Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Sguab1923_03</note>
                         <note type="L">101</note>
                         <note type="B">1923</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Sguab1923_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Sguab</title><imprint><publisher>Muintir An Sguab</publisher><date>1923</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN SGUAB</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Uimhir 6 MI NA MÁRTA 1923 3p. SA MHÍ.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>RÉIM NA hUIMHREACH SO Leath.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>TRÉIS A THUIGTEAR GACH BEART 103</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>IOLSGOIL NA MUMHAN. III.  PÁDRAIG Ó CADHLA 105</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>CAOINEADH AN FHIR GASTA EÓGHAN RUADH Ó SÚILEABHÁIN 107</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>AG SGEITH AN CLOCH-GORM “CLOCH-LABHRAIS” 108</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>GORT Á T-SIDHE LEÓN Ó BROIN 110</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>SGOLÁIRE GAN SMACHT “OIDE GAN REACHT” 112</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>CÁTHOIN A BHEIDH AN GHAEDHEALG DÁ LABHAIRT “FEAR-FEASA” 113</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>COILLEACH AN MHEÁDHOIN-OIDHCHE SEÁN Ó DÚNAIDHE 117</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>FOGHAIR NA GAEDHILGE. V PÁDRAIG Ó CADHLA 118</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>ROSG-CHATHA NA NGAEDHEAL “SEAN-GHAEDHEAL” 119</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>LÉIRMHEASA 121</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>COMÓRTAS 122</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>LEITREACHA 123</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>CUMANN URRADHAIS MUINTIR NA h-ÉIREANN</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>(THE IRISH PEOPLE'S ASSURANCE SOCIETY)</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>CUMANN DO GACH AOINNE ISEADH É.  NÍL AON NIDH AS DÁTA ANN.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>FÍOR-ÉIREANNAIGH ATÁ I mBUN NA h-OIBRE SEO.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Gach fios agus faisnéis le fagháilt ón Rúnaidhe</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>S. M. Ó DEORÁIN</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>ÁRD-OIFIG — CEARNÓG PHARNEILL A 16, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>WEST & SON</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>SEODÓIRÍ, GAIBHNE AIRGID, AGUS</span>
<lb n="50"/><span>CLUIGEADÓIRÍ.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Tigh Grafton,</span>
<lb n="53"/><span>102 & 103 Sráid Grafton, Baile Átha Cliath</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>An stoc is mó i n-Eirinn; Fáinní</span>
<lb n="56"/><span>pósta & Fáinní geallamhainte;</span>
<lb n="57"/><span>bronntanasaí airgid; córacha</span>
<lb n="58"/><span>tae & caifí; &rl.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Tagaidh isteach chun iad dh'fheiscint.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>PIOPAÍ</span>
<lb n="63"/><span>PETERSON</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>TÁ CLÚ ORTHA AR FÚD AN</span>
<lb n="66"/><span>DOMHAIN</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Deuntar iad den “Briar Root”</span>
<lb n="69"/><span>is fearr atá le Fághailt.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Le ceannach i ngach aon Siopa Tabac</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Deuntús</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>KAPP & PETERSON</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span>
<lb n="78"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="79"/><p><span>ROINN NA TALMHUÍOCHTA</span>
<lb n="80"/><span>AGUS AN CHEÁRD-</span>
<lb n="81"/><span>OIDEACHAIS</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Is mian leis an Roinn go dtuig-</span>
<lb n="84"/><span>feadh an Pobal cad teagasgtar sna</span>
<lb n="85"/><span>sgoileanna seo:—</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>1. — COLÁISTE EOLUÍOCHTA NA</span>
<lb n="88"/><span>hÉIREANN, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Do bheirthear cúrsa iomlán teagaisg</span>
<lb n="91"/><span>do dháltaí na Coláiste i dTalmhuíocht</span>
<lb n="92"/><span>agus a Co-ádhbhair, Ceimíocht, Fisi-</span>
<lb n="93"/><span>ceacht, Innleóracht agus Eoluíocht</span>
<lb n="94"/><span>Nádúrtha.  Bronntar suim áirid</span>
<lb n="95"/><span>Scoláracht freisin gach bliain.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Gheobhfar gach eolas ach sgríobh' in a</span>
<lb n="98"/><span>choinne chun</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>An Cláraidhe,</span>
<lb n="101"/><span>Coláiste na hEoluíochta,</span>
<lb n="102"/><span>Sr. Uach. Mhuirbhtheann,</span>
<lb n="103"/><span>Áth Cliath.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>II. — SGOIL NA nEALADHAN,</span>
<lb n="106"/><span>ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Atá deis thar barr sa Sgoil seo</span>
<lb n="109"/><span>le eolas a chur ar na hÁird-Ealadhna</span>
<lb n="110"/><span>agus ar Ealadhna ornáideacha agus</span>
<lb n="111"/><span>Chearda.  Foirbhtear Teagasgthóirí</span>
<lb n="112"/><span>Ealadhan innti.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Gheobhfar gach faisnéis ach sgríobh' chun</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>An Cláraidhe,</span>
<lb n="117"/><span>Sgoil na nEaladhan,</span>
<lb n="118"/><span>Sr. Chill Dara,</span>
<lb n="119"/><span>Áth Cliath.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>III. — SGOIL TÍOGHBHUIS TIGHE,</span>
<lb n="122"/><span>TEACH LORGAÍN, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Sgoil-chomhnuidhthe í seo a mbíonn</span>
<lb n="125"/><span>teagasg tíoghbhuis tighe ar siubhal</span>
<lb n="126"/><span>innti, agus go bhfoirbhtear daoine</span>
<lb n="127"/><span>innti arbh mhian leo a bheith in a</span>
<lb n="128"/><span>dTeagasgthóirí san ealadhain sin.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Níor mhór gach sgríbhinn faoi a chur chun</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>An Rúnaidhe,</span>
<lb n="133"/><span>Roinn na Talmhuíochta agus Cheárd-</span>
<lb n="134"/><span>Oideachais,</span>
<lb n="135"/><span>Sr. Uach. Mhuirbhtheann,</span>
<lb n="136"/><span>Áth Cliath.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>BA CHÓIR A'S BA CHEART</span>
<lb n="139"/><span>DO GACH FÍOR-GHAEDHEAL</span>
<lb n="140"/><span>A CHUID URRADHAIS A DHEUNAMH</span>
<lb n="141"/><span>LEIS</span>
<lb n="142"/><span>AN GAEDHEAL-COMHLUCHT</span>
<lb n="143"/><span>TAIGHDE UM URRADHAS</span>
<lb n="144"/><span>NÁISIÚNTA, TEORANTA</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>(The Irish National Assurance</span>
<lb n="147"/><span>Company, Limited)</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>Is féidir do dhuine gach aon tsaghas</span>
<lb n="150"/><span>Urradhais a dheunamh leis an gComh-</span>
<lb n="151"/><span>lucht so:—</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>AR FEADH SAOGHAIL</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>AR FEADH TAMAILL</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>I gCOINNE TIONÓISCE</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>I gCOINNE DÓIGHTEÁIN</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>AR GLUAISTEÁIN</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>MAOIN — £120,000 AGUS TÁ</span>
<lb n="164"/><span>AN CISTE AG DUL I MEUD</span>
<lb n="165"/><span>Ó LÁ GO LÁ.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>RUD EILE:  IS GAEDHIL SINNE.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Árd Oifig:—</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>30 FAITHCHE AN CHOLÁISTE,</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span>
<lb n="174"/></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="175"/><p><span>TRÉIS A THUIGTEAR GACH BEART.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>Seo é an seumhadh mí de shaoghal “An</span>
<lb n="178"/><span>Sguab.”  Táimíd beo fós, agus níl aon</span>
<lb n="179"/><span>choinne againn le bás in ao' chor, buidheachas le</span>
<lb n="180"/><span>Dia, ach táimíd ag fás agus ag dul chun cinn</span>
<lb n="181"/><span>go maith in áit a chéile.  Sa cheud uimhir</span>
<lb n="182"/><span>dubhramar go mbéidir ná sroisfeadh sé ár</span>
<lb n="183"/><span>ndaoine muinteara i gConndae Chiarraidhe</span>
<lb n="184"/><span>agus in áiteanna eile toisg gan traen ná</span>
<lb n="185"/><span>post a bheith ag fritheáladh ar na háiteanna sin.</span>
<lb n="186"/><span>Maidir leis sin, tá feabhas beag éigint ar an</span>
<lb n="187"/><span>sgeul, ach is beag atá, agus is iongantach linn,</span>
<lb n="188"/><span>chun cuirp-lán na fírinne d'innsint, chó maith</span>
<lb n="189"/><span>a's a d'eirigh linn d'aimhdheoin na ndeacarachtaí</span>
<lb n="190"/><span>a bhí 'nár gcoinne.  Caithfimíd ár mbuidheachas</span>
<lb n="191"/><span>do ghabháilt le n-ár lucht léighte agus le lucht</span>
<lb n="192"/><span>na bhfógraí leis.  Anois, ba mhaith linn cur i</span>
<lb n="193"/><span>gcuimhne dosna daoine a chuir isteach síntiúsaí</span>
<lb n="194"/><span>chughainn ón gceud uimhir go bhfuil na sé míosa</span>
<lb n="195"/><span>caithte.  Níor iarramar ach síntiús leath-</span>
<lb n="196"/><span>bhliadhna ortha an uair sin ar eagla ná éireóch</span>
<lb n="197"/><span>linn an páipeur do choimeád ar siubhal níos</span>
<lb n="198"/><span>sia ná san, ach táimíd ó bhaoghal anois, agus</span>
<lb n="199"/><span>dá bhrigh sin, ní misde linn a rádh go mbeimíst</span>
<lb n="200"/><span>an-bhuidheach dosna daoine sin dá gcuirfidíst</span>
<lb n="201"/><span>síntiúsaí eile chughainn anois.  Tá fuirm fé</span>
<lb n="202"/><span>leith istigh i ngach cóip den “Sguab” an uair</span>
<lb n="203"/><span>seo chuige sin.  Cé go bhfuilimíd ó bhaoghal</span>
<lb n="204"/><span>raghadh “An Sguab” in eug go luath maran</span>
<lb n="205"/><span>gceannóchthaidhe é, agus dá bhrigh sin tá súil</span>
<lb n="206"/><span>againn go bhfuighfimíd síntiúsaí arís ó gach</span>
<lb n="207"/><span>aon duine atá ar an liosta cheana agus ó</span>
<lb n="208"/><span>dhaoine nach iad leis.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Ag moladh muintir an Phuist a bhíomar an</span>
<lb n="211"/><span>mhí seo caithte.  Ach caithfear feabhas mór do</span>
<lb n="212"/><span>chur ar an sgeul fós.  Is mó leitir a mbíonn</span>
<lb n="213"/><span>moill fada uirrthi ar an tslighe nuair ná bíonn</span>
<lb n="214"/><span>ach Gaedhealg ar an gclúdach.  Bíotar ag</span>
<lb n="215"/><span>sgríobh chughainn 'á ngearán mar gheall air,</span>
<lb n="216"/><span>agus ag iarraidh orainn an sguab do</span>
<lb n="217"/><span>láimhseáil feuchaint an bhfuighmíst iad do</span>
<lb n="218"/><span>bhrostú agus d'fheabhsú.  Cuid desna rudaí</span>
<lb n="219"/><span>seo a gearántar, tá siad go dona, agus tá</span>
<lb n="220"/><span>daoine muinighneacha i n-iuil iad do chruthú.</span>
<lb n="221"/><span>Ba mhaith leo dá dtabharfaimíst chun soluis</span>
<lb n="222"/><span>cúpla sampla den fhaillighe seo, ach dá ndonacht</span>
<lb n="223"/><span>é ní bhacfaimíd leis.  Dá mbeadh an Rialtas</span>
<lb n="224"/><span>ar fad chó maith le hAireacht an Phuist do</span>
<lb n="225"/><span>bheadh cúis na Gaedhilge níos fearr as ná mar</span>
<lb n="226"/><span>atá.  Agus dála an sgéil, ba cheart do gach</span>
<lb n="227"/><span>aoinne gur taitheach leis a chuid leitreacha do</span>
<lb n="228"/><span>sgríobh i nGaedhilg cóip de “Post-Sheanchas”</span>
<lb n="229"/><span>d'fhagháilt.  Is mó duine ná léigheann é, agus</span>
<lb n="230"/><span>maran úsáidtear an focal ceudna a's atá sa</span>
<lb n="231"/><span>leabhar sin ní dheunaimíd mórán iongantas de</span>
<lb n="232"/><span>go dtéidheann leitreacha amú sa Phost.</span>
<lb n="233"/><span>Nílimíd á rádh ná go bhfuil rudaí bun os</span>
<lb n="234"/><span>cionn ann, ach aon duine ná fuil sásta leis</span>
<lb n="235"/><span>an nGaedhilg tugtar ar a áith chomhnuighthe i</span>
<lb n="236"/><span>b“Post-Sheanchas” ba cheart dó sgríobh chun</span>
<lb n="237"/><span>Árd-Oifig an Phuist ag innsint dóibh go bhfuil</span>
<lb n="238"/><span>ainm eile ar an áit seochas an ceann atá sa</span>
<lb n="239"/><span>leabhar oifigiuil.  B'fhearr le daoine áirithe</span>
<lb n="240"/><span>Caisleán Uí gConaing ná Caisleán Uí Chonaill,</span>
<lb n="241"/><span>cuir i gcás, agus Ráth Maonas ná Ráth Ó</span>
<lb n="242"/><span>Máine, agus mar sin de.  Má's go dtí áit</span>
<lb n="243"/><span>bheag iargcúlta atá leitreacha dá saghas ag</span>
<lb n="244"/><span>dul ní haon iongnadh é ná sroiseann siad go</span>
<lb n="245"/><span>léir.  Agus tá daoine eile ann agus baineann</span>
<lb n="246"/><span>sé le deallramh go gceapann siad ainmeacha</span>
<lb n="247"/><span>dóibh féin ar áiteanna.  Cúpla mí ó shoin</span>
<lb n="248"/><span>fuaireamar sgeul ó fear i gCo. Mhuigheó:</span>
<lb n="249"/><span>“Innisgeithe Ó Dheas” an seoladh do thug sé</span>
<lb n="250"/><span>dhúinn.  Do sgríobhamar chuige fé dhó á admháil,</span>
<lb n="251"/><span>ach do chuir muintir an Phuist ár leitreacha thar</span>
<lb n="252"/><span>n-ais chughainn toisg nár airigheadar trácht ar a</span>
<lb n="253"/><span>leithéid d'áit riamh.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Bhí tagairt againn an mí seo caithte do cheist</span>
<lb n="256"/><span>chánach.  Ba cheart cáin trom do chur ar an</span>
<lb n="257"/><span>dream a thugann amach mionfhógraí i bhfuirm</span>
<lb n="258"/><span>billeoga ar na sráideanna.  Tá siad ag eirghe</span>
<lb n="259"/><span>uathbhásach i mBaile Átha Cliath.  Daoine gan</span>
<lb n="260"/><span>náire iseadh iad.  Bíonn cuid aca ag iarraidh</span>
<lb n="261"/><span>iachall do chur ort rudaí do cheannach agus cuid</span>
<lb n="262"/><span>eile ag innsint duit gur chóir go raghfá go dtí</span>
<lb n="263"/><span>a leithéid de thigh pictiuir, agus mar sin de.</span>
<lb n="264"/><span>Is cuma tábhachtach nó suarach iad, sé an deire</span>
<lb n="265"/><span>ceudna a bhíonn ortha — caitheann na daoine</span>
<lb n="266"/><span>uatha ar an tsráid iad.  An lá fé dheire bhí</span>
<lb n="267"/><span>Cearnóg Phárneill clúdaighthe le billeoga dá</span>
<lb n="268"/><span>saghas síos go dtí íomháigh Phárneill — píosaí</span>
<lb n="269"/><span>suaracha páipéir, buidhe agus dearg agus</span>
<lb n="270"/><span>uaithne, agus iad caithte mór-thimpeall agus</span>
<lb n="271"/><span>'á séideadh ag an ngaoith.  Do bhuaidh sé ar a</span>
<lb n="272"/><span>bhfaicighmear riamh de neamh-chruinneas.  Níl</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="273"/><p><span>lá de n-ár saoghal ná cidhimíd an rud ceudna</span>
<lb n="274"/><span>timpeall ar Droichead Uí Chonaill agus i ngach</span>
<lb n="275"/><span>áit i lár na cathrach, agus táthar ag díospóir-</span>
<lb n="276"/><span>eacht i dtaobh cathair áluinn do dheunamh de</span>
<lb n="277"/><span>Bhaile Átha Cliath, cathair oireamhnach mar príomh-</span>
<lb n="278"/><span>chathair tíre neamhspleádhaigh, agus gan aon pioc</span>
<lb n="279"/><span>de spioraid na tíoramhlachta sna daoine atá</span>
<lb n="280"/><span>'na gcomhnuidhe ann.</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>Tháinig fuath againn don rud an lá eile,</span>
<lb n="283"/><span>agus do sgríobhamar an méid adubhramar</span>
<lb n="284"/><span>romhainn annso.  Ach as a mhagadh féin is maith</span>
<lb n="285"/><span>an rud é gur cuireadh an “Greater Dublin</span>
<lb n="286"/><span>Reconstruction Movement” (mar a thugtar air)</span>
<lb n="287"/><span>ar bun.  Is cuma an bhfuil an ceart aca sna</span>
<lb n="288"/><span>pleananna mholaid nó ná fuil, táid ag tabhairt</span>
<lb n="289"/><span>adhbhar machtnaimh dosna daoine agus ag teas-</span>
<lb n="290"/><span>báint dóibh ná fuil an chathair gan locht mar</span>
<lb n="291"/><span>atá sí, agus nár mhór dúinn tabhairt fé'n</span>
<lb n="292"/><span>obair in am.  Mar adubhramar cheana, ní</span>
<lb n="293"/><span>fhanann muir le fear ualaigh.  Do b'fhánach an</span>
<lb n="294"/><span>rud é, agus eugcóir ar na daoine bochta leis,</span>
<lb n="295"/><span>a bheith ag caitheamh mórán airgid ar oibreacha</span>
<lb n="296"/><span>móra, nuair ná fuil mórán práidhinn againn</span>
<lb n="297"/><span>leó go ceann tamaill, ar son an chathair do</span>
<lb n="298"/><span>mhaisiú amháin — nuair a thiocfadh an t-am tioc-</span>
<lb n="299"/><span>faidh an chlann.  Chó fada a's a bheidh sé le rádh</span>
<lb n="300"/><span>ag an saoghal go bhfuil 18,097 líonta tighe i</span>
<lb n="301"/><span>mBaile Átha Cliath gan ach aon seomra amháin ag</span>
<lb n="302"/><span>gach ceann aca, agus a lán rudaí eile níos</span>
<lb n="303"/><span>measa arís ná san, 'sé an cheud rud ba cheart</span>
<lb n="304"/><span>dúinn tabhairt fé, agus gan a thuille moille</span>
<lb n="305"/><span>leis, ach é sin do leigheas.  Is fíor go bhfuil</span>
<lb n="306"/><span>leath an tsaoghail marbh ag an leath eile.  Cúis</span>
<lb n="307"/><span>náire dhúinn, don náisiun go léir, iseadhé-h</span>
<lb n="308"/><span>cúrsaí gearáin, cúrsaí galair cuirp agus</span>
<lb n="309"/><span>aigne, agus cúrsaí cora.  Is dócha go mbéimíd</span>
<lb n="310"/><span>leamh dínn féin tréis tamaill nuair a chuimh-</span>
<lb n="311"/><span>neomuid go bhfuighmíst tighthe do thógaint don</span>
<lb n="312"/><span>chuid is mó desna daoine ná fuil ach cúinní</span>
<lb n="313"/><span>seomra agus póirsí mí-shláinteamhla aca fé</span>
<lb n="314"/><span>láthair leis an méid airgid atá caillte i ngach</span>
<lb n="315"/><span>slighe ó thosnuigh cogadh an fhill a's an achrainn</span>
<lb n="316"/><span>seo againn.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Ach san am ceudna ba cheart plean deimh-</span>
<lb n="319"/><span>nightheach do shocrú roimh-ré conus atáimíd chun</span>
<lb n="320"/><span>an chathair do leagaint amach as an nuadh nuair</span>
<lb n="321"/><span>is acfuinn dúinn é dheunamh.  Ní mór dúinn</span>
<lb n="322"/><span>an ceirí do dheunamh chó fairsing leis an</span>
<lb n="323"/><span>gcnad, ach caithfimíd cuimhneamh go gcromfar</span>
<lb n="324"/><span>ar an obair ar an mball, mar dá mbochtacht</span>
<lb n="325"/><span>sinn is éigin dúinn rudaí áirighthe a bheith againn</span>
<lb n="326"/><span>ná fuil againn anois.  Árd-Oifig an Phuist,</span>
<lb n="327"/><span>cuir i gcás, agus Tigh an Chustuim, agus Árus</span>
<lb n="328"/><span>an Oireachtais.  Sop in ionad sguaibe atá</span>
<lb n="329"/><span>ann anois le h-aghaidh na rudaí sin.  Ní gádh</span>
<lb n="330"/><span>aon deitheanas a bheith orainn má bhíonn an</span>
<lb n="331"/><span>plean ar fad socruighthe roimh-ré.  Ach sin í</span>
<lb n="332"/><span>an adhb.  Is eagal linn go dtógfamuíd an</span>
<lb n="333"/><span>cheud choiscéim gan feuchaint romhainn go</span>
<lb n="334"/><span>cúramach.  Deirtear gur san Oispideul</span>
<lb n="335"/><span>Ríoga i gCillmhaighneann a bheidh Tigh an</span>
<lb n="336"/><span>Oireachtais.  Béidir gur ceart go mbeadh,</span>
<lb n="337"/><span>agus béidir nach ceart.  Tá an iomarca</span>
<lb n="338"/><span>Coimisiuin curtha ar bun cheana ag an Rialtas</span>
<lb n="339"/><span>mar adubhramar cúpla mí ó shoin, ach isé an</span>
<lb n="340"/><span>chúis a cuireadh ar bun iad ach chun ceisteanna</span>
<lb n="341"/><span>achrannacha do chur ar ath-ló.  Sa cheist seo is</span>
<lb n="342"/><span>dóigh linn gur cheart coimisiún nó coiste fé</span>
<lb n="343"/><span>leith do cheapadh chun é do phlé agus an rud</span>
<lb n="344"/><span>ar fad do chur tré chéile.</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>An gnáth-dhuine nuair a bhíonn sé ag tagairt</span>
<lb n="347"/><span>do phríomh-chathair cuimhnigheann sé ar na</span>
<lb n="348"/><span>ceannaibh is mó — cúpla ceann speisiálta mar</span>
<lb n="349"/><span>Páras nó Lonndan nó an Nuadh-Eabhrach.  Ach</span>
<lb n="350"/><span>ní gádh dhó.  Tá cathracha ann, agus príomh-d</span>
<lb n="351"/><span>chathracha oireamhnach do thíortha móra tábhachtacha</span>
<lb n="352"/><span>gan ach an méid ceudna daoine ionnta a's atá</span>
<lb n="353"/><span>i mBaile Átha Cliath .i. leathistigh de limisteur</span>
<lb n="354"/><span>an D.M.P.  Tá 660,000 pearsa i mBrussels,</span>
<lb n="355"/><span>500,000 sa Róimh, 170,000 in Aten, agus 450,000</span>
<lb n="356"/><span>i gCopenhagen.  Cé déarfadh nach príomh-</span>
<lb n="357"/><span>chathair breágh an Róimh? nó má luadhmíd</span>
<lb n="358"/><span>príomhchathair tíre ar chó-mhéid le hÉirinn, ná</span>
<lb n="359"/><span>beimíst sásta dá mbeadh Baile Átha Cliath chó</span>
<lb n="360"/><span>háluinn le Copenhagen?  Agus táimíd gan</span>
<lb n="361"/><span>Árd-Eaglais agus gan Tigh Oireachtais annso.</span>
<lb n="362"/><span>Stair na tíre is cionntach leis sin, gan dabht.</span>
<lb n="363"/><span>Táimíd gan Tigh an Chustuim anois agus gan</span>
<lb n="364"/><span>na Ceithre Cúirte (an dá árus is breághdha a</span>
<lb n="365"/><span>bhí againn agus iad oireamhnach d'aon phríomh-</span>
<lb n="366"/><span>chathair sa domhain).  Ach tá rudaí againn ná</span>
<lb n="367"/><span>fuil in áiteanna eile: tá sráideanna breaghdha</span>
<lb n="368"/><span>leathna agus caladhphuirt buailte suas le lár</span>
<lb n="369"/><span>na cathrach; agus rudaí ná feudfaidhe dheunamh</span>
<lb n="370"/><span>dá mbeadh sparán na sgillinge againn; ní gádh</span>
<lb n="371"/><span>dhúinn ach marcuidheacht cúpla pingin do</span>
<lb n="372"/><span>thógaint sa tram chun a bheith ag snámh sa</span>
<lb n="373"/><span>bhfairrge glan gorm nó ag dul ag siubhal</span>
<lb n="374"/><span>imeasg na sléibhte bhfiadhain bhfolláin.  Toisg</span>
<lb n="375"/><span>é sin a bheith amhlaidh beidh seans maith ag Baile</span>
<lb n="376"/><span>Átha Cliath san am atá le teacht, agus toisg</span>
<lb n="377"/><span>gur tír feirmeóireachta agus ní tír tionnsgal</span>
<lb n="378"/><span>í níl buaidhte ar Éirinn fós ach an oiread, dá</span>
<lb n="379"/><span>olcas é an sgeul anois.</span>
<lb n="380"/></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="381"/><p><span>IOLSCOIL NA MUMHAN I RINN Ó gCUANACH.</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>AN EAGLAIS AGUS AN GHAEDHEALG.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>Leag an t-easbog amach réim Teagosc Críos-</span>
<lb n="388"/><span>tuidhe i gcóir páistí na scoile seo againne:</span>
<lb n="389"/><span>(1) Teagosc Críostuidhe (Ó Laoghaire);  (2)</span>
<lb n="390"/><span>Soiscéil an Aifrinn (Ó Laoghaire);  (3) Mín-</span>
<lb n="391"/><span>iughadh an Aifrinn (P. Denn);  (4) Roint</span>
<lb n="392"/><span>ceachtanna ón Scrioptúir Naomhtha.  Ní raibh</span>
<lb n="393"/><span>de locht againn air acht gur theastuigh uaidh go</span>
<lb n="394"/><span>mbeadh na páistí in iúil ar roint ceisteanna</span>
<lb n="395"/><span>sa mBeurla a fhreagairt ag tagairt do Dhia</span>
<lb n="396"/><span>agus do bheatha Íosa.  Chuir sé i gcuimhneamh</span>
<lb n="397"/><span>dhúinn sceul a airighmís in ar n-óige i dtaobh</span>
<lb n="398"/><span>'Caoideach Gabha.  Tháinig an sagart chum an</span>
<lb n="399"/><span>'Chaoidigh seo chum an fear bocht a ullmhughadh</span>
<lb n="400"/><span>chum báis agus nuair a bhí a fhaoisdín éistighthe</span>
<lb n="401"/><span>aige agus an ola dhéidheanach curtha agus gach</span>
<lb n="402"/><span>aon sólás tabhartha aige don bhfear bocht agus</span>
<lb n="403"/><span>é chum imtheacht leis abhaile, ghlaoidh an Caoideach</span>
<lb n="404"/><span>thar an ais ón ndorus air.  “Mo dhearmhad, a</span>
<lb n="405"/><span>Athair,” ar sé sin, “bhfuil Gaedhealg ag Dia?”</span>
<lb n="406"/><span>“Ó, atá,” arsaigh an sagart.  “Maran bhfuil,</span>
<lb n="407"/><span>a Athair,” ar sé sin, “tá breall ar an</span>
<lb n="408"/><span>gCaoideach.”  Ní mar sin féin adubhairt sé é</span>
<lb n="409"/><span>acht mar adeurfadh aon fhear cois luaithe.)</span>
<lb n="410"/><span>Maran bhfuil aon fhagháil againn-ne dul go</span>
<lb n="411"/><span>dtí na Flaithis gan eolus ar Dhia a bheith againn</span>
<lb n="412"/><span>sa mBeurla beidh sceul an Chaoidigh againn.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>Bhí sé dh'órdughadh ag an sagart óg teacht</span>
<lb n="415"/><span>chugainn gach aon tseachtmhain chum feuchaint</span>
<lb n="416"/><span>i ndiaidh an Teagosc Críostuidhe.  An cheud lá</span>
<lb n="417"/><span>a tháinig sé thosnuigh sé leis an mBeurla.</span>
<lb n="418"/><span>Chaitheas-sa a rádh leis ná raibh aon Bheurla a</span>
<lb n="419"/><span>chuigint ná ar aon chor ar siubhal againn 'sa</span>
<lb n="420"/><span>scoil so.  “Cad a dheunfad-sa, má's eadh?”</span>
<lb n="421"/><span>ar sé sin.  “An deabhas a bhfeadar me, a</span>
<lb n="422"/><span>Athair,” arsaigh mise, “maran éisteofá liomsa</span>
<lb n="423"/><span>á gceistiughadh.”  “Is dócha ná fuil aon rud</span>
<lb n="424"/><span>eile le deunamh agam,” ar sé sin, ag cur a</span>
<lb n="425"/><span>thoil le toil Dé.  Thuigfeadh sé an Ghaedhealg</span>
<lb n="426"/><span>go maith acht ná raibh an léigheamh ná an</span>
<lb n="427"/><span>scríobhadh aige.  Is mó sagart ar m'eolus a</span>
<lb n="428"/><span>thug an Ghaedhealg leis ó ucht a mháthar agus</span>
<lb n="429"/><span>nár leig an leisce (nó béidir an droch-mheas</span>
<lb n="430"/><span>dí a chuaidh in achrann in a chuid fola agus in</span>
<lb n="431"/><span>a chraitheacha le linn is é ag fagháil a bheusa</span>
<lb n="432"/><span>agus a theagosca i gColáiste na Sagart), nár</span>
<lb n="433"/><span>léig sé dhó an léigheamh agus an scríobhadh</span>
<lb n="434"/><span>d'fhoghluim riamh.  Tá seandhríodar an deall-</span>
<lb n="435"/><span>radhamhalachta agus an galántachta san fós in</span>
<lb n="436"/><span>an-chuid aca.  Bhítí ag magadh fútha is na Coláistí</span>
<lb n="437"/><span>i dtaobh an blas a bhí ar a gcuid Beurla agus</span>
<lb n="438"/><span>chuirtí an milleán ar chaint na Gaedhilge bhí</span>
<lb n="439"/><span>aca agus bhíodh na hoidí agus na sagairt ag</span>
<lb n="440"/><span>gabháil dóibh chomh mór sin gur tháinigh fuath</span>
<lb n="441"/><span>agus gráin aca dhí.  Ba é an sceul ceudna</span>
<lb n="442"/><span>ag scoileanna na mban-riaghalta é.  Creid</span>
<lb n="443"/><span>uaim-sa é gur mó a mhill an dá nídh seo an</span>
<lb n="444"/><span>Ghaedhealg ná aon ní eile i gcurtar marbhughadh</span>
<lb n="445"/><span>na Gaedhilge in a leith.  Tá ceannta mór, mór</span>
<lb n="446"/><span>ag an Eaglais sa méid so, agus ní fheadar an</span>
<lb n="447"/><span>bhfuighfear é mhaitheamh go deo dhóibh.  Feuch an</span>
<lb n="448"/><span>méid sagart i nDúthaigh Déiseach a thug an</span>
<lb n="449"/><span>Ghaedhealg leo ó bhroinn a máthar agus na</span>
<lb n="450"/><span>fuigheadh seanmóin i nGaedhilg a thabhairt uatha</span>
<lb n="451"/><span>anois.  Deireann cuid aca na “Gnímh,” agus</span>
<lb n="452"/><span>gheobhaidís iad a rádh chomh maith leis an leabhar</span>
<lb n="453"/><span>iompuighthe síos suas.  Ní chuirfidís de dhuadh</span>
<lb n="454"/><span>orra féin an léigheamh a fhoghluim in a cheart.</span>
<lb n="455"/><span>B'fhearr leo a bheith ag bóiceáil as an mBeurla</span>
<lb n="456"/><span>bhíonn aca — ní miste dhóibh, mhuise.</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>Is maith is cuimhin liom an chéad bhliadhain a</span>
<lb n="459"/><span>tháinig an t-easbog.  Bhí gasra maith de leanbhaí</span>
<lb n="460"/><span>na háite againn chum a chur fé Láimh Easbuig</span>
<lb n="461"/><span>agus a dteagosc go léir aca as Gaedhilg dar</span>
<lb n="462"/><span>ndóigh, acht cá bhfuighbhthí sagart chum iad a</span>
<lb n="463"/><span>thriail?  B'shin í an cheist.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>Bhíomair annsin i gcúinne beag den séipéal</span>
<lb n="466"/><span>gan aoinne ag feuchaint orainn, gan aoinne ag</span>
<lb n="467"/><span>cur isteach ná amach orainn.  Bhí gach aon</span>
<lb n="468"/><span>órdughadh agus gleithearán agus leathadh-ladhar</span>
<lb n="469"/><span>ag oidí, sagart, agus easbog thimcheall ar</span>
<lb n="470"/><span>pháistí an Bheurla.  Ní hamhlaidh ná raibh a fhios</span>
<lb n="471"/><span>aca go rabhamair ann; chuireasa féin leitir go</span>
<lb n="472"/><span>dtí an Easbog agus go dtí sagart an pharóiste</span>
<lb n="473"/><span>roimh ré dá chur in iuil dóibh go raibh a leithéidí</span>
<lb n="474"/><span>i gcóir agam.  Ní shaileoch' an sagart óg a</span>
<lb n="475"/><span>lámha linn; ní chuirfeadh sé i gcuimhneamh don</span>
<lb n="476"/><span>Easbog go rabhamair ann.  Nuair a bhí an</span>
<lb n="477"/><span>sceul ag imtheacht ró fhada agus nuair a bhris</span>
<lb n="478"/><span>ar an bhfoidne agam chuaidh mé go dtí an</span>
<lb n="479"/><span>Easbog agus dubhairt mé go raibh páistí na</span>
<lb n="480"/><span>Gaedhilge ag fuireach le n-a dtriail fós.</span>
<lb n="481"/><span>D'iarr sé go háimhleasc ar shagart áirighthe bhí</span>
<lb n="482"/><span>ann an gcuirfeadh sé cúpla ceist orra.  Chuir.</span>
<lb n="483"/><span>Ní bhfuigheadh sé an Teagosc Críostuidhe a</span>
<lb n="484"/><span>léigheamh ró mhaith, agus nuair a chuireadh sé an</span>
<lb n="485"/><span>cheist ní bhíodh sé dh'uain aige a bheith ag éisteacht</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="486"/><p><span>leis an bhfreagra acht é ar a dhícheall d'iarraidh</span>
<lb n="487"/><span>an cheud cheist eile a dheunamh amach é féin.</span>
<lb n="488"/><span>Ó, nach amlach an dream sinn, go bhfóire Dia</span>
<lb n="489"/><span>orainn, agus gan aon náire orainn.  Chuir</span>
<lb n="490"/><span>obair an lae sin i dtuigsin dom níos mó ná</span>
<lb n="491"/><span>aon rud a casadh riamh orm an peaca mór</span>
<lb n="492"/><span>trom atá anuas ar guailne na hEaglaise i</span>
<lb n="493"/><span>dtaobh marbhughadh na Gaedhilge.  Cuireadh i</span>
<lb n="494"/><span>dtuigsin go soiléir do gach aoinne den phobal</span>
<lb n="495"/><span>sin an lá sin (gach aoinne a raibh aon súile in</span>
<lb n="496"/><span>a cheann) sceul an Chaoidigh bhoicht.  Nuair a</span>
<lb n="497"/><span>tháinigheamar amach as an séipeul agus nuair</span>
<lb n="498"/><span>a bhailigh gach aoinne thimcheall ar lucht na</span>
<lb n="499"/><span>“standingí” chum oráistí agus craicirs agus</span>
<lb n="500"/><span>arán-sinséar a cheannach bhí ceann de bhuachaillí</span>
<lb n="501"/><span>na Gaedhilge d'iarraidh é féin a bhrughadh isteach</span>
<lb n="502"/><span>gairid do bhean na steotair chum luach a</span>
<lb n="503"/><span>phinginín féin d'fhagháil nuair a rángaidh ceann</span>
<lb n="504"/><span>de bhucs an Bheurla roimhe sa tslighe agus</span>
<lb n="505"/><span>adubhairt, “Keep back ou'r that, shu' you had</span>
<lb n="506"/><span>only Irish prayers,” níor dhein mo bhuachaill</span>
<lb n="507"/><span>acht druideamhaint siar uaidh agus é a bhualadh</span>
<lb n="508"/><span>le saidhm de dhorn isteach idir an dá shúil —</span>
<lb n="509"/><span>“Anois, fait ú saé,” ar sé sin.  “Mhuise,</span>
<lb n="510"/><span>nár bhaine an diabhail an bhais díot-sa, a</span>
<lb n="511"/><span>Bheibirligh,” arsa me féin im' aigne féin, “tá</span>
<lb n="512"/><span>an spunc ionnat, pé sceul é.”</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>Tháinigheamair abhaile agus nuair a bhí greim</span>
<lb n="515"/><span>dinnéir ithte agam shuidh mé síos agus bhí mé</span>
<lb n="516"/><span>ag deunamh mo mharanna ar pheictiúirí agus ar</span>
<lb n="517"/><span>shomplaí an lae sin, agus is mó rud a bhí ag</span>
<lb n="518"/><span>rioth tré m'aigne i dtaobh tíre, agus teangan,</span>
<lb n="519"/><span>agus creidimh.  Níorbh' iongnadh leat, a mhic ó,</span>
<lb n="520"/><span>dá ndeurfainn leat go raibh mé breun de</span>
<lb n="521"/><span>an-chuid rudaí agus go raibh mé roinnt durtha</span>
<lb n="522"/><span>ón saoghal.  Trí bliadna in a dhiaidh sin</span>
<lb n="523"/><span>bhíomair ann arís lá an Easbuig agus b'é an</span>
<lb n="524"/><span>sceul ceudna againn é, nó ní ba mheasa.</span>
<lb n="525"/><span>Níor cuireadh aon triail in aon chor ar pháistí</span>
<lb n="526"/><span>na Gaedhilge, acht nuair a tháinig an t-Easbog</span>
<lb n="527"/><span>chum iad a chur fé n-a láimh chrom sé ar cheist-</span>
<lb n="528"/><span>eanna i mBeurla a chur orra — “sceul an</span>
<lb n="529"/><span>Chaoidigh arís,” arsaigh mé féin liom féin.</span>
<lb n="530"/><span>Fágaimís mar sin é mar sceul in ainm Dé;</span>
<lb n="531"/><span>cuireann sé canncas agus seirbhthean orm</span>
<lb n="532"/><span>cuimhneamh air.  Feuch go mbíonn aiteas ag</span>
<lb n="533"/><span>baint leis an Easbog féin.  Tá a fhios agam</span>
<lb n="534"/><span>Easbog anois atá ag deunamh a dhíchill chum</span>
<lb n="535"/><span>meas agus urraim a theasbáint don Ghaedhilg</span>
<lb n="536"/><span>— an meas agus an urraim sin a cheil sé uirre</span>
<lb n="537"/><span>i dtosach a réime — agus cuireann sé ceist-</span>
<lb n="538"/><span>eanna ar na páisdí nuair a bhíonn sé dá gcur</span>
<lb n="539"/><span>fé n-a láimh, ceisteanna i mBeurla chum iad a</span>
<lb n="540"/><span>fhreagairt as Gaedhilg, mar seo:—  “Tell me,</span>
<lb n="541"/><span>what is man, in Irish?”  “How do you say</span>
<lb n="542"/><span>‘Good day’ in Irish?” agus mar sin.  Caith</span>
<lb n="543"/><span>do thuairim leis an obair seo, a mhic mo</span>
<lb n="544"/><span>chroidhe, agus innis dom cad is dóigh</span>
<lb n="545"/><span>leat?</span></p>
<lb n="546"/>
<lb n="547"/><p><span>Deir sé leis na daoine go gcaithfear suim</span>
<lb n="548"/><span>a chur sa nGaedhilg as so amach, agus is d'réir</span>
<lb n="549"/><span>an fhreagra a gheibheann ar na ceisteanna so</span>
<lb n="550"/><span>romham annso nó a leithéidí a thugann sé a</span>
<lb n="551"/><span>bhreath ar chúrsaí na Gaedhilge i ngach sgoil.</span>
<lb n="552"/><span>Cuimhnigh air!</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>Bhí mac deirbhshéar don Dochtúir Ó Síothcháin</span>
<lb n="555"/><span>agus mac deirbhshéar don Athair Mhícheul Mhac</span>
<lb n="556"/><span>Craith, C.Í., dá gcur fé Láimh Easbuig agam an</span>
<lb n="557"/><span>bhliadhain so agus a dteagosc go léir 'sa</span>
<lb n="558"/><span>nGaedhilg aca, agus mar sin bhí dath ag teacht</span>
<lb n="559"/><span>ar an sceul againn.</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>Caithfidh an Eaglais iompó ar an Ghaedhilg</span>
<lb n="562"/><span>a leigheas go dian agus go dícheallach má's</span>
<lb n="563"/><span>maith leo an sean-mhilleán atá orra in a taobh</span>
<lb n="564"/><span>a chur díobh suas.  Tá an choir go trom orra,</span>
<lb n="565"/><span>agus ní bhfuighidh siad dul ó bheul na ndaoine.</span>
<lb n="566"/><span>Ní thógfaidh aoinne orainn a bheith i gcoinne an</span>
<lb n="567"/><span>chléir ar an sceul so maran gcuirfidh siad an</span>
<lb n="568"/><span>croth ceart orra féin i dtaobh ath-bheochant na</span>
<lb n="569"/><span>teangan anois.</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>PÁDRAIG Ó CADHLA.</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>Tugaidh bhúr gcuid Árachais do'n</span>
<lb n="574"/><span>Chumann Gaedhealach is Fearr</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>AN CUMANN IBÉRNEACH</span>
<lb n="577"/><span>INSIÚRÁLA TEÓ.</span></p>
<lb n="578"/>
<lb n="579"/><p><span>I n-AGHAIDH TÓITEÁIN AGUS</span>
<lb n="580"/><span>COITCHINNE.</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>Príomh-Oifig — 48 & 49 SRÁID AN</span>
<lb n="583"/><span>DÁMA, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>NA POLASAITHE IS IOMLÁINE LE</span>
<lb n="586"/><span>FAGHÁIL.</span>
<lb n="587"/></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="588"/><p><span>FILIDHEACHT.</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>CAOINEADH AN FHIR GASTA.</span></p>
<lb n="591"/>
<lb n="592"/><p><span>EÓGHAN RUADH Ó SÚILEABHÁIN cct.</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="595"/>
<lb n="596"/><p><span>Céad slán chun gach rígh-fhear</span>
<lb n="597"/><span>Bheadh páirteach do'm shlígh-se</span>
<lb n="598"/><span>I dtigh an tábhairne do shuídhfeadh</span>
<lb n="599"/><span>Le h-ínntinn ag ól,</span>
<lb n="600"/><span>Do thráighfeadh na fíonta</span>
<lb n="601"/><span>Gan grascar, gan bruídheanta,</span>
<lb n="602"/><span>A's amáireach dá druím sin</span>
<lb n="603"/><span>Ná goíllfheadh air brón!</span>
<lb n="604"/><span>Mar ní mise an Poc Seó</span>
<lb n="605"/><span>Do chruinnígheas an-t ór,</span>
<lb n="606"/><span>Dá bhailiú go fíor-bhocht</span>
<lb n="607"/><span>A's daoine eile 'á ól.</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>Bíon bálthaigh le cínnteacht</span>
<lb n="612"/><span>Ag fághail cámuis air shaoithibh</span>
<lb n="613"/><span>I dtigh an tábhairne do shuídhfeadh</span>
<lb n="614"/><span>Le h-íntinn ag ól;</span>
<lb n="615"/><span>Is tláth bheidh an bhuídhean san</span>
<lb n="616"/><span>A's is fánach a gcríche</span>
<lb n="617"/><span>Agus fágfhaid na mílte</span>
<lb n="618"/><span>Go cruínn n-a gcuid stóir,</span>
<lb n="619"/><span>'Nuair a síntear é air bórd,</span>
<lb n="620"/><span>A's gan tuínte air a thóin,</span>
<lb n="621"/><span>Bíon a bhean súd 'á chaoine</span>
<lb n="622"/><span>Le laoíthibh gan chóir!</span></p>
<lb n="623"/>
<lb n="624"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>Ní raibh trácht air na gníomharthaibh</span>
<lb n="627"/><span>Bhí i bPárus na Traoí shoir</span>
<lb n="628"/><span>Ná i Gheáson do síolthaigh</span>
<lb n="629"/><span>Tar taoíd leis an-t sheód!</span>
<lb n="630"/><span>Laéchradh na Craoíbhe,</span>
<lb n="631"/><span>Ná an-t é sin do chlaoidh Tailc,</span>
<lb n="632"/><span>Ná an Caésar chuir cíos air</span>
<lb n="633"/><span>Na taoisigh go leór —</span>
<lb n="634"/><span>Do bhronnfhadh saé an mhóin,</span>
<lb n="635"/><span>A's geach tabhrthas d'á shórt, —</span>
<lb n="636"/><span>Geach acra bhí aige</span>
<lb n="637"/><span>Ach gan brígh a bheith n-a dhóid.</span></p>
<lb n="638"/>
<lb n="639"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>“Ó, mo chás a's mo sceímhle</span>
<lb n="642"/><span>Tú air chlárachaibh sínte!</span>
<lb n="643"/><span>A's go bráth bead id chaoineadh</span>
<lb n="644"/><span>Go dtíghidh air mo ghlór.</span>
<lb n="645"/><span>Dar lámha mo shínnsir</span>
<lb n="646"/><span>A's a mbeith láithreach le síneadh</span>
<lb n="647"/><span>Dob'fheárr liom airís tú</span>
<lb n="648"/><span>Ná mílte dhen ór!” —</span>
<lb n="649"/><span>Ní íosfhaidh sí “teóst,”</span>
<lb n="650"/><span>Níl suím aici i ngnó,</span>
<lb n="651"/><span>A's ní fhágfhaidh sí an chíll</span>
<lb n="652"/><span>Ó n-a buídheanach go déo!</span></p>
<lb n="653"/>
<lb n="654"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>“A cháirde mo chroídhe istig,</span>
<lb n="657"/><span>Tíghidh láithreach im thímcheall,</span>
<lb n="658"/><span>Nó ní fhágfhad-sa tuínte</span>
<lb n="659"/><span>Air aén taoíbh díom gan stróic.</span>
<lb n="660"/><span>Ní stánfhadh de'n scríob san</span>
<lb n="661"/><span>Go mbáidhtear sa Laoí me,</span>
<lb n="662"/><span>A's go bráth bead á chaoíne</span>
<lb n="663"/><span>Mo chaoín-fhear dar ndóigh!”</span>
<lb n="664"/><span>Bu raímhe leat geach deór</span>
<lb n="665"/><span>Bhíodh síos le n-a sróin,</span>
<lb n="666"/><span>A's í ag bagairt ós íseal</span>
<lb n="667"/><span>Air scaoínse fir óig!!</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>“AN FILE BUILE”</span>
<lb n="670"/><span>do sholathruigh.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>DÉINIMÍD-NE</span></p>
<lb n="673"/>
<lb n="674"/><p><span>DABHACHA, PEIGÍNÍ, AGUS</span>
<lb n="675"/><span>FIRCÍNÍ</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>as an adhmud feagha is fearr a fhásann i dtír</span>
<lb n="678"/><span>na hÉireann agus is againn atá ceann de na</span>
<lb n="679"/><span>tighthe cúpaora agus boscaí a dheunamh is mó</span>
<lb n="680"/><span>in Éirinn.</span></p>
<lb n="681"/>
<lb n="682"/><p><span>Tá bosca an ime, bosca na</span>
<lb n="683"/><span>cáise, bosca na n-ubh, bosca an</span>
<lb n="684"/><span>éisc, a's na barrailí le fagháil</span>
<lb n="685"/><span>annso — an t-adhbhar is fearr agus</span>
<lb n="686"/><span>marga maith.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>Déintear annso iad.</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>Gach fios agus faisnéis uainn-ne —</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>SEUMAS MAC MATHGHAMHNA</span>
<lb n="693"/><span>(TEOR.)</span>
<lb n="694"/><span>i LUIMNIGH</span>
<lb n="695"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="696"/><p><span>AG SCÉITH AN CHLOCH GHORM.</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>Céard is eadh an fheirmeóireacht.  Ní raibh a</span>
<lb n="699"/><span>fhios sin agam-sa agus mé ag obair do m'athair</span>
<lb n="700"/><span>'sa bhaile ar an bhfeirm, acht do cuireadh ar mo</span>
<lb n="701"/><span>shúilibh dom é nuair tháinig mé go dtí an baile</span>
<lb n="702"/><span>mór.  Fear do bhí sa mBannc (im' chléireach</span>
<lb n="703"/><span>bainnc a bhíosa leis) do bhí garraidhe reachtais</span>
<lb n="704"/><span>aige, agus is dócha gur thug sé fé ndear snódh</span>
<lb n="705"/><span>na gréine agus na gaoithe orm-sa mar an</span>
<lb n="706"/><span>dara lá d'á rabhas i n'fhochair, d'iarr sé orm</span>
<lb n="707"/><span>teacht amach an tráthnóna sin ag feuchaint na</span>
<lb n="708"/><span>mbarraí bhí aige.  Do chuaidh mé, agus is mar</span>
<lb n="709"/><span>gheall ar ar thuit amach tá mé chum trácht</span>
<lb n="710"/><span>annso.</span></p>
<lb n="711"/>
<lb n="712"/><p><span>Tar éis té bhíomar chum dul amach agus ní</span>
<lb n="713"/><span>raibh a fhios agam féin ar cheart dom dul</span>
<lb n="714"/><span>mar do bhí mé nó mo chulaith Dhomhnaigh do</span>
<lb n="715"/><span>chur orm.  Ar eagla na h-eagla do chuir mé</span>
<lb n="716"/><span>orm é, agus ba mhaith an rud gur chuir, mar</span>
<lb n="717"/><span>bhí seisean gleusta suas go deas leis, acht</span>
<lb n="718"/><span>amháin go raibh mála 'n-a láimh aige mar bheadh sé</span>
<lb n="719"/><span>ag dul ag imirt peile.  Nuair shroicheamar an</span>
<lb n="720"/><span>gáirdín do theasbáin sé dom na saghasanna</span>
<lb n="721"/><span>prátaí agus inniún agus cabáiste agus eile</span>
<lb n="722"/><span>do bhí aige, agus do b'iongna leis a n-ainm-</span>
<lb n="723"/><span>eacha go léir do bheith agam gan déanamh acht</span>
<lb n="724"/><span>feuchaint orra — do bhí píosa páipéir agus an</span>
<lb n="725"/><span>ainm air ag bun gach phaiste aige féin.</span>
<lb n="726"/><span>Cuibheasach gan bheith maoidhteach, adéarainn, a</span>
<lb n="727"/><span>bhíodar mar bharraí, acht do mhol mé go h-árd</span>
<lb n="728"/><span>dó sin iad, agus do bhí áthas air.  Do mhol</span>
<lb n="729"/><span>seisean go h-árd an tuigsint do bhí agam-sa</span>
<lb n="730"/><span>leis — nó cá bhfuair mé an t-eolus go léir?</span>
<lb n="731"/><span>Nuair bhí cuaird an gháirdín tabhartha againn</span>
<lb n="732"/><span>do shuidh sé síos ar an gcinnfhearann agus</span>
<lb n="733"/><span>d'oscail an mála.  Do bhí cúpla plannda</span>
<lb n="734"/><span>cabáiste le cur aige, adubhairt sé, marar</span>
<lb n="735"/><span>mhisde liom fuireach.</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>Peidhre sean-bhróg do bhí sa mhala aige agus</span>
<lb n="738"/><span>slaitín tomhais, roithleán téid, agus leabhar.</span>
<lb n="739"/><span>Thóg sé amach iad agus do chuir na bróga air,</span>
<lb n="740"/><span>agus annsin chuamar síos mar a raibh an</span>
<lb n="741"/><span>leabadh síl.  Do bhí ramhann i bhfolach i gclais</span>
<lb n="742"/><span>fé's na crannaibh prátaí gairid do'n leabadh,</span>
<lb n="743"/><span>agus fuair sé í.  Annsin d'oscail sé an</span>
<lb n="744"/><span>leabhar.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Teagasc ar chionnus cabáiste do chur do bhí</span>
<lb n="747"/><span>sa leabhar, agus ní fhéadfainn gan gáire ná</span>
<lb n="748"/><span>fuigheadh sé dhéanamh i n-eughmais a leithéid.</span>
<lb n="749"/><span>Acht bhí an scéal níos measa nuair do chuir sé</span>
<lb n="750"/><span>an leabhar n-a phóca agus thosnuigh ar an</span>
<lb n="751"/><span>dtalamh do leagaint amach leis an slait agus</span>
<lb n="752"/><span>an teud, agus annsin an t-aoileach do leathadh</span>
<lb n="753"/><span>mar bheitheá ag crothadh salainn ar do dhinneur!</span>
<lb n="754"/><span>Agus cad é an díoghbháil dada acht an crot</span>
<lb n="755"/><span>do bhí air féin chum na h-oibre go léir — gan a</span>
<lb n="756"/><span>chasóg do bhaint de, ná a bhóna, ná a chufaí,</span>
<lb n="757"/><span>ná an t-uaireadóir do thógaint as a phóca ná</span>
<lb n="758"/><span>beadh samhthach na rámhainne ag dul i n-achrann</span>
<lb n="759"/><span>ins an slabhradh gach 're nóimid air!  Sa deire</span>
<lb n="760"/><span>rug mé ar an ramhainn uaidh agus dubhras leis</span>
<lb n="761"/><span>na planndaí do sháthadh im' dhiaidh.  Do dhein,</span>
<lb n="762"/><span>agus cúig nóimid ní rabhmar leis an gcuid</span>
<lb n="763"/><span>eile acu.</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Moladh?  Buidheachus!  B'éigean dom dul</span>
<lb n="766"/><span>abhaile leis chum suipéir, agus, fé'r scaramar</span>
<lb n="767"/><span>le n-a chéile, bhí socair aige go spréachfadh sé</span>
<lb n="768"/><span>an chloch ghorm ar na prátaí i mbáireach!  Bhí</span>
<lb n="769"/><span>an stuif aige agus an gleus agus gach aon</span>
<lb n="770"/><span>rud — muna raibh mé ag dul i n-aon áit eile?</span>
<lb n="771"/><span>Ní rabhas, agus, dar ndóigh, dá mbeinn féin</span>
<lb n="772"/><span>…!  Chuaidh mé abhaile.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>Do bhí saghas amhras agam ar cad do bhí</span>
<lb n="775"/><span>romham agus a fhios agam cad é an saghas rud</span>
<lb n="776"/><span>é an chloch ghorm, agus do chuireas sean-chasóg</span>
<lb n="777"/><span>orm agus bríste anairte thug bean an tighe</span>
<lb n="778"/><span>dom.  Ní dhéanfadh sé an gnó ar aon chor</span>
<lb n="779"/><span>siubhal i n-aonfheacht leis siúd agus iad sin</span>
<lb n="780"/><span>orm tríd an sráid, agus d'fhan mé ag feuchaint</span>
<lb n="781"/><span>amach an fhuinneóg go bhfeicinn ag dul thart é.</span>
<lb n="782"/><span>Chonnaic mé i gcionn tamaill é.  Ní h-aon</span>
<lb n="783"/><span>sean-chulaith do bhí air acht é mar ba ghnáthach</span>
<lb n="784"/><span>leis, agus an mála 'n-a láimh aige mar do bhí</span>
<lb n="785"/><span>indé roimis sin.  Tamall tar éis dó dul</span>
<lb n="786"/><span>thart chonnaic mé asal agus trucail ag teacht,</span>
<lb n="787"/><span>bairille sa trucail agus garsún ag tiomáint.</span>
<lb n="788"/><span>Thuig mé gurbh é an stuif do bhí ann, agus</span>
<lb n="789"/><span>chuaidh mé amach.</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>Bhíomar ag leanamhaint a chéile soir an</span>
<lb n="792"/><span>tsráid, eisean ar dtúis agus gan aon suim</span>
<lb n="793"/><span>aige in aon rud, an t-asal agus an garsún</span>
<lb n="794"/><span>annsin, agus mise ar deireadh agus mé ag</span>
<lb n="795"/><span>faire orra araon.  Maith an áit a rabhas leis.</span>
<lb n="796"/><span>Ag dul timcheall cúinne do'n asal chuaidh roth</span>
<lb n="797"/><span>de'n trucail anáirde ar an gcosán agus amach</span>
<lb n="798"/><span>ar an mbóthar leis an mbairille stuifh!</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>Cad do dhein mé?  Ní h-eadh, acht cad do</span>
<lb n="801"/><span>dhein an Garsún?  Do rith sé i ndioidh an</span>
<lb n="802"/><span>“duine uasail” agus thug thar ais é chum an</span>
<lb n="803"/><span>bhairille thógaint leis.  Do bhí mise ann rómpa</span>
<lb n="804"/><span>agus nuair thánadar níorbh aon mhaith cheilt a</span>
<lb n="805"/><span>thuille an pháirteachais do bhí eadrainn; thóg-</span>
<lb n="806"/><span>amar an bairille, agus an fhaid do bhí seisean</span>
<lb n="807"/><span>ag glanadh a chod' éaduigh agus é ag tabhairt</span>
<lb n="808"/><span>íde do'n gharsún, do bhí mise ag taoscadh suas</span>
<lb n="809"/><span>an mhéid de'n stuif d'fheudfainn le sean-</span>
<lb n="810"/><span>sháspan fuair mé sa trucail.  Do bhí scata de</span></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="811"/><p><span>dhaoscar na sráide bailighthe timcheall orainn,</span>
<lb n="812"/><span>dar ndóigh, agus iad 'ghá innsint d'á chéile cia</span>
<lb n="813"/><span>h-iad sinn agus gach aon rud mar gheall</span>
<lb n="814"/><span>orainn.  Do shiubhlamar an chuid eile de'n</span>
<lb n="815"/><span>tslighe le cois a chéile — dá mhéid aithis agam'</span>
<lb n="816"/><span>shean-bhalcaisí á thabhairt d'á chulaith ghalánta</span>
<lb n="817"/><span>siúd, ná ag an asal agus an sean-bhairille</span>
<lb n="818"/><span>dúinn araon.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>Nuair shroicheamar an pháirc adubhairt mise</span>
<lb n="821"/><span>go rachainn fé'n ghleus, acht ní leigfeadh sé</span>
<lb n="822"/><span>dhom; níorbh bheag a raibh déanta agam ag</span>
<lb n="823"/><span>sábháil an stuif, agus go rachadh sé féin.  Do</span>
<lb n="824"/><span>bhí saghas culaith-bhealach de phígheamas sa mhála</span>
<lb n="825"/><span>aige, agus chuir sé air iad, acht mar sin féin</span>
<lb n="826"/><span>ba scrupal liom an sean-inneall do cheangailt</span>
<lb n="827"/><span>ar dhuine chómh beárrtha, deagh-chúmtha, agus</span>
<lb n="828"/><span>dubhairt mé leis é.  Ní bheadh sé sásta.</span>
<lb n="829"/><span>B'éigean dom é chur air, agus siúd ar fuaid</span>
<lb n="830"/><span>na bprátaí é.</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>B'fhéidir nár oibrigh an léightheóir gleus</span>
<lb n="833"/><span>scéidhte riamh?  Saghas bolg é acht é deunta</span>
<lb n="834"/><span>de stáin, píopa amach as fé mar bheadh i bpíb</span>
<lb n="835"/><span>ceóil agus an pampa fé t'uillinn go gcaithfeá</span>
<lb n="836"/><span>bheith ag séideadh leis.  Dála na bpíobaí, is</span>
<lb n="837"/><span>fuiris go leór é d'oibriú nuair bheadh taithighe</span>
<lb n="838"/><span>agat air, acht go dtí go mbeadh, ní fhaca tú</span>
<lb n="839"/><span>riamh acht an útamáil dhéanfá — nuair bheadh</span>
<lb n="840"/><span>t'uillinn ar siubhal, is suas fé d' chluais bheadh</span>
<lb n="841"/><span>gob an phíopa agat, agus annsin nuair rachadh</span>
<lb n="842"/><span>steall de'n stuif san aghaidh agus ins na</span>
<lb n="843"/><span>súilibh agat, stadfá de'n séideadh, dar ndóigh,</span>
<lb n="844"/><span>agus b'fhéidir go dtuitfeadh an gleus ar fad</span>
<lb n="845"/><span>as a chéile.  Sin é bhain dom' charaid.  Níor</span>
<lb n="846"/><span>chuimhnigh sé ar an ndá thráigh nár mhór d'á</span>
<lb n="847"/><span>ghobadán fhreasdal, agus isteach i mbrollach a</span>
<lb n="848"/><span>léine fé n-a smig d'imthigh an cheud séideán!</span>
<lb n="849"/><span>An dara iarracht, bhí an píopa ceart go leór</span>
<lb n="850"/><span>aige isteach fé's na crannaibh prátaí agus é ag</span>
<lb n="851"/><span>siubhal leis nuair thug mise fé ndeár ná raibh</span>
<lb n="852"/><span>an uillinn ag obair aige ar aon chor, agus</span>
<lb n="853"/><span>b'éigean dó tosnú arís!  An tríomhadh iarracht,</span>
<lb n="854"/><span>do chuir sé dáiríribh chuige — ró-dháiríribh,</span>
<lb n="855"/><span>b'fhéidir — mar ná raibh sé imighthe i bhfad síos</span>
<lb n="856"/><span>an chlais uainn nuair do scar scrogal an</span>
<lb n="857"/><span>phíopa leis an ngleus, agus siúd an stuif ag</span>
<lb n="858"/><span>brúchtadh amach agus síos a dhrom agus a chosa!</span>
<lb n="859"/><span>Do chuir mé liúgh asam agus ritheas d'iarracht</span>
<lb n="860"/><span>air.</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>Do ritheas d'iarracht air, acht ba bheag an</span>
<lb n="863"/><span>mhaith dom é leis an ngáire.  Bhí sé annsúd</span>
<lb n="864"/><span>agus an rud mí-ádhmharach aniar air ag dortadh</span>
<lb n="865"/><span>an chloch ghorm síos baic a mhuinéil, agus</span>
<lb n="866"/><span>sreanng air a d'iarraidh é chaitheamh de agus</span>
<lb n="867"/><span>ná fuigheadh.  Bhí an píopa 'n-a láimh aige i</span>
<lb n="868"/><span>gcomhnuidhe, acht bhí a hata tar éis tuitim de,</span>
<lb n="869"/><span>agus bhí sé ag satailt air sin agus an chloch</span>
<lb n="870"/><span>ghorm ag rith anuas a chosa air.  Bhí na crainn</span>
<lb n="871"/><span>phrátaí pasáilte, briste, aige ar feadh cúpla</span>
<lb n="872"/><span>rámhan 'n-a thimcheall ar gach taobh, agus, díreach</span>
<lb n="873"/><span>agus mé ag breith ar ghualainn air chum é</span>
<lb n="874"/><span>chasadh timcheall agus an gleus do réidhteach</span>
<lb n="875"/><span>de, baineadh barra-thuisle as, agus thuit sé</span>
<lb n="876"/><span>siar ar idir gleus agus bolg agus eile sa</span>
<lb n="877"/><span>phluda!  Bhí a ghnó déanta.</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>Do thóg mé é dar ndóigh, agus do ghlan mé</span>
<lb n="880"/><span>chómh maith agus d'fhéadfainn, acht caithfidh mé a</span>
<lb n="881"/><span>admháil go rabhas i riocht scoilt orm le gáire</span>
<lb n="882"/><span>ar feadh na h-aimsire.  Ní raibh leigheas agam</span>
<lb n="883"/><span>air — dá mbadh ná beadh aoinne ann acht an</span>
<lb n="884"/><span>bheirt againn chaithfinn gáire, acht bhí an garsún</span>
<lb n="885"/><span>ann leis, agus clab go cluasaibh air.  Eadrainn</span>
<lb n="886"/><span>do réidhtigheamar an scéal i ndiaidh a chéile,</span>
<lb n="887"/><span>agus annsin shiubhlamar i dtriúr suas go dtí</span>
<lb n="888"/><span>an trucail.  D'fheuch mise isteach sa bhairille.</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>“Tá taoscán fós ann,” arsa mise.</span>
<lb n="891"/><span>“Tabhair dhom an t-inneall go scéithfidh mé</span>
<lb n="892"/><span>orra é agus gheóbhmuid teacht arís i mbáireach.”</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>“Ní dhéanfaidh tú,” ar seisean, “ná ní</span>
<lb n="895"/><span>thiocfaimíd i mbáireach, ná go deó arís.  An</span>
<lb n="896"/><span>ghaoth ruadh go mbeiridh leis iad mar phrátaí!”</span>
<lb n="897"/><span>agus do chaith sé na giúirléidí go léir, agus</span>
<lb n="898"/><span>an mála, agus na pígheámas, i n-aon charn</span>
<lb n="899"/><span>amháin isteach sa trucail agus dubhairt leis</span>
<lb n="900"/><span>an ngarsún ghlanadh abhaile as sin leótha.  Do</span>
<lb n="901"/><span>dhein an garsún rud air, agus do leanamair-</span>
<lb n="902"/><span>ne é.</span></p>
<lb n="903"/>
<lb n="904"/><p><span>Ní'l a thuille le h-innsint acht amháin go raibh</span>
<lb n="905"/><span>sé ag fearthainn fe'r shroicheamar an baile.</span>
<lb n="906"/><span>Dá mbeadh na prátaí spréachta féin ní bheadh</span>
<lb n="907"/><span>aon mhaith ann.</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>“CLOCH LABHRAIS.”</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>TIGH-ÓSDA “CLARENS,” ag Cé Ueillington</span>
<lb n="912"/><span>i mBaile Átha Cliath</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>Tá gach aon chompórd ann agus é so-lámhach do gach áit</span>
<lb n="915"/><span>is fiú le rádh 'sa Chathair.</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>70 Suainliosa.</span></p>
<lb n="918"/>
<lb n="919"/><p><span>Solus Eleictric.</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>An biadh — bog, soghmhail, so-bhlasta</span>
<lb n="922"/><span>agus an freasdal ar fheabhus.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>An díol-fiach réasúnta.</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>BÍONN TARRAING MHÓR DAOINE AR AN</span>
<lb n="927"/><span>“RESTAURANT” atá ag gabháil leis.</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>An Guthán 1217.  Telegram:  “Clarence Hotel, Dublin”</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>TIGH-ÓSDA AN ROYAL EXCHANGE</span>
<lb n="932"/><span>Sráid na Feise, i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="933"/>
<lb n="934"/><p><span>Tá sé seo ar cheann des na Tighthe-ósda is compórd-</span>
<lb n="935"/><span>amhla 'sa Chathair.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>Tá gach aon chóir ann agus an díolfiach réasúnta.</span></p>
<lb n="938"/>
<lb n="939"/><p><span>Guthán 2678.  Telegram:  “Comfort, Dublin.”</span>
<lb n="940"/></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="941"/><p><span>GORT A' T-SIDHE.</span></p>
<lb n="942"/>
<lb n="943"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>Stop an traen ag Gort a' t-Sídhe agus</span>
<lb n="946"/><span>thúirlingeas.  Stáisiún an-bheag é Gort a'</span>
<lb n="947"/><span>t-Sídhe agus é suidhte go gleóite áluinn i</span>
<lb n="948"/><span>n-íochtar gleanna — croinnte cuilinn ar leathadh</span>
<lb n="949"/><span>in a mhór-thimcheall agus ar síneadh aníos fad</span>
<lb n="950"/><span>cliatháin na gcnoc.  Tháinic máistir an stáisiúin</span>
<lb n="951"/><span>i leith chugam.  Ba mé an t-aon duine amháin</span>
<lb n="952"/><span>a d'fhág an traen agus níorbh' iongnadh sin ar</span>
<lb n="953"/><span>uaigneas na h-áite agus a fhaid ó bhaile mór.</span>
<lb n="954"/><span>Thugas mo thicéad dhó.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>“Dáltha an sgéil,” ar sé, “an tusa Mac</span>
<lb n="957"/><span>Uí Mhathghamhna a bhí le theacht ar cuairt ag</span>
<lb n="958"/><span>Muinntir Uí Dhomhnaill.”</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>D'fhreagraigheas go mbadh mé an duine</span>
<lb n="961"/><span>céanna agus go rabhas ag déanamh iongnadh</span>
<lb n="962"/><span>nach rabhadar beirt nó duine aca ar a laighead</span>
<lb n="963"/><span>ag an stáisiún chun castála orm.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>“Ó! ní thig leó teacht,” arsa mo dhuine.</span>
<lb n="966"/><span>“A n-athair a bhí thar lear i Sasana Nuadh le</span>
<lb n="967"/><span>tamall bliadhan, tá sé ag filleadh 'na bhaile</span>
<lb n="968"/><span>anocht agus d'imthigh Eithne agus Maolmhuire go</span>
<lb n="969"/><span>Baile Átha Cliath ar an traen deiridh.  Dubhairt</span>
<lb n="970"/><span>Maolmhuire liom a rádh leat dul ar aghaidh go</span>
<lb n="971"/><span>dtí an teach, go bhfuil eolas na slíghe agat</span>
<lb n="972"/><span>agus go mbeidh tú i ndon aire a thabhairt dhuit</span>
<lb n="973"/><span>féin go dtigidh siad meadhon-lae amáireach.”</span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>Ghabhas buidheachas dhó agus thosaigh ar</span>
<lb n="976"/><span>m'aistear.</span></p>
<lb n="977"/>
<lb n="978"/><p><span>Badh é an lá do b'áilne dhá dtáinic le fada</span>
<lb n="979"/><span>bíodh is gur Satharn i ndeire an Earraigh a bhí</span>
<lb n="980"/><span>ann.  Bhí cuireadh fáighte agam ó mo bheirt</span>
<lb n="981"/><span>charad agus chinneas ar dheire na seachtaine a</span>
<lb n="982"/><span>chaitheamh ina dteannta ag Gort a' t-Sídhe —</span>
<lb n="983"/><span>atá ar na h-áiteacha is uaignighe agus is deise</span>
<lb n="984"/><span>ar m'eolas.  Sa litir, dubhairt Eithne go mbéadh</span>
<lb n="985"/><span>duine aca ag an stáisiún romham, ach tráth 's</span>
<lb n="986"/><span>gur thárla nach raibh neart acu ach dul go dtí</span>
<lb n="987"/><span>an chathair, ba chuma liom féin.</span></p>
<lb n="988"/>
<lb n="989"/><p><span>Uair amháin eile a bhíos ar cuairt aca.</span>
<lb n="990"/><span>Bhíos féin agus Maolmhuire díreach tar éis ár</span>
<lb n="991"/><span>gcéimeanna a bhaint amach san Iolsgoil agus</span>
<lb n="992"/><span>ba mhaith ba chuimhneach liom an glionndar a bhí</span>
<lb n="993"/><span>orainn agus an deifir abhaile im ghluaisteán.</span>
<lb n="994"/><span>B'éigean dom dhul trí cheanntar Ghort a' t-Sídhe</span>
<lb n="995"/><span>agus d'fhágas Maolmhuire slán sábháilte ag</span>
<lb n="996"/><span>innseacht sgéalta na leath-bhliadhna dhá dheirbhshiúr</span>
<lb n="997"/><span>dathúil, Eithne.</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>Óig-bhean dathúil ab' eadh í, gan aon dabht,</span>
<lb n="1000"/><span>agus na smaointe a phreab im aigne, b'fhéidir,</span>
<lb n="1001"/><span>ar shamhlú dhom áilneacht a h-aighthe agus feabhas</span>
<lb n="1002"/><span>a méinne a shocraigh dhom dhul chuca ar cuairt,</span>
<lb n="1003"/><span>faoi mar d'iarradar.  Is ionmhuin liom</span>
<lb n="1004"/><span>uaigneas, sgaithte.  Ionmhuin liom breághthacht</span>
<lb n="1005"/><span>radhairc tuaithe, ach — beodhacht agus óigeántacht</span>
<lb n="1006"/><span>mná is annsa liom thar gach ní.</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>Is uirri a bhí mo chuimhneamh freisin tráth ar</span>
<lb n="1009"/><span>thugas do na buinn ésoir an bóthar ó'n</span>
<lb n="1010"/><span>mbóthar iarainn i dtreó a tighe.  Rith na</span>
<lb n="1011"/><span>smaointe cos i n-áird' liom agus b'í mo bhé</span>
<lb n="1012"/><span>ba chroidhe-lár is do b'imeall dóibh go léir.</span>
<lb n="1013"/><span>Rinneas dearmad féachaint ar an tír chnocaigh</span>
<lb n="1014"/><span>chraobhaigh atá gan samhail i n-áit ar bith, ar an</span>
<lb n="1015"/><span>spéir dheirg chorcra sin nach bhfeictear ach 'san</span>
<lb n="1016"/><span>Earrach i nGort a' t-Sídhe.  Rinneas dearmad</span>
<lb n="1017"/><span>tamall do thabhairt ar bhruach Loch na Riasgach</span>
<lb n="1018"/><span>agus na fuaimeanna ceolmhara sin — bog-</span>
<lb n="1019"/><span>bhualadh uisge ar chloca trágha nó paoit-paoit</span>
<lb n="1020"/><span>na n-éan n-iol-dhathach — is aoibhinn lem' chroidhe</span>
<lb n="1021"/><span>d'éisteacht.  Is innte a bhí mo smaointe i</span>
<lb n="1022"/><span>bhfastódh.  Níor chuimhnigheas ach uirti gur bhain</span>
<lb n="1023"/><span>stad dom ar aghaidh an tighe amach.</span></p>
<lb n="1024"/>
<lb n="1025"/><p><span>Eithne Ní Dhomhnaill, chuimhnigheas, agus í</span>
<lb n="1026"/><span>amháin a d'fhéadfadh an slacht agus an mhaise</span>
<lb n="1027"/><span>sin a chur ar an ngarraidhe.  Trí gheata iarainn</span>
<lb n="1028"/><span>a tháinic tú agus suas casán.  Bhí na bláthanna</span>
<lb n="1029"/><span>ba ghreanta is ba ghleóite cuma is dath fighte</span>
<lb n="1030"/><span>fuaighte tré liatháin lúbacha ádhmaid a bhí</span>
<lb n="1031"/><span>clúmhdaighthe le h-éidhinn agus a shín os cionn</span>
<lb n="1032"/><span>do mhullaigh.  B'ait a gcosamhlacht.  B'ait a</span>
<lb n="1033"/><span>mboladh …</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>Timcheall agus timcheall an gharrdha shiubh-</span>
<lb n="1036"/><span>laigheas.  Bhí an-leagan amach déanta air.</span>
<lb n="1037"/><span>É roinnte i n-a ghiodáin agus an uile chineál</span>
<lb n="1038"/><span>bláth ag fás ionnta.  Le ciumhais na gcasán</span>
<lb n="1039"/><span>thart bhí clocha soilbhreacha marmair.  Ar na</span>
<lb n="1040"/><span>casáin féin bhí mion-chloca agus gairbhéal</span>
<lb n="1041"/><span>leathta 'gus sgartha go deagh-nósach, gan ribe</span>
<lb n="1042"/><span>féir gan fionntairt le breathnú — gach ní ar</span>
<lb n="1043"/><span>fheabhas an t-saoghail.</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>Faoi dheireadh thiar, tar éis lán mo shúl de'n</span>
<lb n="1046"/><span>iongantas údan d'fháil, thugas m'aghaidh ar a'</span>
<lb n="1047"/><span>teach.  Ní rabhas chomh siléigeach istigh.  deirim-se</span>
<lb n="1048"/><span>leat.  D'airigheas an t-ocras ag tigheacht orm</span>
<lb n="1049"/><span>agus thosaigh ag ollmhú béile.  Lasas an lampa</span>
<lb n="1050"/><span>agus tharraing anuas na dallógaí ar na</span>
<lb n="1051"/><span>fuinneóga.  Ba ghearr go raibh an citeal ar</span>
<lb n="1052"/><span>an stóbh ag amhrán go croidheamhail, uibheacha</span>
<lb n="1053"/><span>cnagtha is ag preabadh ar an bhfriochán agus</span>
<lb n="1054"/><span>roinnt sliséidí bagúin ag déanamh coidrimh</span>
<lb n="1055"/><span>leób.  Thugas sgiúrd isteach go dtí an párlús</span>
<lb n="1056"/><span>idir dhá linn agus chuir cipín leis an teinidh.</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>Níorbh' fhada an mhoill orm ag críochnú mo</span>
<lb n="1059"/><span>shuipéir.  Is eagal liom gur itheas thar an</span>
<lb n="1060"/><span>gceart mar ba mhian liom “na cnámha a</span>
<lb n="1061"/><span>shíneadh” ar mo shocamhlacht tar a éis.  Isteach</span></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="1062"/><p><span>sa bpárlús liom.  Bhí an teine faoi'n taca seo</span>
<lb n="1063"/><span>ina caor dearg teasa.  Tharraing mé leabhar</span>
<lb n="1064"/><span>a luigh ar an mbord chugam agus theann aníos</span>
<lb n="1065"/><span>cathaoir bhreágh uileann gur shuidh mé innte.</span>
<lb n="1066"/><span>Uch! nach mé bhí sásta san domhainín seo an</span>
<lb n="1067"/><span>uaignis.  Lán, suidheachán compórdach, teine</span>
<lb n="1068"/><span>ag róstadh mo lurgan is barr mo chos, leabhar</span>
<lb n="1069"/><span>aoibhinn im ghlaic …</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>Seadh! déarfainn gur leabhar aoibhinn</span>
<lb n="1072"/><span>taithneamhach an leabhar sin, ach ní mórán de a</span>
<lb n="1073"/><span>léigheas.  Léigheas an chéad chúpla leathanach,</span>
<lb n="1074"/><span>sílim.  Ach ní cuimhneach liom céard a bhí ionnta.</span>
<lb n="1075"/><span>Ní cuimhneach liom ná teidiol an leabhair.</span>
<lb n="1076"/><span>Sháith mé uaim é agus bhreathnaigh isteach sa</span>
<lb n="1077"/><span>teinidh …  Bhíos ag bordáil codlata.</span>
<lb n="1078"/><span>Caithfidh sé gur thuiteas i dtoirchim suain.</span>
<lb n="1079"/><span>Rinneadh taidhbhreamh dom.</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>I nGort a' t-Sídhe a bhíos go fóill, ach a</span>
<lb n="1084"/><span>leithéid d'atharrú is a bhí tagaithe ar an teach.</span>
<lb n="1085"/><span>Bhí an párlús faoi mhaol ag daoine de'n uile</span>
<lb n="1086"/><span>chinéal — an saidhbhir agus an daibhir — an críon</span>
<lb n="1087"/><span>is an t-óg — iad bailighthe i dteannta a chéile</span>
<lb n="1088"/><span>ag siosgadh is ag caismirt go lúthgháireach.</span>
<lb n="1089"/><span>Fíon dhá ól.  Amhráin dhá gcanadh.  Damhsaí</span>
<lb n="1090"/><span>ar siubhal.  Traoslú agus comhgháirdeachas d'á</span>
<lb n="1091"/><span>dhéanamh.  An focal molta i mbéal 'chaon</span>
<lb n="1092"/><span>duine.  Sinn-ne beirt — Eithne agus mé féin —</span>
<lb n="1093"/><span>a bhí geallta agus b'eó suipéar speisialta i</span>
<lb n="1094"/><span>n-ár n-onóir.</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>Plód millteach dem' shean-cháirde Iolsgoile</span>
<lb n="1097"/><span>a bhí timcheall orm féin.  Iad meidhreach mór-</span>
<lb n="1098"/><span>ghlórach.  Gloineachaí ina lámha faoi thuairim</span>
<lb n="1099"/><span>mo shláinte.  An t-ádh is an séan dhá ghlaodhach</span>
<lb n="1100"/><span>anuas orm féin is ar bhé mo smaointe.</span>
<lb n="1101"/><span>Glagar cainnte agus cnagadh gloineachaí i</span>
<lb n="1102"/><span>ngach ball.  Dair fiadh!  Nach orm a bhí an</span>
<lb n="1103"/><span>glionndar croidhe is an aoibhneas aigneadh.</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>Cé raibh Eithne? d'fhiafraigheas de Mhaol-</span>
<lb n="1106"/><span>mhuire.  “Tuige nach bhfuil sí anuas go</span>
<lb n="1107"/><span>fóilleach?”</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>An freagra a fuaireas go raibh sí imthighthe</span>
<lb n="1110"/><span>ag an stáisiún chun teangmhála le n-a h-athair</span>
<lb n="1111"/><span>a bhí ag filleadh ó'n Oileán Úr d'fhonn bheith i</span>
<lb n="1112"/><span>láthair ag an bpósadh.  Féach! go fiú an athar</span>
<lb n="1113"/><span>bhítheas sásta le n-ár gcleamhnas.</span></p>
<lb n="1114"/>
<lb n="1115"/><p><span>Maith an smaoineadh!  Rachainn chuig an</span>
<lb n="1116"/><span>stáisiún ina diaidh.  Ár ndó! níor cheart</span>
<lb n="1117"/><span>dom leigint d'Eithne dhul ann léi féin an</span>
<lb n="1118"/><span>tráth so d'oidhche.  Cá bhfios céard a bhainfeadh</span>
<lb n="1119"/><span>di.  Ní bhéinn i bhfad ag tigheacht suas léi ar</span>
<lb n="1120"/><span>an mbealach.</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>Chabhraigh Maolmhuire liom chun mo chóta chur</span>
<lb n="1123"/><span>orm.  Rith mo cháirde, mo chompánaigh Iol-</span>
<lb n="1124"/><span>agoile, amach fá mo dhéin.  “Sláinte an Uasail</span>
<lb n="1125"/><span>Fhóghanta” go fothramach ar siubhal aca.  Níor</span>
<lb n="1126"/><span>thaise do na cailíní sin.  Níor mhian leo an</span>
<lb n="1127"/><span>ceann do b'fhearr a leigint leis na fir.  Amach</span>
<lb n="1128"/><span>ar a n-aghaidh rith péire díbh de sgiteán chun</span>
<lb n="1129"/><span>doras an halla d'fhosgailt dhom.</span></p>
<lb n="1130"/>
<lb n="1131"/><p><span>“Ní bheidh mé i bhfad, a Mhaol …”</span>
<lb n="1132"/><span>Sgréach mná — sgréach dalbaidhe céasta a chosg</span>
<lb n="1133"/><span>an focal im bhéal.</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>“Eithne!”</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Ritheas chun an dorais.  Bhí beirt fhear ann</span>
<lb n="1138"/><span>agus Eithne dhá h-iomchar aca.  Leigeadh anuas</span>
<lb n="1139"/><span>ar an urlár í.  “Marbh,” dubhairt duine aca</span>
<lb n="1140"/><span>i gcogairín.</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>“Marbh!” adubhairt an sluagh de chogar ní</span>
<lb n="1143"/><span>b'ísle.</span></p>
<lb n="1144"/>
<lb n="1145"/><p><span>“Marbh!  Marbh!  Eithne marbh!” sgreadas</span>
<lb n="1146"/><span>go h-árd.  Chaitheas mé féin síos le n-a h-ais.</span>
<lb n="1147"/><span>Chuimileas lámh dá bruasa.  Corraighe ní</span>
<lb n="1148"/><span>dheárnadar.  Bhí a dhá gruaidh bán fuar.  Luigh</span>
<lb n="1149"/><span>sí annsiúd gan mothú gan árann.  Uch! nach</span>
<lb n="1150"/><span>mé a ghoil go truaighmhéálach ina diaidh.  Nach</span>
<lb n="1151"/><span>mé a phóg go díl díocrach na lámha — lámha a</span>
<lb n="1152"/><span>bhí chomh stuamdha deiseamhail sin indé.  Bhí mo</span>
<lb n="1153"/><span>chroidhe stractha ó chéile …</span></p>
<lb n="1154"/>
<lb n="1155"/><p><span>… Chualas bualadh tréan.  Dhúisigheas.</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>I gcomhla an dorais sheas Maolmhuire.</span>
<lb n="1158"/><span>D'fhéach sé orm, ach níor labhair.  Go dtí an</span>
<lb n="1159"/><span>tolg a luigh faoi'n bhfuinneóig shiubhal sé.</span>
<lb n="1160"/><span>Chuadhas chuige agus leag mo lámh ar a ghualainn.</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>“A Mhaolmhuire, a dhuine, céard é?”</span></p>
<lb n="1163"/>
<lb n="1164"/><p><span>“Eithne,” ar seisean.  “Tá sí … marbh</span>
<lb n="1165"/><span>… báidhte.”</span></p>
<lb n="1166"/>
<lb n="1167"/><p><span>Shíleas gur stad mo chroidhe gan gog.  Ní</span>
<lb n="1168"/><span>fhéadfainn siolla do luadh.  Ar dtús,</span>
<lb n="1169"/><span>b'fhacthas dom gur mhaith liom glam gáiridhe</span>
<lb n="1170"/><span>do chur asam.</span></p>
<lb n="1171"/>
<lb n="1172"/><p><span>Lean Maolmhuire air i nglór sluachtach.</span></p>
<lb n="1173"/>
<lb n="1174"/><p><span>“Barraidheacht glionndair a bhí uirri a</span>
<lb n="1175"/><span>h-athair fheiceál.  Nuair a bhítheas ag feistiú</span>
<lb n="1176"/><span>luinge díreach roimh leigint do na daoine</span>
<lb n="1177"/><span>dhul i dtír, Eithne, a bhí ar thaoibh na céibhe</span>
<lb n="1178"/><span>d'fhéach le léimt ar bord.  A Dhia! shleamhnaigh</span>
<lb n="1179"/><span>a cos fúithe … thuit … bhuail a ceann</span>
<lb n="1180"/><span>i n-aghaidh taoibh' na luinge … síos …</span>
<lb n="1181"/><span>léi …  Báidhte, a Thiarcuis, báidhte.  Eithne</span>
<lb n="1182"/><span>bhocht.”</span></p>
<lb n="1183"/>
<lb n="1184"/><p><span>Ní fhéadfainn tadaí a rádh.  Ní fhéadfainn</span>
<lb n="1185"/><span>fanacht sa t-seomra.  Dhá bhfanainn sa tseomra</span>
<lb n="1186"/><span>leis, rachainn ar buile.  D'fhágas é.</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>Amuigh ar an staighre bhí cnap.  An t-athair</span>
<lb n="1189"/><span>agus é ag cur a chroidhe dhe amach le teanna gola.</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>Ritheas ins na fásgaí teo ó'n teach is níor</span>
<lb n="1192"/><span>stad go dtáinic go dtí an stáisiún.</span></p>
<lb n="1193"/>
<lb n="1194"/><p><span>LEÓN Ó BROIN.</span>
<lb n="1195"/></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="1196"/><p><span>SCOLÁIRE GAN SMACHT.</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>Ag trácht ar scoláirí, agam-sa athá an ceann.</span>
<lb n="1199"/><span>Seáinín is ainm dó agus 'sé a athair ar aith-</span>
<lb n="1200"/><span>bhreith é (Sátan an leas-ainm atá ar a athair,</span>
<lb n="1201"/><span>atá fhios agat).  An lá fá dheire bhí me i riocht</span>
<lb n="1202"/><span>me cheangal nuair ná faghadh aoinne sa bhuidhin</span>
<lb n="1203"/><span>a innsint dam cad ba bhrígh do x nuair ab</span>
<lb n="1204"/><span>ionann 4x agus 12.  “Bhuel, tá buaidhte</span>
<lb n="1205"/><span>agaibh,” arsa me i ndeireadh, “nó ní fheadar</span>
<lb n="1206"/><span>an é an x beag aonair seo atá ag cur measgán</span>
<lb n="1207"/><span>mearaighe oraibh.”  Gháir Seáinín agus chuir san</span>
<lb n="1208"/><span>ar neul me.  “Cad atá ad chur-se ag gáire?”</span>
<lb n="1209"/><span>arsa me leis.  “Rud ait, mhuise, a mhaighistir,”</span>
<lb n="1210"/><span>arsa sé sin; “bhí mé ag cuimhneamh ní fheadar</span>
<lb n="1211"/><span>dé méid x dúbalta a chuirfeadh mearbhall</span>
<lb n="1212"/><span>múinte ort féin.”  Bhí an cat as an mála</span>
<lb n="1213"/><span>orm.  Choimeád tinneas nádúrtha mar dh'eadh</span>
<lb n="1214"/><span>ón scoil me an lá roimhe sin.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>Bhí me lá eile ag tabhairt ceacht stáire agus</span>
<lb n="1217"/><span>tír-eolais uaim agus pé tagairt a bhí agam</span>
<lb n="1218"/><span>ann do bhiadh, dubhairt me go raibh tíortha san</span>
<lb n="1219"/><span>Euróip 'na n-ithtear slithidí (seilmidí).  “Agus</span>
<lb n="1220"/><span>a n-itheann siad aon rud eile 'na dteannta, a</span>
<lb n="1221"/><span>mhaighistir?” arsa duine desna scoláirí.  “Ia,</span>
<lb n="1222"/><span>ithid, a mhic ó,” arsa mise.  “Bíonn árd-bhéile</span>
<lb n="1223"/><span>aca, bíonn gabáiste agus … Cad atá ad</span>
<lb n="1224"/><span>chur-se ag gáire, a Sheáinín?”  “Rud ait,</span>
<lb n="1225"/><span>mhuise, a mhaighistir,” arsa Seáinín; “bhí me ag</span>
<lb n="1226"/><span>cuimhneamh ní fheadar ciaca badh ghéire raghadh</span>
<lb n="1227"/><span>ar an ngabáiste, na slithidí nó an té bhea dhá</span>
<lb n="1228"/><span>n-ithe.”  Chonnách geur orm é, níor innis me</span>
<lb n="1229"/><span>dhóibh nach beo ithtear na slithidí.</span></p>
<lb n="1230"/>
<lb n="1231"/><p><span>Nach bocht an cás dam é ag an scoláire gan</span>
<lb n="1232"/><span>smacht so agam.  “A lucht an ainbhfiosa,”</span>
<lb n="1233"/><span>arsa mise lem bhuidhin scoláirí an lá eile,</span>
<lb n="1234"/><span>nuair bhí ag teip orm rud simplí do chur i</span>
<lb n="1235"/><span>dtuiscint dóibh, “dá mbeadh bhur gcinn go</span>
<lb n="1236"/><span>léir le chéile bheadh adhbhar droichid d'adhmad</span>
<lb n="1237"/><span>ionta.”  “Agus bíomaí cruadha faghartha faoi</span>
<lb n="1238"/><span>a dheunfadh bóthar buan de,” arsa Seáinín ag</span>
<lb n="1239"/><span>cuimilt cliatháin a chinn.  Ba chuimhin liom</span>
<lb n="1240"/><span>annsan gur bhuail sé a cheann i gcoinne mo</span>
<lb n="1241"/><span>chinn-se an lá roimhe sin nuair a bhíomar ag</span>
<lb n="1242"/><span>imirt peile ar bhán na scoile.</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>Acht cá'l mo chúrsaí gearáin-se nuair ná</span>
<lb n="1245"/><span>téigheann an sean-focal féin saor ón dailtín</span>
<lb n="1246"/><span>scoláire seo?  “Dé chúis gan tusa ag</span>
<lb n="1247"/><span>scríobhadh chomh maith le cách?” arsa me leis</span>
<lb n="1248"/><span>uair.  “Lem mhéaranna, an eadh?” arsa sé</span>
<lb n="1249"/><span>le searbhas.  “Led pheann, a thubaisteoirín,”</span>
<lb n="1250"/><span>arsa mise leis go bagarthach.  “Tá sé ar</span>
<lb n="1251"/><span>iarraidh uaim, a mhaighistir,” arsa sé go húir-</span>
<lb n="1252"/><span>íseal.  “An ní ná cailltear, faghtar,” arsa</span>
<lb n="1253"/><span>mise, “téighir is loirg é.”  “Ní móide gur</span>
<lb n="1254"/><span>fíor san,” arsa sé, ag éirighe go háithleasc,</span>
<lb n="1255"/><span>“mar is minic go mb'fhusaide a fhághail a</span>
<lb n="1256"/><span>chailleamhaint.  A fhinnéidheacht san ort féin</span>
<lb n="1257"/><span>ná fuair an coileáinín d'imthigh amudha uait</span>
<lb n="1258"/><span>gur cailleadh é.”  Níor 'láir dó a ghiorracht</span>
<lb n="1259"/><span>don doras bhí sé.</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>“OIDE GAN REACHT.”</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>TOGHA AGUS ROGHA</span>
<lb n="1264"/><span>de Leabhraibh Gaedhilge</span></p>
<lb n="1265"/>
<lb n="1266"/><p><span>Sin atá le fagháil ó</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>MHÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="1269"/><span>87 SRÁID UACH. NA</span>
<lb n="1270"/><span>DRISEÓIGE.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>Ag a bhfuil an chnuashacht is</span>
<lb n="1273"/><span>fearr i mBaile Átha Cliath dá</span>
<lb n="1274"/><span>leithéid.</span></p>
<lb n="1275"/>
<lb n="1276"/><p><span>Tógtar fé ndeara nách gádh</span>
<lb n="1277"/><span>Beurla do labhairt 'sa tSiopa so</span></p>
<lb n="1278"/>
<lb n="1279"/><p><span>IMTHEACHT NA nGAEDHEAL</span></p>
<lb n="1280"/>
<lb n="1281"/><p><span>Chomh Fada as a bhíonn obair le fagháilt ní gádh</span>
<lb n="1282"/><span>dosna Gaedhilgeoirí imtheacht thar lear.</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>Teastuigheann uainn,</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>1. Congantóir abhfuil eolas aige ar gnó</span>
<lb n="1287"/><span>grósaereachta i mBaile átha Cliath.</span></p>
<lb n="1288"/>
<lb n="1289"/><p><span>(agus an Ghaedhealg aige dar ndóigh).</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>2. Tiománuidhe ghluaisteáin.</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>(Feuch Fógra mór, leathanach 115 den “Sguab” so.)</span></p>
<lb n="1294"/>
<lb n="1295"/><p><span>Sgríobhaidh chun muintir uí Raogáin, Sráid Dásún</span>
<lb n="1296"/><span>a 54, Baile Atha Cliath.</span>
<lb n="1297"/></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="1298"/><p><span>CÁTHOIN A BHEIDH AN GHAEDHEALG DÁ</span>
<lb n="1299"/><span>LABHAIRT IN ÉIRINN?</span></p>
<lb n="1300"/>
<lb n="1301"/><p><span>Is eadh! cáthoin?</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>Ní fhuil annsin acht d'réir mar a chuirfimíd</span>
<lb n="1304"/><span>chuige.  Ní eireochaidh linn an Beurla a bhrúghadh</span>
<lb n="1305"/><span>amach go deo maran leagfaimíd sinn féin</span>
<lb n="1306"/><span>amach go lom, láidir, dáiríre don ghnó.  Tá</span>
<lb n="1307"/><span>gob agus crúcaí Sean-Chailleach an Bheurla</span>
<lb n="1308"/><span>sáidhte chomh daingean sin ionainn gur deacair</span>
<lb n="1309"/><span>a greim a bhogadh.  Tá a crúcaí sáidhte go dtí</span>
<lb n="1310"/><span>an smior aici ionainn.</span></p>
<lb n="1311"/>
<lb n="1312"/><p><span>Is eadh, acht, dar ndóigh ná fuil órdughadh na</span>
<lb n="1313"/><span>Dála aici go gcaithfidh sí an tseilbh a thabhairt</span>
<lb n="1314"/><span>suas.  Adeir na riaghalthóirí gurb' í an</span>
<lb n="1315"/><span>Ghaedhealg teanga na tíre seo.</span></p>
<lb n="1316"/>
<lb n="1317"/><p><span>Ní bhogfaidh an méid sin chum siubhail í,</span>
<lb n="1318"/><span>geallaim duit.  Sin í an cuirpteoir ná fuil</span>
<lb n="1319"/><span>sé chomh fuiris sin a bhogadh.  Coimeádfaidh sí</span>
<lb n="1320"/><span>greim “an fhir bháidhte” orainn chomh fada ada in</span>
<lb n="1321"/><span>Éirinn as a fheudfaidh sí é.  Caithfear a bheith</span>
<lb n="1322"/><span>ag bearradh na sciatháin mhóra, leabhaire atá</span>
<lb n="1323"/><span>aici chomh minic a's is féidir é; agus ag</span>
<lb n="1324"/><span>gearradh na h-iongainí fada, cama, geura atá</span>
<lb n="1325"/><span>sáidhte in acrainn aici ionainn.  Caithfear a</span>
<lb n="1326"/><span>bheith dá piocadh 'dá ghiobadh, agus dá chrádh 'sa</span>
<lb n="1327"/><span>tslighe go gcaithfidh sí cur dí dá haimhdheoin.</span></p>
<lb n="1328"/>
<lb n="1329"/><p><span>Dá mbeadh a chiall cheart aici bhogfadh sí</span>
<lb n="1330"/><span>léi i mbárach agus fhágfadh sí i dteannta sinn.</span>
<lb n="1331"/><span>Sin é mar a bheadh sí suas linn.</span></p>
<lb n="1332"/>
<lb n="1333"/><p><span>Nár chóir gur amhlaidh bheimís ag baint na</span>
<lb n="1334"/><span>sála dá chéile ag cur teicheadh agus ruagant</span>
<lb n="1335"/><span>uirre.  Ní headh, acht coimeádfaidh cuid againn</span>
<lb n="1336"/><span>(agus ní beag an chuid é) “greim an fhir</span>
<lb n="1337"/><span>bháidhte” uirre sin chomh daingean agus a</span>
<lb n="1338"/><span>choimeádfadh sí sin orainn-ne é.</span></p>
<lb n="1339"/>
<lb n="1340"/><p><span>Cadé an tslighe is mire agus is túisce a</span>
<lb n="1341"/><span>chuirfí an teicheadh uirre?  Tá an cheist seo</span>
<lb n="1342"/><span>réidhtighthe ag an Dochtúir Ó Corcoráin, Árd-</span>
<lb n="1343"/><span>Ollamh re hOideachas i gColáiste na hIol-</span>
<lb n="1344"/><span>scoile i mBaile Átha Cliath dhúinn san uimhir</span>
<lb n="1345"/><span>deirionnach den “Irish Monthly.”</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>“Chum go mbeurfadh an Ghaedhealg an ghreim</span>
<lb n="1348"/><span>cheart orainn,” deir sé, “go gcaithfear scoil-</span>
<lb n="1349"/><span>eanna fé leith a chur ar bun in gach aon chathair,</span>
<lb n="1350"/><span>in gach aon bhaile, agus in gach aon sráidhbhaile</span>
<lb n="1351"/><span>ar fuaid na tíre agus na páistí go léir ón</span>
<lb n="1352"/><span>a trí go dtí n-a seacht mbliana dh'aois a</span>
<lb n="1353"/><span>bhailiughadh isteach ionnta; múinteoirí oireamh-</span>
<lb n="1354"/><span>nacha ón nGaedhealtacht a bheidh oilte ar a</span>
<lb n="1355"/><span>ngnó a chur i mbun na hoibre; an obair a</span>
<lb n="1356"/><span>bheith ar siubhal ionnta cheithre lá dhen tseacht-</span>
<lb n="1357"/><span>mhain; gan aon rud acht caint na Gaedhilge a</span>
<lb n="1358"/><span>bheith ar siubhal ionnta ó mhaidin go hoidhche;</span>
<lb n="1359"/><span>gan aon smacht a bheith ar na leanbhaí acht an</span>
<lb n="1360"/><span>méid a bheadh orra ar a dteinteán féin 'sa</span>
<lb n="1361"/><span>mbaile; amhráin agus imirt agus caitheamh-</span>
<lb n="1362"/><span>aimsire 'sa nGaedhilg a bheith aca; dhá mhéile</span>
<lb n="1363"/><span>bídh 'sa ló a thabhairt dóibh an fhaid a bheidís</span>
<lb n="1364"/><span>'sa scoil; an lá oibre a bheith ó n-a deich a</span>
<lb n="1365"/><span>chlog go dtí a trí, &rl.  'Sé sin, in aon</span>
<lb n="1366"/><span>fhocal amháin baile ceart Gaedhealach a dheunamh</span>
<lb n="1367"/><span>den scoil dóibh; an Ghaedhealg bhreágh, bhuacach,</span>
<lb n="1368"/><span>bhríoghmhar a theannadh leis na leanbhaí boga</span>
<lb n="1369"/><span>óga 'sa' tslighe go raghadh sí in achrann go</span>
<lb n="1370"/><span>daingean docht in a gcroidhe agus in a</span>
<lb n="1371"/><span>scartacha.  Gheobhthaí an mhaith cheudna a dheunamh</span>
<lb n="1372"/><span>le ceud leanbh ar an dul so agus a dheunfaí</span>
<lb n="1373"/><span>le deicheanbhar.”</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>Sin í an chaint a bhfuil an toirt innte.  Tá</span>
<lb n="1376"/><span>croiceann agus deallramh ar an sceul sin;</span>
<lb n="1377"/><span>sin í an tslighe chum dul in achrann 'sa phréimh.</span></p>
<lb n="1378"/>
<lb n="1379"/><p><span>An bhfuil aon rud dá bhacadh dhúinn tabhairt</span>
<lb n="1380"/><span>fé ar an dul sin?  Ní fheicim go bhfuil.</span></p>
<lb n="1381"/>
<lb n="1382"/><p><span>Agus an raghfar i mbun a dheunta mar sin?</span>
<lb n="1383"/><span>Béidir go raghfaí agus dhá bhéidir eile ná</span>
<lb n="1384"/><span>raghfaí.</span></p>
<lb n="1385"/>
<lb n="1386"/><p><span>Is ait an dream sinn.  Tá a fhios agam-sa</span>
<lb n="1387"/><span>daoine a bhí ag caint go hárd le fiche bliain</span>
<lb n="1388"/><span>ar árdán Árd-Fheise agus Fó-Fheise — daoine</span>
<lb n="1389"/><span>a chuirfeadh iarbaill ar chait nó cosa cruinne</span>
<lb n="1390"/><span>fé chearca dhuit le n-a gcuid Gaedhilge agus</span>
<lb n="1391"/><span>a thóg a gclann gan focal den Ghaedhilg sin in</span>
<lb n="1392"/><span>a mbeul aca.  Agus ní bhíodh náire orra.</span>
<lb n="1393"/><span>D'fhágadar ag na scoileanna le deunamh é.</span>
<lb n="1394"/><span>Bhí an sceul aca mar a bhí ag an bhfear nár</span>
<lb n="1395"/><span>chuir an t-athchré leis na prátaí agus nuair a</span>
<lb n="1396"/><span>fhiafruigheadh de 'dé chúis nár dhein is é an</span>
<lb n="1397"/><span>freagra bhíodh aige acht:  “D'fhág mé fé Dhia</span>
<lb n="1398"/><span>iad agus d'fhág Dia fúm féin iad agus mhill-</span>
<lb n="1399"/><span>eamar eadrainn iad.”</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Do réidhtigh daoine mar “Marbhán,” Seán</span>
<lb n="1402"/><span>Ó Catháin, Seumas Clandiolúin, Domhnall Ó</span>
<lb n="1403"/><span>Buachalla, Seán Ó Séaghdha, Pádraig Ó Cadhla,</span>
<lb n="1404"/><span>Eumon Mac Giollaiasachta, Seán Gúrdún,</span>
<lb n="1405"/><span>agus go leor eile nach iad i gceart-lár na</span>
<lb n="1406"/><span>Galldachta, réidhtigheadar sin an cheist seo</span>
<lb n="1407"/><span>dhóibh féin gan fuaim gan fothram a dheunamh</span>
<lb n="1408"/><span>in a thaobh.  Sin iad na daoine gur fiú a</span>
<lb n="1409"/><span>áireamh san obair.  Nárbh' cháileamhail agus</span>
<lb n="1410"/><span>nárbh' mheastamhail an liosta a dheunfadh sé dá</span>
<lb n="1411"/><span>mbeadh ainmneacha na ndaoine seo go léir</span>
<lb n="1412"/><span>againn .i. na daoine leath is amuigh dhen</span></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="1413"/><p><span>Ghaedhealtacht a thug an Ghaedhealg agus an</span>
<lb n="1414"/><span>Ghaedhealg amháin dá gclainn in a dtógaint.</span>
<lb n="1415"/><span>Tá a fhios agam go maith an trioblóid agus</span>
<lb n="1416"/><span>an duadh a fuair cuid aca dá dheunamh — eagla</span>
<lb n="1417"/><span>a gcroidhe orra go séidfí aon phuithín den</span>
<lb n="1418"/><span>mBeurla in a dtreo.  An costas agus an</span>
<lb n="1419"/><span>trioblóid agus an crádh-croidhe a gheibhdís ag</span>
<lb n="1420"/><span>soláthar cailíní aimsire ón nGaedhealtacht —</span>
<lb n="1421"/><span>agus cuid aca san nuair a gheibhtí iad béidir</span>
<lb n="1422"/><span>ná labharfadh an Ghaedhealg leis na leanbhaí</span>
<lb n="1423"/><span>(mar nach mar a chéile ar fad an Ghaedhealg a</span>
<lb n="1424"/><span>bhíodh aca féin agus bean an tighe), agus go</span>
<lb n="1425"/><span>gcaithtí iad a chur chum siubhal arís agus ceann</span>
<lb n="1426"/><span>eile a sholáthar.  Agus annsin nuair a fhásadh</span>
<lb n="1427"/><span>na leanbhaí suas insan aois chum dul go dtí</span>
<lb n="1428"/><span>an scoil ná feadar an t-athair cá gcuirfeadh</span>
<lb n="1429"/><span>sé iad gan dada acht na scoileanna Beurla</span>
<lb n="1430"/><span>in gach aon áit rómpa agus na páistí bochta</span>
<lb n="1431"/><span>i gcontabhairt an Ghaedhealg go léir a chaill-</span>
<lb n="1432"/><span>eamhaint arís.  Sin iad na daoine a raibh an</span>
<lb n="1433"/><span>croidhe daingean láidir aca don Ghaedhilg.</span>
<lb n="1434"/><span>Dheunfadh sé leabhar maith suimeamhail dá</span>
<lb n="1435"/><span>scríobhfadh gach aoinne aca a n-eachtraí féin ar</span>
<lb n="1436"/><span>an sceul.</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>Tabhair fuláramh dóibh, a Fhir Eagair, a</span>
<lb n="1439"/><span>n-ainm agus a sloinne agus a n-áit chomhnuidhthe</span>
<lb n="1440"/><span>a sheoladh chugat chum iad a thabhairt chum soluis</span>
<lb n="1441"/><span>'sa “Sguab.”  Sin iad na daoine gur chóir</span>
<lb n="1442"/><span>d'Aire an Oideachais comhairle a ghlacadh leo</span>
<lb n="1443"/><span>chum leasa na Gaedhilge.  Is aca san atá</span>
<lb n="1444"/><span>fios, fáth, agus fúinnimend an scéil.</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>Thóg “Marbhán” agus Seán Ó Catháin a</span>
<lb n="1447"/><span>gclann féin ar an dul so i lár Bheulfeirste</span>
<lb n="1448"/><span>thuaidh.  Dhein “Marbhán” úsáid den Chóir-</span>
<lb n="1449"/><span>Aithris (Pónograf) chum na sean-amhráin a</span>
<lb n="1450"/><span>sholáthar dá chlainn agus fuaireadar na</span>
<lb n="1451"/><span>duaiseanna ag an Oireachtas in a dhiaidh sin</span>
<lb n="1452"/><span>béidir gan an Ghaedhealtacht d'fheicsin riamh.</span></p>
<lb n="1453"/>
<lb n="1454"/><p><span>Is iongantach an dáiríreacht agus an</span>
<lb n="1455"/><span>dúthrachtacht a bhíonn in daoine bhreis ar a</span>
<lb n="1456"/><span>chéile.  Tá duine ar m'aitheantas agus nuair</span>
<lb n="1457"/><span>a fhógair sé gur theastuigh uaidh gurb' í an</span>
<lb n="1458"/><span>Ghaedhealg a bheadh ag a chlainn thosnuigh a</span>
<lb n="1459"/><span>mháthair — bean ós cionn trí fichead bliain d'aois</span>
<lb n="1460"/><span>is dócha — thosnuigh sí ag foghluim na Gaedhilge</span>
<lb n="1461"/><span>'sa tslighe go mbeadh sí i n-iúil ar í labhairt</span>
<lb n="1462"/><span>le clainn a mic.  Tá sí ag treabhadh agus ag</span>
<lb n="1463"/><span>fuirseadh le “Séadna” anois agus ag caint</span>
<lb n="1464"/><span>na Gaedhilge leis na leanbhaí.  Is mór an</span>
<lb n="1465"/><span>congnamh leanbhaí mar seo chum Gaedhealg a</span>
<lb n="1466"/><span>mhúineadh do dhaoine fásta.</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>Is eadh, is gairid a bheifí ag foghluim na</span>
<lb n="1469"/><span>Gaedhilge acht cur chúiche go dáiríre.  Cuireadh</span>
<lb n="1470"/><span>leanbh im' chúram-sa uair — leanbh trí bliana</span>
<lb n="1471"/><span>d'aois — chum caint na Gaedhilge a mhúineadh dhó.</span>
<lb n="1472"/><span>Is é an Beurla bhí ag a mhuintear go léir 'sa</span>
<lb n="1473"/><span>mbaile.  Bhí inneal beag an Bheurla socair</span>
<lb n="1474"/><span>go deas cóirithe istigh in a chloiginnín beag</span>
<lb n="1475"/><span>agus caint an Bheurla dá mheilt aige chomh</span>
<lb n="1476"/><span>deas chomh pras agus a bheadh ag aon leanbh</span>
<lb n="1477"/><span>dá aois; bhí smeara fé na rotha, cnoí fáiscthe,</span>
<lb n="1478"/><span>an chóir ar inneal, agus gach aon rud ar</span>
<lb n="1479"/><span>leigint chum na hoibre.  Bhí an oiread le rádh</span>
<lb n="1480"/><span>aige-sin liom-sa an cheud lá a's a bhí agam-sa</span>
<lb n="1481"/><span>leis — an Beurla ar stealladh aige-sin agus an</span>
<lb n="1482"/><span>Ghaedhealg agam-sa.  Níor leig mé aon rud</span>
<lb n="1483"/><span>orm, agus níor tháinig me treasna air ar aon</span>
<lb n="1484"/><span>rud a bhí le rádh aige.  Níor leig mé orm</span>
<lb n="1485"/><span>gur theastuigh uaim go gcaithfeadh sé uaidh an</span>
<lb n="1486"/><span>Beurla agus go bhfoghluimeochadh sé an</span>
<lb n="1487"/><span>Ghaedhealg.  Lean mé orm ag caint ar na</span>
<lb n="1488"/><span>rudaí a raibh dúil aige sin ionnta — ag tabhairt</span>
<lb n="1489"/><span>gach aon chongnamh dhó, le teasbáint agus</span>
<lb n="1490"/><span>bagairt, mo chaint-se a thuigsin.  Tá a fhios</span>
<lb n="1491"/><span>agam go mbeadh sé in iuil ar iarracht a</span>
<lb n="1492"/><span>dheunamh ar chaint na Gaedhilge a thabhairt thar</span>
<lb n="1493"/><span>an ais dom i gceann na seachtmhaine dá mba</span>
<lb n="1494"/><span>rud é go bhfágfaí im' chuideachtain ar fad é,</span>
<lb n="1495"/><span>acht ní bhíodh sé im' fhochair acht on a haon-deug</span>
<lb n="1496"/><span>'sa ló go dtí a dó.  Bhíodh sé ón a dó go dtí</span>
<lb n="1497"/><span>a haon-deug lá ar n-a bháireach i bhfochair a</span>
<lb n="1498"/><span>mhuintire féin, agus choimeád sin rotha an</span>
<lb n="1499"/><span>Bheurla ar inneal i gcomhnuidhe.  I gceann dhá</span>
<lb n="1500"/><span>mhí 'seadh dhein sé aon bhogadh chum cainte na</span>
<lb n="1501"/><span>Gaedhilge liom.  As sin amach ní raibh aon</span>
<lb n="1502"/><span>trioblóid agam leis; thuig sé gurb' í an</span>
<lb n="1503"/><span>Ghaedhealg mo chóir cainte-se agus ná raibh a</span>
<lb n="1504"/><span>malairt agam mar nár airigh sé riamh a</span>
<lb n="1505"/><span>malairt uaim.  Bhí an chóir cheudna anois aige</span>
<lb n="1506"/><span>féin, agus gach aon am a bhínn-se i n-a chuid-</span>
<lb n="1507"/><span>eachtain ní chuimhneochadh sé ar aon chóir eile a</span>
<lb n="1508"/><span>chur ag obair acht í.  I gceann scaitheamh eile</span>
<lb n="1509"/><span>bhí an dá chóir chomh phras aige; agus i gceann</span>
<lb n="1510"/><span>bliana nó mar sin bhraith mé go raibh cóir na</span>
<lb n="1511"/><span>Gaedhilge ag breith buaidh ar chóir an Bheurla,</span>
<lb n="1512"/><span>mar go mbíodh an-chuid daoine eile dhem'</span>
<lb n="1513"/><span>iongnais-se ag caint na Gaedhilge leis — bhí an</span>
<lb n="1514"/><span>Ghaedhealg 'sa chomharsanacht go léir ar a shon</span>
<lb n="1515"/><span>ná raibh focal dí ag muintir an leinbh seo.</span>
<lb n="1516"/><span>Dá mba rud é go bhfágfaí an leanbh i dtaobh</span>
<lb n="1517"/><span>leis an méid Gaedhilge a labharfadh na comh-</span>
<lb n="1518"/><span>ursain leis ní dóigh liom go mbeadh sí aige</span>
<lb n="1519"/><span>go deo.  Níor labhair na comhursain leis an</span>
<lb n="1520"/><span>Ghaedhealg gur bhraitheadar go raibh roint dí</span>
<lb n="1521"/><span>aige, agus annsin níor labharadar aon rud</span>
<lb n="1522"/><span>eile leis.  Beurla — an droch-Bheurla — a</span>
<lb n="1523"/><span>labharfaidís leis maireach sin agus bheadh sé</span>
<lb n="1524"/><span>gan an Ghaedhilg.  Is dócha gur deacair áit</span>
<lb n="1525"/></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="1526"/><p><span>SIOPA GRÓSAEREACHTA IS LÓN-TIGHIS.</span></p>
<lb n="1527"/>
<lb n="1528"/><p><span>SIOPA NUA É SEO I LÁR NA CATHRACH (GAIRID</span>
<lb n="1529"/><span>DO SHIOPA NA LEABHAR nGAEDHEALACH).  BEIDH</span>
<lb n="1530"/><span>SÉ AR OSGAILT TIMPEALL LAE FHEIL' PÁDRAIG</span></p>
<lb n="1531"/>
<lb n="1532"/><p><span>NÍ GÁDH DON BHEAN-TIGHE FOCAL BEURLA</span>
<lb n="1533"/><span>A LABHAIRT ANN.</span></p>
<lb n="1534"/>
<lb n="1535"/><p><span>AGUS CUIRFEAR A MBEADH CEANNUIGHTHE AICI</span>
<lb n="1536"/><span>ABHAILE GO DTÍ DORUS CÚICHI I NGLUAISTEÁN-</span>
<lb n="1537"/><span>IOMPAR I N-AON ÁIT 'SA CHATHAIR NÓ 'NA</span>
<lb n="1538"/><span>COMHARSANACHT</span></p>
<lb n="1539"/>
<lb n="1540"/><p><span>SEO-IGÍ, A LUCHT AN FHÁINNE, ANOIS AN T-AM</span>
<lb n="1541"/><span>AGAIBH BHÚR GCOMHAR & BHUR GCARADAS A THEAS-</span>
<lb n="1542"/><span>BÁINT.  TAGAIDH CHUGHAINN TAR ÉIS LAE FHEIL'</span>
<lb n="1543"/><span>PÁDRAIG AGUS BAINIDH TRIALL AS AN ÁIT</span></p>
<lb n="1544"/>
<lb n="1545"/><p><span>O RAOGÁIN AGUS A CHOMHLUCHT, TEORANTA,</span>
<lb n="1546"/><span>SRÁID DÁSÚN A 54, BAILE ÁTHA CLIATH.</span>
<lb n="1547"/></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="1548"/><p><span>d'fhagháil in Éirinn anois ná fuil na daoine in</span>
<lb n="1549"/><span>iuil ar a bheag nó a mhór den mBeurla a</span>
<lb n="1550"/><span>labhairt, agus má churtar páistí isteach is na</span>
<lb n="1551"/><span>háiteanna sin chum oileamhna is ró-bhaoghalach</span>
<lb n="1552"/><span>gurb' é an Beurla a labharfar leo mar oir-</span>
<lb n="1553"/><span>eamhaint dóibh.  Mar sin caithfear an rud</span>
<lb n="1554"/><span>ceart a fhritheáladh dhóibh is na scoileanna —</span>
<lb n="1555"/><span>scoileanna Gaedhilg do leanbhaí.  Má dhéin-</span>
<lb n="1556"/><span>tear sin do leanbhaí idir a trí agus a seacht</span>
<lb n="1557"/><span>mbliana dh'aois bheadh an “ghaoth fhairsing” ag</span>
<lb n="1558"/><span>an Ghaedhilg is na scoileanna i gceann deich</span>
<lb n="1559"/><span>mbliana an chuid is sia dhe.</span></p>
<lb n="1560"/>
<lb n="1561"/><p><span>Tá ceacht eile le foghluim ón Scoil Ghaedhilge</span>
<lb n="1562"/><span>do leanbhaí atá fé chúram an “Fhir Mhóir” sa</span>
<lb n="1563"/><span>Rinn.</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>Sin scoil a chuir lucht Iolscoile na Mumhan</span>
<lb n="1566"/><span>i Rinn Ó gCuanach ar bun agus atá dá chothughadh</span>
<lb n="1567"/><span>gan pingin ruadh, gan chongnamh gan chabhair ó</span>
<lb n="1568"/><span>Aireacht Airgid ná ó Aireacht Oideachais.</span>
<lb n="1569"/><span>Aon Airgead a fhanann idir lámha ag lucht na</span>
<lb n="1570"/><span>hIolscoile tar éis obair an tsamhraidh</span>
<lb n="1571"/><span>caithtear ar an scoil sin é.</span></p>
<lb n="1572"/>
<lb n="1573"/><p><span>Níor fheuch Aire an Oideachais isteach tar</span>
<lb n="1574"/><span>tairsig na scoile sin fós má's fíor is clos</span>
<lb n="1575"/><span>dom agus níor fhiafruigh Aire an Airgid riamh</span>
<lb n="1576"/><span>orra an raibh beul orra.</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>Beid an Ghaedhealg againn go mear agus go</span>
<lb n="1579"/><span>hobann má's maith linn é agus má thugaimíd</span>
<lb n="1580"/><span>fé'n obair go ceart; ní fhuil aon rud dá</span>
<lb n="1581"/><span>bhacadh dhúinn.  Nach fiú an t-airgead é?</span></p>
<lb n="1582"/>
<lb n="1583"/><p><span>“FEAR FEASA.”</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>[Tá go leor daoine eile sa nGalldacht a thóg a</span>
<lb n="1586"/><span>gclann le Gaedhilg seochas na daoine seo atá áirimhthe</span>
<lb n="1587"/><span>ag “Fear Feasa.”  Is truagh ná béidís go léir ag</span>
<lb n="1588"/><span>Rúnaidhe an chumainn nuaidh a cuireadh ar bun i mBaile</span>
<lb n="1589"/><span>Átha Cliath le déidheannaidhe. — F.E.]</span></p>
<lb n="1590"/>
<lb n="1591"/><p><span>GRANIA TOOTH PASTE.</span></p>
<lb n="1592"/>
<lb n="1593"/><p><span>DEUNTUS NA h-ÉIREANN AR FAD.  NÍ BHEIDH AON PHRÁINN LE FIACLA FALLSA.</span></p>
<lb n="1594"/>
<lb n="1595"/><p><span>GIBSOL AGUS A CHUIDEACHTA — Lucht deunta an íce atá dá chur ós ar gcomhair.</span></p>
<lb n="1596"/>
<lb n="1597"/><p><span>Tá Gibsol an Íce i mbeul gach aoinne in Éirinn.  Is eadh, má seadh bíodh “Gráine” sna fiacla aca —</span>
<lb n="1598"/><span>Coimeádfaidh sé gan lobhadh iad.  GRÁINE ainm an artha so.  Tabharfaidh GRÁINE fiacla glana,</span>
<lb n="1599"/><span>geala dhuit.  Ní'l aon ghalúnach ann; beidh do sheile go folláin nádúrtha leis agus blas táithniomhach</span>
<lb n="1600"/><span>id' bheul aige.  Ní baoghal do phlaosc na bhfiacál ná do fhéitheacha an bhéil.  Ar a nglaineacht athá</span>
<lb n="1601"/><span>seasamh na bhfiacal.</span></p>
<lb n="1602"/>
<lb n="1603"/><p><span>Is féidir “GRÁINE” d'fhagháil ó lucht díolta íce i ngach áit nó ó lucht a deunta —</span>
<lb n="1604"/><span>Gibsol & a Chuid., Lána án Chláir, i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="1605"/>
<lb n="1606"/><p><span>DÉANTÚS GAEDHEALACH DO GHAEDHEALAIBH</span></p>
<lb n="1607"/>
<lb n="1608"/><p><span>“COMHAR-GAEDHEALACH” — ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>'Sé an cúis thosnuighmear ar an obair seo (.i. eudaighe do sholáthar) ach chun an ghnótha do chur</span>
<lb n="1611"/><span>ar a bhonnaibh go ceart.</span></p>
<lb n="1612"/>
<lb n="1613"/><p><span>Tionnsgail gan proiféidí — sin é an rud a theastuigheann uainn.</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>Na heudaighe a dheunamuid-ne, táid go léir deigh-dheunta, agus ní'l ionnta ach an stuif is fearr.</span></p>
<lb n="1616"/>
<lb n="1617"/><p><span>CULADHTHA FEAR AGUS BAN.</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>Má thá culaith uait is féidir leat ceann d'fhagháilt (ó'n tuise amach nó deunta is eile péacu is</span>
<lb n="1620"/><span>fearr leat) ó'n gCOMHAR-CHUMANN, TEÓR.  (“IRISH CO-OP.”).  Ní'l a shárú ann</span>
<lb n="1621"/><span>maidir le feabhas agus saoirseacht earraidhe.</span></p>
<lb n="1622"/>
<lb n="1623"/><p><span>98-104 SRÁID MHEADHONACH NA MAINISTREACH.</span>
<lb n="1624"/></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="1625"/><p><span>COILLEACH AN MHEÁDHOIN OIDHCHE.</span></p>
<lb n="1626"/>
<lb n="1627"/><p><span>Bhí fear 'na chomhnaidhe i bParóiste na</span>
<lb n="1628"/><span>hÁirde Móire roinnt mbliadhan ó choin.  Seán</span>
<lb n="1629"/><span>Breathnach do b'ainm do.  Siúinéir do b'eadh é.</span>
<lb n="1630"/><span>Bhí sé pósta, acht ní ró mhaith an tsláinte bhí</span>
<lb n="1631"/><span>ag a mhnaoi.  Bhí sé de bheus ag Seán bheith ag</span>
<lb n="1632"/><span>éirighe an-dhoth ar maidin, cé go mbíodh a bhean</span>
<lb n="1633"/><span>i gcomhnaidhe a tathaint air gan a dheunamh.</span>
<lb n="1634"/><span>Ba mhinic do 'na shuidhe faoi nglaodhfadh an</span>
<lb n="1635"/><span>choilleach, agus isé deuradh sé le n-a mhnaoi</span>
<lb n="1636"/><span>acht ná raibh sé ar mhuir ná ar tír rud ar bith</span>
<lb n="1637"/><span>a dheunfadh aon díoghbháil do, agus nár bhaoghal</span>
<lb n="1638"/><span>do.</span></p>
<lb n="1639"/>
<lb n="1640"/><p><span>Do thug an tsláinte ar fad ar a mhnaoi,</span>
<lb n="1641"/><span>agus bhí fhios aici go raibh a rae tabhartha.  Do</span>
<lb n="1642"/><span>ghlaodhaigh sí ar a fhear agus dubhairt sí leis go</span>
<lb n="1643"/><span>raibh a téarma caithte:  “Agus, a Sheáin,”</span>
<lb n="1644"/><span>arsa sí, “tabhair-se aireachas dod' shláinte,</span>
<lb n="1645"/><span>agus caith uait do mhochóirighe, nó beidhir im'</span>
<lb n="1646"/><span>leanamhaint go dtí an chill gan mhoill,” agus</span>
<lb n="1647"/><span>do gheall Seán dí go ndeunfadh sé a comhairle.</span></p>
<lb n="1648"/>
<lb n="1649"/><p><span>Seadh! fuair an bhean bás, agus do cuireadh</span>
<lb n="1650"/><span>í fé scáil Cluigtheach Dheuglán i Reilg na</span>
<lb n="1651"/><span>hÁirde Móire, agus dh'fhág sí Seán bocht go</span>
<lb n="1652"/><span>dubhach brónach.</span></p>
<lb n="1653"/>
<lb n="1654"/><p><span>Do dhein Seán comhairle a mhná ar feadh</span>
<lb n="1655"/><span>scaithimh.  Níor mhian leis éirighe as an leaba</span>
<lb n="1656"/><span>go mbeadh an ghrian sa spéir, acht briseann an</span>
<lb n="1657"/><span>dúthchas trí shúilibh an chait.  Deirtí go raibh</span>
<lb n="1658"/><span>an béas ceudna ag a athair roimhe, agus gurbh'</span>
<lb n="1659"/><span>é an t-ainm a tugtaidhe air acht Coilleach an</span>
<lb n="1660"/><span>Mheádhoin-Oidhche.  Deirtear fós go raibh fear</span>
<lb n="1661"/><span>i mbeul an dorais aige, agus gurbh' é an</span>
<lb n="1662"/><span>t-ainm a tugtaidhe air sin acht Codladh go</span>
<lb n="1663"/><span>hEadarshuth.  'Na dhiaidh san a's uile, deirtear</span>
<lb n="1664"/><span>go mbíodh na cáirne prátaí aige gach aon</span>
<lb n="1665"/><span>bhliadhain, agus gur uaidh gheibheadh na comharsain</span>
<lb n="1666"/><span>an síol, iad san ná bíodh sé dá gcuid féin</span>
<lb n="1667"/><span>aca.  Thárla d'athair Sheáin dul ag ceannach síl</span>
<lb n="1668"/><span>uaidh bliadhain, agus nuair thug sé an síol</span>
<lb n="1669"/><span>abhaile seo mar adubhairt a bhean:</span></p>
<lb n="1670"/>
<lb n="1671"/><p><span>“Nach dealbh dóighte an sceul dom é.</span>
<lb n="1672"/><span>Coilleach an Mheádhoin-Oidhche bheith ag ceannach</span>
<lb n="1673"/><span>prátaí ó Chodladh go hEadarshuth.”</span></p>
<lb n="1674"/>
<lb n="1675"/><p><span>Acht mar adubhairt mé cheana, ba ró ghairid</span>
<lb n="1676"/><span>chuimhnigh Seán ar chomhairle a mhná, is thárla</span>
<lb n="1677"/><span>do bheith ag deunamh carra capaill ag tigh</span>
<lb n="1678"/><span>Cráfórd, teach feirmeóra bhí timcheall míle ó</span>
<lb n="1679"/><span>n-a bhaile féin.  Dh'éirigh sé ar maidin, dar</span>
<lb n="1680"/><span>leis, is seo chun siubhail treasna na bpáirc-</span>
<lb n="1681"/><span>eanna é.  Bhí sé ag dul treasna páirce go</span>
<lb n="1682"/><span>raibh cosán inti nuair chonnaic sé an tsluaigh</span>
<lb n="1683"/><span>ag imirt liathróide.</span></p>
<lb n="1684"/>
<lb n="1685"/><p><span>Do thuit an liathróid ós comhair Sheáin amach,</span>
<lb n="1686"/><span>acht má thuit níor chuir sé aon tsuim inti.  Do</span>
<lb n="1687"/><span>buaileadh chuige arís í, acht ba mhar a chéile é.</span></p>
<lb n="1688"/>
<lb n="1689"/><p><span>“B'anamh leat cur suas di, a Sheáin,” arsa</span>
<lb n="1690"/><span>duine dhen tsluaigh, á chur treasna chuige arís.</span>
<lb n="1691"/><span>Is dócha go raibh deireadh na foidne caithte ag</span>
<lb n="1692"/><span>Seán.  Do bhuail sé an liathróid agus do chuir</span>
<lb n="1693"/><span>sé treasna na páirce í.  Do chuir gach aoinne</span>
<lb n="1694"/><span>riamh de'n tsluaigh liúgh asta — liugh áthais!  Bhí</span>
<lb n="1695"/><span>bualadh bas agus rí-rádh 'na measc.  Cúis</span>
<lb n="1696"/><span>áthais dóibh Seán Breathnach do bheith aca feasta</span>
<lb n="1697"/><span>chun imeartha.  Bíodh fhios ná raibh idir Eochaill</span>
<lb n="1698"/><span>agus Carraig na Siúire fear ní b'fhearr ná é;</span>
<lb n="1699"/><span>bhí sé lúthmhar bríoghmhar clisde.  Ba dh'é dhein</span>
<lb n="1700"/><span>an liathróid d'fhuadach ó'n dtaoibh shoir de'n</span>
<lb n="1701"/><span>tSiúir, agus do thug leis isteach go dtí Sráid</span>
<lb n="1702"/><span>na hÁirde Móire í.</span></p>
<lb n="1703"/>
<lb n="1704"/><p><span>Tar éis do Sheán an liathróid a bhualadh bhí</span>
<lb n="1705"/><span>sult is gáire is greann imeasc an tsluiaghe,</span>
<lb n="1706"/><span>acht níor mhar sin do Sheán bocht.  Tháinig</span>
<lb n="1707"/><span>tuirse 'na chnámhnaibh agus anró 'na chroidhe.</span>
<lb n="1708"/><span>Bhí fhios aige go raibh a lá tabhartha.  Mar seo</span>
<lb n="1709"/><span>cúpla ceatharmhadh a dhein sé sul a bhfuair sé</span>
<lb n="1710"/><span>bás:</span></p>
<lb n="1711"/>
<lb n="1712"/><p><span>Bhíos ag deunamh ar Thigh Chráfórd, ag ropadh</span>
<lb n="1713"/><span>a's a' séideadh,</span>
<lb n="1714"/><span>Chun carra a cheapa dá chapall chun saothair,</span>
<lb n="1715"/><span>Acht dá ndeunfainn-se comhairle mo chailín</span>
<lb n="1716"/><span>fionn glé-ghil</span>
<lb n="1717"/><span>Ní bheinn-se scartha le haindis an tsaoghail seo.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>Idir san is eadarshuth b'aindis mo thnúth,</span>
<lb n="1720"/><span>Ag síneadh a's a' searradh a's ag sileadh na</span>
<lb n="1721"/><span>súl,</span>
<lb n="1722"/><span>Mo chnámha á stracadh de bhárr aisléide.</span>
<lb n="1723"/><span>A's me ag triall ar an Reilg i bhfothaint mo</span>
<lb n="1724"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="1725"/>
<lb n="1726"/><p><span>SEÁN Ó DÚNAIDHE.</span></p>
<lb n="1727"/>
<lb n="1728"/><p><span>MUINNTIR PLÉIMEANN, GUALADÓIRÍ</span></p>
<lb n="1729"/>
<lb n="1730"/><p><span>I DTEACH LÁMH DHEARG,</span>
<lb n="1731"/><span>9 SRÁID FHEARDORCHA THUAIDH,</span>
<lb n="1732"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="1733"/>
<lb n="1734"/><p><span>Ceannuighidh bhúr gcuid guail ó Ghaedhealaibh.</span></p>
<lb n="1735"/>
<lb n="1736"/><p><span>Tá an gual is fearr le fághail uainn.</span></p>
<lb n="1737"/>
<lb n="1738"/><p><span>Buail isteach nó sgríobh go dtí an seoladh seo thuas.</span></p>
<lb n="1739"/>
<lb n="1740"/><p><span>Guthán 2723.</span>
<lb n="1741"/></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="1742"/><p><span>FOGHAIR NA GAEDHILGE.</span></p>
<lb n="1743"/>
<lb n="1744"/><p><span>CEACHT A V.</span></p>
<lb n="1745"/>
<lb n="1746"/><p><span>CONSONA TRÍOMHADH DORUS NA CAINTE.</span></p>
<lb n="1747"/>
<lb n="1748"/><p><span>Caou — Déintear an foghar so</span>
<lb n="1749"/><span>le bun na teangan buailte ar</span>
<lb n="1750"/><span>an gcarball bog.</span></p>
<lb n="1751"/>
<lb n="1752"/><p><span>Cei — Le lár na teangan ar</span>
<lb n="1753"/><span>an gcarball cruaidh a dhéin-</span>
<lb n="1754"/><span>tear an foghar so.</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p><span>Gaou — Is mar a chéile an</span>
<lb n="1757"/><span>foghar so agus C aou, aon rud</span>
<lb n="1758"/><span>acht an ghuth ag gabhailt le G.  Tá an sceul</span>
<lb n="1759"/><span>céadna le rádh i dtaobh G ei agus C ei.</span></p>
<lb n="1760"/>
<lb n="1761"/><p><span>nGaou agus nGei — Níor cheart in aon chor go</span>
<lb n="1762"/><span>mbeadh an oiread trioblóide i dtaobh na</span>
<lb n="1763"/><span>foghair seo agus a bhíonn.  Má eirigheann le</span>
<lb n="1764"/><span>duine Caou agus Gaou a dheunamh níor cheart go</span>
<lb n="1765"/><span>mbeadh aon deacaireacht dó nG aou a thabhairt</span>
<lb n="1766"/><span>leis.  Fágtar an teanga san áit cheadna dóibh</span>
<lb n="1767"/><span>.i. bun na teangan ar an gcarball bog.  Chum</span>
<lb n="1768"/><span>cleachtadh a dheunamh badh cheart na trí cinn a</span>
<lb n="1769"/><span>rádh i ndiaidh a chéile — Caou, Gaou, nGaou.  Baineann</span>
<lb n="1770"/><span>sé roint aimsire de dhaoine a thuigsint cad is</span>
<lb n="1771"/><span>brígh le consona agus guth leis, nó consona</span>
<lb n="1772"/><span>agus srónghail leis.  Bíonn bun na teangan</span>
<lb n="1773"/><span>ar an gcarball bog do Caou, do Gaou, agus do</span>
<lb n="1774"/><span>nGaou.  Bíonn lár na teangan ar an gcarball</span>
<lb n="1775"/><span>cruaidh do Cei, do Gei, agus do nG ei; má</span>
<lb n="1776"/><span>thuigtear é seo agus má dhéintear an rud dá</span>
<lb n="1777"/><span>réir ní bheidh aon deacaireacht 'sa sceul.</span></p>
<lb n="1778"/>
<lb n="1779"/><p><span>Chaou — Dubhramar gur oscailt ar</span>
<lb n="1780"/><span>an gconson an tinfeadh.</span></p>
<lb n="1781"/>
<lb n="1782"/><p><span>Bíonn bun na teangan buailte</span>
<lb n="1783"/><span>ar an gcarball bog do Caou, agus</span>
<lb n="1784"/><span>an oscailt atá ar sin — bun na</span>
<lb n="1785"/><span>teanga gairid don charball bog;</span>
<lb n="1786"/><span>agus sin díreach mar a dhéintear Chaou agus Ghuoa</span>
<lb n="1787"/><span>aon rud acht an ghuth a bheith ag gabháil le G.</span></p>
<lb n="1788"/>
<lb n="1789"/><p><span>Bíonn lár na teangan buailte ar an</span>
<lb n="1790"/><span>gcarball cruaidh do Cei agus Gei agus lár na</span>
<lb n="1791"/><span>teangan gairid don charball cruaidh do Chei</span>
<lb n="1792"/><span>agus do Ghei.</span></p>
<lb n="1793"/>
<lb n="1794"/><p><span>Feuch siar arís ar Thaou agus ar Thei, agus cuir</span>
<lb n="1795"/><span>i gcomparáid iad le Chaou agus Chei.  Uaireannta</span>
<lb n="1796"/><span>bíonn an foghar céadna ag Thaou agus ag Chaoo,</span>
<lb n="1797"/><span>acht is é an rud is coitchianta acht go mbíonn</span>
<lb n="1798"/><span>th aou níos oscailte ná Chaou .i. go mbíonn bun na</span>
<lb n="1799"/><span>teangan níos giorra don charball bog do</span>
<lb n="1800"/><span>Chaou ná do Thaou.  Tá an sceul céadna againn</span>
<lb n="1801"/><span>ag tagairt do Thei agus do Chei.  Oidhte, choidhthe,</span>
<lb n="1802"/><span>fithe, deith, na foghair atá ag oidhche, choidhche,</span>
<lb n="1803"/><span>fiche, deich.  Acht is na focail, theann agus</span>
<lb n="1804"/><span>cheann, thinn agus chinn, bíonn lár na teangan</span>
<lb n="1805"/><span>níos giorra don charball cruaidh do Chei ná</span>
<lb n="1806"/><span>do Thei.</span></p>
<lb n="1807"/>
<lb n="1808"/><p><span>Is mar a chéile díreach Dhaou agus Ghaou, agus</span>
<lb n="1809"/><span>is mar a chéile Dhei agus Ghei.</span></p>
<lb n="1810"/>
<lb n="1811"/><p><span>Is dócha gur bh'fíor dúinn dá ndeurfaimís</span>
<lb n="1812"/><span>gur foghair iad so Dhaou agus Dhei atá caillte</span>
<lb n="1813"/><span>'sa nGaedhilg agus go rabhadar ann i dtosach</span>
<lb n="1814"/><span>aimsire.  Saghas leisce bhuail na daoine gan</span>
<lb n="1815"/><span>an teanga a chur 'san áit cheart.  Tuiteann a</span>
<lb n="1816"/><span>leithéid amach in gach aon teangain.</span></p>
<lb n="1817"/>
<lb n="1818"/><p><span>Pádraig Ó Cadhla.</span></p>
<lb n="1819"/>
<lb n="1820"/><p><span>(Tuille le teacht.)</span></p>
<lb n="1821"/>
<lb n="1822"/><p><span>NIGHEACHÁN RIABHACH AN tSATHAIRN</span>
<lb n="1823"/><span>NÍ BHÍONN SÉ GEAL DÉ DOMHNAIGH.</span></p>
<lb n="1824"/>
<lb n="1825"/><p><span>Dá bhrigh sin</span>
<lb n="1826"/><span>Cuiridh bhúr gcuid nigheacháin chun</span></p>
<lb n="1827"/>
<lb n="1828"/><p><span>TIGH NIGHEACHÁIN NA CÚIRTE</span>
<lb n="1829"/><span>(COURT LAUNDRY)</span></p>
<lb n="1830"/>
<lb n="1831"/><p><span>SRÁID HARCOURT, BAILE ÁTHA CLIATH.</span>
<lb n="1832"/></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="1833"/><p><span>ROSG-CHATHA NA nGAEDHEAL.</span></p>
<lb n="1834"/>
<lb n="1835"/><p><span>LITRIDHEACHT NA GAOLUINNE.</span></p>
<lb n="1836"/>
<lb n="1837"/><p><span>Tá an obair seo na Gaoluinne ar siubhal le roinnt</span>
<lb n="1838"/><span>mhaith aimsire anois, ach ní dócha go raibh rian na hoibre</span>
<lb n="1839"/><span>riamh chómh soilléir a's atá sé fé láthair.  Na daoine is</span>
<lb n="1840"/><span>mó a bhíodh ag cur in aghaidh na hoibre, is iad is mó</span>
<lb n="1841"/><span>grádh dí anois agus na daoine nach bhfaca aon rud</span>
<lb n="1842"/><span>inntí ach fiantas, chíonn siad anois munab ionann a's</span>
<lb n="1843"/><span>riamh go bhfuil an fiantas ag iompódh amach 'na dháiríribh</span>
<lb n="1844"/><span>dóibh.  Tá an chómhairle seo agus an chómhairle eile dá</span>
<lb n="1845"/><span>thabhairt ar connus is ceart an obair do dheunamh, ach</span>
<lb n="1846"/><span>is baoghalach gur cuma lena lán, cia'cu bhíonn ciall</span>
<lb n="1847"/><span>lena gcainnt nó ná bíonn.  Dá mhéid cainnt a</span>
<lb n="1848"/><span>deintear, ámhthach, 'sé mo thuairm go bhféadfaimíd go</span>
<lb n="1849"/><span>léir teacht ar aon fhocal i dtaobh na litridheachta.  I</span>
<lb n="1850"/><span>gcúrsaí na Gaoluinne, ní'l aon cheist is tábhachtaighe ná</span>
<lb n="1851"/><span>is mó le rádh ná í.  Má bheidh an litridheacht go maith</span>
<lb n="1852"/><span>ní baoghal do'n teangain agus ní baoghal do'n náisiúin.</span>
<lb n="1853"/><span>Rachaidh siad ar aghaidh uatha féin agus is fearrde agus</span>
<lb n="1854"/><span>is glainede a labharfar an Ghaedhilg freisin.  Dubhairt</span>
<lb n="1855"/><span>Gaedheal rianamhail éigin dhá leogtí do an tamhrán a</span>
<lb n="1856"/><span>dhéanamh gur cuma leis cia dhéanfadh an tarm.  Bhí</span>
<lb n="1857"/><span>corp na fírinne dá innsint aige sa méid sin, agus is</span>
<lb n="1858"/><span>deimhin gurbh' é an rud ceudna a bhí in aigne Newman</span>
<lb n="1859"/><span>nuair a bhí sé ag trácht ar an “Virum pietate gravem”</span>
<lb n="1860"/><span>úd a dheineann na sluaighte dothígheasacha do cheannsú</span>
<lb n="1861"/><span>le buige a ghlóir agus le milseacht a bhriathar.  Bhí</span>
<lb n="1862"/><span>Orpheus ann sul a raibh trácht ar bith ar Sholon.  Tagann</span>
<lb n="1863"/><span>an file ar dtúis agus annsin, diaidh ar ndiaidh …</span>
<lb n="1864"/><span>an píléar agus an chómhacht a chuireann réim agus réacht</span>
<lb n="1865"/><span>i bhfeidhm.</span></p>
<lb n="1866"/>
<lb n="1867"/><p><span>CAINNT NA nDAOINE.</span></p>
<lb n="1868"/>
<lb n="1869"/><p><span>Táimíd socair air annsin gurb' í an litridheacht a</span>
<lb n="1870"/><span>bhéas mar príomh-chúram orrainn feasta, agus ba mhaith</span>
<lb n="1871"/><span>linn go léir an cheist sin do chur ar aghaidh ar an gcuma</span>
<lb n="1872"/><span>a chreidimid is fearr a rachaidh i dtairbhe do'n náisiúin,</span>
<lb n="1873"/><span>agus is dóigh liom nach mbeidh aon bhreith againn ar an</span>
<lb n="1874"/><span>rud san a dhéanamh gan chongnamh na Gaedhealtachta.</span>
<lb n="1875"/><span>Nuair a bhí Dante ag scríobhadh, do b'í cainnt na ndaoine</span>
<lb n="1876"/><span>a tharrang sé chuige.  Do b'é an sgeul ceudna ag an</span>
<lb n="1877"/><span>bPleiade é, agus nár dubhairt An tAthair Peadar féin</span>
<lb n="1878"/><span>(go ndéanaidh Dia trócaire air) gurbh' ó chainnt na</span>
<lb n="1879"/><span>ndaoine a gheibheann cainnt na leabhar brígh agus</span>
<lb n="1880"/><span>meanmna agus neart?  B'iongantach ar fad an meas</span>
<lb n="1881"/><span>a bhí aige ar an gcainnt san, agus muna bhfuil a thuairm</span>
<lb n="1882"/><span>crothuighthe amach a's amach aige féin, ní lá go maidin é.</span></p>
<lb n="1883"/>
<lb n="1884"/><p><span>Ach cé gur mór agus gur árd cáil An Athar Peadar,</span>
<lb n="1885"/><span>ní'limíd taobh leis chum fírinne na ceiste seo do</span>
<lb n="1886"/><span>dheimhniú.  Pé litridheacht atá againn gur fiú í an</span>
<lb n="1887"/><span>t-ainm do bhaistiú uirrí, is ó chainnt na ndaoine a</span>
<lb n="1888"/><span>tháinig sé.  A' chorr-áit, annseo a's annsúd, 'san</span>
<lb n="1889"/><span>nGaedhealtacht, a tháinig “An Craoibhín,” Mícheál</span>
<lb n="1890"/><span>Breathnach, Pádraig Ó Conaire, agus na daoine eile a</span>
<lb n="1891"/><span>d'fhág a rian ar shaothar na Gaoluinne.  Tá moladh agus</span>
<lb n="1892"/><span>creideamhaint ag dul dos na daoine sin ó gach aoinne</span>
<lb n="1893"/><span>anois, agus cá bhfios dúinn ná go bhfuil na céadta eile</span>
<lb n="1894"/><span>ann a d'fhéadfadh obair éachtach do dheunamh ach an chaoi</span>
<lb n="1895"/><span>cheudna d'fhághail chum a saothar do chur i bhfeidhm?</span></p>
<lb n="1896"/>
<lb n="1897"/><p><span>BUAIDH NA GAEDHEALTACHTA.</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>Is na háiteacha iargcúlta ar fud na hÉireann, cois</span>
<lb n="1900"/><span>na fairrge agus imeasg na sléibhte, is 'mó adhbhar</span>
<lb n="1901"/><span>scríbhneora, is 'mó duine go bhfuil smaointe an fhile</span>
<lb n="1902"/><span>ag borradh 'na cheann agus gan d'obair aige ó mhaidin</span>
<lb n="1903"/><span>go faoidhin ach bheith ag striocáil le slighe bheatha do</span>
<lb n="1904"/><span>bhaint amach do féin, ar an obair is gairbhe dá bhféadfa</span>
<lb n="1905"/><span>cuimhneamh air.  Is geur a chuireas an saoghal ar na</span>
<lb n="1906"/><span>daoine seo.  Is fada a sheasadar 'san mbearna baoghail.</span>
<lb n="1907"/><span>Is 'mó anró agus cruadhtan a rug orra, ach dá ghéire</span>
<lb n="1908"/><span>an cás 'n-a rabhadar, do choimeádadar an lóchrann úd</span>
<lb n="1909"/><span>na Gaedhilge ar lasadh go breágh soillseach 'n-a measg,</span>
<lb n="1910"/><span>agus 'sé an lóchrann ceudna a dhéanfaidh eolas na</span>
<lb n="1911"/><span>slighe dúinn anois.  Is é “an reult eolais ag dul</span>
<lb n="1912"/><span>rómhainn is 'n-ár ndiaidh é.”</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>Is na háiteacha seo, tá glórtha caoine, cneasta ar</span>
<lb n="1915"/><span>sinnsir ag cainnt linn fós tré na blianta fad á</span>
<lb n="1916"/><span>brónacha.  Is iad na glórtha san, cogarnach íseal na</span>
<lb n="1917"/><span>marbh, a choimeádann an fíor-spioraid Ghaedhealach 'n-ár</span>
<lb n="1918"/><span>gcroidhthe, agus is iad a neartuigheas sinn chum</span>
<lb n="1919"/><span>gníomhartha móra.  Ní haon iongnadh, annsin, na tréithe</span>
<lb n="1920"/><span>móra spioradáltha a ghabhas leis an nGaedheal, ní haon</span>
<lb n="1921"/><span>iongnadh an daingeanacht toile agus an tseasamhacht</span>
<lb n="1922"/><span>chroidhe agus má's maith linn spioraid ár sinnsir bheith</span>
<lb n="1923"/><span>ag cabhrú linn 'san obair.  Má's maith linn a gcongnamh</span>
<lb n="1924"/><span>agus a gcómhairle, a gcalmacht agus a naomhthacht,</span>
<lb n="1925"/><span>caithfear an ceangal úd idir sinn agus sluagh na marbh</span>
<lb n="1926"/><span>do choimeád slán.</span></p>
<lb n="1927"/>
<lb n="1928"/><p><span>AN OBAIR ATÁ RÓMHAINN.</span></p>
<lb n="1929"/>
<lb n="1930"/><p><span>Ach cé'n mhaith dom bheith ag trácht ar áilneacht agus</span>
<lb n="1931"/><span>spioradáltacht na Gaedhealtachta muna bhfuilimíd toil-</span>
<lb n="1932"/><span>theannach ar an láimh chonganta do shíneadh amach?  Tá</span>
<lb n="1933"/><span>na sean-Ghaedheala imithe le fada.  Is fada dhóibh amuigh</span>
<lb n="1934"/><span>'san bhfásach, agus nach mithid dúinn iad do thabhairt</span>
<lb n="1935"/><span>aniar?  Tá riar ár gcáis againn fá dheire, agus tá</span>
<lb n="1936"/><span>bácaighe 'sa tsean-leathsgeul.  Bíodh orrainn anois má</span>
<lb n="1937"/><span>teipeann ar ár ndualgas.</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>A mhuinntir an riaghaltais, tá fonn orraibh má's fíor</span>
<lb n="1940"/><span>daoibh ar an nGaedhilg do shaothrú.  Acht an fonn gan</span>
<lb n="1941"/><span>feidhm é?  Is 'mó 'dhuine fé láthair atá ar chaol-chuid</span>
<lb n="1942"/><span>de'n teangain agus é ag casadh leis an nGaedhilg do</span>
<lb n="1943"/><span>mhúineadh.  Tá cuid eile díobh ann agus go deimhin féin</span>
<lb n="1944"/><span>ní le grádh do'n Ghaedhilg a mhúineann siad í.  Ní</span>
<lb n="1945"/><span>fearrde an Ghaedhilg an múineadh san.  Mo thruagh é</span>
<lb n="1946"/><span>an páiste a gheibheann é.  Caidé an bac atá orraibh ar</span>
<lb n="1947"/><span>scoileanna speisialta do chur ar bun 'san nGaedheal-</span>
<lb n="1948"/><span>tacht, scoileanna 'n-a dtabharfar gach sórt eolais ag</span>
<lb n="1949"/><span>baint leis an nGaedhilg?  Is maith an leagadh amach a</span>
<lb n="1950"/><span>bheidh ar an airgead.  Tá an mheabhair-chinn chómh maith</span>
<lb n="1951"/><span>ag na daoine seo agus atá sí in aon áit eile, agus ní</span>
<lb n="1952"/><span>fada an mhoill a bhéas amuigh orra go dtí go mbeidh</span>
<lb n="1953"/><span>siad in ann an Ghaedhilg do mhúineadh go cruinn agus</span>
<lb n="1954"/><span>go beacht agus go ceolmhar.  Is iad-san na daoine atá</span>
<lb n="1955"/><span>uainn fé láthair, agus dá thúisge a thuigfear an méid</span>
<lb n="1956"/><span>sin agus a dhéanfar beart dá réir, is eadh is fearra</span>
<lb n="1957"/><span>dhúinn go léir é.  Agus sibh-se, a mhuinntir na siopaí</span>
<lb n="1958"/><span>móra, is annamh ar fad a sheasabhar, guala le gualainn,</span>
<lb n="1959"/><span>linn, ag obair ar son na Gaedhilge, ach anois tá sé de</span>
<lb n="1960"/><span>chaoí agaibh cúitiughadh beag do dhéanamh in bhur gcionnta.</span>
<lb n="1961"/><span>Teastóchaidh an Ghaedhilg uaibh feasta agus d'fhéadfadh</span>
<lb n="1962"/><span>sibh cabhrú go háluinn le muinntir an Riaghaltais chum</span>
<lb n="1963"/><span>na cainnteóirí do thabhairt isteach.  Do bhéadh na</span>
<lb n="1964"/><span>gobadán féin sáruighthe agaibh annsin, mar ní hamháin</span>
<lb n="1965"/><span>go mbéadh sibh ag leathnughadh na Gaedhilge, ach do bhéadh</span>
<lb n="1966"/><span>sibh ag cabhrú leis an litridheacht freisin.</span>
<lb n="1967"/></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="1968"/><p><span>“ROSG-CHATHA NA nGAEDHEAL.”</span></p>
<lb n="1969"/>
<lb n="1970"/><p><span>A Ghaedheala, tá an Ghaedhilg i gconntabhairt.  Ná</span>
<lb n="1971"/><span>bíodh dearmad orraibh.  Ní labhartar in ár nDáil ná</span>
<lb n="1972"/><span>ní cloisfear in ár gcathracha í.  Tá na Gaill ag imtheacht,</span>
<lb n="1973"/><span>ach tá béasa agus nósa na nGall ag eirighe níos láidre</span>
<lb n="1974"/><span>ní aghaidh an lae.  Ní'l 'san nGaedhilg anois do chuid</span>
<lb n="1975"/><span>mhaith daoine ach ornáid deas chum bheith ag súgradh léithí</span>
<lb n="1976"/><span>do réir mar a thagann an fonn orra féin.  Má's maith</span>
<lb n="1977"/><span>linn an sgeul sin a leighisiú, caithfimíd bheith dáiríribh</span>
<lb n="1978"/><span>agus lán dáiríribh.  Is cuma liom cia'cu is</span>
<lb n="1979"/><span>Poblachtaidhe thú nó nach eadh.  I gcómhairín ár gcroidhe</span>
<lb n="1980"/><span>féin, 'sé an rud ceudna atá uainn go léir — “Éire</span>
<lb n="1981"/><span>Ghaedhealach.”  Bíodh san 'n-a rosg-chatha againn.</span>
<lb n="1982"/><span>Cuimhnighmís gurb' í an Ghaedhilg, “teanga na mílte</span>
<lb n="1983"/><span>fada bliadhain,” atá i gceist, agus glacaimís go fial</span>
<lb n="1984"/><span>le haon nidh a dhéanfaidh í do chur 'n-a háit cheart.</span>
<lb n="1985"/><span>Deinimís ár ndícheall ar na sean-Ghaedhilgeóirí do</span>
<lb n="1986"/><span>thabhairt thar n-ais, agus cá bhfios dúinn ná gurb' iad</span>
<lb n="1987"/><span>na daoine cineálta, lághacha seo, na daoine go bhfuil</span>
<lb n="1988"/><span>spioraid agus cneastacht ár sinnsir ag baint leo, cá</span>
<lb n="1989"/><span>bhfios dúinn ná gurb' iad a shabhálfaidh sinn sa deire</span>
<lb n="1990"/><span>thiar.</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>“SEAN-GHAEDHEAL.”</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>AN GHAEDHEALG MAR TEANGA GNÓTHA.</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>Deireann na daoine so leanas go bhfuilid toiltheannach</span>
<lb n="1997"/><span>a's lán-tsásta a gcuid gnótha do dheunamh i nGaedhilg</span>
<lb n="1998"/><span>le haon duine a thiocfadh chucha nó a sgríobhfadh chucha.</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>Máire Ní Raghallaigh, Leabhair Ghaedhilge, 87 Sráid na</span>
<lb n="2001"/><span>Driseóige, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2002"/>
<lb n="2003"/><p><span>Comhlucht Oideachais na hÉireann, Teor., 89 Sráid an</span>
<lb n="2004"/><span>Tálbóidigh, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2005"/>
<lb n="2006"/><p><span>Cló-Chomhlucht an Tálbóidigh, Teor., 85 Sráid an</span>
<lb n="2007"/><span>Tálbóidigh, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2008"/>
<lb n="2009"/><p><span>Tomás Mac Mathghamhna, Ceannaidhe, An Sgairbh, Co.</span>
<lb n="2010"/><span>an Chláir.</span></p>
<lb n="2011"/>
<lb n="2012"/><p><span>Domhnall Ó Conchobhair, Cúntaisidhe, 13 Sráid an Fheis-</span>
<lb n="2013"/><span>tighe, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2014"/>
<lb n="2015"/><p><span>Ághaistín Ó hAodha, Táilliúr, 16 Sráid an Húmaigh,</span>
<lb n="2016"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2017"/>
<lb n="2018"/><p><span>J. L. Stewart, Siopa Córacha Oifige, 4 Faithche an</span>
<lb n="2019"/><span>Choláiste, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2020"/>
<lb n="2021"/><p><span>Muintir an Ráithín, Gáirdíní Oileamhna Crainn, Tuaim-</span>
<lb n="2022"/><span>gréine, Co. an Chláir.</span></p>
<lb n="2023"/>
<lb n="2024"/><p><span>Siopa na Leabhar nGaedhealach, 45 Sráid Dáson, Baile</span>
<lb n="2025"/><span>Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2026"/>
<lb n="2027"/><p><span>H. Ridgeway (aon duine amháin), Bearrbóir, 22 Sráid</span>
<lb n="2028"/><span>an Fheistighe, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2029"/>
<lb n="2030"/><p><span>Bannc na Talmhan, Faithche an Choláiste, Baile Átha</span>
<lb n="2031"/><span>Cliath.</span></p>
<lb n="2032"/>
<lb n="2033"/><p><span>Muintir Pléimeann, Gualadóirí, 9 Sráid Fheardorcha,</span>
<lb n="2034"/><span>Thuaidh, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2035"/>
<lb n="2036"/><p><span>An Siopa Gaolach (Fountain Book Shop), An Parád</span>
<lb n="2037"/><span>Mór, i gCorcaigh.</span></p>
<lb n="2038"/>
<lb n="2039"/><p><span>Ba mhaith linn a thuille ainmeacha d'fhagháilt le haghaidh</span>
<lb n="2040"/><span>an liosta so.</span></p>
<lb n="2041"/>
<lb n="2042"/><p><span>PÁIPÉIRÍ GAODHLACHA LE</span>
<lb n="2043"/><span>H-AGHAIDH SGRÍOBHNÓIREACHTA</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>Deinimíd Páipéirí i gcóir Scol agus Úsáid</span>
<lb n="2046"/><span>Coitchionn nách féidir a sárughadh ar mianach is</span>
<lb n="2047"/><span>eile.  Ná bíodh ag do pháisdíbh acht Leabhair Sgríobh-</span>
<lb n="2048"/><span>nóireachta agus Garbh-leabhair “An Cheathrair</span>
<lb n="2049"/><span>Ollamh.”  Nuair a bheidh Páipeur Coitchionn uait,</span>
<lb n="2050"/><span>Fagh “Árd-Rí” nó “Breghon.”</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>CLÓDÓIREACHT GHAEDHILGE</span></p>
<lb n="2053"/>
<lb n="2054"/><p><span>Tá fhios ag cách cad é an cháil atá againn i dtaobh</span>
<lb n="2055"/><span>Béarla a chlóbhuaileadh.  Is féidir linn a chomh-mhaith</span>
<lb n="2056"/><span>a dhéanamh leis an nGaedhilg.  An fear a cheartuigheann</span>
<lb n="2057"/><span>an Ghaedhilg duine de lucht an “Fháinne” is eadh é.</span></p>
<lb n="2058"/>
<lb n="2059"/><p><span>LEABHAIR GAEDHILGE</span></p>
<lb n="2060"/>
<lb n="2061"/><p><span>Tar éis teacht amach —</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>“Seáinín.”  “An Seabhac” do sgríobh.  4/— glan</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>“Eachtra Eibhlís.”  (Alice's Adventures</span>
<lb n="2066"/><span>in Wonderland).  Pádraig Ó Cadhla</span>
<lb n="2067"/><span>do chuir Gaedhealg ar an sgeul so.  glan</span></p>
<lb n="2068"/>
<lb n="2069"/><p><span>Cur amach saor — eudach bog …  2/6 glan</span></p>
<lb n="2070"/>
<lb n="2071"/><p><span>“Scríbhinní Phádraig Mhic Phiarais.”  10/— glan</span></p>
<lb n="2072"/>
<lb n="2073"/><p><span>“Gaedhilg sa mBaile.”  1/6 glan</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>“Jimin Mháire Thaidhg.”  “An Seabhac.”  1/3 glan</span></p>
<lb n="2076"/>
<lb n="2077"/><p><span>“Seacht mBuaidh an Eirghe Amach.”</span>
<lb n="2078"/><span>Pádraig Ó Conaire 5/— glan</span></p>
<lb n="2079"/>
<lb n="2080"/><p><span>MAUNSEL AGUS ROBERTS, TEO.,</span></p>
<lb n="2081"/>
<lb n="2082"/><p><span>Clodóirí, Foillsightheóirí, Déantóirí</span>
<lb n="2083"/><span>Córacha le h-agaidh sgríbhnóireachta</span></p>
<lb n="2084"/>
<lb n="2085"/><p><span>Sráid Bhagóid, Íoch,, 50, Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="2086"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="2087"/><p><span>LÉIRMHEASA.</span></p>
<lb n="2088"/>
<lb n="2089"/><p><span>TRÍ SEÓDA Ó ALBAIN.</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p><span>'San leabhar so is déanaighe leis an Athair Gearóids</span>
<lb n="2092"/><span>Ó Nualláin tá trí sgéilíní deasa ó'n Ghaidhlig Albanach</span>
<lb n="2093"/><span>aistrighthe go Gaedhilge na hÉireann, maille le nótaíbh</span>
<lb n="2094"/><span>agus tagartha léigheannta suimeamhla.  Mar is eól do</span>
<lb n="2095"/><span>chách tá cáil agus teist mhór ar an Athair Gearóid mar</span>
<lb n="2096"/><span>sgríobhnóir agus mar sgoláire.  Tá an Saoghal</span>
<lb n="2097"/><span>Gaedhealach ar fad fé chomaoin aige as ucht a bhfuil</span>
<lb n="2098"/><span>déanta aige le tréimhse mhaith anuas ar son na</span>
<lb n="2099"/><span>Gaoluinne.  Ní gádh dhúinn a thuille a rádh.</span></p>
<lb n="2100"/>
<lb n="2101"/><p><span>Duine ar bith a chuireanns suim i litríocht Ghaedhilge</span>
<lb n="2102"/><span>na hAlbna agus ar mhaith leis bheith i n-ann an Ghaidhlig</span>
<lb n="2103"/><span>Albanach a léigheamh — ceannuigheadh sé an leabhrán so</span>
<lb n="2104"/><span>agus cuireadh sé i gcomparáid leis an mbun-leabhar</span>
<lb n="2105"/><span>Albanach — “Na Daoine Sidhe is Uirsgeulan Eile.”  Tá</span>
<lb n="2106"/><span>an leabhar Albanach le fáil ó Alasdar Mac Labhruinn</span>
<lb n="2107"/><span>sgus A Mhic i Sráid Earra-Ghaidheal, i nGlaschú, ar</span>
<lb n="2108"/><span>sgilling, agus is mór is fiú é cheannach.</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>Molaimíd an iarracht so an Athar Gearóid.  Tá dhá</span>
<lb n="2111"/><span>rud déanta aige an turas so agus tá moladh ag dul</span>
<lb n="2112"/><span>dó dá mbárr .i. Gaedhilge bhreágh bhlasta agus sgéalta</span>
<lb n="2113"/><span>suimeamhla a sholáthar dúinn, agus fós cuirtear i</span>
<lb n="2114"/><span>gcuimhne dhúinn an dlúth-ghaol is an dlúth-bhaint atá</span>
<lb n="2115"/><span>againne i bhfus leis na Gaedhilgeoiribh thall thar Sruth</span>
<lb n="2116"/><span>na Maoile.  Ba cheart go mbéadh fhios ag an dream</span>
<lb n="2117"/><span>Gaedhealach annso i nÉirinn go bhfuil cáirde thar lear</span>
<lb n="2118"/><span>aca, gur chóir go ndéanfaí aith-mhuinntearas eatorra,</span>
<lb n="2119"/><span>gur féidir leó siúd cabhrú linne 'san troid so na</span>
<lb n="2120"/><span>Gaedhilge agus gur féidir linne cabhrú leó.</span></p>
<lb n="2121"/>
<lb n="2122"/><p><span>Nach í an Ghaedhilge ár gcomh-theanga — nach Gaedhil</span>
<lb n="2123"/><span>sinn araon?  Ní fheicimíd gur náir' dhúinn é.</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>Maidir leis na sgéaltaibh atá aistrighthe ag an Athair</span>
<lb n="2126"/><span>Gearóid:  'Sé “Spiorad na hAoise” an chéad sgéal</span>
<lb n="2127"/><span>sa leabhar.  Sgríobhadh é, tá tímpal ocht fichid bliain</span>
<lb n="2128"/><span>anois ann, le Tormoid Mac Leóid, an sgríobhnóir</span>
<lb n="2129"/><span>Gaedhealach a b'fheárr, is dócha, dá raibh le n-a linn</span>
<lb n="2130"/><span>i nAlbain.  Cuireadh cló air go minic cheana mar aon</span>
<lb n="2131"/><span>le n-a lán eile i g“Caraid nan Gaidheal,” agus i</span>
<lb n="2132"/><span>leabhar eile leis, “Leabhar nan Cnoc.”</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>Tá an darna sgéal go suimeamhail.  Féach “The</span>
<lb n="2135"/><span>Celtic Review,” Meitheamh, 1915, 'na gcuireann An</span>
<lb n="2136"/><span>Craoibhín síos go bríoghmhar ar leithín agus ar an Iolar.</span></p>
<lb n="2137"/>
<lb n="2138"/><p><span>An misde dhúinn bheith ag súil le tuille sgéalta ó'n</span>
<lb n="2139"/><span>Albanais.  Ba mhaith le cuid mhaith againn crot</span>
<lb n="2140"/><span>Gaedhealach fheiscint ar chuid de sgríbhinnibh “Niall</span>
<lb n="2141"/><span>Mac an Rothaich.”  Cad mar gheall ar “Tain Aluinn”?</span>
<lb n="2142"/><span>B'fhéidir go ndéanfaidh an tAthair Gearóid rud</span>
<lb n="2143"/><span>orainn?  S. Ó D.</span></p>
<lb n="2144"/>
<lb n="2145"/><p><span>“Trí Seóda ó Albain.” An tAthair Gearóid Ó</span>
<lb n="2146"/><span>Nualláin d'aistrigh.  Comhlucht Oideachais na</span>
<lb n="2147"/><span>hÉireann, Teo.  2/6.</span></p>
<lb n="2148"/>
<lb n="2149"/><p><span>ÚIR-SGEUL.</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>Do thaithnigh Róisín liom go maith — 'sé sin le rádh, an</span>
<lb n="2152"/><span>leabhar ar ar thug Nioclás Tóibín “Róisín” mar</span>
<lb n="2153"/><span>teideal.  Ach níorbh í Róisín féin do chuir an sástacht</span>
<lb n="2154"/><span>orm ach an Ghaedhealg bhreágh nádúrtha a sgríobh Nioclás</span>
<lb n="2155"/><span>agus é ag innsint a sgeul.  Is minic a bhíonn an port</span>
<lb n="2156"/><span>sin ag fear léirmheasa; molann sé Gaedhealg an ughdair</span>
<lb n="2157"/><span>agus ní mholann sé an sgeul.  Bhel, nílim-se ag cáineadh</span>
<lb n="2158"/><span>an sgéil seo.  Níl mórán ann, dar ndóigh, ach mar sin</span>
<lb n="2159"/><span>féin tá sé neamh-choitchianta in slighe.  Cailín simplidhe</span>
<lb n="2160"/><span>innti féin iseadh Róisín a bhfuil baint ag muintir a</span>
<lb n="2161"/><span>hathar leis na daoine móra agus ag muintir a máthar</span>
<lb n="2162"/><span>leis na daoine.  Tá an dá tharraingt ag oibriú uirri,</span>
<lb n="2163"/><span>ach níl aon dabht o thosach deire ná go mbuaidhfidh an</span>
<lb n="2164"/><span>simplidheacht ar an sgothacht.  Sgeul i dtaobh an aimsir</span>
<lb n="2165"/><span>tamall maith ó shoin iseadh é.  Ach pé rud adeirfidhe</span>
<lb n="2166"/><span>mar gheall ar an sgeul, má tá Gaedhealg nádúrtha na</span>
<lb n="2167"/><span>ndaoine uait ceannuigh an leabhar so: agus ná ceap</span>
<lb n="2168"/><span>go bhfuil an Ghaedhealg atá ann casta craptha cruaidh —</span>
<lb n="2169"/><span>dá bhflúirseacht í ní fheudfadh sí a bheith níos so-</span>
<lb n="2170"/><span>thuisgionaidhe.</span></p>
<lb n="2171"/>
<lb n="2172"/><p><span>C. M.</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>“Róisín Bán an tSléibhe.” Nioclás Tóibín do sgríobh.</span>
<lb n="2175"/><span>Cló-Chomhlucht an Talbóidigh d'fhoillsigh.  1/6 a luach.</span></p>
<lb n="2176"/>
<lb n="2177"/><p><span>LIOSTA DESNA LEABHRA FUAIREAMAR AN MHÍ</span>
<lb n="2178"/><span>SEO CAITHTE.</span></p>
<lb n="2179"/>
<lb n="2180"/><p><span>Comhlucht Oideachais —</span></p>
<lb n="2181"/>
<lb n="2182"/><p><span>“Reilthíní Óir,” Cuid a Dó. — An tAthair Seoirse</span>
<lb n="2183"/><span>Mac Clúin.  10/-.</span></p>
<lb n="2184"/>
<lb n="2185"/><p><span>“Binn a's Blasta.” — An tAthair S. Mac Clúin.  1/-.</span></p>
<lb n="2186"/>
<lb n="2187"/><p><span>“Sean-Fhocla.” — Tomás Ó Rathaille.  5/-.</span></p>
<lb n="2188"/>
<lb n="2189"/><p><span>“Róisín Bhán an tSléibhe.”  — Nioclás Tóibín.  1/6.</span></p>
<lb n="2190"/>
<lb n="2191"/><p><span>“An Geamhar.”  — Nioclás Tóibín.  4p.</span></p>
<lb n="2192"/>
<lb n="2193"/><p><span>Brún agus Ó Nóláin —</span></p>
<lb n="2194"/>
<lb n="2195"/><p><span>“Sgéalaidheachta as an mBíobla Naomhtha.” — An</span>
<lb n="2196"/><span>tAthair Peadar Ó Laoghaire.  3/-.</span></p>
<lb n="2197"/>
<lb n="2198"/><p><span>“Bun-Chúrsa ar Cheapadóireacht Gaedhilge.” — Brian</span>
<lb n="2199"/><span>Mac Giolla Pádraig.  1/6, páipeur; 1/9, eudaigh.</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>Beag, nod don</span>
<lb n="2202"/><span>eolaidhe,</span></p>
<lb n="2203"/>
<lb n="2204"/><p><span>Bí</span>
<lb n="2205"/><span>ag lorg</span>
<lb n="2206"/><span>nMuilleat</span>
<lb n="2207"/><span>ar an</span>
<lb n="2208"/><span>gclú-</span>
<lb n="2209"/><span>dach</span></p>
<lb n="2210"/>
<lb n="2211"/><p><span>Ní bhíonn aon Sgoil ná Coláiste ná</span>
<lb n="2212"/><span>Clochar chomh maith maidir le Sláinte</span>
<lb n="2213"/><span>leis an gceann a bhíonn a coimeád</span>
<lb n="2214"/><span>folláin le</span></p>
<lb n="2215"/>
<lb n="2216"/><p><span>BACILIKIL</span>
<lb n="2217"/><span>(Ba-soil-i-cal foghair an fhocail seo)</span></p>
<lb n="2218"/>
<lb n="2219"/><p><span>AN COSAINT SLÁINTE IS FEARR</span></p>
<lb n="2220"/>
<lb n="2221"/><p><span>'Sé an slighe is fearr chun galair do</span>
<lb n="2222"/><span>sheachaint ach é d'úsáid i gcomhnuidhe.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>Tá sé á dhíol ag Ceannuidhthe agus ag</span>
<lb n="2225"/><span>Ceimistí ar fúd na tíre</span></p>
<lb n="2226"/>
<lb n="2227"/><p><span>Deuntar ag “Irish Disinfectants, Ltd.” é, Usher's</span>
<lb n="2228"/><span>Place, i mBaile Átha Cliath.  Díoltar é fé chonnradh le</span>
<lb n="2229"/><span>Dáil Éireann agus le Bóthar Iarainn an Deiscirt, agus</span>
<lb n="2230"/><span>deuntar LYSOL (Gaedhealach) san áit cheudna leis.  O.K.</span></p>
<lb n="2231"/>
<lb n="2232"/><p><span>THE MONUMENT CREAMERY</span></p>
<lb n="2233"/>
<lb n="2234"/><p><span>AN T-IM UACHTARLAINN IS FEÁRR</span></p>
<lb n="2235"/>
<lb n="2236"/><p><span>Deunta d'uachtar glan, úr, pasturáltha:  Milis, blasta,</span>
<lb n="2237"/><span>is úr i gcomhnuidhe.</span></p>
<lb n="2238"/>
<lb n="2239"/><p><span>Tagann uibhe toghta muinighneacha isteach chughainn</span>
<lb n="2240"/><span>gach aon lá.</span></p>
<lb n="2241"/>
<lb n="2242"/><p><span>Sráid Phárneill, 75, & Port Caoimhghin</span>
<lb n="2243"/><span>Íoch., 25, Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="2244"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="2245"/><p><span>COMÓRTAS DON AOS ÓG.</span></p>
<lb n="2246"/>
<lb n="2247"/><p><span>Bhíos an-shásta leis na h-iarrachtaí chuireadh isteach.</span>
<lb n="2248"/><span>Fuair an ceann is fhearr 90%.  Ní mór níos lugha ná</span>
<lb n="2249"/><span>í a fuair an cuid is mó desna ceannaibh eile & molaim iad</span>
<lb n="2250"/><span>go h-árd.  Bhíodar cho maith, go deimhin, nach féidir liom</span>
<lb n="2251"/><span>mo breith do thabhairt & an dara duais do bhronnadh ar</span>
<lb n="2252"/><span>aoinne seochas an duine eile.  Dá bhrígh sin táim ag</span>
<lb n="2253"/><span>roinnt an 2ra duais & an 3adh duais & an 4adh duais idir</span>
<lb n="2254"/><span>na ceathrar a fuair thar 80% i 5/— do gach duine aca &</span>
<lb n="2255"/><span>táimíd ag tabhairt duaiseanna 2/6 sa mbreis do gach</span>
<lb n="2256"/><span>páiste a fuair thar 70% — cé ná raibh aon trácht air sin</span>
<lb n="2257"/><span>nuair a chuireamar an Comórtas ar bun.</span></p>
<lb n="2258"/>
<lb n="2259"/><p><span>An ceud duais 10/— Diarmuid Ua h-Almháin, Droichead</span>
<lb n="2260"/><span>Átha.</span></p>
<lb n="2261"/>
<lb n="2262"/><p><span>Duaiseanna 5/— Liam ó Muileánn, Portlaoise.</span></p>
<lb n="2263"/>
<lb n="2264"/><p><span>Seán ó Broin, Sráid Tomás, i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2265"/>
<lb n="2266"/><p><span>* Máighréid Ní Chorcráin, Baile an Phuill, Co. Cill</span>
<lb n="2267"/><span>Choinnig.</span></p>
<lb n="2268"/>
<lb n="2269"/><p><span>Domhnall ó Duibhne, Leach Snámhach, Co. Ciarraidhe.</span></p>
<lb n="2270"/>
<lb n="2271"/><p><span>Duaiseanna 2/6.  Eibhlín Ní Anairchinnigh, Droicheadh</span>
<lb n="2272"/><span>Abhann i gCáirne, Co. an Chláir.</span></p>
<lb n="2273"/>
<lb n="2274"/><p><span>Maighréid Ní Chúnnláin, Cratlaigh, Co. an Chláir.</span></p>
<lb n="2275"/>
<lb n="2276"/><p><span>Áine Ní Lumnaigh, Cluain Aodha, Co. na Mídhe.</span></p>
<lb n="2277"/>
<lb n="2278"/><p><span>* Diarmuid ó Drisceóil, Óileann Cléire.</span></p>
<lb n="2279"/>
<lb n="2280"/><p><span>Caitlín de Burc, Tiobraid Árann.</span></p>
<lb n="2281"/>
<lb n="2282"/><p><span>Máire Ní Dhiaghnaidh, Ath Leathan, Co. an Chláir.</span></p>
<lb n="2283"/>
<lb n="2284"/><p><span>Brighid Ní Aodha, Bunclóidhighe, Co. Locha Garmáin.</span></p>
<lb n="2285"/>
<lb n="2286"/><p><span>Máire Ní Chraith, Cluain Aodha, Co. na Míde.</span></p>
<lb n="2287"/>
<lb n="2288"/><p><span>* Eibhlín Ní Shitric, Gort na Gainimh.</span></p>
<lb n="2289"/>
<lb n="2290"/><p><span>Fanfaimíd le sgeul osna daoine a bhfuil * na gcoinne</span>
<lb n="2291"/><span>toisg gan an seóladh a bheith i gceart againn.  Ceaca aca</span>
<lb n="2292"/><span>é Pilltown nó Ballyfoyle cuir i gcás?  Níl Oileán Cléire</span>
<lb n="2293"/><span>shá gort na Gainimh i “bPost-Sheanchas” ach an oiread.</span></p>
<lb n="2294"/>
<lb n="2295"/><p><span>LEITREACHA.</span></p>
<lb n="2296"/>
<lb n="2297"/><p><span>FOCAIL ÓN MBEURLA.</span></p>
<lb n="2298"/>
<lb n="2299"/><p><span>D'Fhear Eagair “An Sguab.”</span></p>
<lb n="2300"/>
<lb n="2301"/><p><span>Do chuir sé átas orm an litir sin ó'n n“Gaedheal”</span>
<lb n="2302"/><span>do léigheamh an mí a chuaidh tharainn.  Bhí áthas orm a fhios</span>
<lb n="2303"/><span>a bheith agam nach raibh dul amudha ar fad orm.  Is minic</span>
<lb n="2304"/><span>a chuireas an cheist cheadna tre chéile le mo chairdibh.  Acht</span>
<lb n="2305"/><span>do sheasadar leis na scríbhneoiribh.  Anois, ar feiscint</span>
<lb n="2306"/><span>dhom, go bhfuil a leithéid d' fhear leis ann “Gaedheal”</span>
<lb n="2307"/><span>ar mo thaobh, sean-ghaedhilgíoir, tá fhios agam go bhfuil</span>
<lb n="2308"/><span>cuid de'n ceart agam, & cuireann sé misneach orm mo</span>
<lb n="2309"/><span>thurus do leanmhaint.</span></p>
<lb n="2310"/>
<lb n="2311"/><p><span>“Caithfear tarraing as tobar na laidne & na Gréigise”</span>
<lb n="2312"/><span>ar seisean.  Tá an ceart aige acht bi ó'n laidean gó</span>
<lb n="2313"/><span>direach é, & gan ó'n laidean tríd an mbéarla.  Fé lathair</span>
<lb n="2314"/><span>is beag nach dtarraingthear as an mbéarla ar fad gan</span>
<lb n="2315"/><span>aon tsuim 'gha cur í laidean & tá saghas “Irishised-</span>
<lb n="2316"/><span>Anglicised-Latin” againn.  Má's gaedilg atá uainn</span>
<lb n="2317"/><span>ni fuláir duínn an cuid béarla do bhaint aisti chomh mór</span>
<lb n="2318"/><span>& is féidir leinn.  Is deacair an obair í acht ní fhéadaimíd</span>
<lb n="2319"/><span>faillighe do dhéanamh uirre má tá deagh-ghaedhilg chun a</span>
<lb n="2320"/><span>bhéith againn.</span></p>
<lb n="2321"/>
<lb n="2322"/><p><span>Déireann “Gaedheal” a lán rudaí éile í dtaobh an</span>
<lb n="2323"/><span>litriughadh nua & foghair na Gaedhilge 'n-a bhfuil an ceart</span>
<lb n="2324"/><span>aige, is doigh liom.  Tá súil agam go bhfuighfear leigheas</span>
<lb n="2325"/><span>do'n ghalar so & is mithid duinn rud éigean do dhéanamh</span></p>
<lb n="2326"/>
<lb n="2327"/><p><span>TOBAR NA FÍOR-</span>
<lb n="2328"/><span>GHAEDHILGE</span>
<lb n="2329"/><span>I</span>
<lb n="2330"/><span>RINN Ó gCUANACH I</span>
<lb n="2331"/><span>nDÚTHAIGH DÉISEACH.</span></p>
<lb n="2332"/>
<lb n="2333"/><p><span>CAITH DO SHAOIRE AR DO SHUAIMH-</span>
<lb n="2334"/><span>NEAS ANN AGUS RAGHAIDH SÉ</span>
<lb n="2335"/><span>CHUM TAIRBHE DO SHAOGHAIL AGUS</span>
<lb n="2336"/><span>DO SHLÁINTE.</span></p>
<lb n="2337"/>
<lb n="2338"/><p><span>Tá tigh fada fairsing i gcomhair bhídh,</span>
<lb n="2339"/><span>iostais, agus an mhúineadh ag lucht</span>
<lb n="2340"/><span>Iolscoile na Mumhan ann — an fhar-</span>
<lb n="2341"/><span>raige i mbeul an doiris aca agus</span>
<lb n="2342"/><span>cóir folcadh idir Shamhradh agus</span>
<lb n="2343"/><span>Gheimhreadh.</span></p>
<lb n="2344"/>
<lb n="2345"/><p><span>Tá táisc agus tuairisc an Scoil</span>
<lb n="2346"/><span>Samhraidh i mbaile a's i gcéin.</span></p>
<lb n="2347"/>
<lb n="2348"/><p><span>SCOIL NA LEANBHAÍ</span></p>
<lb n="2349"/>
<lb n="2350"/><p><span>Fé chúram “An Fhir Mhóir” — Fear</span>
<lb n="2351"/><span>“An Ghéilín,” Fear “An Bhreugáin,”</span>
<lb n="2352"/><span>Fear “An Fhéirín,” agus Fear “An</span>
<lb n="2353"/><span>tSeanchuis.”</span></p>
<lb n="2354"/>
<lb n="2355"/><p><span>“Ní mhúintear Gaedhealg annso,</span>
<lb n="2356"/><span>labhartar í” — tuairisc Sheoirse Mhic</span>
<lb n="2357"/><span>Niocaill ar obair na scoile.</span></p>
<lb n="2358"/>
<lb n="2359"/><p><span>Ta gach fios agus faisnéis le fagháil</span>
<lb n="2360"/><span>Ó'N BHFEAR MÓR</span>
<lb n="2361"/><span>I RINN Ó gCUANACH.</span></p>
<lb n="2362"/>
<lb n="2363"/><p><span>Nó ó PHÁDRAIG Ó CADHLA,</span>
<lb n="2364"/><span>I Lúbán Díge,</span>
<lb n="2365"/><span>I gCo. an Chláir.</span>
<lb n="2366"/></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="2367"/><p><span>mar a cimíd focla mar so ““rúta-root, nó, bearbóir-a</span>
<lb n="2368"/><span>barber” 'n-ár bhfoclóir is deidheanaighe citheas dom go</span>
<lb n="2369"/><span>bhfuilimíd thar n-ais í laetheanrtaibh “Jonas” nuair a bhí</span>
<lb n="2370"/><span>an ghaedhilg ró-thútac d'a bhíal.</span></p>
<lb n="2371"/>
<lb n="2372"/><p><span>“AN DUBHGHALLACH.”</span></p>
<lb n="2373"/>
<lb n="2374"/><p><span>[Bhí an “Sguab” fé chló fé tháinig an leitir seo isteach</span>
<lb n="2375"/><span>chughainn agus dá bhrígh sin is ar éigean a fuaireas cúinne</span>
<lb n="2376"/><span>chun i shádhadh isteach ann.  Ceist suimeamhail iseadh í sin.</span>
<lb n="2377"/><span>Tá an-chuid focail a thairingeadh isteac ón mBeurla le</span>
<lb n="2378"/><span>trí ceud bliadhan anuas agus ba dheacair focail d'fhagháilt</span>
<lb n="2379"/><span>sa bhfior ghaedhilg chomh cruinn a's chomh oireamhnach leo.</span>
<lb n="2380"/><span>Foillseómuíd liosta dena leithéid an mí seo chughainn</span>
<lb n="2381"/><span>(a's níos mó ná ceud focal ann) agus fágfamuíd fén</span>
<lb n="2382"/><span>“dubhghallach” — a's daoine eile atá tréis sgríobhadh</span>
<lb n="2383"/><span>chughainn idtaobh na ceiste seo leis — a rádh cad iad na</span>
<lb n="2384"/><span>focail a dh'úsáidfidíst 'na n-áit.  F.E.]</span></p>
<lb n="2385"/>
<lb n="2386"/><p><span>AN FÁINNE.</span></p>
<lb n="2387"/>
<lb n="2388"/><p><span>GASRA ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2389"/>
<lb n="2390"/><p><span>Tá socair ag Comhaltas an Ghasra ar Ghaedhilgeoirí</span>
<lb n="2391"/><span>óga do thabhairt le chéile san Árus uair sa choic thigheas,</span>
<lb n="2392"/><span>nó b' shéidir uair sa tseachtmhain, do réir mar éireochaidh</span>
<lb n="2393"/><span>leis an iarracht.  Tráthnóna dé Sathairn atá ceapaithe</span>
<lb n="2394"/><span>chuige seo ó 5.30 go dtí 7, ag tosnú Feabhra 24.  Beidh</span>
<lb n="2395"/><span>lucht conganta ann chun aire thabhairt dos na leanbhaí</span>
<lb n="2396"/><span>agus chun adhbhar spóirt do sholáthar dóibh.</span></p>
<lb n="2397"/>
<lb n="2398"/><p><span>Tá Gaedhilgeoirí ag gearán le fada gur beag caoi a bhí</span>
<lb n="2399"/><span>aca ar chomhluadar Gaodhalach do sholáthar dá gclainn.</span>
<lb n="2400"/><span>Níl an leathscéal san aca feasta agus ba cheart dóibh na</span>
<lb n="2401"/><span>“rudaí beaga” go léir do bhreith leó go dtí an t Árus</span>
<lb n="2402"/><span>ar an uair atá ceapaithe.  Ní gádh dos na leanbhaí bheith</span>
<lb n="2403"/><span>'n-a bhFáinnigh, ach ní bheidh cead aca aon fhocal Béarla do</span>
<lb n="2404"/><span>labhairt san Árus.  Tuigtear, leis, ná cimeádfar ann</span>
<lb n="2405"/><span>iad thar a seacht a chlog, i dtreó go bhféadfaidh gach aoinne</span>
<lb n="2406"/><span>bheith sa bhaile i dtráth.</span></p>
<lb n="2407"/>
<lb n="2408"/><p><span>Bíonn an t Árus ar osgailt i gcomhnuidhe dos na</span>
<lb n="2409"/><span>Fáinnigh i gcoitchian.  Tá ag éirighe thar na beartaibh</span>
<lb n="2410"/><span>leis na léigheachtaí a bhíonn ann Dé Luain, agus</span>
<lb n="2411"/><span>tá cuid des na Gaedhil is fearr sa tír i n-áirithe an mí</span>
<lb n="2412"/><span>seo.  Má tá Fáinnigh ann ná faigheann blas ar léigheachtaí,</span>
<lb n="2413"/><span>tagaidís chun na Scoruigheachta gach oidhche Sathairn.</span></p>
<lb n="2414"/>
<lb n="2415"/><p><span>Tá cóip d' Amchlár an Áruis curtha go dtí gach Fáinneach</span>
<lb n="2416"/><span>dá bhfuil ar an Rolla.  Aon Fháinneach a chomhnuigheann i</span>
<lb n="2417"/><span>mBaile Átha Chliath agus ná fuair cóip de, iarrtar air</span>
<lb n="2418"/><span>sgríobhadh chun an Reachtaire.</span></p>
<lb n="2419"/>
<lb n="2420"/><p><span>BANNDAÍ GLUAISTEÁIN.</span></p>
<lb n="2421"/>
<lb n="2422"/><p><span>AJAX TYRES</span></p>
<lb n="2423"/>
<lb n="2424"/><p><span>Gheibhtear iad go díreach ó Shasana Nuadh</span>
<lb n="2425"/><span>gan aon bhaint le Sean-Shasana.  Banndaí</span>
<lb n="2426"/><span>thar barr iseadh iad.  Mara bhfuil siad ag</span>
<lb n="2427"/><span>gach aon siopa gluaisteáin ar fúd na</span>
<lb n="2428"/><span>hÉireann ba cheart go mbéidís.</span></p>
<lb n="2429"/>
<lb n="2430"/><p><span>Seo an t-aon dream amháin de lucht</span>
<lb n="2431"/><span>díolta bannda san iomlán a chuireann</span>
<lb n="2432"/><span>suim i gcúrsaí na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="2433"/>
<lb n="2434"/><p><span>Oifig — Cae Eden, 7, Baile Átha Cliath</span></p>
<lb n="2435"/>
<lb n="2436"/><p><span>Guthán 4804</span></p>
<lb n="2437"/>
<lb n="2438"/><p><span>SIOPA NA LEABHAR nGAEDHEALACH</span>
<lb n="2439"/><span>TTA.,</span></p>
<lb n="2440"/>
<lb n="2441"/><p><span>45 SRÁID DASÚN, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="2442"/>
<lb n="2443"/><p><span>An t-aon tsiopa amháin i nÉirinn go</span>
<lb n="2444"/><span>bhfuil le fáil ann gach leabhar go gcuireann</span>
<lb n="2445"/><span>Gaedhil suim ann — i nGaedhilg nó i mBearla.</span></p>
<lb n="2446"/>
<lb n="2447"/><p><span>An t-aon tsiopa amháin i nÁth-Cliath gur</span>
<lb n="2448"/><span>éigin do gach duine ann eolas bheith aige</span>
<lb n="2449"/><span>ar theangain na nGaedheal.</span></p>
<lb n="2450"/>
<lb n="2451"/><p><span>MAISÍNÍ CAINTE & PLÁTAÍ.</span></p>
<lb n="2452"/>
<lb n="2453"/><p><span>GACH AON DEUNTÚS.</span></p>
<lb n="2454"/>
<lb n="2455"/><p><span>Gheobha lucht léighte “An Sguab” Locáiste</span>
<lb n="2456"/><span>Speisialta.</span></p>
<lb n="2457"/>
<lb n="2458"/><p><span>Fuigh an Pláta nuadh (Gaedhilge) —</span></p>
<lb n="2459"/>
<lb n="2460"/><p><span>“RAITHEANACH A BHEAN BHIG.”</span></p>
<lb n="2461"/>
<lb n="2462"/><p><span>GEARÓID CROFTS dubhairt an t-amhrán so.</span></p>
<lb n="2463"/>
<lb n="2464"/><p><span>TOMÁS MAC MATHGHAMHNA,</span>
<lb n="2465"/><span>AN SGAIRBH, CO. AN CHLÁIR.</span></p>
<lb n="2466"/>
<lb n="2467"/><p><span>INDIU IS GACH</span>
<lb n="2468"/><span>AON LÁ EILE</span>
<lb n="2469"/><span>TABHAIR DÓIBH</span></p>
<lb n="2470"/>
<lb n="2471"/><p><span>NKM</span>
<lb n="2472"/><span>IRISH CREAM TOFFEE</span>
<lb n="2473"/></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="2474"/><p><span>BANNC NÁISIÚNTA NA TALMHAN, TTA.</span></p>
<lb n="2475"/>
<lb n="2476"/><p><span>ÁRD-OIFIG:—  FAITHCHE AN CHOLÁISTE,</span>
<lb n="2477"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2478"/>
<lb n="2479"/><p><span>DEINEANN AN BANNC GACH AON T-SÓRT</span>
<lb n="2480"/><span>GNÓTHA BHAINEAS LE BANNCAEREACHT.</span></p>
<lb n="2481"/>
<lb n="2482"/><p><span>Bun-airgead Geallta, £406,000.</span></p>
<lb n="2483"/>
<lb n="2484"/><p><span>Bun-airgead Díolta, £203,000.</span></p>
<lb n="2485"/>
<lb n="2486"/><p><span>Maoin Iomlán 30adh Meitheamh, 1922, £1,900,000.</span></p>
<lb n="2487"/>
<lb n="2488"/><p><span>BUNUIGHTHE 1920.</span></p>
<lb n="2489"/>
<lb n="2490"/><p><span>BRAINNSÍ:—</span></p>
<lb n="2491"/>
<lb n="2492"/><p><span>68 Sráid Chille Mhuire, Baile Átha Cliath; Corcaigh,</span>
<lb n="2493"/><span>Luimneach, Portláirge, Tráighlí, Áth Luain, Inis</span>
<lb n="2494"/><span>Maghchromtha.</span></p>
<lb n="2495"/>
<lb n="2496"/><p><span>THE</span>
<lb n="2497"/><span>NATIONAL</span>
<lb n="2498"/><span>LAND BANK</span>
<lb n="2499"/><span>LTD.</span></p>
<lb n="2500"/>
<lb n="2501"/><p><span>Lucht Díolta “An Sguab” 'san iomlán:— Eason & a Chomh.  Cuirtear cló air seo ag Cló-Oifig Maunsel & Roberts Teo.,</span>
<lb n="2502"/><span>Áth Cliath, & foillsigheann Muintir “An Sguab” é ag Cearnóg Montseoige 24, Áth Cliath.</span>
<lb n="2503"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Uimhir 6 Mi na Márta 1923

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Uimhir 6 Mi na Márta 1923

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
