Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Maidean i mBéarra agus Dánta Eile</title><author><name type="main">Osborn Ó hAimhirgín</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">NL357</note>
                         <note type="L">7</note>
                         <note type="B">1918</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>NL357</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Maidean i mBéarra agus Dánta Eile</title><author>Osborn Ó hAimhirgín</author><imprint><publisher>Cló na gCoinneal</publisher><date>1918</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>RÉIMHSGÉAL</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Nuair a chuireann duine a chuid sgríbhinní le</span>
<lb n="4"/><span>chéile chun leabhair bhig a dhéanamh díobh, is</span>
<lb n="5"/><span>gnáth leis a rádh gurab iad a charaid is freagar-</span>
<lb n="6"/><span>thach leis an leabhar, mar gurab iad do</span>
<lb n="7"/><span>ghríosuigh chuige sin é.  Is dócha ná bíonn</span>
<lb n="8"/><span>sa chaint sin uaireanta acht camaflás, ach bíodh</span>
<lb n="9"/><span>san mar atá sé, ní fhéadaim-se cuimhneamh ar</span>
<lb n="10"/><span>a mhalairt de leathsgéal anois.  Na dánta atá</span>
<lb n="11"/><span>cruinnighthe annso, tá a bhformhór fé chló le</span>
<lb n="12"/><span>tamall maith, cuid aca le breis agus fiche</span>
<lb n="13"/><span>bliadhain.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Tá roinnt aithriseóireachta 'na measg — agus</span>
<lb n="16"/><span>ná beireadh an léightheóir leis gurab ionann</span>
<lb n="17"/><span>aithriseóireacht agus recitation, mar ní headh.</span>
<lb n="18"/><span>An dán do cumadh mar aithris ar chaint an Ghall-</span>
<lb n="19"/><span>Ghaedhilgeóra, ní abraim ná gurab é an dán is</span>
<lb n="20"/><span>measa dár cumadh riamh é.  Níl blas ná ceart</span>
<lb n="21"/><span>ann.  Na focail, suidheamh na bhfocal, na </span>
<lb n="22"/><span>fuaimeanna, an aiste, taid go léir bun os cionn</span>
<lb n="23"/><span>leis an nGaedhilg.  Ach is beag tuathal sa dán</span>
<lb n="24"/><span>san ná feicfidhe a leithéid annso 's annsúd i </span>
<lb n="25"/><span>sgríbhinníbh éigin tá cúig bliadhna déag ó shin </span>
<lb n="26"/><span>ann, nuair do céad-chuireadh an aithris i gcló.</span>
<lb n="27"/><span>Ní raibh uaim ach adhbhar suilt, agus ní rabhas</span>
<lb n="28"/><span>a' gabháil ar aon sgríbhneóir fé leith.  Dar ndó</span>
<lb n="29"/><span>dob olc an mhaise do dhuine bheith a' magadh</span>
<lb n="30"/><span>fé lucht foghlamtha na Gaedhilge toisg gan í</span>
<lb n="31"/><span>bheith aca go blasta, ach cad chuige dhóibh</span>
<lb n="32"/><span>bheith a' ceapadh dánta, mar 'dheadh?  Má tá</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="33"/><p><span>éinne ann anois agus a leithéid sin de dhroch-</span>
<lb n="34"/><span>Ghaedilg dá sgrí aige — agus dá cur i gcló — ní</span>
<lb n="35"/><span>mise sgéifidh air.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Is fuiriste aithris a dhéanamh ar chaint bhriste,</span>
<lb n="38"/><span>ach bhí de dhánaidheacht ionnam an uair sin</span>
<lb n="39"/><span>tabhairt fé chaint Eoghain Ruaidh Uí Shúillea-</span>
<lb n="40"/><span>bháin.  Do cheap Gaedheal i Lonndain freagra i </span>
<lb n="41"/><span>bpearsain 'Gharsúin an Chéad Leabhair,' dá</span>
<lb n="42"/><span>rádh gur do féin d'oir casóg agus béabhar Eoghain.</span>
<lb n="43"/><span>Tá éileamh an ghársúin le fagháil i mBanba.  I </span>
<lb n="44"/><span>bhfreagra air sin do cheapas-sa Freagra Eoghain</span>
<lb n="45"/><span>Ruaidh ar an nGarsún.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>CRÁDH CROIDHE ÉIGEAS</span>
<lb n="48"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="49"/><p><span>MAIDEAN I MBÉARRA</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Fonn:</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Is é mo chaoi gan mise maidean aerach</span>
<lb n="54"/><span>Amuigh i mBéarra 'm sheasamh ar an dtráigh,</span>
<lb n="55"/><span>Is guth na n-éan am tharraing thar na sléibhtibh cois</span>
<lb n="56"/><span>na fairrge,</span>
<lb n="57"/><span>Go Céim an Aitinn mar a mbíonn mo ghrádh.</span>
<lb n="58"/><span>Is obann aoibhinn aiteasach do léimfinn,</span>
<lb n="59"/><span>Do rithfinn sáor ó anabhroid an tláis,</span>
<lb n="60"/><span>Do thabharfainn druim le sgamallaibh an tsaoghail seo,</span>
<lb n="61"/><span>Dá bhfaghainn mo léir-dhóthain d'amharc ar mo </span>
<lb n="62"/><span>chaoimh-shearc bhán.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Is é mo dhíth bheith ceangailte go faon-lag,</span>
<lb n="65"/><span>Is neart mo chléibh dá thachtadh 'nnso sa tsráid,</span>
<lb n="66"/><span>An fhaid tá réim na habhann agus gaoth ghlan na </span>
<lb n="67"/><span>fairrge</span>
<lb n="68"/><span>Ag glaodhach 's ag gairm ar an gcroidhe seo 'm</span>
<lb n="69"/><span>lár.</span>
<lb n="70"/><span>Is milis bríoghmhar leathan-bhog an t-aer ann,</span>
<lb n="71"/><span>Is gile ón ngréin go fairsing ar an mbán,</span>
<lb n="72"/><span>'S ochón, a Rígh-bhean bhanamhail na gcraobh-fholt,</span>
<lb n="73"/><span>Gan sinn-ne araon i measg an aitinn mar do </span>
<lb n="74"/><span>bhímís tráth!</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span><pb n="10"/> </span>
<lb n="77"/><span>CAOINEADH AR </span>
<lb n="78"/><span>PHÁDRAIG Ó LAOGHAIRE</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Tá ceó ar na cnocaibh,</span>
<lb n="81"/><span>'S ar thaoibh an ghleanna,</span>
<lb n="82"/><span>Tá glór an tsrotha</span>
<lb n="83"/><span>Do shíor am aice,</span>
<lb n="84"/><span>Is brónach osnadh </span>
<lb n="85"/><span>Na gaoithe i gcrannaibh,</span>
<lb n="86"/><span>'S is deórach doiligh</span>
<lb n="87"/><span>Mo chroidhe-se, a chara.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Is lúthmhar láin-mhear</span>
<lb n="90"/><span>Do bhíos-sa sealad,</span>
<lb n="91"/><span>Ag siubhal ma mbánta</span>
<lb n="92"/><span>I n-aoinfheacht leat-sa;</span>
<lb n="93"/><span>Gan chumha gan cháineadh,</span>
<lb n="94"/><span>Gan díth, gan easbaidh,</span>
<lb n="95"/><span>Gan súil, a bhráthair,</span>
<lb n="96"/><span>Le sgaoileadh an cheangail.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>Ba sháimh do thriallainn</span>
<lb n="99"/><span>I n-úire an tsolais,</span>
<lb n="100"/><span>Do ráidhte im chliabh-sa,</span>
<lb n="101"/><span>'S gach rún dá nochtadh;</span>
<lb n="102"/><span>Gur fhág an ghrian sinn,</span>
<lb n="103"/><span>Gur dhubhuigh a loise,</span>
<lb n="104"/><span>'S gur crádhadh mé id dhiadh-sa</span>
<lb n="105"/><span>Dom brúdh gan chosnamh.</span>
<lb n="106"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="107"/><p><span>Ba ghile t'fháilte,</span>
<lb n="108"/><span>'S do bhriathra caomha,</span>
<lb n="109"/><span>'Ná duille is blátha,</span>
<lb n="110"/><span>'Gus niamh na spéire.</span>
<lb n="111"/><span>Anois níl áthas</span>
<lb n="112"/><span>Ar shliabh ná ar ghaortha,</span>
<lb n="113"/><span>Ach duibhthean d'fhág mé</span>
<lb n="114"/><span>Id dhiaidh im aonar.</span>
<lb n="115"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="116"/><p><span>CAOINEADH EILE AR</span>
<lb n="117"/><span>PHÁDRAIG Ó LAOGHAIRE</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Múchta ar loisne, Mumha is lom,</span>
<lb n="120"/><span>an t-ég do ghoid ar ngradam,</span>
<lb n="121"/><span>gile is greann do chuir ar gcúl,</span>
<lb n="122"/><span>do ghearr ar mbile mbarrúr.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Searc na suadh, do chaill anois</span>
<lb n="125"/><span>a dhúthracht ndéin 's a dhíoghrais,</span>
<lb n="126"/><span>gloine a thobair iúil go n-aoibh,</span>
<lb n="127"/><span>mar chlogaibh ciúil i gcnúchraoibh.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Tugais, a chara gan cheilg,</span>
<lb n="130"/><span>gean do chroidhe don Ghaoidheilg;</span>
<lb n="131"/><span>gan mhustar do dháilis di</span>
<lb n="132"/><span>gustal láinfhis do líne.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Brónach Bérra na mbeann maol,</span>
<lb n="135"/><span>do chaill míonbhláth a mhaccaomh,</span>
<lb n="136"/><span>gan tuir, gan chabhair, gan cheann — </span>
<lb n="137"/><span>a shamhail cuin do-chífeam?</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>MÚCHTA.</span>
<lb n="140"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="141"/><p><span>A THEANGA NA RÍOGH</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Fonn:</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>A THEANGA na ríogh dob aoirde réim</span>
<lb n="146"/><span>I dtir na Féinne cródha calma,</span>
<lb n="147"/><span>Is fada do bhís go híseal faon,</span>
<lb n="148"/><span>Gan bhrígh gan chabhair i ngábhatar;</span>
<lb n="149"/><span>Do chlú 's do chéim dá mbrúdh gach lae,</span>
<lb n="150"/><span>'S gan dúil ag éinne id chaomhna ón dearmad — </span>
<lb n="151"/><span>Géar an aithis do chlannaibh na dtreón,</span>
<lb n="152"/><span>'S ná dearcaid an duibhthean tá a' druidim go duairc</span>
<lb n="153"/><span>Le seanchas gruama an tsluaigh do thréig</span>
<lb n="154"/><span>A n-uaisleacht féin ar bhéasaibh eachtrann,</span>
<lb n="155"/><span>Tarcuisne truagh gur fuaigheadh, mo léan,</span>
<lb n="156"/><span>Dá síltreibh aigeantaigh ársaidh.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>An labhairt is líomhtha ag snighe gach sgéil,</span>
<lb n="159"/><span>'S i laoithibh léigheannta is mórdha maiseamhail,</span>
<lb n="160"/><span>Mairg do dhíolfadh caoimhe a sgéimhe</span>
<lb n="161"/><span>Ar dhaoirse glafarnaighe gránna.</span>
<lb n="162"/><span>Is úrghlan aobhdha a cúrsa caomh</span>
<lb n="163"/><span>'Na thonntaibh tréana a' téacht go taitneamhach — </span>
<lb n="164"/><span>Réim na habhann i ngradam a glóir.</span>
<lb n="165"/><span>Ó beatha don fhile b'eadh binneas a fuam</span>
<lb n="166"/><span>I dTeamhair na ndruadh, 's i gCruachain déin,</span>
<lb n="167"/><span>'S i sluagh geal éachtach aerach Eamhna,</span>
<lb n="168"/><span>Is aiteas gan fhuaire suadh 'gus naomh</span>
<lb n="169"/><span>I ríogh-bhrugh Chaisil na gcláirseach.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>'S a ghasradh an chroidhe nár claoidheadh, ba léir</span>
<lb n="172"/><span>Bhur ndíograis naomhtha i neól dubh neamhshuime,</span>
<lb n="173"/><span>Is dearbh gur chríochnuigh oidhche an léin,</span>
<lb n="174"/><span>Tá an tsoillse a' taitneamh go sáimh deas.</span>
<lb n="175"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="176"/><p><span>Is lúthmhar laochda glonnmhar géar,</span>
<lb n="177"/><span>'S is fonnmhar faobhar-ghlan saothrach seasamhach</span>
<lb n="178"/><span>Gléineach galach ár gcatha sa ghleó;</span>
<lb n="179"/><span>'S is gairid go gcluinfimíd friotal na suadh</span>
<lb n="180"/><span>Fé mheas ag an sluagh idir tuata is cléir,</span>
<lb n="181"/><span>'S i nduantaibh Gaedhilge ag éigsibh Ealga,</span>
<lb n="182"/><span>Is canfam go huallach buaidh na nGaedheal</span>
<lb n="183"/><span>I gcríochaibh draganta Cláir Luirc.</span>
<lb n="184"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="185"/><p><span>AMHRÁN DÓCHAIS</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Fonn: Mór Chluana</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Slán go deó le brón is buaidhirt,</span>
<lb n="190"/><span>Slán gan mhoill dár gcaoine dhuairc;</span>
<lb n="191"/><span>Canam laoithe dóchais</span>
<lb n="192"/><span>I dteangain bhinn na Fódla,</span>
<lb n="193"/><span>'Gus seasaimís go beómhar</span>
<lb n="194"/><span>Os comhair an tsaoghail.</span>
<lb n="195"/><span>O, canam, etc.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>Ní bheam feasda leasg gan luadhail</span>
<lb n="198"/><span>Cráidhte, cromtha, fann-lag, fuar.</span>
<lb n="199"/><span>Neart is brígh na hóige</span>
<lb n="200"/><span>Dár dtarrac tríd a' gcomhlann,</span>
<lb n="201"/><span>Is bainfimíd-ne an ceó so</span>
<lb n="202"/><span>Do phór na dtréan.</span>
<lb n="203"/><span>O, neart, etc.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>Clanna Gaedheal fí réim gan ruaig!</span>
<lb n="206"/><span>Beid siad saor is béarfaid buaidh.</span>
<lb n="207"/><span>Leanfaimíd-ne an lóchrann</span>
<lb n="208"/><span>Do las ár sinnsir romhainn,</span>
<lb n="209"/><span>Is ní heagal linn go bhfeódhfaidh</span>
<lb n="210"/><span>A gcró 'nár ndéidh.</span>
<lb n="211"/><span>O, leanfaimíd-ne, etc.</span>
<lb n="212"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="213"/><p><span>SGARADH</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Má's sgaradh liom-sa is rogha leat,</span>
<lb n="216"/><span>A theann-chara shéimh,</span>
<lb n="217"/><span>Is eadrainn gur shleamhnaigh</span>
<lb n="218"/><span>An clampar 's an bhréag,</span>
<lb n="219"/><span>Do shligh-se féin má's gabhtha dhuit,</span>
<lb n="220"/><span>Imthigheam ó chéile i gcarthannacht,</span>
<lb n="221"/><span>'S dá dhuibhe mo réim-se it easbaidh anois</span>
<lb n="222"/><span>Guidhim samhradh ort-sa im dhéidh.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>Ní fada ó shin do shaoileas.</span>
<lb n="225"/><span>Ar dhílseacht ár ngrádha,</span>
<lb n="226"/><span>Gur snaidhmeadh linn an snaidhm sin</span>
<lb n="227"/><span>Ná sgaoilfidhe go brách.</span>
<lb n="228"/><span>Mo chrádh 's mo chumha mar teasgadh é</span>
<lb n="229"/><span>Lé ráidhtibh tnútha is cealgadh,</span>
<lb n="230"/><span>Do bháidh 's do mhúch an caradas</span>
<lb n="231"/><span>Ba chaoine bhí ar fagháil.</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>'S aréir i ndoimhneas suain dam</span>
<lb n="234"/><span>Do chuala do ghlór,</span>
<lb n="235"/><span>Is d'fhéachais mar ba dhual duit</span>
<lb n="236"/><span>Sul fuaradh do chló.</span>
<lb n="237"/><span>Fóríor mar d'eirigh an mhaidean gheal,</span>
<lb n="238"/><span>Chuir críoch le meidhre is meanmain,</span>
<lb n="239"/><span>'S do sginn an taidhbhreamh taitneamhach</span>
<lb n="240"/><span>Le gluaiseacht an cheóigh.</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>An ceó san ó sna bántaibh</span>
<lb n="243"/><span>Fuair árdach ón ngréin,</span>
<lb n="244"/><span>Ach ceó is truime ón dtráth san</span>
<lb n="245"/><span>Ní fhágfaidh mo raon.</span>
<lb n="246"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="247"/><p><span>Mo thruaighe fé dhó fad mhairfead-sa,</span>
<lb n="248"/><span>Nach duairc go leór an bheatha so,</span>
<lb n="249"/><span>Gan uaigneas fós dár gcailleamhaint,</span>
<lb n="250"/><span>'S ár náimhde fí réim?</span></p>
<lb n="251"/>
<lb n="252"/><p><span>Ach bíodh san mar atá sé — </span>
<lb n="253"/><span>Seo sláinte ort óm chliabh,</span>
<lb n="254"/><span>'S do dhíol de charaid ghrádhmhar</span>
<lb n="255"/><span>Bheith láimh leat im dhiaidh.</span>
<lb n="256"/><span>Pé treó 'na raghair óm amharc-sa,</span>
<lb n="257"/><span>Gan brón ná treighid ad leanamhaint,</span>
<lb n="258"/><span>'S go deó gan deaghailt ná sgaramhaint</span>
<lb n="259"/><span>'Na sgáil ar do rian.</span>
<lb n="260"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="261"/><p><span>DUAN OSGAILTE AN TAISBEANTA</span>
<lb n="262"/><span>I GCORCAIGH, 1902</span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>Ó DRUIDIDH linn, a shluaighte gur dual díbh</span>
<lb n="265"/><span>bheith Gaedhealach,</span>
<lb n="266"/><span>Tar muar-chnoc is réidhteach, tar chaol-ghleann</span>
<lb n="267"/><span>tar sáil;</span>
<lb n="268"/><span>Ar mhothuigh sibh an nua-chuisle a' luasgadh 's a' </span>
<lb n="269"/><span>léimnigh?</span>
<lb n="270"/><span>Tá'n suan fada 'á raobhadh, 's ga gréine ar an</span>
<lb n="271"/><span>mbán.</span>
<lb n="272"/><span>Airighmíd, airighmíd a hosnadh le dóchas;</span>
<lb n="273"/><span>Aithnighmíd, aithnighmíd ár ndiol-bhuime</span>
<lb n="274"/><span>Fódla;</span>
<lb n="275"/><span>'Sí féinig, is beó í,</span>
<lb n="276"/><span>'Sí Spéirbhean na hóige í,</span>
<lb n="277"/><span>Do thaobhnuigh fad ó linn 'nár dtámh.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>Ba mhinic mise a' gluaiseacht ar fuaid fearann</span>
<lb n="280"/><span>Eibhir,</span>
<lb n="281"/><span>Go gruaidh-fhliuch im aonar, arsa éin-shearc na</span>
<lb n="282"/><span>ndámh,</span>
<lb n="283"/><span>Gur thuiteas seal i mbuan-taise, suarach nár éagas,</span>
<lb n="284"/><span>Le fuaire mo chlaon-mhac fí dhaor-gheasa an </span>
<lb n="285"/><span>bháis.</span>
<lb n="286"/><span>Eirighmîs, eirighmís!  A gcloistí a glórtha?</span>
<lb n="287"/><span>An draoidheacht san do bhí orainn is briste</span>
<lb n="288"/><span>go deó í.</span>
<lb n="289"/><span>Nach léir díbh a beól binn</span>
<lb n="290"/><span>A' réidhteach na comhairle</span>
<lb n="291"/><span>Do shaoradh ar bhrón sinn go brách?</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>Seo cruinnighthe i gcluain gheal ar bhruach Laoi na</span>
<lb n="294"/><span>ngéise.</span>
<lb n="295"/><span>I nua-hallaíbh néata cois gaortha go sámh,</span>
<lb n="296"/><span>Gach obair chliste bhuacach dár smuain gliocas</span>
<lb n="297"/><span>daonna,</span>
<lb n="298"/><span>'S dá luaidhtear i nEirinn ar shaor-sgoil na </span>
<lb n="299"/><span>gceárd.</span>
<lb n="300"/><span>'Nar dtimcheall, 'nar dtimcheall tá cosnamh</span>
<lb n="301"/><span>ár gcóra,</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="302"/><p><span>Fíor-shaoirse Mac Míleadh, 's a n-ursana ar</span>
<lb n="303"/><span>fhóirneart.</span>
<lb n="304"/><span>Le chéile má gheóbhthar,</span>
<lb n="305"/><span>Ní baoghlach go gclófar,</span>
<lb n="306"/><span>Uainn féin atá foghnamh le fagháil.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Seadh! tigidís go suairc idir thruagh-dhuine is</span>
<lb n="309"/><span>tréinfhear,</span>
<lb n="310"/><span>Fir ualaigh an léighinn is fir saothair na lámh:</span>
<lb n="311"/><span>Seo cuireadh dhóibh is fuagra, gluaiseam i n-éin-</span>
<lb n="312"/><span>fheacht</span>
<lb n="313"/><span>Chun cuarda ar an bhféasta tá gléasta 'nár ndáil.</span>
<lb n="314"/><span>Cruinnighdís, cruinnighdís!  Tá sult againn</span>
<lb n="315"/><span>rómpa:</span>
<lb n="316"/><span>Is líonta iad ár gcroidhthe 's is osgailte ár</span>
<lb n="317"/><span>ndóirse,</span>
<lb n="318"/><span>Go bhféachaimíd comharthaí</span>
<lb n="319"/><span>An lae dhul i ngnóthacht,</span>
<lb n="320"/><span>Mar chéir i gcoirceógaibh na gceárd.</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>'S a Chorcaigh mhilis chuan-chlothair bhuan-tsroth</span>
<lb n="323"/><span>ach bhraonach.</span>
<lb n="324"/><span>Go mbuadha beannacht Dé leat, a chraobh gheal</span>
<lb n="325"/><span>na mbláth.</span>
<lb n="326"/><span>Nár theipidh t'ainm uaibhreach ar nua-chairt na</span>
<lb n="327"/><span>hEireann,</span>
<lb n="328"/><span>An uair a bheidh Eire ar fadd Gaedhealach 'na</span>
<lb n="329"/><span>cáil.</span>
<lb n="330"/><span>'Sé ghuidhmíd, 'sé ghuidhmíd, gach sonas</span>
<lb n="331"/><span>fé dhó ort!</span>
<lb n="332"/><span>Gan draoidheacht ar do dhaoinibh dá</span>
<lb n="333"/><span>mbrosdadh tar bóchna,</span>
<lb n="334"/><span>Caithréim insa ghleó cheart</span>
<lb n="335"/><span>Ar Sgéith na dTrí gCróinneach,</span>
<lb n="336"/><span>Is Réilteann an Eólais is fearr.</span>
<lb n="337"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="338"/><p><span>AN SÍOL-AMHRÁN</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Fonn: Baile an Doire</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>Ó CUIRIDH an síol, a Mhuimhnigh mhaithe,</span>
<lb n="343"/><span>A ghasradh bhinn na laoithe sámh,</span>
<lb n="344"/><span>Tá'n branar go cumhra 's beatha fén úir,</span>
<lb n="345"/><span>'S an ithir a' feitheamh le lúth ár lámh.</span>
<lb n="346"/><span>Síol hó, síol hó!</span>
<lb n="347"/><span>Go mairidh bhur mbuidhne rinnce 's reatha,</span>
<lb n="348"/><span>Nár chaillidh bhur gcríocha a gcéim go brách,</span>
<lb n="349"/><span>Ach sgaipidh an síol ó mhaidin go hoidhche,</span>
<lb n="350"/><span>'S tiocfaidh an toradh i nEirinn lá.</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>O cuiridh an síol i gcríochaibh Uladh,</span>
<lb n="353"/><span>A ghasradh ghroidhe nár claoidheadh le crádh — </span>
<lb n="354"/><span>Tá'n branar go cumhra 's beatha fén úir,</span>
<lb n="355"/><span>'S an ithir a' feitheamh le lúth ár lámh.</span>
<lb n="356"/><span>Síol hó, síol hó!</span>
<lb n="357"/><span>Nár chaillidh bhur gceólta glóir an ghradaim</span>
<lb n="358"/><span>Bhí i nEamhain na slógh fí réim gan bádhadh,</span>
<lb n="359"/><span>Ach sgaipidh an síol ó mhaidin go hoidhche,</span>
<lb n="360"/><span>'S tiocfaidh an toradh i nEirinn lá.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>O cuiridh an síol i gcríochaibh Connacht,</span>
<lb n="363"/><span>A ghasradh chaoin an chroidhe gan cháim — </span>
<lb n="364"/><span>Tá'n branar go cumhra 's beatha fén úir,</span>
<lb n="365"/><span>'S an ithir a' feitheamh le lúth ár lámh.</span>
<lb n="366"/><span>Síol hó, síol hó!</span>
<lb n="367"/><span>Nár chaille sibh togha 'gus rogha na fola</span>
<lb n="368"/><span>Bhí i gcuisleannaibh amhra Gaedheal gan tla</span>
<lb n="369"/><span>Ach sgaipidh an síol ó mhaidin go hoidhche,</span>
<lb n="370"/><span>'S tiocfaidh an toradh i nEirinn lá.</span>
<lb n="371"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="372"/><p><span>O cuiridh an síol a dhaoine an oirthir,</span>
<lb n="373"/><span>A ghasradh mheidhreach Laighneach lághach — </span>
<lb n="374"/><span>Tá'n branar go cumhra 's beatha fén úir,</span>
<lb n="375"/><span>'S an ithir a' feitheamh le lúth ár lámh.</span>
<lb n="376"/><span>Síol hó, síol hó!</span>
<lb n="377"/><span>Na nósa do dhíol bhur sinnsir oraibh,</span>
<lb n="378"/><span>Is córaide dhíbh-se a saoradh ón mbás,</span>
<lb n="379"/><span>Ach sgaipidh an síol ó mhaidin go hoidhche,</span>
<lb n="380"/><span>'S tiocfaidh an toradh i nEirinn lá.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>O cuiridh an síol arís a' tuitim</span>
<lb n="383"/><span>Ar thalamh na Midhe ba shíolmhar tráth — </span>
<lb n="384"/><span>Tá'n branar go cumhra 's beatha fén úir,</span>
<lb n="385"/><span>'S an ithir a' feitheamh le lúth ár lámh.</span>
<lb n="386"/><span>Síol hó, síol hó!</span>
<lb n="387"/><span>Ná caillidh an bhrígh thug díbh-se an ceannas</span>
<lb n="388"/><span>O Theamhair na Ríogh ar gach taobh go tráigh,</span>
<lb n="389"/><span>Ach sgaipidh an síol ó maidin go hoidhche,</span>
<lb n="390"/><span>'S tiocfaidh an toradh i nEirinn lá.</span>
<lb n="391"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="392"/><p><span>LÁ 'LE PÁDRAIG, 1913</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>A Chlanna na nGaedheal 's a ghaolta ár gcuirp</span>
<lb n="395"/><span>Tá sgaipithe i gcéin ó Eire anois,</span>
<lb n="396"/><span>Seo beannacht ár gcroidhe thar fairrge dhíbh,</span>
<lb n="397"/><span>Is teachtaireacht aoibhinn áthais.</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>Canaimís dréacht le chéile indiu:</span>
<lb n="400"/><span>Tá atharrach saoghail a' téacht 'na rith,</span>
<lb n="401"/><span>Thug óg is sean gan cheó gan mheath</span>
<lb n="402"/><span>Le dóchas aibigh láidir.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>Ná habradh éinne — is baoth a mheas — </span>
<lb n="405"/><span>Gur seanabhean tréith gan réim gan rath</span>
<lb n="406"/><span>An Ríogain uaibhreach bhríoghmhar bhuacach</span>
<lb n="407"/><span>Aoibhinn uasal álainn.</span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>Níor chaith sí a ré, 's ní baoghal gur thuit:</span>
<lb n="410"/><span>Tá beatha 'na géaga is fraoch 'na fuil,</span>
<lb n="411"/><span>Tá brígh 'gus fuinneamh 'na croidhe 'sna cuislinn,</span>
<lb n="412"/><span>Is chífar ise i n-áirde.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>An fhaid a bheidh tréad ar féar ann so,</span>
<lb n="415"/><span>An fhaid a bheidh gaoth a' séideadh ar chnoc,</span>
<lb n="416"/><span>Craobh ar chrann is éisg i n-abhainn,</span>
<lb n="417"/><span>Ní thréigfidh a clann an Mháthair.</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>An fhaid a bheidh éan san aer amuigh,</span>
<lb n="420"/><span>Is taitneamh na gréine ar Shléibhtibh Mis,</span>
<lb n="421"/><span>Seasfaidh a bonn ar a talamh go teann</span>
<lb n="422"/><span>Is ní leagfar a ceann le náire.</span>
<lb n="423"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="424"/><p><span>TRÍ TRÉITHE NA FÉINNE</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>Ceist ag Pádraig, grádh na nGaedheal,</span>
<lb n="427"/><span>Lá ar laoch an liath-fhuilt,</span>
<lb n="428"/><span>Caoilte mac Rónáin na sgéal,</span>
<lb n="429"/><span>Tráth i nEirinn iath-ghlais.</span></p>
<lb n="430"/>
<lb n="431"/><p><span>“Innis dúinn, a sgéalaighe bhinn,</span>
<lb n="432"/><span>Créad thug daoibh-se an tighearnas?</span>
<lb n="433"/><span>Nó créad do choinnibh sibh gan mheath,</span>
<lb n="434"/><span>An oiread mhair na Fianna?”</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>“Trí tréithe do dhaingnigh sinn,”</span>
<lb n="437"/><span>D'fhreagair Caoilte ciallmhar,</span>
<lb n="438"/><span>“Gloine ár gcroidhe 'gus neart ár ngéag,</span>
<lb n="439"/><span>Is beart do réir ár mbriathar.”</span>
<lb n="440"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="441"/><p><span>DO GHAEDHEALAIBH BÉAL</span>
<lb n="442"/><span>FEIRSDE</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>Beatha 'gus sláinte don tsáir-shliocht acfuinneach</span>
<lb n="445"/><span>shuairc</span>
<lb n="446"/><span>Ná leagfar ar lár san ár lá caismeartha cruaidh,</span>
<lb n="447"/><span>Is daingean iad lámha a mál is gan mhalairt is</span>
<lb n="448"/><span>buadhach,</span>
<lb n="449"/><span>Agus canfad go hárd a gcáil i gCathair na gCuan.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>I gCathair na gCuan is buan ár mbeannacht ón gcliabh</span>
<lb n="452"/><span>Ar fhearaibh gan fhuacht is luaithe ag cabhair go fial,</span>
<lb n="453"/><span>Is neartmhar a sluagh lastuaidh 's is draganta dian,</span>
<lb n="454"/><span>'S dar mh'anam is truagh gan chuairt dam tamall 'na</span>
<lb n="455"/><span>rian.</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>'Na rian níor léan tréimhse do chaitheamh go fóill,</span>
<lb n="458"/><span>Is ba mhian liom féin éisteacht le maitheas a mbeól:</span>
<lb n="459"/><span>Ní iarrfainn-se gné spéise ná a mhalairt de ghnó,</span>
<lb n="460"/><span>Ach a dtriatha do ghéir-fhéachaint, dá bhfanainn 'na</span>
<lb n="461"/><span>gcóir.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>'Na gcóir ba thaitneamh liom labhairt gach caomh-</span>
<lb n="464"/><span>oide,</span>
<lb n="465"/><span>Is ceól dá spreagadh gan mhairg gan éin-cheilg,</span>
<lb n="466"/><span>Oigfhir ghlana 'gus gailtheanna is glé-dheise,</span>
<lb n="467"/><span>Bród is barra-chruth Banba is Béil Feirsde.</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>I mBéal Feirsde gan éin-leimhe tá leathan-treabh</span>
<lb n="470"/><span>láidir,</span>
<lb n="471"/><span>Saor-theisteas a nglé-sgoile ghaibh sealbh im lár-sa.</span>
<lb n="472"/><span>Déin deithneas a chaol-chleite go mbreacair mo phár</span>
<lb n="473"/><span>dam,</span>
<lb n="474"/><span>Is chun caomh-fheise na tréin-treibhe cuir beatha 'gus</span>
<lb n="475"/><span>sláinte.</span>
<lb n="476"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="477"/><p><span>DO GHARSÚN</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>DO RUG AN PHRIOMH-DHUAIS SA GHAEDHILG</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>A CHARA dhil de sheana-stoc na saoi léigheanta,</span>
<lb n="482"/><span>Rug barra leat is gradam gach ealadhan aosta,</span>
<lb n="483"/><span>Is mairg liom ná feaca seal do ghnaoi aerach,</span>
<lb n="484"/><span>'S gur bh'fhearra bheith a' labhairt leat ná a' sgrí'</span>
<lb n="485"/><span>bhéarsa.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Cé maith do chuiris aithne — tá fínné agam —</span>
<lb n="488"/><span>Ar Laidin is ar labhra na caoin-Ghréige,</span>
<lb n="489"/><span>'S ar theangain mhilis Ghallia na ngrinn-sgéalta,</span>
<lb n="490"/><span>Níor ghabhadar san sealbh ar do chroidhe Gaedh-</span>
<lb n="491"/><span>ealach.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>Mo bheannacht ort, a phreabaire 's a phrímh-éigis,</span>
<lb n="494"/><span>Mar leagais gach ar casadh ort le fír-éifeacht,</span>
<lb n="495"/><span>Is mar bhainis as na reathaibh ar an rígh-réim sin,</span>
<lb n="496"/><span>Gur leathanuigh do theastas is gur líon Eire.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>Is feasta, a mhic, ó's leat-sa anois an aoird-chéim sin,</span>
<lb n="499"/><span>Go maire tú do cheannas, agus ní baoghal duit!</span>
<lb n="500"/><span>Nár laguighthear do rath ort, ná do bhrigh i n-éan-rud,</span>
<lb n="501"/><span>Sin teastas fir thug taitneamh duit 's a ghuidhe id</span>
<lb n="502"/><span>thaobh-sa.</span>
<lb n="503"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="504"/><p><span>AN LITRIÚ(GHADH)</span></p>
<lb n="505"/>
<lb n="506"/><p><span>1. AN SEANDUINE BRÓNACH</span></p>
<lb n="507"/>
<lb n="508"/><p><span>MH' ATUIRSE 's mh'fhada-chreach shíor-thínn!</span>
<lb n="509"/><span>Lucht teangan na Banba sgrí' síos</span>
<lb n="510"/><span>Gan filleadh, gan feacadh,</span>
<lb n="511"/><span>Gan chaime, gan chasadh</span>
<lb n="512"/><span>Ach gach litir dá labhairt go símplidhe!</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>Ca bhfuil an seanchas bhí síos?</span>
<lb n="515"/><span>Is ca bhfuil na leabhair ba bhínn línn?</span>
<lb n="516"/><span>Dá mbriseadh 's dá stracadh</span>
<lb n="517"/><span>'Ge foirinn gan faisean,</span>
<lb n="518"/><span>Gan time, gan taise, gan chaoin-chroidhe.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Gach litir bhreagh bhalbh do bhí i mbrígh</span>
<lb n="521"/><span>Ag druithibh i dTeamhair le línn Chuínn</span>
<lb n="522"/><span>Dá ruagadh 's dá ngearradh</span>
<lb n="523"/><span>'Na sluaighte as gach leabhar!</span>
<lb n="524"/><span>Ní chuala-sa creacha ba nimhnighe.</span>
<lb n="525"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="526"/><p><span>AN LITRIÚ(GHADH)</span></p>
<lb n="527"/>
<lb n="528"/><p><span>II. AN T-ÓGÁNACH</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>Fóill iriú a chara, 's ná gluais úainn</span>
<lb n="531"/><span>Go brónach dubh feargach gruadh-dhuairc;</span>
<lb n="532"/><span>Níl bac ar do shamhail</span>
<lb n="533"/><span>Bheith a' breacadh a chuid leabhar</span>
<lb n="534"/><span>On tseachtmhain seo feasda go Sluagh an Luain.</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Gach faraire charas an cruas buan,</span>
<lb n="537"/><span>'S gach cailín nár bh'fhearra léi a luadh i nduain</span>
<lb n="538"/><span>'Ná foghlaim is fuirseadh</span>
<lb n="539"/><span>Na seanndachta is sine — </span>
<lb n="540"/><span>Ní labharfad 'na gcoinne sin fuaim uaim.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>Friotal ár gcine do fuair buaidh</span>
<lb n="543"/><span>Ar bhinneas, ar chruinneas, 's ar chruas, uair,</span>
<lb n="544"/><span>Mo ghrádh-sa an té thuigfeadh</span>
<lb n="545"/><span>A háilleacht sa bhfoirm</span>
<lb n="546"/><span>Is ársa 's is cruinne 's is cruaidhe snuadh.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>Leanaidh, má's maith libh, den chruaidh chruaidh,</span>
<lb n="549"/><span>Is caithidh fé tharcuisne an nuacht uaibh,</span>
<lb n="550"/><span>Ach má fachtar sibh feasda</span>
<lb n="551"/><span>A' cur smacht ar ár n-acfuinn-ne</span>
<lb n="552"/><span>Is eagal d'bhur gcathaibh an Sguab Mhuar!</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>Tá atharrach saogail a' dlúthú</span>
<lb n="555"/><span>Le Clanna na hEireann, 's ní rún dúinn.</span>
<lb n="556"/><span>An sean is an t-éifeacht</span>
<lb n="557"/><span>Mura dtagaid le chéile,</span>
<lb n="558"/><span>Dob fhearra liom féin Letiriú Ur.</span>
<lb n="559"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="560"/><p><span>FILE NA GALL-GHAEDHILGE</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>ÓTSIG liom-sa d'fheicsin go bhfuil mise cóar,</span>
<lb n="563"/><span>Có follus is radharc mo chuid súl,</span>
<lb n="564"/><span>Is tá sibh-se uile i ndorcadas móar,</span>
<lb n="565"/><span>Muna géillean sibh dam go fleathúl.</span>
<lb n="566"/><span>'Sé geárbhas na Géidhilge atáim déinimh mín,</span>
<lb n="567"/><span>Mar rinne gach náisiún na suadh,</span>
<lb n="568"/><span>'Gus is é an fáth so nach rin' sibh-se sin,</span>
<lb n="569"/><span>Atá sibh có fada amudha.</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>Féach ar an slúgh móar lér thaitnighean mo chroidhe;</span>
<lb n="572"/><span>Támuid-ne 'nár Néidhilgeóraibh úr',</span>
<lb n="573"/><span>'Gus támuid 'nár lucht bhéas fó mheas i mBlea' Clí,</span>
<lb n="574"/><span>Nuar béidh sibh-se marbh is fúr.</span>
<lb n="575"/><span>Do ritheann ár bhfocla theas thúidh agus thiar,</span>
<lb n="576"/><span>Os cionn Earann gach uar don lae ghil,</span>
<lb n="577"/><span>Is leathann ár bhfilidheacht tsimcheall na tsíor'</span>
<lb n="578"/><span>I míle lochánaibh gan moil.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>Níl maith in bhur gnímhibh a dhaoiní, mar tá</span>
<lb n="581"/><span>Sibh ceangailt' do nósaibh an am'</span>
<lb n="582"/><span>Chúdh thart, agus d'imthighe acoidche an tráth</span>
<lb n="583"/><span>Raibh meas ar bhur sean-chaint tá cam.</span>
<lb n="584"/><span>O glacaidhe mo chomharla, 's méadóchaidhe sibh neart</span>
<lb n="585"/><span>An tseangga do labhar Néimh Bruighid,</span>
<lb n="586"/><span>Néimh Pádruig, Colm Cille 's Rí Cármac Meaic Airt</span>
<lb n="587"/><span>Núr bhí Eiria lán sróil agus síod'.</span>
<lb n="588"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="589"/><p><span>FREAGRA EOGHAIN RUAIDH</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>AR FHILE NA GALL-GHAEDHILGE</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>ÉISTIDH lem bréithribh, a chaomh-fheara an </span>
<lb n="594"/><span>ghrinn,</span>
<lb n="595"/><span>Nár ghéill do lucht baoise is bladair gan bláth,</span>
<lb n="596"/><span>Go réidhfead mo sgéal díbh ar chlaon-bhearta an Chlíc</span>
<lb n="597"/><span>D'fhúig glé-theanga Ghaoidheal faoi ghalar an bháis.</span>
<lb n="598"/><span>'Sé mo chreach nimhneach bheir m'intinn ar mheara-</span>
<lb n="599"/><span>thal.</span>
<lb n="600"/><span>Daosgar-sprot daoithe drabhuíolach dúr-labharthach</span>
<lb n="601"/><span>Ag féachaint le hí chur i ngeimhleachaibh smachta</span>
<lb n="602"/><span>Gan braon d'fhuil na beatha 'na creatalach cnámh</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>Aon-labhairt éigeas ba shéis-bhinne linn</span>
<lb n="605"/><span>'Ná éanlaithe i gcoill ar maidin go sámh,</span>
<lb n="606"/><span>Géir-shearc na spéarbhruinngheal mbéil-mhilis mbinn</span>
<lb n="607"/><span>Bhréagadh mic ríogh 'gus flatha gan cháim,</span>
<lb n="608"/><span>Acfuinn gach ughdair chirt mhúinte i gclár Bhanba</span>
<lb n="609"/><span>Caithte fé chúram an trú san dá tearmainn!</span>
<lb n="610"/><span>Amach léi! ní thabharfainn-se trumpa gan teanga</span>
<lb n="611"/><span>uirthi,</span>
<lb n="612"/><span>Níor bh'fhiú liom mar bhail uirthi beatha seoch bás.</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>Sgréachaire sméirle gan spréachadh 'na chroidhe,</span>
<lb n="615"/><span>Straere díomhaoin is glagaire práis,</span>
<lb n="616"/><span>Baoth-ghaige péacach na Gaedhilge do chlaoi,</span>
<lb n="617"/><span>Do chlaonadh as a slighe, do chamadh 's do chrádh.</span>
<lb n="618"/><span>Féach annsan tall é 's an chomplacht do mheallann sé,</span>
<lb n="619"/><span>Is léigheannta an Chéad-Leabhair de ghlain-mheabhair</span>
<lb n="620"/><span>ag gach fear aca!</span>
<lb n="621"/><span>Céim do-bheir togha cirt is rogha nirt dá n-aigne,</span>
<lb n="622"/><span>Foghlaim ghlic d'aithint thar phraisigh ar phár.</span>
<lb n="623"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="624"/><p><span>Cé chuir i gcéill dá leithéid sin do dhaoi</span>
<lb n="625"/><span>Go bhféadfadh a bhrígh 'gus cabhair a lámh</span>
<lb n="626"/><span>Éigse na hEireann do shaoradh, 'gus í</span>
<lb n="627"/><span>Daortha 's i dtaoibh leis d'fharaire i gcás?</span>
<lb n="628"/><span>Tusa 'gus t'obair-se, a choirbthigh chealgaigh!</span>
<lb n="629"/><span>Focal ód phusaibh ná cloiseam, a chlabaire.</span>
<lb n="630"/><span>Corraigh ort! imthigh leat! sgrios as ár n-amharc,</span>
<lb n="631"/><span>Nó sgoiltfear do phlaitinn is leagfar san láib.</span>
<lb n="632"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="633"/><p><span>FREAGRA EOGHAIN RUAIDH</span></p>
<lb n="634"/>
<lb n="635"/><p><span>AR AN NGARSÚN Ó LONNDAIN</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>Éiligh go béasach, a straere firín,</span>
<lb n="638"/><span>Na gréithre do thigheann dod shamhail do ghnáth.</span>
<lb n="639"/><span>Is baoghal dod leithéid bheith ar saothar mar taoi,</span>
<lb n="640"/><span>Eist liom, suidh síos, is tarraing t'anál.</span>
<lb n="641"/><span>Loitfir do sgórnach, a cheólaire mh'anma,</span>
<lb n="642"/><span>A' rith ar na bóithribh, a' brón-ghol sa' callaireacht;</span>
<lb n="643"/><span>Triomuigh do dheóra, ní leómhfar thu leadradh.</span>
<lb n="644"/><span>Seólfad thar n-ais tu: sin agat mo lámh.</span></p>
<lb n="645"/>
<lb n="646"/><p><span>B'éachtach an sgéal é dá ngéillinn dod ghuidhe,</span>
<lb n="647"/><span>'S go mbéarfá tar tuinn leat m'fhallaing gan smál,</span>
<lb n="648"/><span>Mo bhéabhar breagh féin, is cluith éadaigh fir ghroidhe,</span>
<lb n="649"/><span>Ba faon an chomaoin é, a pheata gan fás.</span>
<lb n="650"/><span>Tusa, a gharsúin bhig, dá n-iompar cois Tamesis!</span>
<lb n="651"/><span>A' tuitim 'sag únfairt, ad mhúchadh 's ad thachtadh</span>
<lb n="652"/><span>leó!</span>
<lb n="653"/><span>Fé choimirc gach lúbaire Lúndainigh leacan-duibh —</span>
<lb n="654"/><span>Iompuigh ort, faire! glac eagna i dtráth.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>Béabhar breagh néata dá dtéigheadh ort, dar linn,</span>
<lb n="657"/><span>Dob éigin duit puill do ghearradh 'na sgáil,</span>
<lb n="658"/><span>Nó caochfaidhe gach aon rud ó éadan do chinn</span>
<lb n="659"/><span>Go caor do smigín tais leanbaigh lághaigh.</span>
<lb n="660"/><span>Brat ar do ghuaillibh ar luasgadh ní thaitnfeadh leat</span>
<lb n="661"/><span>Glanfaidhe an luaithre 's do sguabfaidhe an lathach</span>
<lb n="662"/><span>leis,</span>
<lb n="663"/><span>Caithfidhe é bhuaint díot, 's a chruachadh féd bhaca-</span>
<lb n="664"/><span>lainn, </span>
<lb n="665"/><span>Ualach ná rachadh tar caladh go brách.</span>
<lb n="666"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="667"/><p><span>Bréithre mí-bhéasacha, a laogh liom, ní cuibhe</span>
<lb n="668"/><span>D'éinne do ríomhadh ar chlannaibh na mbárd:</span>
<lb n="669"/><span>Tréig-se an droich-mhéinn sin, is b'fhéidir gan mhoill</span>
<lb n="670"/><span>Go ndéanfa mé laoi do sgaipfeas do chrádh.</span>
<lb n="671"/><span>Féachann tú id thimpeall go fíochmhar droch-aigean-</span>
<lb n="672"/><span>tach,</span>
<lb n="673"/><span>'S gach aon chuisle id chroidhe beag a' fír-chrith le</span>
<lb n="674"/><span>heagla,</span>
<lb n="675"/><span>Is léir nach le hintinn dá ríribh do labhrais;</span>
<lb n="676"/><span>Is cuimhin liom nach fear thu, is maithim dod</span>
<lb n="677"/><span>chás.</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>Eist, a mhic léighinn bhig na n-ae 'stigh go cruinn,</span>
<lb n="680"/><span>Go ndéarfa mé nídh mar mhaithe led cháil,</span>
<lb n="681"/><span>Do-bhéarfaidh go baodhach tu, 's do réidhfidh do</span>
<lb n="682"/><span>shlighe,</span>
<lb n="683"/><span>Má théigheann tú i n-aois 's i n-acfuinn na ndán.</span>
<lb n="684"/><span>Dob fhiú dhuit-se claoi leis a' bhfíor-chaint do chleach-</span>
<lb n="685"/><span>tadar </span>
<lb n="686"/><span>Prionnsaí Mac Míleadh 'gus binn-sgoth na Banba,</span>
<lb n="687"/><span>Is Múirnigh na maoine, fir ghroidhe do rug barra leó</span>
<lb n="688"/><span>I gcoimheasgar an chatha 's i gcaismirt na ndámh.</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>Aonduine d'éistfeadh le séise na saoi</span>
<lb n="691"/><span>Ba léir-bhinne líomhtha taitneamhach tráth,</span>
<lb n="692"/><span>'Sé mo mheas féinig ná géillfeadh sé arís</span>
<lb n="693"/><span>Do bhéice gan bhrígh gan tathac gan tábhacht.</span>
<lb n="694"/><span>Ba bheag ar a chluasaibh do mhuar-fhocail bhacacha,</span>
<lb n="695"/><span>'S iad cruinnighthe cuarduighthe cruadh-chasta crap-</span>
<lb n="696"/><span>aithe</span>
<lb n="697"/><span>Sgiobaithe fuaduighthe a cnuasach Uí Rathailligh — </span>
<lb n="698"/><span>Thruaillfeadh a samhail an teanga dob fhearr!</span>
<lb n="699"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="700"/><p><span>Ní hé do leithéid-se do ghéar-ghoin mo chroidhe,</span>
<lb n="701"/><span>Ná Gaedhilfhir an tsaoighil, a fhir chanta na ndán,</span>
<lb n="702"/><span>Ach sgaotha ceann-éadtroma Béarlacha i mbrígh,</span>
<lb n="703"/><span>Is Gaedhilg na ríogh dá tachtadh gan tlás</span>
<lb n="704"/><span>Ní brón liom fir thall do ghabh sgannradh fém ran-</span>
<lb n="705"/><span>naibh-se,</span>
<lb n="706"/><span>Ach clódóiri Gallda gan chabhair do-rin praiseach</span>
<lb n="707"/><span>díobh;</span>
<lb n="708"/><span>Fógair-se an leabhar úd Uí Ghramhna ar gach fear aca,</span>
<lb n="709"/><span>Is foghlaim do cheachta féin farra gach lá.</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>Ach féach ann so taobh linn an tréan-bharc ar tuinn,</span>
<lb n="712"/><span>Is séideadh na gaoithe 'á gairm thar sáil,</span>
<lb n="713"/><span>Glaodh na mairnéalach ag éirghe go binn,</span>
<lb n="714"/><span>Is téada dá sgaoileadh ó chaladh-phort Fáil.</span>
<lb n="715"/><span>Is mithid dod shórt-sa bheith tóirseach ód thaisteal-</span>
<lb n="716"/><span>aibh;</span>
<lb n="717"/><span>Imthigh ar bórd leat, tá lón agus leabaidh ann;</span>
<lb n="718"/><span>Seo pingin is póg duit; bí it óigfhear mhaith feasta;</span>
<lb n="719"/><span>'S go seóltar thar n-ais tu go Sasana slán.</span>
<lb n="720"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="721"/><p><span>DO THORNA</span></p>
<lb n="722"/>
<lb n="723"/><p><span>NUAIR A THUG SÉ GUTH NUA LEIS ÓN MBREATAIN</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>SONAS ort-sa a Thorna shéimh,</span>
<lb n="726"/><span>a mhic na bhfilidhe, a bhinn-bhéil,</span>
<lb n="727"/><span>a chroidhe cheannsa a tsuaircis te,</span>
<lb n="728"/><span>dod leabhar-sa ní cuibhe cáineadh.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>Báird na Breatan, árd a gclú,</span>
<lb n="731"/><span>uatha do thuillis th'árdú:</span>
<lb n="732"/><span>i gcoill chumhra a bhflaithis mhóir</span>
<lb n="733"/><span>do chaithis ubhla an il-cheóil.</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>Na hubhla, ní rádh gan rath,</span>
<lb n="736"/><span>ní tim an té do chéad-chaith;</span>
<lb n="737"/><span>ó théigheann a mblas i mbeól fir,</span>
<lb n="738"/><span>ceól na n-éan ag an fhear-sin.</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>Lá dhuit thoir dár ithis ubhall,</span>
<lb n="741"/><span>d'airigh gach file fíor-úr</span>
<lb n="742"/><span>'san choill ghéiggil fonn ná feódhann,</span>
<lb n="743"/><span>uair éigin thall mar shídhe-cheól.</span></p>
<lb n="744"/>
<lb n="745"/><p><span>“An glór so,” ar cách, “cuma linn</span>
<lb n="746"/><span>no ceól an éin darb ainm</span>
<lb n="747"/><span>linn 'san bhfóid-bhreac-fhonn a-bhos</span>
<lb n="748"/><span>i dtír Oig-Bhreatan Eos.”</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>Cruinnighid gan mhoill mar mheasaid</span>
<lb n="751"/><span>timcheall an bhinn bhróin-chleasaigh:</span>
<lb n="752"/><span>fear 'na shuidhe fé chrann do-chíd,</span>
<lb n="753"/><span>a chaint thall is í airighid.</span>
<lb n="754"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="755"/><p><span>“Cia hé,” ar gach duine don dáimh,</span>
<lb n="756"/><span>“fuair ubhla órdha an ioldáin?</span>
<lb n="757"/><span>Ní brath breith air, 's a buain de,</span>
<lb n="758"/><span>má bheir uainn creich na críche,”</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>Do labhair a n-ollamh árd:</span>
<lb n="761"/><span>“Ná loittear libh, is fíor-bhárd!</span>
<lb n="762"/><span>fréamh-fhuil Eireann an caomh cas,”</span>
<lb n="763"/><span>ar glé-Ghuin séimh-gheal Seónas. </span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Tusa an fear-san do-fuair buaidh</span>
<lb n="766"/><span>i dtír Bhreatan ón bhinn-shluagh:</span>
<lb n="767"/><span>do laoidh, lá dá mbíonn dá meas,</span>
<lb n="768"/><span>ní Crádh do Chroidhe fhíor-Eigeas.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>S.O.N.A.S.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>Aithris an dán so ar nós filidheachta na sean, ach fuaim</span>
<lb n="773"/><span>na Nua-Ghaedhilge ar na foclaibh.</span></p>
<lb n="774"/>
<lb n="775"/><p><span>Ionann eos sa Bhreatnais agus nightingale sa Bhéarla.</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>T. Gwynn Jones, fear atá ar na filidhibh is mó clú sa</span>
<lb n="778"/><span>Bhreatin indiu.</span>
<lb n="779"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="780"/><p><span>DON FHEAR CHÉADNA</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>AITHRIS AR A NÓS FÉIN</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>A SHÁIR-FHIR chalma is feardha ag fuiliú lann,</span>
<lb n="785"/><span>Is d'fhág i gcathaibh gan cheanna na miliúin</span>
<lb n="786"/><span>Ghall!</span>
<lb n="787"/><span>Cuir lámh chun meamraim, breac é le bior nú peann</span>
<lb n="788"/><span>Is árduigh m'aiteas le freagra is fileamhail fonn.</span>
<lb n="789"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="790"/><p><span>WANDERLUST</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>Ní hé Nennius is cás liom, dá ársaidhe a chlú-san,</span>
<lb n="793"/><span>Ná Gofraidh Fionn O Dálaigh, dhin bárda do </span>
<lb n="794"/><span>mhúineadh,</span>
<lb n="795"/><span>Ná leathan-hallaí lána, cé breághtha iad ná Lúna,</span>
<lb n="796"/><span>Ach na bóithre fada bána 's iad am shámh-tharraing</span>
<lb n="797"/><span>chútha.</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>A malairt sin níor bh'fearr liom ach bád seasgair</span>
<lb n="800"/><span>siubhlach,</span>
<lb n="801"/><span>'S í a léimrigh le fánaidh is lán srotha fúithe;</span>
<lb n="802"/><span>Eamonn geal bheith láimh linn 's do lámh-sa dár </span>
<lb n="803"/><span>stiúradh,</span>
<lb n="804"/><span>'S a chara dhil na n-árann, nár bh'álainn an triúr sinn!</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>Mhuise caithimís i dtráth uainn Pokárny 'gus Brúg-</span>
<lb n="807"/><span>mann,</span>
<lb n="808"/><span>'S a leabhair throma ghránna nach fearrde an té</span>
<lb n="809"/><span>sgrúd iad.</span>
<lb n="810"/><span>Cad é an mhaith a bhfuil i gClár Luirc de dhántaibh</span>
<lb n="811"/><span>is d'ughdair</span>
<lb n="812"/><span>Seochas bóithre fada bána nú bád seasgair siubhlach.</span>
<lb n="813"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="814"/><p><span>ÓN MBÉARLA</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>Fonn: Móirín Ní Chuileannáin</span></p>
<lb n="817"/>
<lb n="818"/><p><span>Bhí uainín beag ag Máirín,</span>
<lb n="819"/><span>Ba bhreágh flíos mar shneachta ló,</span>
<lb n="820"/><span>'S gach áit 'na dtéigheadh an bháb mhín</span>
<lb n="821"/><span>Ba ghnáth í ag teacht 'na treó.</span>
<lb n="822"/><span>Do lean sí isteach sa Chláiste í — </span>
<lb n="823"/><span>Nár dhána í, gan chead ón mBórd? — </span>
<lb n="824"/><span>Gur sgairt amach ar gháiridhe</span>
<lb n="825"/><span>Gach páistín le gean don spórt.</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>NÓ MAR SEO!</span>
<lb n="828"/><span>Uanéne le Móiríni lomrad snechtai fair,</span>
<lb n="829"/><span>cip ed tech hi tégedsi gnáth a petta istaig.</span></p>
<lb n="830"/>
<lb n="831"/><p><span>Téit, ba turus aindligid, nos len isin scoil.</span>
<lb n="832"/><span>tibis cách fon úanéne tuc don légund toil.</span>
<lb n="833"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Maidean i mBéarra agus Dánta Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Maidean i mBéarra agus Dánta Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
