Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Provincialisms and Dialects</title><author><name type="main">John O'Flynn</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">ProvDial</note>
                         <note type="L">20</note>
                         <note type="B">1910</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>ProvDial</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Provincialisms and Dialects</title><author>John O'Flynn</author><imprint><publisher>Gill, M. H. and Son, Limited</publisher><date>1910</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An baile fá an bhfairrge.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bád í seo do bhí ar an bhfairrge thimcheall potaí.  Ceathrar</span>
<lb n="4"/><span>fear bhí innti — fear an bháid agus a mhac agus beirt eile.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Bhíodar lá breaghdha gréine ar an bhfarraige agus tháinig codladh</span>
<lb n="7"/><span>ar fear an bháid, agus adubhairt sé le n-a mhac a ndinnéar</span>
<lb n="8"/><span>d'fhágháil do na fearaibh agus go sínfeadh sé féin fá an siota no</span>
<lb n="9"/><span>go mbeadh sé i gcóir aige, agus “glaodhaigh orm annsin” arsa sé</span>
<lb n="10"/><span>leis an mac.  “Atá go maith,” ars an mac, “dogheunadh.”</span>
<lb n="11"/><span>Fuair sé an corcán agus go bhí sé dá rinnseáil amach tar cliathain</span>
<lb n="12"/><span>an bháid.  Do shleamhnaigh an corcán uaidh, agus do thuit sé síos</span>
<lb n="13"/><span>go tóin poill.  Do bhí an t-athair an-chruaidh ar an ngarsún agus</span>
<lb n="14"/><span>do bhíodh sé ag bruidhean leis i ngcomhnuidhe.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Adúbhairt an mac leis na fearaibh cibé mar dorighne sé riamh</span>
<lb n="17"/><span>go mbeadh sé marbh anois mar gheall ar an gcorcán.  Adubhairt</span>
<lb n="18"/><span>na fearaibh [fir] leis, imbasa go mbeadh “Fanaigí [fanaidh] go</span>
<lb n="19"/><span>fóill” arsé sin, “feuc, deunaigí-se [deunaidh-se] teud orm-</span>
<lb n="20"/><span>sa go lom docharach [go docht] agus raghad-sa síos fá n-a dhéin.”</span>
<lb n="21"/><span>“An fonn atá ort tú féin do bhádhadh?” arsa na fearaibh [fir].</span>
<lb n="22"/><span>“Cadé an baoghal bhias orm nuair bhias an teud orm?” adubhairt</span>
<lb n="23"/><span>sé leotha.  Do dheineadar [dorighneadar] an teud air.  “Anois”</span>
<lb n="24"/><span>ar sé sin “nuair bhead-sa thíos agus bainfe mé tarraingt as an</span>
<lb n="25"/><span>téid congbhaighidh greim maith uirri annsin.”  “Atá go maith,”</span>
<lb n="26"/><span>ar siad sin, “síos leat in ainm Dé.”  Dochuaidh, agus nuair do-</span>
<lb n="27"/><span>chuaidh sé síos go dtí tóin poill do bhí an corcán leath-is-amuigh</span>
<lb n="28"/><span>dhe dhoras tighe agus tháinig iongantas air nuair do-chonnaic sé an</span>
<lb n="29"/><span>teach agus an doras oscailte agus gan aon bhaoghal air an t-uisce</span>
<lb n="30"/><span>do dhul isteach ann agus gan aon rud thimcheall air nach [acht]</span>
<lb n="31"/><span>oitir bhreaghdha gainimhe.  Do-chuaidh sé isteach in san tigh agus ní</span>
<lb n="32"/><span>fhaca sé aoinneach istigh acht sean-duine beag críon aosta in a</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="33"/><p><span>shuidhe cois na teineadh agus é ag caitheamh a phíopa.  Do bheannuigh</span>
<lb n="34"/><span>an garsún dhó agus do bheannuigh sin do sin, agus do chuir sé fáilte</span>
<lb n="35"/><span>roimhe.  Adubhairt sé leis teacht aníos agus suidhe annso le n-a</span>
<lb n="36"/><span>ais go mbeadh gail aige.  “Go raibh maith agat, a fhir an tighe,”</span>
<lb n="37"/><span>arsa an garsún, “níor chuireas cois [cos] píopa i mo bheul riamh.”</span>
<lb n="38"/><span>“Maran [muna] righnis féin ní dheunfaidh gail dem phíopa-sa díogh-</span>
<lb n="39"/><span>bháil ar domhan duit.”  “Ó, ní bhacfa mé leis,” arsa an garsún,</span>
<lb n="40"/><span>“atá deithneas orm agus caithfe mé bheith ag imtheacht.  Corcán</span>
<lb n="41"/><span>thuit anuas as an mbáid uaim ó chianaibh, agus thángas fá n-a dhéin.”</span>
<lb n="42"/><span>“Is dócha,” arsa an sean-duine “gurab é d'airigh mé ag tuitim</span>
<lb n="43"/><span>annsin amuigh tamall ó choin.”  “Is é,” arsa an garsún, “atá</span>
<lb n="44"/><span>sé annso amuigh.”  Ag iompódh thimcheall chum imtheachta ar a dhul</span>
<lb n="45"/><span>amach do cibé feuchaint thgu sé dochonnaic sé ceathrar cailíní óga</span>
<lb n="46"/><span>thiar i seomra agus iarann i láimh gach duine aca.  Nuair dochonn-</span>
<lb n="47"/><span>cadar ag feuchaint orra é do stadadar den obair agus do chroma-</span>
<lb n="48"/><span>dar ag gáire.  “A chailíní, ná cuirim-sé ó-n bhúr n-obair do</span>
<lb n="49"/><span>dheunamh sibh.”  “Ná bac leo sin a mhic ó',” ars an sean-duine.</span>
<lb n="50"/><span>“Sin iad mo cheathrar inghean-sa, agus sin é slighe mhaireachtain</span>
<lb n="51"/><span>atá aca, nigheachán agus deunamh suas do a choitcheanntacht thimcheall</span>
<lb n="52"/><span>annso.”  “Ó,” arsa an garsún “an bhfuil a oiread sin daoine ann-</span>
<lb n="53"/><span>so.”  “Imbasa atá, a gharsún” ar seisean.  Tháinig eagla ar an</span>
<lb n="54"/><span>ngarsún.  Do bhain sé stothadh as an teud.  Do cheangail sé an cor-</span>
<lb n="55"/><span>cán ar a bhásta agus siúd leis suas in an mbád arís.  Nuair do-</span>
<lb n="56"/><span>chuaidh sé suas d'fhiarfuigh na fearaibh [fir] do, cad do choimeud</span>
<lb n="57"/><span>chomh fada sin é, gur shíleadar gur báidhte do bhí sé.  Do innis sé dhóibh</span>
<lb n="58"/><span>annsin cad do-chonnaic sé agus ní chreidfidís é.  Adubhairt sé leo</span>
<lb n="59"/><span>ceann aca féin dul síos agus go bhfeicfidís an rud ceudna.</span>
<lb n="60"/><span>Adubhairt ceann de na fearaibh, maiseadh go raghadh sé féin síos</span>
<lb n="61"/><span>cibé rud ba chor dó.  Dochuaidh, agus má dochuaidh, ní baoghal go</span>
<lb n="62"/><span>ndeachaidh sé tar an doras.  Nuair do chonnaic sé an sean-duine</span>
<lb n="63"/><span>beag foirbhthe ag an teinidh siúd suas leis ar an téid arís.  Ba</span>
<lb n="64"/><span>é b'fhada leis a chosa nó go dtí [go] raibh sé istigh ins an mbád</span>
<lb n="65"/><span>arís agus adubhairt sé leotha an bád do aistriughadh as an áít</span>
<lb n="66"/><span>sin mar gur dócha go raibh draoidheacht éigin ar an áit sin, ráidhte</span>
<lb n="67"/><span>go raibh tigh thíos fá an uisce.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Adubhairt fear an bháid imbasa gur dócha go raibh agus d'aistrigh-</span>
<lb n="70"/><span>eadar an bád agus dochuadar tamall maith ó'n áit sin, agus ní</span>
<lb n="71"/><span>baoghal ná go dtug an garsún aireachas maith do féin as sin amach.</span>
<lb n="72"/><span>Bhí daoine dá rádh dá dtógfadh an garsún an píopa ó'n sean-duine</span>
<lb n="73"/><span>go gcaithfeadh sé fuireach in a fhochair i gcomhnuidhe.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Ní bhfuighbhinn [feudfainn] cuimhneamh air, acht chomh fada le mo</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="76"/><p><span>thuairim d'airighinn, nó is dóigh liom go n-airighinn gur do shean-</span>
<lb n="77"/><span>athair Seáain Uí Nuanáin do bhain so.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Bí beirt bhaintreabhaigh ann roimhe seo.  Do chomhnuigh siad ins</span>
<lb n="80"/><span>an dá thig ba ghiorra dá chéile.  Bhí mach ag ceann aca agus inghean</span>
<lb n="81"/><span>ag an gceann eile.  Bhídís ag imtheacht isteach agus amach le n-a chéile</span>
<lb n="82"/><span>mar bheadh dearbhráthair agus deirbhshiúr ag dul dtí an scoil le na</span>
<lb n="83"/><span>chéile agus in gác aon áit.  Well, an lá so dochuaidh máthair an cailín</span>
<lb n="84"/><span>go dtí an baile mór badh gnathach dí dul ann, díreach mar a raghadh</span>
<lb n="85"/><span>duine go Phórtláirge nó Carraig na Siuire agus b'éigin don chailín</span>
<lb n="86"/><span>fuireach sa mbaile.  Nuair do-chuaid an garsún go dtí an scoil</span>
<lb n="87"/><span>do fhiarfuigh an maighistir scoile de cá raibh an gearr-chaile “ní</span>
<lb n="88"/><span>feichim ins an scoil í” arsa sé.  “Ní fheadar mé cad tá dá</span>
<lb n="89"/><span>coiméad sa mbaile” ars an garsún, acht do airig mé go raibh a</span>
<lb n="90"/><span>máthair cun dul go dtí an baile mór indiu, agus ceirim gurab é</span>
<lb n="91"/><span>sin atá dá coiméad sa mbaile.”  Sguir an maighistir suas an</span>
<lb n="92"/><span>scoil ansoinn agus dubhairt sé leo dul a bhaile, go raibh práinn</span>
<lb n="93"/><span>air dul in aít éigin.  Níor ainmig sé dóib cá raibh sé ag dul.  Ní</span>
<lb n="94"/><span>raibh uatha sin acht iad do leigint a bhaile.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Bhí fhios ag an maighistir annsin go raibh an áit uaigneach, ná</span>
<lb n="97"/><span>raibh aoinneach ann acht an inghean.  Do-chuaid sé go dtí an tigh</span>
<lb n="98"/><span>annsin agus rug sé thall is abhfus ar an géarr-chaile agus mharbh sé í.</span>
<lb n="99"/><span>Annsin tug sé go dtí an móinteán í agus cur sé síos fé ghlataracht</span>
<lb n="100"/><span>í (chaith sé sios indíg í).</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Ní raibh a thuille thimcheall uirthi ansoin go dtí táinig an mháthair</span>
<lb n="103"/><span>a baile.  Do-chuaidh sí amach sa macha nuair d'airigh sí an cailín</span>
<lb n="104"/><span>uaithi.  Ní raibh sí roimpi ná aon fhios cá raibh sí.  Do chuaid sí</span>
<lb n="105"/><span>go dtí an garsún agus do fhiarfuigh sí de cad ba chor do an ghearr-</span>
<lb n="106"/><span>chaile.  Dubhairt sé ná feadar sé: “Ní raibh sí ag an scoil</span>
<lb n="107"/><span>indiu” arsa sé:  “Ní bhfuighinn a thuille cúntas do tabhairt inti,</span>
<lb n="108"/><span>acht gur fhiarfuigh an maighistir díom cad do bhí á coimeádh. Adu-</span>
<lb n="109"/><span>bhairt mé nach feadar mé, acht gur airig mé go raibh a máthair</span>
<lb n="110"/><span>cun dul go dtí an baile mór indiu.</span>
<lb n="111"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="112"/><p><span>Mac na Baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Do bhí baintreabhach ann fadó agus do bhí mac aici.  Ní riabh sí ró-</span>
<lb n="115"/><span>acmhuinneach sa tsaoghal agus d'obruigh (d'oibrigh) sí go cruaidh moch</span>
<lb n="116"/><span>déidheanach go raibh a mac éirighthe suas go hárd is na deugaibh do</span>
<lb n="117"/><span>bhliadhnaibh.  Do bhí an mac ag obair annsain chóm dícíollach agus do</span>
<lb n="118"/><span>bhí a mháthair roimis, acht, dá gcuirfeadh sé croiceann a chos agus a</span>
<lb n="119"/><span>lámh de, ní thiucfadh aon bhreis ortha.  Bhí sé ag obair amuigh sa phairch</span>
<lb n="120"/><span>mar seo lá fuar fluich sneactaidh.  Do mhachtnaigh sé i n-aigne</span>
<lb n="121"/><span>go mbeadh sé mar seo go brách dá bhfanfadh sé annso agus go mbh</span>
<lb n="122"/><span>fhearra dho imtheacht i n-áit éigin eile chun a bheatha do thuilleamh, -</span>
<lb n="123"/><span>go mb'éidir go mb'fhearr a rithfeadh an saoghal leis na mar a bhí.</span>
<lb n="124"/><span>Agus na smuaínte seo i n-'aigne chaith sé uaidh a rán agus bo bhuail</span>
<lb n="125"/><span>sé isteach chun a mháthar.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>“A mháthair” arsa eisean “Táim ceapaithe ar imtheacht ag tuilleamh</span>
<lb n="128"/><span>mh'fhortúin dam féinig: ní bheidh an sceul níosa mheasa againn</span>
<lb n="129"/><span>go h'airighthe ná mar atá, agus ó tá an oiread sa bhóthan agat-sa is</span>
<lb n="130"/><span>beurfidh thar an n-geimhridh so tu imtheóchad-sa.”</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>“Airiú a dhalithin,” arsa an mhathair, “ar nóin, ní mairfinn ad'</span>
<lb n="133"/><span>dhiaidh ag an uaigneas i na-himthigh uaim i n-aon chor.”</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>“Dom bhriathar dóm-sa mhuise, a mháthair,” arsa eircan “ó tá</span>
<lb n="136"/><span>m'aigne deunta suas agam go n-imtheóchad ar maidin amáireach.”</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Sin mar a bhí.  Ar maidin amáireach do bhí sé 'n-a shuidhe leis an</span>
<lb n="139"/><span>ndearg-mhochóirighe agus d'ollmuigh sé é féin i gcómhair an bhóthair.</span>
<lb n="140"/><span>Fuair sé máilín beag is chuir sé rudaí ann d'oirfeadh do i gcómhair</span>
<lb n="141"/><span>an chúrsa bhí roimis.  D'fhág sé slán ag á mháthair agus amach an dorus</span>
<lb n="142"/><span>leis.  Do thug sé aghaidh soir ó dheas agus do ghluais sé chun siúbhal;</span>
<lb n="143"/><span>acht ní riabh sé i bhfad ó'n dtigh nauir a casadh stoc mór ba air agus</span>
<lb n="144"/><span>tarbh 'n-a mearg.</span>
<lb n="145"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="146"/><p><span>“Cá raghair, a mhic na baintreabhaighe?” arsa an tarbh.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>“Raghad ag tuilleamh mh'fhoirtiúin dam féinig,” arsa mac na</span>
<lb n="149"/><span>baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>“Raghad-sa leat,” arsa an tarbh.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>“Ambasa acht ná rághair,” arsa mac na baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>“Ambasa acht go raghad,” arsa an tarbh.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>“Seadh gluais ort má's eadh, nuair nách fuláir leat é,” arsa</span>
<lb n="158"/><span>mac na baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Thiomáineadar leó annsain: Do thiomáin mac na baintrea-</span>
<lb n="161"/><span>bhaighe leis agus do lean an tarbh é.  Níor bh'fhada dhóibh arís gur casadh</span>
<lb n="162"/><span>sgata mor caereach ortha agus reithe 'n-a measg.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>“Cá raghair, a mhic na baintreabhaighe?” arsa an tarbh.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>“Raghad ag tuilleamh mh'fhoirtiuin dam fhéinig,” arsa mac na</span>
<lb n="167"/><span>baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>“Raghad-sa leat,” arsa an tarbh.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>“Ambasa acht ná rághair,” arsa mac na baintreabhaige.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>“Ambasa féin go raghad mhuise,” arsa an reithe.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>“Gluais ort má's eadh, nuair nách fuláir leat é,” arsa mac</span>
<lb n="176"/><span>na baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Sin mar a bhí.  Do thiomáin an triúir leó agus ba ró-gheárr a chuadar</span>
<lb n="179"/><span>nuair a casadh ortha le thais tighe dhuine bhoicht sgata mór cearc</span>
<lb n="180"/><span>agus coileach 'na mearg.  Do léim an coileach in áirde ar chloidhe</span>
<lb n="181"/><span>agus do bhuail a dhá sgiathán agus do chuir sé glaodh fada bog bínn as.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Cá raghair, a mhic na baintreabhaighe,” arsa an coilleach.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>“Raghadh ag tuilleamh mh'fhoirtiúin dam féinig,” arsa mac na</span>
<lb n="186"/><span>baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>“Raghad-sa leat,” arsa an coileach.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>“Ambasa acht ná raghair,” arsa mac na baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>“Ambasa acht go raghad,” arsa an coilleach.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>“Gluais ort má's ead,” arsa mac na baintreabhaighe, “i dtaobh</span>
<lb n="195"/><span>nac bea' liom-sa a bhfuil do chuileachtain cheana agam.”</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>Sin mar a bhi.  Thiomáineadar leó, iad féin agus mac na baintrea-</span>
<lb n="198"/><span>bhaighe.  Bhí cnoc mór le n-a n-ais agus do mhachtnaimh mac na bain-</span>
<lb n="199"/><span>treabhaighe dho féin go mo' fhearra dho an cnoc a thógaint air féin</span>
<lb n="200"/><span>feuchaint an bhfeudfadh sé iad do chor nó imtheacht uatha ar slíghe</span>
<lb n="201"/><span>éigin agus ná feudfidís é leanamhaint acht sar ar shrois leis dul</span>
<lb n="202"/><span>sa chnoc do chasadh sgata géanna air i ganndul mór láidin ortha.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>“Cá raghair a mhic na baintreabhaighe?” arsa an ganndal.</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>“Raghad ag tuilleamh mh'fhoirtiúin dam féinig,” arsa mac na</span>
<lb n="207"/><span>baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>“Raghad-sa leat,” arsa an ganndal.</span>
<lb n="210"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="211"/><p><span>“Ambasa acht ná raghair,” arsa mac na baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>“Ambasa acht go raghair mhuise,” arsa an ganndal.</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>“Seadh gluais ort, má's eadh, agus tá mo chroidhe briste agaibh,”</span>
<lb n="216"/><span>arsa mac na baintreabhaighe.</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>Seaghan.  Táthar annso.</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>Eoghan.  Táthars.</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>S.  N'fheadar an raghadh daoine amach anocht.  Bhfuil aoinne a</span>
<lb n="223"/><span>bórdáil?  Níl.  Fuaireadar a ndóthain aréir.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>E.  Airú, cad dob' áil le daoine bochta amach á straenail féin</span>
<lb n="226"/><span>chomh maith is dá mbeadh aon nídh dá barr aca.  Raibh aon nídh</span>
<lb n="227"/><span>annso indiu?</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>Pádraig.  Ní raibh, acht ladhracha beaga-ceatharmhadh is leath-chéad.</span>
<lb n="230"/><span>Bhí taoscán beag aige Micil Sheáin Uí Shéaghdha.  Bhfuil aon</span>
<lb n="231"/><span>sgian agat?</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>Sál.  Ta spriocaire; ghearrfadh sí blúire tobach, is sin a bhfuil</span>
<lb n="234"/><span>ann.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Clas Peg.  In diabhal mé gurb ait é.  Bhí an oidhche aréir, a</span>
<lb n="237"/><span>dhearfá dóigheamhail go maith, is feuch cad é an tairbhe sin.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Sál.  Is greánach a bheadh daoine ar na madraí, agus feuch go</span>
<lb n="240"/><span>mb'fhearr ann iad 'á mbeadh an breach ar siubhal.</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>P.  Ná leig de mhúchad í sin.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>E.  Seo cipín duit, níl siad Flúirreach an aimsir seo.  Tá sí</span>
<lb n="245"/><span>múchta airíst.</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>Sál. 'Mbeadh aon fhonn amach ort, a Pheaid?</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>P. T.  An diabhal mé má fheadar, a dubhairt a Síothach.  Ní mhaith</span>
<lb n="250"/><span>liom an siubhal atá faoi an scamall sin thiar.  Tá an-droch-spéir</span>
<lb n="251"/><span>ós cionn Chuan a' Chaoil.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>P.  Tá, agus tabharfaidh sí uaithe é.  Tabharfaidh sin.  Bhfuil sí</span>
<lb n="254"/><span>barra taoide fós?  Níl.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Sál.  Ar feadh cúla cuirín.  Sgaoilimís amach ón mbeilithín</span>
<lb n="257"/><span>iad i as san go Caisléan.  Beidh tarrac siar ann.  Teunam, a</span>
<lb n="258"/><span>Pheaid.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>P. T.  Ar son Dé leig dom féin.  Ní beag dom a bhfuil chugham.</span>
<lb n="261"/><span>Tá teinneas im' dhá géig ó aréir.</span>
<lb n="262"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="263"/><p><span>P.  Mar ata, a dhuine!</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>Sál.  Tá na Cathallaig a leagadh.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Poit.  Fir maithe, a bhuacaill, an-fhear iseadh an mach crionna</span>
<lb n="268"/><span>sin Muiris.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>Sál.  Cad é an bhreith atá aige ar fearaibh eile annsan?</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>P. T. Peadí féinig, cuir igcás.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Poit.  Ó leig dom féinig, a dhuine, táim ag dul san aois anois.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Sál.  Da mbeadh oiread babhtaí tugtha aige ar a Sefelonia</span>
<lb n="277"/><span>leat-sa b'fhéidir gur maith tarraicthe an íoscad abheadh aige.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>Poit.  Faighim blas ar do caint!</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>Sál.  Mar go bhfuil an ceart agam.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>Ridire na gCleas</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>Annsan tsean-aimsir bhí duine-uasal ann.  Ní raibh acht aon</span>
<lb n="286"/><span>mhac amháin aige, agus nuair d'fhás an t-ógánach suas chuaidh an</span>
<lb n="287"/><span>t-athair ag tóruigheacht mná dhó.  Tháinig sé go teach feilméara a</span>
<lb n="288"/><span>raibh inghean aige le pósadh agus d'iarr sé air an bhfeilméar a inghean</span>
<lb n="289"/><span>do thabhairt d'á mhac mar chéile.  Dubhairt an feilméar leis nach</span>
<lb n="290"/><span>dtiubhradh sé a inghean do fhear air bith acht d'fhear-céirde.  Bhí</span>
<lb n="291"/><span>mac an dhuine-uasail i ngrádh le h-inghin an fheilméara agus dubhairt</span>
<lb n="292"/><span>sé le n-a athair, “Caithfidh mé céird fhóghlaim, agus fanfaidh</span>
<lb n="293"/><span>inghean an fheilméara liom.”  An lá air na mhárach d'imthigh an</span>
<lb n="294"/><span>t-athair agus an mac agus bhídheadar ag siubhal go d'tángadar go</span>
<lb n="295"/><span>bruach na fairrge.  Chonnairc siad fear air luing, d'fhiafruigh sé</span>
<lb n="296"/><span>dhíobh creud do bhí a thóruigheacht.  “Tá mé tóruigheacht fir</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="297"/><p><span>a mhúinfeadh céird do m'mhac,” ar san t-athair.  “Má leigfidh</span>
<lb n="298"/><span>tu liom-sa é,” ar san Ridire.  “Múinfidh mise céird dó,</span>
<lb n="299"/><span>agus bhéarfaidh mé arís duit é, faoi cheann lá agus bliadhain.”</span>
<lb n="300"/><span>“Táim sásta,” ar san t-athair.  Do thug an Ridire Cormac</span>
<lb n="301"/><span>(b'é sin ainm mhic an duine uasail) air bhórd luinge.  Thóg sé</span>
<lb n="302"/><span>an crann seóil agus chuir amacha go fairrge.  Budh fhear-dhraoi-</span>
<lb n="303"/><span>gheachta an Ridire, agus nuair chuaidh sé tamall amach do bhuail sé</span>
<lb n="304"/><span>buille de'n tslaitín-draoigheachta air Chormac, agus rinne poc</span>
<lb n="305"/><span>gabhair dé.  Rug sé leis é go dtángadar chum oileáin air an</span>
<lb n="306"/><span>bhfairrge.  Bhí teach bréagh ag an Ridire.  Chuaidh Cormac air</span>
<lb n="307"/><span>aghaidh go maith, go raibh an bhliadhain críochnuighthe agus bhí cuid mhaith</span>
<lb n="308"/><span>draoigheachta fóghlumtha aige.  Thug an Ridire Cormac leis air an</span>
<lb n="309"/><span>luing, go dtáinig siad chum na h-áite a bhfuair sé Cormac</span>
<lb n="310"/><span>ó'nathair.  Bhí seisean air bhruach na fairrge agus bhí lúthgháire</span>
<lb n="311"/><span>mhór air nuair chonnairc sé Cormac.  “Seó é do mhac,” ar san</span>
<lb n="312"/><span>Ridire, “tá céird mhaith aige, acht má fhágfaidh tu agam bliadhain</span>
<lb n="313"/><span>eile é, béidh dá chéird aige.”  “Fágfaidh mé agad é, ar san</span>
<lb n="314"/><span>t-athair, “agus fáilte.”  Rug an Ridire Cormac air ais leis, agus</span>
<lb n="315"/><span>bhí sé ag múnadh draoigheachta dhó go raibh an dara bliadhain críoch-</span>
<lb n="316"/><span>nuighthe, agus bhí fhios ag Cormac nach d'tghbhradh an Ridire a bhaile é,</span>
<lb n="317"/><span>mar nár chuir an t-athair annsan margadh, é do thabhairt air ais</span>
<lb n="318"/><span>an dara h-uair.  Anuair nach dtáinig an mac a bhaile ag deireadh</span>
<lb n="319"/><span>na dara bliadhna chuaidh an t-athair dá thóruigheacht.  Bhí sé ag</span>
<lb n="320"/><span>siúbhal go dtáinig sé go teach an Ridire agus dubhairt leis.  “Cad</span>
<lb n="321"/><span>fá nach dtug tu mo mhac a bhaile?”  “Ní raibh sé ann mo mhargadh.”</span>
<lb n="322"/><span>Ar san Ridire, “acht tig leat é do bheith agad air maidin amhárach.”</span>
<lb n="323"/><span>Lá air na mhárach thug an Ridire an t-athair agus an mac leis gur</span>
<lb n="324"/><span>fhág sé iad air bhruach na fairrge.  Ann sin dubhairt an mac, “Tá</span>
<lb n="325"/><span>rásaidh móra le bheith i n Gaillimh amárach, deunfaidh mé capall</span>
<lb n="326"/><span>díom féin go n gnóthuighidh mé uile rása.  Cuir uile phíghín a tig</span>
<lb n="327"/><span>leat d'fhághail, orm; nuair a bhéidheas na ráiaidh thart tiocfaidh</span>
<lb n="328"/><span>Ridire na Cleasa le mise do cheannach, geobhfaidh tu dá cheud</span>
<lb n="329"/><span>púnt orm; na sgar le mo shrian, agus béidh mé 'sa' mbaile rómhad</span>
<lb n="330"/><span>féin.”</span></p>
<lb n="331"/>
<lb n="332"/><p><span>Air maidin lá air na mhárach rinne an mac capall dé féin, le</span>
<lb n="333"/><span>diallaid agus le srian óir.  Chuaidh an t-athair ag marcuigheacht</span>
<lb n="334"/><span>air, agus chuaidh chum na rásaidh.  Ghnóthuigh sé uile rása, agus fuair</span>
<lb n="335"/><span>an t-athair dá cheud púnt air, acht níor sgar leis an t-srian, agus</span>
<lb n="336"/><span>bhí mac 'san mbaile roimhe.</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>Lá air na mhárach chuaidh an bheirt go teach na fheilméara, agus</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="339"/><p><span>d'iarr siad an inghean.  “Taisbéan dam bhfuil céird ag do mhac,”</span>
<lb n="340"/><span>ar san feilméar.  Chuadar amach agus rinne an mac teach breágh</span>
<lb n="341"/><span>a raibh ceithre reithe faoi.  Chuadar uile asteach, agus d'imthigh an</span>
<lb n="342"/><span>teach air na reithibh mar chóiste mór.  “Tá mé sásta go bhfuil</span>
<lb n="343"/><span>céird ag do mhac,” ar san feilméar.  “Tig leis m'inghean a bheith</span>
<lb n="344"/><span>aige.”  Pósadh an lánamhain, agus bhí mic agus ingheana go liór</span>
<lb n="345"/><span>annsan teach-air-reithibh, fuair siad-san an t-áth agus sinne na</span>
<lb n="346"/><span>clocháin, báitheadh iad-san agus tháinig sinne slán.</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>Bhí lánamhain ann suim bliadhanta ó shoin, agus bhí a sáith de</span>
<lb n="349"/><span>shaidhbhreas an tsaoghail seo aca.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>Theidheadh siad igcuideachta in gach uile áit, agus bhí sise in a</span>
<lb n="352"/><span>togha daimhseora, agus bhí an fear ró-bhródamhail aisu: ní tiocfadh</span>
<lb n="353"/><span>leis a leigean as amharc.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>Bhí siad mar sin nó go dtáinig an droch-saoghal, agus go dtáinig</span>
<lb n="356"/><span>an lobhadh ar na fataí.  Bochtuigheadh chomh mór sin iad agus nach</span>
<lb n="357"/><span>raibh mórán aca le caitheamh le siamsa no le súgradh.  Tháinig an</span>
<lb n="358"/><span>aicíd annsin ortha, agus guidh sí Dia da gcailltí a fear, í féin bás</span>
<lb n="359"/><span>do fagháil chomh luath leis.  Bhí a shliocht uirthi; fuair sí a guidhe;</span>
<lb n="360"/><span>fuair a fear bás ins an oidhche dár gcionn, agus bhí an beirt i</span>
<lb n="361"/><span>gcuideachta chum na cille.  Do imthigh an clann go fánach agus do</span>
<lb n="362"/><span>imthigh an teach ar an gcaoi cheadna.  Táinig stoirm agus fuaduigheadh</span>
<lb n="363"/><span>an cumhdach sgraith agus thaobhán, agus cuireadh poll ins an teach.</span>
<lb n="364"/><span>Bhí seisear fear ag dul ag iascaireacht ins an oidhche agus bhí an</span>
<lb n="365"/><span>teach ar a mbealach agus chonnaic siad solas amach ar an bpoll</span>
<lb n="366"/><span>seo agus tháinig siad go dtí é, agus dhearcadar isteach ins an</span>
<lb n="367"/><span>bpoll agus chonnaiceadar an fear a cailleadh ins an teach ag</span>
<lb n="368"/><span>coisgbháil coinnle, agus a bhean ag damhsa le fear eile, agus</span>
<lb n="369"/><span>píobaire ag seinnm dóbhtha.  Nuair b'fhada leis na hiascairí a bhí</span>
<lb n="370"/><span>siad ag amharc ortha, do imthigheadar chum na fairrge ag iascaireacht</span>
<lb n="371"/><span>agus nuair tháingeadar a-bhaile d'innis siad do dearbhráthair an</span>
<lb n="372"/><span>fir mairbh an t-amharc do chonnaic siad, go raibh a dhearbhráthair</span>
<lb n="373"/><span>ag congbháil solas agus a bhean ag damhsa le fear eile, agus</span>
<lb n="374"/><span>culaidh éadaigh chomh geal leis an tsneachta uirthi mar ba gnáthach</span>
<lb n="375"/><span>léi nuair a bhí sí beo.  Bhí iongantas mór ar a dearbhráthair faoi</span>
<lb n="376"/><span>sin; chuaidh sé agus cuir sé deis ar an teach i riocht agus dá mbeadh</span>
<lb n="377"/><span>siad ann airis nach feicfidhe iad.  Bhí an teach mar sin gur leag</span>
<lb n="378"/><span>an gaoth mór lé agus tá na ballaí le seiceáil i gcomnuidhe.</span>
<lb n="379"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="380"/><p><span>AN CEAPAIRE MIN-SGÉALAIDHEACHTA.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>Bhí fear siubhal aon lá amháin agus fuaidh sé isteach i dteach</span>
<lb n="383"/><span>tráthnóna beag.  Ni rabh istoigh acht bean-a' toighe, agus d'iarr sé</span>
<lb n="384"/><span>lóistín iurthí.</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Dubhairt bean a' toighe leis nár gnáthach le fear-a' toige duine</span>
<lb n="387"/><span>ar bith a choinneáilt go maidin acht a té 'mbéidheadh a ceapaire</span>
<lb n="388"/><span>min-sgéalaidheachth' aige.</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Dubhairt fear a' tsiubal go rabh sé aige-sean, agus d'iarr sí</span>
<lb n="391"/><span>air annsin suidhe.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>Nuair a tháinig fear a' toighe isteach, d'innis a' bhean dó go rabh</span>
<lb n="394"/><span>an fear'g dul 'fhanacht go maidin, agus dubhairt fear a toighe,</span>
<lb n="395"/><span>má bhí an ceapaire min-sgéalaidheacth' aige, é fuireacht go maidin;</span>
<lb n="396"/><span>agus dubhairt fear a' tsiubhal go rábh cinnti.</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>Rinn siad annsin a shuipeár, agus nuair a bhí an suipéar thart,</span>
<lb n="399"/><span>d'innis fear a' toighe sgéal, agus d'fhiafruigh sé de'n fhear tsuibhal.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>“Cá bhfuil mo cheapaire min-sgéalaidheacht'?”</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>Dubhairt fear a' tsiubhal nach rabh 'fhios aige goidé a' rud é.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>D'éirigh fear a' toighe agus thug sé leis slata draoitheachta</span>
<lb n="406"/><span>agus bhuail sé trí bhuille ar fear a' tsiubhal agus rinn sé bean dó.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>Bhí sé annsin 'na bhean go rabh truír mach aici.  Tháinig a' fear</span>
<lb n="409"/><span>'fhad léi (nó leis) annsin, agus d'fhiafruigh dó an rabh ceapaire</span>
<lb n="410"/><span>min-sgeálaidheacht' aige, agus dubhairt sé nach raibh.</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>Crann Donóige</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>Bhí fear ann aon uair amháin agus bhí sé ag obair aige sgolóig.</span>
<lb n="415"/><span>Thug sé barr áithe a bhaile agus dubhairt sé le n-a mhnaoi:</span>
<lb n="416"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="417"/><p><span>“Nuair a éireochaidh tú ar maidin fagh criathar, agus nuair a</span>
<lb n="418"/><span>bheas an mhin criathruiste, cuir isteach 'san usgáid í.”</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>D'éirigh an bhean.  Cuaidh sí á criathrughadh na mine.  Chuir sí a</span>
<lb n="421"/><span>lámh i n-a hasgall a chuartuighe bearáin a bhí in a cuid éadaigh agus</span>
<lb n="422"/><span>é d'á gortughadh.  Thuit an bearán 'sa mhin.  Chuaidh sí a chuartughadh</span>
<lb n="423"/><span>an bhearáin thríd an min.  Cha dtiocfadh léi a fhághail.  Thug sí amach</span>
<lb n="424"/><span>ar an chnoc í.  Tháinic gaoth mhór agus thug sé leis an mhin, agus,</span>
<lb n="425"/><span>ag teacht a bhaile do'n bhfear 'san oidhche, chonnaic sé an talamh geal.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>Ag teacht isteach dó chuige n-a mhnaoi:</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>“Chan fheil 'fios agam” adeir sé, “goidé d'fhág an talamh</span>
<lb n="430"/><span>chómh geal gan sioch ná sneachta!”</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>“Mise chuaidh a criathrughadh na mine” adeir an bhean.  “Thuit</span>
<lb n="433"/><span>bearán uaim.  Cha dtiocfadh liom a fagáil.  Tháinig gaoth mhór</span>
<lb n="434"/><span>agus thug sé an mhin uilig uaim.”</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>“Ó, crann donóige bocht!” ars eisean, “anois níl againn</span>
<lb n="437"/><span>acht bhútais óir agus coinneocamaid le haghaidh na coise teine é.”</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>Char bh'fhada go dtáinig fear isteach a rabh cos fhrithir aige.  Chuir</span>
<lb n="440"/><span>sí fáilte roimhe.</span></p>
<lb n="441"/>
<lb n="442"/><p><span>“Céad fáilte dhuid!” adeir sí, b'fhéidir gur tú fear na coise</span>
<lb n="443"/><span>tinne.”</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>“Ó, tá sí tinn go leor, a grádh, adeir sé.”</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>“Má tá” ars ise, “tá rud maith annseo ag feitheamh ort.”</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Tug sí an bhútais óir dó, agus bhain sé amach.</span>
<lb n="450"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="451"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="452"/>
<lb n="453"/><p><span>Mar fuair Colam Cille a ainm.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>An Colam Cille atáimid do luadh annso, is é fa hainm baisdidh</span>
<lb n="456"/><span>dho, Criomhthainn.  Is uime trá do lean Colam Cille dh'ainm air,</span>
<lb n="457"/><span>an tan do bhí 'na leanbh ag a mhúnadh i nDubhghlaise i dtír Lughdach</span>
<lb n="458"/><span>i gCinéal Chonaill, do léigtí lá gach seachtmhaine fan mbaile amach</span>
<lb n="459"/><span>do reabhradh i measg a lochta comhaoise mar shaordháil, ar</span>
<lb n="460"/><span>mbeith don fhuil roighdha dhó, agus mar do cleachtadh dol amach lá san</span>
<lb n="461"/><span>tseachtmhain mar sin, do thionóilidis leinbh an cheanntair 'na choinne</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="462"/><p><span>an lá do chleachtadh eirghe amach agus ar mbeith ar aon-láthair dóibh ag</span>
<lb n="463"/><span>feitheamh ris, an tan at-chídís ag triall ón mainistir chúcha é, do</span>
<lb n="464"/><span>thógbhadaois a lámha tré lúthgháir ar a rádh d'aon-gháir.  Ag súd</span>
<lb n="465"/><span>Colam na Cille cugainn!  Agus mar do-chualaidh oide Foghlamtha</span>
<lb n="466"/><span>Cholaim go gcleachtaoi leis na leanbhaidh Colam Cille do gairm</span>
<lb n="467"/><span>dho, do mheas gur toil re dia an t-ainm sin tárla i mbéal na</span>
<lb n="468"/><span>leanbh neamh-urchóideach go ghairm do shíor dhe, agus an t-ainm baisdidh</span>
<lb n="469"/><span>mar atá Críomhthann, do thabhairt í ndearmad.  Agus is meinic,</span>
<lb n="470"/><span>tárla a shámhail sin do malairt ar anmannaibh na naomh.</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>Ní leanta dhúinn do bhreugnughadh na Nua-Ghall so nídhsa-mhó.</span>
<lb n="473"/><span>Bíodh gurab iomdha nídh chuirid síos i n-a stáiribh do féadfaidhe do</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="474"/><p><span>bhreugnughadh; do bhrígh urmhór a scríobhaid go maslaightheach ar</span>
<lb n="475"/><span>Éirinn, nach fuil d'-úghdardhás aca re n-a scríobhadh acht innisin</span>
<lb n="476"/><span>sceul ainttasdach do bhí fuathmhar d'Éirinn, agus aineolach i n-a</span>
<lb n="477"/><span>seanchus; óir is dearbh, na saoithe do bhí re seanchus i n-Éirinn,</span>
<lb n="478"/><span>ná'r fhóbradar solus do thabhairt dóibhsean ann, agus mar sin,</span>
<lb n="479"/><span>ná'r bh'fhéidir dóibh eolas do bheith i seanchus nó i sean-dálaibh</span>
<lb n="480"/><span>Éireann aca.  Agus Cambrens, do ghabh ré' ais barántas do</span>
<lb n="481"/><span>dhéanamh ar chách, is cosmhail ris gurab dall nó daos tug frais-</span>
<lb n="482"/><span>eolas fabhaill dó, mar gur fhágaibh gabháil Tuaithe dé Danann</span>
<lb n="483"/><span>gan luadh do dhéanamh uirre, agus go rabhadar trí bliadhna teasda</span>
<lb n="484"/><span>do dhá chéad i gceannas, Éireann, agus go rabhadar naoi ríogha</span>
<lb n="485"/><span>díobh i bhflastheas Éireann; gémadh gabháil Cheasrach í, agus</span>
<lb n="486"/><span>nach gabhaid na seanchadha go cinnte mar ghabháil ria, tar cheann go</span>
<lb n="487"/><span>luaidhtear leó i n-a leabhraibh í.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Measaim go fírinneach nach raibhe seadh aige i seanchus Éireann</span>
<lb n="490"/><span>do lorgaireacht, acht gurab é adhbhar fa'r ghabh do láimh scríobhadh</span>
<lb n="491"/><span>uirre le mítheastaibh do thabhairt ar a foirinn re n-a linn féin,</span>
<lb n="492"/><span>agus ar a sinnsearaibh rompa; agus fós is gearr an uain do</span>
<lb n="493"/><span>bhí aige ar chuartughadh seanchusa Éireann, do bhrígh nachar chaith acht</span>
<lb n="494"/><span>bliadhain go leith ris gan dul go Sacraibh; agus ar mbeith</span>
<lb n="495"/><span>d'á stáir gan bheith críochnuighthe do-fhágaibh cuid leith-bhliadhna</span>
<lb n="496"/><span>teasda dhi ar chúram “compáin” dó féin, d'ar bh'ainm Bertram</span>
<lb n="497"/><span>Uerdon.</span></p>
<lb n="498"/>
<lb n="499"/><p><span>Uime sin, atá dóigh agam cibé léaghthóir coimhtrom léighfeas gach</span>
<lb n="500"/><span>breugrughadh d'á ndéinim ar Chambrens, agus ar na Nua-Ghallaibh</span>
<lb n="501"/><span>seo leanas a lorg, gurab mó chreidfeas an breugnughadh doghním</span>
<lb n="502"/><span>ar a mbreugaibh ioná d'on innisin sceul doghnídh cách, óir atáim</span>
<lb n="503"/><span>aosda, agus drong díobh-san óg; do chonnairc mé agus tuigim</span>
<lb n="504"/><span>prímleabhair an tseanchusa, agus ní fhacadar-san iad, agus dá</span>
<lb n="505"/><span>bhfaicidís, ní tuigfidhe leó iad.  Ní ar fhuath ná ar ghrádh droinge</span>
<lb n="506"/><span>ar bioth seach a chéile ná ar fhuráileamh aon duine, ná do shúil re sochar</span>
<lb n="507"/><span>d'fhaghbháil uaidh, cuirim rómham stáir na hÉireann do scríobhadh,</span>
<lb n="508"/><span>acht do bhrígh gur mheasas ná'r bh'oircheas comhonóraighe na hÉireann</span>
<lb n="509"/><span>do chrích, agus comhuaisle gach foirne d'ár áitigh í, do dhul i m</span>
<lb n="510"/><span>báthadh, gan luadh ná iomrádh do bheith orra; agus measaim gurab</span>
<lb n="511"/><span>córaide mo theist do ghabháil ar Éireannachaibh ar an tuarásgbháil</span>
<lb n="512"/><span>do bheirim, do bhrígh gurab ar Ghaedhealaibh is ro-mhó thráchtaim.</span>
<lb n="513"/><span>Cibé lé n-ab mor a n-abraim riu, nach inmheasta go mbéarainn</span>
<lb n="514"/><span>breath le báidh ag tabhairt iomad molta tar mar do thuilleadar</span>
<lb n="515"/><span>orra, agus mé féin do Shean-Ghallaibh do réir bunadhasa.</span>
<lb n="516"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="517"/><p><span>“Ar geineadh Muire i bpeacadh an t-sinnsir?... adeir</span>
<lb n="518"/><span>Pól, Rómh., v. 12, ‘do pheacuigheadar na huile in Ádhamh’ — Ionann</span>
<lb n="519"/><span>sin le rádh agus go raibh peacadh an t-sinnsir ar an  uile duine ó</span>
<lb n="520"/><span>Ádhamh.  Mo fhreagra ar briathraibh Póil go bhfeudaid siad bheith</span>
<lb n="521"/><span>fírinneach tar ceann go mbeadh duine nó dias ar n-a n-eisceacht</span>
<lb n="522"/><span>ó pheacadh an t-sinnsir... Ní híontuigthe go héigeantach asta</span>
<lb n="523"/><span>go raibh peacadh an t-sinnsir ar Muire... Óir atáid dá</span>
<lb n="524"/><span>shingin choitcheanna ann, mar atá singin choitcheann deimhníghtheach</span>
<lb n="525"/><span>agus singin choitcheann diultuigheach; agus fuilngidh an t-singin</span>
<lb n="526"/><span>choitcheann deimhníghtheach eisceacht go minic; óir dá n-abradh duine</span>
<lb n="527"/><span>an pobal uile do bheith san dteampall do ghnáth-mhodh labhartha, is</span>
<lb n="528"/><span>fíor dhó é, cia do bheadh duine nó dias díobh gan bheith ann; agus</span>
<lb n="529"/><span>san gcéill sin is fíor gach rádh coitcheann deimhníghtheach dá bhfághthar</span>
<lb n="530"/><span>sa Scriptúr.  Ní mar sin cheana do an rádh coitcheann diultuigh-</span>
<lb n="531"/><span>theach, ní fhuilngeann eisceacht; óir dá n-abradh duine ná beadh</span>
<lb n="532"/><span>aon duine do an phobal san dteampall, ní fíor dhó é, dá raibh</span>
<lb n="533"/><span>duine nó dias díobh ann.  Tuigtear an t-eidirdhealughadh atá idir</span>
<lb n="534"/><span>an dá shingin úd, as an ní léightear Iohan. I. 3, ‘is maille ris-</span>
<lb n="535"/><span>sin do rinneadh na huile agus ní dhearnadh aon ní gan é.’  Tuig</span>
<lb n="536"/><span>gurab uime adeir nach dearnadh aon ní gan é, do thoirmeasc an</span>
<lb n="537"/><span>t-seachráin adeuradh ar son na faisnéise deimhnighthe úd go bhfeud-</span>
<lb n="538"/><span>fadh ní éigin substainteach do bheith ar n-a dheunamh nach é Dia</span>
<lb n="539"/><span>dogheunadh.  Gidheadh ní fhuilngeann an diúltadh coitcheann an</span>
<lb n="540"/><span>tuicsin sin do bhuain as.  Uime sin is eadh freagraim do an ionad</span>
<lb n="541"/><span>úd Póil, do bhrígh gur rádh coitcheann deimhníghtheach é agus nach rádh</span>
<lb n="542"/><span>coitcheann diultuightheach, nach iontuighthe (do bhrígh) go n-abair gur luigh</span>
<lb n="543"/><span>peacadh Ádhaimh ar an uile dhuine, gur luigh ar Muire; do bhrigh</span>
<lb n="544"/><span>do réir a ndubhramar go bhfeudtar í d'eisceacht ó an rádh fhuráil-</span>
<lb n="545"/><span>teach úd Póil agus ó n-a chosmhailíbh eile.”</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Provincialisms and Dialects

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Provincialisms and Dialects

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
