Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Leoithne Andeas</title><author><name type="main">Tadhg Ó Donnchadha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">NL353</note>
                         <note type="L">i</note>
                         <note type="B">1905</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>NL353</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Leoithne Andeas</title><author>Tadhg Ó Donnchadha</author><imprint><publisher>Gill, M.H. agus a Mhac</publisher><date>1905</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Leoithne Andeas.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An Brollach.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>A Leoithne Andeas, tá deora leat,</span>
<lb n="6"/><span>Is clódh-fhliuch tais ataoi-se,</span>
<lb n="7"/><span>Indeoidh na bhflaith ba chródha beart</span>
<lb n="8"/><span>I gcóir ár dTeangan dilse;</span>
<lb n="9"/><span>An shlógh na n-aingeal dóibh ar neamh,</span>
<lb n="10"/><span>Acht go deoidh go bhfana a ngníomhartha</span>
<lb n="11"/><span>N-a sompla ar ghaisce fóghanta i gcath</span>
<lb n="12"/><span>Don chóip ag teacht i gcríonnacht</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Mo chomhairle chneasta, a sheoid seo im ghlaic,</span>
<lb n="15"/><span>I gcló ghlan raid gan chinnteacht</span>
<lb n="16"/><span>D'óg-shliocht Fhearainn Eoghain is Airt</span>
<lb n="17"/><span>Ón gCóf go Bann mhíonla.</span>
<lb n="18"/><span>Glóir-se i measc na n-óg 's na bhfear</span>
<lb n="19"/><span>Is lónnruigh seal a gcroidhthe;</span>
<lb n="20"/><span>Tabhair dóibh mo shearc, mo sceol, mo ghean</span>
<lb n="21"/><span>Fé fhomós i dteanga ár sinsear.  </span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>Tórna.</span>
<lb n="24"/></p>
</div>
<pb n="ii"/>
<div><lb n="25"/><p><span>Méidreacht.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Is éigin dam beagán a rádh i dtaobh méidreacht na</span>
<lb n="28"/><span>n-amhrán atá san leabhar mbeag so.  Do bh'fheárr go </span>
<lb n="29"/><span>mór liom an méid sin a chur síos i nGaedhilg; acht</span>
<lb n="30"/><span>tiocfaidh an leabhar so fé lámhaibh daoine ná beidh an</span>
<lb n="31"/><span>Ghaedhilg ar tarrac aca, agus fé lucht a foghluma, agus ar</span>
<lb n="32"/><span>an adhbhar soin is dóigh liom gur fearra dham an beagán</span>
<lb n="33"/><span>so a scríobhadh i mBéarla.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Is greannamhair agus is aindeis an scéal é ag fear</span>
<lb n="36"/><span>bhéarsaí a cheapadh má oireann dó roinnt dá dhéantúisíbh</span>
<lb n="37"/><span>féin a thabhairt amach, go bhfuil d'fhiachaibh air, ní hamháin</span>
<lb n="38"/><span>foclóir agus tagra graiméir a sholáthar dóibh, acht n-a</span>
<lb n="39"/><span>theannta-san trácht i dteangain iasachta ar mhéidreacht,</span>
<lb n="40"/><span>&rl.  Agus é sin go léir a dhéanamh d'fhonn is é féin</span>
<lb n="41"/><span>agus a shaothar a chur i dtuiscint do mhuinntir a dhuthchais</span>
<lb n="42"/><span>féin!  Tá fáth leis seo gan amhrus, acht má dhéinimíd</span>
<lb n="43"/><span>machtnamh air, nach cúis náire dhúinn é.  Bímís ag braith</span>
<lb n="44"/><span>ar an lá ná beidh gábhadh le n-a leithéid amh.</span>
<lb n="45"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="46"/><p><span> I.- AMHRÁIN CHAOINTE.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>1.- CAOINEADH</span>
<lb n="49"/><span>ar bhás an Athar Eoghan Ó Gramhna, fuair bás i Los Angelós, Cali-</span>
<lb n="50"/><span>fornia, i nAmerica, 18 Deireadh Fóghmhair, 1899.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>A Chlanna Gaedheal an chroidhe,</span>
<lb n="53"/><span>Is doiligh an scéal san tír,</span>
<lb n="54"/><span>Flaith na féile 's na ndeagh-ghníomh,</span>
<lb n="55"/><span>An sagart léigheanta caoin,</span>
<lb n="56"/><span>An tAthair Eoghan, n-a luighe,</span>
<lb n="57"/><span>Go fuar i gcré san gcill,</span>
<lb n="58"/><span>Och, Ochón!</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Mo chreach ghéar agus m'amhgar,</span>
<lb n="61"/><span>Is lag a shíleas an tSamhain seo,</span>
<lb n="62"/><span>Go mbeadh do chorp-sa, a annsaigh,</span>
<lb n="63"/><span>Go bocht agus go fann-lag,</span>
<lb n="64"/><span>Ag neartughadh fáis an gheamhair ghlais,</span>
<lb n="65"/><span>Ná go mbeinn-se féin go canntlach,</span>
<lb n="66"/><span>Atuirseach trom-ghuil,</span>
<lb n="67"/><span>Ag ceapadh marb-rann duit,</span>
<lb n="68"/><span>A Athair Eoghain Uí Ghramhna,</span>
<lb n="69"/><span>Och, Ochón!</span>
<lb n="70"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="71"/><p><span>Acht ní mar a síltear a fachtar;</span>
<lb n="72"/><span>B'fhearr fhios ag Rígh na bhFlaitheas,</span>
<lb n="73"/><span>Moladh go deo len Ainm,</span>
<lb n="74"/><span>Is é do cheap an t-aga,</span>
<lb n="75"/><span>I bhfad roimh ré, do b'fhearr dhot' anam</span>
<lb n="76"/><span>Chun éirighe as an dtalamh</span>
<lb n="77"/><span>Go glóire síoch na bhFlaitheas -</span>
<lb n="78"/><span>Ní gearánta dhúinn ar a achtaibh,</span>
<lb n="79"/><span>Cé gur mór an chaill é ár gcara,</span>
<lb n="80"/><span>Och, Ochón!</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>A chuisle an chroidhe 's na páirte,</span>
<lb n="83"/><span>Bhí a fhios agam an lá úd</span>
<lb n="84"/><span>Go raibh scéal éigin báis chugham,</span>
<lb n="85"/><span>Mar do thaibhrigheadh dham trí trátha</span>
<lb n="86"/><span>Go gcaillfinn fiacal lá 'r n-a bháireach;</span>
<lb n="87"/><span>Do chonnac-sa cheithre chága</span>
<lb n="88"/><span>Ag teacht anoir ón dtráigh chugham;</span>
<lb n="89"/><span>Do chonnac scamall dubh neamh-ghnáthach,</span>
<lb n="90"/><span>Mar bheadh glóthach chiardhubh ghránda</span>
<lb n="91"/><span>Ar leathadh trasna Chlár-Luirc;</span>
<lb n="92"/><span>Do fíoradh gach tuar i dtráth dham,</span>
<lb n="93"/><span>Mar tháinig chughainn an tásc guirt,</span>
<lb n="94"/><span>Go raibh t'anam áluinn</span>
<lb n="95"/><span>I measc aingeal, láithreach</span>
<lb n="96"/><span>I gCúirt an Athar Neámhdha;</span>
<lb n="97"/><span>Go raibh sé tar éis an saoghal so d'fhágaint,</span>
<lb n="98"/><span>Ar a mhalairt do b'fhearr d'áitreabh;</span>
<lb n="99"/><span>Agus Clanna Gaedheal, dá bhárr soin,</span>
<lb n="100"/><span>Go buaidheartha gnaoi-fhliuch cráidhte!</span>
<lb n="101"/><span>Och, Ochón!</span>
<lb n="102"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="103"/><p><span>Mo bhriseadh croidhe 's mo bhrón</span>
<lb n="104"/><span>Ba chráidhte linn súd mar sceol</span>
<lb n="105"/><span>'Ná a dtáinig riamh 'ár dtreo,</span>
<lb n="106"/><span>'S 'ná a dtiocfaidh anall go deoidh.</span>
<lb n="107"/><span>Ár sciath 's ár gclogad gleoidh,</span>
<lb n="108"/><span>Tarbh tána na leoghan,</span>
<lb n="109"/><span>Oide béal-bhinn na n-óg,</span>
<lb n="110"/><span>Taithneamh le seanóir,</span>
<lb n="111"/><span>Ceap cosanta cóir,</span>
<lb n="112"/><span>Teangadh fearantais Eoghain,</span>
<lb n="113"/><span>Sagart ba néamhrach clódh,</span>
<lb n="114"/><span>B'umhal is ba dhiadha meon,</span>
<lb n="115"/><span>Nár thaobhuigh an t-éitheach gan ghó</span>
<lb n="116"/><span>Acht an fhírinne i ráidhtibh beoil;</span>
<lb n="117"/><span>An déirc don truagh 's don d'reoil,</span>
<lb n="118"/><span>Eólas do lucht an ain-eoil;</span>
<lb n="119"/><span>Nár ghráidh an saoghal ná a bhaoth-ghlór,</span>
<lb n="120"/><span>Acht Flaithis na Naomh is na nÓrd;</span>
<lb n="121"/><span>Táid soin n-a luighe ionnat fé'n bhfód,</span>
<lb n="122"/><span>Gan fagháil ar chasadh chughainn, a Athair Eoghain.</span>
<lb n="123"/><span>Och, Ochón!</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Ní'l roinn de rannaibh na cruinne</span>
<lb n="126"/><span>Fé chuaird na gréine gile</span>
<lb n="127"/><span>N-a bhfuil cuid, dá laighead, dár gcineadh,</span>
<lb n="128"/><span>Nach deorach a bheidh gach duine</span>
<lb n="129"/><span>Ar bhfagháil táisc an bhile</span>
<lb n="130"/><span>B'aoirde bláth de chrannaibh na coille;</span>
<lb n="131"/><span>Caoinfid go fíor-ghuirt do thuitim</span>
<lb n="132"/><span>Fé shaighead an Chnámhaigh bhuile,</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="133"/><p><span>Nár fhág go fóill tu againne</span>
<lb n="134"/><span>Go bhfuighmís caoi ar a thuilleadh</span>
<lb n="135"/><span>Den eólas uait-se a phiocadh,</span>
<lb n="136"/><span>'S ár múineadh go grádhmhar cliste,</span>
<lb n="137"/><span>Ó's tusa b'aluinn chuige,</span>
<lb n="138"/><span>A Athair Eoghain, a chumainn!</span>
<lb n="139"/><span>Och, Ochón!</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Mo dhiombáidh chroidhe 's mo léir ghuirt,</span>
<lb n="142"/><span>Ní chloisfar arís tu, a chaomhthaigh,</span>
<lb n="143"/><span>Ag tabhairt na comhairle céille uait</span>
<lb n="144"/><span>Do raghadh i leas don Ghaedhilg;</span>
<lb n="145"/><span>Ní fheicfar a thuilleadh réiteach</span>
<lb n="146"/><span>Ag teacht uait ar gach daer-cheist</span>
<lb n="147"/><span>I "nIrisleabhar na Gaedhilge."</span>
<lb n="148"/><span>Níor lugha an doigh is tréine</span>
<lb n="149"/><span>Dá bhfuair do chroidhe bocht féinig</span>
<lb n="150"/><span>Ón mbreoiteacht so dhein t'éirleach,</span>
<lb n="151"/><span>A uain na foidhne 's na féile,</span>
<lb n="152"/><span>'Ná an doigh do chuaidh n-a géireacht</span>
<lb n="153"/><span>Tré lár chroidhe na hÉireann</span>
<lb n="154"/><span>Nuair chualthas tásc t'éaga.</span>
<lb n="155"/><span>Thug súd fir gan áird gan éirim;</span>
<lb n="156"/><span>Thug mná ag stathadh a gcéibhfholt;</span>
<lb n="157"/><span>Thug leanbhaí ag béicidh;</span>
<lb n="158"/><span>Thug ainmhidhthe ag scréachaidh,</span>
<lb n="159"/><span>Ag bualadh 's ag bascadh a chéile;</span>
<lb n="160"/><span>Do chrom an scealg ar ghéimridh,</span>
<lb n="161"/><span>Do chrith an sliabh go héachtach</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="162"/><p><span>Do bhog is do rith na réalta</span>
<lb n="163"/><span>Anonn 's anall tré n-a chéile;</span>
<lb n="164"/><span>Do thuit an clagar ó sna spéarthaibh;</span>
<lb n="165"/><span>An ghaoth fé anfhaithe ag séideadh;</span>
<lb n="166"/><span>Is, a chara na n-ae istigh,</span>
<lb n="167"/><span>Cá bhfuigheam do shamhail ar éan-chor?</span>
<lb n="168"/><span>Och, Ochón!</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Taoi scartha linn a annsacht na páirte,</span>
<lb n="171"/><span>Do sheachain an t-olc go gnáthach,</span>
<lb n="172"/><span>'S do thaobhuigh an mhaith mar shubháilce;</span>
<lb n="173"/><span>Ba dhual duit an umhlaidheacht n-a ndearnais;</span>
<lb n="174"/><span>Is a Dhia na bhFlaitheas, áilim,</span>
<lb n="175"/><span>Tré n-ar fhuiling t'Éan-mhac san pháis ghuirt,</span>
<lb n="176"/><span>Go raibh anam ár gcarad láimh leat</span>
<lb n="177"/><span>I Ríoghacht na nAingeal neámhdha;</span>
<lb n="178"/><span>Agus iarraim ar Mhuire Mháthair,</span>
<lb n="179"/><span>Bhí riamh lán de ghrásta,</span>
<lb n="180"/><span>Ionad dó do sholáthar</span>
<lb n="181"/><span>I measc na naomh-tháinte,</span>
<lb n="182"/><span>Agus abraimís go léir, Ámen.</span>
<lb n="183"/><span>Ámen, a Thighearna.</span>
<lb n="184"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="185"/><p><span>2.- CAOINEADH</span>
<lb n="186"/><span>ar bhás Sheagháin Pléimionn, d'éag i mBaile Átha Cliath,</span>
<lb n="187"/><span>28 Eanair, 1896.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Brón na bhfear ngroidhe, ceasnaidhe, créacht is uch!</span>
<lb n="190"/><span>Leoghan na bhflaith bhfíor lag fí chré gan chuid;</span>
<lb n="191"/><span>Treon an deagh-chroidhe ghaiscidhigh, tréith anois,</span>
<lb n="192"/><span>Seadh leoin le ga nimhe an deagh-shíol Pléimionnach.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>An Pléimionnach glé-chrothach gasta glan grinn</span>
<lb n="195"/><span>I gcré uainn is géar-bhruid dá maireann san tsaoigheal,</span>
<lb n="196"/><span>Féile agus daondacht do chleachtadh de shíor,</span>
<lb n="197"/><span>Is réiteach na ndaer-cheast ba dheacair do dhruing.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Drong an tseasaimh is aiste tháinig sé,</span>
<lb n="200"/><span>Bá lúbach mear é i dtreas 's i mbeárnain bhaoghail,</span>
<lb n="201"/><span>I gclú 's i meas do raid leis barr na bpréamh,</span>
<lb n="202"/><span>'S i n-iúl na Banba ghlac ó chách an chraobh.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Craobh-scaoileadh ar a líne badh ghreanta dar ndóigh</span>
<lb n="205"/><span>Géag fhíor-fhada is aoirde 's is taithneamhaighe cnó,</span>
<lb n="206"/><span>Préamh Thraoi thoir do shín chughainn tar caladh fé sheol, </span>
<lb n="207"/><span>Séimh-thaoisigh ba ghaoismhire a n-eascair dá phór.</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>Pór Mhiléisius, féach nach tirim a súile,</span>
<lb n="210"/><span>Is leoghan na nDéiseach fé n-a chuilteanna úire.</span>
<lb n="211"/><span>Mo bhrón an Ghaedhilg!  Mhéala ag druidim chúichi,</span>
<lb n="212"/><span>I ndeoidh an tréin is léire dhein a congnamh.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>Congnamh tráth thug Seaghán di 's coimirc cheannsa,</span>
<lb n="215"/><span>'S a cumhdach ghnáith ar bheárna 'n ghiolla ghallda,</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="216"/><p><span>Gá thúrnadh tláth, 'gá bháth, 's gá chur i dteannta,</span>
<lb n="217"/><span>Gan súil le sásamh d'fhaghail 'n-ár nIrisleabhar-na.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Tá leabhair is léigheann go clé gan taithighe cliar,</span>
<lb n="220"/><span>Tá lom is béim ar éigse 's scread-chaoidh liach,</span>
<lb n="221"/><span>Tá scannradh léir ar ghné na mban sidhe thiar,</span>
<lb n="222"/><span>Chionn togha na laoch bheith tréith n-a lag-luighe i gcriaidh.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>I gcriaidh, mo bhrón, ór-fhlaith ceann-úr cas,</span>
<lb n="225"/><span>Sin liathadh ar chlódh Fódla 's lagughadh cnead,</span>
<lb n="226"/><span>Sciath na leogan eoil gan mearughadh meas,</span>
<lb n="227"/><span>I mbliadhna, ochón, chóidh fé cheall-úir ghlais.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>Glas-tsnaidhm ort a shiothbhra bháis gan stad</span>
<lb n="230"/><span>Do chíor sinn go dtí 'n smior, is d'fhag sinn gan neart;</span>
<lb n="231"/><span>'S a Dhia dhílis na n-aoibhneas dot árus beir leat</span>
<lb n="232"/><span>Ár ngroidhe-fhear, ár dtaoiseach, ar bhfáidh 's ár bhflaith.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>an Feart-laoidh.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Flaith atá féd lár, a shéimh-leac mhór;</span>
<lb n="237"/><span>Flaith gan tlás b'eadh Seaghán glan Pléimionn sóghach;</span>
<lb n="238"/><span>Flaith do ghráidh thú, 'Chlár Luirc Éireamhóin;</span>
<lb n="239"/><span>Ár bhflaith do b'fhearr fuair bás; sin Éire i mb-r-ó-n!</span>
<lb n="240"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="241"/><p><span>3.- TUIREADH PHÁDRAIG UÍ LAOGHAIRE,</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Do fuair bás in sna hAeridhibh, i mBéarra, Conndae Chorcaighe,</span>
<lb n="244"/><span>30 Deireadh Fóghmhair, 1896.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Sin loma-scread caointe caoidh-fhliuch géar andeas,</span>
<lb n="247"/><span>An soirbh-fhlaith caoin bhí bríoghmhar béasach geal,</span>
<lb n="248"/><span>'S an curadh mear mín ba líomhtha, léigheanta stair,</span>
<lb n="249"/><span>Bheith curtha lag thíos fé íoghar na cré, mo chreach.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Is creach lán, is diombáidh, is caoidh 's is cumhadh,</span>
<lb n="252"/><span>An fear grádhmhar cionn-árd i gcill san úir;</span>
<lb n="253"/><span>Is lag 'táid le goltánacht saoithe Mumhan,</span>
<lb n="254"/><span>Ó's feas fán ar chrut bhláith a dtaoisigh chlumhail.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Ba chlumhail é an faraire b'fhairsing, 's dob' áluinn</span>
<lb n="257"/><span>groidhe,</span>
<lb n="258"/><span>Ba lúthmhar, lannamhar, neartmhar é i mbeárnain</span>
<lb n="259"/><span>bhaoighil;</span>
<lb n="260"/><span>Rith cúrsa a aitheasca i dteangain a mháthar aoil,</span>
<lb n="261"/><span>Mar shrúill na habhann go tapaidh gan tlás gan díth.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>Is díth chian chráidhte do sháir-shliocht Éireann Airt,</span>
<lb n="264"/><span>An rí thiar Pádraig, ba bhreághtha béas is reacht,</span>
<lb n="265"/><span>Do scríobhadh dian-dhánta go lán-ghlic néata pras,</span>
<lb n="266"/><span>Tré bhrígh an chiair-cneámhaire i láthair daol san bhfeart.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>San bhfeart ó chuireadh an siollaire Gaedhealach óg,</span>
<lb n="269"/><span>Is creach don bhfuirinn 'tá ag coimirc naGaedhilge beo,</span>
<lb n="270"/><span>Is mear an tuiseal é thuitim fé éigsibh eoil,</span>
<lb n="271"/><span>'S gan neach i n-a ionad dar gcosaint ar Bhéir go fóill.</span>
<lb n="272"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="273"/><p><span>Go fóill, a bháis níor fhág tú an laoch againn;</span>
<lb n="274"/><span>Deagh-chórda cnáibe 'od cháibhleadh ar ghéig go tur;</span>
<lb n="275"/><span>Níor chóir an fáidh i lár shaoghail a lot,</span>
<lb n="276"/><span>'S gan leoghan n-a dheáidh do b'fhál le Gaedhil anois.</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>Anois do-chítar tíortha ar bogad chráidhte,</span>
<lb n="279"/><span>An mhuir le fíoch ag líonadh 'gus ag trághchant,</span>
<lb n="280"/><span>Na cnuic mór-thimcheall cíortha ar mire thárlaidh,</span>
<lb n="281"/><span>Is loch, is linn, is coill gan toradh gnáthach.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>Is gnáthach búithridh cumhaidh ón ainimhidhe 'nois,</span>
<lb n="284"/><span>Ní'l trácht ar tiúin ná fonn ag scata an phíp dheis,</span>
<lb n="285"/><span>Is fáltha d'fhúigeadh srúille ar easbaidh aoibhnis,</span>
<lb n="286"/><span>Ó táitheadh dlúth fén úir an taca-thaoiseach.</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>An taoiseach ba ghasta chun seasaimh i ngleo gan tlás,</span>
<lb n="289"/><span>Is saigheada na nDanar do bhascadh le fóirneart lámh,</span>
<lb n="290"/><span>Chum laoithe agus ranna do chanadh do chóip gan cháim;</span>
<lb n="291"/><span>Mo scíos mo scalladh agus m'atuirse an leoghan ar lár.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>Ar lár ó síneadh Rí na nAiceal n-uasal,</span>
<lb n="294"/><span>Tá Áine 's Aoife ag caoidh 's ag stathadh a ngruaige,</span>
<lb n="295"/><span>Do fágadh Clíodhna i linntibh leanna ag uallfhairt,</span>
<lb n="296"/><span>'S tá fán ar shlighe na ndaoine maith ón gcruadh-ghol.</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>Tá cruadh-ghol cáis ar Chlár Luirc chórach chaoin,</span>
<lb n="299"/><span>Ó bhruach na Mháigh go hÁth na Bóinne thíos,</span>
<lb n="300"/><span>Ón Stuaic go Nás 's ón Ráth go Cóf na Laoi,</span>
<lb n="301"/><span>Ár nGuaire bhláith gan áird ag dreoghadh sa chill.</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>Sa chill ó taisceadh an flaith-churadh i mBéarra thiar,</span>
<lb n="304"/><span>Tá a mhuinntir basctha treascartha fé gach ciach;</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="305"/><p><span>Tá croidhe a bhanartlan laguighthe ag daod go dian;</span>
<lb n="306"/><span>Is caoin-tsliocht a athar go hatuirseach faon n-a dhiaidh.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>I ndiaidh an leoghain is ró-bhocht bheam-na go bráth;</span>
<lb n="309"/><span>Tá an iath so Fódla ag feogh go follus le cách;</span>
<lb n="310"/><span>Tá fiaradh ar chlódh 's ar mheoin an Chonnartha cháidh,</span>
<lb n="311"/><span>'S is cian n-a threo go seolfar duine dá thásc.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Tásc ár gcumainn d'fhúig sinnil an saoghal ar fad;</span>
<lb n="314"/><span>A Ghrádh na mBuime 's a Chiste na Naomh gan cheal,</span>
<lb n="315"/><span>Dáil dár gcuradh gach sochar is séan ar Neamh,</span>
<lb n="316"/><span>Pádraig oilte geal oinigh Ó Laoghaire an fear.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>AN CEANGAL.</span>
<lb n="319"/><span>Fear grádhmhar b'eadh Pádraig nár thogair cas cinnsil;</span>
<lb n="320"/><span>Fear dána ná stánfadh i dtroid ar son saoirse;</span>
<lb n="321"/><span>Fear fáith-chliste ar dhánta, 's ar nochtadh stair Ghaoidhilge;</span>
<lb n="322"/><span>A thásc-san is fáth chirt dom loma-scread ch-a-o-i-n-t-e.</span>
<lb n="323"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="324"/><p><span>4.- D'ÉAG DONNCHADH.</span>
<lb n="325"/><span>Caoineadh ar bhás Dhonnchadh Pléimionn, d'éag i gCorcaigh, 8 Lughnasa,</span>
<lb n="326"/><span>1900.  Beannacht Dé len' anam.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>Och, ochón, is brónach mise!</span>
<lb n="329"/><span>Och, mo stór, mo chóir, mo chiste!</span>
<lb n="330"/><span>Och fé dhó, mo chlódh dá chlipeadh!</span>
<lb n="331"/><span>Mo chara, bhí beo, fén bhfód, anois uaim.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>D'imthigh uaim mo luas, a chumainn,</span>
<lb n="334"/><span>D'imthigh buadh na huama chumadh,</span>
<lb n="335"/><span>D'imthigh suan, is ghluais go hobann,</span>
<lb n="336"/><span>Ó d'imthigh uainn an Guaire oinigh.</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>Beidh mo dheora 'dheoin ag sileadh</span>
<lb n="339"/><span>Ar an bhfód ar feogh fé' bhfuilir;</span>
<lb n="340"/><span>Nochtfad sceol don bhfeor i gcogar,</span>
<lb n="341"/><span>Fé dheoidh an chomhairle ót bheol go dtuigim.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>Bím-se gnáthach lán de thuirse,</span>
<lb n="344"/><span>Ó chualadh tásc do bháis, a chuisle,</span>
<lb n="345"/><span>Síodhuidhe na dtáinte dámh gur sciob thu;</span>
<lb n="346"/><span>Sin lúb ar lár n-a dheáidh san bhfuirinn.</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>Creach na dtláth a gcás ná ceileann,</span>
<lb n="349"/><span>Fear det cháil ar bhfagháil na breithe,</span>
<lb n="350"/><span>N-a luighe i measc chách go sámhmh san reilig,</span>
<lb n="351"/><span>Ba dhual dot cháirde i nÁrd-mháigh tSeithe.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Beannacht Dé 's na naomh go huile,</span>
<lb n="354"/><span>Is Mháthar a Éin-mhic ghlé do ghoineadh,</span>
<lb n="355"/><span>Let anam féin dot shaoradh, a ghile.</span>
<lb n="356"/><span>Och, ochón 's is brónach mise.</span>
<lb n="357"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="358"/><p><span>5.- STREANNCÁN CAOINTE</span>
<lb n="359"/><span>ar bhás Liam Uí Mhaoilruanadha, d'éag i mBaile Átha Cliath, 6 Beal-</span>
<lb n="360"/><span>taine, 1901.  Go ndeinidh Dia trócaire ar a anam.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>Fonn:  "A Stóirín mo Chroidhe."</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>Caoineam, is caoineam is caoineam go huall-mhór,</span>
<lb n="365"/><span>Caoineam go truagh guirt ar fuaid Inis Fáil,</span>
<lb n="366"/><span>Ó,' caoineam ár ndíogras n-a luighe 'nois fén bhfuar-</span>
<lb n="367"/><span>fhód,</span>
<lb n="368"/><span>Liam Ó Maolruanadha, lag marbh san mbás.</span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>Caoinidís Éigse na hÉireann go buadhartha,</span>
<lb n="371"/><span>Cíor-bhrat anuas ortha ó thuit leis an dtásc,</span>
<lb n="372"/><span>Is Rígh-"fhear na Muinntire" an bhéil-bhinn gur scuabadh,</span>
<lb n="373"/><span>Bó! siúd le luadh againn, 's a chruit cheóil ar lár.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>Caoinidís spéir-bhantracht Éilge go huaigneach,</span>
<lb n="376"/><span>Caoinidís sluaighte fear gcumais neamh-spleádhach,</span>
<lb n="377"/><span>Mhar chaoinid na sléibhte 's na réidh-chnuic an tUasal</span>
<lb n="378"/><span>D'fhág go ró-luath sinn i n-easnamh 's i ngábhadh.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Guaire le féile é, 'gus féinnidhe gan chruadas;</span>
<lb n="381"/><span>Léir-chrobh ba dhual dó chun Banba ar phár;</span>
<lb n="382"/><span>Rogha-chéile ba dhilse na Naoi mBruinneal nduanach;</span>
<lb n="383"/><span>Gríos-ghuth ba shuairce chun port do ghabháil.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>Trácht ar a thréithe badh bhaoth leamh soin uaim-se,</span>
<lb n="386"/><span>Taid siad n-a dtuairisc le fada idir chách;</span>
<lb n="387"/><span>Acht 'Éin-mhic na Béithe dá shéimh-sprid tabhair fuaradh,</span>
<lb n="388"/><span>Taobh leat is suaimhneas i bhFlaithis na nGrás.</span>
<lb n="389"/><span>Ámen.</span>
<lb n="390"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="391"/><p><span>6.- TUIREADH MHICHÍL UÍ LÓGÁIN,</span>
<lb n="392"/><span>Fear "An Ghaodhail," d'éag i mBostún, i Sasana Nua,</span>
<lb n="393"/><span>10 Eanair, 1899.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>Is atuirse ghuirt i bhfearannaibh Luirc</span>
<lb n="396"/><span>An teastas thar muir do thárlaidh,</span>
<lb n="397"/><span>D'fhúig sceimhleadh bróin ar aosta 's óg,</span>
<lb n="398"/><span>Is caoidh ar chóip na gcáidh-bhan;</span>
<lb n="399"/><span>An gliadhaire grádhmhar siansmhar sámh</span>
<lb n="400"/><span>Nár fhiar fé ghnásaibh námhad,</span>
<lb n="401"/><span>An Lógánach fial, sólás na gcliar,</span>
<lb n="402"/><span>Fó chlár i gcriaidh go lán-lag.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>Tá "Cathair na dTreabh," cois fairrge ar fad</span>
<lb n="405"/><span>I rachtaibh go lag fé ghábhtar,</span>
<lb n="406"/><span>Is scamaill san spéir ag bagairt go tréan,</span>
<lb n="407"/><span>'S gan taithneamh na gréine lá ann,</span>
<lb n="408"/><span>Tá mná 'gus fir ag trághadh na rosc</span>
<lb n="409"/><span>I gcás i mbruid 's i mbeárnain,</span>
<lb n="410"/><span>Ó cualthas tásc an tsuairc-fhir lághaigh</span>
<lb n="411"/><span>San uaigh go tláth thar sáile</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>I mBaile Áth' Cliath na mbuinneán bhfial</span>
<lb n="414"/><span>Cionn-árd ciallmhar cáil-ghlan,</span>
<lb n="415"/><span>Tá fuireann gheal tséimh ag obair go géar</span>
<lb n="416"/><span>Ar fhriotal na nGaedheal a ghárdadh,</span>
<lb n="417"/><span>'S is saighead tré chroidhe gach deigh-fhir díobh</span>
<lb n="418"/><span>An greidhnach groidhe glan grádhmhar</span>
<lb n="419"/><span>Bheith d'easbaidh mar 'tá tachttha 'g an mbás</span>
<lb n="420"/><span>Le leagtar ar lár sliocht Ádaimh.</span>
<lb n="421"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="422"/><p><span>Ní'l duine go sóghach ó Chorcaigh na leoghan</span>
<lb n="423"/><span>Go Doire na seol ngeal áluinn,</span>
<lb n="424"/><span>'S thar Tuaim dhá Ghualann ghluais lán-bhuaidhirt</span>
<lb n="425"/><span>Nuair chuaidh fá'n uaimh an sáir-fhear.</span>
<lb n="426"/><span>Ní'l cúil ná críoch, ná cúinne 'n Ríoghacht</span>
<lb n="427"/><span>Nách dubhach a bhítar ghnáth ann,</span>
<lb n="428"/><span>Fear Eagair "An Ghaodhail" fén dtalamh bheith tréith</span>
<lb n="429"/><span>'S gur theastuigh ó Ghaedhil a lámh-san.</span></p>
<lb n="430"/>
<lb n="431"/><p><span>Tá mná sidhe abhus fé lán-chaoidh fhliuch</span>
<lb n="432"/><span>Mar áirímhid-san a cháile,</span>
<lb n="433"/><span>Aoibhill, Áine, Clíodhna,'s Gráinne,</span>
<lb n="434"/><span>Aoife is Áilinn mhánla,</span>
<lb n="435"/><span>Sadhbh na scuab, an mhaighre bhuadhach,</span>
<lb n="436"/><span>Do thaidhbhrimh tuargain táinte,</span>
<lb n="437"/><span>Is Meadhbh na ruag le feidhim do ghluais</span>
<lb n="438"/><span>Le headhb thar Cruachan chráidhte.</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>Cá maitheas dam féinig labhairt n-a thaobh,</span>
<lb n="441"/><span>'S ná braithim liom éinne páirteach?</span>
<lb n="442"/><span>Nó 'n amhlaidh 'tá 'n éigse sheanda fá néall</span>
<lb n="443"/><span>Gan leabhaireacht léir n-a lámha 'ca?</span>
<lb n="444"/><span>Ba mhinic, ochón, me fuirsithe 'g sceol,</span>
<lb n="445"/><span>Nó tuilte de bhrón fé cháirdibh;</span>
<lb n="446"/><span>Acht áis na nGaedheal tar sáile i gcré</span>
<lb n="447"/><span>'Seadh d'fhág i bpéin go bráth me.</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Grádh na suadh, 'gus grádh na ndruadh,</span>
<lb n="450"/><span>Grádh na n-uasal n-ársaidh;</span>
<lb n="451"/><span>Gaol na gcliar nár staon i ngliadh,</span>
<lb n="452"/><span>Saor-chlanna Iarthair Fáil ghlais;</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="453"/><p><span>Cuisle na leoghan, ruire na dtreon</span>
<lb n="454"/><span>Curata, cródha, cádhasach;</span>
<lb n="455"/><span>Mairg do chuaidh go tapaidh san uaigh</span>
<lb n="456"/><span>A Athair na dtruagh 's é is cás linn.</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>Réidh-chorp laoich, is caomh-chneas aoil,</span>
<lb n="459"/><span>Géag gheal-ghníomhach láidir,</span>
<lb n="460"/><span>Séimh-dhearc cruinn is béal ba bhinn</span>
<lb n="461"/><span>Ar Ghaedhilg Chríche Fáilbhe,</span>
<lb n="462"/><span>Méar lag mín, caol-chrobh lighe,</span>
<lb n="463"/><span>Néamh mar Naois i n-áilneacht,</span>
<lb n="464"/><span>Mhéinn mhaith ghaoise, féile 's ghrinn,</span>
<lb n="465"/><span>Mho léan, n-a luighe fé láin-lic!</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>Ní dúinne is mó cathughadh 'gus brón</span>
<lb n="468"/><span>Fé chúrsaí leonadh an tsáir-fhir,</span>
<lb n="469"/><span>Acht dá chéile chroidhe 's í d'aontuigh tigheacht</span>
<lb n="470"/><span>Fé réim mar mhnaoi mhaith tráth dhó;</span>
<lb n="471"/><span>Dá chlann mhac ghroidhe 's dá chlann inghean</span>
<lb n="472"/><span>Gan chabhair gan chuimhdeacht thárlaidh,</span>
<lb n="473"/><span>Is dóibh is duairc an sceol so luadhadh,</span>
<lb n="474"/><span>Go bhfóire 'n tUan gach lá ortha.</span></p>
<lb n="475"/>
<lb n="476"/><p><span>Beannacht an Té cheap talamh is aer,</span>
<lb n="477"/><span>Is Flaithis na Naomh dá ráidhtibh</span>
<lb n="478"/><span>Le hanam geal tséimh an scafaire ghlé</span>
<lb n="479"/><span>Bhleacht-shnuidhte bhéasaigh bhláthmhair;</span>
<lb n="480"/><span>A Éin-mhic na ngrás do chéasadh sa pháis,</span>
<lb n="481"/><span>Is do shaor Clanna Ádhaimh dá bhárr-san,</span>
<lb n="482"/><span>Glac-sa let thaobh anam ár dtréin,</span>
<lb n="483"/><span>Is canadh gach éinne "Ámen."</span>
<lb n="484"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="485"/><p><span>AN CEANGAL.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Ní sámh sonn crobhairí ógán groidhe;</span>
<lb n="488"/><span>Ghníd mná thall tonn-tuitim deorán linn;</span>
<lb n="489"/><span>Chím cách fann call-tsilthe, ó ghlóis fá'n líg</span>
<lb n="490"/><span>Micheál modhmhail leabhar-ghlaic Ó Lógáin chroidhe.</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>7.- BEANNACHT DÍLIS DÉ.</span>
<lb n="493"/><span>Ar fonn chaointe bhíodh coitcheann i measc muinntir Chonntae na</span>
<lb n="494"/><span>Midhe.  Fuarthas an fonn ó shean-mhnaoi céad bliadhan nó os a</span>
<lb n="495"/><span>chionn, a bhí n-a comhnuidhe le hais "Teamhair na Ríogh."</span></p>
<lb n="496"/>
<lb n="497"/><p><span>A.- TUIREADH</span>
<lb n="498"/><span>(Le linn tógaint an chuirp as tigh an tórraimh).</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>Beannacht dílis Dé,</span>
<lb n="501"/><span>Beannacht Dé</span>
<lb n="502"/><span>Beannacht Dé len' anam!</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>Go ndéinidh Dia,</span>
<lb n="505"/><span>Dia na nGrás,</span>
<lb n="506"/><span>Trócaire ar a anam!</span></p>
<lb n="507"/>
<lb n="508"/><p><span>Solus Ríoghacht na Naomh</span>
<lb n="509"/><span>Tabhair, a Dhia,</span>
<lb n="510"/><span>Tabhair, Ó, tabhair dá anam!</span>
<lb n="511"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="512"/><p><span>B.- AN CAOINEADH.</span>
<lb n="513"/><span>(Le gluaiseacht na sochraide.)</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>Caoineam togha agus rogha fear Éireann</span>
<lb n="516"/><span>'Tá sínte indiu go tréith lag;</span>
<lb n="517"/><span>Ochón, nach deorach iad Gaedhil bhocht'</span>
<lb n="518"/><span>Fé ualach bhuadhartha chéasta,</span>
<lb n="519"/><span>'S an flaith dár dhual a nguais a réiteach,</span>
<lb n="520"/><span>Sáithte fé chláraibh caola!</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>Caoineam cuisle is corp na féile,</span>
<lb n="523"/><span>Bronntóir na seoda daora;</span>
<lb n="524"/><span>Ochón cá ngeobham dá éaghmuis?</span>
<lb n="525"/><span>Ní'l díon ag an naoidhe déarca;</span>
<lb n="526"/><span>Thuit dubh-bhrat ar ughdair léigheanta;</span>
<lb n="527"/><span>D'fhágais go fáltha it dhéidh iad.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>Caoineam Neart is Ceart i n-éin-fhear,</span>
<lb n="530"/><span>An Saoi d'fhuil bhríoghmhair Ghaedhealaigh;</span>
<lb n="531"/><span>Ochón, nach mór é ár méala?</span>
<lb n="532"/><span>Sin suan ar uaislibh Éireann;</span>
<lb n="533"/><span>'S ó d'imthigh uainn ár suairc-fhlaith séiseach</span>
<lb n="534"/><span>Táimíd go cásmhar déarach!</span>
<lb n="535"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="536"/><p><span>C.- CAOINEADH AG GEATA.</span>
<lb n="537"/><span>(Ar linn dul ó gheata na reilge go dtí an uaigh).</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>Tógtar an leoghan,</span>
<lb n="540"/><span>Tógaidís ceathrar den chóip;</span>
<lb n="541"/><span>Och, ochón!</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>Stadaidh go fóill;</span>
<lb n="544"/><span>Cuiridh é síos fén bhfód;</span>
<lb n="545"/><span>Och ochón!</span></p>
<lb n="546"/>
<lb n="547"/><p><span>Flaithis na nÓrd</span>
<lb n="548"/><span>Go bhfuighidh 'anam go deoidh,</span>
<lb n="549"/><span>Ámén.</span>
<lb n="550"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="551"/><p><span>8.- CAOINEADH AONGHUIS.</span></p>
<lb n="552"/>
<lb n="553"/><p><span>Ar bhas Aonghuis Uí Chuimín, Scríbhneoir na Sochaide d'éag i mBaile Átha</span>
<lb n="554"/><span>Cliath, lá deiridh na bliadhna, 1902.  Trócaire go bhfuighidh a anam.</span></p>
<lb n="555"/>
<lb n="556"/><p><span>Cuiridh umaibh an dubh-bhrat síodha,</span>
<lb n="557"/><span>Tuar an bhróin is comhartha an chaointe,</span>
<lb n="558"/><span>Déinidh uaill ón gCluain go Daoilinn</span>
<lb n="559"/><span>Aonghus Óg fén bhfód, a Dhraoithe.</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>Togha na bhfear ar starthaibh Ghaoidhilge,</span>
<lb n="562"/><span>Laoch na meor ar chló-chur scríbheann,</span>
<lb n="563"/><span>Flaith gan cháim i ndáltaibh cuimhdeacht,</span>
<lb n="564"/><span>Draoi na ndruadh dar dhual an líomhthacht,</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>File, fáidh, is sáir-fhear ríoghdha,</span>
<lb n="567"/><span>De Thuathaibh Aeóir ón mBóinn do shíolruigh;</span>
<lb n="568"/><span>Mór a spéis san aol-bhrogh sidhe uirthi;</span>
<lb n="569"/><span>Uch! a bhás is cás le mílte.</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>Tuilleadh fós, tá Fódla fíodh-ghlas,</span>
<lb n="572"/><span>An t-an-fháilte do dháil don choigcrícheach,</span>
<lb n="573"/><span>'Dir cnoc is gleann is beann is mín-tsruth</span>
<lb n="574"/><span>I linntibh deor i ndeoidh an rígh-fhir.</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>'Aonghuis Óig, b'é leoin ár gcroidhthe</span>
<lb n="577"/><span>Do sciobadh uainn go luath it aois-se;</span>
<lb n="578"/><span>Dia na bhFeart ar Neamh dot dhíon-sa</span>
<lb n="579"/><span>Choidhche in' Árus.  Ámen.  Finis.</span>
<lb n="580"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="581"/><p><span>II.- AMHRÁIN NÁISIÚNTA.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>1.- DIA GO DEOIDH.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Dia go deoidh le slóightibh Éireann cáidh;</span>
<lb n="586"/><span>A Dhia coimeád a cáil go fíor;</span>
<lb n="587"/><span>Tabhair buaidh dhi i ngleo na mágh,</span>
<lb n="588"/><span>'Gus fuascailt ar a cneádhaibh,</span>
<lb n="589"/><span>Is ritheadh sí gan gábhadh</span>
<lb n="590"/><span>A cúrsa féinidh.</span>
<lb n="591"/><span>Fáilte 's míle bíodh ar fagháil</span>
<lb n="592"/><span>N-ár dtír roimh an tláth is an déarach;</span>
<lb n="593"/><span>"Creideamh agus Tír,"</span>
<lb n="594"/><span>Ár suaicheantas le gaoith,</span>
<lb n="595"/><span>'S an námhaid ag scrios tar tuinn</span>
<lb n="596"/><span>As Éirinn.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>Músclam dóthchas fíor n-ár muinntir féin,</span>
<lb n="599"/><span>Le cois a chéile saothruighdís,</span>
<lb n="600"/><span>Fé smaoineamh rádh 'gus gníomh</span>
<lb n="601"/><span>Chum leasa Fáil ag claoidhe;</span>
<lb n="602"/><span>Sinn féin sinn féin go síor;</span>
<lb n="603"/><span>Dia 'ár saoradh!</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="604"/><p><span>Oibreoghaimíd 'dir oidhche 's lá</span>
<lb n="605"/><span>Gan staonadh chum árdughadh ar Ghaedhealaibh;</span>
<lb n="606"/><span>Mairfimíd gan brón,</span>
<lb n="607"/><span>Is gheobhaimíd bás fé dheoidh</span>
<lb n="608"/><span>Mar dhein ár sinsir romhainn</span>
<lb n="609"/><span>I nÉirinn.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>Fáisc-se, a Dhia, go dian i gcroidhthibh Gaedheal,</span>
<lb n="612"/><span>I gcuibhreach láidir grádh dhá dtír,</span>
<lb n="613"/><span>An grádh do ghrádhann gach gleann,</span>
<lb n="614"/><span>Gach sruth is bán is abhainn,</span>
<lb n="615"/><span>Gach portach páirc is beann</span>
<lb n="616"/><span>D'Inis Éilge;</span>
<lb n="617"/><span>Teanga 's ceol, is nósa Fáil</span>
<lb n="618"/><span>Dá ngóthughadh dhá soláthar gan éislinn;</span>
<lb n="619"/><span>Chífar Gaedhil, dar ndóigh,</span>
<lb n="620"/><span>Fé réim go seascair sóghmhail</span>
<lb n="621"/><span>Gan spleádhchas d'éinne beo</span>
<lb n="622"/><span>I nÉirinn.</span>
<lb n="623"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="624"/><p><span>2.- AN mBEAM-NA SAOR ARÍS?</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>I leabhar mná uaisle áirithe is eadh do chead-scríobhadh é seo.</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>An mbeam-na saor arís?</span>
<lb n="629"/><span>An mbeam-na saor arís?</span>
<lb n="630"/><span>A Chlanna Gaedheal,</span>
<lb n="631"/><span>Le héan-ghuth chroidhe:</span>
<lb n="632"/><span>"Ó, beam-na saor arís!</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>Cahuin, a Ghaedheala chroidhe?</span>
<lb n="635"/><span>Cahuin, a Ghaedheala chroidhe?</span>
<lb n="636"/><span>Nuair a chífar Gaedhil</span>
<lb n="637"/><span>Go Gaedhealach groidhe</span>
<lb n="638"/><span>I dteangaidh, i mbéas, i ngníomh.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>3.- BANBA, BUIME NA LAOCH.</span></p>
<lb n="641"/>
<lb n="642"/><p><span>Cé gur cumann le haicme gach tailimh a gcineadh 's a</span>
<lb n="643"/><span>gcraobh,</span>
<lb n="644"/><span>'S go dtugann siad taithneamh dá mhaise, dá shliocht, is</span>
<lb n="645"/><span>dá scéimh;</span>
<lb n="646"/><span>'S iad fuireann ar m 'aithne a mhaireann i nOileán leo</span>
<lb n="647"/><span>féin</span>
<lb n="648"/><span>Is fearr cumann dá dtalamh-san, Banba Buime na laoch.</span>
<lb n="649"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="650"/><p><span>Ní fheicim-se samhail ár dtailimh san gcruinne go léir;</span>
<lb n="651"/><span>Fén gcrios ins an Aifric nó as soin go Tuile dá</span>
<lb n="652"/><span>dtéidhinn;</span>
<lb n="653"/><span>Ní feicim ná samail na gcailm-fhear shil fuil a gcléibh</span>
<lb n="654"/><span>'N-a srothannaibh fada ar son Banba Buime na laoch.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>I n-imeallaibh ghleanna bhuig seasam-na i dtosach an</span>
<lb n="657"/><span>lae</span>
<lb n="658"/><span>Ag breithniughadh 's ag amharc ar bharra gheal shoineanda</span>
<lb n="659"/><span>an fhéir;</span>
<lb n="660"/><span>Cnuic ann fé chrannaibh is abhainn is seinim na n-éan;</span>
<lb n="661"/><span>Is minic a samhail i mBanba Buime na laoch.</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>An bhfeicir, a chara, na scamaill ag giollaidheacht san</span>
<lb n="664"/><span>spéir,</span>
<lb n="665"/><span>'S mar ritheann an ghealach gheal treasna ar a mul-</span>
<lb n="666"/><span>laighibh go léir;</span>
<lb n="667"/><span>Nó an gorm 's an dearg i gcaismirt ar dhul fí dhon</span>
<lb n="668"/><span>ghréin;</span>
<lb n="669"/><span>Súd uile ní hannamh i mBanba Buime na Laoch.</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>'S a chumainn na gcarad, i dtalamh beag milis na</span>
<lb n="672"/><span>nGaedheal,</span>
<lb n="673"/><span>Tá fuireann n-a mbeathaidh do chleachtann bheith soilbh</span>
<lb n="674"/><span>gan chlaon;</span>
<lb n="675"/><span>Ár gcineadh 's ár dteanga beid feasta gan milleadh</span>
<lb n="676"/><span>gan baoghal,</span>
<lb n="677"/><span>Is cuisle na seabhac ár mBanba Buime na laoch.</span>
<lb n="678"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="679"/><p><span>4.- OILEÁINÍN GEAL NA hÉIREANN.</span>
<lb n="680"/><span>Fonn:  "An Táilliúir."</span></p>
<lb n="681"/>
<lb n="682"/><p><span>A Oileáinín ghil na hÉireann</span>
<lb n="683"/><span>A phéarla chun fáiltidheacht,</span>
<lb n="684"/><span>Is tu m'aon-chumann tar cách dhíobh</span>
<lb n="685"/><span>Nár sáruigheadh i gclódh;</span>
<lb n="686"/><span>Is grádhaim go mór do shléibhte</span>
<lb n="687"/><span>Lá gréine fé scáth fraoigh,</span>
<lb n="688"/><span>Do chaol-tsrothanna ag gáiridhe</span>
<lb n="689"/><span>'Gus t'fhás-choillte feoir.</span></p>
<lb n="690"/>
<lb n="691"/><p><span>Is grádh lem anam féinidh</span>
<lb n="692"/><span>Do bhéithe gan ceann-fí,</span>
<lb n="693"/><span>Do thaobhoghadh thu le fonn dílis</span>
<lb n="694"/><span>Am síthe is gleoidh;</span>
<lb n="695"/><span>Is mo ghrádh-sa leis na tréin-fhir</span>
<lb n="696"/><span>Chaithréimeacha teann-bhríghe</span>
<lb n="697"/><span>Ná léigfeadh faic le Gall choidhche</span>
<lb n="698"/><span>I lann-tsnaidhm na leoghan.</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>Bíodh dlúth-cheangal, ná réabfar</span>
<lb n="701"/><span>Go héag, ar na táintibh</span>
<lb n="702"/><span>De shéimh-fhir Inse Fáilbhe</span>
<lb n="703"/><span>'Gus páirtidheacht mhaith fós;</span>
<lb n="704"/><span>'S Ó, a mhúirnín mhilis Éire,</span>
<lb n="705"/><span>Níor bhaoghal duit an námhaid fheíll,</span>
<lb n="706"/><span>Dá n-aontoghadh gach sár-bhuidhean</span>
<lb n="707"/><span>I ngrádh chroidhe let chóir.</span>
<lb n="708"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="709"/><p><span>5.- SEATHRÚN CÉITINN.</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>Is iad an Comhaltus atá ag soláthar sleacht-chuimhne do Dhochtúir</span>
<lb n="712"/><span>Céitinn d'iarr orm an duan so a cheapadh.  Do léigheadh é ar chuirm cheoil</span>
<lb n="713"/><span>a bhí fé n-a gcúram i mBaile Átha Cliath, 15 Bealtaine, 1904.</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>A Éire bheag éachtach na ngeal-phrionnsa,</span>
<lb n="716"/><span>Ba léire le féile 's le flaitheamhlacht,</span>
<lb n="717"/><span>Caomhain-se tréimhse gan mearughadh linn,</span>
<lb n="718"/><span>Go scéalfam ar thréitheanna ghlan-ughdair.</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Do b'aerach do shaoghal is ba cheart ionnraic</span>
<lb n="721"/><span>Fé ghréithre bhreaghth' éadaigh ar dhath lonnrach,</span>
<lb n="722"/><span>Tráth thaobhais le Gaedhealaibh 'á neartughadh bheith</span>
<lb n="723"/><span>Is trean-choiste glé agat i ngach Cúige.</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>Caomh-righthe i réim chirt, do lean duthchas,</span>
<lb n="726"/><span>Ba ghléinneach le Gaedhealaibh gan aistriughchant</span>
<lb n="727"/><span>Chun saor-dhlighthe dhéanamh gan smachtughadh luit</span>
<lb n="728"/><span>Is féachaint it dhéidh-se go n-aithreamhlacht.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>Laochra fé éide go pras lúthmhar,</span>
<lb n="731"/><span>Ná géillfeadh do chlaon-bhodaigh bhastúnda,</span>
<lb n="732"/><span>'S dá ndéintí ort éigean nó maslughadh ar bith,</span>
<lb n="733"/><span>Ná staonfadh in' éiric gan glan-chunntas.</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>Béithe gan éislinn gan easumhlacht,</span>
<lb n="736"/><span>Go raibh caora trí aol-dath n-a ngeal-ghnúisibh,</span>
<lb n="737"/><span>Le héan-lacht a gcléibh is le ceacht-mhúineadh</span>
<lb n="738"/><span>Do shaothruigh macaéimh dhuit 'n-ar fhan tnúth dhuit.</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>Do bhéasa, do shaoghal is do cheart duthchais,</span>
<lb n="741"/><span>Do théarnaidh 'n-a nGaedhealaibh fir allmhurach,</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="742"/><p><span>Thar tréan-mhuir do léim chun tu cheann-mhúchadh</span>
<lb n="743"/><span>Gur ghéilleadar séimh-chion dot ghlas-úirdhreach.</span></p>
<lb n="744"/>
<lb n="745"/><p><span>Scaodh Danar laochda do fhan umhal duit</span>
<lb n="746"/><span>Tar éis do Bhrian fhaobhrach a lagughchant,</span>
<lb n="747"/><span>Tréad Normann éachtach, is Sasúnaigh,</span>
<lb n="748"/><span>Do bhréagais, 's i nGaedhealtacht do ghlan-tsughais iad.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>Acht d'éirigh an t-éad is an neamh-dhlúthacht</span>
<lb n="751"/><span>Go claon idir récsaibh do dhearmhaid tú;</span>
<lb n="752"/><span>D'éaluigh an chaothacht 's an gallughadh ort,</span>
<lb n="753"/><span>'S ba bhaoghlach nár éagais fén athrughadh soin.</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>A bhanartla an anma, dá mhéid do bhroid</span>
<lb n="756"/><span>Bhíodh gasra go seasmhach ar thaobh do chirt,</span>
<lb n="757"/><span>Do scamalladh ar aicme ghliogair bhréige is chlis;</span>
<lb n="758"/><span>Is calmach dhen ghasraidh úd b'eadh an Céitinneach.</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>Eagailseach gur thaithneamh leis an naomh-chreideamh,</span>
<lb n="761"/><span>Do pheannaideadh dá dheascaibh-san le géireacht guirt,</span>
<lb n="762"/><span>Gach aithis uilc is masla fuair is é n-a bhun,</span>
<lb n="763"/><span>Badh dheacair soin ar mheamram gan fraoch a chur.</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Fear labhartha go taitheacach ar chlaonta chuirp,</span>
<lb n="766"/><span>Fear teagaisc bocht is acmhuineach le héifeacht gluin;</span>
<lb n="767"/><span>An greadadh thug ar chleasaire, cér chéile fir,</span>
<lb n="768"/><span>I nEatharlach d'fhúig tamall é i measc tréadtha 's stuic;</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>Fear meamram a bhreacadh agus ba ghléasta ar phionn;</span>
<lb n="771"/><span>Fear seanchuis na Banban le chéile a chur;</span>
<lb n="772"/><span>Fear cantaireacht' ba bhlasta gob i nGaedhilg bhuig</span>
<lb n="773"/><span>De Sheana-Ghalla an cheannais a bhí Gaedhealach linn.</span>
<lb n="774"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="775"/><p><span>Machtnaídh-se tamall air, a shluaigh Bhanban!</span>
<lb n="776"/><span>An sagart milis beannuighthe seo i bpluais chairrge,</span>
<lb n="777"/><span>Is gramraisc de dheamhnaibh a cuanta Aiciron,</span>
<lb n="778"/><span>Ag faire air chun a bhraithte 'gus a ruaidh-threascradh!</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Fearthainn fhliuch is sneachtadh air is an ghaoth adtuaidh;</span>
<lb n="781"/><span>Scamaill neimhe ag bagairt air 's ag scéidhe anuas;</span>
<lb n="782"/><span>An chlagairneach go spairneach ag téacht n-a chluais,</span>
<lb n="783"/><span>Am eadarshuth gan taise dho ná éin-phioc truaigh!</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>Gan fallaing air dhá chasnamh ar shíon ná ar fhuacht,</span>
<lb n="786"/><span>Ná leabaidh ann acht carraig ar a sínfeadh suas;</span>
<lb n="787"/><span>Ganna-chuid na maidne agus na hoidhche d'uaidh,</span>
<lb n="788"/><span>A gheala-chrobha ar bailli-chrith 's an ghríosach fuar.</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>Ailp chairrge cois falla aige mar bhórd chun scríbhe;</span>
<lb n="791"/><span>Canna duibh i n-aice leis, is stól beag fí;</span>
<lb n="792"/><span>Leabhair ann do bhailigh as gach Cóige 'en tír,</span>
<lb n="793"/><span>Is Seanchus na Banba aige i bprós dá ríomh.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>A lucht taithighthe na leabharlann n-a mbíonn eolas;</span>
<lb n="796"/><span>Gur theangamhaidh dhíbh beatha shona ar fíor-chomhghar,</span>
<lb n="797"/><span>Cead labhartha agus acaracht chun scríbhneoireacht,</span>
<lb n="798"/><span>Is scaipeadh agaibh ar leabhraibh gan moill nóimit.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>Mhachtanaídh ar easbhathacht an fhír-leoghain úd</span>
<lb n="801"/><span>I nEatharlach is carraig ghlas 'ghá dhíon ón sioc</span>
<lb n="802"/><span>Bhur gcama-bhreith um aindeise nó mí-chóir air,</span>
<lb n="803"/><span>Caithidh uaibh, ná labharaidh air níos mó liom.</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>Borb-churadh is lonna-bhile 'thréad thar lear,</span>
<lb n="806"/><span>Ba chosnamhach ar lonnardhacht na nGaedheal so is feas,</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="807"/><p><span>Ba ghonta cliste ar fhocalaibh a scéidhe n-a gceart,</span>
<lb n="808"/><span>Chun brostuighthe gach trodaire 'leith Éireann Airt.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Is follus dam gur dhoirchigh ar ghréin le racht,</span>
<lb n="811"/><span>Gur chorruigh ranna soluis, is an rae gur stad</span>
<lb n="812"/><span>'S gur leogais asat osna guilim, 'Éire Gheal,</span>
<lb n="813"/><span>Nuair torchradh an fortailleach i gcré go lag.</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>AN CHEANGAL.</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>Faraire breagh flaitheamhail de ghlan-chrú Gaedheal is</span>
<lb n="818"/><span>Gall,</span>
<lb n="819"/><span>Fear gasradh do cheachtughadh 's a cheartughadh d'réir an</span>
<lb n="820"/><span>Leabhair,</span>
<lb n="821"/><span>Fear seanchuis ba mhaith clú, 'gus gas búch d'éigeasfonn,</span>
<lb n="822"/><span>Is Eagailseach gan mearughadh b'eadh Seathrún Céitinn</span>
<lb n="823"/><span>sonn.</span>
<lb n="824"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="825"/><p><span>6.- AG FILLEADH.</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>I gcóir Shochraid an Athar Eoghan Ó Ghramhna seadh do chéad scríobhadh so.</span>
<lb n="828"/><span>Do thosnuigh an t-aistear ag Los Angelos, i gCalafóirne, ar an dara</span>
<lb n="829"/><span>lá de mhí Mheadhóin an Fhóghmhair, 1903, agus do chríochnuigheadh air i Maigh</span>
<lb n="830"/><span>Nuadhat, 27 Meadhon Fóghmhair, 1903.</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>A Rígh na Naomh ngeal,</span>
<lb n="833"/><span>Do chum na spéartha,</span>
<lb n="834"/><span>An mhuir mhór bhraonach</span>
<lb n="835"/><span>'S an talamh féarmhar,</span>
<lb n="836"/><span>Céad míle buidheachas,</span>
<lb n="837"/><span>Let ainm naomhtha,</span>
<lb n="838"/><span>Ár gcara 's ár gcaomhthach,</span>
<lb n="839"/><span>A bhí go diadha saothrach</span>
<lb n="840"/><span>Ar feadh an téarma</span>
<lb n="841"/><span>A chaith ar an saoghal so,</span>
<lb n="842"/><span>Bheith ag teacht thar tréan-mhuir</span>
<lb n="843"/><span>Thar n-ais go hÉirinn;</span>
<lb n="844"/><span>Do b'fhearr leis féinidh</span>
<lb n="845"/><span>Go gcuirfidhe i gcré annso</span>
<lb n="846"/><span>N-a dhúthaigh féin é.</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>Is dó bhí i ndán abhfus</span>
<lb n="849"/><span>Barra fóghanta a chur</span>
<lb n="850"/><span>Le fíor-chruadh-shaothar docht,</span>
<lb n="851"/><span>Cé nár leigeadh dhó bheith annso</span>
<lb n="852"/><span>Chun a dhualgas cóir a bhreith,</span>
<lb n="853"/><span>Chun a thoradh súd do bhaint,</span>
<lb n="854"/><span>Chun blátha buana a ghuirt</span>
<lb n="855"/><span>A bhí le teacht go tiugh</span>
<lb n="856"/><span>A thabhairt fé ndearr indiu;</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="857"/><p><span>Acht an cladhaire an bás do sciob</span>
<lb n="858"/><span>N-a líontaibh leis ár gcuid.</span>
<lb n="859"/><span>A Dhia, nach deorach guirt</span>
<lb n="860"/><span>D'iathaibh Fódla Luirc</span>
<lb n="861"/><span>Ár gciallach gleoidhte anocht</span>
<lb n="862"/><span>N-a chorpán cré gan chor</span>
<lb n="863"/><span>Ag casadh chughainn tar muir</span>
<lb n="864"/><span>I gcómhrainn chlár istigh!</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>A Athair Eoghain na n-árann,</span>
<lb n="867"/><span>Taoi ag casadh arís tar sáile</span>
<lb n="868"/><span>Ar an dtír do chleacht do mháthair</span>
<lb n="869"/><span>'S gach uasal-treabh ó dtángais,</span>
<lb n="870"/><span>Acht mo chreach is mo chráidhteacht</span>
<lb n="871"/><span>Ní hit bheathaidh atáir-se,</span>
<lb n="872"/><span>Acht tú it ualach cnámhna;</span>
<lb n="873"/><span>Fóríor, is romhat atá an fháilte,</span>
<lb n="874"/><span>Acht máiseadh ní ró-shólas soin,</span>
<lb n="875"/><span>Tá an iomad den dólás tríd.</span>
<lb n="876"/><span>Is romhat-sa a chuirfidhe an fháilte</span>
<lb n="877"/><span>Dá mbítheá chughainn tar sáile</span>
<lb n="878"/><span>It bheathaidh is it shláinte;</span>
<lb n="879"/><span>Acht tá Dia leat 's a Mháthair,</span>
<lb n="880"/><span>Is taoi-se i bhfad níos fearr as.</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>A bhantracht chroidhe na Fódla,</span>
<lb n="883"/><span>Stadaidh feasta 'en bhrón-ghol;</span>
<lb n="884"/><span>'S a laochra chalma leoghanta,</span>
<lb n="885"/><span>Cá maitheas dúinn ath-nódhchant</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="886"/><p><span>Ar shileadh tuilthe deora?</span>
<lb n="887"/><span>Ní súd do b'fhearr lem stórach</span>
<lb n="888"/><span>Nuair a bhí go bríoghmhar beo againn,</span>
<lb n="889"/><span>Acht go bhfeicfeadh sé geal-dóthchas</span>
<lb n="890"/><span>Ar lasadh i gcroidhthe ár slóighte,</span>
<lb n="891"/><span>Fonn chun tuilleadh gnó orainn,</span>
<lb n="892"/><span>Agus Clanna Gaedheal i gcómh-lucht</span>
<lb n="893"/><span>Ag teacht d'éan-bhuidhean go seolta</span>
<lb n="894"/><span>Amach as lár an chomhraic,</span>
<lb n="895"/><span>Is bratach Saoirse Fódla</span>
<lb n="896"/><span>Le gaoith go huaibhreach rompa!</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>7.- SEO RAFTERÍ AN FILE.</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Ar "Amhráin Rafterí," Leabhar do chuir an "Craoibhín Aoibhinn" i</span>
<lb n="901"/><span>gcló, is eadh do ceapadh an aiste seo.</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>Seo Rafterí an file</span>
<lb n="904"/><span>'S é ag iomchur an fhidil;</span>
<lb n="905"/><span>Seinnfidh go milis</span>
<lb n="906"/><span>Is cuirfidh sé sinne</span>
<lb n="907"/><span>Ag rinnce le mire;</span>
<lb n="908"/><span>Rafterí an fhriotail</span>
<lb n="909"/><span>Bhuig nascaithe chliste,</span>
<lb n="910"/><span>A bheadh géar ar an nduine</span>
<lb n="911"/><span>Ná féachfadh dá dhuille</span>
<lb n="912"/><span>Is ná tabharfadh dhó pinginn;</span>
<lb n="913"/><span>Rafterí oilte</span>
<lb n="914"/><span>Do mholfadh an bhruinneal</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="915"/><p><span>Do chuirfadh go socair</span>
<lb n="916"/><span>N-a shuidhe cois na teineadh é,</span>
<lb n="917"/><span>Agus freastal ciuin miochair</span>
<lb n="918"/><span>A dhéanamh n-a ghoire.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>A Rafterí, molaim</span>
<lb n="921"/><span>Do shaothar-sa, a chumainn,</span>
<lb n="922"/><span>Do ghéireacht, do ghontacht</span>
<lb n="923"/><span>S an tsaor-thuile focal</span>
<lb n="924"/><span>Gan staonadh gan tuisle</span>
<lb n="925"/><span>Ót bhéal-sa do thigeadh.</span>
<lb n="926"/><span>Gheobhaimíd duit ionad</span>
<lb n="927"/><span>Istigh i n-ár gcroidhthibh,</span>
<lb n="928"/><span>Mar a bhfuil truagh dhon duille</span>
<lb n="929"/><span>Agus meas ar an nduine</span>
<lb n="930"/><span>Bhí taobh le sean-fhidil</span>
<lb n="931"/><span>Go raibh téad, b'éidir, briste ann,</span>
<lb n="932"/><span>Is le cumas a fhriotail</span>
<lb n="933"/><span>Chun a bheathadh do thuilleamh.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>'S a fhir eagair an oinigh,</span>
<lb n="936"/><span>Do chóirigh dhon bhile,</span>
<lb n="937"/><span>Do chion-sa dhen mholadh</span>
<lb n="938"/><span>Badh chóir a thabhairt duit-se.</span>
<lb n="939"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="940"/><p><span>8.-"MÚSCAIL DO MHISNEACH, A BHANBA!"</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>Fonn: "Mallaí Níc Ailpín."</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>Do bhítheá-sa 'Éire fé réim cheannais tráth,</span>
<lb n="945"/><span>Agus laochra nár bh'fháltha ar do shlógh,</span>
<lb n="946"/><span>Do scírdeadh fé léan uait lucht léir-scrios is áir</span>
<lb n="947"/><span>Agus tréadta na mbárc is na seol;</span>
<lb n="948"/><span>Bhíodh taoisigh na Féinne go héascaidh it pháirt,</span>
<lb n="949"/><span>Is faobhar aca gnáth-ullamh dhóibh;</span>
<lb n="950"/><span>Is, Ó, a thírín na n-ae 'stigh, uch 'Éire mo ghrádh,</span>
<lb n="951"/><span>'Bhfuil féinnidhthe 'á gcáil anois beo?</span></p>
<lb n="952"/>
<lb n="953"/><p><span>Féach Aodh Ruadh Ó Néill is a chaomhthaigh gan cháim</span>
<lb n="954"/><span>Do shaothruigh an tÁth Buidhe fé ghlóir,</span>
<lb n="955"/><span>'San Domhnallach déid-gheal ba léire san ár,</span>
<lb n="956"/><span>Ar bh'éachta gan áird a geuid ghleoidh?</span>
<lb n="957"/><span>Nó Domhnall geal Bhéarra na mbéimeann nár thláth,</span>
<lb n="958"/><span>Nó tréan-Phádraig Sáirséil an leoghan;</span>
<lb n="959"/><span>A chomhursanna chléibh a' bhfuil éin-fhear dá ngrádh siúd</span>
<lb n="960"/><span>D'Éirinn ar fágháil anois beo?</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>Acht cloisim gach éan-ghuth ag éirighe go hárd,</span>
<lb n="963"/><span>Agus d'éan-toil 'á rádh liom gan brón:</span>
<lb n="964"/><span>Go mbeidh filleadh ar an bhFéinn go dtí Éire na ndán,</span>
<lb n="965"/><span>Is Ó Néill agus Sáirséil geal leo;</span>
<lb n="966"/><span>Ó, sciobfar a géibhinn ár gcaomh-Inis Fáil</span>
<lb n="967"/><span>Le tréineacht deagh-lámh na bhFear nÓg;</span>
<lb n="968"/><span>Is mo ghoirim thu 'Éire; sinn féin i n-aghaidh 'n námhad;</span>
<lb n="969"/><span>Tá an spréidh i gcroidhe-lár ionainn fós!</span>
<lb n="970"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="971"/><p><span>9.- Mo THALAMH BEAG DUTHCHAIS FÉIN.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Fonn:  "The Maids of Mourne shore"</span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>A Éire, a chumainn na gcumhangach,</span>
<lb n="976"/><span>Fuair bascadh 'gus brudh ó Bhéir,</span>
<lb n="977"/><span>Do réab, a chara, do ghnúis-se</span>
<lb n="978"/><span>'S do laguigh go humhal do scéimh,</span>
<lb n="979"/><span>Is dilse fé dhó thu liúm-sa</span>
<lb n="980"/><span>'Ná stór is 'ná cumhachta an tsaoghail,</span>
<lb n="981"/><span>'S 'ná ríoghachta na Rómha 'gus na Rúise;</span>
<lb n="982"/><span>Mo thalamh beag duthchais féin.</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>Mo ghrádh-sa do mhór-bheanna, a mhúirnín,</span>
<lb n="985"/><span>Do ró-ghleannta srúileach glé,</span>
<lb n="986"/><span>Do bhánta 's do móinte geal' úra</span>
<lb n="987"/><span>Fé cheo-bhrataibh drúchta ar fhéar;</span>
<lb n="988"/><span>Is aoibhinn é um meadhón an Iúil ghluin</span>
<lb n="989"/><span>Le fáinne flúirseach an lae,</span>
<lb n="990"/><span>Éan-amharc amháin ar an ndúthaigh</span>
<lb n="991"/><span>Im thalamh beag duthchais féin.</span></p>
<lb n="992"/>
<lb n="993"/><p><span>Na coillte glasa duilleabhra</span>
<lb n="994"/><span>Cois abhann gan diúltadh ag téacht;</span>
<lb n="995"/><span>Na héanlaith gan eagal ag súgradh</span>
<lb n="996"/><span>Is na héisc ins an tsrúil fé réim;</span>
<lb n="997"/><span>Ó caithfad mo shaoghal go húir dam</span>
<lb n="998"/><span>I nÉirinn mo chúig céad spéis:</span>
<lb n="999"/><span>Is Dia na nAingeal ag cumhdach</span>
<lb n="1000"/><span>Mo thailimh bhig dhuthchais féin.</span>
<lb n="1001"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1002"/><p><span>10.- COMAIRLE AN GHAEDHIL DÁ PHÁISTÍN.</span></p>
<lb n="1003"/>
<lb n="1004"/><p><span>Fonn:  </span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>A Phádraig Óig, uch a stóir mo chléibh,</span>
<lb n="1007"/><span>Ó's deimhin gur thógas tu ar nós gan bhéim,</span>
<lb n="1008"/><span>Do réir na huaisleacht ba dhual do Ghaedhil,</span>
<lb n="1009"/><span>Ó, mo chroidhe-se 'ot chúram is súd ná tréig.</span>
<lb n="1010"/><span>Mo chuid den tsaoghal thu, mo scéimh, mo chlódh,</span>
<lb n="1011"/><span>Gach áit go mbír-se ann ist oidhche is ló;</span>
<lb n="1012"/><span>Ná dearmhaid choidhche do shinsir romhat,</span>
<lb n="1013"/><span>A dteanga Ghaedhilge 's a léireacht nós.</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>Taoi ag dul i mbáireach a ghrádh na n-ae</span>
<lb n="1016"/><span>Ar scoil let leabhar chun foghluim léighinn;</span>
<lb n="1017"/><span>Is chím go breágh ann an t-Á Bé Cé</span>
<lb n="1018"/><span>Sa chló ba ghnáthach ag fáidhibh Gaedheal.</span>
<lb n="1019"/><span>Mo chuid den tsaoghal thu, agus rl.</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>Ní raibh scoil ná buidheanta lem linn-se féin</span>
<lb n="1022"/><span>Acht scoil gan áird agus máighistir baoth;</span>
<lb n="1023"/><span>Ní thuiginn bladhmann an taidhbhsigh chlé,</span>
<lb n="1024"/><span>Agus d'fhágas slán agá gháitsí léin.</span>
<lb n="1025"/><span>Mo chuid den tsaoghal thu, agus rl.</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>Ó, glac mo chomhairle a mhic ó chughat féin,</span>
<lb n="1028"/><span>Is cuir chun meabhrach do leabhar go séimh;</span>
<lb n="1029"/><span>Mhar ní thiocfaidh árdach ar Chlár-Luirc ghlé</span>
<lb n="1030"/><span>Chun go mbeidh a muinntir ar líomhthacht léighinn.</span>
<lb n="1031"/><span>Mo chuid den tsaoghal thu, agus rl.</span>
<lb n="1032"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1033"/><p><span>Seadh, imthigh uaim 's gura' buan tu a laogh,</span>
<lb n="1034"/><span>Go ngabhair-se an bóthar is cóir do Ghaedheal;</span>
<lb n="1035"/><span>Bí ag claoidhe le dúthracht dot dhúthaigh féin;</span>
<lb n="1036"/><span>'S mo bheannacht chroidhe leat dot dhíon go dtéidhidh.</span>
<lb n="1037"/><span>Mo chuid den tsaoghal thu, agus rl.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>11.- TEANGA MHAITH SHAORDHA.</span></p>
<lb n="1040"/>
<lb n="1041"/><p><span>Fonn: "Stáca an Mhargaidh."</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>Is teanga mhaith shaordha mhaordha mhaiseamhail</span>
<lb n="1044"/><span>Néata neartmhar, thug Maor na bhFlaitheas</span>
<lb n="1045"/><span>Le ró-dheoin do Bhanba an eoil;</span>
<lb n="1046"/><span>'S is dearbhtha 'on tsaoghal gur mhéinn len' Aigne</span>
<lb n="1047"/><span>A préamha beannuighthe glé go mairfadh.</span>
<lb n="1048"/><span>I bhFódl' Eoghain, fé rachmas go deoid.</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>Curfá.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>Cara mo chléibh an tréad gan eagla</span>
<lb n="1053"/><span>Thosnuigh scléip ar thaobh ár dteangadh-na;</span>
<lb n="1054"/><span>D'éinne feasta ní ghéillfam dadamh,</span>
<lb n="1055"/><span>Acht Gaedhilg bhlasta gan staonadh labhairt</span>
<lb n="1056"/><span>Go deoidh deoidh, fad mhairfimíd beo.</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1057"/><p><span>Is fada bhí náire ghránda 's aithis</span>
<lb n="1058"/><span>Ag táintibh alla-chon dána searbh,</span>
<lb n="1059"/><span>Tré mheon d'reoil i labharthaibh beoil,</span>
<lb n="1060"/><span>Dá gcaitheamh gan stánadh ar ghnásaibh Fearainn Luirc,</span>
<lb n="1061"/><span>D'fhág fén ama sinn tnáithte dealbh:</span>
<lb n="1062"/><span>Acht gheobhaid sceon nach taithneamhach leo.</span>
<lb n="1063"/><span>Cara mo chléibh agus rl.</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>Do chuiris díot téarma, a Éire an cheana,</span>
<lb n="1066"/><span>'S tu traochta i gcreathaibh ag Béir gan taise,</span>
<lb n="1067"/><span>'S do ghlór eoil ag imtheacht ar feodh;</span>
<lb n="1068"/><span>Acht tá gasra thréan ag déanamh spairinne,</span>
<lb n="1069"/><span>Ag gléas ortha airm is éide catha,</span>
<lb n="1070"/><span>San bhrón-chóip seo leagfaid gan treoir.</span>
<lb n="1071"/><span>Cara mo chléibh, agus rl.</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>Go bhfeiceam-na an lá 'mbeidh sáir-shliocht calma</span>
<lb n="1074"/><span>Láidir Bhanba ar lár a leasa</span>
<lb n="1075"/><span>Fé scóip nódh 'gus aiteas n-a gcóir:</span>
<lb n="1076"/><span>Teanga na nDámh go hárd fé ghradam,</span>
<lb n="1077"/><span>Is táinte 'á cleachtadh go sásta seascair</span>
<lb n="1078"/><span>Gan smól bróin i bhfearantas Eoghain.</span>
<lb n="1079"/><span>Cara mo chléibh, agus rl.</span>
<lb n="1080"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1081"/><p><span>12.- AR MHAIDIN INDÉ.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>Fonn: "Táim-se im chodhladh 's ná dúisigh mé."</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>Ar maidin indé 's mé im' aonar tamall</span>
<lb n="1086"/><span>Ar thráigh na fairrge ag siubhal go séimh,</span>
<lb n="1087"/><span>Bhí luisne ón ngréin ag téacht go taithneamhach,</span>
<lb n="1088"/><span>'S dob' árd í cantaireacht chiúil na n-éan;</span>
<lb n="1089"/><span>Bhí balaithe glé ar gach taobh dhíom scaipithe;</span>
<lb n="1090"/><span>Gamhain is géadhanna ar féar ar leachain chnuich;</span>
<lb n="1091"/><span>An talamh gan bhéim 's an spéir gan scamalla;</span>
<lb n="1092"/><span>Táim-se im chodladh 's ná dúisigh mé.</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>Ba ghairid ar chuaird ar bhruach na mara dham,</span>
<lb n="1095"/><span>'S me chráidhte treascartha brúidhte faon,</span>
<lb n="1096"/><span>Go bhfeacadh-sa anuas ón mbuaich i n-aice liom</span>
<lb n="1097"/><span>Báb 'n-a reathaibh, 's i chugham ag téacht;</span>
<lb n="1098"/><span>Ba chamarsach cuachach fuaidhte é a charn-fholt;</span>
<lb n="1099"/><span>'S a leacha mar dhruacht ar luachair mhaidne 'muigh;</span>
<lb n="1100"/><span>Ba ghasta gan ghruaim a snuadh 's a pearsa liom;</span>
<lb n="1101"/><span>Táim-se im chodladh 's ná dúisigh mé.</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>Nuair phreab os mo chomhair an óig-bhean bhanamhail</span>
<lb n="1104"/><span>Go lár gan dearmad d'umhluigheas féin;</span>
<lb n="1105"/><span>Is d'aithcheas an ógh den ghlór ba chliste agam,</span>
<lb n="1106"/><span>Fáth a bruide do scrúdadh im ghaobhar;</span>
<lb n="1107"/><span>Nó ar bh'ise agam Céarnait chéad-chuir muileann ann?</span>
<lb n="1108"/><span>Nó an bhruinneal do bhréag léi i gcéin an Ridire?</span>
<lb n="1109"/><span>Nó "an tusa agham Déirdre tre'r traochadh truipeanna?"</span>
<lb n="1110"/><span>Táim-se im chodladh 's ná dúisigh mé.</span>
<lb n="1111"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1112"/><p><span>Do fhreagair an bhé de bhéal-ghuth bhlasta me:</span>
<lb n="1113"/><span>"Níor áirímhis m'ainm-se annsúd, a laogh,</span>
<lb n="1114"/><span>Cé gurab aithnid dam féin gach éinne 'n aicme úd</span>
<lb n="1115"/><span>Dob' aoirde gairm is chlú 'gus réim;</span>
<lb n="1116"/><span>Is me buime agus chéile laochra gaischeamhail,</span>
<lb n="1117"/><span>Fuair ceannas is craobh na hÉireann eatortha;</span>
<lb n="1118"/><span>Is chaitheas-sa tréimhse 'em shaoghal i gCaiseal Chuirc;</span>
<lb n="1119"/><span>Táim-se im chodladh 's ná duisigh mé.</span></p>
<lb n="1120"/>
<lb n="1121"/><p><span>Mo chreach is mo léir-scrios géar an aicme seo</span>
<lb n="1122"/><span>D'fhás de shleachtaibh na bprionnsaí dtréan,</span>
<lb n="1123"/><span>Gan aitheasc na nGaedheal fé réim ar an dtalamh so</span>
<lb n="1124"/><span>Fé mar chleachtadar plúr na laoch;</span>
<lb n="1125"/><span>Is fada me ar stáir ó thárlaidh cead agam,</span>
<lb n="1126"/><span>Im reathaibh gach lá tré lár na Banban,</span>
<lb n="1127"/><span>'S ní chloisim i n-áirde acht gáir an tSasanaigh;</span>
<lb n="1128"/><span>Táim-se im' chodladh 's ná dúisigh mé."</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>"Do mealladh thu a laogh, 's a ghéithlean gheanamhail,</span>
<lb n="1131"/><span>Tá na farairí d'úir-shliocht Gaedheal</span>
<lb n="1132"/><span>N-a seasamh go teann i dteannta an Chonnartha</span>
<lb n="1133"/><span>Ag chur scannradh ar Dhanair a Dúthaigh Néill,</span>
<lb n="1134"/><span>Tá Ó Scannail na ndán 'ghá rádh go solusmhar</span>
<lb n="1135"/><span>Go bhfuil teanga Inis Fáil fé cháil i gCorcaigh theas:</span>
<lb n="1136"/><span>Céad míle hurá, tá báire an tsonais linn!</span>
<lb n="1137"/><span>'S dá mbeinn im chodladh dhúiseoghadh súd mé.</span>
<lb n="1138"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1139"/><p><span>13.- AN TSEAN-BHEAN BHOCHT.</span></p>
<lb n="1140"/>
<lb n="1141"/><p><span>Fonn: "An tSean-Bhean Bhocht."</span></p>
<lb n="1142"/>
<lb n="1143"/><p><span>Grádh mo chroidhe an Teanga Ghaedhilge,</span>
<lb n="1144"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht;</span>
<lb n="1145"/><span>Grádh mo chroidhe an Teanga Ghaedhilge,</span>
<lb n="1146"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht;</span>
<lb n="1147"/><span>Grádh mo chroidhe ár dTeanga féinidh;</span>
<lb n="1148"/><span>B'fhearr liom í, 's ní chanaim bréag díbh,</span>
<lb n="1149"/><span>'Ná an drabhfhuigheall go dtugtar Béarla air,</span>
<lb n="1150"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht,</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>Cad is dóigh leat d'fhás na Gaedhilge,</span>
<lb n="1153"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht;</span>
<lb n="1154"/><span>Cad is dóigh leat d'fhás na Gaedhilge,</span>
<lb n="1155"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht.</span>
<lb n="1156"/><span>Chífar fós go dána an Ghaedhilg,</span>
<lb n="1157"/><span>Rinnce is ceol is gnáis na nGaedheal,</span>
<lb n="1158"/><span>Is sceimhleadh dóighte ar ál an Bhéarla,</span>
<lb n="1159"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>Is a mbuaidhfam Saoirse d'Éirinn?</span>
<lb n="1162"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht.</span>
<lb n="1163"/><span>Is a mbuaidhfam Saoirse d'Éirinn,</span>
<lb n="1164"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht,</span>
<lb n="1165"/><span>Ó adhe!  Buaidhfam Saoirse d'Éirinn,</span>
<lb n="1166"/><span>Ó'n gClochán go dtí Binn Éadair,</span>
<lb n="1167"/><span>Mar tá fáinne geal an lae chughainn,</span>
<lb n="1168"/><span>Ar san tSean-bhean bhocht.</span>
<lb n="1169"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1170"/><p><span>14.- CATH GHLEANNA MOILIUGHRA.</span></p>
<lb n="1171"/>
<lb n="1172"/><p><span>Mar ar bhuaidh Fiacha Mac Aodha Ó Broin ar ghallaibh, 25 Lughnasa, 1580</span></p>
<lb n="1173"/>
<lb n="1174"/><p><span>Do tháinig Grae de Bhilton chughainn</span>
<lb n="1175"/><span>N-a bhodaire uaibhreach nimhe;</span>
<lb n="1176"/><span>Ní raibh dream fé ghléas sa chruinne riamh</span>
<lb n="1177"/><span>Ná go dtiocfadh leis a chlaoidhe:</span>
<lb n="1178"/><span>"Taispeánfad dos na chodlataigh seo</span>
<lb n="1179"/><span>I nInis Fáil gan mhoill,</span>
<lb n="1180"/><span>Mianach fola an Normannaigh</span>
<lb n="1181"/><span>Agus treise a lámh i mbruighin.</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>Is go deimhin ó thánag eatortha</span>
<lb n="1184"/><span>Ní fuláir dúinn beart is gníomh</span>
<lb n="1185"/><span>Do chur i leith chlú Shasana</span>
<lb n="1186"/><span>'S ár ndeagh-bhanríoghan Eilís;</span>
<lb n="1187"/><span>Airighim go bhfuil i ngoireacht dúinn</span>
<lb n="1188"/><span>An madradh is dána dhíobh;</span>
<lb n="1189"/><span>Ullmhuighidh i gcóir na maidne dham</span>
<lb n="1190"/><span>Agus leagfam bearna tríd."</span></p>
<lb n="1191"/>
<lb n="1192"/><p><span>Do chaith de Bhilton seachtmhain ghlan,</span>
<lb n="1193"/><span>Cé gur leasc leis uair de mhoill,</span>
<lb n="1194"/><span>Ar scoth na nGall do tharrach chuige</span>
<lb n="1195"/><span>I mBaile Átha Chliath go chruinn;</span>
<lb n="1196"/><span>Adtuaidh aniar 's andeas go tiugh</span>
<lb n="1197"/><span>Do ghabhadar slán gach slighe;</span>
<lb n="1198"/><span>Faire chughat a Bhranaigh ghil</span>
<lb n="1199"/><span>Tá an ghramraisc ar do thí!</span>
<lb n="1200"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1201"/><p><span>Acht níor chodladh suain don Bhranach é</span>
<lb n="1202"/><span>An tseachtmhain úd i síth;</span>
<lb n="1203"/><span>'S mo mhíle thruagh de Bhilton tu</span>
<lb n="1204"/><span>Má bhlaisfir d'fhaobhar a chlaidhimh;</span>
<lb n="1205"/><span>"Gheobhad Próinsias mear Mac Gearailt</span>
<lb n="1206"/><span>Agus Séamus Mac Éastaois:</span>
<lb n="1207"/><span>Mo dhubhshlán beo agus marbh fúibh,</span>
<lb n="1208"/><span>A chlanna Lunndain fheíll."</span></p>
<lb n="1209"/>
<lb n="1210"/><p><span>Go luath do ghluais an Gearaltach,</span>
<lb n="1211"/><span>'S a chara le n-a thaoibh,</span>
<lb n="1212"/><span>Ar fuaid Ó dTróin na gcailmfhear</span>
<lb n="1213"/><span>Ó bhFáilghe maith is Laighis;</span>
<lb n="1214"/><span>Ba shuairc é croidhe gach ceatharnaigh</span>
<lb n="1215"/><span>Nuair ghlac n-a láimh a chlaidheamh:</span>
<lb n="1216"/><span>"Seadh, gabhaim thu in-ainm Bhanba,</span>
<lb n="1217"/><span>'S gan dearmad déanfair gníomh."</span></p>
<lb n="1218"/>
<lb n="1219"/><p><span>Níor theipthe ar an nGearaltach,</span>
<lb n="1220"/><span>Do tharraing leis a bhuidhean,</span>
<lb n="1221"/><span>Is Mac Éastaois dá leanamhaint</span>
<lb n="1222"/><span>I gan-fhios tríd an dtír;</span>
<lb n="1223"/><span>'S in-indeoin ar dhein na Sasanaigh</span>
<lb n="1224"/><span>Do ghabhadar folach dín</span>
<lb n="1225"/><span>I nGleann Maoiliughra an Bhranaigh mhir,</span>
<lb n="1226"/><span>'S ar Shliabh Ruadh i measc an fraoigh.</span></p>
<lb n="1227"/>
<lb n="1228"/><p><span>Um dheireadh thiar na seachtmhaine.</span>
<lb n="1229"/><span>Do ghread de Bhilton roimhe,</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1230"/><p><span>Fiche míle Sasanach</span>
<lb n="1231"/><span>Go greanta gléasta i gcrích,</span>
<lb n="1232"/><span>Gunnaí móra is beaga aige</span>
<lb n="1233"/><span>'S gan dearmad airm faoibhir,</span>
<lb n="1234"/><span>Is thóg sé longphort taitheacach</span>
<lb n="1235"/><span>I mbéal an ghleanna thíos.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>Ar Lughnasa a cúig fichead</span>
<lb n="1238"/><span>Fé bhrothal lae teasaidhe</span>
<lb n="1239"/><span>Bhí ullamh ag de Bhilton,</span>
<lb n="1240"/><span>Is d'fhág a longphort aoil;</span>
<lb n="1241"/><span>Seo aníos an gleann an ghramraisc;</span>
<lb n="1242"/><span>Cá ndeaghais a Bhranaigh ghroidhe?</span>
<lb n="1243"/><span>An i gan-fhios duit go bhfuiltar chughat?</span>
<lb n="1244"/><span>Ó a Dia an it chodladh ataoi?</span></p>
<lb n="1245"/>
<lb n="1246"/><p><span>Ní cloistar torann a dtaistil</span>
<lb n="1247"/><span>Cé gur garbh cruaidh í an tslighe;</span>
<lb n="1248"/><span>'S má thárlaidheann duine 'á leagadh ann</span>
<lb n="1249"/><span>Ní cloistar a eascainí;</span>
<lb n="1250"/><span>Na spéartha thuas gan anfhaithe;</span>
<lb n="1251"/><span>An talamh ciúin 's an choill;</span>
<lb n="1252"/><span>An ghrian anuas ag taithneamh ortha,</span>
<lb n="1253"/><span>Is aiteas ar an mbuidhin.</span></p>
<lb n="1254"/>
<lb n="1255"/><p><span>Acht de gheit do chrith an talamh</span>
<lb n="1256"/><span>Is lasadh suas an choill,</span>
<lb n="1257"/><span>Is leagadh sreath breagh Sasanach;</span>
<lb n="1258"/><span>Mo ghraidhn tu a Fhiacha chroidhe!</span>
<lb n="1259"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1260"/><p><span>Arís do bhúirth an torann úd</span>
<lb n="1261"/><span>Is do thuit sreath eile dhíobh;</span>
<lb n="1262"/><span>Do ghlac an fuighealach eagla,</span>
<lb n="1263"/><span>'S chum reatha leo gan mhoill.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>Anois a Ghaedheala chalma,</span>
<lb n="1266"/><span>Seo, tagaidh fútha arís;</span>
<lb n="1267"/><span>Leanaidh iad is leagaidh iad</span>
<lb n="1268"/><span>Is agraidh ortha díoghal</span>
<lb n="1269"/><span>N-a ndearnadar de bheartaibh uilc</span>
<lb n="1270"/><span>Ar fhearann Éibhir Fhinn;</span>
<lb n="1271"/><span>Tá saithe annsúd ar teicheadh romhaibh</span>
<lb n="1272"/><span>Is tugaidh dhóibh an claidheamh.</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>Anuas gach taobh do phreabadar</span>
<lb n="1275"/><span>Ar aicme an Bhéarla chaoil,</span>
<lb n="1276"/><span>Dá ruagadh 'gus dá stracadh,</span>
<lb n="1277"/><span>Dhá mbascadh 'gus dá gclaoidhe.</span>
<lb n="1278"/><span>Ghlac scannradh a bháis de Bhilton</span>
<lb n="1279"/><span>Is do theich fé uamhan ón mbruighin;</span>
<lb n="1280"/><span>Is Casbí Mhullaigh Mhaistean</span>
<lb n="1281"/><span>Chuaidh sleagh tré lár a chroidhe.</span>
<lb n="1282"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1283"/><p><span>15.- INDÉ IS ME AG TAISTEAL.</span></p>
<lb n="1284"/>
<lb n="1285"/><p><span>Sidé an duan do cheapas i gcóir Oireachtais na bliadhna 1904.</span></p>
<lb n="1286"/>
<lb n="1287"/><p><span>Indé is me ag taisteal ar maidin go ró-mhoch</span>
<lb n="1288"/><span>Cois taobh na habhann so i n-aice dhár gcómhgar,</span>
<lb n="1289"/><span>Fé ghéagaibh darach fé chrannaibh fuinnseoige</span>
<lb n="1290"/><span>Le gréin na maidne a bhí ag tarraint go seolta.</span></p>
<lb n="1291"/>
<lb n="1292"/><p><span>Na héin le haiteas ag cantain go ceolmhar</span>
<lb n="1293"/><span>Dá chéile ag freagairt go taithneamhach beol-bhog;</span>
<lb n="1294"/><span>Scaodh breagh eala ag drapaireacht rompa</span>
<lb n="1295"/><span>Ar séirse trasna na habhann go módhmh'rach.</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>Na héisc ag preabadh go meanmnach mórdha</span>
<lb n="1298"/><span>Ag déanamh cleasann a chleachtaid a sórd-san;</span>
<lb n="1299"/><span>Tréad fiadh beannach is ana-chuid bó ann,</span>
<lb n="1300"/><span>Is laéigh is capaill n-a seasamh ar feorainn.</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>'Seadh chonnac fém dhéin an ghéithlean áluinn</span>
<lb n="1303"/><span>Chumasach chraobhach phéarlach bháin-chnis</span>
<lb n="1304"/><span>Ba shoineanta gné is ba néata bláth-chrut</span>
<lb n="1305"/><span>Dá rugadh de phréimh chirt Ébha is Ádaimh.</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>Do bheannuigheas don gheal-ríoghain bhláthmhair</span>
<lb n="1308"/><span>Mar thaithighid lucht ealadhnta Chlár-Luirc;</span>
<lb n="1309"/><span>Is d'fhachtuigheas cá treabh dhí dá lán-toil,</span>
<lb n="1310"/><span>'S cár haithrigheadh an deagh-shíol ó dtáinig.</span>
<lb n="1311"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1312"/><p><span>Ní muar liom a luadh dhíbh, a cháirde,</span>
<lb n="1313"/><span>Gach tuairisc dá bhfuaireas ón gcáidh-ghein,</span>
<lb n="1314"/><span>Tuairisc an tsuaircis 's an áthais,</span>
<lb n="1315"/><span>Tuairisc le fuaimint na bhfáidhe.</span></p>
<lb n="1316"/>
<lb n="1317"/><p><span>"A fhile," ar sí "an fíor nach eol duit</span>
<lb n="1318"/><span>Cá fuireann, cá síol, cá tír, cá pór dham?</span>
<lb n="1319"/><span>Acht tuigim mar dísceadh saoithe an tsóghchais</span>
<lb n="1320"/><span>Fé chrosaibh an tsaoighil, is ní díbh-se is mó locht.</span></p>
<lb n="1321"/>
<lb n="1322"/><p><span>Mise agat Máthair ghrádh na leogan</span>
<lb n="1323"/><span>Fuair seilbh is stát i gClár-Luirc órdha</span>
<lb n="1324"/><span>De chumas na lámh nar bhfáltha dreoighthe,</span>
<lb n="1325"/><span>'S ar ionad an áir ba láidir cródha.</span></p>
<lb n="1326"/>
<lb n="1327"/><p><span>Is me cuisle ne dáimhe bláith seo Fódla,</span>
<lb n="1328"/><span>Gile is leanán Aodhgáin is Eogain,</span>
<lb n="1329"/><span>Muirinneach Sheáin ghil Chláraigh cheolmhair</span>
<lb n="1330"/><span>'S a thuilleadh de rás na rábach eolais."</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>"Ní gádh dhuit t'ainm a labhairt ar éan-chor,</span>
<lb n="1333"/><span>A bháb na maise is aithnid dam féin tu;</span>
<lb n="1334"/><span>Fáilte is dafhichid le taithneamh mo chléibh romhat,</span>
<lb n="1335"/><span>Acht fáth an taistil seo abair let éan-toil."</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>"Ní taistealach fáin do tháinigh i gcéin me</span>
<lb n="1338"/><span>Le racaireacht dáin ná ráflaí éithigh</span>
<lb n="1339"/><span>Go bhfuil gasra ag trácht thar sáile d'éan-toisc</span>
<lb n="1340"/><span>Chun fearantais Fáil gan spás a shaoradh.</span>
<lb n="1341"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1342"/><p><span>Do thugadh sibh cluas do dhuanta bréige</span>
<lb n="1343"/><span>Is d'imireadh cluain ar chluain 'n-aghaidh an lae oraibh,</span>
<lb n="1344"/><span>Gur sciobadh gan tuairisc uaibh le héigean</span>
<lb n="1345"/><span>Gach seilbh is duais i dtuathaibh Éireann."</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>"Do bhíomair lag, a bhean, ná daor sinn,</span>
<lb n="1348"/><span>Níor fhan flaith n-ár measc ná tréan-fhear,</span>
<lb n="1349"/><span>Nár scírd tar lear ag braith ar théarnamh</span>
<lb n="1350"/><span>Chun Saoirse a chasadh ar Fhearann Éibhir."</span></p>
<lb n="1351"/>
<lb n="1352"/><p><span>Mo phúir na flatha, mo dheacair a n-iarsma,</span>
<lb n="1353"/><span>Ba dhlúth 's do b'fhada é a ngreadadh 's a bpianadh,</span>
<lb n="1354"/><span>Do mhúin an pheannaid 's an anacair dhian dóibh</span>
<lb n="1355"/><span>Gur i dtúis a leasa thig seachaint an iasacht.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>Acht a dhuine mo chroidhe ná bíom go brónach,</span>
<lb n="1358"/><span>Do cuireadh an síol le linn anró againn;</span>
<lb n="1359"/><span>Bhí an ithir go mín, tá aoileach fóghanta ann,</span>
<lb n="1360"/><span>Fuil chuisle agus chroidhe na mílte leoghan.</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>Braithim ag dúiseacht, plúr-scoth Fódla</span>
<lb n="1363"/><span>Ó Dhaingean Uí Chúis' go Brugh na Bóinne;</span>
<lb n="1364"/><span>An seana-sprid úd níor lúbadh fós é,</span>
<lb n="1365"/><span>Acht maireann dar liúm is fonn chun gnótha air.</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>Is suairc an stáir a thángadh im reathaibh</span>
<lb n="1368"/><span>Le nuaidheachta it dháil, a cháidh-fhir chneasta,</span>
<lb n="1369"/><span>Ó Chluain Cholmáin ó Nás ó Eamhain</span>
<lb n="1370"/><span>Ó Chruachan árd 's ó árus Chaisil.</span>
<lb n="1371"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1372"/><p><span>Tugaim scéala ó réxaibh órdha</span>
<lb n="1373"/><span>Ó ollaimh léighinn ó laochraidh chródha</span>
<lb n="1374"/><span>Go bhfeicfar scéimh an tséin ar Fódla</span>
<lb n="1375"/><span>Acht go gcuirfidh Gaedhil le chéile i gcómh-lucht.</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>A dhalta na Suadh tabhair cluas dom chómhairle</span>
<lb n="1378"/><span>Is aithris go luath do shluaighte an eoil í;</span>
<lb n="1379"/><span>Ní ceannus go cruadhas; ní buadh go cómh-chion;</span>
<lb n="1380"/><span>Is seachantar gruaim is fuath na cómhursan.</span></p>
<lb n="1381"/>
<lb n="1382"/><p><span>Faghadh Éire chaoin bhur ndicheall grádh anois;</span>
<lb n="1383"/><span>Déinidh smaointe is gníomhartha i bpáirt léi;</span>
<lb n="1384"/><span>Le chéile claoidheadh an mhuinntir ársaidh,</span>
<lb n="1385"/><span>'S an tréad nach línn-na scaoiltar thársta.</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>Cuirtar an leanbh ag spreagadh na Gaedhilge,</span>
<lb n="1388"/><span>Cuirtar an t-athair in' fharraidh dhá aodhaireacht,</span>
<lb n="1389"/><span>Cuirtar dhá teagasc an teanga i ngach éan-scoil, </span>
<lb n="1390"/><span>Is tuigim gur gairid go mbeidh rath ar bhur saothar.</span></p>
<lb n="1391"/>
<lb n="1392"/><p><span>Cuirtar fé bharraí deagh-thalamh na hÉireann,</span>
<lb n="1393"/><span>Roth muilinn ag casadh ar gach sreabh agus faobhar leis;</span>
<lb n="1394"/><span>Tugaidh aireachas d'bhur stair is d'bhur mbéasaibh,</span>
<lb n="1395"/><span>Is coinghibhidh i mBanba clanna chirt Ghaedhil Ghluis.</span></p>
<lb n="1396"/>
<lb n="1397"/><p><span>Caithfad-sa gluaiseacht uait anois,</span>
<lb n="1398"/><span>Is fada í mo chuaird thar Tuathaibh Luirc;</span>
<lb n="1399"/><span>Beir beannacht gheal uaim go sluaighte an tsuilt,</span>
<lb n="1400"/><span>Is beannacht an Uain go buan agaibh."</span>
<lb n="1401"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1402"/><p><span>D'fhág an chúilfhionn mhúinte mhánla</span>
<lb n="1403"/><span>N-a deáidh annsúd mé ag liúgh tré áthas,</span>
<lb n="1404"/><span>D'fháisceas liúm ar siubhal chun m'áruis</span>
<lb n="1405"/><span>De stáiribh lúith thar drúcht na mbáinseach.</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>An ceangal.</span></p>
<lb n="1408"/>
<lb n="1409"/><p><span>A charaid chléibh sin agaibh fé</span>
<lb n="1410"/><span>Mar thárlaidh dham</span>
<lb n="1411"/><span>Gan chas gan chlaon gan bladar béil</span>
<lb n="1412"/><span>Gan cháim gan chor;</span>
<lb n="1413"/><span>Gheobhaidh Clanna Gaedheal thar n-ais a réim</span>
<lb n="1414"/><span>Ar bhántaibh Chuirc</span>
<lb n="1415"/><span>Acht teacht le chéile ar fad san scléip</span>
<lb n="1416"/><span>Go páirteach glic.</span>
<lb n="1417"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1418"/><p><span>III .- AMHRÁIN AR ÁILNEACHT NA</span>
<lb n="1419"/><span>TUAITHE.</span></p>
<lb n="1420"/>
<lb n="1421"/><p><span>1.- TÁ AN SAMHRADH AG TEACHT.</span>
<lb n="1422"/><span>Fonn: "Tá an Samhradh ag teacht"</span></p>
<lb n="1423"/>
<lb n="1424"/><p><span>Tá an Samhradh ag teacht thar an dtír go léir;</span>
<lb n="1425"/><span>Tá béal-bó-bleacht thar an íoghar ag scéidhe;</span>
<lb n="1426"/><span>Bíonn lonnradh taithneamhach mín a gréin,</span>
<lb n="1427"/><span>Is gluise 'gus eascar ag tigheacht ar fhéar.</span></p>
<lb n="1428"/>
<lb n="1429"/><p><span>Na huain san macha go lúthmhar saor,</span>
<lb n="1430"/><span>Gan uamhan eagal ná cúram saoghail;</span>
<lb n="1431"/><span>An bhuar san bhfaithche go siubhlach séimh,</span>
<lb n="1432"/><span>Is siorraigh is capaill is fiú na ngéadh.</span></p>
<lb n="1433"/>
<lb n="1434"/><p><span>Tá an chuach ag labhairt i lár na gcraobh;</span>
<lb n="1435"/><span>Fuiseoga ag cantain go hárd san spéir;</span>
<lb n="1436"/><span>Réamhóga ar aiteann ag rás fé réim;</span>
<lb n="1437"/><span>Is Donnchadh-an-chaipín in-áirde ar ghéig.</span></p>
<lb n="1438"/>
<lb n="1439"/><p><span>A cháirde téanam ag siubhal an fhéir,</span>
<lb n="1440"/><span>Ag ádhbhacht 's ag aiteas tré chúrsa an lae:</span>
<lb n="1441"/><span>Cá gábhadh bheith treascartha i lionn-dubh léin,</span>
<lb n="1442"/><span>Tá an Samhradh ag tarraint le congnamh Dé.</span>
<lb n="1443"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1444"/><p><span>2.- GLEANN BEAG LÁGHAC AN CHEOIL.</span>
<lb n="1445"/><span>Fonn: </span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>Is thuas i n-uachtar Éireann áigh</span>
<lb n="1448"/><span>'Tá baile is áilne clódh,</span>
<lb n="1449"/><span>Mara dtaitneann rae 'gus réalta ghnáth,</span>
<lb n="1450"/><span>'S an ghrian go sámh 'om dhoigh,</span>
<lb n="1451"/><span>Mara mbíonn an féar n-a shlaoda ag fás</span>
<lb n="1452"/><span>Ón tSamhain go lár an Fhoghmhair;</span>
<lb n="1453"/><span>Ní'l baile i nÉirinn féin chomh breagh</span>
<lb n="1454"/><span>Le Gleann beag lághach an cheoil.</span></p>
<lb n="1455"/>
<lb n="1456"/><p><span>Ní hannamh mé liom féin 'á rádh</span>
<lb n="1457"/><span>Nuair bhím go tnáithte ó ghnó,</span>
<lb n="1458"/><span>Gur ghreanta néata í scéimh na mbán</span>
<lb n="1459"/><span>Bí ann ar faghail 's me óg;</span>
<lb n="1460"/><span>Bíodh tuile thréan 's gach éan-tsrothán</span>
<lb n="1461"/><span>Go Laghair an dá Abhann mór,</span>
<lb n="1462"/><span>Gan droichead cabas ná fiú 'n chlocháin</span>
<lb n="1463"/><span>I nGleann beag lághach an cheoil.</span></p>
<lb n="1464"/>
<lb n="1465"/><p><span>Ba dhúinne féin ba chéasta cás,</span>
<lb n="1466"/><span>Ón scoil ag trácht um neoin,</span>
<lb n="1467"/><span>An tsrúill ó thaobh go taobh bheith lán</span>
<lb n="1468"/><span>'S an saoghal fé bháistigh sheoidh;</span>
<lb n="1469"/><span>Acht ba lúthmhar éascaidh ár séirse ar bán</span>
<lb n="1470"/><span>Gan fallaing scáil ná bróg,</span>
<lb n="1471"/><span>Is preabadh anall tar abhainn gan scáth</span>
<lb n="1472"/><span>'Dtí Gleann beag lághach an cheoil.</span>
<lb n="1473"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1474"/><p><span>Ag aodhaireacht gamhan sa Samhradh sámh,</span>
<lb n="1475"/><span>Cois abhann ar bhántaibh feoir,</span>
<lb n="1476"/><span>Do b'aoibhinn leam, is leabhar im láimh,</span>
<lb n="1477"/><span>'S mé ag scrúdughadh dánta 's eoil;</span>
<lb n="1478"/><span>Beadh seanchuidheacht ist oidhche ar fagháil</span>
<lb n="1479"/><span>Is comhursain áilne fós,</span>
<lb n="1480"/><span>Is ceol is rinnce is fíor-amhráin</span>
<lb n="1481"/><span>I nGleann beag lághach an cheoil.</span></p>
<lb n="1482"/>
<lb n="1483"/><p><span>Go mairid súd fé chlú san áit</span>
<lb n="1484"/><span>Go Gaedhealach grádhmhar cóir;</span>
<lb n="1485"/><span>'S a bhaile is dúthchás dúinn tar cách,</span>
<lb n="1486"/><span>Go rabhair gan cháim go deoidh;</span>
<lb n="1487"/><span>Ar dteanga féin fé réim go bráth,</span>
<lb n="1488"/><span>Is Saoirse ag Clár Luirc Óighe;</span>
<lb n="1489"/><span>'Gus guidhim Mac Dé go bhfuighe mé bás</span>
<lb n="1490"/><span>I nGleann beag lághach an cheoil.</span>
<lb n="1491"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1492"/><p><span>3.- SLÁN LE BAILE BHÚIRNE.</span>
<lb n="1493"/><span>Fonn: "Do bhí bhean uasal seal dá luadh liom."</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>Mo shlán, cé dubhach liom a labhairt i n-éan-chor,</span>
<lb n="1496"/><span>'S nach maith ná léir chuirfinn laoithe i gcóir,</span>
<lb n="1497"/><span>Le Baile Bhúirne na ndragan ngléinneach,</span>
<lb n="1498"/><span>'S is saighead go hae 'nnam mo scaramhaint leo;</span>
<lb n="1499"/><span>Ba dham ba shúgach gach maidean réidh-mhoch</span>
<lb n="1500"/><span>Um meadhán an lae ghil nó seal um neoin,</span>
<lb n="1501"/><span>Gan cheás gan chúinse bheith 'measc na dtréan-fhear</span>
<lb n="1502"/><span>Ag spreagadh Gaedhilge go seáscair sóghmhail.</span></p>
<lb n="1503"/>
<lb n="1504"/><p><span>Is i mBaile Bhúirne do-gheobhthá an Ghaedhilg</span>
<lb n="1505"/><span>Gan cheal gan éislinn ag aosta 's óg,</span>
<lb n="1506"/><span>'S go dtagaid ughdair is scataí béithe ann</span>
<lb n="1507"/><span>Chum feabhas is léireacht do mheabhrughadh 's scóip;</span>
<lb n="1508"/><span>Ba dheacair damh-sa cur síos lem chaol-pheann</span>
<lb n="1509"/><span>Ar na fáiltí féile do-gheibhid go deoidh,</span>
<lb n="1510"/><span>Ó lucht na Cúlach 's an Mhuilinn aoldha</span>
<lb n="1511"/><span>'Gus Charraig an Aedhmaid bhí riamh gan smól.</span></p>
<lb n="1512"/>
<lb n="1513"/><p><span>I mBaile Bhúirne do-chífá réidh-chnuic,</span>
<lb n="1514"/><span>Is mullacha sléibhte fé bhrataibh ceoidh,</span>
<lb n="1515"/><span>Is scamaill úra thar tír ar séideadh</span>
<lb n="1516"/><span>Mar thiocfadh féinnigh fé fhuadar gleoidh,</span>
<lb n="1517"/><span>An cuileann, an t-iubhar is gach crann dá mb'éidir</span>
<lb n="1518"/><span>A ríomh in-éan-bhall i nÉirinn mhóir,</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1519"/><p><span>Ná héin ag súgradh ann go fairsiog aerach,</span>
<lb n="1520"/><span>'S na bradáin ag léimrigh i bPoll na Bró.</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>I mBaile Bhúirne do-gheobhthá an fhéileacht,</span>
<lb n="1523"/><span>Is fíor-chroidhe Gaedhealach is gnáthach romhat;</span>
<lb n="1524"/><span>Mná tighe múinte agus leanbhaí léigheanta</span>
<lb n="1525"/><span>Mar ba dhual do Ghaedhil bheith do réir sean-nós;</span>
<lb n="1526"/><span>An cinnteach cumhang-chroidheach, má chaithfidh tréimhse</span>
<lb n="1527"/><span>ann,</span>
<lb n="1528"/><span>Ní baoghal ná gur Gaedhealach a bheidh fé dheoidh;</span>
<lb n="1529"/><span>'S an seoinín súidh, a bhíonn ag spreagadh an Bhéarla,</span>
<lb n="1530"/><span>Curtar ruaig go héascaidh ar gach duine 'á shórt.</span></p>
<lb n="1531"/>
<lb n="1532"/><p><span>Má theangmhuigheann dúinne tré ghrása an Éin-mhic</span>
<lb n="1533"/><span>Go mbeam ar an saoghal i gceann bliadhna beo,</span>
<lb n="1534"/><span>Och tabharfam cúrsa go cneasta céim-mhear</span>
<lb n="1535"/><span>A lár an Bhéarla so ar Chorcaigh mhóir;</span>
<lb n="1536"/><span>Go Baile Bhúirne do-gheobham gan éan-mhoill,</span>
<lb n="1537"/><span>Mar bhfuil an Ghaedhealtacht go greanta cóir;</span>
<lb n="1538"/><span>Is guidhim tré chongnamh an Té do chéasadh,</span>
<lb n="1539"/><span>Go mairidh an Ghaedhilg ann slán go deo.</span>
<lb n="1540"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1541"/><p><span>4.- BÉAL NA CAIRRGE.</span>
<lb n="1542"/><span>Fonn: "An Spealadóir."</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>'S thiar i mBéal na Cairrge</span>
<lb n="1545"/><span>Táid sáir-fhir ghlé,</span>
<lb n="1546"/><span>Do riarfadh céadta a scamall-bhroid</span>
<lb n="1547"/><span>Le láimh bhreagh thréin;</span>
<lb n="1548"/><span>Lucht labhartha Gaedhilge Fearann-Luirc</span>
<lb n="1549"/><span>Go líomhtha léigheanta blasta bog;</span>
<lb n="1550"/><span>'S ní staonfaidís i sparainn chnuic</span>
<lb n="1551"/><span>Roim namhaid dá mhéid.</span></p>
<lb n="1552"/>
<lb n="1553"/><p><span>Do chuadhas-sa ar stáir ón gcathair ann</span>
<lb n="1554"/><span>Le fáinne an lae;</span>
<lb n="1555"/><span>Bhí an drúcht ar bhárr an gheamhair ghlais,</span>
<lb n="1556"/><span>Is fás fada ar fhéar;</span>
<lb n="1557"/><span>Bhí an ghrian go lónnrach taithneamhach</span>
<lb n="1558"/><span>Ag scuabadh an cheoidh de bharra chnoc,</span>
<lb n="1559"/><span>'S an chuach ar gheoig ag labhairt ann,</span>
<lb n="1560"/><span>'S na táinte mion-éan.</span></p>
<lb n="1561"/>
<lb n="1562"/><p><span>Do b'aoibhinn leat bheith an mhaidean úd</span>
<lb n="1563"/><span>Fé scáth choille ar fhéar,</span>
<lb n="1564"/><span>Ag féachaint ar na garbh-chnuic</span>
<lb n="1565"/><span>Is scáil díobh ag téacht,</span>
<lb n="1566"/><span>Na huain i lár buill mhachaire</span>
<lb n="1567"/><span>Go suairc ag ádhbhacht 's ag cleasuidheacht ann,</span>
<lb n="1568"/><span>'S an ghrian anuas ag taithneamh ortha</span>
<lb n="1569"/><span>Ó láimh dheis Dé.</span>
<lb n="1570"/></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1571"/><p><span>Do chuadhas i n-áirde ar bhalla</span>
<lb n="1572"/><span>Dhen chaisleán ghroidhe ghlé,</span>
<lb n="1573"/><span>'S do chonnac mar tholl an Sasanach</span>
<lb n="1574"/><span>Go dána é le p'léir;</span>
<lb n="1575"/><span>'S nuair chuimhnighim féin ar chalmacht</span>
<lb n="1576"/><span>An chinidh chródha bheathuigheadh ann,</span>
<lb n="1577"/><span>Och, bím go dubhach fá'n scaipeadh ghaibh</span>
<lb n="1578"/><span>Ár sáir-fhir féin.</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>Tá an Ghaedhilg fós ar marthain ann</span>
<lb n="1581"/><span>Go láidir tréan;</span>
<lb n="1582"/><span>Is beidh go deoidh fé ghradam ann</span>
<lb n="1583"/><span>Mar bhárr an léighinn;</span>
<lb n="1584"/><span>Tá connradh d'fhearaibh calma ann</span>
<lb n="1585"/><span>Gur bh'fhonn leo troid le Sasanaigh,</span>
<lb n="1586"/><span>Nó fós le héan-droich-cheannairic</span>
<lb n="1587"/><span>Bheadh páirteach le Béir.</span></p>
<lb n="1588"/>
<lb n="1589"/><p><span>Gluaisídh romhaibh, a ghasra dhil</span>
<lb n="1590"/><span>Na ráidhte séimh;</span>
<lb n="1591"/><span>Buailidh síos an ghramraisc:</span>
<lb n="1592"/><span>Tá lá a ngonta ag téacht!</span>
<lb n="1593"/><span>Bíodh Gaedhilg dhúthchais Fhearann-Luirc</span>
<lb n="1594"/><span>'N bhur mbéalaibh choidhche 'á spreagadh agaibh;</span>
<lb n="1595"/><span>Tá cáirde an Bhéarla caithte anois</span>
<lb n="1596"/><span>'S ní cás linne é!</span>
<lb n="1597"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1598"/><p><span>5.- CUAIRD AR AN AILL.</span>
<lb n="1599"/><span>Fonn: </span></p>
<lb n="1600"/>
<lb n="1601"/><p><span>Do chuadhas, lá, cois Abhann na Róiste</span>
<lb n="1602"/><span>Fén Aill is ró-mhodhmharach gnaoi,</span>
<lb n="1603"/><span>'S me tuirseach ó shíor-rothuidheacht bóithre,</span>
<lb n="1604"/><span>'Gus gasra fear leoghanta lem thaoibh;</span>
<lb n="1605"/><span>Do shuidheamair-na seal ar an bhfeór ann</span>
<lb n="1606"/><span>I mothar ghlas lónnrach san gcoill,</span>
<lb n="1607"/><span>Ag éisteacht le cantain na smólach,</span>
<lb n="1608"/><span>'S le gramhsacht na Róiste fúinn thíos.</span></p>
<lb n="1609"/>
<lb n="1610"/><p><span>Do chaitheamair sealad go glórach</span>
<lb n="1611"/><span>Ag síor-spreagadh ceoil ins an gcoill,</span>
<lb n="1612"/><span>Is sealad ar theangain na Fódla</span>
<lb n="1613"/><span>Do lucht an ain-eolais a mhaoidheamh;</span>
<lb n="1614"/><span>Is dearbh nár bh'atuirse leo súd</span>
<lb n="1615"/><span>Lá fada ar an nós soin a chlaoidhe;</span>
<lb n="1616"/><span>Is dá fheabhas gach fear chun an ghnó soin</span>
<lb n="1617"/><span>Is fearra gach óg-bhruinneal díobh.</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>Mo ghraidhn tu, a Phádraig na meor mear,</span>
<lb n="1620"/><span>Is tu sheinneann go seoltha ar an bpíp;</span>
<lb n="1621"/><span>Do b'fhearr liom 'ná mór-chuid den stóras</span>
<lb n="1622"/><span>Dá bhfuighinn breith ar cheol mar do-ghnír;</span>
<lb n="1623"/><span>Ní hiongnadh an Sean-bhaile dhot mhóradh,</span>
<lb n="1624"/><span>Fine Gall is thar teorainn na Midhe;</span>
<lb n="1625"/><span>'S ba bhinn deas do scaoilis an ceol uait</span>
<lb n="1626"/><span>Mar bhuailis an bóthar romhainn síos.</span>
<lb n="1627"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1628"/><p><span>'S a dhaoine, tá iarsma ón ló soin</span>
<lb n="1629"/><span>Ag leanamhaint do Thórna go fhíor,</span>
<lb n="1630"/><span>Dá fhágaint go cásmhar tinn brónach</span>
<lb n="1631"/><span>Gan acmhuin lé bréoiteacht dá chlaoidhe;</span>
<lb n="1632"/><span>Do bhí súile 's gnúis lonnrach ar óigh dhis</span>
<lb n="1633"/><span>Cois Abhann na Róiste a chomhnuidheann,</span>
<lb n="1634"/><span>Agus loit siad a chroidhe bocht i dTórna,</span>
<lb n="1635"/><span>Acht ar Éirinn ní 'neosadh cia'r bh'í.</span>
<lb n="1636"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1637"/><p><span>6.- SLÁN LE CORCAIGH.</span>
<lb n="1638"/><span>Fonn: </span></p>
<lb n="1639"/>
<lb n="1640"/><p><span>Mo chúig céad slán léat, a Chorcaigh cháidh,</span>
<lb n="1641"/><span>Nó an bhfheicfad go bráth thu arís?</span>
<lb n="1642"/><span>Tá mo chroidhe go tláth, 'gus im cheann míorán,</span>
<lb n="1643"/><span>'S is dubhach lag tnáithte bhím;</span>
<lb n="1644"/><span>Do b'aoibhinn tráth liom bheith 'fiadhach na mbán,</span>
<lb n="1645"/><span>Nó ag iascach i lár na Laoi,</span>
<lb n="1646"/><span>Sara chuadhas i dtlás is gur chruaidh ar mo chás</span>
<lb n="1647"/><span>I gCathair ghil bhreagh Chorcaighe.</span></p>
<lb n="1648"/>
<lb n="1649"/><p><span>Céad léan agus scannradh ar an dlighe seo anall,</span>
<lb n="1650"/><span>B'é d'fhág i dteannta sínn;</span>
<lb n="1651"/><span>'S ní bhfhuairamair ann acht cluanaireacht cham,</span>
<lb n="1652"/><span>Do bhain tigh agus treabhchas dínn.</span>
<lb n="1653"/><span>Is mé bhíodh go teann mordhálach modhmhail</span>
<lb n="1654"/><span>Nó gur tháinig dream an fheíll,</span>
<lb n="1655"/><span>Do chuir, mo lom, mé féin go fann</span>
<lb n="1656"/><span>Chun fháin ó ghreann Chorcaighe.</span></p>
<lb n="1657"/>
<lb n="1658"/><p><span>A Mháire, a ghrádh, cuir suas do lámha</span>
<lb n="1659"/><span>Agus tiormuigh do bhláth-ruisc ghrinn,</span>
<lb n="1660"/><span>Ní réabfar tráth go héag ár bpáirt,</span>
<lb n="1661"/><span>Agus fillfad gan spás arís;</span>
<lb n="1662"/><span>Tá sceimhleadh is fán dár namhaid i ndán</span>
<lb n="1663"/><span>Ó bhuidheanta fear láidir groidhe,</span>
<lb n="1664"/><span>'S beam fós, a ghrádh, go suaimhneach sámh,</span>
<lb n="1665"/><span>I gCathair ghil bhreagh Chorcaighe.</span>
<lb n="1666"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1667"/><p><span>7.- CUISLE MO CHLÉIBH CILL ÁIRNE.</span>
<lb n="1668"/><span>Fonn: "Píobaire an Mhála."</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>Do chaitheamair lá breagh grádhmhar geanamhail,</span>
<lb n="1671"/><span>Oró,</span>
<lb n="1672"/><span>Ar bhruach Loch Léin na Féinne feardha;</span>
<lb n="1673"/><span>'S cuisle mo chléibh Cill Áirne.</span></p>
<lb n="1674"/>
<lb n="1675"/><p><span>I Mucros na gcraobh na laoch 's na gcailm-fhear,</span>
<lb n="1676"/><span>Óró,</span>
<lb n="1677"/><span>Do chonncamair uaigh Eoghain Ruaidh san mainistir;</span>
<lb n="1678"/><span>Cuisle mo chléibh Cill Áirne.</span></p>
<lb n="1679"/>
<lb n="1680"/><p><span>Tá an file n-a luighe go sítheach soineanda,</span>
<lb n="1681"/><span>Óró,</span>
<lb n="1682"/><span>Fé dhuilleabhar na gcraobh san naomh-bhrogh gile seo;</span>
<lb n="1683"/><span>Cuisle mo chléibh Cill Áirne.</span></p>
<lb n="1684"/>
<lb n="1685"/><p><span>Torc agus Tóime ar bhórd an locha ghluin,</span>
<lb n="1686"/><span>Óró,</span>
<lb n="1687"/><span>'S na heasaigh anuas ar luadhail go torannach;</span>
<lb n="1688"/><span>Cuisle mo chléibh Cill Áirne</span></p>
<lb n="1689"/>
<lb n="1690"/><p><span>Chífá gach lá n-ar bh'áil leat taisteal ann,</span>
<lb n="1691"/><span>Óró,</span>
<lb n="1692"/><span>A réidh-chosáin 's na blátha balsoma;</span>
<lb n="1693"/><span>Cuisle mo chléibh Cill Áirne.</span>
<lb n="1694"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1695"/><p><span>Bíonn glas-oileáin ag snámh go seascair ann,</span>
<lb n="1696"/><span>Óró</span>
<lb n="1697"/><span>'S an choill go tráigh ag trácht go maiseamhail;</span>
<lb n="1698"/><span>Cuisle mo chléibh Cill Áirne.</span></p>
<lb n="1699"/>
<lb n="1700"/><p><span>Shuidheamair i n-áirde ar stáitse chairrgeach,</span>
<lb n="1701"/><span>Óró,</span>
<lb n="1702"/><span>I bhfochair na Féinne is féile i mBanbain;</span>
<lb n="1703"/><span>Cuisle mo chléibh Cill Áirne</span></p>
<lb n="1704"/>
<lb n="1705"/><p><span>Bhí "Diarmaid Ó Duibhne" 's laoithe 'á gceapadh aige</span>
<lb n="1706"/><span>Óró,</span>
<lb n="1707"/><span>Annsúd n-a shuidhe 's "Oisín" 'á fhreagradh;</span>
<lb n="1708"/><span>Cuisle mo chléibh Cill Áirne.</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>Go neartuighidh Dia le Ciaruidhe mh'anma,</span>
<lb n="1711"/><span>Óró,</span>
<lb n="1712"/><span>Ón Dá Chích siar go dtí Iarthar Dhairbhre;</span>
<lb n="1713"/><span>Acht cuisle mo chléibh Cill Áirne.</span>
<lb n="1714"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1715"/><p><span>8.- ATHCHUINGE.</span></p>
<lb n="1716"/>
<lb n="1717"/><p><span>Aoibhinn scaradh na scamall ós Léin-loch:</span>
<lb n="1718"/><span>Glórach caismirtheach a easaigh ar thaobh chnuic;</span>
<lb n="1719"/><span>Drúcht na maidne go fairsing ar fhéar ann;</span>
<lb n="1720"/><span>Ceolmhar salmach cantain na n-éan ann.</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>An chuach ag labhairt san tSamhradh ar ghéagaibh;</span>
<lb n="1723"/><span>An londubh binn san gcoill go séiseach;</span>
<lb n="1724"/><span>Smólaigh cheannais ag freagairt dá chéile ann,</span>
<lb n="1725"/><span>'S a nglórtha ag luascadh it chluais i n-éinfheacht.</span></p>
<lb n="1726"/>
<lb n="1727"/><p><span>A Dhia na gComhacht gan Tórna ar thaobh Tuirc</span>
<lb n="1728"/><span>I bhfochair triath ró-fhial na Féinne,</span>
<lb n="1729"/><span>An ghrian go hárd um lár an lae ghil</span>
<lb n="1730"/><span>Ar chnoc is gleann, ar abhainn is maol-chraig.</span></p>
<lb n="1731"/>
<lb n="1732"/><p><span>Nó sínte ar bharra na cairrge léithe</span>
<lb n="1733"/><span>Mar bhíomair tráth go grádhmar aerach;</span>
<lb n="1734"/><span>An tír magcuaird go suairc gan éalaing,</span>
<lb n="1735"/><span>Go hAchadh Dá Eó na slógh 's na gréine.</span></p>
<lb n="1736"/>
<lb n="1737"/><p><span>A Rí na ndúl do chúm na spéartha,</span>
<lb n="1738"/><span>Do roinn an talamh ón bhfhairrge d'éan-toil,</span>
<lb n="1739"/><span>Céad moladh mór let Mhórdhacht éachtaigh,</span>
<lb n="1740"/><span>Chuir ceanntar fhial na bhFiann i nÉirinn.</span>
<lb n="1741"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1742"/><p><span>IV.- AMHRÁIN GHRINN, GHRÁDH, agus rl.</span></p>
<lb n="1743"/>
<lb n="1744"/><p><span>1.- COMHAIRLE AN FHILE.</span>
<lb n="1745"/><span>Fonn</span></p>
<lb n="1746"/>
<lb n="1747"/><p><span>Ná bacthar an file</span>
<lb n="1748"/><span>Acht tuigthar dá chás go fóill;</span>
<lb n="1749"/><span>Is gnáthach a chreimeadh</span>
<lb n="1750"/><span>Ag lucht mire chun práis is óir;</span>
<lb n="1751"/><span>Is annamh a mholtar</span>
<lb n="1752"/><span>An scrogalach cásmhar crón,</span>
<lb n="1753"/><span>Acht tráth bheidh obair</span>
<lb n="1754"/><span>Gan sochar ag trácht 'n-a chóir.</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p><span>Is iongantach mar thuigeann</span>
<lb n="1757"/><span>An duine do ghnáthann gnó</span>
<lb n="1758"/><span>Na nidhthe ná tiocfadh</span>
<lb n="1759"/><span>Dhon bhfhile bheith páirteach leo,</span>
<lb n="1760"/><span>Ó threabhadh agus fuirseadh</span>
<lb n="1761"/><span>Go piocadh dioscáin san bhFoghmhar:</span>
<lb n="1762"/><span>"Mo náire thu a fhile.</span>
<lb n="1763"/><span>Ót mhullach go sáil' do bhróg!"</span></p>
<lb n="1764"/>
<lb n="1765"/><p><span>Do-chím-se fuireann</span>
<lb n="1766"/><span>San Inis seo Fáil na dtreon,</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1767"/><p><span>Is cuireann a gclis orm</span>
<lb n="1768"/><span>Buile agus gáire spóirt;</span>
<lb n="1769"/><span>Cugham-sa tigid</span>
<lb n="1770"/><span>Is smigeadh ortha i n-áirde beoil:</span>
<lb n="1771"/><span>"If I had a ditty</span>
<lb n="1772"/><span>I'd make this fonn breagh my own."</span></p>
<lb n="1773"/>
<lb n="1774"/><p><span>Nuair gheobhaid an ditty</span>
<lb n="1775"/><span>Beidh tuilleadh ag teastáil ón gcóip;</span>
<lb n="1776"/><span>Beidh port agus fiche aca</span>
<lb n="1777"/><span>A ruithfidh go sámh mar cheol;</span>
<lb n="1778"/><span>Sin chugham-sa litir</span>
<lb n="1779"/><span>Ag lorg "amhrán nó dhó;"</span>
<lb n="1780"/><span>Acht lá Philib an Chleite</span>
<lb n="1781"/><span>'Seadh mo thuilleamh óm cháirde gheobhainn.</span></p>
<lb n="1782"/>
<lb n="1783"/><p><span>Seachain an file,</span>
<lb n="1784"/><span>Tá fuinneamh 'n-a ráidhte fós;</span>
<lb n="1785"/><span>'S dá scaoilfeadh ort-sa</span>
<lb n="1786"/><span>Is dona bheitheá n-a dheoidh;</span>
<lb n="1787"/><span>Da mhéid é do gliocas,</span>
<lb n="1788"/><span>A dhuine atá lán de ghnó,</span>
<lb n="1789"/><span>Tá spréidh ag an bhfile</span>
<lb n="1790"/><span>Do chuirfadh go lár thu 'ot dhóghadh.</span>
<lb n="1791"/></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1792"/><p><span>2.- MO CHRUADHTAN AN DÁIMH-SHLIOCHT.</span>
<lb n="1793"/><span>Fonn: "B'fhearr leogan dóibh."</span></p>
<lb n="1794"/>
<lb n="1795"/><p><span>Mo chruadhtan an dáimh-shliocht gur ghnáth leo fé réim</span>
<lb n="1796"/><span>bheith.</span>
<lb n="1797"/><span>I bhFáil-inis Néill i measc Gaedheala fad ó,</span>
<lb n="1798"/><span>Ní'l d'uaisleacht i ndán dóibh fé láthair acht aoradh,</span>
<lb n="1799"/><span>Agus báirdíní baotha fé shéan is fé shógh.</span>
<lb n="1800"/><span>'S ag uaisle Chrích Fáilbhe nach náireach an scéal é</span>
<lb n="1801"/><span>Gus fhás ortha claon-treibh do thaobhóghadh le Seoin,</span>
<lb n="1802"/><span>Gur suarach leo dánta na dáimhe le héifeacht,</span>
<lb n="1803"/><span>'S gur breágh leo na clé-ranna a scéidhfadh píoróid.</span></p>
<lb n="1804"/>
<lb n="1805"/><p><span>'S an scuaine seo thárlaidh go tábhachtmhar i réimeas</span>
<lb n="1806"/><span>Níor chás leo lucht léighinn bheith i n-éagcruth go deoidh</span>
<lb n="1807"/><span>Is uaibhreach a thráchtaid ar dhálaibh na hÉireann,</span>
<lb n="1808"/><span>Acht páirt le n-a hÉigse ní dhéanaid de dheoin.</span>
<lb n="1809"/><span>Do ruaigfadh an táin úd le hárd-chranna Béarla</span>
<lb n="1810"/><span>Gan spás uainn na méath-phuic thar tréan-mhuir chun</span>
<lb n="1811"/><span>seoil;</span>
<lb n="1812"/><span>Dá luaithe bheadh ár agus rás ar na méirligh</span>
<lb n="1813"/><span>'S eadh b'fhearr leis an dtréad so do réir ghuth a</span>
<lb n="1814"/><span>mbeoil.</span></p>
<lb n="1815"/>
<lb n="1816"/><p><span>Acht b'fhuath leo na ráidhte do táthfaidhe le téagar;</span>
<lb n="1817"/><span>Ní'l fagháil ar éin-éachta ar son Éireann n-a ndeoidh;</span>
<lb n="1818"/><span>A ndualgas don dáimh ní fuláir a bheith réidh leis,</span>
<lb n="1819"/><span>Is cáineadh i n-áit bhuidheachais a réadh-chaitheamh leo.</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1820"/><p><span>Deir puathais den ngráscar: "ní háil linn do bhréithre;</span>
<lb n="1821"/><span>Ní stráillí gan séan ar bith dhéanfadh ár ngnó;</span>
<lb n="1822"/><span>Bí ag gluaiseacht is fáisc chughat do mhálaí chruadh-</span>
<lb n="1823"/><span>Ghaedhilge,</span>
<lb n="1824"/><span>Ní'l áird ag lucht céille ar éin-éifid det shórd."</span></p>
<lb n="1825"/>
<lb n="1826"/><p><span>3.- DOMHNALL BÁN.</span>
<lb n="1827"/><span>Fonn: "An Cóta Caol."</span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>Is suairc liom póg mo Dhomhnaill Bháin;</span>
<lb n="1830"/><span>Is geal liom grádh mo chléibh:</span>
<lb n="1831"/><span>Ní bhfuighinn ar shlóighte móra an áir</span>
<lb n="1832"/><span>A dhíol de sháir-fhear thréan,</span>
<lb n="1833"/><span>Is dilse Domhnall cródha cáidh,</span>
<lb n="1834"/><span>Do bhíonn dom ghárdadh féin,</span>
<lb n="1835"/><span>'Ná an fiolar órdha am tógaint áil</span>
<lb n="1836"/><span>'S 'ná an leoghan dá láidreacht é.</span></p>
<lb n="1837"/>
<lb n="1838"/><p><span>Ní gluine an ghaoth do théidheann de rás</span>
<lb n="1839"/><span>Thar maoilinn lá le gréin;</span>
<lb n="1840"/><span>Ní cródha an laoch is tréine d'fhás</span>
<lb n="1841"/><span>I gcríochaibh Fáilbhe 's Chéin;</span>
<lb n="1842"/><span>Ní luaithe an t-éan do théidheann gan scáth</span>
<lb n="1843"/><span>Os cionn na mbánta féir;</span>
<lb n="1844"/><span>'Ná gluine 's cródhacht mhórdha bhláith</span>
<lb n="1845"/><span>Is luas mo ghrádh-sa féin.</span>
<lb n="1846"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="1847"/><p><span>Mo mhíle stór thu, a Dhomhnaill Bháin,</span>
<lb n="1848"/><span>Mo chuid mo ghrádh mo laoch;</span>
<lb n="1849"/><span>Ní d'réir an óir a thómhaisim cáil</span>
<lb n="1850"/><span>An té seo ghrádhaim go héag;</span>
<lb n="1851"/><span>Ní háil liom maoin a chroidhe gan cháim</span>
<lb n="1852"/><span>Ó taoi-se láidir tréan,</span>
<lb n="1853"/><span>'S le congnamh Chríost do stríoc don pháis,</span>
<lb n="1854"/><span>Ní fheicfam gábhadh ná léan.</span></p>
<lb n="1855"/>
<lb n="1856"/><p><span>4.- CÉAD SLÁN LEAT.</span>
<lb n="1857"/><span>Fonn: "Báb na gCraobh."</span></p>
<lb n="1858"/>
<lb n="1859"/><p><span>Céad slán leat a mhánla na gcarad</span>
<lb n="1860"/><span>Do charas le grádh thar béith,</span>
<lb n="1861"/><span>Ó thárlaidh i ndán dam go gcaithfad</span>
<lb n="1862"/><span>Bheith scartha let pháirt go héag;</span>
<lb n="1863"/><span>Tá a sháir-fhios ag Máighistir na bhFlaitheas</span>
<lb n="1864"/><span>It thaithneamh a ndearnadh féin,</span>
<lb n="1865"/><span>'S a rádh dhuit, mo náire agus m'aithis,</span>
<lb n="1866"/><span>"Do shamhail níor bh'fhearrde mé!"</span></p>
<lb n="1867"/>
<lb n="1868"/><p><span>Cár chás liom acht táin do bhíodh farainn,</span>
<lb n="1869"/><span>'S óm labhartha thál lacht léighinn,</span>
<lb n="1870"/><span>N-a ráidhtibh bhíodh plás agus bladar</span>
<lb n="1871"/><span>'S an ghangaid i lár a gcléibh;</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="1872"/><p><span>Mo shláinte tré pháirt duit do chaitheas,</span>
<lb n="1873"/><span>Is mairfad ót ghrádh-sa i gcéin,</span>
<lb n="1874"/><span>Acht beárna lem cháil-se má chasaid</span>
<lb n="1875"/><span>Ná bac le n-a ráfal bréag.</span></p>
<lb n="1876"/>
<lb n="1877"/><p><span>Níor nár dam gach lá do ghabhadh tharm</span>
<lb n="1878"/><span>Go gcaithinn let dhálaibh é,</span>
<lb n="1879"/><span>Agus soláthar nár bhfáltha gur thaisceas,</span>
<lb n="1880"/><span>Dot chasnamh ar thrácht an léin;</span>
<lb n="1881"/><span>Don táin seo atá im dheáidh ort ag faire,</span>
<lb n="1882"/><span>Mo bhagairt i dtráth 'nois léighim;</span>
<lb n="1883"/><span>Coimeádthar thu a bháin-chnis gan asmuilt.</span>
<lb n="1884"/><span>Nó lascfad-sa cnámhna i n-aéir.</span></p>
<lb n="1885"/>
<lb n="1886"/><p><span>Seo bárr mo dhá lámh dhuit-se, 'ainnir,</span>
<lb n="1887"/><span>Bheith ag taisteal ní fuláir dam féin;</span>
<lb n="1888"/><span>Is slán let dheagh-bhánbhrogh mar stadainn</span>
<lb n="1889"/><span>Le scata fear ádhbhachta ag pléidhe;</span>
<lb n="1890"/><span>Céad slán le n-a ndearnadh ort i n-aistear,</span>
<lb n="1891"/><span>'S ar an aicme nach fearrde iad mé;</span>
<lb n="1892"/><span>Mo shlán leat, 's ní nár liom é labhairt,</span>
<lb n="1893"/><span>A ghaithlean na mbán-chrobh réidh.</span>
<lb n="1894"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="1895"/><p><span>5.- NA GAEDHILGEÓIRI</span></p>
<lb n="1896"/>
<lb n="1897"/><p><span>Ar an dara lá déag de Bhealtaine do chuireamair ar bun i mBaile</span>
<lb n="1898"/><span>Átha Cliath, fuireann iománuidhthe ar a dtugtaoi "Na Gaedhilgeoirí."</span>
<lb n="1899"/><span>B'é Pádraig Mac Artghail a bhí mar chaptín orainn.  Tá cuid de</span>
<lb n="1900"/><span>"Na Gaedhilgeoirí," fá árd-réim i ndomhan na lúith-chleas anois.</span></p>
<lb n="1901"/>
<lb n="1902"/><p><span>Fonn: "An Cnota Bán." </span></p>
<lb n="1903"/>
<lb n="1904"/><p><span>Is fada me ag stródhaireacht romham ar fán,</span>
<lb n="1905"/><span>Ón nGallimh go Bóinn 's ón gCóf go Nás;</span>
<lb n="1906"/><span>Is ní fhaca-sa fós lucht treon do b'fhearr</span>
<lb n="1907"/><span>'Ná an fhuireann Gaedhilgeoirí i ngleo an chamáin.</span></p>
<lb n="1908"/>
<lb n="1909"/><p><span>Ó, buailidh suas í a chlann a chroidhe!</span>
<lb n="1910"/><span>'Gus buailfam cluain ar Bhéarla an fheíll!</span>
<lb n="1911"/><span>Beidh sonás is sógh</span>
<lb n="1912"/><span>Agus rath ar ár ngnó,</span>
<lb n="1913"/><span>Gus leanam do nós na nGaedheal de shíor.</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>Is againne bhíonn báire láidir tréan</span>
<lb n="1916"/><span>Gá bhualadh go tábhachtach dána géar;</span>
<lb n="1917"/><span>'S ár gceann-uraid grádhmhar Pádraig féin</span>
<lb n="1918"/><span>Ar a shluaighte ó lár na páirce ag glaodhach.</span>
<lb n="1919"/><span>Ó, buailidh suas, agus rl.</span></p>
<lb n="1920"/>
<lb n="1921"/><p><span>Teanga na Fódla os comhair an tsaoigil</span>
<lb n="1922"/><span>Gan eagla ar domhan seadh labhraimíd;</span>
<lb n="1923"/><span>Bíonn tarrac n-ár gcóir de cheol na bíop</span>
<lb n="1924"/><span>Do b'fhearra soin 'ná glór na Seoiníní!</span>
<lb n="1925"/><span>Ó, buailidh suas, agus rl.</span>
<lb n="1926"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="1927"/><p><span>A fhearairí uaisle chruadha gan cháim,</span>
<lb n="1928"/><span>Cuiridh go búch le lúith-chlis Fáil;</span>
<lb n="1929"/><span>Na cleasa ba dhual dár sluaightibh áir:</span>
<lb n="1930"/><span>Beidh rath agus séan ar Éire' á mbárr.</span>
<lb n="1931"/><span>Ó, buailidh suas, agus rl.</span></p>
<lb n="1932"/>
<lb n="1933"/><p><span>6.- IOMÁNUIDHTHE CHÉITINN.</span>
<lb n="1934"/><span>Fonn: "Iombó Leoil."</span></p>
<lb n="1935"/>
<lb n="1936"/><p><span>Is minic do chonnac-sa truipeanna laochais</span>
<lb n="1937"/><span>Ba chliste chum leadartha ar mhachaire an éirligh,</span>
<lb n="1938"/><span>Acht ní fheaca lem' mharthain éan-aicme do fhéadfadh</span>
<lb n="1939"/><span>An bhuadh bhreith i mbáire ó Iománuidhthe Chéitinn.</span>
<lb n="1940"/><span>'S iombó leoil.</span></p>
<lb n="1941"/>
<lb n="1942"/><p><span>Is mire i lár catha iad 'ná Harcail na Gréige,</span>
<lb n="1943"/><span>'S 'ná tréan-fhuireann Alastruim chalma mhaordha;</span>
<lb n="1944"/><span>Níor mheasa dhuit Fionn agus plúr-scoth na Féinne.</span>
<lb n="1945"/><span>Bheith ar t'aghaidh i n-am báire ná Iománuidhthe Chéitinn.</span>
<lb n="1946"/><span>'S iombó leoil.</span></p>
<lb n="1947"/>
<lb n="1948"/><p><span>Dá bhfeicfá an Captín i lár buíll is é ag scréachaidh</span>
<lb n="1949"/><span>'Á rádh: "coisc an liairne úd a Mhuirchiartaigh a mhéirligh;"</span>
<lb n="1950"/><span>Is Liam agus Diarmaid laistiar agus faobhar ortha</span>
<lb n="1951"/><span>Ag déanamh rí-rá ar son Iománuidhthe Chéitinn.</span>
<lb n="1952"/><span>'S iombó leoil.</span>
<lb n="1953"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="1954"/><p><span>Nuair a théidhid i gcomórtas is ró-dheas a fhéachaid;</span>
<lb n="1955"/><span>Ríogh-ghorm na Cóige ar chasóigín gach n-aon díobh;</span>
<lb n="1956"/><span>Sciath na dtrí gCoróineach trí ór ortha gléasta;</span>
<lb n="1957"/><span>'Gus togha deagh-chamán ag Iománuidhthe Chéitinn.</span>
<lb n="1958"/><span>'S iombó leoil.</span></p>
<lb n="1959"/>
<lb n="1960"/><p><span>Ní túisce san spairinn ár gcailm-fhir féinidh,</span>
<lb n="1961"/><span>Ná go mbuailfidh Micheál Mac Aodhgáin buille néata;</span>
<lb n="1962"/><span>Tabharfaidh an Luingseach dhi flíop go mbeidh faobhar leis</span>
<lb n="1963"/><span>Is siúd amach báire ag Iománuidhthe Chéitinn.</span>
<lb n="1964"/><span>'S iombó leoil.</span></p>
<lb n="1965"/>
<lb n="1966"/><p><span>Tá buaidhte aca fós, is is dócha dá réir sin</span>
<lb n="1967"/><span>Gur dheacair a sárughadh chum báire do réadh-chur;</span>
<lb n="1968"/><span>Má raghfar go dian ortha, an fial acht beidh éachta</span>
<lb n="1969"/><span>'Ghá ndéanamh ar páirc ag Iománuidhthe Chéitinn.</span>
<lb n="1970"/><span>'S iombó leoil.</span>
<lb n="1971"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="1972"/><p><span>7 - NA PÁIRTIDHTHE.</span>
<lb n="1973"/><span>Fuireann le báire i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>Tá foirne láidre</span>
<lb n="1976"/><span>Cliste chun báire,</span>
<lb n="1977"/><span>Le tamall ag fás</span>
<lb n="1978"/><span>I nÁitreabh Luirc;</span>
<lb n="1979"/><span>Is chím-se de ghnáth</span>
<lb n="1980"/><span>Go mbíonn cluig ar a ndeárnainn,</span>
<lb n="1981"/><span>Fuil ag mear-rás</span>
<lb n="1982"/><span>Is sláinte aca.</span></p>
<lb n="1983"/>
<lb n="1984"/><p><span>Acht mo ghoirim go bráth</span>
<lb n="1985"/><span>Na Páirtidhthe!</span>
<lb n="1986"/><span>Mo chuisle go bráth</span>
<lb n="1987"/><span>Na Páirtidhthe!</span>
<lb n="1988"/><span>Go bhfeiceam an t-ádh</span>
<lb n="1989"/><span>Ar mhachaire an bháire</span>
<lb n="1990"/><span>Ag druidim i ndáil</span>
<lb n="1991"/><span>Na bPáirtidhthe!</span></p>
<lb n="1992"/>
<lb n="1993"/><p><span>Acht fuireann amháin</span>
<lb n="1994"/><span>De lucht na gcamán,</span>
<lb n="1995"/><span>Do bhíonn ins an bPáirc</span>
<lb n="1996"/><span>Go háthásach,</span>
<lb n="1997"/><span>Do bhainfidís bárr</span>
<lb n="1998"/><span>De Fhiannaibh Fáil,</span>
<lb n="1999"/><span>Dá mbeidís-siúd láithreach</span>
<lb n="2000"/><span>Lá aca annso</span>
<lb n="2001"/><span>Mo ghoirim go bráth, agus rl.</span>
<lb n="2002"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2003"/><p><span>Ainm na tána</span>
<lb n="2004"/><span>Soineanta bláith seo,</span>
<lb n="2005"/><span>Déarfad gan spás</span>
<lb n="2006"/><span>A cháirde libh;</span>
<lb n="2007"/><span>Nó ar chualaidh sibh trácht</span>
<lb n="2008"/><span>Ar an ngásraidh bhreágh,</span>
<lb n="2009"/><span>Bhuaidh gradam is cáil</span>
<lb n="2010"/><span>Na bPáirtidhthe.</span>
<lb n="2011"/><span>Mo ghoirim go bráth, agus rl.</span></p>
<lb n="2012"/>
<lb n="2013"/><p><span>Dá bhfeicfá ag iomáint</span>
<lb n="2014"/><span>Mo laochra áir,</span>
<lb n="2015"/><span>Beadh iongnadh dhá bhárr</span>
<lb n="2016"/><span>Is áthas ort;</span>
<lb n="2017"/><span>Bíonn Seoirse i gceart-lár</span>
<lb n="2018"/><span>Na fuirinne ar fagháil,</span>
<lb n="2019"/><span>'Gá spreagadh go hárd.</span>
<lb n="2020"/><span>Chun báire a chur.</span>
<lb n="2021"/><span>Mo ghoirim go bráth, agus rl.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>Go mairid a gcáil;</span>
<lb n="2024"/><span>S ní beag soin le rádh;</span>
<lb n="2025"/><span>'Gus buadh gach láithreach</span>
<lb n="2026"/><span>Báire aca:</span>
<lb n="2027"/><span>Is béasa Inis Fáil</span>
<lb n="2028"/><span>Fé ghradam go bráth;</span>
<lb n="2029"/><span>Is Danair chun fáin</span>
<lb n="2030"/><span>Fé náire a' scrios.</span>
<lb n="2031"/><span>Mo ghoirim go bráth, agus rl.</span>
<lb n="2032"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2033"/><p><span>8 - CEOL NA bPÍOP.</span></p>
<lb n="2034"/>
<lb n="2035"/><p><span>Giota beag do scríobhas i gcóir "An Píobaire" .i. Bolg soláthair</span>
<lb n="2036"/><span>Chumainn na bPíobairí i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2037"/>
<lb n="2038"/><p><span>A shoilbh-fhir sheasamhaigh</span>
<lb n="2039"/><span>Shásta chóraigh chaoin,</span>
<lb n="2040"/><span>Do bhuilg fet ascail ort,</span>
<lb n="2041"/><span>Fáisc go fóill a chroidhe;</span>
<lb n="2042"/><span>Seo fuireann ag braith ort,</span>
<lb n="2043"/><span>'S ní háthas leo do mhoill;</span>
<lb n="2044"/><span>O, deisigh é, is tabhair dóibh</span>
<lb n="2045"/><span>Spás ar cheol na bpíop.</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>Is deimhin go mb'fhearra liom</span>
<lb n="2048"/><span>Trácht do ró-chur síos</span>
<lb n="2049"/><span>Ar dheise 's ar shlachtmhaireacht</span>
<lb n="2050"/><span>Mhála cheoil na nGaoidheal</span>
<lb n="2051"/><span>'Ná ar a bhfeicim dá mhalairt</span>
<lb n="2052"/><span>I lámhaibh Seoiníní;</span>
<lb n="2053"/><span>Seo, corruigh ort 'fhearaire,</span>
<lb n="2054"/><span>'S dáil dúinn ceol na bpíop.</span></p>
<lb n="2055"/>
<lb n="2056"/><p><span>Seadh!  Éistidh a charaid,</span>
<lb n="2057"/><span>Tá an mála i gcóir 's an tsnaidhm;</span>
<lb n="2058"/><span>Fan socair feadh tamaill,</span>
<lb n="2059"/><span>Mar seántuir nódh 'seadh í;</span>
<lb n="2060"/><span>Mo ghile faid mhairfead tu,</span>
<lb n="2061"/><span>A ráib na meor gan scíth,</span>
<lb n="2062"/><span>Do chlisteacht go mairir</span>
<lb n="2063"/><span>Go bráth ar cheol na bpíop.</span>
<lb n="2064"/></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2065"/><p><span>9.- SUANTRAIGHE.</span>
<lb n="2066"/><span>Ar shean-fhonn Ghaedhealach.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>A pháiste a chroidhe istigh, codail go suaimhneach,</span>
<lb n="2069"/><span>Tá an dubh-oidhche ag druidim anuas ort;</span>
<lb n="2070"/><span>Máthair chaoin mo pheata seadh mis' a chuid,</span>
<lb n="2071"/><span>Éir' a chodladh go fóill ó.</span>
<lb n="2072"/><span>Seó, seoithín seó, leó, leó;</span>
<lb n="2073"/><span>Seó, 'gus codail a stóir ó.</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>A ghrádh ghil chaoin na ngorm-rosc uaibhreach,</span>
<lb n="2076"/><span>Gárdóimíd le linn do shuain tu;</span>
<lb n="2077"/><span>Gábhadh ná díth ní thiocfaidh it fhochair-se;</span>
<lb n="2078"/><span>'S éir' a chodladh go fóill ó.</span>
<lb n="2079"/><span>Seó seoithín seó, agus rl.</span></p>
<lb n="2080"/>
<lb n="2081"/><p><span>A bhábáin aoibhinn, codail gan buaidhreamh;</span>
<lb n="2082"/><span>Cás ná cíos ní thiocfaidh anuas ort;</span>
<lb n="2083"/><span>Táim-se féin is t'athair annso agat</span>
<lb n="2084"/><span>Is éir' a chodladh go fóill ó.</span>
<lb n="2085"/><span>Seó seoithín seó, agus rl.</span>
<lb n="2086"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2087"/><p><span>V.- AISTÍ AISTRIGHTHE.</span></p>
<lb n="2088"/>
<lb n="2089"/><p><span>1 - PANGUR BÁN.</span>
<lb n="2090"/><span>Aistriughadh ón tSean-Ghaedhilg.  Tá an tsean-chuma ar fagháil san</span>
<lb n="2091"/><span>"Thesaurus Palaeohibernicus," Cuid II., Leathanach 293.</span></p>
<lb n="2092"/>
<lb n="2093"/><p><span>Mise agus Pangur Bán,</span>
<lb n="2094"/><span>Ceachtar dhínn le gnó de-ghnáth;</span>
<lb n="2095"/><span>Bíonn a mheanma-san le seilg,</span>
<lb n="2096"/><span>Mo mheanma fhéin lem éin-cheird.</span></p>
<lb n="2097"/>
<lb n="2098"/><p><span>Caraim-se sos is ciúnas,</span>
<lb n="2099"/><span>Im leabhrán do léir-scrúdadh;</span>
<lb n="2100"/><span>Ní formdach liom Pangur Bán;</span>
<lb n="2101"/><span>Carann féin a cheird mhacán.</span></p>
<lb n="2102"/>
<lb n="2103"/><p><span>Nuair a bhímíd - scéal gan scís,</span>
<lb n="2104"/><span>Ins an dtigh i n-ár n-éin-dís,</span>
<lb n="2105"/><span>Bíonn againn, gan chríochnadh chleas,</span>
<lb n="2106"/><span>Nídh le' ngléirthar ár ngliceas.</span></p>
<lb n="2107"/>
<lb n="2108"/><p><span>Gnáth, uaireanta, ar ghreasaibh gal</span>
<lb n="2109"/><span>Go leanann luch dhá líon-san;</span>
<lb n="2110"/><span>Tuiteann tráth im líon-sa féin</span>
<lb n="2111"/><span>Fo-cheist dheacair le do-chéill.</span></p>
<lb n="2112"/>
<lb n="2113"/><p><span>Caitheann-san ar fuid bhalla</span>
<lb n="2114"/><span>A ruisc léire lúthmhara;</span>
<lb n="2115"/><span>Caithim féin le fál feasa</span>
<lb n="2116"/><span>Mo ruisc righne ró-gheala.</span>
<lb n="2117"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2118"/><p><span>Bród dó-san, le déine dul,</span>
<lb n="2119"/><span>Nuair innlann luch n-a ghéar-chrubh;</span>
<lb n="2120"/><span>Nuair thuigim ceist dheacair dhil</span>
<lb n="2121"/><span>Damh-sa cheana is cúis áthis.</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>Bíodh gurab amhlaidh dhúinne ghnáith</span>
<lb n="2124"/><span>Ní bhacann cách a chompáin;</span>
<lb n="2125"/><span>Maith linn araon gné ár gcleas,</span>
<lb n="2126"/><span>Cách in' aonar len' aoibhneas.</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>Comhacht chruinn aige-sean tá</span>
<lb n="2129"/><span>Ar ghnó do-ghní gach éan-lá;</span>
<lb n="2130"/><span>Ar dheacair do dhéanamh glé</span>
<lb n="2131"/><span>Deagh-mháighistir seadh mise.</span></p>
<lb n="2132"/>
<lb n="2133"/><p><span>M.i.s.e.</span>
<lb n="2134"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2135"/><p><span>2.- FIR AN IARTHAIR</span>
<lb n="2136"/><span>Aistriughadh ar </span></p>
<lb n="2137"/>
<lb n="2138"/><p><span>Nuair a thráchtfar ar cháil as ar dhílseacht</span>
<lb n="2139"/><span>Na ndragan ba líomhtha i n-am ghleoidh,</span>
<lb n="2140"/><span>Ba chalma i n-ár is i gcuimheascar</span>
<lb n="2141"/><span>Ar ghleannta 's ar mhaoilinnibh cheoidh,</span>
<lb n="2142"/><span>Ó, cuirtar san áireamh na buidheanta</span>
<lb n="2143"/><span>Do thaistil i mbruigheanta fad ó,</span>
<lb n="2144"/><span>Nuair bhí buaidhte ar na Laighnibh fóríor bocht,</span>
<lb n="2145"/><span>Is ár súil leis an Iarthar go fóill.</span>
<lb n="2146"/><span>Is ólaimís sláinte gheal Chonnacht,</span>
<lb n="2147"/><span>Mar ar chruinnigh na fir chun an ghleoidh,</span>
<lb n="2148"/><span>Nuair bhí Éire go tláth lag briste;</span>
<lb n="2149"/><span>Hurá!  Cúige Chonnacht go deoidh!</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>Do b'áluinn í féachaint na maoil-chnoc</span>
<lb n="2152"/><span>An tráthnóna breagh buidhe úd san bhfoghmhar,</span>
<lb n="2153"/><span>Nuair a tháinig an luingeas chun tíre</span>
<lb n="2154"/><span>Ag Cill Ala agus taoide bhreagh leo;</span>
<lb n="2155"/><span>Do séideadh na hadharca le díoghras,</span>
<lb n="2156"/><span>Is d'adhnadh i gcroidhthibh na dtreon</span>
<lb n="2157"/><span>A bhí ag faire 's ag éisteacht, an fíor-sprid</span>
<lb n="2158"/><span>Nach múchfaidhear i gConnacht' go deoidh.</span>
<lb n="2159"/><span>Is ólaimís sláinte, agus rl.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>Bhí Cill Ala ar ár láimh roimh mheadhón oidhche,</span>
<lb n="2162"/><span>'Gus do theitheadar buidhean bheag na Seon;</span>
<lb n="2163"/><span>Do ghabhadh Baile an Átha go fíor-mhoch,</span>
<lb n="2164"/><span>'S bhí ár mbratach le gaoith ann um neoin;</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2165"/><p><span>Do chruinnigh sinn bláth-scoth na tíre,</span>
<lb n="2166"/><span>Is do chabhruigh siad linn mar badh chóir;</span>
<lb n="2167"/><span>'S ag Caisleán a Barra mar innstear</span>
<lb n="2168"/><span>Do ruaigeadh gan moill na red coats.</span>
<lb n="2169"/><span>Is ólaimís sláinte, agus rl.</span></p>
<lb n="2170"/>
<lb n="2171"/><p><span>Seo sláinte na bhFranncach, a cháirde,</span>
<lb n="2172"/><span>Bíodh Humbert san áireamh 's a shlógh;</span>
<lb n="2173"/><span>Mar do bhíomair go brónach an tráth úd,</span>
<lb n="2174"/><span>Agus leighis siad ár gcás dúinn go mór;</span>
<lb n="2175"/><span>Is de dheascaibh na bruighne úd, ó thárlaidh</span>
<lb n="2176"/><span>I nÉirinn a lán díobh fén bfód,</span>
<lb n="2177"/><span>San troid ar son Saoirse beid láimh linn</span>
<lb n="2178"/><span>'Gár spreagadh go hárd ins an ngleodh.</span>
<lb n="2179"/><span>Is ólaimís sláinte, agus rl.</span></p>
<lb n="2180"/>
<lb n="2181"/><p><span>'S a cháirde cé chlis ar ár ndícheall,</span>
<lb n="2182"/><span>'S gur creachadh ár dtírín fé dhó,</span>
<lb n="2183"/><span>Tá an sean-spréidh ionnainn go bríoghmhar,</span>
<lb n="2184"/><span>'S ní ghéillfimíd choidhche dho Sheon;</span>
<lb n="2185"/><span>Tá an tIarthar so ullamh arís dó;</span>
<lb n="2186"/><span>Agus seinntar go haoibhinn an ceol,</span>
<lb n="2187"/><span>Is curtar i n-umhail do sna daoine</span>
<lb n="2188"/><span>Go bhfuil tarraint na Saoirse 'n-ár dtreo,</span>
<lb n="2189"/><span>Is ólaimís sláinte, agus rl.</span>
<lb n="2190"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2191"/><p><span>3.- CILL ÁIRNE.</span>
<lb n="2192"/><span>Aistriughadh ar "Killarney."</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>Bíonn im chuimhne d'oidhche 's lá</span>
<lb n="2195"/><span>Glás-oileáin cosáin is cuan</span>
<lb n="2196"/><span>Gleannta's linnte 's coillte bláith</span>
<lb n="2197"/><span>Chill gheal-Áirne, grádh na Suadh.</span>
<lb n="2198"/><span>Bíonn gach tuath fé shuairceas tráth;</span>
<lb n="2199"/><span>Téidheann an áilneacht shámh ar cuaird;</span>
<lb n="2200"/><span>Gabhann gan moill tar tír is tráigh,</span>
<lb n="2201"/><span>Acht, Cill Áirne a háit chun suain.</span>
<lb n="2202"/><span>Tuirlingíd na haingil féin</span>
<lb n="2203"/><span>Thiar san Éden úd na mbuadh.</span>
<lb n="2204"/><span>Árus naomh, Cill Áirne!</span>
<lb n="2205"/><span>Scáthán Dé, Cill Áirne!</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>Tá mac-alla fada ar fagháil</span>
<lb n="2208"/><span>Thiar cois Léin-Loch ársaidh shuairc;</span>
<lb n="2209"/><span>Tagann glaodhach is céad dá bhárr</span>
<lb n="2210"/><span>'S gheibhid siad bás i n-áirde thuas.</span>
<lb n="2211"/><span>Bíonn an spéir ag éad le scáil</span>
<lb n="2212"/><span>Néamhraigh tíre 's trágha go buan;</span>
<lb n="2213"/><span>Bhuaidh Loch Léin an chraobh go bráth</span>
<lb n="2214"/><span>Thar gach áit ar áilneacht chuain.</span>
<lb n="2215"/><span>Gile sciatháin aingil Dé</span>
<lb n="2216"/><span>Gile Léin-Loch, grádh na Suadh.</span>
<lb n="2217"/><span>Arus naomh, Cill Áirne!</span>
<lb n="2218"/><span>Scáthán Dé, Cill Áirne!</span>
<lb n="2219"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2220"/><p><span>4.- RÚN MO CHLÉIBH</span>
<lb n="2221"/><span>Aistriughadh ar </span></p>
<lb n="2222"/>
<lb n="2223"/><p><span>O, tar-se chugham a rúin mo chléibh,</span>
<lb n="2224"/><span>Bí mear, a théagair ghrádh;</span>
<lb n="2225"/><span>Is súgach saor anocht dúinn féin,</span>
<lb n="2226"/><span>Gan brón gan baoghal gan scáth.</span>
<lb n="2227"/><span>Do dúbadh an rae fí smúit san spéir:</span>
<lb n="2228"/><span>Ní'l taithneamh réalt ar fagháil,</span>
<lb n="2229"/><span>Acht is beag liom réalt is soilse ón rae</span>
<lb n="2230"/><span>Seoch maise 's scéim mo ghrádh.</span></p>
<lb n="2231"/>
<lb n="2232"/><p><span>Má bhlaisfad fraoch nó masla faobhair</span>
<lb n="2233"/><span>I rith mo shaoghail go bráth,</span>
<lb n="2234"/><span>Ní thiocfaid tréimhse choidhche 'ár ngaobhar</span>
<lb n="2235"/><span>Fé díon ár n-aon bhotháin;</span>
<lb n="2236"/><span>Ní mhúchfaid spréidh ár gcumainn féin;</span>
<lb n="2237"/><span>Ní thalfam déara 'á mbárr;</span>
<lb n="2238"/><span>Mar mo ghreim-se féin ar rún mo chléibh</span>
<lb n="2239"/><span>Ní scaoilfadh Éire bhán.</span></p>
<lb n="2240"/>
<lb n="2241"/><p><span>Bíodh geimhreadh géar ar fuid an tsaoghail</span>
<lb n="2242"/><span>Is sneachtadh bréithre ag fás,</span>
<lb n="2243"/><span>Bíodh masla 's fraoch 'n-a scamaill aéir</span>
<lb n="2244"/><span>'Gár mbascadh tréith gach lá,</span>
<lb n="2245"/><span>Ní bhraithfam féin n-a ruag go léir</span>
<lb n="2246"/><span>Acht samhradh 's téacht na mbláth,</span>
<lb n="2247"/><span>Is toradh ár saothair chughainn araon</span>
<lb n="2248"/><span>A rúin mo chléibh 's a ghrádh.</span>
<lb n="2249"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2250"/><p><span>5- NEOIN DUBH AN LAE.</span>
<lb n="2251"/><span>Aistriughadh ar </span></p>
<lb n="2252"/>
<lb n="2253"/><p><span>Tiocfaidh taidhbhse mo ghrádh</span>
<lb n="2254"/><span>Do fuair bás ins an ngleodh,</span>
<lb n="2255"/><span>Chun mo dhoruis san oidhche</span>
<lb n="2256"/><span>Agus lígh ar a shnódh;</span>
<lb n="2257"/><span>Ó, cuirfad féin chun suain</span>
<lb n="2258"/><span>Mo shearc, mo chumann buan,</span>
<lb n="2259"/><span>Nuair a thiocfaidh ar cuaird</span>
<lb n="2260"/><span>I n-am gluaiste sidheog.</span></p>
<lb n="2261"/>
<lb n="2262"/><p><span>Is osclód dó go ciúin</span>
<lb n="2263"/><span>Le luthgháir mo chléibh;</span>
<lb n="2264"/><span>Ní raghaidh mo theine chaoir'</span>
<lb n="2265"/><span>Ná mo choinle choidhche i n-éag;</span>
<lb n="2266"/><span>Beidh aoibhneas glan im ghlór,</span>
<lb n="2267"/><span>Agus maise im shnódh,</span>
<lb n="2268"/><span>Acht beidh mé i bhfad fé bhrón</span>
<lb n="2269"/><span>Go dtídh neoin dubh an lae.</span></p>
<lb n="2270"/>
<lb n="2271"/><p><span>Nuair a thiocfaidh mo ghrádh</span>
<lb n="2272"/><span>Mar ba ghnáth leis fé réim,</span>
<lb n="2273"/><span>Cuirfidh misneach im lár-sa</span>
<lb n="2274"/><span>'Gus áthas tréan;</span>
<lb n="2275"/><span>Ní bhraithfimíd go deoidh</span>
<lb n="2276"/><span>An oidhche dhínn ag góbhail,</span>
<lb n="2277"/><span>Go teacht na maidne 'ár gcóir</span>
<lb n="2278"/><span>Ó neoin duibh an lae.</span>
<lb n="2279"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2280"/><p><span>'S ar dteacht na maidne 'ár gcóir</span>
<lb n="2281"/><span>Do-gheobhthar mise féin</span>
<lb n="2282"/><span>Gan anam sínte ar chlár</span>
<lb n="2283"/><span>'S an bás mo scéimh;</span>
<lb n="2284"/><span>Ní háil liom bás go fóill,</span>
<lb n="2285"/><span>Tá an tSamhain ag teacht 'ár dtreo,</span>
<lb n="2286"/><span>Agus chífad chugham mo stór</span>
<lb n="2287"/><span>Um neoin duibh an lae.</span></p>
<lb n="2288"/>
<lb n="2289"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Leoithne Andeas

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Leoithne Andeas

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
