Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Féile na nÓglach</title><author><name type="main">Liam P. Ó Riain</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">NL360</note>
                         <note type="L">5</note>
                         <note type="B">1921</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>NL360</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Féile na nÓglach</title><author>Liam P. Ó Riain</author><imprint><publisher>Gaedheal-Comhlucht Taighde um Clódóireacht, Foillseoireacht agus Tráchtáil, Teo</publisher><date>1921</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>FÉILE NA nÓGLACH</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Breitheamhnas Danann.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Do réir a láin, idir dáimh a's daoine,</span>
<lb n="6"/><span>Untas na hEireann b'ea Aodh Mac Aoibhe.</span>
<lb n="7"/><span>Ba bhárd, ba shaoi, ba dhraoi, do b'fháidh é,</span>
<lb n="8"/><span>Ba chara na sídhe, d'fhair críocha Fáil é.</span>
<lb n="9"/><span>Ach cois Life sa ló, 'na threoruí pháipéir,</span>
<lb n="10"/><span>Ba gheal léis sgrí' ar ím a's phrátaí.</span>
<lb n="11"/><span>Do thugadh sé cómhairle de dheoin d'fheilmeoirí</span>
<lb n="12"/><span>Ar dheise bagúin agus chúram eornan.</span>
<lb n="13"/><span>Um uibheacha 's cearca ba bheacht a chuid eoluis,</span>
<lb n="14"/><span>A's bfearr leis géana na géise gleoite.</span>
<lb n="15"/><span>'Na pháipéar bhríomhar ní sgríobhadh sé aon-rud</span>
<lb n="16"/><span>Fá dhraoíocht na gCeilteach ná Helicón Gaelach;</span>
<lb n="17"/><span>Ach ba mhinic do thrácht ar fhás cabáisde,</span>
<lb n="18"/><span>Ar stáid na bportach, ar dhonas an sglábhuí.</span>
<lb n="19"/><span>A's do castaoi air, tráth, fá sráid ghalánta,</span>
<lb n="20"/><span>'Ga chaitheamh tobac mar spailpín fánach,</span>
<lb n="21"/><span>E cosúil le gruagach suairc, ró-aerach,</span>
<lb n="22"/><span>Bhí go soribh 's go glinn ó linn na Féinne.</span>
<lb n="23"/><span>'Seá: de ghnó an lae leanadh Aodh go gníomhnach,</span>
<lb n="24"/><span>A's i n-am 's i dtráth bhíodh gáirdeach gliadrach.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Do-chíodh togha carad a mhalairt de chaoi air;</span>
<lb n="27"/><span>Do b' uasal a theagasg ar bheathaí 's ar fhíreacht;</span>
<lb n="28"/><span>Ba dhoimhin rúindiamhrach draoitheach a bhrí-se,</span>
<lb n="29"/><span>Mar bheadh úr-bhlath ar spriodáltacht na n-aoiseann.</span>
<lb n="30"/><span>Do bhíodh an lucht éiste go séanmhar ríméadach,</span>
<lb n="31"/><span>Gach meon agus spiorad ag seinm ar il-téada.</span>
<lb n="32"/><span>Ba ghluar dóibh glóir thar meodhan sa gcruinne,</span>
<lb n="33"/><span>A's cosúileacht Dé soiléir sa duine.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Ach daoine do bhí, a's b' iad ba chlamhsánach</span>
<lb n="36"/><span>Faoi nach mbíodh sé do shíor 'na shaoi 's 'na fháidh dhóibh.</span>
<lb n="37"/><span>"Ní raibh eagnach riamh i dtír fá'n ghréin ghlé,</span>
<lb n="38"/><span>San oirthear, san iarthar, i gcríocha na Gréige,</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="39"/><p><span>A mhol cabáisde, a thrácht thar ghéana</span>
<lb n="40"/><span>I n-ionad bheith ag míniú brí' daoine 's déithe."</span>
<lb n="41"/><span>Sin mar labhair a liacht i nAth Cliath an díomais,</span>
<lb n="42"/><span>Ach go haerach saothrach lean Aodh Mac Aoibhe.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Oíche ghealaí amháin déis áirneán 'na thigh-se</span>
<lb n="45"/><span>(Ba ghnáthach gach Domhnach feallsamhnaí thriall ann).</span>
<lb n="46"/><span>Bhí seisean ag smuaine go ciúin cois teine</span>
<lb n="47"/><span>Nuair d' eirigh ceol draoíaochta thiar thar an bhfuinneoig.</span>
<lb n="48"/><span>"Dar Aonghus," ar Aodh, "is nea-shaolta mar shéis í";</span>
<lb n="49"/><span>A's d' eirigh go prab, a's amach leis fá'n ré ghlé.</span>
<lb n="50"/><span>Os a chómhair bhí Oisín a's oireacht dá cháirde:</span>
<lb n="51"/><span>Sáir-spridí iad uile, déis fillte ar Chlár Luirc.</span>
<lb n="52"/><span>Níor bheannuigh siad d' Aodh ach d'fhéach go duairc air,</span>
<lb n="53"/><span>Do rug air go tapaí 's amach f'an dtuaith leo.</span>
<lb n="54"/><span>Níor bhfeasach Aodh cár ba raon ná treo dhóibh</span>
<lb n="55"/><span>Go dtáinig an slua go Brugh na Bóinne.</span>
<lb n="56"/><span>Do-chuadar síos go sídh-uaimh áluinn,</span>
<lb n="57"/><span>San Halla Diamhartha bhíodar láithreach.</span>
<lb n="58"/><span>'Na suidhe ann rómpa, go mórdha réaltach,</span>
<lb n="59"/><span>Bhí Dana an áigh, síor-mháthair na ndéithe.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>"A shoillse na ndámh a mháthair na ndéithe,"</span>
<lb n="62"/><span>Ar Oisín go húmhal, "tá cúis le pléi 'gainn.</span>
<lb n="63"/><span>Bíonn feall dá dhéanamh i nEirinn na saoithe</span>
<lb n="64"/><span>Ag an bhfile ró-aerach so, Aodh Mac Aoibhe.</span>
<lb n="65"/><span>Bhí sinne go ciúin 'nár suan san iarthar,</span>
<lb n="66"/><span>Gan mothú, gan suim i n-imeacht na n-aoiseann:</span>
<lb n="67"/><span>Ach, anois 'nar ndúiseacht, ag tnúth tá mo bhuidhean</span>
<lb n="68"/><span>Le hioncholnú 's rí-obair ó Ulaidh go Laoi-chrích.</span>
<lb n="69"/><span>Ach do-chímid, fairíor, fud na tíre créatúirí</span>
<lb n="70"/><span>Gan fuinneamh, gan fóghluim, gan crógacht, gan suairceas</span>
<lb n="71"/><span>An Ghaedheal-scoth féin, a's a héigse, nach tláth iad,</span>
<lb n="72"/><span>Gan focal 'na mbéal ach leamh-sgéal a's sean-ráite!</span>
<lb n="73"/><span>Tá'n intinn 's an talamh 'na mbranar i bhFódhla,</span>
<lb n="74"/><span>Níl gníomhacht le fáil ach plámas gan teorainn.</span>
<lb n="75"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="76"/><p><span>Dá bhrí sin, a mháthair, bu chás dúinn tigheacht</span>
<lb n="77"/><span>Sa gcolainn arís, 'measg a liacht lag-dhaoine!</span>
<lb n="78"/><span>Agus féach! an bárd-laoch so, Aodh Mac Aoibhe,</span>
<lb n="79"/><span>Ag milleadh méinn-chóachta do ló a's d'oíche!</span>
<lb n="80"/><span>Do b'fhuras dó Eire do dhéanamh árd-smaointeach,</span>
<lb n="81"/><span>Ard-shaoileach, rí-shaothrach, il-éachtach, croí-shiansach,</span>
<lb n="82"/><span>Oir is caraid an Dághdha, is fáidh, is fíor-dhraoi é,</span>
<lb n="83"/><span>A's aige rún-fhios ar an gcruinne rúindiamhraí.</span>
<lb n="84"/><span>Ach caitheann sé laethe gan éifeacht, gan áille,</span>
<lb n="85"/><span>Ag túirt do sgológa fuar-chómhairle fa phrátaí,</span>
<lb n="86"/><span>'S ag cómhrá fá ghéana, fá chré, fá fhiaghaile,</span>
<lb n="87"/><span>Ag múnadh na mbodach ar fud na tíre.</span>
<lb n="88"/><span>A's, mar bhárr ar an donas, tugann an tréigtheoir</span>
<lb n="89"/><span>Aire do chearca thar searc agus béithe!"</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>"A shoillse na ndámh, a mháthair na ndéithe,</span>
<lb n="92"/><span>Is brón liom," ar Aodh, "an sgéal so gan léargus</span>
<lb n="93"/><span>O spiorad mar Oisín tar eis a mhór-thriallta</span>
<lb n="94"/><span>Trí fhearannaibh Fáil a's oileáinibh an iarthair.</span>
<lb n="95"/><span>Um mo shaol coitiannta nach dian a fheargacht,</span>
<lb n="96"/><span>Ar mo bheathaí rúindiamhraí níonn sé dearmad.</span>
<lb n="97"/><span>Ach dála mo ghná-ré, a's tracht le sgológa</span>
<lb n="98"/><span>Fá phrátaí, fá chearca, fá bheaca, fá eorna,</span>
<lb n="99"/><span>A mháthair na ndéithe, nach naofa gach aon-nídh</span>
<lb n="100"/><span>Ar bhile na beathadh ar feadh na n-ioltsacl ann?</span>
<lb n="101"/><span>Nach culaidh um úntaí, nach clúdach na glóire</span>
<lb n="102"/><span>An chruinne go léir, ó réalta go fódán?</span>
<lb n="103"/><span>I bhfoircheann na hoibre, i ndeire na dála,</span>
<lb n="104"/><span>Nach bhuil an bhrí chéadna i bplainéada 's i bprátaí?</span>
<lb n="105"/><span>A's dá mbéadh na sgológa fír-eolach fá'n tlacht so</span>
<lb n="106"/><span>Nach mbeidís 'na dtréine mar dhéithe na talmhan?"</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>D'eirigh Dana 's aduairt: "A shluaigh na sean-Fhéinne,</span>
<lb n="109"/><span>Is leamh liom bhúr mbuairt 's an chúis seo dá pléi 'gaibh.</span>
<lb n="110"/><span>Do-níthí léir-dearmad, is dearbh, ar a lán</span>
<lb n="111"/><span>Um dhúchas bhúr sinnsear a's imeachta Fáil.</span>
<lb n="112"/><span>Nuair tháinig na Gaedhil d'en chéad uair go Fódhla</span>
<lb n="113"/><span>Do sgrios siad an tír a's na daoine bhí rómpa.</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="114"/><p><span>A's i n-aoisibh 'na dhéi sin nuair mhéaduigh a gcóacht</span>
<lb n="115"/><span>Ba mhillteach an dream iad ó Bhreatain go móir-thír,</span>
<lb n="116"/><span>Do bhriseadar rialacha 's dlíthe na cruinne,</span>
<lb n="117"/><span>A's mar gheall ar an ár 's an tíránacht, dá gcine</span>
<lb n="118"/><span>Bhí pianta, bhí sglábhacht, i ndán, óir ní féidir</span>
<lb n="119"/><span>Gan íocas do dhéanamh go géar fá éigceart.</span>
<lb n="120"/><span>Déis teacht dóibh fá smachtú na Sasana cruaidhe</span>
<lb n="121"/><span>Rinne Gaedhil dian-íoc, ach a ndílseacht i bhfuaire</span>
<lb n="122"/><span>Do-chuaidh fá dheoidh, a's Seoda na tíre</span>
<lb n="123"/><span>Ba bheag nach ar ceal iad roimh ceartú an íoca.</span>
<lb n="124"/><span>Sean-reachta na talmhan caillte glan iad le haoisibh,</span>
<lb n="125"/><span>A's go dtí 'n lá indé bhí an G[h]aedhilg fá dhímheas.</span>
<lb n="126"/><span>Indiu leis an dúchas is suarach a gclaoidheann</span>
<lb n="127"/><span>Seachas dream na có-oibre 'gus oireacht an Chraoibhín.</span>
<lb n="128"/><span>Ach ní bhfaghthar sa dtír 'measg na dtaoiseach is díochra</span>
<lb n="129"/><span>Eigeas is éachtaí 'ná Aodh Mac Aoibhe.</span>
<lb n="130"/><span>Cois Life do ghná dhó, go lághach, go saothrach,</span>
<lb n="131"/><span>A rún-tsaol do shíor mar a mbíonn mo laochra.</span>
<lb n="132"/><span>Maidir libh-se, 'lucht Oisín má's spiorada féin sibh</span>
<lb n="133"/><span>Ní fuláir dom a rá gur náir daoibh bhúr sgéal-ne.</span>
<lb n="134"/><span>I n-Eirinn i gcéin, gí gur laochta do-bhíthí,</span>
<lb n="135"/><span>Ba shaolta fuil-chionntach go minic bhúr mbuidhne.</span>
<lb n="136"/><span>A's anois, in bhúr ndúiseacht, déis suain na n-aoiseann</span>
<lb n="137"/><span>Is suarach bhúr léargus, bhúr bhfaobhar chun gníomha.</span>
<lb n="138"/><span>Gídheadh, spiorada 's fir is mithid dóibh eirghe</span>
<lb n="139"/><span>A's an dúchas do dhéanamh groí Gaelach soillseach.</span>
<lb n="140"/><span>Ar an ruagadh 's an réabadh rinn Gaedhil i n-iltíortha</span>
<lb n="141"/><span>Tá 'n t-íocas lán-déanta ag Eirinn le cianta.</span>
<lb n="142"/><span>Do shíor tá i ndán dí rí-fhás, oll-tsaoirse</span>
<lb n="143"/><span>Ach intinn a sluaite bheith smuainteach gníomhach:</span>
<lb n="144"/><span>Dea-shaothrú cré, rún-mhéinne, 'gus chroí istigh</span>
<lb n="145"/><span>Fá n-a gcúram i dtólaimh, ar nós Mhic Aoibhe."</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>Phreab Oisín 's a bhuidhean go díreach chun bóthair,</span>
<lb n="148"/><span>A's d'imigh go húmhal ó Bhrugh na Bóinne;</span>
<lb n="149"/><span>Ach go banú an lae d'fhan Aodh ag dian-chómhrá</span>
<lb n="150"/><span>Le máthair na ndéithe fá chré 's cuireadóracht.</span>
<lb n="151"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="152"/><p><span>Síol Chur</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>Le hAonghus Óg aréir le hais na Bóinne</span>
<lb n="155"/><span>Do labhras seal, ach fágadh mé faoi úna:</span>
<lb n="156"/><span>Ar mhéinn a's ghníomh na sean, ar shaol glanrúnda</span>
<lb n="157"/><span>Ar dhraoíocht do bhí sul tháinig daor-bhroid Fódhla,</span>
<lb n="158"/><span>Bu gheal liom trácht leis faoi na réalta móra.</span>
<lb n="159"/><span>Ach suim níor chuir sé féin san tsean-réim ghluardha,</span>
<lb n="160"/><span>Ba bheag leis Fhionn, Cúchulainn, Méabh, 's a gcúrsaí,</span>
<lb n="161"/><span>'S an Teamhair féin níor fhág a leagadh brón air.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>Ar saol, ár saothar féin, is iad ba ghnaoi leis;</span>
<lb n="164"/><span>Sár-mholadh thug sé d'oide, sgéaluí, sglábhuí:</span>
<lb n="165"/><span>"Atáid a spiorada súd ar raon na saoirse,</span>
<lb n="166"/><span>Thar meodhan go fóill a bhéas a mbrí 's a mbláthacht,</span>
<lb n="167"/><span>Sgaipeann siad síol nach eol dóibh féin a dhraoíocht,</span>
<lb n="168"/><span>As ucht an Bháirr beidh déithe féin faoi áthas."</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Filleadh na nDámh</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>[Oíche ghealaí. Cill Inghean Léinín. An t-ógbhárd,</span>
<lb n="173"/><span>Cormac Mac Giolla Gréine, 'na sheasamh ar bhárr an chnuic,</span>
<lb n="174"/><span>é ag dearcadh ar an bhfairrge, agus é gruamdha.]</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>CORMAC.</span>
<lb n="177"/><span>Istigh 's amuigh is geall le fásach Fódhla,</span>
<lb n="178"/><span>Támh-chodhla meoin i ndán do shíor do Ghaedheala.</span>
<lb n="179"/><span>A's táim mar bhárd ar fán i riasc gan teorainn,</span>
<lb n="180"/><span>Mo laoithe caillte, m'anam 'na chaogaí aonair.</span>
<lb n="181"/><span>Ach airighim in mo thímpal Tír na Glóire,</span>
<lb n="182"/><span>A's ionam rúin thar ríomh le cur i gcéill dí!</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>[Siúlann sé anonn 's anall ar fea tamaillín. Stadann sé</span>
<lb n="185"/><span>arís].</span>
<lb n="186"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="187"/><p><span>Is trua már mhair mé thoir in Hellas áluinn,</span>
<lb n="188"/><span>Nuair chan Homéros sgéal na Traoi le díoghrais-</span>
<lb n="189"/><span>Mo bhrón go bráth nach rabhas ar a cháirde</span>
<lb n="190"/><span>Nuair mhol Vergilius saothar 's tuaith an aoibhnis-</span>
<lb n="191"/><span>Mo chaoi nach raibh réim intinneach i ndán dom</span>
<lb n="192"/><span>I gcéin le Dante dian, árd-apstal físe.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>[Stadann sé go tobann. Buaileann sean-fhear aerach 'na</span>
<lb n="195"/><span>threo].</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>AN SEAN-FHEAR.</span>
<lb n="198"/><span>Nach aoibhinn duit anocht ar Ard na hEigse!</span>
<lb n="199"/><span>Nach glórmhar Cill Inghean Léinín, geal le saoithe!</span>
<lb n="200"/><span>Is é an ball is breaghtha leis na Béithe </span>
<lb n="201"/><span>A lasann meon na mbárd ar fea na n-aoiseann.</span>
<lb n="202"/><span>Nuair bhínn ag cumadh dáin na Traoi 's a laochra</span>
<lb n="203"/><span>Ba mhinic thiginn chun a bháirr ist-oíche-</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>CORMAC.</span>
<lb n="206"/><span>Dán Traoi 's a laochra! Grinn atáir ag déanamh.</span>
<lb n="207"/><span>Is eol do'n domhan go léir gurbh e Homéros-</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>AN SEAN-FHEAR</span>
<lb n="210"/><span>Is mé Homeros. Fillim ar chnoc an aoibhnis</span>
<lb n="211"/><span>Os cionn na fairrge ba ghnaoi lem' mheanmain.</span>
<lb n="212"/><span>Do b' áil liom teacht annso fá chiúineas oíche</span>
<lb n="213"/><span>'S de sgéal Chúchulainn a's a charad leanúin-</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>CORMAC.</span>
<lb n="216"/><span>A shean-fhir ghroí, ba bheag an tsúil ag Fódhla</span>
<lb n="217"/><span>Le Craoibh Rua chalma fad do mhair Homéros;</span>
<lb n="218"/><span>'S bhí aige-san i gcéin rí-stair a dhóthain:</span>
<lb n="219"/><span>Achilleus, Hektór, Aias, rogha na dtréan-fhear-</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>AN SEAN-FHEAR.</span>
<lb n="222"/><span>A mbíonn leas-ainmne mar iad indiú ann?</span>
<lb n="223"/><span>Nuair ríomhas é fad ó fá Chill Inghean Léinín</span>
<lb n="224"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="225"/><p><span>Cúchulainn 's Craobh Rua, i n-aimsir bhuadha 's bhuartha,</span>
<lb n="226"/><span>Ba mhó do spreag mo mheanma chun séise.</span>
<lb n="227"/><span>'S go minic ó shoin a's mé ar stáid an úntais</span>
<lb n="228"/><span>Is orm bhí athlán bróid i dtaoibh a laoichais-</span>
<lb n="229"/><span>Mar sin spreag cré na hEireann 's aoibhneas tuaithe</span>
<lb n="230"/><span>Mo chara Vergilius chun a laoithe maordha-</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>[Buaileann fear groí isteach.]</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>CORMAC [leis an gcéad fhear].</span>
<lb n="235"/><span>Vergilius! Níltear cinnte glan, dar ndóigh,</span>
<lb n="236"/><span>Fá dtaoibh d'Homéros a's a chuid fhilíochta,</span>
<lb n="237"/><span>'S an tráth do mhair Cúchulainn i gcríocha Fódhla</span>
<lb n="238"/><span>Níl faoi ach finnsgéal agus tuairim saoithe:</span>
<lb n="239"/><span>Ach um Vergilius! is léir ár n-eolas:</span>
<lb n="240"/><span>A shéis, a shaothar ar a fheilm bhrea aoibhinn-</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>AN DARA FEAR.</span>
<lb n="243"/><span>Monuar! an fheilm ba gheal lem' athair róm-sa!</span>
<lb n="244"/><span>Ruaigeadh mé aistí díreach mar na mílte,</span>
<lb n="245"/><span>Sna blianta 'na dhéi sin, tríd gach cóige;</span>
<lb n="246"/><span>Bhí talamh ag teasdáil ó shaighdiúirí díbhí-</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>[Tá an-iongna ar Chormac. Cuireann focla an tsean-</span>
<lb n="249"/><span>fhir an chéad Ecloga de Vergilius i gcuimhne dhó. Cuimh-</span>
<lb n="250"/><span>níann sé ar a nduairt "Meliboeus" um thalamh dúchais,</span>
<lb n="251"/><span>um shaighdiúirí, etc., agus gan fhios dó féin, nach mór,</span>
<lb n="252"/><span>canann sé na focla clúmhla:</span>
<lb n="253"/><span>Impius haec tam culta novalia miles habebit?</span>
<lb n="254"/><span>Barbarus has sagates? </span>
<lb n="255"/><span>Do-ní an chead-fhear mion-ghaire. Preabann an dara fear].</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>AN DARA FEAR.</span>
<lb n="258"/><span>Mo chaoi! Bhuil ciall nó ceol indiú i nEirinn?</span>
<lb n="259"/><span>Ní heol daoibh fuaim ná blas mo laoi glan-Ghaelaí!</span>
<lb n="260"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="261"/><p><span>[Canann sé-ar modh alúinn-na focla réamhráite, agus a</span>
<lb n="262"/><span>lán rann eile as na hEclogaí agus na Georgica: ranna a</span>
<lb n="263"/><span>bhaineas le grá dúthaí, le daoine curtha chun bóthair, le</span>
<lb n="264"/><span>haoibhneas na tuaithe, le cuireadóracht, etc. As Laidin na</span>
<lb n="265"/><span>focla, do réir cosúlachta, ach samhluíthear do Chormac gur</span>
<lb n="266"/><span>Gaedhlig gurb ea iad san am céadna, agus gur Gaelach í</span>
<lb n="267"/><span>brí an sgéil ó thús deire].</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>CORMAC [nuair stadann and dara fear de'n aithris].</span>
<lb n="270"/><span>Is draoitheach do sgéal. Ag deithe féin a mhíniú.</span>
<lb n="271"/><span>Vergilius 'na Ghadheal! Rí-bhard na Fódhla!-</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>AN DARA FEAR.</span>
<lb n="274"/><span>Im' Ghadheal! Nach dual dom é? Ariamh ba ghnaoi liom</span>
<lb n="275"/><span>Eire 's a háilleacht, mórdhacht, cráifeacht, crógacht;</span>
<lb n="276"/><span>'S do b'áil liom dul thar muir i gcéin do'n iarthar</span>
<lb n="277"/><span>A's cómhnuí leis na laoich i d'Fhír na nOg tráth.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>[Canann sé cuid de'n trácht-as an "Aenéis"-a bhí idir</span>
<lb n="280"/><span>Aenéas agus Anchíses, a athair, déis teacht d'Aenéas imeasg</span>
<lb n="281"/><span>na n-anmann Rómhánach. Do-ní sé atharú ar na hainmn-</span>
<lb n="282"/><span>eacha, ach gan atharú ar bith do dhéanamh ar bhrí na filíoch-</span>
<lb n="283"/><span>ta agus na feallsamhnachta].</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>CORMAC.</span>
<lb n="286"/><span>Dar Aonghus! cheap mé riamh gur fíor-Rómhánach</span>
<lb n="287"/><span>An toll trácht um an turas úd d'Aenéas.</span>
<lb n="288"/><span>I n-ionad san ar Thír na nOg 's a háilleacht</span>
<lb n="289"/><span>A's spioradaí Fáil do-ní sé ríomhadh léar-ghlan.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>AN DARA FEAR.</span>
<lb n="292"/><span>Do bhíos fíor-Ghaelach riamh i gcroí 's i meanmain,</span>
<lb n="293"/><span>Ach rí na bhfilí nGaelach tig sé chughainne.</span>
<lb n="294"/><span>Ard-réim go bráthach i nEirinn tuilleann Dante</span>
<lb n="295"/><span>Do chuir i gcéill go fíor a beatha rúnda.</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>[Tig fear eile i láthair, fear groí smuainteach go bhuil</span>
<lb n="298"/><span>rian an bhróin agus rian an bhróid ar a ghnúis san am</span>
<lb n="299"/><span>céadna.]</span>
<lb n="300"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="301"/><p><span>AN TRIU FEAR.</span>
<lb n="302"/><span>Cáitlín Ní Uallacháin, grá m'anma b'ea í;</span>
<lb n="303"/><span>I n-éineacht lei trí Neamh dar liom do thriallas</span>
<lb n="304"/><span>Nuair bhíos sa gcolainn féin; chó beannuíthe brea í</span>
<lb n="305"/><span>Dom' mhéinn gur gheall le Neamh gach ball do chídhinn.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>[Cannann sé ranna de'n "Pharadiso."  Shaoil Cormac</span>
<lb n="308"/><span>roimhe seo go raibh baint fá leith aca le "Beatríce."  Is léir</span>
<lb n="309"/><span>dó anois gurab í Caitlín Ní Uallacháin do threoruigh an</span>
<lb n="310"/><span>file.]</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>CORMAC [agus sár-ionga air.]</span>
<lb n="313"/><span>Rí-dhán na meadhon-aoiseann! Seod Iodáile!</span>
<lb n="314"/><span>Ní hea, 'sé dán ár sean, guth naofa Fáil é!</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>[Imíann na fir as radharc. "Na n-ionad do-chíonn Cormac</span>
<lb n="317"/><span>na-céadta spiorad ós a chómhair. Seinneann siad ceol</span>
<lb n="318"/><span>Gaelach. Tá an oiread fonn n-áirithe dá seinnm aca agus a</span>
<lb n="319"/><span>bhuil de spiorada ann. Baineann gach fonn aca le haois</span>
<lb n="320"/><span>Ghaelaí fá leith, ach téidheann siad le chéile i gcó-fhuaim</span>
<lb n="321"/><span>áluinn. Tar éis tamaill stadann na spiorada de'n cheol.]</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>SPIORAD aca.</span>
<lb n="324"/><span>Istigh sa gcruinne spioradálta shíoruí-</span>
<lb n="325"/><span>Go beo faoi chrutha 's chrota-tá bun-aondacht</span>
<lb n="326"/><span>Idir Clár Luirc aoibhinn a's a bhuil de thíortha</span>
<lb n="327"/><span>Fá'n ghréin, a's thar an ghréin, a's tríd na réalta.</span>
<lb n="328"/><span>Go deimhin, do shúilibh anma táid mar aon-tír.</span>
<lb n="329"/><span>A's bhí ó thosach; a's gach uile rí-bhárd,</span>
<lb n="330"/><span>Pé ait 'na raibh sé nuair do chan sé saor-laoi,</span>
<lb n="331"/><span>Le hanam a's rún-reim Eireann bhain a brí-se.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>Eirigh do chroí, a bháird, a's can mar iad-san;</span>
<lb n="334"/><span>Ta glóir thar ríomh i ndán do chrích a's chruinne.</span>
<lb n="335"/><span>Béimid go léir ag cuidiú leat go haoibhneach-</span>
<lb n="336"/><span>Síor-slua sa bhFódhla spioradálta sinne.</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>[Imíann na spiorada as radharc, iad ag gabháil ceoil go</span>
<lb n="339"/><span>bródach. Tosnuíann Cormac ar laoi do chanadh, agus árd-</span>
<lb n="340"/><span>áthas air.]</span>
<lb n="341"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="342"/><p><span>Sinn Féin</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p><span>Dá bhfilleadh Fionn Mac Cumhaill, go láidir laochta,</span>
<lb n="345"/><span>A's Osgar le n-a thaobh a's Goll Mac Mórna,</span>
<lb n="346"/><span>Goidé an gníomh do b'urus doibh sa bhFódhla</span>
<lb n="347"/><span>Nach féidir liom, nach féidir leat, do dhéanamh?</span>
<lb n="348"/><span>Dá mb'áil leo chur i bhfeidhm sean-órd na Féinne?</span>
<lb n="349"/><span>Nach ionam agus ionat bheadh a ndóchas?</span>
<lb n="350"/><span>Dá mb'oll-réim as an nódh bu gheal leo thógáil</span>
<lb n="351"/><span>Nach mbeidís lá ar lá go húmhal ag dréim linn?</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Gan sinn,, an slua, go saothrach saoileach calma</span>
<lb n="354"/><span>Do theipfeadh glan ar Fhionn ár gcás do leigheas:</span>
<lb n="355"/><span>Is ionainn féin an daoirse 'gus an tsaoirse;</span>
<lb n="356"/><span>Ta seasamh Fodla fós ar bhuidhin árd-anmann:</span>
<lb n="357"/><span>'Sé teacht na Féinne dhúinn: iad-san d'adhnadh-</span>
<lb n="358"/><span>'Sé an Bárr Buadh is breaghtha: Bárr ár nDíchill!</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>Féile na nÓglach</span>
<lb n="361"/><span>OíCHE SHAMHNA, 1916</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>[Seachas an ghná-mheabhair, nó có-fhios coitcheann, tá</span>
<lb n="364"/><span>meabhair mhór rúnda ag gach éinneach, do reir saoithe, agus</span>
<lb n="365"/><span>bíonn oll-bheatha fá leith ag an mheabhair mhóir sin; oibríann</span>
<lb n="366"/><span>sí ar modh rúindiamhrach i ngan-fhios do'n ghná-mheabhair</span>
<lb n="367"/><span>(no "gná-dhuine"). Do-níthear an-trácht thar "le domaine</span>
<lb n="368"/><span>du sub-conscient," thar an "subliminal self."]</span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>I</span>
<lb n="371"/><span>Is draoitheach an domhan sa tSamhain tsidhiúil,</span>
<lb n="372"/><span>Prímh-fhéile Gaedheal ó laethe cianda.</span></p>
<lb n="373"/>
<lb n="374"/><p><span>O ghruaim Ath' Cliath, san oíche realtaí,</span>
<lb n="375"/><span>Fá dhéin an tsléibhe, 'na chaogaí aonair,</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="376"/><p><span>Do ghluais go smaointeach Nial O' Mórdha.</span>
<lb n="377"/><span>Tromlach dian ar chroí an ógbháird.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>O laethe na Cásga tláthacht anma,</span>
<lb n="380"/><span>I ngeall ar bhuidne de dhíl-lucht Banban,</span>
<lb n="381"/><span>Do bhain dá threoir é do ló a's d' oíche,</span>
<lb n="382"/><span>A's d'fhág i gcróilí thar meodhan do shíor é.</span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>Ba gheal leis riamh na taoisí tréana:</span>
<lb n="385"/><span>Pádraic Eigeas, Séamus saothrach,</span>
<lb n="386"/><span>Eamon an Cheoil, agus Seosamh diamhartha,</span>
<lb n="387"/><span>Tomás dreach-sholuis, curadh ba shiansach,</span>
<lb n="388"/><span>'S a liacht eile ba shoirbh, ba chróga,</span>
<lb n="389"/><span>Oighrí na Féinne, féith na Fódhla.</span>
<lb n="390"/><span>Dar leís do b'ionann a's spioradáltacht</span>
<lb n="391"/><span>Saothar Gaelach do dhéanamh láimh leo.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>Ba bhrea leis éisteacht le Séamus trátha</span>
<lb n="394"/><span>Cur síos ar an saol-fial Gaelach bráthardha-</span>
<lb n="395"/><span>Bu dhual do shíor do dhíl-aos gnótha:</span>
<lb n="396"/><span>Réim-chion ag cách i Stát saor eolach.</span>
<lb n="397"/><span>Ba gheal an Ghaeltacht ar a réimh-fhéach Séamus,</span>
<lb n="398"/><span>Chó leathan le Fál, úr-fhás di gach tréimhse.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>Ba ghnaoí le Nial, leis, triall go tráthach</span>
<lb n="401"/><span>Ar sgoil an úntais fá chúram Phádraic,</span>
<lb n="402"/><span>Mar a mbíodh Cúchulainn a's curaidh na Féinne</span>
<lb n="403"/><span>'Na n-oidí do-fhaicsiona, 'sgaipeadh síor-éigse.</span>
<lb n="404"/><span>A's imeasg na macaomh ngasta saoileach</span>
<lb n="405"/><span>B'é an maighistir an macaomh ba ghasta croí ann.</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>Do thugadh Nial, tráth saoire, cuairt</span>
<lb n="408"/><span>I gcuideacht a charad ar a "dhara dúchas"</span>
<lb n="409"/><span>Thar and tSionainn shiar, i gcrích rún-aoibhnis,</span>
<lb n="410"/><span>Ball na mbábóg mbláthach, ball na bpaisdí saoileach.</span>
<lb n="411"/><span>Dar le Nial ba pháirt de Chlár Luirc cianda</span>
<lb n="412"/><span>An tigín sonais i Ros na gCaoireach.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>Ní bhfuarthas ar cháirde Phádraic go dtí sin</span>
<lb n="415"/><span>Neach a thuig níbe chirte 'na Nial é,</span>
<lb n="416"/><span>Duine gur léire dhó aondacht a shaothair-</span>
<lb n="417"/><span>Ar son an léighinn agus Eireann laochta-</span>
<lb n="418"/><span>A ghrá don óige, do'n chrógacht, do'n naofacht,</span>
<lb n="419"/><span>A's mar d'airigh sé Neamh imeasg na nGaodhal nglan.</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="420"/><p><span>Ach d'admhuigh Nial a luighead léir-eoluis</span>
<lb n="421"/><span>Ar rún a's anam a charad a ghnóthuigh sé.</span>
<lb n="422"/><span>I ndúthaí dhó fein, thar raon na ndaoine,</span>
<lb n="423"/><span>Ar leith-leis ghlórmhair, bhí cómhnuí do shíor air.</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>B'é Nial chuir a cháirde Pádraic a's Séamus</span>
<lb n="426"/><span>I n-aithne 's n-iúl ar dtús da chéile.</span>
<lb n="427"/><span>(Do b'fhada lucht saothair, ar raon an chráidh,</span>
<lb n="428"/><span>Ar dealú méinne ó éigse Fáil.)</span>
<lb n="429"/><span>Níor chian gur ghluar dó cuacht níos déine</span>
<lb n="430"/><span>Bheith i bhfeidhm san mbeirt as treiseacht a chéile.</span>
<lb n="431"/><span>D'eirigh Séamus níos Gaelaí, do léigheann níos dílse,</span>
<lb n="432"/><span>Ghabh Pádraic páirt leis an sglábhuí íseal.</span>
<lb n="433"/><span>Sna taoisí go léir spreagadh méinn a's dúthracht</span>
<lb n="434"/><span>Ar son lucht saothair 's an tsaeil bu dhual dóibh.</span>
<lb n="435"/><span>Thuig Eamon an Cheoil agus Seosamh diamhartha,</span>
<lb n="436"/><span>Tomás dreach-sholuis, an curadh ba shiansach,</span>
<lb n="437"/><span>Ruairí na Féinne, 's na céadta chlaoi leo:</span>
<lb n="438"/><span>"Go bás na sglábhacht" ní lán na saoirse."</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>Do throid intleachtaí, spreacadh meanman,</span>
<lb n="441"/><span>Ba thoil le Nial a choíche leanúin.</span>
<lb n="442"/><span>Chó buadhach, éirimiúil tréithe na nua-laoch</span>
<lb n="443"/><span>Dar leis ba ghlórmhar an Fhódhla thuaradar.</span>
<lb n="444"/><span>Bheadh deire le heagal intleachta 's sglábhacht,</span>
<lb n="445"/><span>Bheadh Gaedhil fá réim, lán-eigseach, fásmhar.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>An troid do tháinig!-b-uafásach an sgéal leis,</span>
<lb n="448"/><span>Gí gur throid sé féin go tréan fea laetheadh,</span>
<lb n="449"/><span>Le faghairt a's díoghrais a chroí ar lasadh</span>
<lb n="450"/><span>O d'fhág sé, Luan Cásga, Arda Rath Fearnáin</span>
<lb n="451"/><span>Go dtí gur bhuail leo buairt an tSathairn:</span>
<lb n="452"/><span>Ordú géillte do thréin-neart Shasana</span>
<lb n="453"/><span>Déis sin i gcarcair d'fhan sé tréimhse,</span>
<lb n="454"/><span>I n-aimsir pháise 's bháis na laochra.</span>
<lb n="455"/><span>Cuireadh tar lear é chun campa daoirse,</span>
<lb n="456"/><span>Agus Eire dá sgrios, dá milleadh, dá ciapadh.</span>
<lb n="457"/><span>Leigeadh ar ais é fá theacht an Fhómhair,</span>
<lb n="458"/><span>Aois fhada, shaoil sé, déis Bliana na nOglach!</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>Annsin cheap NNial go saoileach léanmhar:</span>
<lb n="461"/><span>"Ní olc go toradh troda saelta-</span>
<lb n="462"/><span>Géilleadh gan náir no'n nádúir ísil.</span>
<lb n="463"/><span>A's da bhíthin, go fóill, nach mór an t-íocas!</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="464"/><p><span>Príomh-olc na n-aoiseann í, oídheadh an chine,</span>
<lb n="465"/><span>Choiméadas i ngéibheann méinn an duine,</span>
<lb n="466"/><span>Chuireas stad le n-a ghrás a's a fhás spriodálta,</span>
<lb n="467"/><span>Gur ag dul amú ó n-a dhúchas áigh é;</span>
<lb n="468"/><span>Aith-bheatha léanmhar fá'n ghréin in ndán dó,</span>
<lb n="469"/><span>I n-ionad oll-fháis ar árd-staid déis báis dó.</span></p>
<lb n="470"/>
<lb n="471"/><p><span>"Nach mór an léan é, mé féin 's mo cháirde,</span>
<lb n="472"/><span>Daoine síochána do ghná, fir chráifeacha,</span>
<lb n="473"/><span>Dearmad do dhéanamh, laethe na Cásga,</span>
<lb n="474"/><span>Ar dhlíthe do bhain leis an gcruinniú spriodálta,</span>
<lb n="475"/><span>Agus fuil do dhortadh, coga básúil</span>
<lb n="476"/><span>D'adhnadh le fíoch i bpríomh-bhall Chláir Luirc!</span>
<lb n="477"/><span>Nach trua nár leanamar go meanmnach saoileach</span>
<lb n="478"/><span>De sgaipeadh bun-teagaisg imeasg na ndaoine!</span>
<lb n="479"/><span>Bhí saoirse méinne go tréan ag fás,</span>
<lb n="480"/><span>Do bheadh na Gaedhil i réim i dtráth.</span>
<lb n="481"/><span>Anois tá déire le hOidí, le Féinn,</span>
<lb n="482"/><span>'S an ghlóir ar chinn siad i n-imigcéin."</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>II</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>Is draoitheach an domhan sa tSamhain tsidhiúil,</span>
<lb n="487"/><span>Prímh-fhéile Gaedheal ó laethe cianda.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Ba dhóigh le Nial ar tigheacht do'n tsliabh dó</span>
<lb n="490"/><span>Gur bheag fea Banban, an t-am so, d' aoibhneas;</span>
<lb n="491"/><span>Gur fuar ag Gaedheala féasta 's suairceas,</span>
<lb n="492"/><span>Ar an slógh-sidhe féin go mbéadh léir-uaigneas,</span>
<lb n="493"/><span>D'fhan croí an tsluaigh le huagha laochra,</span>
<lb n="494"/><span>Le mnáibh a's paisdí i dtlás faoi dhaor-dháil.</span>
<lb n="495"/><span>Le carcair a's pian na bhFiann thar sáile</span>
<lb n="496"/><span>Le tír gan taoisí, gan saoirse, gan fás glé.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>Ach réir mar chuaidh sé suas an réidh-chnoc</span>
<lb n="499"/><span>D'airigh sé atharú tlachta 's spéire.</span>
<lb n="500"/><span>Bhí léireacht, bhí solus nár mhothuigh sé ionta</span>
<lb n="501"/><span>Roimhe sin riamh ar gach taoibh le silleadh.</span>
<lb n="502"/><span>A's díreach mar d'eirigh soillseach a's glé-ghlan</span>
<lb n="503"/><span>An talamh go léir ó léanta go sleibhte,</span>
<lb n="504"/><span>I n-aondacht léithe, soiléir trí n-a háilleacht,</span>
<lb n="505"/><span>I ngach áird le h-atriú bhi Aigeanta thar áireamh-</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>Bhí aige rún-radharc, ba shoillseach a léargus,</span>
<lb n="508"/><span>I ndomhan tríd an domhan, sollamhanta rí-eachtach.</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="509"/><p><span>Ar lúth shíor na hAigeanta, measgtha 'na mílte,</span>
<lb n="510"/><span>Iad go léir faoi oll-réir, niamh-éachta do chríochnú.</span>
<lb n="511"/><span>Do rinneadh tré smaoine gach gníomh ar an rún-stáid,</span>
<lb n="512"/><span>Le háille, le fuinneamh, le binneas, le buaine.</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>Níor chian gur airigh sé Aigeanta carad</span>
<lb n="515"/><span>Bhí 'n dtaoisí, linn Cásga, go dána cathach:</span>
<lb n="516"/><span>Pádraic Eigeas, Séamus saothrach</span>
<lb n="517"/><span>Tomás dreach-sholuís, 's iol-churaidh mar aon leo.</span>
<lb n="518"/><span>Do lean siad de ghníomhra sa tslí ba ghrádhach leo</span>
<lb n="519"/><span>I mblianta na bri' roimh íobairt na Cásga.</span>
<lb n="520"/><span>Fá churam Phádraic bhí ard-sgoil mhéinne,</span>
<lb n="521"/><span>Iol-oidheam do lucht saothair bhí Séamus 'gá réiteach.</span>
<lb n="522"/><span>Chleacht Eamon ceol 'measg slóighte sídhiúil,</span>
<lb n="523"/><span>A's chuidigh Tomás le fás bun-tsaoiachta.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Phreab Nial; thar ríomh an t-aoibhneas d'airigh se</span>
<lb n="526"/><span>Ar ball air féin 's ar mheinn na gCarad.</span>
<lb n="527"/><span>Níorbh eol dóibh tláthacht a's páis gná-Eireann:</span>
<lb n="528"/><span>Le rún-méinn na ndaoine bhíodar i n-aondacht.</span>
<lb n="529"/><span>('S i rún-méinn duine gan fhios de ghná 'ge</span>
<lb n="530"/><span>Do shíor a bhíos an ghníomhacht áibheil.)</span>
<lb n="531"/><span>Do lean siad ar ghníomhra tré smaoine dian</span>
<lb n="532"/><span>Chó réidh a's a thaithneann an ghealach 's an ghrian,</span>
<lb n="533"/><span>Chó sámh a's a fhásann blátha na léanta,</span>
<lb n="534"/><span>Chó fuinniúil, cho fórsach, le bóchna 'na tréin-rith.</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Bhí ábhar	as réim: de mhéinn, de mheanmain</span>
<lb n="537"/><span>Dar le Nial haith-rinneadh an chruinne. Do dhearc se</span>
<lb n="538"/><span>Ur-úntaí fá léireacht mar mhéadhuigh a fhiosacht</span>
<lb n="539"/><span>Lán-luath ar na dreamanna Meanman muirneach.</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>Níor chian gur thuig sé gur bhain na holl-bhuidne</span>
<lb n="542"/><span>Le haois id ndiaidh aoise, fad siar a's do bhí ann-</span>
<lb n="543"/><span>O thigheacht lucht daonna go hEirinn de'n chéad-uair-</span>
<lb n="544"/><span>A's i n-ordú 's i n-eagar gach dream déis a chéile,</span>
<lb n="545"/><span>Níos beodha 'na bhídís fea aoiseann a mbeathadh,</span>
<lb n="546"/><span>Oir anois ní raibh colann 'na cosg ar an meanmain.</span>
<lb n="547"/><span>Do b'í an fhíor-Eire í, gléineach a's glórmhar,</span>
<lb n="548"/><span>Síor-roinn de'n Réim Shíorruí, naomh-bhríoghach, iol-</span>
<lb n="549"/><span>chóachtach.</span>
<lb n="550"/><span>Cuid de'n fhíor-chruinne nach dtigeann go bráth uirthe</span>
<lb n="551"/><span>Buairt ná atharú, meathacht ná tláthacht.</span>
<lb n="552"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="553"/><p><span>Dhearc Nial an dáil, í fá áille, fá aoibhneas,</span>
<lb n="554"/><span>A's d'airigh go hobann mar chorruigh na buidhne.</span>
<lb n="555"/><span>Do bhíodar go léir i gcóir féile 'gá n-ollmhú,</span>
<lb n="556"/><span>Féile na Samhna, i ndomhan na n-ollsacht!...</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>B'iad na hAigeanta groí do riar an fhéile:</span>
<lb n="559"/><span>Pádraic Eigeas, Séamus saothrach,</span>
<lb n="560"/><span>Eamon an Cheoil, agus Seosamh diamhartha,</span>
<lb n="561"/><span>Tomás dreach-sholuis, curadh ba shiansach,</span>
<lb n="562"/><span>A's bráithre calma spreag anam Chláir Luirc,</span>
<lb n="563"/><span>I gceannus na dtréan fea laetheadh Cásga.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Mar d'eirigh an t-áthas do tháinig do'n fhéile</span>
<lb n="566"/><span>Rún-aigeanta na slóigh bhí beo fud Eireann;</span>
<lb n="567"/><span>Lán-luath as gach áird, ó ghach stáid sna dúichí,</span>
<lb n="568"/><span>Idir óg agus aosta, aerach a's buartha,</span>
<lb n="569"/><span>Idir sláintiúil a's saibhir, daibhir a's breoite</span>
<lb n="570"/><span>(Mar bhiodar sa ghná-ré). Léir-áthasach seolta</span>
<lb n="571"/><span>Do bhailigh gach dream de rún-aigeanta Chláir Luirc</span>
<lb n="572"/><span>I bhfocair na dtaoisi rinn íobairt na Cásga.</span></p>
<lb n="573"/>
<lb n="574"/><p><span>Aigeanta na dTaoisi do b'iad ba gháirdeach</span>
<lb n="575"/><span>Imeasg il-mheanman de dhreamanna Chláir Luirc.</span>
<lb n="576"/><span>A's d'fhoillsigh siad dóibh-san na bóithre rómpa,</span>
<lb n="577"/><span>'S and dúthracht, and saothar, and tréanas, an ró-ghean</span>
<lb n="578"/><span>Ba dhual dóibh go léir, dá ghéire, dá dhonacht iad</span>
<lb n="579"/><span>Gná-phianta, gná-raon: ionta fein bhi léir-shonas.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Duairt Aigne Shéamuis trí glé-smuain áigh leo:</span>
<lb n="582"/><span>"Ar an stáid seo is eol daoibh mórdhacht na sglabhuí,'</span>
<lb n="583"/><span>Mórdhacht a's úntas a rún-mhéinn síorruí,</span>
<lb n="584"/><span>Ailleacht a n-anmann, gí i mBanba gan maoin iad.</span>
<lb n="585"/><span>Tá oraibh sa ghná-ló brátharacht críochnú</span>
<lb n="586"/><span>Idir saoíocht a's saothar nó go mbéidh na daoine</span>
<lb n="587"/><span>Ag obair i n-éineacht le méinn a's lámh-neart,</span>
<lb n="588"/><span>Glé-cholann 's árd-mheanma faoi cheangal ghrámhar;</span>
<lb n="589"/><span>'S aireófar Fódhla fá dheoidh faoi bhláthacht,</span>
<lb n="590"/><span>Béidh aiseirghe na nGaedheal i n-oll-laethe bhuan-</span>
<lb n="591"/><span>Chásga."</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>Chuir Aigne Phádraic i dtráth i n-iúl dóibh</span>
<lb n="594"/><span>Go bhfaghthar rún-aondacht idir laochas a's múnadh,</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="595"/><p><span>Gur sa spiorad is tús a's buadh laoch-ghníomha,</span>
<lb n="596"/><span>Gur síol iol-tsaoirse íobairt dhílís.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>"Cúchulainn a's Iosagan fíor a ngaolacht,</span>
<lb n="599"/><span>Rud a bhí i ndearmad le sealad ó Eirinn.</span>
<lb n="600"/><span>Rúindiamhair ghlórmhar an óige scáthmhar,</span>
<lb n="601"/><span>Agus saoirse 's fás níl i ndán do Chlár Luirc</span>
<lb n="602"/><span>Nó go dtuigtear go fíor a brí 's a naofacht:</span>
<lb n="603"/><span>Beidh Neamh 'na dhéi sin i ngaor do'n Ghaoltacht."</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Aigne Eamoin an Cheoil, Aigne Sheosaimh dhiamhartha,</span>
<lb n="606"/><span>Aigne Thomáis, and dámh ba shiansach,</span>
<lb n="607"/><span>Aigeanta carad ba halga, ba ghnaoi leo,</span>
<lb n="608"/><span>Do lean siad de'n teagasg chun meanman na ndaoine</span>
<lb n="609"/><span>Nó gur ghabh léir-bhród thar meodhan an tslua-mhéinn,</span>
<lb n="610"/><span>A's ba gheall le fleadh ar Neamh an rún-fleadh.</span></p>
<lb n="611"/>
<lb n="612"/><p><span>Ar Pádraic fá dheoidh: "a shlóigh na mbláth-mhéinn,</span>
<lb n="613"/><span>Tá an fhéile i gcrích, 's arís sa ghna-ré</span>
<lb n="614"/><span>Eireóchaidh gach "duine", gan cuimhne, gan eolus</span>
<lb n="615"/><span>Ar an bhféile ghroí seo na rúindiamhra Fódhla.</span>
<lb n="616"/><span>Ach de bhárr na fíre do-chíonn gach méinn daoibh</span>
<lb n="617"/><span>Fanfa séan a's áthas sa ghná-ló féin oraibh;</span>
<lb n="618"/><span>Fanfa misneach croí: bhúr mbuidhne choíche</span>
<lb n="619"/><span>Níos cróga, níos dílse do'n tírín aoibhinn.</span>
<lb n="620"/><span>Bíonn sinne níos sia sa bhfíor-réim ghluardha,</span>
<lb n="621"/><span>Ach eadrainn go léir bíonn aondacht rúnda.</span>
<lb n="622"/><span>Sinne 'gus sibh-se, 's a bhuil sna tíortha,</span>
<lb n="623"/><span>Thar ríomh na stáda i ndán dúinn triall ortha.</span>
<lb n="624"/><span>Is crann rúindiamhrach oll-bhríoghach an Bheatha,</span>
<lb n="625"/><span>Blátha tamaill de 'sea am a's achar.</span>
<lb n="626"/><span>Bláthaín áigh dhe 'sea Clár Luirc cróga,</span>
<lb n="627"/><span>Agus bláithin maoidhte dhe Bliain na nOglach" ...</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>Tréigeadh and tSoillse, as radharc d'éaluigh</span>
<lb n="630"/><span>An ghlé-mhuir áigh; bhí an gná 'n réimeas.</span>
<lb n="631"/><span>Mar bheadh críon-fhear 'gá luighe chun codlata</span>
<lb n="632"/><span>Ba tuirseach Nial ón tsliabh ag tuirling.</span>
<lb n="633"/><span>"A! bhíos ag silleadh sa gcruinne shíorruí,</span>
<lb n="634"/><span>A's, mo ghaoth adtuaidh! chun suain Ath' Cliath,</span>
<lb n="635"/><span>Chun tuirse, chun tláis tá i ndán dom tigheacht"-</span>
<lb n="636"/><span>Ach d'fhan ar mheon an ógbháird draoíacht.</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="637"/><p><span>Do b'eol dá chroí rúindiamhair Chláir Luirc</span>
<lb n="638"/><span>I gceangal do shíor leis an tSíorruíocht ábhail.</span>
<lb n="639"/><span>"'Nár gcodla bímíd i Tír an Untais,</span>
<lb n="640"/><span>'Nar gcóir ta draoíocht má's mian linn dúiseacht."</span></p>
<lb n="641"/>
<lb n="642"/><p><span>Rúindiamhair</span></p>
<lb n="643"/>
<lb n="644"/><p><span>"L' océan eternel ou bouillonne la vie"</span>
<lb n="645"/><span>- André Chenier.</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>Ag dearcadh dom aréir na realt 's a nglóire,</span>
<lb n="648"/><span>Oireacht is untaí ins an gcruinne mhaordha,</span>
<lb n="649"/><span>Fá aoibhneas agus sgannradh bhíos i n-éineacht,</span>
<lb n="650"/><span>Mar bheinn a's aingil agus taidhbhsí rómham.</span>
<lb n="651"/><span>Ba léir dom' chroí nach bhuiltear ach ag fóghluim</span>
<lb n="652"/><span>Mion-cheachta fós fá bhrí a's chúis ár sgéil-ne</span>
<lb n="653"/><span>'S fá'n Bhóchna Beathadh Rúnda mar a ndéantar</span>
<lb n="654"/><span>Do shíor iol-ollsacht, draoíocht, ágh gan teorainn.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>Rúindiamhair riamh do b' ea an chruinne; dúinne</span>
<lb n="657"/><span>Is léir a corp amháin, gí glórmhar glé sin.</span>
<lb n="658"/><span>A spiorad áibheil is i gceilt a chúrsaí,</span>
<lb n="659"/><span>A's béidh-go mbéidh ár spiorada féin dian-tsaothrach.</span>
<lb n="660"/><span>Béimid annsin lán d'fhoillse, d'áthas, d'úntas:</span>
<lb n="661"/><span>Aireóchaimid ár nAthair, fós ár ngaol Dó.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Féile na nÓglach

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Féile na nÓglach

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
