Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Tochmarc Fhearbhlaidhe</title><author><name type="main">Eoghan Ó Neachtain</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">NL430</note>
                         <note type="L">iii</note>
                         <note type="B">1916</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>NL430</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Tochmarc Fhearbhlaidhe</title><author>Eoghan Ó Neachtain</author><imprint><publisher>Mac an Ghoill, M. H.</publisher><date>1916</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>RÉAMHRÁDH.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Is i n-irisleabhar Sgoile na sean-Ghaedhilge, .i. "Ériu,"</span>
<lb n="4"/><span>a cuireadh an sgéal so i gcló i dtosach.  An chanamhain</span>
<lb n="5"/><span>ina raibh sé bhí sí roinnt ársaidh, acht d'athruigheas-sa</span>
<lb n="6"/><span>cuid de n-a sean-fhuirmeacha cainte bhí ann, ar n-a</span>
<lb n="7"/><span>aithsgríobhadh annso dhom, agus chuireas cruth na nua-</span>
<lb n="8"/><span>Ghaedhilge ortha ionnus go mbeidís sothuigthe.  Acht níor</span>
<lb n="9"/><span>athruigheas an cor cainte cé is moite do chorr-áit ar</span>
<lb n="10"/><span>cheapas é bheith dorcha.  Níor leanas go hiomlán don</span>
<lb n="11"/><span>sgéal mar tá sé i nÉriu; cúpla cóip eile nó trí den</span>
<lb n="12"/><span>sgéal go raibh malairt innsin anonn is anall ionnta</span>
<lb n="13"/><span>chuireas síos na malarta, do réir mar cheapas a bheith</span>
<lb n="14"/><span>feilteach.</span>
<lb n="15"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="16"/><p><span>TOCHMARC FHEARBHLAIDHE.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>1. Rí uasal onórach oirdhearc oireaghdha do ghabh</span>
<lb n="19"/><span>flaitheas forlámhas agus forsmacht ar chríochaibh áille</span>
<lb n="20"/><span>oirear-ghlana Alban .i. Séamus Mac Turcaill a chomh-</span>
<lb n="21"/><span>ainm.  Giolla saor idir chruth agus chéill agus chineál an</span>
<lb n="22"/><span>Séamus sin.  De shliocht Chairbre ríoghfhada mac Chonaire</span>
<lb n="23"/><span>a bhunadh-chineál.  Aoin-inghean de chloinn do bhí aige,</span>
<lb n="24"/><span>Fearbhlaidh a hainm.  Do dhearsgnuigh sí de mhnáibh</span>
<lb n="25"/><span>na cruinne ina comhaimsir ar dheilbh, ar shaoire, ar</span>
<lb n="26"/><span>shoibhéasaibh.  Ba de shoibhéasaibh na hinghine bheith for-</span>
<lb n="27"/><span>tail, fír-eolach i n-iomad ilbhéarladh: ba dá béasaibh</span>
<lb n="28"/><span>fós sírreachta ceoil do chantain.  Ba samhalta agus gual</span>
<lb n="29"/><span>adhairce ar n-a bháthadh i n-uisge dealbh ban an domhain</span>
<lb n="30"/><span>i bhfochair a deilbhe.  Ba lán iarthar Eorpa dá huir-</span>
<lb n="31"/><span>sgéalaibh.  Ba do-áirmhe an oiread fear ar a dtug sí</span>
<lb n="32"/><span>éara tochmairc.  Do líon a searc cách chomh mór sin</span>
<lb n="33"/><span>agus gur bh'ionann d'iarradh an t-árd-rí oireaghdha nó</span>
<lb n="34"/><span>an taoiseach tuaithe í.  Ba díomhaoin dóibh-sean uile na</span>
<lb n="35"/><span>dála sin.  Do líon searc na hinghine an t-árd-rí chomh</span>
<lb n="36"/><span>mór sin agus nach dtug tochmarc aindeonach uirthi.</span>
<lb n="37"/><span>An inghean, iomorro, níor thuirling a súil ar fhear</span>
<lb n="38"/><span>d'fhearaibh an bheatha.  Do líon cách uile an ionbhaidh sin</span>
<lb n="39"/><span>d'fhuath agus d'fhíor-mhiosguis an ríogh, mar is é dar</span>
<lb n="40"/><span>leo an rí féin do dhiúltuigheadh iad fá thochmarc na</span>
<lb n="41"/><span>hinghine.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>2. Ba mhór ba cás leis an árdrígh onórach iomad na</span>
<lb n="44"/><span>n-eascarad agus méid na mbíodhbhadh do rinne an</span>
<lb n="45"/><span>inghean dó.  Ghlaoidh sé leis an Fhearbhlaidh lá ar an</span>
<lb n="46"/><span>uaigneas.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>"Maith a mh'anam a inghean," ar sé, "níl de chloinn</span>
<lb n="49"/><span>agam-sa ná de shliocht orm acht thusa, agus b'fhearr</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="50"/><p><span>liom ná béarthaoi dhom thú, mar is mór do thraoithis</span>
<lb n="51"/><span>de mo neart agus do loitis de mo fhlaitheamhnas;</span>
<lb n="52"/><span>mar do líon cách isteach orm tar chiumhsaibh mo chríoch</span>
<lb n="53"/><span>aga do dhíoghailt orm agus ag aithbhear agus ag iomaithbhear</span>
<lb n="54"/><span>orm fá an táir agus an tarcuisne thugais ar na huaislibh</span>
<lb n="55"/><span>atá i n-iarthar Eorpa; agus ní hamhlaidh ba dócha linn</span>
<lb n="56"/><span>agad' leasughadh agus agad' oileamhain id' leanbh, acht</span>
<lb n="57"/><span>iolar carad d'fhagháil asad-sa, a inghean.  Agus tusa</span>
<lb n="58"/><span>anois," ar an t-áird-rí, "ná bí níos faide ag ár</span>
<lb n="59"/><span>mbuaidhreadh, mar bheirim-se na dúilí aicsidhe agus neamh-</span>
<lb n="60"/><span>aicsidhe cibé fear d'fhearaibh an domhain is áil leat go</span>
<lb n="61"/><span>dtiubhrad-sa dhó thú gan toirmeasg.  Do bheirim fós</span>
<lb n="62"/><span>fám' bhréithir," ar an t-áird-rí "gur fearr liom do</span>
<lb n="63"/><span>thabhairt do mhac moghaidh nó don fhuil is uirísle i</span>
<lb n="64"/><span>n-Albain ná do bhéinn féin mar atá mé i dtimcheall</span>
<lb n="65"/><span>do thochmairc-se.  Labhair anois, a inghean," ar sé,</span>
<lb n="66"/><span>"agus innis an fhírinne dhom."</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>3. "A athair," ar sí, "céard is áil duit do rádh</span>
<lb n="69"/><span>damh?"  "Is áil," ar an t-athair," a innsin damh gan</span>
<lb n="70"/><span>ghó gan cheilg an fear is tocha leat ar an talamh."</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>4. Tháinig iolar datha dhi-se annsin; ba deirge i</span>
<lb n="73"/><span>dtosach í ná corcair choilleadh; ba duibhe ná gual an</span>
<lb n="74"/><span>dara feacht; ba báine ná bán-sgoth tonn an treas</span>
<lb n="75"/><span>fheacht agus is suail nach dtáinig táimhnéalla báis di.  Bhí</span>
<lb n="76"/><span>an rí gá dearcadh agus na malarta soin ag teacht uirthi.</span>
<lb n="77"/><span>Labhair an inghean annsin de ghuth neoid náireach.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>5. "A athair," ar sí, "do bheirim-se fa mo bhréithir</span>
<lb n="80"/><span>duit-se nach bhfeadar-sa cé an fear d'fhearaibh an</span>
<lb n="81"/><span>domhain dá dtugas mo thoil, acht do charas fear éigin</span>
<lb n="82"/><span>cé nach bhfeadar cé hé."</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>"Cionnus sin, a inghean a anam?" ar an t-athair.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>"Feacht do bhíos im' ghrianán im' aonar," ar an</span>
<lb n="87"/><span>inghean, "thuit ciachbhrat codalta orm.  Níor bhfada</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="88"/><p><span>dhom go bhfacas dar liom macaomh óg amhulcach ar</span>
<lb n="89"/><span>cholbha mo leabtha.  Brat corcra ceathair-bheannach</span>
<lb n="90"/><span>uime, folt dubh dual-chas air, agus aghaidh shochma subh-</span>
<lb n="91"/><span>áilceach leis.  Bhí cruit shlabhradhach shlíoguighthe ar n-a</span>
<lb n="92"/><span>coimheagar do chlochaibh criosdail agus carmhogail idir a</span>
<lb n="93"/><span>dhá láimh, agus eisean ag seinnm na cruite go suaimhneach</span>
<lb n="94"/><span>sírbhinn gur leig a fheadán glan-ghotha i gcoimhideacht</span>
<lb n="95"/><span>na gcaoin-téad gur ghoid m'anam asam; agus 'athair</span>
<lb n="96"/><span>ionmhuin," ar sí, "níor fhéadas m'inntinn ná m'aigne</span>
<lb n="97"/><span>do tháthadh le fear d'fhearaibh an domhain ó shoin ille agus</span>
<lb n="98"/><span>ní fhéadaim go bhfeicead eisean arís."</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>6. "A Fhearbhlaidh," ar an t-árd-rí "leig thart sin agus</span>
<lb n="101"/><span>ná tabhair fá deara an siabhradh sídhe nó an t-aigh-</span>
<lb n="102"/><span>mhilleadh oidhche sin."</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>"Uch! a athair," ar sí, "ní nach bhfuil ar mo chumas</span>
<lb n="105"/><span>ná im, chumhachtaibh sin, acht ní fheileann dom a bheith ag</span>
<lb n="106"/><span>éagcaoineadh ná ag iomchasaoid uime."</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>"Ach! ach!" ar an t-athair, "is truagh liom an oigh-</span>
<lb n="109"/><span>reacht sin d'fhágaibh do shean-mháthair agat .i. Eadaoin</span>
<lb n="110"/><span>inghean Eochraidhe .i. bean Eochaidh Aireamh, agus an</span>
<lb n="111"/><span>Eadaoin eile dob'inghean di, agus fós Meas Bhuachalla,</span>
<lb n="112"/><span>inghean Eochaidh, máthair Chonaire mhic Eidirsgeoil, ar a</span>
<lb n="113"/><span>sliocht a bhfuile-se.  Is truagh liom fós an dúthchas sin</span>
<lb n="114"/><span>Bhaillghile, inghean Mhogha Lámha do theacht tríot .i. do</span>
<lb n="115"/><span>shiúr mhíllteach mhailíseach dá dtáinig aighmhille Éireann."</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>7. Fearbhlaidh, iomorro, do rinne sí brígh bheag de</span>
<lb n="118"/><span>na briathraibh sin.  Bhí an rí 'na shost agus do ghabh air ag</span>
<lb n="119"/><span>déanamh bróin agus truaighmhéile.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>"Éirigh as 'athair," ar sí gheabhad-sa dhuit fios an</span>
<lb n="122"/><span>fhir úd fá cheann bliadhna, "agus déana mé do thoil-se mara</span>
<lb n="123"/><span>bhfághad."  D'fhágadar slán ag a chéile annsin.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>8. Chuaidh an inghean dá hoireagal, agus ghoir chuici</span>
<lb n="126"/><span>a buime .i. Duibhghil, inghean Duibhghoire .i. bean ghlic i</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="127"/><p><span>gceárdaibh draoidheachta í sin, mar ní raibh on míol</span>
<lb n="128"/><span>mór go dtí an chorr-mhíoltóg cruth nach raibh an Duibhghil</span>
<lb n="129"/><span>sin deas ar a dhul ann.  D'innis Fearbhlaidh dhi tabhairt</span>
<lb n="130"/><span>na seirce, agus mar do thug í, agus aitheasg a hathar féin</span>
<lb n="131"/><span>léi, agus tuarasgbháil an té dá dtug a searc, idir</span>
<lb n="132"/><span>chruth agus chéill agus earradh agus éadach, agus amhail do gheall</span>
<lb n="133"/><span>toil a hathar do dhéanamh mara bhfághadh sgéala an fhir</span>
<lb n="134"/><span>sin faoi cheann bliadhna.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>9. "Nach fada gur innis tusa sin dam-sa?" ar</span>
<lb n="137"/><span>Duibhghil, "agus bíodh meanma mhaith agat, a Fhear</span>
<lb n="138"/><span>bhlaidh," ar sí, "má tá an fear sin i dtrí rannaibh an</span>
<lb n="139"/><span>bheatha gheabhad-sa a fhios duit faoi cheann na cáirde</span>
<lb n="140"/><span>sin."</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>10. Cheileabhair Duibhghil dá dalta iar sin, agus d'imthigh</span>
<lb n="143"/><span>roimpi don teach ina raibh a huirnis draoidheachta: chuir</span>
<lb n="144"/><span>foluamhan de ghaoithe geintlidhe draoidheachta fúithi</span>
<lb n="145"/><span>féin, ionnus go dtimchealladh sí Éire nó Alba idir</span>
<lb n="146"/><span>mharaibh agus thíribh i n-imtheacht aon-lae.  Chuartuigheadh</span>
<lb n="147"/><span>Duibhghil na haonaigh agus na hoireachtais, na gleannta</span>
<lb n="148"/><span>diamhra do-eoluis agus na tighthe uaigneacha do bhíodh le</span>
<lb n="149"/><span>seoid agus maoine a chur i dtaisge ionnta.  Mar sin di</span>
<lb n="150"/><span>seachnóin Éireann agus Alban go ráinig sí Fiodhnach</span>
<lb n="151"/><span>Bearaidh i mBoruinn Uí Lachlainn i dTuadhmhumhain.  Ba</span>
<lb n="152"/><span>hé an Fiodhnach Bearaidh sin ba phríomh-árus ollamhnachta</span>
<lb n="153"/><span>d'éigsibh Éireann agus Alban an ionbhaidh sin; mar do</span>
<lb n="154"/><span>bhí trí chaoga fialmhac ag foghluim éigse agus ealadhna le</span>
<lb n="155"/><span>gach rann de cheithre rannaibh feasa na filidheachta ag</span>
<lb n="156"/><span>Donnchadh mór Ó Dálaigh sa bhaile réamhráite sin.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>11. Lá dá raibh Duibhghil ann chuala sí foghar na cruite</span>
<lb n="159"/><span>ar a cúl, i gcúlráid uaignigh, i dtigh díobh dá ndeachaidh.</span>
<lb n="160"/><span>Tharraing sí ar an bhfoghar d'fhéachain cé bhí ann, agus fuair</span>
<lb n="161"/><span>ann giolla neoid náireach, folt dubh a dual-chas air,</span>
<lb n="162"/><span>aghaidh shochma seaghanda aige, ba deirge ná an ghrís a</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="163"/><p><span>dhá ghruaidh, ba deirge ná an partloinn a bhéal, ba gile</span>
<lb n="164"/><span>ná an sneachta a chorp, ba ghlaise ná bugha a rosg, ba</span>
<lb n="165"/><span>bhinne ná téadaibh na cruite fuaim a ghotha, agus dar</span>
<lb n="166"/><span>léi-se níor shlánuigh a shé bliadhna déag.  Níor thug sé</span>
<lb n="167"/><span>áird uirthi-si, óir ní hina cruth féin do chuaidh sí ann.</span>
<lb n="168"/><span>D'fhan sí rae fhada dá fhéachain agus dá éisteacht,</span>
<lb n="169"/><span>amhail is dá mba sgoluidhe den sgoil í, agus cách chuige-</span>
<lb n="170"/><span>sean agus uaidh amhail saoithe beach ag tiomargadh a meala</span>
<lb n="171"/><span>i laethibh fíor-áille fóghmhair, agus eisean dá n-oirfideadh agus</span>
<lb n="172"/><span>dá n-oideas gacha le uair.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>12. "Is fíor," ar Duibhghil, "is tusa m'iarraidh-se,</span>
<lb n="175"/><span>a ghiolla óig iollánuigh."</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>Do chualaidh sí cách annsin dá ainmniughadh agus dá</span>
<lb n="178"/><span>shloinneadh ionnus go rabhadar a sgéala go hiomlán</span>
<lb n="179"/><span>aice.  D'imthigh sí annsin go ráinig Dún Monuigh i</span>
<lb n="180"/><span>n-Albain.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>13. Do bhí Fearbhlaidh an uair sin ar thaibhlibh a grianáin</span>
<lb n="183"/><span>agus d'aithin sí Duibhghil, agus is beag nach dtángadar</span>
<lb n="184"/><span>airgheana éaga dá hionnsuighe le loinne agus le luathgháir</span>
<lb n="185"/><span>agus do rinne an laoi:-</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Maith sgéal atá le Duibhghil,</span>
<lb n="188"/><span>Gairid do bhí ar slighidh,</span>
<lb n="189"/><span>Go bráth ní thiocfadh im' dháil</span>
<lb n="190"/><span>Go bhfághadh fios mo leanáin.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>Mogenor is dalta dhi,</span>
<lb n="193"/><span>Mo bheannacht ar mo bhuime;</span>
<lb n="194"/><span>Duibhghil, inghean Duibhghoire,</span>
<lb n="195"/><span>Fuair dhamh-sa fios m'ionmhuine.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>Mo chubhais, níor bhfiú mise</span>
<lb n="198"/><span>Bheith dom' altrom aici-se,</span>
<lb n="199"/><span>Níor bhain le rígh nó le flaith</span>
<lb n="200"/><span>Iarraidh cíche ar a comhmaith.  Maith.</span>
<lb n="201"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="202"/><p><span>14. Do bheannuigh Duibhghil don inghin annsin.</span>
<lb n="203"/><span>D'fhreagair Fearbhlaidh go forbhfaoilidh sin, agus do bhí i</span>
<lb n="204"/><span>dtost fhada, nár leig an eagla dhi sgéala d'fhiarfaighe.</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>15. Cá fhad do chuadhais ó shoin?" ar Fearbhlaidh, "is</span>
<lb n="207"/><span>gairid ataoi amuigh, óir is mí gus an lá indiu do</span>
<lb n="208"/><span>fhágais an baile," ar sí.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>"Is gairid, amh," ar Duibhghil, "agus do chuart-</span>
<lb n="211"/><span>uigheas Alba dheisceartach agus thuaisceartach, idir</span>
<lb n="212"/><span>mhuir agus tír insí agus oileána.  Do chuartuigheas fós cheithre</span>
<lb n="213"/><span>hollchúigí Éireann agus urmhór an chúige eile."</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>"An bhfuairis?" ar Fearbhlaidh.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>"Má fuaras," ar Duibhghil, "do b'fhearr duit-se</span>
<lb n="218"/><span>nach bhfaghainn, óir ní fríthe iomchubhaidh dot' fhuil-se ná</span>
<lb n="219"/><span>dot' onóir an fear fuaras ann .i. éigsín beag uiríseal</span>
<lb n="220"/><span>a hiarthar Éireann."</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>"Cá clann nó cá cineál dó?" ar Fearbhlaidh.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>"Mac do Dhonnchadh mhór Ó Dhálaigh," ar Duibhghil.</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>"Mo chubhais, maiseadh," ar Fearbhlaidh, "níor bhféidir</span>
<lb n="227"/><span>dó athair dob fhearr ná sin do bheith aige an uair ná</span>
<lb n="228"/><span>budh é áirdrí Alban nó Éireann dob athair dó.  Agus</span>
<lb n="229"/><span>a anam, a Dhuibhghil, dá mbadh é an Cearbhall oirdhearc</span>
<lb n="230"/><span>ag ar leath a chlú go coimseach do bheadh ann ní bheadh</span>
<lb n="231"/><span>aithbhear againn orainn féin."</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>"Is é go deimhin," ar Duibhghil.</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>"A bhuime bháidh, ó tá an uile cheird ar do chumhacht-</span>
<lb n="236"/><span>aibh, beir mise anocht go neamhfhailligheach d'fhéachain an</span>
<lb n="237"/><span>fhir sin do rinne mo bhuaidhreadh de bhunadh."</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>"Tabhair do bhriathar dhamh fá theacht liom ar ais an</span>
<lb n="240"/><span>uair iarrfad agus bhéarfad."</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>"Do bheirim," ar Fearbhlaidh.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>16. Do bhuail Duibhghil iad araon de fhleisg doilbhthe</span>
<lb n="245"/><span>draoidheachta.  Ar ndéanamh dhá cholm ghlé-geala dhíobh</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="246"/><p><span>d'imthigheadar go Borainn i gCorcomruadh thuaiscear-</span>
<lb n="247"/><span>taigh.  Thuirlingeadar annsin ar an bhfuinneoig ghloinidhe</span>
<lb n="248"/><span>do bhí ar bhéalaibh Chearbhaill ina chodail-tigh.  Do bhí</span>
<lb n="249"/><span>Cearbhall ina chodail-tigh an tráth sin, ag oirfideadh an</span>
<lb n="250"/><span>aosa cumhtha idir a dhá chodladh.  D'aithin Fearbhlaidh an</span>
<lb n="251"/><span>ceol ar an gcéad-fhásgadh.  Thuit Fearbhlaidh agus Duibhghil</span>
<lb n="252"/><span>araon ina dtoirchim suain ar shliasaid na fuinneoige</span>
<lb n="253"/><span>leis an gceol, agus níor airigheadar ní ar n-a bháireach go</span>
<lb n="254"/><span>rug Cearbhall ortha araon 'na dhá láimh.  Ghoir sé ar an</span>
<lb n="255"/><span>toirt ar na macaibh foghluma do bhí istigh agus thaisbeáin</span>
<lb n="256"/><span>sé an éadáil sin dóibh.  Do rinne sé cás gloinidhe dhóibh</span>
<lb n="257"/><span>fo chéadóir agus do chaithdís na biadha agus na deocha do</span>
<lb n="258"/><span>dháildís dóibh: agus an fhad agus bhíodh Cearbhall ag seinnm</span>
<lb n="259"/><span>na cruite do sheinndís-sean siansána truagha taighiúire</span>
<lb n="260"/><span>leis na téadaibh go gcuiridís lucht a n-éisteachta</span>
<lb n="261"/><span>riocht bháis le caoin-bhinneas an cheoil sin.  Coicidhís ar</span>
<lb n="262"/><span>mhí dóibh amhlaidh sin go dtángadar sgéala na gcolm</span>
<lb n="263"/><span>fá na gcríochaibh comhfhoigse go coitcheann.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>17. Do bhí Cearbhall lá agus iad-san 'na n-aonar san</span>
<lb n="266"/><span>aireagal agus do labhair an colm de ghlór dhaonna leis:-</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>"Maith, a Chearbhaill," ar sí, "an bhfuil a fhios agat-</span>
<lb n="269"/><span>sa cia sinne, nó céard do thug chugat sinn?</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>"Ní fheadar," ar Cearbhall.</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>"Ní bheir-se amhlaidh sin, má thugair do bhriathar</span>
<lb n="274"/><span>dúinne ar leigean as so gan ar ndíoghbháil do dhéanamh,</span>
<lb n="275"/><span>agus beidh luach maith dhá chionn duit."</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>18. Tug Cearbhall a bhriathar leis sin do choimhlíonadh.</span>
<lb n="278"/><span>D'innseadar dó a ndála go léir maille le feiscin na</span>
<lb n="279"/><span>haislinge agus éara na dtochmarc agus achmhusán an ríogh dá</span>
<lb n="280"/><span>inghin agus imtheacht Dhuibheghile agus a dteacht féin i reachtaibh</span>
<lb n="281"/><span>colm dá fhéachain-sean.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>19. "Cé an luach a gheabhad-sa ar bhur leigean uaim?</span>
<lb n="284"/><span>ar Cearbhall.</span>
<lb n="285"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="286"/><p><span>"Do bhreith féin gan díth dhúinne," ar iad-san.</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>"Éirghidh in bhur gcrothaibh féin im' fhiadhnuise," ar sé.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>20. Do ghníd amhlaidh, iomorro.  Chomh luath agus do</span>
<lb n="291"/><span>chonnaic seisean Fearbhlaidh sháith sé rinn a dheirce ina</span>
<lb n="292"/><span>deilbh: do tháinig datha iomdha dhe agus teibearsain ar</span>
<lb n="293"/><span>a theangaidh agus níor labhair ceachtar díobh le chéile.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>21. "Ar mo shon-sa mar shaoilim atá an sost mór</span>
<lb n="296"/><span>sin oraibh," ar Duibhghil.</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>Chomh luath agus adubhairt sin do léim tar an</span>
<lb n="299"/><span>bhfuinneoig amach i riocht chuilm.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>22. Tharraing seisean ise chuige ar an gcolbha, chuir</span>
<lb n="302"/><span>lámh fá n-a brághaid agus phóg go dil agus go díochra í.  Trí</span>
<lb n="303"/><span>lá agus trí oidhche dhóibh ar an ordughadh sin, gan bhiadh gan</span>
<lb n="304"/><span>digh, gan chodladh, gan choir gan chionnta.  An treas lá</span>
<lb n="305"/><span>do chuaidh Duibhghil dá n-agallamh.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>23. "Maith," ar sí, "ní fada libh-se bheith mar sin, cé</span>
<lb n="308"/><span>gur fada dhíbh é; agus a Fhearbhlaidh," ar Duibhghil,</span>
<lb n="309"/><span>"cuimhnigh do bhriathar dhamh-sa: déanam dar dtigh."</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>"Déanam amhlaidh," ar Fearbhlaidh.  D'imthigheadar</span>
<lb n="312"/><span>go rabhadar i mbaile ríogh Alban.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>24. Do cluineadh fá'n ríoghacht uile Fearbhlaidh agus a</span>
<lb n="315"/><span>buime do bheith as an sluaigh sidhe agus ní mór nach raibh</span>
<lb n="316"/><span>daoine i riocht bháis le luathgháir a bhfaghála.  Acht maidir</span>
<lb n="317"/><span>le Cearbhall, líon sé de ghalraibh agus d'easláintibh</span>
<lb n="318"/><span>iomdha go nár féadadh leigheas dó.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>25. Cloiseadh an sgéal sin fá Éirinn agus fá Albain agus</span>
<lb n="321"/><span>do hinnseadh i bhfiadhnuise an ríogh é.  Do bhí cloch uasal</span>
<lb n="322"/><span>onórach ag an inghin dá dtigeadh gach aingceis agus gach</span>
<lb n="323"/><span>easláinte do leigheas agus adubhairt;-</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>26. "'Athair," ar an inghean, "dá dtugthá a chead</span>
<lb n="326"/><span>damh do chuirfinn an chloch uasal atá agam íocas lucht</span>
<lb n="327"/><span>galair agus easláinte go mac árd-ollaimh Éireann agus</span>
<lb n="328"/><span>Alban."</span>
<lb n="329"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="330"/><p><span>"Do bheirim maille lem' bheannachtain," ar an</span>
<lb n="331"/><span>t-athair.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>27. Chuir Fearbhlaidh a teachtaire féin leis an gcloich</span>
<lb n="334"/><span>go hÉirinn, agus ráinic an chloch go Cearbhall, agus ba</span>
<lb n="335"/><span>séad flatha an séad ráinic é, mar dá mbadh i n-uaimh</span>
<lb n="336"/><span>dhorcha a thaisbeántaoi í ba samhalta le ga gréine i</span>
<lb n="337"/><span>meadhon tsamhraidh an solus d'éirgheadh dhi.  D'éirigh</span>
<lb n="338"/><span>Cearbhall le gabháil na cloiche agus chomh luath agus do</span>
<lb n="339"/><span>ghlac í bhí sé gan saoth gan ghalar agus do rinne sé an</span>
<lb n="340"/><span>laoi ann:-</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>28. Fuaras cloch 'na cloich neimhe</span>
<lb n="343"/><span>Bhuaidhreas bláth ar ndeilbhe-ne,</span>
<lb n="344"/><span>Gur meadhradh leis an séad sinn,</span>
<lb n="345"/><span>A dhearbhadh do fhéad m'inntinn.</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>Do rad bean dá bois chorcra</span>
<lb n="348"/><span>Damh cloch is crois éadrochta;</span>
<lb n="349"/><span>Truagh an séala an chloch sa chros</span>
<lb n="350"/><span>Och! och! nach éara fuaras.</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>Sdíom shíoda fá'n gcloich do chuir</span>
<lb n="353"/><span>Fám' bhrághaid dá bois leabhair;</span>
<lb n="354"/><span>An bhráighe dar bhain an tsreang,</span>
<lb n="355"/><span>Do mhear a háille m'inntinn.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>Uch! is géar do chuaidh trém' chneas</span>
<lb n="358"/><span>Cloch na mná do mhill m'aoibhneas.</span>
<lb n="359"/><span>A gcaomhthach a dhá cích corr,</span>
<lb n="360"/><span>Do bhíodh naomh-chloch na néamhonn.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>Cé minic iarthar orm-sa</span>
<lb n="363"/><span>An néamhonn bhláith bhall-ghorm so,</span>
<lb n="364"/><span>An néamhonn tar an té thug</span>
<lb n="365"/><span>A n-iarann í ní fhaghaid.</span>
<lb n="366"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="367"/><p><span>Maith an mhaise imeasg aonaigh</span>
<lb n="368"/><span>An chloch áluinn ór-chraobhaigh</span>
<lb n="369"/><span>Cloch chorcra agus bráighe bhán,</span>
<lb n="370"/><span>Sgáile a huchta ina hurlár.</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>Gach uair do chím an chloch so</span>
<lb n="373"/><span>Smuainim an mhnaoi mhasgluighe-se</span>
<lb n="374"/><span>Fiú an té is caomhthach id' chlos</span>
<lb n="375"/><span>Aon chloch mar í ní fhuaras.  Fuaras.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>29. Agus do chuir sé an laoi sin le teachtaibh Fhear-</span>
<lb n="378"/><span>bhlaidhe agus ní féidir a innsin méad na luathgháire do</span>
<lb n="379"/><span>bhí ar an inghin leis an aisgidh bhig éigse agus ealadhna sin.</span>
<lb n="380"/><span>Acht Cearbhall, do ghabh ag aslach an deagh-ollaimh .i.</span>
<lb n="381"/><span>Dhonnchadha mhóir, um dhul ar cuairt ollamhnachta i</span>
<lb n="382"/><span>nAlbain. Bhí Donnchadh mór go haimhleasg uime sin,</span>
<lb n="383"/><span>acht mar sin féin d'aontuigh dhó-san dul ann.  Bhí sé</span>
<lb n="384"/><span>trí bliadhna ag tionnsgnamh an turais sin, agus do</span>
<lb n="385"/><span>shaoileadh an rí gach ráithe go rachadh Donnchadh dá</span>
<lb n="386"/><span>ionnsuighe.</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>30. Maidir le Cearbhall agus le Fearbhlaidh: níor</span>
<lb n="389"/><span>chaitheadar coicidhis ar mhí ar an bhfad sin gan seoid agus</span>
<lb n="390"/><span>teachtaireachta dá n-iomlat eatortha.  Do ba lán Éire</span>
<lb n="391"/><span>agus Alba d'iomráitibh na deise sin:  Cearbhall ar</span>
<lb n="392"/><span>shaoire ar shoibhéasaibh Fearbhlaidh iomorro ar oineach agus</span>
<lb n="393"/><span>ar éagcosg.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>31. Iomthúsa Dhonnchadha mhóir: níor ghabh a mhac uaidh</span>
<lb n="396"/><span>gan dul ar cuairt ollamhnachta go hAlbain agus rug</span>
<lb n="397"/><span>leis gléire glan-ollamhan ina chuideachta.  Cearbhall</span>
<lb n="398"/><span>iomorro, rug dhá fhear déag leis de na macaibh</span>
<lb n="399"/><span>foghluma dob fhearr i nÉirinn; cruit agus fidhcheall</span>
<lb n="400"/><span>le gach beirt díobh, agus iad féin i n-ionannus aoise agus</span>
<lb n="401"/><span>éagcoisg.  Ní haithristear a n-imtheachta go rángadar</span>
<lb n="402"/><span>baile árdríogh Alban.  D'innis fear dá mhuinntir don</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="403"/><p><span>rígh an tromdháimh a bheith ar fhaithche an dúna, agus</span>
<lb n="404"/><span>d'innis dó gach riocht ina rabhadar.  Bhí an rí ag ól</span>
<lb n="405"/><span>chorma an tan sin.  D'éirigh an t-iomlán ina seasamh</span>
<lb n="406"/><span>i n-éinfheacht le deifir a bhfaicsiona: do theilgeadar</span>
<lb n="407"/><span>na cuirnn agus na copáin as a lámhaibh, ar fhaitcheas</span>
<lb n="408"/><span>nach bhfághdaois uain ar na doirsibh, go mbadh samhalta</span>
<lb n="409"/><span>le fear a bhfaicsiona go mbadh i dtigh teineadh do</span>
<lb n="410"/><span>bheidís, nó go mbadh ag tuitim ortha do bheidís col-</span>
<lb n="411"/><span>amhain agus uaithní na cathrach le méad a ndeifire</span>
<lb n="412"/><span>d'fhéachain na n-ollamhan.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>32. D'fhear an rí fáilte roimh Dhonnchadh go n-a</span>
<lb n="415"/><span>mhuinntir, agus níor labhair le Cearbhall acht rug leis</span>
<lb n="416"/><span>é ar bharr boise gur dheisigh ar a ionchaibh féin ina</span>
<lb n="417"/><span>shuidhe ríogh é, agus Fearbhlaidh agus Duibhghil ar gach taobh</span>
<lb n="418"/><span>de agus Donnchadh mór ar an ghualainn eile den rígh</span>
<lb n="419"/><span>agus na hollamhain ó sin amach ina n-ionadaibh ion-</span>
<lb n="420"/><span>chubhaidh.  Tréimhse agus tamall fada ar an órdughadh</span>
<lb n="421"/><span>sin dóibh, gur iarr an rí ar Chearbhall cruitearacht do</span>
<lb n="422"/><span>dhéanamh d'úrgháirdiughadh meanman agus aigeanta do chách.</span>
<lb n="423"/><span>Ghlac Cearbhall an chruit agus sheinn cuir agus puirt agus</span>
<lb n="424"/><span>adhmhainn mar atá goltraighe agus geanntraighe agus suan-</span>
<lb n="425"/><span>traighe, no go rabhadar na flatha agus na filí agus na</span>
<lb n="426"/><span>sluagha ina dtoirchim suain agus síor-chodlata acht</span>
<lb n="427"/><span>Cearbhall agus Fearbhlaidh amháin agus Duibhghil.  Do ghabhadar-</span>
<lb n="428"/><span>san ag éagcaoine a n-imshníomha le n-a chéile.  Do ghabh</span>
<lb n="429"/><span>Fearbhlaidh ag aithbhear agus ag iomaithbhear ar an gcinn-</span>
<lb n="430"/><span>eamhain agus ar uairibh a geineamhna agus a beirthe agus ar an</span>
<lb n="431"/><span>dtoice domhanda.  Do ghabh Cearbhall agá ceannsughadh</span>
<lb n="432"/><span>de bhriathraibh míne miochaire agus d'fhuighlibh ailgheana,</span>
<lb n="433"/><span>agus do ghabh Duibhghil mar an gcéadna.</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>33. Mar sin dóibh go meadhon lae ar n-a bháireach.</span>
<lb n="436"/><span>Mhúsgail an t-iomlán annsin agus ghabhadar ag ól</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="437"/><p><span>chorma go ceann seachtmhaine de ló is d'oidhche go</span>
<lb n="438"/><span>measgadh agus go muirn mhóir gan déarghadh leaptha gan</span>
<lb n="439"/><span>cheol gan oirfideadh acht ól chorma agus tomhailt bhídh.</span>
<lb n="440"/><span>Gabhadh dán Dhonnchadha mhóir ar an seachtmhadh lá agus</span>
<lb n="441"/><span>tugadh céad de gach crodh dhó agus céad uinghe airgid</span>
<lb n="442"/><span>agus earradh an ríogh féin agus cupa agus colg déad.</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>34. Do shír an rí cruitireacht ar Chearbhall.  Do ghabh</span>
<lb n="445"/><span>Cearbhall an chruit agus do sheinn an geanntraighe an gol-</span>
<lb n="446"/><span>traighe agus an suantraighe i gcruth agus go rabhadar go léir</span>
<lb n="447"/><span>ón tráth go chéile ina gcodladh acht Cearbhall agus Fear-</span>
<lb n="448"/><span>bhlaidh amháin.  Do mhúsgail an rí annsin agus d'iarr</span>
<lb n="449"/><span>fidhchilleacht ar Chearbhall.  D'imreadar araon nó go</span>
<lb n="450"/><span>rug Cearbhall seacht gcluiche ar an rígh gan aon chluiche</span>
<lb n="451"/><span>cliseadh air.  Do bhí cos Chearbhaill sínte tar an bhfidh-</span>
<lb n="452"/><span>chill anonn agus Fearbhlaidh ar ghualainn an ríogh agus do bhí</span>
<lb n="453"/><span>cos an ríogh sínte anonn don taobh eile don fhidhchill.</span>
<lb n="454"/><span>Do shaoil Cearbhall gurab í cos Fhearbhlaidhe do bhí ann</span>
<lb n="455"/><span>agus do ghabh ag inghreim ar chois an ríogh le n-a ingnibh i</span>
<lb n="456"/><span>riocht choise Fhearbhlaidhe.  Do líon an rí d'fheirg agus</span>
<lb n="457"/><span>d'uasnadh le tuisgint inntinne Chearbhaill i dtaobh na</span>
<lb n="458"/><span>hinghine, agus d'éirigh ón bhfidhchilleacht.  Do ghoir chuige</span>
<lb n="459"/><span>maithe a mhuinntire agus d'innis dóibh dála an ghiolla agus na</span>
<lb n="460"/><span>hinghine.  Comhairligheadh aca Donnchadh mór go n-a mhac</span>
<lb n="461"/><span>agus go n-a mhuinntir do mharbhadh.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>35. Do bhí fear gaoth glic de dhearbhráthair ag Donn-</span>
<lb n="464"/><span>chadh: macaomh Inse Cneamha a chomhainm.  D'fheiceadh</span>
<lb n="465"/><span>seisean gach dáil fholaigheach inchleithe do bhíodh idir na</span>
<lb n="466"/><span>daoinibh agus do chonnaic sé a bhráthair agus a mhac do</span>
<lb n="467"/><span>bheith san éigean sin agus do ghluais dá bhfortacht.  Ní</span>
<lb n="468"/><span>haithristear an fhad do bhí sé ar slighidh gur sroich sé</span>
<lb n="469"/><span>baile ríogh Alban, mar a raibh an rí go n-a mhuinntir i</span>
<lb n="470"/><span>gcomhairle.  Bheannaigh sé dhóibh.</span>
<lb n="471"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="472"/><p><span>"A rí, an rabhais ag imirt le Cearbhall? ar</span>
<lb n="473"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>"Do bhí," ar fear díobh-san.</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>"Mairg a bhí," ar an macaomh, "óir dob fhusa do</span>
<lb n="478"/><span>dhuine bheith i gcath nó i gcomhrac ná ag imirt leis:</span>
<lb n="479"/><span>mar níor imir sé riamh gan a bheith ag inghreim an té</span>
<lb n="480"/><span>ba neasa dhó d'altaibh agus d'ingnibh ordóg a chos.</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>36. Do ghluais an macaomh uatha ar rádh na mbriathar</span>
<lb n="483"/><span>sin.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>"A Dhia uile-chumhachtaigh," ar an rí, "is mór an</span>
<lb n="486"/><span>mheabhail dob fhóbair dúinn d'imirt as an óglach."</span></p>
<lb n="487"/>
<lb n="488"/><p><span>"Is fíor sin," ar a mhuinntir.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>37. D'imthigheadar annsin.  Sgaoileadh de na bráigh-</span>
<lb n="491"/><span>dibh, agus ceaduigheadh do Dhonnchadh agus dá mhuinntir</span>
<lb n="492"/><span>imtheacht, acht amháin do Chearbhall agus dá chuideachta.  Do</span>
<lb n="493"/><span>bhí Cearbhall bliadhain iomlán ina chomhnuidhe ar an</span>
<lb n="494"/><span>gcuairt sin.  An mhí dhéidhionach den bhliadhain do bhí</span>
<lb n="495"/><span>an gníomh foillsighthe ortha go nár fhéadadar a shéanadh.</span>
<lb n="496"/><span>Do gabhadh Cearbhall agus cuireadh i gcarcair uiriadhta é</span>
<lb n="497"/><span>agus do rinneadh comhairle fá n-a bhásughadh.  Ba thruagh</span>
<lb n="498"/><span>amh mar do bhí Fearbhlaidh dhe sin óir ní aithnigheadh neach</span>
<lb n="499"/><span>seachas a chéile, ní chluineadh, ní fheiceadh, ní chod-</span>
<lb n="500"/><span>luigheadh, ní chaitheadh sí tada, ní fhoilceadh ní fhoth-</span>
<lb n="501"/><span>ruigeadh sí.  Coicidhis ar mhí dhi isan daoirse sin gur</span>
<lb n="502"/><span>smuaintigh sí fá dheireadh cionnus do rachadh d'fhortacht</span>
<lb n="503"/><span>a céad-grádha agus a céad-ionmhuine agus a céad-togha</span>
<lb n="504"/><span>d'fhearaibh an domhain.</span></p>
<lb n="505"/>
<lb n="506"/><p><span>38. Chuaidh sí lá n-aon gus an bpríosún agus do ghuidh</span>
<lb n="507"/><span>sí an coimhéaduidhe um a leigean isteach.  D'éar agus</span>
<lb n="508"/><span>d'aithéar an coimhéaduidhe í.  Do thairg sí comhtha móra</span>
<lb n="509"/><span>óir agus airgid dó tar ceann a leigthe isteach.  D'aontuigh</span>
<lb n="510"/><span>sé fá dheoidh.  Chuaidh Fearbhlaidh isteach, do shuidh sí ar</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="511"/><p><span>dheis Chearbhaill agus tug póg dhó.  D'fhéach sí ar an</span>
<lb n="512"/><span>gcoimhéaduidhe:-</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>39. "Maith, a anam," ar sí, "téirigh uainn go doras</span>
<lb n="515"/><span>an phríosúin agus ná bí dár bhfaireadh an fheacht so,</span>
<lb n="516"/><span>mar níl conair ealóidh againn acht an t-aon doras sin</span>
<lb n="517"/><span>ar a bhfuilir féin."</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>40. Do chuaidh an dóirseoir uatha iarsin.  Chuir Fear-</span>
<lb n="520"/><span>bhlaidh a héadach dhi go tinneasnach agus chuir um Cearbhall</span>
<lb n="521"/><span>é agus do ghabh sí éadaigh Chearbhaill uimpi féin.</span>
<lb n="522"/><span>"Éirigh romhat," ar sise, "im' riocht-sa agus fág eadarm-</span>
<lb n="523"/><span>sa agus an rí cibé díol imreochas orm."</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>41. Do ghluais Cearbhall roimhe amach agus d'fhágaibh</span>
<lb n="526"/><span>slán agus beannacht ag an dóirseoir agus d'aithin go</span>
<lb n="527"/><span>dícheallach dhe maith an chimidh do dhéanamh .i. Cearbhall.</span>
<lb n="528"/><span>Gheall an dóirseoir go ndiongnadh.  D'imthigh roimhe</span>
<lb n="529"/><span>annsin go deifireach go hionad an iomlochtaigh idir</span>
<lb n="530"/><span>Éirinn agus Albain agus fuair a thógáil gan toirmeasg</span>
<lb n="531"/><span>go ráinic oirear Éireann.  Dar leat ba ríghe nó</span>
<lb n="532"/><span>flaitheamhnas fuair gach aon ar leith de shaorchlannaibh</span>
<lb n="533"/><span>Éireann le cloisteacht Chearbhaill do theacht.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>42. Iomthúsa an ríogh: do cinneadh aige Cearbhall</span>
<lb n="536"/><span>do chur chun báis ar na bháireach agus do chuir sé na</span>
<lb n="537"/><span>básairí ar a cheann.  Fosgluigheadh an príosún rompa,</span>
<lb n="538"/><span>rugadar ar an gcimidh agus thógbhadar leo é go dtí</span>
<lb n="539"/><span>an t-áirdrí.  D'fhéach an rí ar an gcimidh agus d'aithin nach</span>
<lb n="540"/><span>é Cearbhall do bhí ann.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>"Cé seo agaibh, a thruagha? ar sé.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>"Cearbhall," ar na básairí.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>"Aghaidh bhur n-uilc agus bhur n-urbhadha oraibh," ar an</span>
<lb n="547"/><span>rí, "Fearbhlaidh atá agaibh."</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>43. "Is fíor sin," ar na fir, agus a ngáire ag</span>
<lb n="550"/><span>briseadh amach ortha.  Do bhris a gháire amach ar an</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="551"/><p><span>rígh féin.  Sgaoileadh den inghin agus do mhaith an rí a</span>
<lb n="552"/><span>ndeárna sí dhi, agus ghabh a bhuidheachus léi an file</span>
<lb n="553"/><span>d'anacol, acht chuir teachta go hÉirinn agus thug a</span>
<lb n="554"/><span>mhóid dá dtadhalladh Cearbhall úir na hAlban tré bhioth</span>
<lb n="555"/><span>síor go dtiubhradh bás dó.  Chuir sé an dá fhear déag</span>
<lb n="556"/><span>dá mhuinntir 'na dhiaidh agus seoid agus maoine iomdha leo.</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>44. Iomthúsa na mban do bhí i bhfochair Fearbhlaidhe:</span>
<lb n="559"/><span>do bhí leanán dílis diongbhála le gach mnaoi dhíobh de</span>
<lb n="560"/><span>chuideachta Chearbhaill.  Is truagh amh mar do bhí ag an</span>
<lb n="561"/><span>dá fhuirinn sin: do rinneadar díomhaoin den uile ní</span>
<lb n="562"/><span>acht amháin de phearsannaibh a chéile.  Thuiteadar ar an</span>
<lb n="563"/><span>dá thaobh i seirg-ghalar agus i n-easláinte go rabhadar</span>
<lb n="564"/><span>trí bliadhna ar an mbuaidhreadh sin gan fear d'fheiceál</span>
<lb n="565"/><span>na mná ná an bhean d'fheiceál an fhir díobh acht teacht-</span>
<lb n="566"/><span>aireacht ghnáth eatortha maille le seodaibh agus litreachaibh</span>
<lb n="567"/><span>agus laoithibh.  Agus níor mhair díobh leith ar leith an treas</span>
<lb n="568"/><span>bhliadhain acht triúr de na mnáibh agus cúigear de na</span>
<lb n="569"/><span>fearaibh; agus ní hí bean an fhir do bhí beo do mhair</span>
<lb n="570"/><span>de na mnáibh ná fear na mná do bhí beo do mhair de</span>
<lb n="571"/><span>na fearaibh.  Cearbhall iomorro: ba measa dhó-san ná</span>
<lb n="572"/><span>do chách, mar do rinneadh aithid uathbhásach dhe go nach</span>
<lb n="573"/><span>n-aithnigheadh cara ná coigéile a chruth ná a dhealbh.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>45. Maidir le Donnchadh mór agus le fearaibh Chonnacht:</span>
<lb n="576"/><span>do chruinnigheadar i n-aon ionad d'fhéachain céard do</span>
<lb n="577"/><span>dhéandaois um dhála Chearbhaill.  Is é rud do chinneadar</span>
<lb n="578"/><span>a dhéanamh .i. lucht an-chumhachta agus aighmhillte do bhreith</span>
<lb n="579"/><span>dá ionnsuighe go ndáildís deocha díchuimhne dearmaid</span>
<lb n="580"/><span>dó.  Do rinneadh amhlaidh go nár ba chuimhin le Cearbhall</span>
<lb n="581"/><span>Fearbhlaidh d'fheiceál dá shúilibh riamh, go mbadh slán ón</span>
<lb n="582"/><span>uile easláinte é.</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>46. Chomhairligheadar Connachtaigh dhó bean do phósadh.</span>
<lb n="585"/><span>Bhí inghean áluinn ag rígh Ua Maine .i. Conchubhar mac</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="586"/><p><span>Ceallaigh mhic Fhiannachta, agus do sháruigh sí mná a</span>
<lb n="587"/><span>comhaimsire ar áille — Ailbhe a hainm.  Do sháith sí féin</span>
<lb n="588"/><span>agus Cearbhall rinn a rosga agus a radharc i ndealbhaibh a</span>
<lb n="589"/><span>chéile, gur snadhmadh le chéile iad.  Do rinneadar</span>
<lb n="590"/><span>bainis mhór do mhaithibh Chonnacht le caitheamh.</span></p>
<lb n="591"/>
<lb n="592"/><p><span>47. Foillsigheadh do Dhuibhghil an sgéal sin agus</span>
<lb n="593"/><span>d'innis sí dh'Fhearbhlaidh é.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>"Déanam dá bhféachain," ar an inghean.</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>"Déanam cheana," ar Duibhghil.</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>Ghluaiseadar rompa agus níor fhanadar den réim</span>
<lb n="600"/><span>sin go rabhadar ar an iomdha i gcodluigheadh Cearbhall.</span>
<lb n="601"/><span>Dob í sin aimsir a raibh gáir na bainse ar siubhal agus</span>
<lb n="602"/><span>dubhairt Fearbhlaidh na rainn-se:-</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>48. A Dhuibhghil, an gcluin tú an gháir</span>
<lb n="605"/><span>Sa tigh-se amuigh go mórdháil?</span>
<lb n="606"/><span>Ní binn lem' chluais mar do chluin</span>
<lb n="607"/><span>Gáir bhainse mhic uí Dhálaigh.</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>Olc fuair Cearbhall mo chara</span>
<lb n="610"/><span>An fhad do bhéinn-se i n-aontumha,</span>
<lb n="611"/><span>Gáir bhainse do bheith 'na bhrugh</span>
<lb n="612"/><span>Tar ceann inghine m'athar.</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>Mo mhallacht-sa is mallacht Dé,</span>
<lb n="615"/><span>Mallacht naomh an bheatha ché</span>
<lb n="616"/><span>Do mhnaoi chreidfeas do ghlór fir</span>
<lb n="617"/><span>Taréis Chearbhaill, a Dhuibhghil.  A Dhuibhghil.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>49. Sgríobh Fearbhlaidh na rainn sin ar chorr chruite</span>
<lb n="620"/><span>Chearbhaill dá cró féin le sgín bhig. Ar dtairsgin na</span>
<lb n="621"/><span>fleidhe chuaidh Cearbhall dá chodail-tigh, dhearc sé ar an</span>
<lb n="622"/><span>gcruit agus do chonnaic na rainn sgríobhtha innti. Léigh sé</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="623"/><p><span>na rainn agus chuimhnigh ar Fhearbhlaidh.  Tháinig airgheana</span>
<lb n="624"/><span>báis dó, gur saobhadh a chruth agus a chiall agus do rinne</span>
<lb n="625"/><span>an laoi:-</span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>50. Dearg anocht corr mo chruite</span>
<lb n="628"/><span>Ionmhuin fuil-se atá uirthi,</span>
<lb n="629"/><span>Ionmhuin lámh is ionmhuin fuil,</span>
<lb n="630"/><span>Sa grádh atá dom' thromghuin.</span></p>
<lb n="631"/>
<lb n="632"/><p><span>Ionmhuin lámh och! ionmhuin lámh</span>
<lb n="633"/><span>Do sgríobh an chrois úd san gclár;</span>
<lb n="634"/><span>Ionmhuin lámh do sgríobh an chrois</span>
<lb n="635"/><span>Go sgín mbig is go mbois mbáin.</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>Ionmhuin sgian go neimh ndéad,</span>
<lb n="638"/><span>Dár snaoidheadh dead don ór chéard;</span>
<lb n="639"/><span>Ionmhuin folt cruinn failgheach cas</span>
<lb n="640"/><span>Ionmhuin bos is béal dearg.  Dearg.</span></p>
<lb n="641"/>
<lb n="642"/><p><span>51. Do ghabh Cearbhall iar sin ag seinnm na cruite</span>
<lb n="643"/><span>go luthgháireach agus ag gabháil na rann léi gan stad</span>
<lb n="644"/><span>gan staonadh, agus inghean Uí Cheallaigh ina haonar</span>
<lb n="645"/><span>san iomdha go maidin ar n-a bháireach.</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>52. D'éirigh Ailbhe i mochdháil na maidne agus do</span>
<lb n="648"/><span>chasaoid Cearbhall le n-a cháirdibh.  Chuadar-san d'ag-</span>
<lb n="649"/><span>allamh Chearbhaill agus d'fhiarfuigheadar dhe cé an</span>
<lb n="650"/><span>siabhradh seachráin d'éirigh dhó.  Níor fhreagair iad acht</span>
<lb n="651"/><span>amhail nach gcluinfeadh ní dá ndubhairt siad, acht do</span>
<lb n="652"/><span>ghabh air ag seinnm na cruite agus ag cantain na</span>
<lb n="653"/><span>rann amhail do bhí roimhe sin, gur tharraingeadar an</span>
<lb n="654"/><span>t-aos cumhtha an chruit as a lámhaibh le foiréigin.  Níor</span>
<lb n="655"/><span>labhair seisean leo agus níor fhéach ar neach díobh.  Coicidhís</span>
<lb n="656"/><span>lán d'fhanadar na maithe sin uile ina ucht i ndóigh</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="657"/><p><span>chéille do theacht dó.  Ba díomhaoin dóibh-sean sin.  Ba</span>
<lb n="658"/><span>measa agus ba measa a chor gach lá gurbh éigin do</span>
<lb n="659"/><span>chách ceileabhradh dá chéile agus imtheacht dá dtighthibh</span>
<lb n="660"/><span>agus d'fhágadar eisean i nEachdhruim Ó Maine i n-éad-</span>
<lb n="661"/><span>troime céille, gan aithne gan agallamh.</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>53. Fearbhlaidh agus Duibhghil iomorro do bhídís d'oidhche</span>
<lb n="664"/><span>ina fhochair.  Do hairigheadh sin le cách agus cuireadh</span>
<lb n="665"/><span>coimhéad ortha i ndóigh go mbéarthaoi ortha.  Do foill-</span>
<lb n="666"/><span>sigheadh sin do na mnáibh agus thréigeadar an teach i</span>
<lb n="667"/><span>rabhadar.  Thigeadh seisean i gcoinne na mban ar bhrú</span>
<lb n="668"/><span>na Suca gach lá.  Thigdís na mná 'na dhá ngéis gléi-</span>
<lb n="669"/><span>geala dá ionnsuighe go dtí an sruth.  Lá dhóibh ann, ba</span>
<lb n="670"/><span>túisge airgheach Uí Cheallaigh ag an sruth ná Cearbhall.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>Chonnaic sé an dá ghéis ar an tráigh.  Rug sé ar</span>
<lb n="673"/><span>chloich ina láimh.  Chuaidh sé go ciumhais na coradh i ngan</span>
<lb n="674"/><span>fhios dóibh-sean agus do dhiubhraic iad gur amuis sé an</span>
<lb n="675"/><span>eala thanuiste gur bhris a leath-sgiathán gur thuit sí</span>
<lb n="676"/><span>ar an tráigh.  Ba hí sin uair agus aimsir ar shroich Cear-</span>
<lb n="677"/><span>bhall iad.  Do thóg sé an ghéis, do ghuil go hárd agus</span>
<lb n="678"/><span>go cumhach os a cionn agus adubhairt na rainn-se:-</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>54. A bhuachaill bó Eachdhroma,</span>
<lb n="681"/><span>Cé an ní thárla ar th'aire</span>
<lb n="682"/><span>As ar mharbh tú mh'eala-sa</span>
<lb n="683"/><span>Imeasg ealadh an bhaile?</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>Ní raibh agam d'innilibh</span>
<lb n="686"/><span>Acht dhá ghéis óga áille;</span>
<lb n="687"/><span>Cér bh'éadtrom a n-imirghe,</span>
<lb n="688"/><span>Dob fhearr iad ná céad áirghe.</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>Thugais urchar éagcosmhail</span>
<lb n="691"/><span>Don dara géis fhinn uasail.</span>
<lb n="692"/><span>Tháinig lem' chúig céadfadhaibh.</span>
<lb n="693"/><span>Mo mhallacht ort, a bhuachaill.  A bhuachaill.</span>
<lb n="694"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="695"/><p><span>55. Do sháith sé a chlaidheamh thríd an mbuachaill iar</span>
<lb n="696"/><span>sin gur sgoilt a chroidhe ar dhó ina chliabh go mba</span>
<lb n="697"/><span>marbh gan anam é.  Tháinig an dara heala i dtír iar</span>
<lb n="698"/><span>sin agus chuadar araon na gcrothaibh féin.  Do bhí an</span>
<lb n="699"/><span>lámh chlé brisde ag Duibhghil.</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>Do éagcaoin Cearbhall go mór an nídh sin agus do</span>
<lb n="702"/><span>ghabh doghra an-mhór é, agus do rinne na rainn-se</span>
<lb n="703"/><span>síos:-</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>56. Uchán! do lámh, a Dhuibhghil,</span>
<lb n="706"/><span>Díothchur sláinte sódh aignidh,</span>
<lb n="707"/><span>Claochlódh do chrotha ba chean,</span>
<lb n="708"/><span>Maothlamh ba tocha ad' thimcheall.</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>Uch! do leonadh ciodh díoghbhuidh</span>
<lb n="711"/><span>Lámh dob adhairt d'áirdríoghaibh;</span>
<lb n="712"/><span>Níor bhain bíodhgadh roimhe linn</span>
<lb n="713"/><span>Treaghdadh mo chroidhe ó'n chreidhm.</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>Fán mbois sin do bheith mar tá</span>
<lb n="716"/><span>Do chách ní hiongnadh iarghná.</span>
<lb n="717"/><span>Ba sgéal coigiolta ar bhrón mban,</span>
<lb n="718"/><span>Ba sódh aigeanta annradh.</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Dá gcluintí uaim-se, a Dhuibhghil,</span>
<lb n="721"/><span>Do lámh mar tá 'na taisibh,</span>
<lb n="722"/><span>Ba mhór nhfabhra fighte bhfliuch</span>
<lb n="723"/><span>Fán mBanba thríthe tuirseach.</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>Mór mac ríogh de ríoghaibh Fáil,</span>
<lb n="726"/><span>Iomdha míleadh mór macáimh,</span>
<lb n="727"/><span>Len' torchradh do lámh do lot,</span>
<lb n="728"/><span>Is ar luigh d'uchlán orat.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>Mór n-éigeas n-aignidh sgagtha,</span>
<lb n="731"/><span>Mór n-inghean mín macdhachta,</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="732"/><p><span>Len' doiligh ar himreadh ort,</span>
<lb n="733"/><span>A ríoghan fhinn-gheal éadrocht.</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>Diombádh liom ar do los féin,</span>
<lb n="736"/><span>Saoth liom ar Fhearbhlaidh eiséin,</span>
<lb n="737"/><span>Do lámh neamh-bhríoghmhar indiu,</span>
<lb n="738"/><span>A ghrádh gheal-ríoghradh Gaedheal.</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>Lem' chuimhne ní cuimhin linn</span>
<lb n="741"/><span>Go raibh ar aon-mhnaoi d'Éirinn</span>
<lb n="742"/><span>Glac ba síodamhla ná soin,</span>
<lb n="743"/><span>A shlat fhíor-abhla a hAlbain.</span></p>
<lb n="744"/>
<lb n="745"/><p><span>An bhog-lámh le mbronntaoi seoid,</span>
<lb n="746"/><span>Ba mhinic í os fuinneóig</span>
<lb n="747"/><span>Ag líonadh sróill bhláith-shing bhuig</span>
<lb n="748"/><span>D'fháithim óir agus airgid.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>Ód' chonnac cruth na láimhe</span>
<lb n="751"/><span>Atá ar meanma marbhánda;</span>
<lb n="752"/><span>Mo ghol-gháire ní guth linn,</span>
<lb n="753"/><span>Uch! ní horláimhe ár n-inntinn.</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>Ní sámh liom lór do dhoghra,</span>
<lb n="756"/><span>Faoidhe crot cloisdeacht ealadhna</span>
<lb n="757"/><span>Gáir orgán ná fuighle ban</span>
<lb n="758"/><span>Ná comhrádh daoine ar domhan.</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>Do saobhadh riim mo radhairc,</span>
<lb n="761"/><span>Ní fheicim an fhirmamaint;</span>
<lb n="762"/><span>Fiú an sgéal mo chur as mo chruth</span>
<lb n="763"/><span>Romghuin ní mhéar amárach.  Uch.</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>57. Comhairligheadh aca long dhraoidheachta do dhéanamh</span>
<lb n="766"/><span>do láthair agus chuadar araon innti .i. Fearbhlaidh agus</span>
<lb n="767"/><span>Duibhghil agus chuadar rompa go rabhadar ina ngrianán</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="768"/><p><span>féin i nAlbain.  Cloiseadh an sgéal sin i mbaile</span>
<lb n="769"/><span>ríogh Alban .i. Duibhghil do bheith i n-otharluighe láimhe.</span>
<lb n="770"/><span>Bliadhain iomlán do bhí sí dá leigheas.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>58. Aimsir áirithe 'na dhiaidh sin do chuala an rí go</span>
<lb n="773"/><span>mbíodh Fearbhlaidh ag teacht go Cearbhall go minic i</span>
<lb n="774"/><span>reachtaibh sidhe.  Do thionnsgain an rí cealg mhillte</span>
<lb n="775"/><span>mhallachtach do dhéanamh do mhilleadh Chearbhaill agus</span>
<lb n="776"/><span>Fhearbhlaidhe.  Lá dá raibh sé amuigh ar mhúr na cathrach</span>
<lb n="777"/><span>ina shuidhe do chonnaic sé an dias Éireannach chuige.</span>
<lb n="778"/><span>Chuadar ina dháil.  D'fhiarfuigh an rí sgéala dhíobh: cé</span>
<lb n="779"/><span>hiad nó cé an tír i rabhadar.</span></p>
<lb n="780"/>
<lb n="781"/><p><span>"I nÉirinn," ar siad.</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>"Ba mhaith é bhur luach saothair uaim-se," ar sé, "dá</span>
<lb n="784"/><span>ndéanadh sibh ní orm-sa."</span></p>
<lb n="785"/>
<lb n="786"/><p><span>"Cé an ní é sin? ar siad.</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>"A innsin dom inghin-se go bhfuair Cearbhall Ó Dálaigh</span>
<lb n="789"/><span>bás," ar an rí.</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>"Déanfamuid sin," ar siad-san.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>59. Chuadar isan dún isteach.  D'innsigheadar a</span>
<lb n="794"/><span>sgéala agus uighe gach lae diaidh i ndiaidh ó do fhágadar</span>
<lb n="795"/><span>Cruacha Chonnacht.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>"Sgéala libh a hÉirinn? ar cách.</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>"Sgéala móra olca annsúd," ar siad, ".i. Cear-</span>
<lb n="800"/><span>bhall Ó Dálaigh do theastáil de sheirg shiabhar-ghalair agus</span>
<lb n="801"/><span>fir Chonnacht uile ar buaidhreadh dá chumhaidh."</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>60. Chomh luath agus do chuala Fearbhlaidh sin do léim a</span>
<lb n="804"/><span>hanam tar a béal agus thuit sí faon ar an bhfidhchill</span>
<lb n="805"/><span>a bhí ina fiadhnuise.  Do léimeadar cách ina timcheall</span>
<lb n="806"/><span>da teasargain go bhfuair siad gan anam í.  Tháinig an</span>
<lb n="807"/><span>rí féin chuici agus do ghabh dá hagallamh de bhriathraibh</span>
<lb n="808"/><span>buidhe bith-mhilse agus dá tógáil ina suidhe agus ag</span>
<lb n="809"/><span>féachain a ball agus agá pógadh, agus tuilleadh dhíobh agá</span>
<lb n="810"/><span>hiomcháineadh agus ag bagairt uirthi gacha le feacht.</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="811"/><p><span>Acht níor bhfearrde dhó.  Dob éigin an inghean</span>
<lb n="812"/><span>d'adhnacal agus do fearadh a cluiche caointe agus do</span>
<lb n="813"/><span>tógadh a lia os a leacht agus do sgríobhadh a hainm</span>
<lb n="814"/><span>oghuim amhail ba ghnáth san aimsir sin.</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>61. Is truagh iomorro mar do bhí an rí an tan sin.</span>
<lb n="817"/><span>D'fhuagair sé an dias úd do mharbhadh tré éag na</span>
<lb n="818"/><span>hinghine.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>"Ná déantar," ar na fir: "ní fíor flatha an ní</span>
<lb n="821"/><span>adeire, mar ní raibh againne acht an ní a d'iarrais</span>
<lb n="822"/><span>orainn do dhéanamh agus ar an adhbhar sin do bhreith</span>
<lb n="823"/><span>féin duit uainne air a áirdrí gan sinne do mharbhadh,"</span>
<lb n="824"/><span>ar siad.</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>"Bhur mbriathar leis sin do choimhlíonadh," ar an rí.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>"Béidh sin agat go neamh-fhallsa," ar siad.</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>62. "Éirghidh go hÉirinn," ar sé, "agus innsighidh</span>
<lb n="831"/><span>do Chearbhall Ó Dálaigh éag Fhearbhlaidhe go bhfagha sé</span>
<lb n="832"/><span>bás dá cumhaidh.  Agus do bheirim-se fám' bhriathar</span>
<lb n="833"/><span>ríogh," ar sé, "mara ndéana sibh-se sin ní bhéara mise</span>
<lb n="834"/><span>ar Éireannach tré bhith síor nach gcuirfead chum báis."</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>63. Do rinne na hóig amhail adubhairt an rí leo.</span>
<lb n="837"/><span>Lá dá raibh Cearbhall i dtigh a athar do chonnaic sé</span>
<lb n="838"/><span>chuige an dias anaithnidh.  D'fhiarfuigh sé sgéala dhíobh.</span>
<lb n="839"/><span>D'innsigheadar dó, amhail do naisgeadh ortha .i. éag</span>
<lb n="840"/><span>Fhearbhlaidhe inghine ríogh Alban agus amhail do fuair é.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>64. Do leig Cearbhall a cheann ar chorr na cruite</span>
<lb n="843"/><span>go bhfuair bás de bhíodhg.  Cloiseadh sin fá cheithre</span>
<lb n="844"/><span>háirdibh Éireann go nár chaith duine i gConnachtaibh</span>
<lb n="845"/><span>biadh ná deoch ar feadh thrí lá agus thrí n-oidhche dá</span>
<lb n="846"/><span>chumhaidh.</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>Gurab í sin imtheacht agus bás Chearbhaill Uí Dhálaigh</span>
<lb n="849"/><span>agus Fhearbhlaidhe inghine ríogh Alban go nuige sin.</span></p>
<lb n="850"/>
<lb n="851"/><p><span>CRÍOCH.</span>
<lb n="852"/>
<pb n="25"/></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>Tré bhioth síor = go bráth.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>Dár snaoidheadhdéad = dárshnaoidh an t-ór-cheárd déad =</span>
<lb n="857"/><span>ar ar chuir an t-ór-cheárd faobhar,</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>52. d'éirigh dhó = do thárla dhó.</span></p>
<lb n="860"/>
<lb n="861"/><p><span>ina ucht = inafhochair = ina chuideachta = i n-éinfheacht leis.</span>
<lb n="862"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="863"/><p><span>Lá dhóibh ann = lá dá rabhadar ann = bhíodar ann lá.</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>Fan mbois sin- = Ní hiongnadh iarghnó do bheith ar chách</span>
<lb n="866"/><span>fán mbois sin do bheith mar atá sí.</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>Ba mhór nfhabhra- = is iomdha fabhra fighte fliuch a bheadh</span>
<lb n="869"/><span>tuirseach ar fud na Banban thríthe .i. is iomdha duine</span>
<lb n="870"/><span>ar fud na hÉireann a chaoinfeadh mar gheall uirthi.</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>Ní raibh againne = Ní raibh againne dhá dhéanamh = n</span>
<lb n="873"/><span>dhéarnamar-ne.  Do bhreith féin duit uainne air.  </span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>Baillghile, inghean Mhogha lámha,</span>
<lb n="876"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="877"/><p><span>Corcumruadh Corcamroe.</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p>
<lb n="880"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Tochmarc Fhearbhlaidhe

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Tochmarc Fhearbhlaidhe

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
