2278"/>
<lb n="2279"/><p><span>PÁDRAIG ERIC MAC FHINN.</span>
<lb n="2280"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="2281"/><p><span>FACHTNA NAOMHTHA.</span></p>
<lb n="2282"/>
<lb n="2283"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="2284"/>
<lb n="2285"/><p><span>Bhí Fachtna Naomhtha,</span>
<lb n="2286"/><span>An mongach léigheanta,</span>
<lb n="2287"/><span>I n-aodhaire ar mhanachaibh,</span>
<lb n="2288"/><span>I Maol an Fháidh</span>
<lb n="2289"/><span>Ba naomhtha a cháil</span>
<lb n="2290"/><span>'S a bhéasa beatha cirt.</span>
<lb n="2291"/><span>Tháinig ó Dhia</span>
<lb n="2292"/><span>Teachtaire dian</span>
<lb n="2293"/><span>A's thug sé a theachthaireacht:</span>
<lb n="2294"/><span>“Ní foláir imtheacht</span>
<lb n="2295"/><span>Na h-áird ó dheas,</span>
<lb n="2296"/><span>A mhongaigh bheannuighthe.</span></p>
<lb n="2297"/>
<lb n="2298"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="2299"/>
<lb n="2300"/><p><span>Chím árd sgoil shuairc,</span>
<lb n="2301"/><span>Chím óga uaisle</span>
<lb n="2302"/><span>Ó'n Eóruip baillighthe</span>
<lb n="2303"/><span>Ag fághail sgolaídheachta</span>
<lb n="2304"/><span>Ó fháigíbh díachta</span>
<lb n="2305"/><span>Ar rinn Ros Ailithre.</span>
<lb n="2306"/><span>Chím Fachtna Naomhtha</span>
<lb n="2307"/><span>Amuich i n' aonar,</span>
<lb n="2308"/><span>Fé bhrágaid caraige,</span>
<lb n="2309"/><span>Ag guidhe go cruaidh</span>
<lb n="2310"/><span>Chun Dé atá thuas</span>
<lb n="2311"/><span>An tréad do thearmain.</span></p>
<lb n="2312"/>
<lb n="2313"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="2314"/>
<lb n="2315"/><p><span>Lá gealáin —</span>
<lb n="2316"/><span>Spéir ghlan árd —</span>
<lb n="2317"/><span>Sámh an fharaige.</span>
<lb n="2318"/><span>Fachtna ar a ghlúinibh.</span>
<lb n="2319"/><span>Deóra 'n-a shúilibh.</span>
<lb n="2320"/><span>Luas 'n-a mheanamna.</span>
<lb n="2321"/><span>“A Dhia na bhfeart</span>
<lb n="2322"/><span>Do dhealbhuig neamh,</span>
<lb n="2323"/><span>Grian agus leathan-mhuir,</span>
<lb n="2324"/><span>Beir leat saor</span>
<lb n="2325"/><span>Ó chleasaibh an tsaoghail</span>
<lb n="2326"/><span>Mo thréad beag leanbh-sa!”</span></p>
<lb n="2327"/>
<lb n="2328"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="2329"/>
<lb n="2330"/><p><span>Do ghluais an lá.</span>
<lb n="2331"/><span>Níór mhothuigh an fháig</span>
<lb n="2332"/><span>An uain ar atharach</span>
<lb n="2333"/><span>Gur eirigh gaoth,</span>
<lb n="2334"/><span>'S go dtáinig foth bhraon</span>
<lb n="2335"/><span>Anuas sa bhathas air,</span>
<lb n="2336"/><span>“Moladh le Dia!”</span>
<lb n="2337"/><span>A's siúd chun riain</span>
<lb n="2338"/><span>An naomh, ó'n mbagairt sin,</span>
<lb n="2339"/><span>Gan stad gan staonadh</span>
<lb n="2340"/><span>Go raibh sé i n' aonar</span>
<lb n="2341"/><span>Istig i n' aragal.</span></p>
<lb n="2342"/>
<lb n="2343"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="2344"/>
<lb n="2345"/><p><span>Do las na spéartha —</span>
<lb n="2346"/><span>“A Thighearna saor sinn!”</span>
<lb n="2347"/><span>Do phléasg an tóirthneach.</span>
<lb n="2348"/><span>Do ghluais an clagar</span>
<lb n="2349"/><span>Anuas, ag greadadh</span>
<lb n="2350"/><span>Fuinneóg a's dóirse.</span>
<lb n="2351"/><span>“Ó, Dia le m'anam!”</span>
<lb n="2352"/><span>Adubhairt an t-easbog,</span>
<lb n="2353"/><span>“Do dheineas dearamad!</span>
<lb n="2354"/><span>D'fhágas am dhiaigh,</span>
<lb n="2355"/><span>Amuich ar an bhfiara,</span>
<lb n="2356"/><span>Leabhar an aifrinn!”</span></p>
<lb n="2357"/>
<lb n="2358"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="2359"/>
<lb n="2360"/><p><span>Do lean an t-éirleach.</span>
<lb n="2361"/><span>Bhí Fachtna Naomhtha</span>
<lb n="2362"/><span>Go buartha i n-aigine.</span>
<lb n="2363"/><span>Do loitfí an Leabhar,</span>
<lb n="2364"/><span>Ní fágfí beann</span>
<lb n="2365"/><span>Gan leigheadh gan stracadh dhe,</span>
<lb n="2366"/><span>Do bheadh an chualacht</span>
<lb n="2367"/><span>Ar maidin go h-uaigneach</span>
<lb n="2368"/><span>Gan ídhbirt bheannuighthe.</span>
<lb n="2369"/><span>Ní nár thárla</span>
<lb n="2370"/><span>Go dtí an lá san</span>
<lb n="2371"/><span>Ar rinn Ros Ailithre!</span></p>
<lb n="2372"/>
<lb n="2373"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="2374"/>
<lb n="2375"/><p><span>Tháinig an lá</span>
<lb n="2376"/><span>“An mhaidean bhán”</span>
<lb n="2377"/><span>Gan leóithne gaoithe.</span>
<lb n="2378"/><span>Ansan cé mheasfadh</span>
<lb n="2379"/><span>Go raibh an chaismirt</span>
<lb n="2380"/><span>Ar siubhal sa n-oidhche!</span>
<lb n="2381"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="2382"/><p><span>Do ghluais ar saothar</span>
<lb n="2383"/><span>Fachtna Naomhtha,</span>
<lb n="2384"/><span>Cé'r bheag a dhóchas</span>
<lb n="2385"/><span>Go bhfaghadh sé leabhar</span>
<lb n="2386"/><span>Ná cuid de leabhar</span>
<lb n="2387"/><span>Ná fiú bileog de!</span></p>
<lb n="2388"/>
<lb n="2389"/><p><span>VIII.</span></p>
<lb n="2390"/>
<lb n="2391"/><p><span>Do shrois sé an fiara —,</span>
<lb n="2392"/><span>“Moladh le m' Thighearna!”</span>
<lb n="2393"/><span>Do leath a mheabhair air,</span>
<lb n="2394"/><span>Bhí tigh beag gleóit' ann,</span>
<lb n="2395"/><span>Go cúmtha córach,</span>
<lb n="2396"/><span>I bhfuirm teampail!</span>
<lb n="2397"/><span>Chuaidh Fachtna isteach ann</span>
<lb n="2398"/><span>Bhí leabhar an Aifrinn,</span>
<lb n="2399"/><span>Gan aon rian uisg' air,</span>
<lb n="2400"/><span>Ansúd sa n-áit i</span>
<lb n="2401"/><span>N-ar chuir a lámh é</span>
<lb n="2402"/><span>Indé roimis sin!</span></p>
<lb n="2403"/>
<lb n="2404"/><p><span>IX.</span></p>
<lb n="2405"/>
<lb n="2406"/><p><span>Ba gheár gur h-innseadh</span>
<lb n="2407"/><span>Ar fuaid na dtíortha</span>
<lb n="2408"/><span>An saothar aingeal san,</span>
<lb n="2409"/><span>'S go raibh na táinte</span>
<lb n="2410"/><span>Ag teacht le cráibhtheacht</span>
<lb n="2411"/><span>Go rinn Ros Ailithre</span>
<lb n="2412"/><span>Go h-úmhal a d'iarraidh</span>
<lb n="2413"/><span>Cabhartha ar Dhia</span>
<lb n="2414"/><span>'Gur leigheas ar ghalaraibh,</span>
<lb n="2415"/><span>Creideamh 'ghá seóladh ann</span>
<lb n="2416"/><span>Ó chian 's ó chómhgar,</span>
<lb n="2417"/><span>'S anall thar faraige.</span></p>
<lb n="2418"/>
<lb n="2419"/><p><span>An t-Athair Peadar Ó Laoghaire.</span>
<lb n="2420"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="2421"/><p><span>LÉIR=MHEAS AR LEABHAIR.</span></p>
<lb n="2422"/>
<lb n="2423"/><p><span>AR gCEÓL FÉINIG.  (Brún & Ó Nualláin.  2/6 nett.)</span></p>
<lb n="2424"/>
<lb n="2425"/><p><span>Tá an t-Athair Pádraig Breathnach tar éis buaic a chur ar a</span>
<lb n="2426"/><span>chuid saothair ar son “ceóil ár sinnsear” leis an leabhrín deas</span>
<lb n="2427"/><span>nuadh so atá curtha amach aige.  Nuair a foillsigheadh “Fuínn na</span>
<lb n="2428"/><span>Smól,” do haontuigheadh ar gach taobh go raibh an t-úghdar léigheanta</span>
<lb n="2429"/><span>tar éis togha na n-amhrán — fíor-sheóid na Gaedhilge — a shábháil ó'n</span>
<lb n="2430"/><span>mbás.  Ní raibh an chéad leabhar iomlán a dhóthain, ámh; agus bhí a</span>
<lb n="2431"/><span>lán desna seanamhránaibh ná raibh le fághail ann.  Leigheasann an</span>
<lb n="2432"/><span>leabhrín nuadh so an t-easnamh.  Na hamhráin is annsa le</span>
<lb n="2433"/><span>Gaedhilgeóiríbh — “Inghean an Phailitínigh,”  “Luan Dubh an Áir,”</span>
<lb n="2434"/><span>“Loch Léin,” chun gan ach trí cínn d'áireamh — clóbhuailtear iad in</span>
<lb n="2435"/><span>“Ár gCeól Féinig,” agus na fuínn creideamhnacha ag gabháil leó</span>
<lb n="2436"/><span>(i dtonic sol-fa).</span></p>
<lb n="2437"/>
<lb n="2438"/><p><span>Admhuigheann lucht ceóil ná sáruigheann ceól náisiúin ar bith</span>
<lb n="2439"/><span>ceól na h-Éireann (sé sin le rádh, ceól na ndaoine).  Ní deacair</span>
<lb n="2440"/><span>sompla d'fhághail in “Ár gCeól Féinig” chun fírinne na tuairme</span>
<lb n="2441"/><span>sin do dheimhniú, — “Luan Dubh an Áir” mar shompla.  San amhrán</span>
<lb n="2442"/><span>san, agus i n-amhránaibh nach é, tá rian éirime na nGaodhal le</span>
<lb n="2443"/><span>feicsint go láidir.  Lucht seanma na h-Éireann iseadh do cheap iad,</span>
<lb n="2444"/><span>agus tá amhránuidhthe na nGaedhal tar éis iad do chasadh agus do</span>
<lb n="2445"/><span>lúbadh ar fheadh na gcéadta blian, i slígh 's go bhfuil aigne na</span>
<lb n="2446"/><span>ndaoine — a gcuid bróin agus áthais — fighte agus fillte ionta.  Sid</span>
<lb n="2447"/><span>iad na h-amhráin a shaothruig an t-Athair Pádraig dhúinn.</span></p>
<lb n="2448"/>
<lb n="2449"/><p><span>Is oth linn amhráin nuadha d'fheicsint in “Ár gCeól Féinig.”</span>
<lb n="2450"/><span>Ísligheann siad standard an leabhair, dar linn; agus cé go bhfuil</span>
<lb n="2451"/><span>cuid aca go dian-mhaith ní ceart iad a mheasgadh ar na sean-</span>
<lb n="2452"/><span>amhránaibh chomh maith agus gur amhráin fíor-Ghaedhlacha iad.</span></p>
<lb n="2453"/>
<lb n="2454"/><p><span>Focailín beag eile cáinte.  Tá dhá chúis againn leis na sean-</span>
<lb n="2455"/><span>amhráin do shaothrú.  Tá, ar dtúis, an ceól Gaedhlach a bheith ionta.</span>
<lb n="2456"/><span>Dá gcailltí na h-amhráin, bhéadh seancheól na h-Éireann caillte.  Do</span>
<lb n="2457"/><span>shábháil an t-Athair Pádraig an ceól, agus tá na fuínn curtha síos</span>
<lb n="2458"/><span>aige go mionbeacht ó bhéalaibh na n-amhránuidhe dob fheárr.  Go</span>
<lb n="2459"/><span>deimhin, do dhein sé an oiread san cúraim de'n cheól gur ró-dhóbair</span>
<lb n="2460"/><span>dó faillighe ar fad a thabhairt insna focalaibh.  Isé cúis is</span>
<lb n="2461"/><span>mó do Ghaedhilgeóiríbh a leithéid seo de leabhar a cheanach ná go</span>
<lb n="2462"/><span>dteastuigheann Gaedhilg ghlan na seanaimsire uatha.  B'é an</span>
<lb n="2463"/><span>t-Athair Peadar Ó Laoghaire féin — ar dheis Dé go raibh a anam —</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="2464"/><p><span>a dubhairt go raibh na sean amhráin mar a bhéadh tighthe taisge do</span>
<lb n="2465"/><span>sheódaibh na Gaedhilge.  Dá bhrigh sin, tá a lán tairbhe loitithe nuair</span>
<lb n="2466"/><span>ná tugtar in “Ár gCeól Féinig” ach trí nó cheithre bhéarsa desna</span>
<lb n="2467"/><span>hamhránaibh is feárr dá bhfuil againn, “Goirtín Órnan,” cuir i gcás.</span>
<lb n="2468"/><span>B'fhéidir go mbéadh an leabhar beagáinín níos toirteamhla dá</span>
<lb n="2469"/><span>gcuirtí na dánta isteach go hiomlán, ach ní lugha de sin é, is mór</span>
<lb n="2470"/><span>an díobháil don leabhar gan na hamhráin a bheith go cruinn lán-</span>
<lb n="2471"/><span>chríochnuighthe.</span></p>
<lb n="2472"/>
<lb n="2473"/><p><span>“Roinnt Amhráin,”  “Fuínn na Smól,”  “Ár gCeól Féinig,”</span>
<lb n="2474"/><span>“Songs of the Gael” — tá na ceithre leabhair sin tar éis an</span>
<lb n="2475"/><span>náisiúin a chur fé chomaoin mhóir do'n Athair Pádraig, mar gur</span>
<lb n="2476"/><span>shábáil sé ó'n mbás binneas ár gceóil agus gontacht ár bhfilíochta.</span></p>
<lb n="2477"/>
<lb n="2478"/><p><span>“FÓD.”</span></p>
<lb n="2479"/>
<lb n="2480"/><p><span>Tá aithne ar an leabhar so chomh maith san ní h-amháin ag sagairtibh</span>
<lb n="2481"/><span>na h-Éireann ach ag Sagairtibh ar fuid an domhain — deineadh</span>
<lb n="2482"/><span>aistriúchán sa bhFrainncis cheana air — nách gádh dhúinne aon fhocal</span>
<lb n="2483"/><span>mholta do rádh 'na thaobh annso, ach amháin go gcuirimíd fáilte is</span>
<lb n="2484"/><span>fiche roimh an nuadh chur amach so.  Is mór an t-áthas atá orrainn é</span>
<lb n="2485"/><span>bheith le fághail arís.  Do bhí sé as cló le faid bhliantibh, agus tá</span>
<lb n="2486"/><span>ár moladh agus ár mbuidheachas ag dul do'n Athair Tomás</span>
<lb n="2487"/><span>Ó Dochartaigh, Easbog Chluain Feartha, a fheabhas a dhein sé é chur</span>
<lb n="2488"/><span>in-eagar agus é athleigheamh.  Do b'éigean é cheartughadh de réir</span>
<lb n="2489"/><span>riaghalta agus dlighthe an Codex nuadh agus de réir breathanna</span>
<lb n="2490"/><span>deireannacha na gCumann Romhánach.  Tugtar na tagartha go</span>
<lb n="2491"/><span>h-iomlán i gcomhnuidhe, agus Appendix fada agus Index mar sin leo.</span></p>
<lb n="2492"/>
<lb n="2493"/><p><span>Níl de locht againn air ach an luach; tá sé sin go mí-chuibhseach</span>
<lb n="2494"/><span>ar fad, go mór-mór ó's rud é gurab iad na sagairt óga agus na</span>
<lb n="2495"/><span>h-adhbhair sagairt is mó dhéanfaidh usáid de.  Leabhar técs 'seadh an</span>
<lb n="2496"/><span>leabhar so i bhfurmór des na Coláistibh — Magh Nuadat ar iad-san,</span>
<lb n="2497"/><span>agus ní cothramach a iarraidh ar na macaibh léighinn an carn san</span>
<lb n="2498"/><span>airgid a dhíol.  Ní bheadh an sgéal comh dona dá mba leabhar nuadh</span>
<lb n="2499"/><span>é, ach ní h-eadh, ach é bheith foillsuighthe le caogad blian.  Dá mba le</span>
<lb n="2500"/><span>linn an Chogaidh Mhóir a cuireadh amach é, bheadh costas clodóireachta</span>
<lb n="2501"/><span>mar leathsgéal ag lucht a fhoillsuighthe.  Ní sheastuigheann an leath-</span>
<lb n="2502"/><span>sgéal sin i ndiú ámh, agus a saoire atá páipéar agus uile.  Tá</span>
<lb n="2503"/><span>súil againn go leigheasfar an t-olc san an céad uair eile a curfar</span>
<lb n="2504"/><span>amach é.  Tá comhartha deantúis Gaedhealaigh ar a bhrollach agus</span>
<lb n="2505"/><span>b'fhéidir go bhfuil sé sin mar chúiteamh ar a dhaoire dar lena lán.</span>
<lb n="2506"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="2507"/><p><span>NÓTAÍ.</span></p>
<lb n="2508"/>
<lb n="2509"/><p><span>BÁS MHNÁ MHIC LEANACHÁIN.</span></p>
<lb n="2510"/>
<lb n="2511"/><p><span>Ba mhian le lucht Cumainn na Sagart (cé nár mhaith leo an chúis),</span>
<lb n="2512"/><span>a gcomhbrón do ghabháil leis an Athair Séamus agus leis an Athair</span>
<lb n="2513"/><span>Seoirse Mac Leanacháin i dtaoibh na méala móire a thárluigh dóibh le</span>
<lb n="2514"/><span>déanaighe.  Cailleadh a máthair dhílis i n-a seana-áit comhnuidhthe i</span>
<lb n="2515"/><span>nGleann Airm i gCo. Aontruime, cúpla seachtaine ó shoin.  Tá súil</span>
<lb n="2516"/><span>ó'n nglas, a Athair Shéamuis, ach níl súil ó'n uaigh!  'Sé an dalta</span>
<lb n="2517"/><span>deireanach agat é, mo ghraidhin í, mo shagart mheanamnaigh shuairc.</span>
<lb n="2518"/><span>Iaraimíd go dúthrachtach ar baill an Chumainn cuimhneamh ar a h-anam</span>
<lb n="2519"/><span>i n-a gcuid paidreacha agus ar an altóir.  Ar dheis láimh Dé go</span>
<lb n="2520"/><span>raibh a h-anam agus go gcúitighidh Dia a saothar léithe!  Triúr</span>
<lb n="2521"/><span>clainne dhi á dtabhairt do Dhia.  Táimíd-ne lucht an tSíoladóir curtha</span>
<lb n="2522"/><span>go mór fé chomaoin go minic ag an Athair Séamas ar son na cabhrach</span>
<lb n="2523"/><span>agus an congnaimh uaidh linn.  Bhí cúpla focal cheana sa chéad uimhir</span>
<lb n="2524"/><span>againn air.  Ní gádh againn breis a rádh ach a dh'iarraidh ar ár</span>
<lb n="2525"/><span>léightheóiribh foghlamanta aithris do dhéanamh ar an gcabhair san uaidh</span>
<lb n="2526"/><span>dúinn i bhfuirm léirmheasa leabhar.</span></p>
<lb n="2527"/>
<lb n="2528"/><p><span>MO SHLIGHE CHUM DÉ.</span></p>
<lb n="2529"/>
<lb n="2530"/><p><span>Tá a lán sean fhocal ag muinntir na h-Éireann ag cur síos ar</span>
<lb n="2531"/><span>dhroich-iarsmaíbh a thagann ar rian na ndroich-bheart, ach ní cuimhin</span>
<lb n="2532"/><span>liom agus mo cheann do shuathadh agus do sgagadh go cúramach go dtí</span>
<lb n="2533"/><span>an braon deireanach ar aon cheann i dtaoibh iarsmaí fóghanta a</span>
<lb n="2534"/><span>thagann i ndiaidh deigh ghnímh —</span>
<lb n="2535"/><span>Deireann Shakespeare, an file gallda,</span></p>
<lb n="2536"/>
<lb n="2537"/><p><span>“The evil that men do lives after them</span>
<lb n="2538"/><span>The good is oft interred with their bones.”</span></p>
<lb n="2539"/>
<lb n="2540"/><p><span>Seadh mais'eadh!  Tá an t-Athair Peadar ar na daoinibh atá ag</span>
<lb n="2541"/><span>éalódh ó'n gcuimhne.  Agus is é na deigh-bhearta a dhein sé agus é</span>
<lb n="2542"/><span>ar an saoghal fé ndeara é.  Tá a chorp san uaigh le blían go leith</span>
<lb n="2543"/><span>agus tá súil againn go léir go bhfuil a anam sna flaithisibh i</span>
<lb n="2544"/><span>bhfochair Dé agus i gcomhluadar na n-aingeal agus na naomh.  Ach</span>
<lb n="2545"/><span>feuch!  An bronntanas nuadh uaidh dá thabhairt aige dúinn chum</span>
<lb n="2546"/><span>sinne do chur ar ár leas.  Cnuasach ró-dheas ar fad 'seadh é “MO</span>
<lb n="2547"/><span>SHLIGHE CHUN DÉ.” 1</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>1 Muintir Bhrúin agus Nualláin a chuir i gcló é agus atá á fhoillsiú.</span>
<lb n="2550"/><span>Sráid Nassau Baile Átha Cliath a seoladh.</span>
<lb n="2551"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="2552"/><p><span>Maidir leis an leabhar úrnuithe san tá stíl an Athar Pheadair ann,</span>
<lb n="2553"/><span>a thréithe, a bhuadha agus a údarás.  Ní gádh dhom cur síos ar na neithibh</span>
<lb n="2554"/><span>sin le lucht na Gaoluinne mar is maith is aithnid doibh iad cheana.</span>
<lb n="2555"/><span>Leabhar beag i seadh é ach ní leabhar suarach é.  Seód luachmhar dúinn</span>
<lb n="2556"/><span>ó'n údar dílis cráibhtheach atá ag caint agus ag cabhrú linn ós na</span>
<lb n="2557"/><span>flaithis.  Ar na leabhránaibh urnuithe go dtí so i nGaoluinn, ba</span>
<lb n="2558"/><span>shuarach a bhfurmhór aca agus bhíodar ró-fhánach leis.  ‘Sop i n-ionad</span>
<lb n="2559"/><span>scuaibe’ is ceart a rádh mar gheall orra.  Bhíodar ró-ársach nó bhí</span>
<lb n="2560"/><span>an iomad de phaidreacha nuadha fé leith ionta gan údarás agus go</span>
<lb n="2561"/><span>h-ana-mí-nadúrtha agus bun-os-cionn le croidhe agus le h-aigne agus</span>
<lb n="2562"/><span>le seansprid ár sean agus ár sinnseir, sa chreideamh.  San leabhar</span>
<lb n="2563"/><span>úrnuithe “Mo Shlighe Chum Dé” tá nova et vetera againn ann, na</span>
<lb n="2564"/><span>paidreacha udarásacha fé logha agus seana-chuma ár sinseir — a gcroidhe</span>
<lb n="2565"/><span>agus a n-osnaidheach, a gcráibhtheacht agus a subháilcí agus a gcreideamh</span>
<lb n="2566"/><span>i na dteinte lasrcha agus iad go léir curtha le chéile fé thomhas agus</span>
<lb n="2567"/><span>fé inntinn na h-Eaglaise ag duine ar leithlig mar údar.  Bhí fhios</span>
<lb n="2568"/><span>aige go maith mar shagart agus mar fhíor Ghaedheal cad a bhí ag</span>
<lb n="2569"/><span>teastabháil i bhfuirm urnuithe ó naisúin chríostaidhe mar Éire.  Chuir</span>
<lb n="2570"/><span>an tAthair Peadar chum na h-oibre agus is é “Mo Shlighe Chum Dé”</span>
<lb n="2571"/><span>an toradh ar a shaothar.</span></p>
<lb n="2572"/>
<lb n="2573"/><p><span>Tá na paidreacha ana-shimplí agus ana-dhílis don Laidin</span>
<lb n="2574"/><span>bhunúsaig.  Tá cuma agus fuirm ár sean fuinte tríd an iomlán</span>
<lb n="2575"/><span>agus na paidreacha coitcheannta is mó fé úsaid ar fuid na h-Eaglaise</span>
<lb n="2576"/><span>.i. na paidreacha “urbi et orbi” atá órduighthe ó'n bPápa le fáil</span>
<lb n="2577"/><span>ann, leabhar lámh na cráibhtheachta, áiseamhail thar na beartaibh, do gach</span>
<lb n="2578"/><span>Gaedheal Caitiliceach seadh é.  Is ana-thairbheach don fhioraon leabhar</span>
<lb n="2579"/><span>urnuithe fónta.  'Sé an leabhar so an leabhar urnuithe is fearr dár</span>
<lb n="2580"/><span>tháinig amach fós i nGaoluinn.  Molaimíd dos na sagartaibh atá i mbun</span>
<lb n="2581"/><span>paróistí agus clochar agus eile é do chur i n-aithne do'n phobal.  Ba</span>
<lb n="2582"/><span>cheart é bheith á léigheamh go coitianta ag an bpobal sa tSeipeul agus</span>
<lb n="2583"/><span>sa bhaile, fé mar a bhíonn an Pórtás dá léigheamh ag an sagart.  Má's</span>
<lb n="2584"/><span>mar sin a bheidh an scéal aca ní gádh do dhuine a bheith i n-a fháidh a rádh</span>
<lb n="2585"/><span>go seolfaidh go dearbhtha an leabhar úrnuithe san ar a slighe chum Dé</span>
<lb n="2586"/><span>iad, ach a leanúint go dílis daingean dlúth na comhairlí a leasa atá</span>
<lb n="2587"/><span>scríobhtha ann.</span></p>
<lb n="2588"/>
<lb n="2589"/><p><span>CUALLACHTAÍ.</span></p>
<lb n="2590"/>
<lb n="2591"/><p><span>Is mór an chúis mhaoidhte í d'Órd Carmel an bhuille thairbheach atá</span>
<lb n="2592"/><span>dá bhualadh aca ar son na tíre chun í do Ghaedhealú, an cuallacht nuadh</span>
<lb n="2593"/><span>a chuireadar ar bun le déanaighe.  Fé choimirce bhaintighearna Shléibhe</span>
<lb n="2594"/><span>Charmel atá an cuallacht i Sráid na mBráthar mBán.  Tá géar-ghádh</span>
<lb n="2595"/><span>le n-a leithéid, ní h-'amháin i mBaile Átha Cliath ach i ngach aon chathair</span>
<lb n="2596"/><span>agus i ngach dióseas agus i ngach paróiste.  Is fíor bheagán díobh-san</span>
<lb n="2597"/><span>atá ag obair i nÉirinn fós, mo léanghuirt!  Tímpal leath dosaon ar</span>
<lb n="2598"/><span>fad!  Tosnú iseadh é, mar sin féin, ach cad é mar thoradh an méid</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="2599"/><p><span>sin as a bhfuil de pharóistibh ar fuid na tíre!  Cathain a bhéidh sé de</span>
<lb n="2600"/><span>mhisneach ag sagairt Eile i mbun paróistí, go mórmór sa Ghaeltacht</span>
<lb n="2601"/><span>cuallachtaí spiridálta do chur ar bun i na mbeidh na paidreacha agus</span>
<lb n="2602"/><span>an méid de chúrsaí spirideálta gur féidir leo do dhéanamh as</span>
<lb n="2603"/><span>Gaoluinn.  Ní fheadar Cad na thaobh nách féidir le sagart Cuid des</span>
<lb n="2604"/><span>na cúrsaíbh san do dhéanamh as Gaoluinn, bíodh nách Cuallacht Gaedhealach</span>
<lb n="2605"/><span>é, nuair a bhíonn beagán Gaoluinne aige; na paidreacha Coitinne a</span>
<lb n="2606"/><span>rádh, Cuir i gcás.  Má deintear amhlaidh ní fada go mbeifear ag</span>
<lb n="2607"/><span>teacht isteach ar an dteangan.  Óir as an obair gheibhtear an fhoghluim.</span>
<lb n="2608"/><span>Tá súil le Dia againn go leanfar go dúthrachtach ar aithris a</span>
<lb n="2609"/><span>dhéanamh ar sagairt an Úird Shléibhe Carmeil i Shráid na mBráthar</span>
<lb n="2610"/><span>mBán.  Guidhimís go mbeidh toradh fó chéad aca as an obair bheann-</span>
<lb n="2611"/><span>uighthe san do na baill féin agus do'n tír go Coitinn fé bhrat agus fé</span>
<lb n="2612"/><span>choimirce na Maighdine Muire.</span></p>
<lb n="2613"/>
<lb n="2614"/><p><span>ÁR gCÁIRDE.</span></p>
<lb n="2615"/>
<lb n="2616"/><p><span>Fuaramar síntúisí ó sna sagairtibh seo leanas ar son Chumainn na</span>
<lb n="2617"/><span>Sagart nGaedhealach agus an t-Síoladóra.  Tugtar an méid cruinn i</span>
<lb n="2618"/><span>ndiaidh coda des na sagairtibh.  Tuigtear 10/- i ndiaidh ainme gach sagairt</span>
<lb n="2619"/><span>eile.</span></p>
<lb n="2620"/>
<lb n="2621"/><p><span>ÁRD MACHA —</span></p>
<lb n="2622"/>
<lb n="2623"/><p><span>An t-Athair Lorcán Ua Muireadhaigh.</span></p>
<lb n="2624"/>
<lb n="2625"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH —</span></p>
<lb n="2626"/>
<lb n="2627"/><p><span>An t-Athair Liam Ua Luineacháin;</span>
<lb n="2628"/><span>An t-Athair Eoghan Ó Dubhghall;</span>
<lb n="2629"/><span>An t-Athair Liam Ó Fearghail, £1;</span>
<lb n="2630"/><span>An t-Athair M. Ó Mathúna,</span>
<lb n="2631"/><span>C.S.Sp., £1 2s. 6d.;  An t-Athair</span>
<lb n="2632"/><span>Tomás Ó Raghallaigh, D.D., £1;</span>
<lb n="2633"/><span>An t-Athair Seosamh Ó Tuathail, £1.</span></p>
<lb n="2634"/>
<lb n="2635"/><p><span>CAISEAL —</span></p>
<lb n="2636"/>
<lb n="2637"/><p><span>An t-Athair D. P. Ó Cathasaigh,</span>
<lb n="2638"/><span>P.S.M., 15/-.</span></p>
<lb n="2639"/>
<lb n="2640"/><p><span>CIARRAIDHE —</span></p>
<lb n="2641"/>
<lb n="2642"/><p><span>An t-Athair Tadhg Ó Curnáin.</span></p>
<lb n="2643"/>
<lb n="2644"/><p><span>CILL DARA —</span></p>
<lb n="2645"/>
<lb n="2646"/><p><span>An t-Athair Seumas Ó Braonán.</span></p>
<lb n="2647"/>
<lb n="2648"/><p><span>DOIRE —</span></p>
<lb n="2649"/>
<lb n="2650"/><p><span>An t- Athair Micheál Ó Brolcháin,</span>
<lb n="2651"/><span>15/-.</span></p>
<lb n="2652"/>
<lb n="2653"/><p><span>FEARNA —</span></p>
<lb n="2654"/>
<lb n="2655"/><p><span>An t-Athair Riobárd Mac Enrí,</span>
<lb n="2656"/><span>S.P.;  An t-Athair Pádraig</span>
<lb n="2657"/><span>Pearcar, S.P.</span></p>
<lb n="2658"/>
<lb n="2659"/><p><span>LUIMNEACH —</span></p>
<lb n="2660"/>
<lb n="2661"/><p><span>An t-Athair Donnchadh Ó h-Ailghean-</span>
<lb n="2662"/><span>áin, An Tighearna Easbog;  An</span>
<lb n="2663"/><span>t-Athair Micheál Ó Maoldomhnaigh;</span>
<lb n="2664"/><span>An t-Athair Riobárd Ó Donn-</span>
<lb n="2665"/><span>dubharthaigh;  An t-Athair Seumas</span>
<lb n="2666"/><span>Hunt, O.S.A.</span></p>
<lb n="2667"/>
<lb n="2668"/><p><span>AN MIDHE —</span></p>
<lb n="2669"/>
<lb n="2670"/><p><span>An t-Athair Donncadh Ó Cuinn, 15/-.</span></p>
<lb n="2671"/>
<lb n="2672"/><p><span>PORT LÁIRGE —</span></p>
<lb n="2673"/>
<lb n="2674"/><p><span>An t-Athair Maurus Ó Faoláin,</span>
<lb n="2675"/><span>O. Cist., An Tighearna Abb., Cnoc</span>
<lb n="2676"/><span>Melleraí, £3;  An t-Athair</span>
<lb n="2677"/><span>Domhnaill Mescell, £1;  An</span>
<lb n="2678"/><span>t-Athair Seán Ó Domhnaill, S.P.</span></p>
<lb n="2679"/>
<lb n="2680"/><p><span>RATHBHOTH —</span></p>
<lb n="2681"/>
<lb n="2682"/><p><span>An t-Athair Éamonn Ó Maoláin, 8/-</span></p>
<lb n="2683"/>
<lb n="2684"/><p><span>ROS —</span></p>
<lb n="2685"/>
<lb n="2686"/><p><span>Per An t-Athair Pádraig Ó Néill;</span>
<lb n="2687"/><span>An t-Athair Seán Ó Mathúna.</span></p>
<lb n="2688"/>
<lb n="2689"/><p><span>An t-Athair Lughaidh Ó Cobhtha, O.F.M.,</span>
<lb n="2690"/><span>Glascú, 12/6.</span></p>
<lb n="2691"/>
<lb n="2692"/><p><span>An t-Athair Micheál Ó h-Annáin,</span>
<lb n="2693"/><span>Butte, S.A.A., 15/-.</span></p>
<lb n="2694"/>
<lb n="2695"/><p><span>An Árd-Mháthair, Clochar, Sráid</span>
<lb n="2696"/><span>Bhagóid, Ath Cliath.</span></p>
<lb n="2697"/>
<lb n="2698"/><p><span>Cluad de Ceabhasa, Gaillimh £1 11s. 3d.</span></p>
<lb n="2699"/>
<lb n="2700"/><p><span>Diarmuid Mac Conchrádha, Luimneach,</span>
<lb n="2701"/><span>£1.</span>
<lb n="2702"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="2703"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2704"/></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="2705"/><p><span>COINNLE IGCÓIR NA H-ALTORA</span>
<lb n="2706"/><span>75%, 25%, 65% Céir na mBeach.</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>Ó LEATHLOBHAIR, TTA.,</span>
<lb n="2709"/><span>14 CÉIBH ORMUIN, ÍOCHTAIR,</span>
<lb n="2710"/><span>ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2711"/>
<lb n="2712"/><p><span>DÉANTA IN-ÉIRINN.</span></p>
<lb n="2713"/>
<lb n="2714"/><p><span>PICTIÚR NA MAIGHDINE SÍOR-CHABHRACH.</span></p>
<lb n="2715"/>
<lb n="2716"/><p><span>Clóbhuailtear an pictiúr seo ar fheabhas IN-ÉIRINN.</span>
<lb n="2717"/><span>Fíor-chóip de'n phictiúir atá san Róimh 'seadh í.  Sgilling</span>
<lb n="2718"/><span>a luach.  Ag cur amach ag.</span></p>
<lb n="2719"/>
<lb n="2720"/><p><span>UA FAOLÁIN & A MHAC,</span>
<lb n="2721"/><span>17 Céibh Uacht.  Ormuin,</span>
<lb n="2722"/><span>ATH-CLIATH</span></p>
<lb n="2723"/>
<lb n="2724"/><p><span>MAC AN IARLA & A CHUID.</span></p>
<lb n="2725"/>
<lb n="2726"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2727"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2728"/><p><span>Tá gach aon tsaghas Leabhair a bhaineann le h-Éirinn,</span>
<lb n="2729"/><span>pé 'cu sa Bhéarla, in ár nGaedhilg féin, nó i nGaedhilg</span>
<lb n="2730"/><span>na h-Alban le fagháil ó:</span></p>
<lb n="2731"/>
<lb n="2732"/><p><span>MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="2733"/><span>87 SRÁID UACHT.  NA DRISEOIGE, ATH CLIATH.</span></p>
<lb n="2734"/>
<lb n="2735"/><p><span>Scríobh chuichi i dtaobh aon Leabhair nó páipéir ar bith a</span>
<lb n="2736"/><span>theastuigheann uait.</span></p>
<lb n="2737"/>
<lb n="2738"/><p><span>CLÉIRIGH & A CHUIDEACHTA</span></p>
<lb n="2739"/>
<lb n="2740"/><p><span>AN TIGH THAR BÁRR.</span></p>
<lb n="2741"/>
<lb n="2742"/><p><span>Igcóir na Cléire is ar</span>
<lb n="2743"/><span>a bhfuil eolas maith</span>
<lb n="2744"/><span>aca.</span></p>
<lb n="2745"/>
<lb n="2746"/><p><span>ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2747"/>
<lb n="2748"/><p><span>Cuidigh le Déantús in-Éirinn!  Tobhac d'fás in-Éirinn.</span></p>
<lb n="2749"/>
<lb n="2750"/><p><span>M. R. LEATHLOBHAIR,</span>
<lb n="2751"/><span>36 Sráid Nassau, Ath-Cliath.</span></p>
<lb n="2752"/>
<lb n="2753"/><p><span>TÍR & TEANGA!</span>
<lb n="2754"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2755"/><p><span>AR BUN Ó 1824.</span></p>
<lb n="2756"/>
<lb n="2757"/><p><span>TOMÁS,</span>
<lb n="2758"/><span>LIAM &</span>
<lb n="2759"/><span>SEÁN Ó CEALLAIG</span>
<lb n="2760"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="2761"/><span>89 Sráid Íochtarach</span>
<lb n="2762"/><span>Ghárdiner.</span></p>
<lb n="2763"/>
<lb n="2764"/><p><span>Oifigí: 1 & 2 SRÁID AN FHEISTIGHE, BAILE ÁTHA CLIATH</span></p>
<lb n="2765"/>
<lb n="2766"/><p><span>(Le h-air Bhannc na h-Éireann).</span></p>
<lb n="2767"/>
<lb n="2768"/><p><span>FÍOR-FHÍON ALTÓRA</span></p>
<lb n="2769"/>
<lb n="2770"/><p><span>Iarramuid go h-umhal ar Uachtaráin na h-Eaglaise agus ar Chléir na</span>
<lb n="2771"/><span>h-Éireann leanamhaint de cheannach ar gcuid Fíor-Fhíon Altóra</span>
<lb n="2772"/><span>mar san am atá thart.</span></p>
<lb n="2773"/>
<lb n="2774"/><p><span>Is le h-aghaidh na h-Altóra a gheibhimid é, agus tá sé dá dhíol againn ar</span>
<lb n="2775"/><span>fud na h-Éireann, na Sasan, agus na gCoilíneacht le trí glúinibh.</span>
<lb n="2776"/><span>A luach ar fagháil uainn ach a iarraidh.</span></p>
<lb n="2777"/>
<lb n="2778"/><p><span>4/- an duisín ar na buideáil fholamha dá thabhairt againn nuair a</span>
<lb n="2779"/><span>chuirtear chugainn slán iad agus costas an iomchair díolta.</span></p>
<lb n="2780"/>
<lb n="2781"/><p><span>Níl baint againn le dream ar bith eile ins an obair.</span>
<lb n="2782"/><span>Gothán:  Baile Átha Cliath 1612.  Sreang-Sgéalta & Cáblaí:  “Threekays, Dublin.</span>
<lb n="2783"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2784"/><p><span>BA CHEART DO GACH AON</span>
<lb n="2785"/><span>tSagart i n-Éirinn na leabhair seo de leabhraibh an Athar Peadair</span>
<lb n="2786"/><span>a bheith aige:—</span></p>
<lb n="2787"/>
<lb n="2788"/><p><span>NA CHEITHRE SOISGÉIL 4/6</span>
<lb n="2789"/><span>AITHRIS AR CHRÍOST 6/-</span>
<lb n="2790"/><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID I. 4/6</span>
<lb n="2791"/><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID II. 4/6</span></p>
<lb n="2792"/>
<lb n="2793"/><p><span>Mara bhfuilid agut cheana cuir púnt airgid chun.</span></p>
<lb n="2794"/>
<lb n="2795"/><p><span>BRÚN AGUS Ó NÓLÁIN, TEÓR.,</span>
<lb n="2796"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="2797"/><span>agus gheobhair láithreach bonn iad.</span></p>
<lb n="2798"/>
<lb n="2799"/><p><span>MO SHLIGHE CHUN DÉ — Leabhar Úrnuighthe an Athar Peadair i lámhaibh</span>
<lb n="2800"/><span>na gclódóirí fé láthair.</span></p>
<lb n="2801"/>
<lb n="2802"/><p><span>Ár gCéol Féinig — Ullamh anois.  An t-Ath. P. Breathnach, C.M.,</span>
<lb n="2803"/><span>do chruinnigh.  2/10 glan.</span></p>
<lb n="2804"/>
<lb n="2805"/><p><span>AN GAEDHEAL TÚ?</span>
<lb n="2806"/><span>MÁ'SEADH BA CHÓIR DO CHUNNTAS BAINNC A BHEITH.</span></p>
<lb n="2807"/>
<lb n="2808"/><p><span>I mBANNC NA TALMHAN, TTA,</span>
<lb n="2809"/><span>BANNC GAEDHEALACH MAR MHAITHE LE GAEDHLAIBH.</span>
<lb n="2810"/><span>£180,000,000</span></p>
<lb n="2811"/>
<lb n="2812"/><p><span>Tá an méad sin d'airgead na nGaedheal curtha i mBainnc na</span>
<lb n="2813"/><span>h-Éireann & gan aon phioc tairbhe ag teacht don dúthaigh as.</span></p>
<lb n="2814"/>
<lb n="2815"/><p><span>Tá muintir óg na tíre ag imtheacht i n-aghaidh an lae de ceal gnotha.</span></p>
<lb n="2816"/>
<lb n="2817"/><p><span>Cuir do chuid airgid i mBannc na Talmhan & cabhruigh le h-iad a</span>
<lb n="2818"/><span>choiméad ag baile.</span></p>
<lb n="2819"/>
<lb n="2820"/><p><span>ÚNCAMAS.</span></p>
<lb n="2821"/>
<lb n="2822"/><p><span>Cúnntaisí Reaithe 2%</span>
<lb n="2823"/><span>Cúnntaisí Taisge 3½%</span>
<lb n="2824"/><span>Cúnntaisí Taisge Bliana %</span>
<lb n="2825"/><span>Cúnntaisí Taisge Tri mBlian 4½%</span>
<lb n="2826"/><span>Cúnntaisi Taisge cúig mBlian, 5%</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>Tá talamh na h-Éireann mar urradhas led chuid airgid.</span></p>
<lb n="2829"/>
<lb n="2830"/><p><span>FÉADFAIR DO GHNÓ GO LÉIR A DHÉANAMH LINN AS GAEDHILG</span></p>
<lb n="2831"/>
<lb n="2832"/><p><span>GACH EOLAS Ó'N RÚNAIDHE —</span></p>
<lb n="2833"/>
<lb n="2834"/><p><span>BANNC NA TALMHAN, TTA.,</span>
<lb n="2835"/><span>68 SRÁID IOCH.  CHILL MHUIRE, ATH-CLIATH.</span>
<lb n="2836"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2837"/><p><span>FEACH A CHÁIRDE!</span></p>
<lb n="2838"/>
<lb n="2839"/><p><span>Ar maith libh £5,000,000 a choiméad in Éirinn?</span></p>
<lb n="2840"/>
<lb n="2841"/><p><span>Má's maith, deunidh sibh bhur gcuid Urradhais leis</span></p>
<lb n="2842"/>
<lb n="2843"/><p><span>AN GAEDHEAL COMHLUCHT TAIGHDE UM</span>
<lb n="2844"/><span>URRADHAS NÁISIÚNTA.  Tta.</span></p>
<lb n="2845"/>
<lb n="2846"/><p><span>Ba chóir do gach aon tSagart a cuidíu linn!</span>
<lb n="2847"/><span>ÁRD-OIFIG: 30 FAITHCHE AN CHOLÁISTE, BAILE-ATH-CLIATH.</span>
<lb n="2848"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2849"/><p/>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2850"/><p/>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2851"/><p/>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2852"/><p><span>ARÁN MHIC</span>
<lb n="2853"/><span>CHINNÉIDIGH</span></p>
<lb n="2854"/>
<lb n="2855"/><p><span>An Saghas is Fearr</span>
<lb n="2856"/><span>DÁ BHFUIL ANN.</span></p>
<lb n="2857"/>
<lb n="2858"/><p><span>BÁCÚIS</span>
<lb n="2859"/><span>124-130 SRÁID PHÁRNELL</span>
<lb n="2860"/><span>agus</span>
<lb n="2861"/><span>BÁCUS NAOMH PÁDRAIG,</span>
<lb n="2862"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2863"/>
<lb n="2864"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ioml. II. Uimh. I [5]. Meitheamh 1921

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ioml. II. Uimh. I [5]. Meitheamh 1921

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
