Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Sgeuluidheacht Chúige Mumhan</title><author><name type="main">Pádraig Ua Laoghaire</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">M170</note>
                         <note type="L">iii</note>
                         <note type="B">1895</note>
                         <note type="C">Béal.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>M170</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Sgeuluidheacht Chúige Mumhan</title><author>Pádraig Ua Laoghaire</author><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>1895</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Roimh-Rádh.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ag clos mórán sgeul dom agus me go han-</span>
<lb n="4"/><span>óg adubhart féin dá mbaileóchaidhe iad, agus iad</span>
<lb n="5"/><span>do chlóbhualadh go dtairbheochadh sé d'á lán - </span>
<lb n="6"/><span>dóibh-seo go háirithe ná cuala iad.  B'fhiosach me</span>
<lb n="7"/><span>go rabhadar luachmhar, óir taisbeánaid dúinn</span>
<lb n="8"/><span>intinn agus intleacht na nGaodhal níos soléire </span>
<lb n="9"/><span>solusmhaire, b'fhéidir, ná aonnidh eile atá fágtha </span>
<lb n="10"/><span>anois againn, agus aonrud soillsigheas ar a </span>
<lb n="11"/><span>nósaibh-san is cóir dúinn bheith suimeamhuil ann.  </span>
<lb n="12"/><span>Má's blúireacha iad féin, agus blúireacha truail-</span>
<lb n="13"/><span>lighthe, ar uairibh, is oighreacht saidhbhir iad i n-a </span>
<lb n="14"/><span>dhiaidh san.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Cionnus nár cuireadh cúram ionnta i bhfad </span>
<lb n="17"/><span>roimhe seo ní heolach domhsa. Luthgháirim go </span>
<lb n="18"/><span>ndeárnaidh an "Chraoibhín Aoibhinn" níos mó ná </span>
<lb n="19"/><span>aonneach eile mo bhrostughadh chun cnuasach na </span>
<lb n="20"/><span>sgeul so.  Ní gur iarr sé orm a dhéanamh, acht</span>
<lb n="21"/><span>'nuair léighios ar chruinnigh sé féin díobh, tháinig</span>
<lb n="22"/><span>fonn orm feuchaint le beagán d'á luigheadh, </span>
<lb n="23"/><span>'nuair nach raibh aonneach eile ag claoidhe chuige.  </span>
<lb n="24"/><span>Bhí a fhios agam go raibh mianach comh saidhbhir </span>
<lb n="25"/><span>agamsa im' chúige féin agus do bhí aige-sion i </span>
<lb n="26"/><span>n-a chúige féin.  Fágaim faoi'n léightheoir a </span>
<lb n="27"/><span>ndeárna mo ghnó maith nó olc.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Is le lucht léighte na sgéal-so luighios cló-</span>
<lb n="30"/><span>bhualadh tuille d'a leithéididhibh, óir díoltar a</span></p>
</div>
<pb n="iv"/>
<div><lb n="31"/><p><span>dian-luigheadh-san de leabhraibh Gaedhilge gur</span>
<lb n="32"/><span>misde do'n té chaitheas mórán d'á aimsir leó.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Ní fuaras acht síbhialtacht, carthanacht, agus </span>
<lb n="35"/><span>féile ó'n mhuintir tug na sgéalta dham.  Do </span>
<lb n="36"/><span>Dhomhnall O Néill, thar agus os cionn cách eile</span>
<lb n="37"/><span>bheirim buidheachas ó chroidhe.</span>
<lb n="38"/><span>   </span>
<lb n="39"/><span>Do gach n-aon do chabhruigh liom i leith sgéil, </span>
<lb n="40"/><span>airgid, agus uile táim an-bhuidheach.  Ámh muna </span>
<lb n="41"/><span>mbeidheadh an lucht do dhíol as tabhairt-imach an</span>
<lb n="42"/><span>leabhair-seo ní fheudfainn-se a fhaisnéis go fóil, </span>
<lb n="43"/><span>nó b'fhéidir eile go deo.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Do léigh Seaghán O hOgáin na fromhtha dom </span>
<lb n="46"/><span>agus bhí comh maith agus na focail agus na </span>
<lb n="47"/><span>ráidhte ba dhóigh leis bheith do-thuigthe do'n léigh-</span>
<lb n="48"/><span>theoir coitchionn do chur i n-iúl dom.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Pádruig a Laoghaire.</span>
<lb n="51"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="52"/><p><span>Na Tri Preacháin.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Do bhí triúr buachaillidh comharsan gan ór gan </span>
<lb n="55"/><span>airgiod gan talamh gan treó, gan aon tsaidh-</span>
<lb n="56"/><span>bhreas eile acht saoghal gadhair agus sláinte </span>
<lb n="57"/><span>an bhradáin. Do chuadar i dtriúr do'n domhan </span>
<lb n="58"/><span>tsoir, agus deintear fir feadhma díobh i n-armáil </span>
<lb n="59"/><span>righ áirithe.  Fear socair soilbhir teilgioch tar-</span>
<lb n="60"/><span>raigeach b'eadh ceann aca, acht i dtaoibh na beirte </span>
<lb n="61"/><span>eile, do raghdaois trí poll trathaire ar bhraon </span>
<lb n="62"/><span>bíotáille, nó bhainfidís an tsrón do'n áidhbheir-</span>
<lb n="63"/><span>seoir dá dteangóchadh sé leó i dtroid.  D'fhan-</span>
<lb n="64"/><span>adar le cois an righ-seo go ceann seacht </span>
<lb n="65"/><span>mbliadhan.</span>
<lb n="66"/><span>  </span>
<lb n="67"/><span>"Imeóchad ibhaile imbáireach," ars an fear </span>
<lb n="68"/><span>socair leis an mbeirt eile.</span>
<lb n="69"/><span>"Ragham-na led' chois," ars an beirt eile.</span>
<lb n="70"/><span>"Cad dob' áil libhse abhaile" ar seision, </span>
<lb n="71"/><span>"agus gan pingin 'núr bpóca?"</span>
<lb n="72"/><span>"Ó b'fhéidir ná fuileam cómh dealbh agus is </span>
<lb n="73"/><span>dóigh leat," arsa ceann de'n bheirt.</span>
<lb n="74"/><span>An lá ar n-a bháireach d'imtheigheadar i dtriúr </span>
<lb n="75"/><span>leo, agus do ghaibh orra féin triall d'á mbaile </span>
<lb n="76"/><span>duthchais.  Do bhíodar ag dul ó dhúthaigh go dúthaigh </span>
<lb n="77"/><span>go dtárluigh coill mhór uaigneach orra thrí n-ar </span>
<lb n="78"/><span>chaitheachtain dóibh gabháil.  Agus iad i n-a coimh-</span>
<lb n="79"/><span>leathan rug an bheirt ar an bhfear socair agus </span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="80"/><p><span>do cheangal le córdaibh caola cnáibe de chrann </span>
<lb n="81"/><span>é, agus do bhain na súile as; do phioc a raibh </span>
<lb n="82"/><span>d'airgead aige uadh, do sgaoileadar annsan é,</span>
<lb n="83"/><span>thug a mbóthar orra, agus d'fhág seisean mar a </span>
<lb n="84"/><span>raibh aige i gcosaibh chró.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>D'fhan sé mar soin go ceann trí lá.  Annsan </span>
<lb n="87"/><span>do thúirling tri préacháin ar chrann taobh leis.  Do </span>
<lb n="88"/><span>bhí a mheamhair aige fós.  Do thosnuigheadar ag</span>
<lb n="89"/><span>caint le n-a chéile; agus b'fhéidir leis-sion </span>
<lb n="90"/><span>a gcaint agus caint gach éin 'san domhan do</span>
<lb n="91"/><span>thuigsint.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>"Nár shocair shásta bheidheadh an duine dá </span>
<lb n="94"/><span>mbeidheadh mo chuid feasa-sa aige," ars an chéad </span>
<lb n="95"/><span>préachán leis an mbeirt eile.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>"Cionnus san?" ar siad-san.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>"Mar is eol dómhsa," ar seision. "dá </span>
<lb n="100"/><span>mb'fhéidir leis an bhfear as ar bhaineadh na súile </span>
<lb n="101"/><span>iad d'fhághail - agus táid le hais buin crainn</span>
<lb n="102"/><span>i n-aice leis - a lámha chuimilt do'n drúcht, agus </span>
<lb n="103"/><span>na súile chur 'n-a n-áit arís do bheidís comh </span>
<lb n="104"/><span>maith agus do bhíodar riamh."</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>"Nar shocair shásta do'n duine dá mbeidheadh</span>
<lb n="107"/><span>mo chuid feasa-sa aige?" ars an tarna </span>
<lb n="108"/><span>préachán leis an mbeirt eile.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>"Cionnos san?" ar siad san.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>"Ná fuil sé," ar seision, "ag dul de dhocht-</span>
<lb n="113"/><span>úiridhibh an domhain inghíon righ na háite-seo </span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="114"/><p><span>leigheas, agus luibh agus fás díreach donn mar a </span>
<lb n="115"/><span>bhfuil na súile, dhéanfadh í leigheas i leath-</span>
<lb n="116"/><span>nóimiot, acht í bhaint agus do bheirbheadh, agus </span>
<lb n="117"/><span>an t-uisge i n-a mbeireobhthaidhe í thabhairt di le </span>
<lb n="118"/><span>n-ól; annsan do bheidheadh sí chomh maith faoi </span>
<lb n="119"/><span>shaoghal agus faoi shláinte agus do bhí </span>
<lb n="120"/><span>riamh roimhe sin."</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>"Nár shocair shásta do'n duine dá mbeidheadh </span>
<lb n="123"/><span>mo chuid feasa-sa aige?" ars an tríomhadh </span>
<lb n="124"/><span>préachán leis an mbeirt eile.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>"Mar," ar seision, "atá righ na háite seo </span>
<lb n="127"/><span>chun árd-chathair a righeachta thréigion, do bhrigh go </span>
<lb n="128"/><span>bhfuil easbaidh uisge ag cur airri.  Dá gcuir-</span>
<lb n="129"/><span>fidhe poll mór 'san gcarraig chíorduibh atá ag an </span>
<lb n="130"/><span>gceann toir de'n chathair do sgéithfiodh uisge go </span>
<lb n="131"/><span>leór do sheacht gcathrachaibh aiste."</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Annsan d'imthigh na trí préacháin leó.  Do </span>
<lb n="134"/><span>chuartaigh seision; do fuair sé a shúile, do chuimil </span>
<lb n="135"/><span>a lámhna de'n drúcht, do chur na súile i n-a n-áit </span>
<lb n="136"/><span>arís, agus lomláithreach do bhí a radharc aige </span>
<lb n="137"/><span>cómh maith agus do bhí aon lá riamh, nó b'fhéidir </span>
<lb n="138"/><span>niachan níos feárr.  Do fuair sé an luibh aileis, </span>
<lb n="139"/><span>do chuir i n-a phóca í, agus thug a bhothar air gur </span>
<lb n="140"/><span>shroich sé cúirt righ na háite sin.  Nuair tháinic </span>
<lb n="141"/><span>go ruig geata na cúirte, do bhuail agus </span>
<lb n="142"/><span>d'iarr cead é leagon isteach.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>"Cad tá uait?" ars an geatóir.</span>
<lb n="145"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="146"/><p><span>"Inghion an righ d'fheicsint chun a leigheas, " ar </span>
<lb n="147"/><span>seision.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>"Tar isteach," ars an geatóir, "má's maith </span>
<lb n="150"/><span>leat do cheann do bheith caithte dhíot."</span>
<lb n="151"/><span> </span>
<lb n="152"/><span>"Do baineadh na súile cheana asam," ar </span>
<lb n="153"/><span>seision," agus d'á dheasgaibh-sin ní bheidheadh </span>
<lb n="154"/><span>iongna orm dá mbaintí an ceann anois díom."</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>"Isteach leat mar sin," ars an geatóir.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Leastigh de'n geata bhí na céadta plaosg.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>"Cad é an mí-ádh shaothruigh na plaoisg-seo </span>
<lb n="161"/><span>'san áit seo," ar seision, "nó cad dob'áil leó </span>
<lb n="162"/><span>ann i n-aon chor?"</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>"Sin cinn na ndochtúiridh," ars an fear eile.  </span>
<lb n="165"/><span>"le nár eirigh inghion an righ leigheas; agus is </span>
<lb n="166"/><span>géarr go mbeidh do cheann-sa i n-a cheann i n-a </span>
<lb n="167"/><span>measg, má théidheann díot, agus is dócha gur dh'a </span>
<lb n="168"/><span>chéile sibh."</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Níor laguigh sin misneach an dochtúra.  Chuaidh </span>
<lb n="171"/><span>sé os cómhair an rígh, agus dubhairt gur theastuigh </span>
<lb n="172"/><span>uadh a inghíon d'fheicsint go leigheasadh í.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>"Is beag an bhrigh dhuit bheith léi," ars an righ, </span>
<lb n="175"/><span>"agus go ndeaghaidh san, de ghníomh go deo de </span>
<lb n="176"/><span>dhochtúiribh cheana; dogheóbhair-se do thoil ámh;</span>
<lb n="177"/><span>acht mura rithidh leat bainfear an eann ó'n </span>
<lb n="178"/><span>gcolainn díot mar dogheineadh le cách eile, romhat."</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>"Atáim sásta," ars an dochtúir agus d'osg-</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="181"/><p><span>ladh dorus seomra inghine an rígh dho. Dho bhí sí </span>
<lb n="182"/><span>i n-a luighe i n-a leabaidh, beag nach le béalaibh </span>
<lb n="183"/><span>báis. D'orduigh sé an áit d'fhágaint faoi féin, </span>
<lb n="184"/><span>agus d'fhágadh. Do thóg sé imach an luibh annsan, </span>
<lb n="185"/><span>do bheírbh í, agus thug tarrac na téi airri, agus</span>
<lb n="186"/><span>annsan thug cuid de'n uisge i n-a mbeirbheadh í </span>
<lb n="187"/><span>do'n mhnaoi bhreoite.  Ní túisge bhí ólta aice 'ná </span>
<lb n="188"/><span>bhí sí i n-a sán-rith arís, agus do chuaidh go ruig </span>
<lb n="189"/><span>a hathair, agus go deimhin ní mó an t-áthas do bhí </span>
<lb n="190"/><span>airri féin 'ná air-sion.  Do ghlaoidh sé an </span>
<lb n="191"/><span>dochtúir chuige láithreach bonn, agus dubhairt - </span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>"Thiubhrainn duit m'inghion anois i gcleamhnas </span>
<lb n="194"/><span>acht dogheóbhadh sibh bás d'easbaidh uisge 'san </span>
<lb n="195"/><span>gcathair seo."</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>An lá ar n-a bháireaé do chuaidh inghion an righ </span>
<lb n="198"/><span>agus an dochtúir ag aeruidhiocht dóibh féin i </span>
<lb n="199"/><span>gcairt an righ.  Do thiomáineadar leó go ruig</span>
<lb n="200"/><span>an ceann toir do'n chathair; do chonnaic an </span>
<lb n="201"/><span>dochtúir carraig chíordhubh an-mhór árd ann.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>"Atáim lán-deimhneach," ar seision le hinghin </span>
<lb n="204"/><span>an righ, "go bhfuil uisge go leor do'n chathair i </span>
<lb n="205"/><span>gcoimhleathan na carraige sin dá mbrisfí í, nó</span>
<lb n="206"/><span>poll mór do chur innti, agus do thiocfadh an </span>
<lb n="207"/><span>t-uisge aisti annsan."</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>Do fuair inghíon an righ fiche fear de thapa-</span>
<lb n="210"/><span>goin, agus do thosnuigheadar ag léasadh na car-</span>
<lb n="211"/><span>raige go lom lúthmhar láidir gur phléasg sí i </span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="212"/><p><span>ndeireadh na dála. Annsan do streall an t-uisge </span>
<lb n="213"/><span>imach; do sgéith agus do leaith ar fuaid na</span>
<lb n="214"/><span>háite, ar chuma go ndeaghaidh isteach i dtigh-</span>
<lb n="215"/><span>thibh na cathrach.  Thug an rígh a inghíon annsan </span>
<lb n="216"/><span>do'n dochtúir, agus do pósadh iad, agus dob' </span>
<lb n="217"/><span>fhiú é í.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>I gcionn bhliadhna d'éis an phósta, do bhí seision, </span>
<lb n="220"/><span>lá ag siubhal leis féin 'nuair cé bhuailfeadh i n-a </span>
<lb n="221"/><span>threó acht an bheirt bhitheamhnach do bhain na súile </span>
<lb n="222"/><span>as.  D'aithin seision iadsan, acht níor b'é sin</span>
<lb n="223"/><span>dála dóibh-san. D'innis seision dóibh, ámhacht, </span>
<lb n="224"/><span>cia'r bh'é féin.  Do bhí iongna orra cionnus do </span>
<lb n="225"/><span>fuair sé ionghion an righ, agus níos mó ná san</span>
<lb n="226"/><span>'nuair d'innis sé dhóibh go raibh togha an radhairc </span>
<lb n="227"/><span>aige. D'aithris sé dhóibh a imtheachta ó thús </span>
<lb n="228"/><span>deiriodh.  Annsan do bhíodar ag crith i n-a</span>
<lb n="229"/><span>gcroiceann le heagla go gcuirfeadh sé tógaint </span>
<lb n="230"/><span>orra, agus go gcrochfaidhe iad leis an mbeart </span>
<lb n="231"/><span>mbréan d'imireadar air, acht dubhairt seision </span>
<lb n="232"/><span>leó gan aon rud do bheith orra i n-a thaobh san, </span>
<lb n="233"/><span>mar leis féin de, mar gur mhaitheas agus ní </span>
<lb n="234"/><span>díoghbháil do tháinic as do féin.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>"Atá sé cómh maith dhúinne leis," ar siadsan, </span>
<lb n="237"/><span>"dul agus sinn féin do cheangal do chrann, </span>
<lb n="238"/><span>agus b'fhéidir le Dia go n-inneósadh na préacháin</span>
<lb n="239"/><span>céadna dhúinne, nó préacháin éigin - ba chuma </span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="240"/><p><span>linn mar leis sin de cá bhfaghmaois inghíona righ </span>
<lb n="241"/><span>le pósadh."</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>D'imthigheadar orra annsan agus do chuadar </span>
<lb n="244"/><span>faoi dhéin na háite mar phiocadar na súile as </span>
<lb n="245"/><span>an bhfear eile agus do cheangladar iad féin</span>
<lb n="246"/><span>féin do dhá chrann.  Ba gheárr dóibh ann gur </span>
<lb n="247"/><span>thúirling trí préacháin ar chrann taobh leó.</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>"Bliadhain an taici seo bhíomair i dtriúr annso </span>
<lb n="250"/><span>cheana," arsa preachán leis an mbeirt eile, "bhí </span>
<lb n="251"/><span>fear ag éisteacht linn an uair sin, rug leis a</span>
<lb n="252"/><span>ndubhramar, agus atá sé go lán láidir anois.  </span>
<lb n="253"/><span>Atá beirt eile taghtha arís ámh, le súil go bhfagh-</span>
<lb n="254"/><span>daois rud éigin do bhárr ár gcainte."</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>"Seadh, má's eadh; beidh sásamh againne araon </span>
<lb n="257"/><span>as an mbeirt-seo láithreach, agus bainfeam a </span>
<lb n="258"/><span>súile asta," agus ar n-a radh sain dóibh do léim-</span>
<lb n="259"/><span>eadar anuas agus seo ag gobadh súl an dhá bheith-</span>
<lb n="260"/><span>eamhnach iad gur phiocadar amach asta iad.  Do </span>
<lb n="261"/><span>ghreadadar leó annsan, agus do fuair na </span>
<lb n="262"/><span>bitheamhnaigh bás 'san choill de ghorta agus de </span>
<lb n="263"/><span>ghabhatar.</span>
<lb n="264"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="265"/><p><span>Páidín Ó Dálaigh</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Do bhí fear de mhuintir Dálaigh ag a raibh beirt </span>
<lb n="268"/><span>mhac, dar ab ainm Páidín agus Seaghán.  Idir </span>
<lb n="269"/><span>cromadh agus liathadh dho, fuair sé bás, agus níor </span>
<lb n="270"/><span>bh'aon náire dho é, mar d'fhág an bheirt-seo suas</span>
<lb n="271"/><span>i  n-a dhiaidh.</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>D'éis bháis a n-athar do chruaidh an saoghal ar </span>
<lb n="274"/><span>an mbeirt bhioránach agus a máthair, agus do </span>
<lb n="275"/><span>chuaidh sé chomh dhocht san orra gur glas d'fheud-</span>
<lb n="276"/><span>adar a bhfiacha dhíol, gan teacht thar an gcíos i </span>
<lb n="277"/><span>n-aon chor. Do bhí an tighearna talaimh ag </span>
<lb n="278"/><span>bagairt orra faid gach n-oirid, acht ní móide </span>
<lb n="279"/><span>tháinig leótha aon ghníomh do dhéanamh leis.  l </span>
<lb n="280"/><span>n-deiriodh thiar thall do chuir an tighearna an sir-</span>
<lb n="281"/><span>riam agus a lucht leanamhna uaidh chun tigh na </span>
<lb n="282"/><span>nDálach do leagadh.  An lá thar a dtangadar </span>
<lb n="283"/><span>do chuir Seaghan agus Páidín a gcómhairle faoi </span>
<lb n="284"/><span>chéile, agus 'san gcaint dóibh dubhradar gur </span>
<lb n="285"/><span>ceart dóibh cur i n-iúl do na bitheamhnuighibh </span>
<lb n="286"/><span>go raibh an spréach ionnta.  Bhí cáil na macán-</span>
<lb n="287"/><span>tachta imuigh orra, agus dar ndoigh tháinic na </span>
<lb n="288"/><span>rapairidhe go deaghmhoch chun éirligh mar ba bhéas </span>
<lb n="289"/><span>dóibh.  Do chuadar go léir isteach, mar do bhí na</span>
<lb n="290"/><span>dóirse ar deargleathadh, agus gan gog ná gíog ó </span>
<lb n="291"/><span>aonneach leastigh. Do bhí na Dálaigh i bhfolach </span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="292"/><p><span>istigh ámhacht, agus chómh luath agus do fuaradar </span>
<lb n="293"/><span>iad ar fad faoi dhíon tighe do léimeadar suas </span>
<lb n="294"/><span>lomláithreach, agus do tharraingeadar imach a</span>
<lb n="295"/><span>gcloidhmhte glana géara glasa agus d'imir </span>
<lb n="296"/><span>beatha na n-éag ar lucht a léirsgris, acht 'san </span>
<lb n="297"/><span>gcóimheasgar dóibh do cuireadh pléar i gcroidhe </span>
<lb n="298"/><span>Sheagháin Ui Dálaigh, agus do chaith an fear bocht </span>
<lb n="299"/><span>bás d'fhagháil d'á dheasgaibh. Do chuarduigh </span>
<lb n="300"/><span>Páidín i bpócaidhibh an tsirriaim, agus do fuair </span>
<lb n="301"/><span>se ionnta míle púnt, agus do thóg iad agus thug</span>
<lb n="302"/><span>d'á mháthair iad.  Ba féigion do féin teichiodh ar </span>
<lb n="303"/><span>eagla a chrochta.  I gcionn tréimhse mhaith aim-</span>
<lb n="304"/><span>sire tháinic sé thar n-ais chun a mháthair, agus</span>
<lb n="305"/><span>d'innis di go raibh míle púnt geallta d'aon-</span>
<lb n="306"/><span>neach doghéanadh é bhrath, agus go raibh sé ar </span>
<lb n="307"/><span>aigne anois go háirithe an bóthar do bhogadh, </span>
<lb n="308"/><span>agus a aghaidh thabhairt ar áit éigin eile.  Thug a </span>
<lb n="309"/><span>mháthair a sporán chuige, agus adubhairt leis é </span>
<lb n="310"/><span>chur chuige féin i gcómhar na slighe; acht do </span>
<lb n="311"/><span>thug seision leath a raibh sa' sporán d'á mháthair, </span>
<lb n="312"/><span>ag rádh go raibh lúth i n-a lámhaibh féin do saoth-</span>
<lb n="313"/><span>róchadh biadh agus beatha dho dá ndruidfeadh an</span>
<lb n="314"/><span>gábhatar leis. Do cheannuigh sé culaith bhreágh </span>
<lb n="315"/><span>éaduigh, agus níor dhearmhuid dá phiostal ocht </span>
<lb n="316"/><span>n-uruchar déag do chur chuige, agus annsan do</span>
<lb n="317"/><span>fuair sé seanbhalcaisidhe ó sheanfhear siubhail,</span>
<lb n="318"/><span>agus do chuir leasmuigh do'n chulaith eile iad, </span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="319"/><p><span>agus go ghabh maide dealgach droighin i n-a láimh,</span>
<lb n="320"/><span>deis, agus mála leathan láidir teann tuirt-</span>
<lb n="321"/><span>eamhuil i n-a láimh chlé, agus d'imthigh air, agus </span>
<lb n="322"/><span>do bhí ag cur de go ceann seacht lá, gan suidhe</span>
<lb n="323"/><span>suaimhnis ná fuaradh boinn, acht 'mháin an fhaid </span>
<lb n="324"/><span>do bheidheadh ag caitheamh a choda, nú ag codladh </span>
<lb n="325"/><span>tathaimhín do'n oidhche. An t-ochtmhadh lá chonnaic</span>
<lb n="326"/><span>sé meithioll ag baint arbhair i bpáirc fhada </span>
<lb n="327"/><span>fhairsiog.  Do leig a ucht ar an bpáil, i n-aice </span>
<lb n="328"/><span>bhuin an iomaire go dtangadar chuige tar éis an </span>
<lb n="329"/><span>tsreaith chríocnughadh.  Ní raibh dream riamh </span>
<lb n="330"/><span>d'á fheabhas nach raibh droch-dhuine éigin i n-a </span>
<lb n="331"/><span>measg, agus b'in é a ndála so.  Do labhair cuid </span>
<lb n="332"/><span>aca chuige gan easonóir ná easumhlacht an uair </span>
<lb n="333"/><span>do chuir seision orra, acht dubhairt geócach éigin </span>
<lb n="334"/><span>leis go deas-bhéalach - </span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>"Cad dob áil leat annsan? nú an dóigh leat </span>
<lb n="337"/><span>go bhfuil aonnidh le déanamh againne acht bheith ag </span>
<lb n="338"/><span>caint leat?"</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>"Ní fhuil aonnidh uaim" arsa Páidín, "acht ba </span>
<lb n="341"/><span>mhaith liom bheith ag feuchaint ar na fearaibh </span>
<lb n="342"/><span>ag baint mar bhíos féin lá, acht d'imthigh san</span>
<lb n="343"/><span>foraoir."</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>"Seo, seo," ars an buachaill "na faghmaois </span>
<lb n="346"/><span>a thuille dhe feasta, acht gread ort go mear, </span>
<lb n="347"/><span>agus glan as ár líontaibh, mar dá fhaid d'fhan-</span>
<lb n="348"/><span>thair annso, sin a mbeidh dh'á bhárr agat."</span>
<lb n="349"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="350"/><p><span>Ní gábhadh dhuit an doicheall ná an dobhracht, </span>
<lb n="351"/><span>a dhailtín," arsa Páidín, "ní fhuilim-se ag iar-</span>
<lb n="352"/><span>raidh pioc ort, agus b'fhéidir ná fuil puínn fág-</span>
<lb n="353"/><span>haltais agat i n-aon chor, chun bheith ag chaitheamh </span>
<lb n="354"/><span>mo bhochtaine 'sa tsúil orm; acht," ar seision, ag </span>
<lb n="355"/><span>lasadh le feirg, "táimse cómh maith d'fhear leat;</span>
<lb n="356"/><span>ná cuimhnimh acht go bh-fuilim."</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>"Is ann díobh i gcomhnuidhe," ar san geócach </span>
<lb n="359"/><span>arís, slog sglóndair agus gan puinn le cur </span>
<lb n="360"/><span>leis agaibh - seadh bacach mar tusa cómh maith </span>
<lb n="361"/><span>d'féar liomsa,- gcloistí ar so a cháirde!"</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>"Seadh, seadh," arsa Páidin, "agus gach aon </span>
<lb n="364"/><span>suanne leis, agus 'speánfainn duit é ar nói-</span>
<lb n="365"/><span>miot, dá mbeidheadh fear déanta cirt agam </span>
<lb n="366"/><span>mar atá agat-sa tímchioll ort"</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>Dubhairt an feirmeoir go fearamhail imasa </span>
<lb n="369"/><span>go ndeanfadh se féin ceart agus cóir do, </span>
<lb n="370"/><span>agus gan aon eagla bheith air, i n-a thaoibh soin de, </span>
<lb n="371"/><span>agus do chuir se fear do'n mheithill de steang </span>
<lb n="372"/><span>reatha ag iarraidh dhá mhaide droighin go ruig a </span>
<lb n="373"/><span>thigh.  Tháinig sé agus na maididhe aige go saoth-</span>
<lb n="374"/><span>rach agus cúbhar le n-a bhéal le anaithe iomshao-</span>
<lb n="375"/><span>thair agus easbaidh anáil.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>"Seo maide," arsa an feirmeoir le Páidín.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>"Tá maitín agam féin"  arsa Páidín, "do </span>
<lb n="380"/><span>dhéanfaidh an gnó, go raibh míle maith agat.  Ní </span>
<lb n="381"/><span>iarfad screatal ort, ach ceart do deanamh dom."</span>
<lb n="382"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="383"/><p><span>Do fuair an fear eile a mhaide agus bhí ag </span>
<lb n="384"/><span>ceáfráil anonn 's anall chun sgamhramh, maraige, </span>
<lb n="385"/><span>chur ar Pháidín, i leaith as gur fear mharbhtha céad </span>
<lb n="386"/><span>é. Annsan thug sé tailm faoi bhuille thabhairt do </span>
<lb n="387"/><span>Pháidín acht níor eirigh leis é aimsiughadh.  Thug </span>
<lb n="388"/><span>Páidín fogha faoi eision, do sgaoil an mhala chlé </span>
<lb n="389"/><span>ar sileadh leis agus feadáin fola ag sgéith aisti.  </span>
<lb n="390"/><span>Thuit sé ar faoilphleasg a droma; agus d'imthigh </span>
<lb n="391"/><span>agus do chuaidh fear eile agus do strac an </span>
<lb n="392"/><span>maide imach as a láimh agus dubhairt go raghadh </span>
<lb n="393"/><span>féin leis.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>"Atáim sásta," arsa Páidín, "acht b'fheárr </span>
<lb n="396"/><span>liom go mór go gceapfá do shuaimhnios,"</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>"Tar annso," ars an fear eile, "ní déarfar </span>
<lb n="399"/><span>go brách dheilbhe an domhain ná raibh croidhe agam-</span>
<lb n="400"/><span>sa roimh do leithéid-se de leadhbán bacaigh, seo, </span>
<lb n="401"/><span>seo, tar annso, no bíodh ort féin."</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>Seo chun a chéile iad, acht b'ionann sgéal do </span>
<lb n="404"/><span>féin agus do'n chéad fhear do chuaidh leis.  Do </span>
<lb n="405"/><span>thréaill fear eile é agus ní raibh a mhalairt de</span>
<lb n="406"/><span>sgéal aige, agus fear eile arís, agus mar soin </span>
<lb n="407"/><span>doibh siar síos go dtí go raibh cách i n-a mhartrán </span>
<lb n="408"/><span>mhasluighthe, ag tabhairt a gcod' fola i n-aon chúil </span>
<lb n="409"/><span>chnámh amháin gan fear fortaigh a chéile aca.</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>"Is tréan an fear thu," ars an feirmeoir.</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>"Do bhíos coímheasach uair," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>Uain agus tráth cé chasfaidhe chúcha acht preab-</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="416"/><p><span>aire tuíncéarach agus a mhealbhóg ar faoil-árd </span>
<lb n="417"/><span>a dhroma. Ar dteacht do i n-athchomairiocht dóibh </span>
<lb n="418"/><span>do chonnaic gach aonnidh mar a bhí agus dubhairt - </span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>"Cad é an t-éirleach-so ar lámhaibh agaibh, nú </span>
<lb n="421"/><span>cé an mac mí-áidh chuir san anchás-so iad-so?"</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>Do innis an feirmeoir do rún a sgéil ó thúis </span>
<lb n="424"/><span>deiriodh.  Thug an tuíncéir aghaidh chómhráidh air </span>
<lb n="425"/><span>agus dá infhiuchadh go géar ó shál rínn dubhairt - </span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>"Cé an diabhal duine se thu?"</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>"Mise me féin," arsa Páidín, "acht cé so </span>
<lb n="430"/><span>thusa?"</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>"Is cuma dhuit," arsa an tuíncéir, "acht is dóigh </span>
<lb n="433"/><span>liom go gcurfead do mhailidhe ar crochadh leat."</span>
<lb n="434"/><span>   </span>
<lb n="435"/><span>"Mise is beag bínn ort" arsa Páidín.</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>Go ghaibh an rapaire tuincéarach an maide </span>
<lb n="438"/><span>droighin i n-a láimh agus thug fogha faoi mhala le </span>
<lb n="439"/><span>Páidín acht do chuaidh de í aimsiughadh.  Bhí gach </span>
<lb n="440"/><span>re mbuille aca araon go raibh buille agus fiche </span>
<lb n="441"/><span>buailte ag cách díobh, acht níor liuireadar féin a </span>
<lb n="442"/><span>chéile.  An tarna buille ar fhichid do chuir Páidín</span>
<lb n="443"/><span>a mhaide ag luighe go neamh-chlé i mhala deis </span>
<lb n="444"/><span>an tuíncéarach agus leis an mbuille i n-a dhiaidh </span>
<lb n="445"/><span>d'imir an cleas céadna ar an mala eile agus </span>
<lb n="446"/><span>thug na cheithre croibh anáirde air.</span>
<lb n="447"/><span> </span>
<lb n="448"/><span>"A bhfuil do dhóithin fághaltha fós agat?" </span>
<lb n="449"/><span>arsa Páidín.</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>"Gréidh, gréidh, orú," ars an tuíncéar," agus </span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="452"/><p><span>ná marbh ar fad mé, ní beag liom díot."</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>D'éirigh an tuíncéar faoi cheann tamaill an-</span>
<lb n="455"/><span>mhaith, agus dubhairt le Páidín nár bhuaidh </span>
<lb n="456"/><span>aonneach riamh air acht aon duine amháin.</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>"Is é sin Páidín O Dálaigh," ar seision </span>
<lb n="459"/><span>"agus déarfainn gur tusa é acht ná feaca </span>
<lb n="460"/><span>riamh i n-a bhacach é."</span></p>
<lb n="461"/>
<lb n="462"/><p><span>"Is mé atá ann ámh," arsa Páidín, "agus anois </span>
<lb n="463"/><span>ó thugas an aoide-seo ort, seo chúig phúint </span>
<lb n="464"/><span>duit do cheannóchaidh do dhóithin stáin duit do</span>
<lb n="465"/><span>chuirfidh ceol id' chluasaibh fad do bheidh na </span>
<lb n="466"/><span>mailidhe-sin agat ag cneasughadh."</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>Thug na cúig phúint do, agus do ghread air, </span>
<lb n="469"/><span>agus do bhí ag cur de go luath léir gur ghlan as </span>
<lb n="470"/><span>radharc na háite sin, agus annsan go righin réidh </span>
<lb n="471"/><span>ar a shuaimhnios.  Agus an andoirchiocht ann </span>
<lb n="472"/><span>do rug sgológ air agus capall agus turcail </span>
<lb n="473"/><span>aige.  D'iarr Páidín lift air agus do fuair.  </span>
<lb n="474"/><span>'Nuair thangadar go tigh áirithe, adubhairt </span>
<lb n="475"/><span>sé leis teacht imach as an dtrucail, agus dul </span>
<lb n="476"/><span>isteach sa tigh agus go bhfaghadh lóistín na </span>
<lb n="477"/><span>hoidhche ó'n té bhí ann.</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>"Agus an leat féin an tigh?" arsa Páidín.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>"Ní liom," ar seision, "acht le fear oibre </span>
<lb n="482"/><span>bhíonn agam.  Do thiubhrainn chun mo thighe féin </span>
<lb n="483"/><span>thu, acht do bheidheadh miteachas orm roim mo </span>
<lb n="484"/><span>mhnaoi, ar eagla go mbeidheadh sí 'sa druim ruaig </span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="485"/><p><span>orm i n-a thaoibh."</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Ná bac leis," arsa Páidín, "ní bheidhead-sa ag </span>
<lb n="488"/><span>deunamh aon bhárthain díobh."</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>Do ghreasáil sé an capall leis agus d'fhág </span>
<lb n="491"/><span>Páidín ag baint teineadh chreasa as dorus tighe </span>
<lb n="492"/><span>an fhir oibre.  D'osgladh an dorus do agus </span>
<lb n="493"/><span>leigiodh isteach é, agus d'iarr sé teacht-síos go </span>
<lb n="494"/><span>lá, agus do fuair.  Dubhairt an fear siubhail, </span>
<lb n="495"/><span>.i. Páidín, dá mbu mhaith le fear an tighe é go </span>
<lb n="496"/><span>raghadh sé féin le n-a chois gruig an sgioból ag </span>
<lb n="497"/><span>súisteáil rith an lae, 'sé sin dá mbu aon luigh-</span>
<lb n="498"/><span>eadughadh gnótha ná lagachar alluis do-san soin. </span>
<lb n="499"/><span>Dar ndóigh ní raibh ó'n sclábhuidhe bhocht acht an </span>
<lb n="500"/><span>focal.  Is é ghlac an tarraingsint go macnais-</span>
<lb n="501"/><span>each buidheach.  Do chuadar go dtí an sgioból, agus </span>
<lb n="502"/><span>seo Paidín ag bualadh, agus cómh mear agus </span>
<lb n="503"/><span>d'fheud an sclábhuidhe punanacha chaitheamh chuige </span>
<lb n="504"/><span>bhíodar sgoth-bhuailte agus glan-bhuailte aige.</span></p>
<lb n="505"/>
<lb n="506"/><p><span>"Is tu an buailteoir tuighe is luaithe agus is </span>
<lb n="507"/><span>léire d'á bhfeaca riamh," ar seision le Páidín.</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>Do chaitheadar an lá ar an nós san, agus </span>
<lb n="510"/><span>ist oidhche chuadar ibhaile, agus má dheaghdar ní </span>
<lb n="511"/><span>raibh aonnidh maith ná foghanta le n-ithe rómpa.</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>"Ní bheidheam 'san aisti-seo," ars Páidín, </span>
<lb n="514"/><span>"fad atá airgiod agamsa; seo chúig phúint," </span>
<lb n="515"/><span>ar seision leis an sclábhuidhe bhocht, "agus </span>
<lb n="516"/><span>ceannuigh lón dúinn; ní ceart dúinn sinn féin </span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="517"/><p><span>do leogon ar leirg an fhaid atá dlús chaithte </span>
<lb n="518"/><span>agus choimeádta againn."</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>An lá ar n-a bháireach do chuaidh an bheirt arís </span>
<lb n="521"/><span>faoi dhéin an sgiobóil agus adubhairt Páidín</span>
<lb n="522"/><span>leis an sclábhuidhe gan innsint do'n sgológ cé'r </span>
<lb n="523"/><span>bh'é féin, agus go dtiubhradh sé dho a bheag nó a </span>
<lb n="524"/><span>mhór airgid do thuillfeadh. Ní mór ná fada dóibh </span>
<lb n="525"/><span>ag súisteáil 'nuair tháinic an feirmeoir orra, </span>
<lb n="526"/><span>agus dob' iongna agus ollsacht leis súisteoir </span>
<lb n="527"/><span>mar Pháidín d'fheicsint. "Is mó ab' fhiú é sin," </span>
<lb n="528"/><span>ar seision, "ná triúr fear."</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>"Tabhair pádh triuir fear domhsa agus fanfad </span>
<lb n="531"/><span>agat," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>"Tiubhradh," ars an feirmeoir.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>Do chuaidh Páidín ar aimsir chun an fheoirmeora, </span>
<lb n="536"/><span>agus thug a phádh do'n sclábhuidhe bhocht.  Do bhí </span>
<lb n="537"/><span>aon inghíon amháin ag an bhfeirmeoir, agus ba</span>
<lb n="538"/><span>han-bhreágh an cailín í.  Níor bh'fhada do Pháidín</span>
<lb n="539"/><span>san tigh imasa nuair thuit sise i ngrádh leis mar </span>
<lb n="540"/><span>do bhí seision cómh deallrathach d'fhear agus do </span>
<lb n="541"/><span>shiubhal riamh ar féar ná ar faithche.  Thug sé </span>
<lb n="542"/><span>máilín beag di; is ann do bhí a dhá phiostal; </span>
<lb n="543"/><span>dubhairt léi é chongbháil go n-iarrfadh sé arís </span>
<lb n="544"/><span>airri é, acht air a bás gan é osgailt.  Lá dá </span>
<lb n="545"/><span>ndeaghaidh an sgológ chun na sráide, chonnaic sé </span>
<lb n="546"/><span>páipéiridhe postálta thall 's abhus i ngach treó </span>
<lb n="547"/><span>d'ár chaith catsúl; do léigh.  Is amhlaidh bhí 'ná míle </span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="548"/><p><span>púnt geallta d'aonneach bhéarfadh sgéal nú </span>
<lb n="549"/><span>tuairisg ar Pháidín O Dálaigh, agus do bhí a </span>
<lb n="550"/><span>chuma, a chrut, agus a cheartughadh ann síos go </span>
<lb n="551"/><span>cruinn.  Nuair tháinic an feirmeoir ibhaile </span>
<lb n="552"/><span>d'infhiuch sé Páidín ó sál rínn, acht níor leog </span>
<lb n="553"/><span>faic ar domhan air.  Ar leabaidh ist oidhche, chuir </span>
<lb n="554"/><span>sé i gcead d'á mhnaoi a mbraithfeadh sé Páidín </span>
<lb n="555"/><span>chun an airgiod d'fhagháil.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>"Ar do bhás ná déin," ars an bhean, "is seirbh-</span>
<lb n="558"/><span>íseach maith é, is deacair a leithéid d'fhagháil."</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>"Tá a fhios agam é sin," ars an feirmeoir </span>
<lb n="561"/><span>"ar a shon soin féin is deacaire ná san </span>
<lb n="562"/><span>croiceann do chur ar míle púnt."</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>"Ar soin Dé," ar sise, "agus ná déin a </span>
<lb n="565"/><span>leithéid sin; do bheidheadh sé i n-a bhraon-anuas </span>
<lb n="566"/><span>ort an dá lá saoghail as do mhairfeá, agus ní </span>
<lb n="567"/><span>gheobhadh do chuid chloinne id dhiaidh aon bhárra </span>
<lb n="568"/><span>fóghanta go brách."</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>Acht níor bh'aon bhrigh dhi bheith leis.  Ar maidin </span>
<lb n="571"/><span>i mbáireach do ghléas agus go ghaibh a chapall, </span>
<lb n="572"/><span>agus do chuaidh go dtí barraic na soighdiuiridh,</span>
<lb n="573"/><span>agus d'innis go raibh Páidín O Dálaigh go lán </span>
<lb n="574"/><span>láidir i n-a thigh féin, agus go dtáinic chun é </span>
<lb n="575"/><span>bhreith suas dóibh idir fuith feadh, agus gan aon</span>
<lb n="576"/><span>milleán do bheith ar féin ó as sin suas.  Nuair </span>
<lb n="577"/><span>do bhí inghíon an fheirmeora ag crúth ar maidin, </span>
<lb n="578"/><span>súilfheuchaint éigin d'á dtug Páidín do chonnaic </span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="579"/><p><span>í ag sileadh na ndeor; agus d'imthigh agus do </span>
<lb n="580"/><span>chuaidh faoi n-a déin, agus d'fhiarfuigh cad ba bhun </span>
<lb n="581"/><span>le n-a cuid goil. "Ní fhuil aonnidh," ar sise.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>"Sin é an chéad uair riamh do chonnac bean </span>
<lb n="584"/><span>ag gol gan fáth; acht ní mar soin atá," ar </span>
<lb n="585"/><span>seision.  "Innis dom an fáth, a chogair, má tá </span>
<lb n="586"/><span>aon bhaint aige liom."</span></p>
<lb n="587"/>
<lb n="588"/><p><span>Acht níor innis sí pioc do.  Do ghlan sé uaithe </span>
<lb n="589"/><span>annsan, agus faoi cheann tamaill tháinig thar </span>
<lb n="590"/><span>n-ais arís chúiche agus do cheistigh í go cruaidh. I</span>
<lb n="591"/><span>ndeiriodh na dála do bhris ar an tocht aici; </span>
<lb n="592"/><span>do innis do an feall do bhí 'ghá hathair le himirt </span>
<lb n="593"/><span>air, agus do chuir na dromanta dubha chuir Fionn</span>
<lb n="594"/><span>leis na bárnaighibh gan leogan air le haon-</span>
<lb n="595"/><span>neach go dtug sí féin aon bhrághadaoil do air, </span>
<lb n="596"/><span>le heagla go mbeithtí ar n-a marbhthaibh maola </span>
<lb n="597"/><span>léithi dá dheasgaibh.</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>"Ní gabhadh dhuit aon eagla bheith ort," ar </span>
<lb n="600"/><span>seision, "agus dar mo bhriadar, ní leogfad </span>
<lb n="601"/><span>mun mo chluasaibh ort, me chur ar mh'iongain.  </span>
<lb n="602"/><span>Beidh anns inocht go háirithe, nuair bheidh na ba </span>
<lb n="603"/><span>crúithte agat beir chúgam mo mhealbhóg."</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Do rug.  I dteinnidh an lae tháinig an feirmeoir </span>
<lb n="606"/><span>go saothrach, agus níor leog aonnidh air.  Ar </span>
<lb n="607"/><span>teacht na hoidhche dubhairt sé le Páidín dul agus</span>
<lb n="608"/><span>feuchaint i ndiaidh an chapaill.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>"Ní raghadh," arsa Páidín, "teirigh féin.  Do-</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="611"/><p><span>gheobhainn le n-ais bheith nídh b'fheárr 'ná taim </span>
<lb n="612"/><span>inocht."</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>D'imthigh an feirmeoir imach annsan, agus do  </span>
<lb n="615"/><span>théalluigh Páidín imach le n-a shalaibh, agus do </span>
<lb n="616"/><span>chuaidh i n-aice an gheataidh le hais chrainn mhóir,</span>
<lb n="617"/><span>agus d'fhan ann go ceann tamaill.  Ba ró-gheárr </span>
<lb n="618"/><span>do gur ghread sgread sgréachóige siar agus </span>
<lb n="619"/><span>aniar thrí n-a innchinn, agus do léim ceithre saigh-</span>
<lb n="620"/><span>diuir isteach an geatadh.  Bhí na piostail i lámhaibh </span>
<lb n="621"/><span>Pháidín agus iad lán.  Ar iontáil thart doghein </span>
<lb n="622"/><span>ceithre pleisteanna marbha do na saighdiuraibh.</span>
<lb n="623"/><span>Seo isteach i dtig an fheirmeora é, seo imach an </span>
<lb n="624"/><span>feirmeoir le súil go raibh Páidín ag tabhairt an </span>
<lb n="625"/><span>fhásaigh, acht rug Páidín suas ar ghiúlthaoigh air, </span>
<lb n="626"/><span>agus d'fhiafruigh de cad é an aoide nó crích ab </span>
<lb n="627"/><span>fheárr leis.  Níor labhair sé gíog ar dtúis, </span>
<lb n="628"/><span>mar do baineadh as a mheamhair é, acht i gcionn </span>
<lb n="629"/><span>tamaill tháinig sé chuige féin, agus seo ag </span>
<lb n="630"/><span>truaigínteacht ar Páidín é gan é chur chun báis, </span>
<lb n="631"/><span>agus do gheall na huirc agus na heairc do, acht </span>
<lb n="632"/><span>níor ghein Páidín acht an solus do sgaoileadh </span>
<lb n="633"/><span>thríd.  Tháinic a bhean orra díreach donn agus </span>
<lb n="634"/><span>d'iarr air ar son Dé í féin d'fhagaint suas,</span>
<lb n="635"/><span>agus d'fhág acht adubhairt ar bhiorán bhuidhe go </span>
<lb n="636"/><span>ndéanfadh an rud céadna léithi-si, mar dá </span>
<lb n="637"/><span>mbeidheadh aon spaing innti ní leogfadh do'n </span>
<lb n="638"/><span>diabhal spriúnlóige bhí ceangailt dhi é dhíol mar </span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="639"/><p><span>ghiúll ar lathairt beag airgid. 'Acht," ar seision, </span>
<lb n="640"/><span>"bíodh aige anois, ní bheinn-si ag manaois leis,"</span></p>
<lb n="641"/>
<lb n="642"/><p><span>Do chuir Páidín uime a chulaith bacaigh, d'fhág </span>
<lb n="643"/><span>a chuid airgid idir fuith feadh ag inghin an fheirm-</span>
<lb n="644"/><span>eora go dtí aon trí saoil amháin do chongaibh sé</span>
<lb n="645"/><span>aige féin, agus do sgaoil chun siubhal.  Níor </span>
<lb n="646"/><span>bh'fada do ar bóthar 'nuair casadh bocach air.  Do </span>
<lb n="647"/><span>bheannuig do agus do bheannuigheadar féin d'á </span>
<lb n="648"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>"Ar soin an Aoin Mhic," ar seision le Páidín, </span>
<lb n="651"/><span>"agus tabhairt rud éigin dam- pingin éinig </span>
<lb n="652"/><span>airgid.  Táim ag cur alluis díom de cheal seaich </span>
<lb n="653"/><span>tobac agus screatal na ngrás ní fhuil agam do </span>
<lb n="654"/><span>cheannóchadh blas de.  Thug Páidín raol do, agus </span>
<lb n="655"/><span>do sgaradar araon le n-a chéile.  Ba dian-</span>
<lb n="656"/><span>gheárr ámh gur bhuail bacach eile uime, dubhairt </span>
<lb n="657"/><span>go raibh a bholg ceangailte do chnámh a dhroma </span>
<lb n="658"/><span>le gortadh agus le gábhatar.  "Ní fhuil faic ar </span>
<lb n="659"/><span>domhan agam, agus an oiread agus do chuirfeadh </span>
<lb n="660"/><span>fearg ae do shúil ní bhfaghainn ó aonneach</span>
<lb n="661"/><span>annso.  Táim seighte glan imach!"</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>"Ní fhuil agam féin," arsa Páidín leis "acht </span>
<lb n="664"/><span>scillinn, agus tiubhrad a leath soin duit-se."  </span>
<lb n="665"/><span>Agus do thug, agus do bhog sé an bóthar arís, </span>
<lb n="666"/><span>agus do casadh bocach eile air, agus dubhairt </span>
<lb n="667"/><span>go raibh sé ag dul as a chroiceann le híotain, </span>
<lb n="668"/><span>agus go raibh a ionathar agus a raibh uile istigh </span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="669"/><p><span>ann chomh tirm tur san go raibh eagla air gur </span>
<lb n="670"/><span>geárr go raghdaois thrí theinidh.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>D'imthigheadar araon ó chéile, annsan, gach </span>
<lb n="673"/><span>n-aon aca ar a raon féin; ba gheárr an scríb </span>
<lb n="674"/><span>do shiubhal Páidín 'nuair casadh duine uasal an-</span>
<lb n="675"/><span>bhréagh thar bárr air, agus do labhair chun Páidín, </span>
<lb n="676"/><span>agus adubhairt le Páidín gur b'é féin ár </span>
<lb n="677"/><span>Slánuightheoir, agus gur bh'é bhuail leis na trí </span>
<lb n="678"/><span>huaire, gach aon uair i bhfoirb bacaigh.  "Anois," </span>
<lb n="679"/><span>ar seision, "ó bhís cómh fairsiog liom, "tiubh-</span>
<lb n="680"/><span>rad duit aon trí athchuinge is maith leat, acht ar </span>
<lb n="681"/><span>dtúis," ar seision le Páidín "cuimhnimh ar a </span>
<lb n="682"/><span>bhfuil déanta as an tslighe agat, agus ar do </span>
<lb n="683"/><span>bhás ná dearmhad t'anam, an cheud athchuinge </span>
<lb n="684"/><span>anois."</span></p>
<lb n="685"/>
<lb n="686"/><p><span>"Mo phócaidhe bheith lán d'airgiod gach aon </span>
<lb n="687"/><span>uair do chuirfead mo lámha ionta," arsa Páidín.  </span>
<lb n="688"/><span>"A Pháidín," arsa ár Slanuightheoir, "níor </span>
<lb n="689"/><span>chuimhnighis ar t'anam, acht anois atá súil agam </span>
<lb n="690"/><span>go mbeir níos mó i n-a saothar an athuair.  An </span>
<lb n="691"/><span>tarna athchuinge anois - acht ar do bhás, cuimhnigh ar t'anam."</span></p>
<lb n="692"/>
<lb n="693"/><p><span>"Cuimhneóchadh," arsa Páidín, "an tarna ath-</span>
<lb n="694"/><span>chuinge iarraim ort - gan aonnídh théidheas isteach </span>
<lb n="695"/><span>im mhála theacht amach as gan mo chead."</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>"Faire! a Pháidín," arsa ár Slánuightheoir, </span>
<lb n="698"/><span>"níor chuimhníghis ar t'anam bocht, acht ar do </span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="699"/><p><span>bhás, Ó! a Pháidín, ar do bhás, cuimhnigh ar</span>
<lb n="700"/><span>t'anam anois nú riamh, nú beidh i n-a shéala ort."</span>
<lb n="701"/><span>   </span>
<lb n="702"/><span>"Cuimhneochad go deimhin," arsa Páidín, "an </span>
<lb n="703"/><span>triomhadh athchuinge - buaidh imiortha i ngach cleas."</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>"Ó mo náire é, a Pháidín," arsa ár Slánuigh-</span>
<lb n="706"/><span>theoir, "me díoltha leatm go brách arís."</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>"Faire! faire! a Shlánuightheoir, ná habair </span>
<lb n="709"/><span>sin," arsa Páidín, "atáim óg láidir fós, agus </span>
<lb n="710"/><span>tá breith leighis ar mh'anam - cuimhneochadh air </span>
<lb n="711"/><span>n-a dhiaidh-so 'ar mo bhás,' mar adubhraois féin, </span>
<lb n="712"/><span>a Shlánuightheoir."</span></p>
<lb n="713"/>
<lb n="714"/><p><span>D'imthigh ár Slánuightheoir air annsan, agus </span>
<lb n="715"/><span>d'fhág Páidín mar a bhí. Do ghluais Páidín air </span>
<lb n="716"/><span>aileis, acht ba gheárr do ghluais ámh, gur bhuail</span>
<lb n="717"/><span>fear mór leis, agus culaith bhreágh uime ná raibh </span>
<lb n="718"/><span>smúit ná smáit i n-a chodladh innte.  Do labhair </span>
<lb n="719"/><span>chuige, agus do labhair seision leis agus </span>
<lb n="720"/><span>adubhairt - </span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>"Nach tu Páidín O Dálaigh?"</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>"Is mé díreach," arsa Páidín, "acht cé thu </span>
<lb n="725"/><span>féin ámh?"</span></p>
<lb n="726"/>
<lb n="727"/><p><span>"Mise an Fear Mór!" ar seision.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>"Seadh go díreach," arsa Páidín, "ní mór </span>
<lb n="730"/><span>duit."</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>"Táim ag teacht chun thusa thabhairt liom," </span>
<lb n="733"/><span>arsa an diabhal, "mar is liom thu anois ó taoi </span>
<lb n="734"/><span>díoltha le Dia."</span>
<lb n="735"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="736"/><p><span>"Thangaois an eadh?" arsa Páidín, "acht ní </span>
<lb n="737"/><span>raghad-sa led' chois ámh. B'shaith liom san, go </span>
<lb n="738"/><span>bhfaghad bás ar dtús go háirithe!"</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>"Imasa mhaise caithfir," arsa an Fear Mór, </span>
<lb n="741"/><span>"cuirfead-sa d'fhiachaint ort é; d'fheudfainn-</span>
<lb n="742"/><span>se aonnidh is maith liom do dheánamh."</span></p>
<lb n="743"/>
<lb n="744"/><p><span>"Ní fheudfá, is dóigh," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>"D'fheudfainn go deimhin" ars an Fear Mór.</span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>"A ndéanfá siubhal ar do dhá láimh?" arsa </span>
<lb n="749"/><span>Páidín.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>"Dóghéanfainn i nóimiot," ar seision, dh'a </span>
<lb n="752"/><span>chaitheamh féin ar a dhá dheárnain, agus seo ag </span>
<lb n="753"/><span>siubhal é gan mhairg."</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>Orú a amadáin," arsa Páidín, "ná feudfainn </span>
<lb n="756"/><span>féin san do dhéanamh; acht a raghthá thrí chró na </span>
<lb n="757"/><span>snáthaide-sin?" ar seision.</span></p>
<lb n="758"/>
<lb n="759"/><p><span>"Do raghainn," ars an Fear Mór. "agus do </span>
<lb n="760"/><span>thiocfainn thar n-ais comh maith céadna."  Agus do </span>
<lb n="761"/><span>chuaidh agus tháinic thar n-ais arís iompáil na </span>
<lb n="762"/><span>baise.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>"Is diabhaltha an fear thu," arsa Páidín, "do </span>
<lb n="765"/><span>bhuaidhis ar a bhfeaca riamh; acht cogar, a raghthá </span>
<lb n="766"/><span>isteach im mhála go fóil?"</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>"Is me raghaidh," ars an Fear Mór, "agus </span>
<lb n="769"/><span>tiocfad imach as arís go mear."</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>"Ní raghthá is doigh," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>"Ní raghainn imás!" ars an Fear Mór, ag </span>
<lb n="774"/><span>rádh le Páidín béal a mhála d'osgailt do, </span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="775"/><p><span>agus d'osgail agus do léim isteach ann i n-a </span>
<lb n="776"/><span>streille-bheathaidh, acht má chuaidh is ar Pháidín </span>
<lb n="777"/><span>ba ghiorra mhoíll dúnadh air agus ní leogfadh </span>
<lb n="778"/><span>imach é.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>"Seadh! seadh!" arsa Páidín leis an bhFear </span>
<lb n="781"/><span>Mór, "do bhí lán mór fút le fada, acht atá </span>
<lb n="782"/><span>beortha ort i ndeiriodh na dála, mo bhuachaill, </span>
<lb n="783"/><span>agus geallaim-se dhuit go n-agaróchad-sa mo </span>
<lb n="784"/><span>dhioghalthas ort sula gheóbhair cead do chos arís."</span>
<lb n="785"/><span>Do chaith sé a mhála ar a dhrom, agus níor stad </span>
<lb n="786"/><span>go dtáinic go ceárdchainn, agus do chuaidh isteach, </span>
<lb n="787"/><span>agus d'fhiarfhuigh do na goibhnibh a léasuidís an </span>
<lb n="788"/><span>mála agus a raibh ann, agus go ndíolfadh sé iad </span>
<lb n="789"/><span>go dian-mhaith as a saothar.  Do leig sé de a </span>
<lb n="790"/><span>mhála agus do chuir a lámha i n-a phócaidhibh agus </span>
<lb n="791"/><span>do bhí ag strealladh airgid ar an úrlár chúcha go </span>
<lb n="792"/><span>raibh sé tuirseach tnáithte.  Seo iad-san leaithte </span>
<lb n="793"/><span>anuas air i nóimiot, acht dubhairt seision leo i </span>
<lb n="794"/><span>ndomhnach congbháil glan de go dtuillfidís é.  </span>
<lb n="795"/><span>Dar ndóigh beirid ar a n-órdaibh agus ar a </span>
<lb n="796"/><span>gceapórdaibh go mear agus tosnuighidh ag liuradh </span>
<lb n="797"/><span>agus ag leadhbhadh an mhála go raibh allus ag </span>
<lb n="798"/><span>tuitim leó anuas ar an dtalamh.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>"Atá a dhóithin fághaltha feasta aige," ars an </span>
<lb n="801"/><span>árdghobha, "dá mb'é an Fear Mór féin do </span>
<lb n="802"/><span>bheidheadh ann!"</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>"Agus a bhfuil a fhios agaibh i n-aon chor gur </span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="805"/><p><span>b'é, a greinn?" arsa Páidín.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>"Ní fhuil orú," ar siad san.</span></p>
<lb n="808"/>
<lb n="809"/><p><span>'Sé go deimhin," arsa Páidín.  Agus do ruga-</span>
<lb n="810"/><span>dar ar a n-órdaibh agus ar a gceapórdaibh arís, </span>
<lb n="811"/><span>agus thugadar tamall eile d'á léasadh go raibh </span>
<lb n="812"/><span>sé ag buirfheach agus ag béicigh mar leanbh lom-</span>
<lb n="813"/><span>nochtuighthe go mbeidhfidhe as a riastáil le slait.</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>"Seadh, bailigh an t-airgiod anois," arsa </span>
<lb n="816"/><span>Páidín, "ní beag dhíobh de," agus do chaith an </span>
<lb n="817"/><span>mála agus a raibh ann ar a dhrom, agus thug a </span>
<lb n="818"/><span>bhóthar air go dtáinic go muilionn reamhruighthe.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>"A reamhróchtha an mála-so agus a bhfuil </span>
<lb n="821"/><span>ann?" arsa Páidín leis an muilneoir.</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>"A bhfuileann tú as do mheabhair, orú?" ars </span>
<lb n="824"/><span>an muilneoir," nú cad é an diabhal atá ort?"</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>"Ní fhuilim as aon mheabhair," arsa Páidín, </span>
<lb n="827"/><span>"de rogha agam diabhal do bheith orm nú dhíom.  </span>
<lb n="828"/><span>Díolfad-sa thu go dian-áluinn as do shaothar,'</span>
<lb n="829"/><span>ag caitheamh a mhála ar an úrlár, agus ag cur </span>
<lb n="830"/><span>a dhá láimh i n-a phócaidhibh, agus ag breacadh an </span>
<lb n="831"/><span>talaimh muardtímchioll air, i n-iontáil na baise </span>
<lb n="832"/><span>le píosaidhib óir.  Do chrom an muilneoir air </span>
<lb n="833"/><span>láithreach, agus do bhí ag piocadh ar lán a dhíchill, </span>
<lb n="834"/><span>mar is dócha gur fada roimhe sin do chonnaic sé </span>
<lb n="835"/><span>an oiread, má chonnaic riamh.</span>
<lb n="836"/><span>   </span>
<lb n="837"/><span>"Fan go fóil," arsa Páidín, "go mbeidh mo </span>
<lb n="838"/><span>mhála agus a bhfuil ann reamhruighthe agat."</span>
<lb n="839"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="840"/><p><span>Is ar an muilneoir ba ghiorra an mála chur </span>
<lb n="841"/><span>'dir na blocaibh, agus do sgaoil leis an muilionn </span>
<lb n="842"/><span>ar siubhal annsan. Plub plab anonn 'sanall </span>
<lb n="843"/><span>ag an mála agus a raibh ann go raibh sé ana-</span>
<lb n="844"/><span>thamall ag a reamhrughadh.  Annsan do thóg an </span>
<lb n="845"/><span>muilneoir imach é, agus do chaith an mála ar an </span>
<lb n="846"/><span>dtalamh, a' rádh.  "Tá sé reamhruighthe a dhóithin, </span>
<lb n="847"/><span>dá mb'é an diabhal féin do bheidheadh ann."</span></p>
<lb n="848"/>
<lb n="849"/><p><span>"Orú, a ghreinn, agus a bhfuil a fhios agat i </span>
<lb n="850"/><span>n-aonchor gur b'é?"</span></p>
<lb n="851"/>
<lb n="852"/><p><span>"A gcreidfead thu?" ars an muilneoir.</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>"Creid nú ná creid," ar seision, "acht </span>
<lb n="855"/><span>adeirim-se leat gur b'é an seanbhuachaill</span>
<lb n="856"/><span>céadna atá ann.</span>
<lb n="857"/><span>  </span>
<lb n="858"/><span>"Mhuise," ar seision, "ó rug sé orm do shólás </span>
<lb n="859"/><span>shaoghail an rógaire bheith faoi mo smacht agam, </span>
<lb n="860"/><span>cuirfead isteach arís é, agus tiubhrad greas</span>
<lb n="861"/><span>eile reamhruighthe dho uaim féin - ní fhéidir go </span>
<lb n="862"/><span>bhfuil aon bhruid ort!"</span></p>
<lb n="863"/>
<lb n="864"/><p><span>"A dhuine na n-árann," arsa Páidín, "an </span>
<lb n="865"/><span>diabhal bruid orm-sa - agair do dhíoghalthus air </span>
<lb n="866"/><span>'n fhaid so bheith sé agat."</span>
<lb n="867"/><span>   </span>
<lb n="868"/><span>Do chuir sé a dhá oiread uisge le roth an </span>
<lb n="869"/><span>mhuilinn agus do bhí an chéad uair, ar shlighe nár </span>
<lb n="870"/><span>bh'aonnidh a bhfuair sé ar dtús i gcómhnáird do'n </span>
<lb n="871"/><span>tarna huair.  Do chaith Páidín a mhála ar a </span>
<lb n="872"/><span>dhrom arís, 'nuair do chuaidh sé tamall </span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="873"/><p><span>do'n tslighe d'fhiafruigh do'n Fhear Mór a raibh </span>
<lb n="874"/><span>sé cortha de fós?</span></p>
<lb n="875"/>
<lb n="876"/><p><span>"Is me atá," ar seision.</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>"Seadh, is maith liom san do chlos," ars an </span>
<lb n="879"/><span>fear eile, "sin mar is mó leanfad díot ámh, go </span>
<lb n="880"/><span>mbainfead cuid do'n teasbach díot."</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>Do chuaidh Páidín go tig i n-a raibh an t-éacht de </span>
<lb n="883"/><span>ghréasuithibh. "Caith bhur gcip uaibh agus faigh </span>
<lb n="884"/><span>bhur meannaithídhe go bhfuaithfidh sibh an mála-so </span>
<lb n="885"/><span>dhom," arsa Páidín.  D'fheuchadar suas air, agus </span>
<lb n="886"/><span>dogheiniodar gáirídh agus magadh go leór faoi </span>
<lb n="887"/><span>féin agus faoi n-a mhála.</span></p>
<lb n="888"/>
<lb n="889"/><p><span>"Cad é an galar míoráin-sin sa' cheann </span>
<lb n="890"/><span>agat?" ar siad san, "nár chirtisí go mór duit </span>
<lb n="891"/><span>na leadbhacha-san ar do chosaibh do dheisiughadh. </span>
<lb n="892"/><span>Feuchuid, a cháirde, atá a órdóga ag briseadh </span>
<lb n="893"/><span>imach thríotha."  Acht do chaith seision a mhála d'á </span>
<lb n="894"/><span>dhrom, do chuir a lámha i n-a phócaidhibh, agus seo</span>
<lb n="895"/><span>ag strealladh airgid é, gur las súile na </span>
<lb n="896"/><span>ngréasuithe le sgiumhadh croidhe chuige, agus is </span>
<lb n="897"/><span>dócha go léimfidís d'á bhailiughadh, acht ní leog-</span>
<lb n="898"/><span>fadh an sgamhramh dóibh é; ní acht go raibh </span>
<lb n="899"/><span>sgamhramh go leór aca chun an airgid, nidh nach </span>
<lb n="900"/><span>locht orra.  Dá mbeinn féin ann doghéanfainn </span>
<lb n="901"/><span>fear i n-a measg.</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>B'fhéidir anois," arsa Páidín, "go bhfuaith-</span>
<lb n="904"/><span>feadh sibh mo mhála 'nuair chuaidh balaithe 'n airgid </span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="905"/><p><span>faoi n'úr srónaibh.</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>"Orú," ar siad san, "an amhlaidh measann tú </span>
<lb n="908"/><span>a rádh go bhfagham an t-airgiod - agus dar ndóigh </span>
<lb n="909"/><span>ní airgiod é féin acht ór breágh buidhe - acht </span>
<lb n="910"/><span>'mhian do mhála d'fhuath dhuit?"</span></p>
<lb n="911"/>
<lb n="912"/><p><span>"Cad eile, a dhuine?" arsa Páidín.</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>"A laoigh faid a n-uruchair chaitheadar a gcip; </span>
<lb n="915"/><span>seo cuid aca ag cuardach do mheannuithíbh, cuid </span>
<lb n="916"/><span>aca do shnáth, cuid aca do chéir agus do ghuair-</span>
<lb n="917"/><span>eachaibh, agus an chuid eile ag fuath go mear </span>
<lb n="918"/><span>daingion le dúthracht, ar chuma nár fhágadar </span>
<lb n="919"/><span>guaire gan úsáid, blúire céireach gan ídeach, </span>
<lb n="920"/><span>croidheachán snátha gan caitheamh, ná tuínte gan </span>
<lb n="921"/><span>a chur i bhfeidhm fuaithte, agus i dtaoibh na mean-</span>
<lb n="922"/><span>nuithe níor fhágadh ceann beag ná mór faoi </span>
<lb n="923"/><span>dhíon tighe gan briseadh agus a bhfágaint i n-a </span>
<lb n="924"/><span>gcodladh san mála agus a raibh ann.</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>Ní fheudfaidís a thuille dhéanamh annsan.  Rug </span>
<lb n="927"/><span>an t-árd-ghréasuidhe ar an mála, agus do chaith </span>
<lb n="928"/><span>faoi dhéin Pháidín é, ag radh, "Is dóigh liom-sa </span>
<lb n="929"/><span>go bhfuil sé fuaithte go leór, dá mb'é an mac </span>
<lb n="930"/><span>mallachtan féin do bheidheadh ann."</span></p>
<lb n="931"/>
<lb n="932"/><p><span>"Agus nach é aileis, orú?" arsa Páidín.</span></p>
<lb n="933"/>
<lb n="934"/><p><span>"Dáríríbh?" ar seision.</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>"Dáiríribh cruinn," ars an fear eile.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>"Ar t'fhocal?" ar seision.</span>
<lb n="939"/><span>  </span>
<lb n="940"/><span>"Ar mh'fhocal go deimhin," ars an fear eile.</span>
<lb n="941"/><span> </span>
<lb n="942"/><span><pb n="29"/> </span>
<lb n="943"/><span>"Ar t'anam?" ar seision.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>"Ar mh'anam agus ar mo chorp," ars an fear </span>
<lb n="946"/><span>eile.</span></p>
<lb n="947"/>
<lb n="948"/><p><span>"Ar soin Dé?" ar seision.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>"Ar soin Dé agus Mhuire agus ar a bhfuil </span>
<lb n="951"/><span>thíos agus anáirde; agus ná bíodh a thuille </span>
<lb n="952"/><span>ann anois," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>"Orú," ar seision, "nach truagh mar atáim </span>
<lb n="955"/><span>rithte imach as gach aon nidh; mura bheidheadh san, </span>
<lb n="956"/><span>ní bheidheadh deiriodh agam-sa leis go fóil.  Atá</span>
<lb n="957"/><span>daod agus dímhéid agam chuige le fada ó chuir </span>
<lb n="958"/><span>sé i gceann mó mhná téallughadh léi lá agus </span>
<lb n="959"/><span>imtheacht i n-ainm an diabhail di, i bhfochair fhir</span>
<lb n="960"/><span>eile; acht is dócha thar éis an méid do fuair sé </span>
<lb n="961"/><span>i gcaitheamh an lae indiumh ná beidh sé comh </span>
<lb n="962"/><span>siubhlóideach callphléathach agus do bhí le fada.</span>
<lb n="963"/><span>Ní fheadar an tagtha as do, ó'n dtuireann-so a </span>
<lb n="964"/><span>thuille?  Acht tiocfaidh dar ndóigh, mar atá </span>
<lb n="965"/><span>an diabhal déanta air le righineas.  A Mhuire, </span>
<lb n="966"/><span>dá bhfeudfaidhe é thachtadh istigh 'sa' mhála, nár </span>
<lb n="967"/><span>bhreágh an saoghal do bheidheadh againn annsan; </span>
<lb n="968"/><span>'sé an buachaill - agus milleadh agus míle</span>
<lb n="969"/><span>milleadh féin air i dteannta a bhfuil fághaltha </span>
<lb n="970"/><span>aige - 'sé an buachaill seo tá ag déanamh </span>
<lb n="971"/><span>builcín ainglis do'n domhan."</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>"Ní fheadar mhaise, cé heile," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>Do chaith sé a mhála ar a dhrom, agus doleog</span>
<lb n="976"/><span><pb n="30"/> </span>
<lb n="977"/><span>dos na gréasuithibh bheith ag bailiughadh an airgid, </span>
<lb n="978"/><span>agus bheith ag dul ar scórnaigh a chéile mar</span>
<lb n="979"/><span>ghiúll air. Do labhair chun an fhir do bhí ar a mhuin </span>
<lb n="980"/><span>dá uair, agus d'fhiarfhuigh cionnus do bhíothars </span>
<lb n="981"/><span>aige, acht ní fuair aon freagra. "Labhair," ar </span>
<lb n="982"/><span>seision, "mura bhfuileann tú marbh imuigh </span>
<lb n="983"/><span>'s amach." Do labhair agus adubhairt, "Is geárr </span>
<lb n="984"/><span>uaim." "Gur ab giorra ná san é," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="985"/>
<lb n="986"/><p><span>Do bhí an Fear Mór ag truaigínteacht air </span>
<lb n="987"/><span>é leogan imach, acht níor chuimhnimh ar a leithéid </span>
<lb n="988"/><span>do dhéanamh go n-oirfeadh dho féin.  Do chuaidh</span>
<lb n="989"/><span>Páidín go barra cnuic do bhí an-árd lán de </span>
<lb n="990"/><span>splínceacaibh geura garbha, agus do leog a </span>
<lb n="991"/><span>mhála agus a raibh ann síos le fanaidh.  Bhí gach </span>
<lb n="992"/><span>aon bhuille i gcoinnibh na gcloch agus na gcar-</span>
<lb n="993"/><span>raigeach aige, agus ni túisge bhíodh sé sgartha </span>
<lb n="994"/><span>le ceann aca ná bhíodh sé buailte i gcoinnibh chínn</span>
<lb n="995"/><span>eile faoi fuinneamh, céad uair níos mó, agus </span>
<lb n="996"/><span>do bhí ar an gcuma san go dtáinic go dtí an </span>
<lb n="997"/><span>bun.  Annsan ní raibh aon chuma i n-aon chor air, </span>
<lb n="998"/><span>do bhí sé an oiread san scríobtha screaibhte, </span>
<lb n="999"/><span>agus an diabhal cnámh ann ná raibh comh briste </span>
<lb n="1000"/><span>brúighte comh tabhartha-san d'á chéile ná raibh faic</span>
<lb n="1001"/><span>deifiríochta idir feoil agus cnámh ann, acht é </span>
<lb n="1002"/><span>istigh i n-aon sgeaithre frog amháin.</span></p>
<lb n="1003"/>
<lb n="1004"/><p><span>"Seadh," arsa Paíidín, ag teacht anuas do'n </span>
<lb n="1005"/><span>chnoc, agus ag dul faoi n-a dhéin, "ciannos </span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1006"/><p><span>táthars agat?" acht ní raibh gíog as-san. Do </span>
<lb n="1007"/><span>cheistigh sé an athuair é, acht níor labhair focal.  </span>
<lb n="1008"/><span>"Seadh!" ar seision, "mura labhrair chugam-</span>
<lb n="1009"/><span>sa, mo bhuachaill maith, míneóchad-sa a thuille tu, </span>
<lb n="1010"/><span>sula sgarfad leat."  "A Pháidín, a Pháidín," </span>
<lb n="1011"/><span>ar seision, "sgaoil ar siubhal mé."  "Leogfad," </span>
<lb n="1012"/><span>arsa Páidín, "mar táim tuirseach teínn ó bheith </span>
<lb n="1013"/><span>ag gabháil díot, acht caithfir geallamhain do </span>
<lb n="1014"/><span>thabhairt dom ná tiocfair taobh liom go deó </span>
<lb n="1015"/><span>arís." "Geallaim-se duit," arsa an Fhear Mór, </span>
<lb n="1016"/><span>"dá bhfaghainn me féin glan díot aon uair </span>
<lb n="1017"/><span>amháin go gcoimeádfainn faid géime na bó uait </span>
<lb n="1018"/><span>a thuille, mar do leithéid d'áidhbheirseoir ní'l san </span>
<lb n="1019"/><span>aer thuas ná i n-Ifrionn thíos." D'osgail Páidín </span>
<lb n="1020"/><span>a mhála.  "Imach leat," ar seision, agus ní gabhadh </span>
<lb n="1021"/><span>dhom a rádh gur air nár thóg i bhfad glanadh as </span>
<lb n="1022"/><span>a radharc; níor bhac le feuchaint thar a chúlaibh </span>
<lb n="1023"/><span>acht comh beag.</span></p>
<lb n="1024"/>
<lb n="1025"/><p><span>I gcaitheamh na haimsire chaith mo Pháidín bás </span>
<lb n="1026"/><span>d'fhagháil, agus d'imthigh agus do chuaidh go flaith-</span>
<lb n="1027"/><span>eamhnas, agus do bhuail ag an ndorus; tháinic</span>
<lb n="1028"/><span>an geatóir imach agus d'fhiarfhuig cé'r bh'é sin.  </span>
<lb n="1029"/><span>Dubhairt seision gur rith sé leis gur b'é féin do </span>
<lb n="1030"/><span>bhí ann.</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>"Agus cad atá uait?" ar seision.</span></p>
<lb n="1033"/>
<lb n="1034"/><p><span>"An fear go rabhas ag caint fad ó leis," ar </span>
<lb n="1035"/><span>Páidín.</span>
<lb n="1036"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1037"/><p><span>"Agus cá fios dómhsa cé féin?" ar seision, </span>
<lb n="1038"/><span>"nú nár thugais a chomharthaidhe níos feárr dom?"</span></p>
<lb n="1039"/>
<lb n="1040"/><p><span>"Agus nach cuma dhuit orú?" arsa Páidín, </span>
<lb n="1041"/><span>"acht gread ort, agus abair go bhfuilim-se ag </span>
<lb n="1042"/><span>feithiomh annso leis."  Do dhún sé an dorus, agus </span>
<lb n="1043"/><span>má ghein ba gheárr gur osgladh arís, agus tháinic </span>
<lb n="1044"/><span>ár Slánaightheoir imach.</span></p>
<lb n="1045"/>
<lb n="1046"/><p><span>"Nach tú Páidín O Dálaigh?" ar seision.</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>"Smot de," arsa Páidín.</span>
<lb n="1049"/><span>  </span>
<lb n="1050"/><span>"Cá bhfuil an smot eile?" ar seision.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>"Cá mbeidheadh sé acht 'sa bhaile im dhiaidh," </span>
<lb n="1053"/><span>arsa Páidín.</span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>"Cad atá ag teastabháil bhuait?" ar seision.</span>
<lb n="1056"/><span>  </span>
<lb n="1057"/><span>"Me leogan isteach," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="1058"/>
<lb n="1059"/><p><span>"Cá ionad isteach?" ar seision.</span></p>
<lb n="1060"/>
<lb n="1061"/><p><span>"Go flaitheamhnas orú!" arsa Páidín.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>"Is soth liom go bhfuileann tú díoltha bhuaim, </span>
<lb n="1064"/><span>imthigh ort go hifrionn anois," agus d'imthigh.  </span>
<lb n="1065"/><span>'Nuair chonnaic an Fear Mór ag teacht é, d'ór-</span>
<lb n="1066"/><span>duigh na dóirse go léir do dhúnadh agus do dhaing-</span>
<lb n="1067"/><span>niughadh, agus gan poll 'ná porrán d'fhágaint </span>
<lb n="1068"/><span>ar osgailt, ar eagla thrí aon mhí-ádh go seolfaidhe</span>
<lb n="1069"/><span>chúcha isteach é, "Mar," ar seision, "dá aoirde de </span>
<lb n="1070"/><span>dhiabhal mise, ní fiú faic me i gcomhnáird do súd."  </span>
<lb n="1071"/><span>Do bhuail Páidín ag an ndorus le na línn sin, </span>
<lb n="1072"/><span>acht má bhuail ba bheag an bhrigh do san; ní leog-</span>
<lb n="1073"/><span>faidís orra amháin go gcualadar é.  "Comhfhaid </span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1074"/><p><span>an t-slighe ag dul agus ag teacht," arsa Páidín,</span>
<lb n="1075"/><span>ag imtheacht air arís, agus níor lag cos ná lámh </span>
<lb n="1076"/><span>go dtáinic go geata na bhflaitheas. Do bhuail </span>
<lb n="1077"/><span>buille; bhí an dorus iadhta, agus ba gheárr gur </span>
<lb n="1078"/><span>osgladh.</span></p>
<lb n="1079"/>
<lb n="1080"/><p><span>"Cad do thug arís thu?" ars an geatóir.</span></p>
<lb n="1081"/>
<lb n="1082"/><p><span>"Cad do thiubhradh me," arsa Páidín, "acht mo </span>
<lb n="1083"/><span>chosa."</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p><span>"Agus cad tá bhuait máseadh?" ar seision.</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>"An fear le n-a rabhas ag caint cheana," ars </span>
<lb n="1088"/><span>an fear eile.</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>"Tá a fhios go maith agam anois cé theas-</span>
<lb n="1091"/><span>tuigheann bhuait," ars an geatóir.</span></p>
<lb n="1092"/>
<lb n="1093"/><p><span>"Seadh, má tá," arsa Páidín, "teirigh chuige, </span>
<lb n="1094"/><span>agus abair go bhfuilim-se annso arís."</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>"Agus ca fios domhsa cé thu féin, a dhuine," ar </span>
<lb n="1097"/><span>seision.</span></p>
<lb n="1098"/>
<lb n="1099"/><p><span>"Nach cuma duit 'sa diabhal," arsa Páidín, </span>
<lb n="1100"/><span>"acht déin rud orm."  Agus imbasa féin do ghein; </span>
<lb n="1101"/><span>d'iaidh an dorus i n-a dhiaidh agus ba dhian-geárr</span>
<lb n="1102"/><span>gur osgladh é arís, agus tháinic ár Slánuightheoir </span>
<lb n="1103"/><span>imach.</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>"Orú," ar seision, "nach tu san; cad atá </span>
<lb n="1106"/><span>bhuait?"</span></p>
<lb n="1107"/>
<lb n="1108"/><p><span>"Shíleas," arsa Páidín, "go gcuala agus me </span>
<lb n="1109"/><span>im bheathaidh - 'sé thugas im chluasaibh liom, </span>
<lb n="1110"/><span>pé ar domhan é - go mbíodh ifrionn ar osgailt i </span>
<lb n="1111"/><span>gcómhnuidhe."</span>
<lb n="1112"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1113"/><p><span>"Bíonn aileis orú," arsa ár Slánuightheoir. </span></p>
<lb n="1114"/>
<lb n="1115"/><p><span>"Mhaise, go deimhin féin, ní id' shárughadh-sa </span>
<lb n="1116"/><span>é, ní mar sin do bhí sé an uair do ghabhas-sa an </span>
<lb n="1117"/><span>bóthar," arsa Páidín, "acht dúnta go daingion;</span>
<lb n="1118"/><span>agus ní bhfaghainn dul isteach; dar ndóigh níor </span>
<lb n="1119"/><span>bhfeárr liom-sa sgéul de, 'ná bheith imuigh as, an </span>
<lb n="1120"/><span>fhaid as fheudfad, ar deirtios ná fuilthios ró-</span>
<lb n="1121"/><span>mhaith ag an gcuid is feárr aca annsúd."</span></p>
<lb n="1122"/>
<lb n="1123"/><p><span>"Raghad féin," ars ár Slánuightheoir," i n-éin-</span>
<lb n="1124"/><span>fheacht leat anois, agus go deimhin caithfear thu </span>
<lb n="1125"/><span>leogaint isteach, de chois nú d'each;" agus do </span>
<lb n="1126"/><span>chuaidh; agus dá mb'át a rádh gur b'éigion </span>
<lb n="1127"/><span>osgailt do annsan.  Nuair chuaidh sé isteach do </span>
<lb n="1128"/><span>theich gach aon diabhal agus deamhan d'á raibh ann</span>
<lb n="1129"/><span>roimis, agus do bhídís ag briseadh a gcos d'fheuch-</span>
<lb n="1130"/><span>aint cia'ca ba shia ó Pháidín bheidheadh, agus ar an </span>
<lb n="1131"/><span>tsaoghalacht ní thiocfaidís i n-a ghoire. Nuair bhí </span>
<lb n="1132"/><span>sé tuirseach do bheith i n-a aonar do chuaidh sé go </span>
<lb n="1133"/><span>dtí an Fear Mór agus adubhairt leis gur ghein-</span>
<lb n="1134"/><span>eadar féin mórán as an tslighidh ar a chéile riamh, </span>
<lb n="1135"/><span>agus gur chóir dóibh a chaitheamh as a gceann fad ó.</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>"Faghaim blas ar do chaint," ars an Fear </span>
<lb n="1138"/><span>Mór; " a mbeidheadh tamall ar cártaidhibh agat?" </span>
<lb n="1139"/><span>ar seision.</span></p>
<lb n="1140"/>
<lb n="1141"/><p><span>"Ní feárr liom rud eile," arsa Páidín, "acht </span>
<lb n="1142"/><span>cad é an margadh bheidheas eadrainn?"</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>"Fan go mbeidh deiriodh imiortha againn," ars </span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1145"/><p><span>an Fear Mór, "annsan iarradh an té is mó </span>
<lb n="1146"/><span>cluichidh bheith aon nidh is toil leis ar an bhfear </span>
<lb n="1147"/><span>eile agus caithfear a thabhairt do; a bhfuilir </span>
<lb n="1148"/><span>sásta?" ar seision.  "Táim," arsa Páidín.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>Do thosnuigheadar ar imirt annsan, agus níor </span>
<lb n="1151"/><span>stadadar lá ná oidhche go raibh seacht lá na </span>
<lb n="1152"/><span>seachtmhuine caithte aca ar an nós-san, agus do </span>
<lb n="1153"/><span>rug Páidín gach aon chluiche, mar do bhí buaidh </span>
<lb n="1154"/><span>imiortha i ngeach cleas aige. "Cad d'iarrfair?" </span>
<lb n="1155"/><span>ars an Fear Mór, ag crith i n-a chroiceann, le </span>
<lb n="1156"/><span>Páidín. 'Sé an fáth gur ghein sé an margadh ar </span>
<lb n="1157"/><span>dtúis mar shíl sé gur aige féin do bheidheadh gach </span>
<lb n="1158"/><span>cluiche.</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>"Gach aon duine riamh," arsa Páidín, "atá i </span>
<lb n="1161"/><span>n-Ifrionn do sgaoileadh imach, acht mháin an té </span>
<lb n="1162"/><span>thóg an bhreab thar mo cheann-sa agus má tá aon </span>
<lb n="1163"/><span>áit níos measa 'ná an ball i n-a bhfuil seision,</span>
<lb n="1164"/><span>cuir ann é, agus sin go tapaidh leis."</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Imach leo go léir i n-a ndraodamaibh, agus </span>
<lb n="1167"/><span>Páidín ar a bhog stróc i n-a ndiaidh, agus níor </span>
<lb n="1168"/><span>stadadar go ndeaghadar go flaitheamhnas agus </span>
<lb n="1169"/><span>do ghlaoidh ár Slánuightheoir eision isteach comh </span>
<lb n="1170"/><span>maith le cách.  An uair dhéidhionach do chonnac-sa </span>
<lb n="1171"/><span>é, bhí sé taoibh-istigh do dhorus flaitheamhnuis, agus</span>
<lb n="1172"/><span>inghíon an fheirmeora pósta aige, agus iad araon </span>
<lb n="1173"/><span>ar a dtoil.  Ní fuaras-sa d'á mbárr go léir, pé </span>
<lb n="1174"/><span>sgéal é, acht bróga páipéir agus gáirtéiridhe</span>
<lb n="1175"/><span>bainne ruimhir.</span>
<lb n="1176"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1177"/><p><span>Rí na mBréag.</span>
<lb n="1178"/><span> </span>
<lb n="1179"/><span>Do bhí baintreabhach ann, agus do bhí mór-</span>
<lb n="1180"/><span>sheisior mac aici.  Bhí an cead mac comh ísiol </span>
<lb n="1181"/><span>san ná feudfadh capall Lá Márta breith ar </span>
<lb n="1182"/><span>mhullach a chod' gruaige, agus bheith ag inbhír </span>
<lb n="1183"/><span>'san pháirc is loime d'á bhfeacaidh súil riamh; an </span>
<lb n="1184"/><span>tarna mac i n-ionannas leis an bhféar; an </span>
<lb n="1185"/><span>tríomhadh mac comh beag san ná raibh sé d'aoirde ann </span>
<lb n="1186"/><span>tar-ghad úghaime asailín a mháthar do dhúnadh </span>
<lb n="1187"/><span>gan suidhistín do chur faoi n-a chosaibh féin; an </span>
<lb n="1188"/><span>ceathramhadh mac mar aon fhear; an cúigeadh mac </span>
<lb n="1189"/><span>comh árd leis an rae; an ré-amhadh mac comh mór </span>
<lb n="1190"/><span>san nár leomhaidh riamh caipín do chaitheamh sula </span>
<lb n="1191"/><span>pléasgadh sé an spéir, agus an seachtmhadh mac </span>
<lb n="1192"/><span>níor sheasaimh riamh acht ag lamhacán i gcomh-</span>
<lb n="1193"/><span>nuidhe, agus árd a thóna ag cuimilt leis an </span>
<lb n="1194"/><span>spéir.</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>Do bhí rí 'san Domhan Toir, agus do bhí aon </span>
<lb n="1197"/><span>inghíon amháin aige, an bhean ba bhreághtha d'fheuch </span>
<lb n="1198"/><span>ar aer 'ná ar thalamh.  Do bhí sé féin ag tuitim</span>
<lb n="1199"/><span>chun aoise, agus do gheall go dtiubhradh a inghíon </span>
<lb n="1200"/><span>i gcleamhnas do'n chéad fhear do chuirfeadh d'iaf-</span>
<lb n="1201"/><span>acht air "Thugais d'éitheach," nú "Thugais do chéad </span>
<lb n="1202"/><span>éitheach" do rádh.  'Sé an ainm do bhíodh ag lucht </span>
<lb n="1203"/><span>magaidh air acht Rí na mBréag, i dtaoibh ná </span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1204"/><p><span>raibh sé do ghliocas ann an oiread as aon bhréag </span>
<lb n="1205"/><span>amháin d'innsint riamh.</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>Do chuaidh mac na baintreáibhche chuige agus </span>
<lb n="1208"/><span>d'innis do cad thug é. An chéad lá thug an rí </span>
<lb n="1209"/><span>imach leis é, agus do thaisbeán a chuid ba dho.</span>
<lb n="1210"/><span>"Cuirfidh mé geall," ar seision, "ná facaois an </span>
<lb n="1211"/><span>oiread-sa ba i bhfocair a chéile riamh."   "Ní </span>
<lb n="1212"/><span>fhaca imás," ar san fear eile.  "Ca'n a thaobh ná</span>
<lb n="1213"/><span>feicfinn orú," ar seision, "Tá an oiread-san ba </span>
<lb n="1214"/><span>gom mháthair im dhiaidh-se 'sa bhaile, go gcuir-</span>
<lb n="1215"/><span>eann an bhláthach do bhíonn againn thar éis na </span>
<lb n="1216"/><span>cuiginne dhéanamh seacht gcéad muilionn ar </span>
<lb n="1217"/><span>siubhal."  Níor chuir an rí huf ná haf as acht</span>
<lb n="1218"/><span>éistiocht leis ar a shuaimhnios.</span></p>
<lb n="1219"/>
<lb n="1220"/><p><span>An tarna lá, thug an rí ag feuchaint ar a </span>
<lb n="1221"/><span>chuid chruiceóg é.  "Cuirfead geall leat, indiumh </span>
<lb n="1222"/><span>go háirithe,," ar seision, "nár leogais do shúil </span>
<lb n="1223"/><span>riamh ar an oiread-sa cruiceóg."  "Orú," ars </span>
<lb n="1224"/><span>an fear eile, "is geárr go raghaidís ar a bhfuil </span>
<lb n="1225"/><span>'sa bhaile gom mháthair díobh."  "Acht má's eadh </span>
<lb n="1226"/><span>féin," ars an rí, "ní bhíonn an oiread toraidh ar </span>
<lb n="1227"/><span>sathaibh do mháthar agus do bhíonn ar mo chuid-se."  </span>
<lb n="1228"/><span>"Orú, a dhuine," ar seision, "dún suas do bhéal </span>
<lb n="1229"/><span>dom, agus inneosad-sa duit ná fuil id' chaint </span>
<lb n="1230"/><span>acht bolgan-béic.  Is mise bhíonn ag tabhairt aire </span>
<lb n="1231"/><span>do chruiceógaibh mo mháthar; agus atá seacht </span>
<lb n="1232"/><span>gcéad míle cruiceóg aici.  Caithim na beacha go </span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1233"/><p><span>léir do chomhairiomh, ar dtúis ar maidin, ar eagla </span>
<lb n="1234"/><span>go bhfanfadh aon bheach aca istigh rith an lae thrí </span>
<lb n="1235"/><span>leisge agus leiceacht, agus ist oidhche arís le </span>
<lb n="1236"/><span>heagla go bhfanfadh aon cheann aca imuigh uainn.</span>
<lb n="1237"/><span>Tráthnóna, bhíos beach geárr; mar as go raibh an </span>
<lb n="1238"/><span>chuid eile suidhte sochair ar a suaimhnios, istigh </span>
<lb n="1239"/><span>i n-a gcruiceógaibh d'imthigheas sa' chuaird. Do </span>
<lb n="1240"/><span>bhaineas imach an cnoc agus do bhuail gearrán </span>
<lb n="1241"/><span>liom, do lámhuighios é agus do phreabas ar a </span>
<lb n="1242"/><span>mhuin, agus do bhíos ag cur díom go dtánag chun</span>
<lb n="1243"/><span>coille.  Istigh i gcrann mhór do bhí mo bheach go </span>
<lb n="1244"/><span>breágh ar a socairiocht di féin; do ghearras cuid </span>
<lb n="1245"/><span>do chaillitínidhibh na coille agus dogheinios dá</span>
<lb n="1246"/><span>chiseán; do chaitheas mo dhá chiseán trasna an </span>
<lb n="1247"/><span>ghearráin agus do líonas suas go barraibh na </span>
<lb n="1248"/><span>sáithte iad lem' mhil - soláthar aon lae amháin.</span>
<lb n="1249"/><span>Bheirios ar an mbeach agus do leogas anuas </span>
<lb n="1250"/><span>ar dhrom an ghearráin í 'dir an dhá chiseán.  Le </span>
<lb n="1251"/><span>hiomarca ualaigh do bhris cnámh-droma an ghear-</span>
<lb n="1252"/><span>ráin. Rugas ar maide mór daraighe, sháthas </span>
<lb n="1253"/><span>isteach i n-a bhéal é, agus thríd siar imach, agus </span>
<lb n="1254"/><span>annsan thiománas ibhaile é féin agus a raibh air."</span>
<lb n="1255"/><span>Níor labhair an rí gíog acht éisteacht leis i </span>
<lb n="1256"/><span>gcomhnuidhe, cé gur dheacair leis sin.</span>
<lb n="1257"/><span> </span>
<lb n="1258"/><span>An tríomhadh lá chuadar araon arís ag </span>
<lb n="1259"/><span>feuchaint ar phónaire an rígh. "Nách breágh árd </span>
<lb n="1260"/><span>an pónaire é sin?" ars an rí.  'Seadh, árd," </span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1261"/><p><span>ars an fear eile, "mar ná facaois pónaire mo </span>
<lb n="1262"/><span>mháthar. Fásann gach aon léas de anáirde 'san </span>
<lb n="1263"/><span>aer, agus as san go dtí an spéir. Nach suas thrí </span>
<lb n="1264"/><span>ghéagán chínn aca do théidhim-se gach aon mhaidion</span>
<lb n="1265"/><span>Domhnaigh ag éisteacht aifrinn ins na flaitheas-</span>
<lb n="1266"/><span>aibh!  Domhnach d'á rabhas thuas, d'eirigh sé chun </span>
<lb n="1267"/><span>gaoithe agus gála, agus threasgarthar gach aon </span>
<lb n="1268"/><span>léas riamh acaa.  Thógas féin mo lóistín mar a </span>
<lb n="1269"/><span>raibh agam an oidhche-sin.  Um maidin an lae ar </span>
<lb n="1270"/><span>n-a bháireach do chuireas rómham triall ibhaile.  </span>
<lb n="1271"/><span>Do casadh triúr ban orm ag cáthadh choirce i </span>
<lb n="1272"/><span>dtáirsigh dhoruis do na flaithis. "A dtiubhradh </span>
<lb n="1273"/><span>sibh adhbhar súgáin dom?" arsa mise.  "Tiubhram </span>
<lb n="1274"/><span>orú," ar siad-san, agus thugadar.  Chasas mo </span>
<lb n="1275"/><span>shúgán, chrochas leis an spéir é, agus leogas </span>
<lb n="1276"/><span>anuas mé féinig leis.  Bhí go maith go dtána </span>
<lb n="1277"/><span>i n-athchomairiocht do'n bhun, as ar imthigh pé luid </span>
<lb n="1278"/><span>bheag chasta bhí ann; 'nuair thánag go dtí san </span>
<lb n="1279"/><span>bhris sé agus seo anuas liom ar bhior mo chínn.  </span>
<lb n="1280"/><span>Díreach agus mé treó trí slat ó'n dtalamh do </span>
<lb n="1281"/><span>léim mada-ruadh suas im' choinnibh agus do sgiob </span>
<lb n="1282"/><span>an ceann díom do'n sgiob sin.  Do ritheas i n-a </span>
<lb n="1283"/><span>dhiaidh, rugas ar earball air agus do bhíos ag </span>
<lb n="1284"/><span>gabháil air go dtugas seacht gcéad cic do; i</span>
<lb n="1285"/><span>ndiaidh gach aon chic do leog sé seacht gcéad </span>
<lb n="1286"/><span>breim, agus gach aon bhreim aca san seacht gcéad </span>
<lb n="1287"/><span>uair níos mó d'fhear 'ná bhis-se do rígh riamh!"</span>
<lb n="1288"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1289"/><p><span>"Thugais do chéad éitheach," ars an rí, "agus </span>
<lb n="1290"/><span>ní do chéad éitheach thugais, acht na mílte marbhtha </span>
<lb n="1291"/><span>aca."</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>"Tar slán!  Tar slán!" arsa mac na bain-</span>
<lb n="1294"/><span>treáibhche, "tá t'inghíon agam anois."</span></p>
<lb n="1295"/>
<lb n="1296"/><p><span>"Tá," ar seision, "agus nár fhághad 'úr </span>
<lb n="1297"/><span>dtairbhe araon, agus nár leogaidh Dia d'á chéile </span>
<lb n="1298"/><span>sibh i bhfad!"</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>Do pósadh iad, agus ní doigh liom go bhfuair </span>
<lb n="1301"/><span>an sean-duine a ghuidhe orra, mar do mhaireadar </span>
<lb n="1302"/><span>ag a chéile go rabhadar comh liath le luich.</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>OILEÁN NA gCÚIG mBEANN.</span></p>
<lb n="1305"/>
<lb n="1306"/><p><span>Do bhí rí agus do cailleadh a bhean. Do phós sé </span>
<lb n="1307"/><span>arís i gcionn sgathaimh, agus má phós ní raibh breis </span>
<lb n="1308"/><span>áthais air i dtaoibh a ghnótha, mar d'iontuigh a </span>
<lb n="1309"/><span>bhean imach go holc, agus do bhí i n-a droichcheann </span>
<lb n="1310"/><span>dá leaschloínn - mac agus inghíon.  Do chuireadar </span>
<lb n="1311"/><span>suas léi i bhfad, acht i ndeiriodh na dála chaith an </span>
<lb n="1312"/><span>rí iad do chur ar deílt uaithi.  Bhí oileáinín </span>
<lb n="1313"/><span>deas tamall maith ó n-a chaisleán, agus ann do-</span>
<lb n="1314"/><span>ghein sé dhóibh araon cúirt áluinn aolda, gan </span>
<lb n="1315"/><span>bun cleite imach ná bárr cleite isteach buailte</span>
<lb n="1316"/><span>le slataibh bruin, a táirseach de sgeanaibh </span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1317"/><p><span>beárrtha agus fárdorus do snáthadaibh cruaidhe:  </span>
<lb n="1318"/><span>cleite péacóige ag tabhairt an tsoluis is </span>
<lb n="1319"/><span>breághtha do'n chúirt go léir. Annsan do chuir </span>
<lb n="1320"/><span>sé a bheirt chloinne isteach ann chun comhnuidhthe, </span>
<lb n="1321"/><span>agus d'fhógair fada agus geárr ar fuaid a </span>
<lb n="1322"/><span>righeacht gan aon domhan duine do dhul chúcha, </span>
<lb n="1323"/><span>nó dá dtéidheadh go mbeadh a shéala air.  Do </span>
<lb n="1324"/><span>snámh buachaill imach faoi dhéin an oileáin, agus </span>
<lb n="1325"/><span>do fuair an t-éalag ar an gcailín, ar slighe gur </span>
<lb n="1326"/><span>gheárr go raibh sí ag dul i mbreis.  'Nuair tháinig </span>
<lb n="1327"/><span>an t-am rug sí - préacháinín!  Go ceann lae agus </span>
<lb n="1328"/><span>lán-bhliadhna níor chorruigh sé imach, acht ar a shon </span>
<lb n="1329"/><span>san agus uile bhí ag teacht ann. Lá do chroith sé </span>
<lb n="1330"/><span>a sgiatháin, agus thug an dorus imach air. "Cá </span>
<lb n="1331"/><span>raghair anois?" ars a mháthair leis.  "Go dtí an </span>
<lb n="1332"/><span>Túirín Tuathaidh", ar seision, "ag feuchaint cion-</span>
<lb n="1333"/><span>us atáthars god' leas-mháthar. "Fan sa' bhaile </span>
<lb n="1334"/><span>orú a mhío-fhortúin," ars a mháthair leis an</span>
<lb n="1335"/><span>bpréacháinín, "agus ná bíodh aon bac agat léi-</span>
<lb n="1336"/><span>sin.  Ní beag linn a bhfeacamair di cheana gan </span>
<lb n="1337"/><span>tusa bheith ag griobairt airri arís."  Acht níor </span>
<lb n="1338"/><span>leig an préacháinín air go gcualaidh sé í, ag</span>
<lb n="1339"/><span>eirighe 'san aer agus imtheacht air chomh mear i </span>
<lb n="1340"/><span>n-Éirinn agus d'fheud sé, agus níor stad go </span>
<lb n="1341"/><span>dtáinic go ruig an Túirín Tuathaidh, agus do </span>
<lb n="1342"/><span>thúirling ar chrann leastmuigh do'n dorus.  </span>
<lb n="1343"/><span>D'airigh an tsean-bhean é, agus do tháinic ar an </span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1344"/><p><span>dtáirsigh agus adubhairt - </span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>"Cad as duit a phréachainín?" ar sise; nó </span>
<lb n="1347"/><span>bhí a fhios aici comh maith agus do bhí aige féin.</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>Ó Oileán na gCúig mBeann," ars an préach-</span>
<lb n="1350"/><span>áinín, "mar a bhfuil Fiadh mar a bhfuil Fiolar, </span>
<lb n="1351"/><span>inghíon an righ agus mac an righ, agus iad go </span>
<lb n="1352"/><span>léir go lán láidir."</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>"Orú, a phréacháinín, a gcreidthead thu?" ars </span>
<lb n="1355"/><span>an tseanbhean.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>"Creid nú ná creid," ars an préacháinín, "acht </span>
<lb n="1358"/><span>táim-se ag ínnsint na fírinne duit."</span></p>
<lb n="1359"/>
<lb n="1360"/><p><span>"Seadh más's eadh," ar sise, "cuirim-se de cheist </span>
<lb n="1361"/><span>agus de bhreith agus de mhór-ualach ar mhac an </span>
<lb n="1362"/><span>righ gan an tarna béile d'ithe as aon bhord, gan </span>
<lb n="1363"/><span>an tarna deoch dighe d'ól as aon chupán, ná an </span>
<lb n="1364"/><span>tarna oidhche chodladh i n-aon leabaidh go bhfagaidh </span>
<lb n="1365"/><span>sé domhsa laogh na bó béildeirge."  D'imthigh an</span>
<lb n="1366"/><span>préacháinín leis annsan, 'nuair chualaidh sé an </span>
<lb n="1367"/><span>chaint-seo, agus áthas a chroidhe air mar shí sé </span>
<lb n="1368"/><span>gur b'é an sgéal ba bhreághtha ar domhan do bhí</span>
<lb n="1369"/><span>aige.  Nuair chuaidh sé ibhaile, d'fhiarfhuigh a mháthair </span>
<lb n="1370"/><span>de a raibh aon thuairisg aige do bhárr an lae, </span>
<lb n="1371"/><span>agus dubhairt seision go mustarach go raibh,</span>
<lb n="1372"/><span>agus nár sgéal beag leis é, agu d'innis dóibh </span>
<lb n="1373"/><span>araon focal ar fhocal do réir mar a bhí agus </span>
<lb n="1374"/><span>mar a dhubhras leis.  Rug a mháthair air, agus do </span>
<lb n="1375"/><span>bhí ag gabháil air mi an úrlár, go raibh fuil ag </span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1376"/><p><span>sileadh i n-a braonaibh as, pé beag mór di bhí ann, </span>
<lb n="1377"/><span>agus is deallrathach ná raibh aon an-reise ar </span>
<lb n="1378"/><span>fad di ann. Acht pé scéal é, do rug a mháthair </span>
<lb n="1379"/><span>ar an bpréacháinin arís, agus dubhairt leis, "O! </span>
<lb n="1380"/><span>orú, milleadh ort agus maidhm mharbh ort, cad </span>
<lb n="1381"/><span>aige nár gheinis rud orm?" agus do chaith suas </span>
<lb n="1382"/><span>ar an lochta é.</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>Ar maidin, an lá ar n-a bháireach, d'eirigh mac </span>
<lb n="1385"/><span>an righ, do nigh a aghaidh agus a lámha, d'fheuch soir </span>
<lb n="1386"/><span>ó dheas, agus d'iarr trócaire agus cabhair ar</span>
<lb n="1387"/><span>Dhia, nú mar ar iarr do leog do.  Do ghléas sé </span>
<lb n="1388"/><span>air a léine shíoda shíthplis shliosach chúinneach </span>
<lb n="1389"/><span>choiléarach íochtarach uachtarach bhéicleach bhean-</span>
<lb n="1390"/><span>nachtach, faoi chnapaíbh na hÓróipe, d'á hiadhadh </span>
<lb n="1391"/><span>agus d'á hosgailt, faoi chúba agus faoi sgreata </span>
<lb n="1392"/><span>gaisgidhigh; a bhróga tíorma teó do leathair na </span>
<lb n="1393"/><span>hogbó ná rug gamhain agus ná béarfaidh, nár </span>
<lb n="1394"/><span>luigh agus ná luighfidh, mura luighfeadh ar chaolaibh </span>
<lb n="1395"/><span>a droma nú ar bharraibh a hadharc; a mheadóg </span>
<lb n="1396"/><span>sgeine sgoth-ghéire 'n-a béal do chear iaran,</span>
<lb n="1397"/><span>d'á mhaoidheamh agus d'á rádh gur b'é féin fear </span>
<lb n="1398"/><span>cosgartha na coróineach agus fear na córach do </span>
<lb n="1399"/><span>thagairt, agus ná tiubhradh ceart ná cóir d'aon-</span>
<lb n="1400"/><span>neach acht do'n té ar mhaith leis féin.  D'imthigh </span>
<lb n="1401"/><span>sé annsan agus thugadh léim truslóige thar móin-</span>
<lb n="1402"/><span>teánaibh fada fiadhaile, agus thar dá dtrian an </span>
<lb n="1403"/><span>domhain mhóir, agus bhí ag cur de riamh agus </span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1404"/><p><span>coidhche go raibh drúcht deirionnaighe agus meirg </span>
<lb n="1405"/><span>ceoidh an, an lár bhán ag dul faoi sgáth na </span>
<lb n="1406"/><span>cupóige agus an chupóg ag teichiodh roimpi, aghaidh </span>
<lb n="1407"/><span>na mbó ar an mbaile, aghaidh na gcoileach ar an </span>
<lb n="1408"/><span>t-eudach orra anuas. Tháinic sé go caisleán mar </span>
<lb n="1409"/><span>a raibh bean uasal agus í i n-a suidhe ar chathaoir</span>
<lb n="1410"/><span>airgid ag cíoradh a cinn le círín óir; do mhúch </span>
<lb n="1411"/><span>sí le pógaibh é d'fhliuch sí le deoraibh é agus </span>
<lb n="1412"/><span>do thíormuigh le éadaighibh síoda agus sróil é.</span></p>
<lb n="1413"/>
<lb n="1414"/><p><span>D'innis sé di cad thug é agus adubhairt sise </span>
<lb n="1415"/><span>leis nár bh'é an ceud duine é chuaidh ar tór-</span>
<lb n="1416"/><span>uidheacht laoigh na bó béildeirge, agus gach aon</span>
<lb n="1417"/><span>domhan duine d'á ndeaghaidh gur b'in a raibh d'á </span>
<lb n="1418"/><span>bhárr aige, é féin do chur i n-umar na ham-</span>
<lb n="1419"/><span>ailéise, agus gan teacht as go deó.  "Agus," </span>
<lb n="1420"/><span>ar sise, "is amhlaidh bhíonn an laogh-san ag seinm </span>
<lb n="1421"/><span>an cheoil is binne d'á gcualthas riamh i n-Oileán </span>
<lb n="1422"/><span>an Uaignis do'n bhó bhéildeirg, agus mura </span>
<lb n="1423"/><span>mbeadh an ceól-san do shlugfadh sí an domhan.  </span>
<lb n="1424"/><span>Codlann an bhó uain áirithe agus dá bhfeudfaidhe </span>
<lb n="1425"/><span>an t-éalag d'fhagháil ar an laogh annsan b'fhur-</span>
<lb n="1426"/><span>aiste é ghoid, acht dá nduiseóchadh a mháthair le </span>
<lb n="1427"/><span>línn na huaire-sin do mharóbhadh sí an tsaogh-</span>
<lb n="1428"/><span>lacht dá mbéarfadh orra."  Thug sise slaitín do </span>
<lb n="1429"/><span>agus dubhairt leis an ceud smotán daraighe </span>
<lb n="1430"/><span>bhuailfeadh leis ar imioll na trágha do bhualadh</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1431"/><p><span>léi, agus go mbeadh i n-a churachán breágh láith-</span>
<lb n="1432"/><span>reach. Do ghein sé díreach mar dubhradh leis, </span>
<lb n="1433"/><span>agus d'iarracht do bhí an curachán ba bhreághtha </span>
<lb n="1434"/><span>d'á bhfeacathas riamh ag luasgadh ar an muir os </span>
<lb n="1435"/><span>a chómhair. Do léim sé isteach innti agus </span>
<lb n="1436"/><span>d'árduigh a seólta bogóideacha ban-dearga, a </span>
<lb n="1437"/><span>mbun a gcrann árd, a mbárr i gcrann íseal </span>
<lb n="1438"/><span>agus do ghluais air go ndeaghaidh as gaoith is </span>
<lb n="1439"/><span>gála dho.  Annsan do chuir sé imach a mhaidídhe </span>
<lb n="1440"/><span>bínne bána buana bosleathna, do bhun na fuin-</span>
<lb n="1441"/><span>seoige nú do bhárr an chaorthain, do chuireadh </span>
<lb n="1442"/><span>cubhar na fairge i n-íochtar agus grean na </span>
<lb n="1443"/><span>fairge i n-uachtar, míola móra éisgínidhe agus </span>
<lb n="1444"/><span>péistínidhe ar bhosaibh agus ar bhasaibh, agus ar </span>
<lb n="1445"/><span>shleasaibh a mhaididh bínne bána buana bos-</span>
<lb n="1446"/><span>leathna; gur seoladh é 'san áit ná raibh tonn </span>
<lb n="1447"/><span>d'á bhualadh, tonn d'á luasgadh, acht tonnta dubha </span>
<lb n="1448"/><span>cubhráin d'á chur ar chuantaibh na sábhála.  Do </span>
<lb n="1449"/><span>léim sé imach, do chuaidh i dtír, agus do ghread </span>
<lb n="1450"/><span>air go dtáinic go dtí an áit mar a raibh laogh </span>
<lb n="1451"/><span>na bó béildeirge.  Bhí an bhó 'n-a suan agus an </span>
<lb n="1452"/><span>laogh ag rith i n-a thimchioll ag déanamh an cheoil </span>
<lb n="1453"/><span>is binne d'á gcualathas riamh.  Do bhuail sé an </span>
<lb n="1454"/><span>laogh le n-a shlaitín draoidheachta, agus do lean </span>
<lb n="1455"/><span>é, agus do rith seision chomh mear ar domhan agus </span>
<lb n="1456"/><span>dó bhí i n-a chosaibh, do léim isteach i n-a churachán</span>
<lb n="1457"/><span>agus do léim an laogh i n-a dhiaidh go preab-</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1458"/><p><span>amhail. D'árduigh sé a sheólta bogóideacha bán-</span>
<lb n="1459"/><span>dearga, a mbun i gcrann árd, a mbárr i gcrann </span>
<lb n="1460"/><span>íseal, agus do ghluais air go ndeaghaidh as gaoith </span>
<lb n="1461"/><span>is gála do; agus é tamall maith imach do dhúisigh </span>
<lb n="1462"/><span>an bhó, agus nuair mhothuigh sí a laogh uaithe, do rith </span>
<lb n="1463"/><span>anonn 's anall agus do chuir géim aisti do chuir </span>
<lb n="1464"/><span>an domhan toir agus an domhan tiar ar son-chrith, </span>
<lb n="1465"/><span>agus do bhain imach an tráigh agus do chonnaic an </span>
<lb n="1466"/><span>curachán ag gabháil béal an chuain imach.  Do </span>
<lb n="1467"/><span>léim sí lomláithreach isteach san mhuir mhóir, agus </span>
<lb n="1468"/><span>do shnámh i n-a dhiaidh, agus do bhí ag breith suas </span>
<lb n="1469"/><span>leis gur chuir seision imach a mhaididhe binne bána </span>
<lb n="1470"/><span>buana bosleathna, do bhun na fuinseoige nú do </span>
<lb n="1471"/><span>bhárr an chaorthain, do chuireadh cubhar na fairge </span>
<lb n="1472"/><span>i n-íochtar, agus grean na fairge i n-uachtar,</span>
<lb n="1473"/><span>míola móra, éisgínidhe agus péistínidhe ar bhos-</span>
<lb n="1474"/><span>aibh, agus ar bhasaibh agus ar shleasaibh a mhaididh </span>
<lb n="1475"/><span>bínne bána buana bosleathna.  Do báthadh an bhó.  </span>
<lb n="1476"/><span>Do léim seision ar an talamh tirim.  Do léim an </span>
<lb n="1477"/><span>laogh 'n-a dhiaidh. Do bhuail sé buille d'á shlaitín </span>
<lb n="1478"/><span>ar an gcurachán agus bhí i n-a smotán daraighe </span>
<lb n="1479"/><span>arís.  Tháinic sé go caisleán na mná uaisle </span>
<lb n="1480"/><span>agus d'innis di cionnus do chuaidh dho, agus thug </span>
<lb n="1481"/><span>an tslaitín draoidheachta ar ais di.  Do ghléas sí </span>
<lb n="1482"/><span>biadh agus deoch do, agus d'ith agus d'ól sé a </span>
<lb n="1483"/><span>dhóthain agus do ghluais air annsan arís, agus </span>
<lb n="1484"/><span>níor stad agus níor staon go dtáinig go Cais-</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1485"/><p><span>léan Oileáin na gCúig mBeann. Do bhí a dheirbh-</span>
<lb n="1486"/><span>shiur 'san dorus roimis, agus do rith sí 'n-a </span>
<lb n="1487"/><span>choinnibh agus do bheir barróg air agus do phóg </span>
<lb n="1488"/><span>agus do dheoch é, agus annsan do thuit i néall </span>
<lb n="1489"/><span>áthais agus d'fhan ann logonoidhche.  Do bhíodar </span>
<lb n="1490"/><span>anois ar a suaimhnios, agus cíos cás ná cathughadh </span>
<lb n="1491"/><span>orra, an laogh ag déanamh ceoil dóibh ná beitheá </span>
<lb n="1492"/><span>tuirseach go deo de, go dtí lá 'na ar mhúsgail an</span>
<lb n="1493"/><span>préacháinín, do chroith a chuid sgiathán, agus thug </span>
<lb n="1494"/><span>béal an doruis imach air.</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>"Cá bhfuileann tú ag dul anois arís?" arsa </span>
<lb n="1497"/><span>a mháthair leis.  "Ní fhéid gur do'n Túirín Tua-</span>
<lb n="1498"/><span>taidh bheitheá ag dul."</span>
<lb n="1499"/><span> </span>
<lb n="1500"/><span>"Cá ionad eile?" ar seision.</span></p>
<lb n="1501"/>
<lb n="1502"/><p><span>"Míochothrom teinn ort," arsa a mháthair, </span>
<lb n="1503"/><span>"fan istigh 'sa bhaile, agus ná bí ag cur tuille </span>
<lb n="1504"/><span>galair míreáin im cheann, i bhfochair a bhfuil ann</span>
<lb n="1505"/><span>cheana.</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>Acht ba bheag an bhrigh di bheith leis.  D'imthigh </span>
<lb n="1508"/><span>air agus níor stad do'n scríb-sin go dtúirlig </span>
<lb n="1509"/><span>ar chrann do bhí ag fás leastmuigh do dhorus an</span>
<lb n="1510"/><span>Túirín Tuataidh.  D'airigh an bhean do bhí istigh é, </span>
<lb n="1511"/><span>geallaim-se dhuit, agus tháinig ar an dtáirsigh </span>
<lb n="1512"/><span>agus adubhairt -   </span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>"Cad as duit a phréacháinín orú?" ar sise.</span></p>
<lb n="1515"/>
<lb n="1516"/><p><span>"Ó oileán na gCúig mBeann," ars an simp-</span>
<lb n="1517"/><span>leoir eile, "mar a bhfuil fiad, mar a bhfuil fiolar, </span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1518"/><p><span>inghíon an righ, mac an righ, laogh na bó béil-</span>
<lb n="1519"/><span>deirge, agus iad go léir lán láidir?"</span></p>
<lb n="1520"/>
<lb n="1521"/><p><span>"Ní chreidfead thu stoigh," ars an bhean mhaith </span>
<lb n="1522"/><span>leastigh, ag leogan airri.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>"Creid go deimhin," ars an simpleoir beag </span>
<lb n="1525"/><span>arís, "mar is fíor a n-abraim."</span></p>
<lb n="1526"/>
<lb n="1527"/><p><span>"Seadh má's eadh," ar sise. "cuirim-se do cheist </span>
<lb n="1528"/><span>agus do bhreith agus do mhór-ualach ar mhac an </span>
<lb n="1529"/><span>righ, gan an tarna béile bidh d'ithe ar aon</span>
<lb n="1530"/><span>bhórd, an tarna deoch dighe d'ól as aon chupán, </span>
<lb n="1531"/><span>ná an tarna oidhche chodladh i n-aon leabaidh go</span>
<lb n="1532"/><span>saothróchaidh sé dómh-sa banbh na cránach breac-</span>
<lb n="1533"/><span>duibhe."  Níor labhair focal eile, acht d'iompugh </span>
<lb n="1534"/><span>isteach di féin, agus d'imthigh an préacháinín leis, </span>
<lb n="1535"/><span>leis an sgéal do bhí aige, agus do bhí d'á bhualadh </span>
<lb n="1536"/><span>féin mi gach aon túrtan agus túrtóg d'ár </span>
<lb n="1537"/><span>casadh air sa' tslighe, faoi dhéin an bhaile le </span>
<lb n="1538"/><span>bárr áthais agus nú níór ghábhadh dho dul chun na </span>
<lb n="1539"/><span>trioblóide mar fuair sé a dhóithin agus breis </span>
<lb n="1540"/><span>agus a dhá dhóithin déag 'nuair shroich sé an chúirt, </span>
<lb n="1541"/><span>agus mo ghreinn é is dócha gur beag de ghéanfadh </span>
<lb n="1542"/><span>é.  Ar ndul isteach do, seo ag brácaoil é.  </span>
<lb n="1543"/><span>D'fhiarfuigh a mháthair de, cad é an mí-ádh san do </span>
<lb n="1544"/><span>bhí ag gabháil do, nú cad aige go raibh sé ar an</span>
<lb n="1545"/><span>nós-san.  D'innis seision rún a sgéil di go </span>
<lb n="1546"/><span>háthasach, réir mar do bhí, gan focal faoi ná </span>
<lb n="1547"/><span>tharais.  Rugadh air ar mhullach cínn agus bhí sí </span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1548"/><p><span>dhá ghabháil de ar lic an teinteáin gur mhúch sé </span>
<lb n="1549"/><span>an teine le dóibireacha fola, agus do caitheadh ar an </span>
<lb n="1550"/><span>lochta siar annsan i n-ainm an diabhal 'san </span>
<lb n="1551"/><span>deamhain do.</span></p>
<lb n="1552"/>
<lb n="1553"/><p><span>Maidion an lae ar n-a bháireach d'eirigh </span>
<lb n="1554"/><span>mac an rígh, 7c.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>D'innis sé di cad do thug é, an athuair, agus </span>
<lb n="1557"/><span>dubhairt sise leis gan aon easbhaidh cráiste bheith </span>
<lb n="1558"/><span>air, agus bh'fhéid go dtiocfadh leis banbh na </span>
<lb n="1559"/><span>cránach breacbuidhe ghoid comh maith le laogh na </span>
<lb n="1560"/><span>bó béildeirge.  Annsan d'innis sí do gur ab </span>
<lb n="1561"/><span>amhlaidh bhíonn an banbh-san ag gabháil tímchioll</span>
<lb n="1562"/><span>na cránach-san i gcómhnuidhe gan aon stad, ag </span>
<lb n="1563"/><span>seinm an cheoil is breághtha ar domhan di, ag </span>
<lb n="1564"/><span>iarraidh í chur chun suain le heagla go n-íosadh </span>
<lb n="1565"/><span>sí an saoghal go léir.  Do chodladh an chráin </span>
<lb n="1566"/><span>am áirithe, agus dá bhfeudfaidhe teacht ar an mbanbh </span>
<lb n="1567"/><span>annsan, b'fhuraiste é ghoid.  Thug sí slaitín </span>
<lb n="1568"/><span>draoidheachta dho, agus dubhairt leis déanamh </span>
<lb n="1569"/><span>nós mar ghein sé cheana.  D'imthigh sé annsan </span>
<lb n="1570"/><span>agus tháinig go bruach na trágha, agus do bhuail </span>
<lb n="1571"/><span>buille d'á shlaitín ar an gceud smotán daraighe </span>
<lb n="1572"/><span>le n-ar bhuail sé, agus do bhí i n-a churachán </span>
<lb n="1573"/><span>áluinn ar nóimiot, ag luasgadh os a chómhair imach.  </span>
<lb n="1574"/><span>Do léim isteach innti, agus d'árduigh a seolta </span>
<lb n="1575"/><span>bogóideacha, 7c.</span>
<lb n="1576"/><span>   </span>
<lb n="1577"/><span>Do léim sé ar an dtráigh, agus níor fhan acht </span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1578"/><p><span>bualadh air go mear go dtáinic go ruig an áit </span>
<lb n="1579"/><span>mar a raibh banbh na cránach breacduibhe. Bhí an </span>
<lb n="1580"/><span>chráin féin i n-a codladh, agus gach aon srann do </span>
<lb n="1581"/><span>chuireadh aisti, do sheasadh gach aon ribe gruaige </span>
<lb n="1582"/><span>ar mhac an righ, agus do chritheadh trí huaire.  </span>
<lb n="1583"/><span>Bhuail sé an banbh agus do lean é, agus níor </span>
<lb n="1584"/><span>lag cos go dtáinic go dtí an tráigh.  Do léim </span>
<lb n="1585"/><span>sé isteach sa' churachán, do léim an banbh isteach </span>
<lb n="1586"/><span>i n-a dhiaidh gan mhairg, agus d'árduigh sé a </span>
<lb n="1587"/><span>seolta bogóideacha bándearga, a mbun i gcrann </span>
<lb n="1588"/><span>árd, a mhbárr i gcrann íseal, agus do bhí ag</span>
<lb n="1589"/><span>gluaisiocht go mear, 'nuair do dhúisigh an chráin </span>
<lb n="1590"/><span>agus ní fheacaidh sí a banbh i n-aon treó.  Chuir </span>
<lb n="1591"/><span>sí grutháil aisti do leag na cnoic muardtím-</span>
<lb n="1592"/><span>chioll airri, agus do rith anonn 's anall, agus </span>
<lb n="1593"/><span>do léim le buile agus le deargbhuile, agus do </span>
<lb n="1594"/><span>chuaidh ar bhalaithe an bhainbh go ruig an tráigh, ag</span>
<lb n="1595"/><span>déanamh tonntsrothaigh do'n talamh 'n-a diaidh, agus </span>
<lb n="1596"/><span>do chonnaic an curachán ag gabháil béal an chuain </span>
<lb n="1597"/><span>imach, agus do shnáimh chúiche agus a craos ar</span>
<lb n="1598"/><span>deargleathadh, agus do tháinic suas léi i nóimiot </span>
<lb n="1599"/><span>agus do shluig an curachán siar síos i n-a bolg </span>
<lb n="1600"/><span>go dtí an crann láir, acht do chuir seision imach </span>
<lb n="1601"/><span>a maididhe bínne bána buana bosleathna, 7c.</span>
<lb n="1602"/><span>Do ghearr an chráin a scórnach leis an snámh, </span>
<lb n="1603"/><span>agus do bog d'á greim, agus do báthadh í.  Do </span>
<lb n="1604"/><span>léim mac an righ imach ar an dtráigh, do léim </span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1605"/><p><span>banbh na cránach breacduibhe i n-a dhiaidh. Thug </span>
<lb n="1606"/><span>buille d'á shlaitín do'n churachán agus do bhí i n-a </span>
<lb n="1607"/><span>smotán daraige arís.  D'imthigh agus do tháinic </span>
<lb n="1608"/><span>go caisleán na mná uaisle, agus d'innis di cion-</span>
<lb n="1609"/><span>nus do chuaidh do, agus thug an tslaitín di arís.  </span>
<lb n="1610"/><span>Do ghleus sí biadh agus deoch do; d'ith agus d'ól </span>
<lb n="1611"/><span>seision a dhóithin, nó marar ghein ba mhór an </span>
<lb n="1612"/><span>t-amadán é.  Annsan do thug sé na cosa do'n </span>
<lb n="1613"/><span>bhóthar agus níor stad do'n stáir-sin gur shroich </span>
<lb n="1614"/><span>sé a chúirt féin.  Do bhí a dheirbhshiur ar an dtáir-</span>
<lb n="1615"/><span>sigh ag faire imach; níor fhág sí an áit-sin fad </span>
<lb n="1616"/><span>a bhí seision imuigh, ag gul 'sag gollán thar a </span>
<lb n="1617"/><span>n-imtheóchadh aonní air. Do rith sí chuige agus </span>
<lb n="1618"/><span>do rug barróg air, agus i n-a dhiaidh do thuit i </span>
<lb n="1619"/><span>néall áthais agus níor tháinig chúiche féin go </span>
<lb n="1620"/><span>ceann lae agus oidhche.  Bhíodar ar a socairiocht </span>
<lb n="1621"/><span>annsan, gan cíos cás ná cathughadh; an laogh </span>
<lb n="1622"/><span>agus an banbh ag déanamh ceoil do scaipfeadh </span>
<lb n="1623"/><span>brón an tsaoghail do chloisfeadh é. Acht ní raibh </span>
<lb n="1624"/><span>an préacháinín sásta.  Ba gheárr gur chroith sé </span>
<lb n="1625"/><span>a chuid sgiathán arís.  Do rith a mháthair chun an </span>
<lb n="1626"/><span>doruis roimis, acht do bhí an taobh imuigh aige-san </span>
<lb n="1627"/><span>sul ar shroich léi lic na táirsighe bhaint imach.</span>
<lb n="1628"/><span>  </span>
<lb n="1629"/><span>"Na teirigh i n-aonbhall as ár radharc anois," </span>
<lb n="1630"/><span>ar sise leis, nuair ná raibh aon leighis eile aici </span>
<lb n="1631"/><span>air, "agus ar do bhás ná cuimhnigh ar dul go dtí </span>
<lb n="1632"/><span>an Túirín Tuathaidh."</span>
<lb n="1633"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1634"/><p><span>"Ca n-a thaobh ná raghainn orú?" ar seision.</span></p>
<lb n="1635"/>
<lb n="1636"/><p><span>"Deirim leat fanamhaint sa' bhaile," ar sise."</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>"Mhaise táim fada go leor sa' bhaile," ar </span>
<lb n="1639"/><span>seision, "agus ní móide mo bhuidheachas 'n-a thaobh, </span>
<lb n="1640"/><span>acht indiu go háirithe beidh aeríocht agam."</span></p>
<lb n="1641"/>
<lb n="1642"/><p><span>"Do bhí a mháthair chun díriughadh air arís nuair </span>
<lb n="1643"/><span>leaith seision a sgiathána agus d'éirigh go hárd </span>
<lb n="1644"/><span>'san aer, agus d'imthigh go ndeaghaidh go ruig an </span>
<lb n="1645"/><span>Túirín Tuathaidh, agus do thúirlig ar an gcrann </span>
<lb n="1646"/><span>gur thúirlig sé cheana air. Dá mb'át rádh gur ar </span>
<lb n="1647"/><span>an mnaoi mhaith leastigh nár thóg sé i bhfad </span>
<lb n="1648"/><span>teacht ar an ndorus, do chuir a dá huillinn ar </span>
<lb n="1649"/><span>dá ursain an dorus agus dubhairt - </span></p>
<lb n="1650"/>
<lb n="1651"/><p><span>"Cad as duit a phréacháinín a ghreinn?" ar </span>
<lb n="1652"/><span>sise.</span></p>
<lb n="1653"/>
<lb n="1654"/><p><span>"Ó oileán na gCúig mBeann," ar seision, </span>
<lb n="1655"/><span>"mar a bhfuil fiadh, mar a bhfuil fiolar, inghíon </span>
<lb n="1656"/><span>an righ, mac an righ, laogh na bó béildeirge, agus </span>
<lb n="1657"/><span>banbh na cránach breacduibhe, agus iad go léir </span>
<lb n="1658"/><span>go lán láidir."</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>"Orú a gcreidfead thu?" ar sise.</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>"Creid imasa," ars an mac mí-áidh eile.</span></p>
<lb n="1663"/>
<lb n="1664"/><p><span>"Seadh má's eadh," ar sise, "cuirim-se de cheist </span>
<lb n="1665"/><span>agus de bhreith agus de mhórualach ar mhac an </span>
<lb n="1666"/><span>righ gan an tarna béile bidh d'ithe ar aon </span>
<lb n="1667"/><span>bhórd, an tharna deoch dighe d'ól as aon chupán, </span>
<lb n="1668"/><span>ná an tarna oidhche chodladh i n-aon leabaidh go </span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1669"/><p><span>bhfaghaidh sé dhómh-sa an Teampán Uaine."</span></p>
<lb n="1670"/>
<lb n="1671"/><p><span>D'iontuigh sí isteach annsan agus clab airri </span>
<lb n="1672"/><span>ag gáirídh i dtaoibh a ndubhairt sí, mar bhí súil </span>
<lb n="1673"/><span>aici go gcaillfidhe mac an righ gan aon agó, an</span>
<lb n="1674"/><span>tríomhadh huair.  D'imthigh an préacháinín leis, </span>
<lb n="1675"/><span>agus dá ghiorra bhí sé sa' tslighe b'fhada leis é, </span>
<lb n="1676"/><span>bhí an oiread-san deithnis air chun a sgéal do chur </span>
<lb n="1677"/><span>d'á chroidhe, mar shíl sé gur b'é ba bhreághtha </span>
<lb n="1678"/><span>'ná a chéile; níor ghein an bhatráil ruainne </span>
<lb n="1679"/><span>maithis do.  Nuair chuaidh sé isteach domhothuigh a </span>
<lb n="1680"/><span>mháthair an t-áthas air fad air, agus níor bhain </span>
<lb n="1681"/><span>sí aon fáth foghanta as. </span></p>
<lb n="1682"/>
<lb n="1683"/><p><span>"Ní fhláir," ar sise, "nú tá eachtraidhe móra </span>
<lb n="1684"/><span>agat th'réis an lae?" "Tá," ar seision.</span></p>
<lb n="1685"/>
<lb n="1686"/><p><span>"Agus cad é so mar sgéal agat anois?" ar </span>
<lb n="1687"/><span>sise.  D'innis sé dhi gach ní mar a bhí.  Is beag </span>
<lb n="1688"/><span>nár thuit an t-anam aisti nuair innis seision di </span>
<lb n="1689"/><span>go raibh air ag a dearbhráthair imtheacht agus an </span>
<lb n="1690"/><span>Teampán Uaine d'fhagháil do chois nú d'each.  </span>
<lb n="1691"/><span>Nuair tháinic sí cúichi féin níor maoidhthe ar an</span>
<lb n="1692"/><span>bpréacháinín é; níor fhág sí cleite air ó'n </span>
<lb n="1693"/><span>gcnámh imach agus leastigh do'n chnámh, má theighe-</span>
<lb n="1694"/><span>ann préamhacha na gcleitidh cómh fada-san, gan</span>
<lb n="1695"/><span>stathadh, agus do chaith iad annsan i gcoimhleathan </span>
<lb n="1696"/><span>na teineadh, agus d'fhaduigh anuas orra go rabha-</span>
<lb n="1697"/><span>dar cómh dóithte ná raibh fagháil ná feicsin </span>
<lb n="1698"/><span>amhán ar a luath.  Caitheamh an loimirceach bocht </span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1699"/><p><span>siar ar an lochta, agus do leogadh dho bheith ag </span>
<lb n="1700"/><span>cur chleitídh thríd imach arís nó leogaint dóibh </span>
<lb n="1701"/><span>féin cia 'ca a chéile b'fheárr leis.</span></p>
<lb n="1702"/>
<lb n="1703"/><p><span>Maidin lae ar n-a bháireach d'eirigh mac an </span>
<lb n="1704"/><span>righ, 7c.</span></p>
<lb n="1705"/>
<lb n="1706"/><p><span>D'innis sé di cad do thug é an tríomhadh huair, </span>
<lb n="1707"/><span>agus adubhairt go raibh eagla air ná eireóchadh </span>
<lb n="1708"/><span>leis an uair seo, "Acht ar a shon-sain agus uile,"</span>
<lb n="1709"/><span>ar seision, "beidh mo shúil suas."  "Bíodh," ar </span>
<lb n="1710"/><span>sise.  Thug sí an tslaitín draoidheachta do agus </span>
<lb n="1711"/><span>adubhairt leis gach aonní dhéanamh nós mar </span>
<lb n="1712"/><span>ghein sé an dá uair cheana.  "Anois," ar sise, </span>
<lb n="1713"/><span>"nuair raghair isteach san oileán, imthigh go dtí </span>
<lb n="1714"/><span>an chúirt do chífir ar mhullach an chnoic, agus bhí </span>
<lb n="1715"/><span>ar t'sheachaint féin, mar," ar sise, "dá ndúis-</span>
<lb n="1716"/><span>eochthá na machtínidhe bhíonn ag feighil an Team-</span>
<lb n="1717"/><span>páin Uaine, stracfaidís ó chéile thu, agus ní </span>
<lb n="1718"/><span>fheicfeadh duine ná beithidheach leadhb ná ribín </span>
<lb n="1719"/><span>díot go brách.  Do gheall seision go ndéan-</span>
<lb n="1720"/><span>fadh rud airri, agus dubhairt sise mura ndéan-</span>
<lb n="1721"/><span>fadh gur b'é féin do bheadh thíos leis agus a </span>
<lb n="1722"/><span>bheith air féin.  Agus imbasa d'imthigh air, agus </span>
<lb n="1723"/><span>nuair tháinig sé go bruach na trágha, bhuail sé </span>
<lb n="1724"/><span>buille d'á shlaitín ar smotán daraighe bhí ar </span>
<lb n="1725"/><span>imioll na sáile, agus láithreach do bhí curachán </span>
<lb n="1726"/><span>breágh ag luasgadh roimis ar an dtaoide.  Do </span>
<lb n="1727"/><span>léim sé isteach innte agus d'árduigh a seolta </span>
<lb n="1728"/><span>bogóideacha, 7c.</span>
<lb n="1729"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1730"/><p><span>Do léim sé imach, thug a aghaidh ar an gcnoc, </span>
<lb n="1731"/><span>agus tháinig gruig an caisleán, agus do chonnaic </span>
<lb n="1732"/><span>agus do chómhairigh ceithre mactínidhe fichead 'n-a </span>
<lb n="1733"/><span>ndubhchodladh taobh imuigh de.  Bhí eagla air go </span>
<lb n="1734"/><span>ndúiseo'daois, agus do ghaibh thársa agus do </span>
<lb n="1735"/><span>chuaidh isteach sa' chaisleán, agus do chonnaic an </span>
<lb n="1736"/><span>Teampán Uaine ar cróchadh agus do bhuail d'á </span>
<lb n="1737"/><span>shlaitín draoidheachta é agus do sgiob leis é, </span>
<lb n="1738"/><span>agus do chuaidh thar n-ais gréidh, thura ndúiseóchadh </span>
<lb n="1739"/><span>sé an sgeimhiol machtínidh, agus do ghaibh thársa </span>
<lb n="1740"/><span>agus níor chuireadar cor ná coirín díobh.  Nuair</span>
<lb n="1741"/><span>fuair sé a shála glan uatha, agus ní glan do </span>
<lb n="1742"/><span>bhíodar acht salach - tá an ceart agat, bhí a chuid </span>
<lb n="1743"/><span>bróg uime, agus is dócha nár leogadar aon </span>
<lb n="1744"/><span>ghuta isteach ní' láir.  Acht pé sgéal é, do bhain </span>
<lb n="1745"/><span>sé an churachán imach - b'é bu dheas air - agus do </span>
<lb n="1746"/><span>phreab isteach innti agus d'árduigh a seolta</span>
<lb n="1747"/><span>bogóideacha bándearga, a mbun i gcrann árd, </span>
<lb n="1748"/><span>a mbárr i gcránn ísiol. Agus é ag gearradh </span>
<lb n="1749"/><span>roimis gan mhairg, cad do chífeadh anuas le </span>
<lb n="1750"/><span>fánaidh an chnoic act na machtínídhe go léir </span>
<lb n="1751"/><span>agus iad ag caitheamh rúspóg scalpacha agus molla-</span>
<lb n="1752"/><span>chloch faid do radhairc sa' spéir le bárr na </span>
<lb n="1753"/><span>tiomána.  D'airigheadar é ag gabháil béal an </span>
<lb n="1754"/><span>chuain imach; nuair thángadar i dtreó na trágha </span>
<lb n="1755"/><span>do sgaoileadar leó féin imach agus do bhíodar </span>
<lb n="1756"/><span>ag teacht suas leis go mear gur chur sé imach a </span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1757"/><p><span>mhaidhidhe bínne, 7c.</span></p>
<lb n="1758"/>
<lb n="1759"/><p><span>Éire bheith air do shéirseáil na maichtínidhe iad </span>
<lb n="1760"/><span>féin, agus ní raibh pioc d'a bhárr aca, acht amháin </span>
<lb n="1761"/><span>gur bháthadar iad féin, agus tuille do'n tubaisde </span>
<lb n="1762"/><span>chúcha.  Táinig sé go caisleán na mná uaisle, </span>
<lb n="1763"/><span>agus d'innis a sgéal di go mustrach, agus thug </span>
<lb n="1764"/><span>a slaitín di.  Do ghléas sisi biadh agus deoch do, </span>
<lb n="1765"/><span>agus d'ith agus d'ól a dhóthain, agus thug a chosa </span>
<lb n="1766"/><span>do'n bhóthar arís.  Nuair bhí sé ag teacht chun a' </span>
<lb n="1767"/><span>tighe, bhí a dheirbhshiúr sa' táirsigh roimis, agus </span>
<lb n="1768"/><span>gan innti acht snamh na beatha, ó bheith ag gol </span>
<lb n="1769"/><span>'s ag gollán fad do bhí seision imuigh.  Nuair chon-</span>
<lb n="1770"/><span>naic sí é agus an Teampán Uaine aige, bhí a </span>
<lb n="1771"/><span>fhios aici go maith gur eirigh leis, agus do thuit i </span>
<lb n="1772"/><span>laige le aiteall, agus níor tháinig chúici féin go </span>
<lb n="1773"/><span>ceann lae agus oidhche. Annsan do bhíodar ar a </span>
<lb n="1774"/><span>sácrántacht; acht níor bh'fhada bhíodar mar sin,</span>
<lb n="1775"/><span>nuair chroith an préacháinín a sgiathána - is dócha </span>
<lb n="1776"/><span>gur eirigh fás go maith le n-a chuid chleitidh.  Thug </span>
<lb n="1777"/><span>sé an dorus imac air sul ar fheudadh é stop.  </span>
<lb n="1778"/><span>Tháinig a mháthair agus do lean imach é ag iarraidh </span>
<lb n="1779"/><span>air ar son a raibh thíos agus anáirde fanamhaint</span>
<lb n="1780"/><span>sa' bhaile. Acht ní raibh beann broibh aige-sion </span>
<lb n="1781"/><span>ar a raibh thíos agus anáirde.  Bhí a fhios aige, is </span>
<lb n="1782"/><span>dócha, go mbeithí 'n-a chómhair nuair raghadh sé </span>
<lb n="1783"/><span>thar n-ais, acht osgais leis stríocadh do sgaoil </span>
<lb n="1784"/><span>sé chun cínn go dtáinic go dtí an Túirín Tua-</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1785"/><p><span>thaidh. Geallaim-se dhuit ná raibh aon réim i</span>
<lb n="1786"/><span>súilibh na seanbhainrioghna. Tháinig sí ar an </span>
<lb n="1787"/><span>dtáirsigh agus do ghein an-iongna mairge do'n </span>
<lb n="1788"/><span>phréacháinín, agus dubhairt - </span></p>
<lb n="1789"/>
<lb n="1790"/><p><span>"Cad as duit a phréacháinín orú?"</span></p>
<lb n="1791"/>
<lb n="1792"/><p><span>"Ó Oileán na gCúig mBeann mar a bhfuil </span>
<lb n="1793"/><span>fiadh, mar a bhfuil fiolar, inghíon an righ, mac an </span>
<lb n="1794"/><span>righ, laogh na bó béildeirge, banbh na cránach </span>
<lb n="1795"/><span>breacduibhe, agus Teampán Uaine Oileáin an </span>
<lb n="1796"/><span>Uaignis agus iad go léir go lán láidir."</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>"Orú a gcreidfead thu?" ar sise.</span></p>
<lb n="1799"/>
<lb n="1800"/><p><span>"Cad fá ná creidfeá," ar seision, "agus corp </span>
<lb n="1801"/><span>agus anam na fírinne agam?" </span>
<lb n="1802"/><span>"Seadh má's eadh, ar sise arís, "curim-se de </span>
<lb n="1803"/><span>cheist agus de bhreith agus de mhórualach ar mhac </span>
<lb n="1804"/><span>an righ gan an tarna béíle bidh d'ithe ar aon </span>
<lb n="1805"/><span>bhórd, an tarna deoch dighe d'ól as aon chupán, </span>
<lb n="1806"/><span>ná an tarna oidhche chodladh i n-aon leabaidh go </span>
<lb n="1807"/><span>bhfaghaidh sé dhomh sa an Áluinn Innmheach."</span></p>
<lb n="1808"/>
<lb n="1809"/><p><span>D'iontuigh sí ar sálaibh a bróg annsan, agus </span>
<lb n="1810"/><span>d'imthigh isteach, agus an t-anam ag dul aisti le </span>
<lb n="1811"/><span>bárr áthais, mar shíl sí gan aon cradhasgal go</span>
<lb n="1812"/><span>raibh sé thiar ar mhac an righ, mar atá a léine ar </span>
<lb n="1813"/><span>an mbeitheamhnach, a ceist do réiteach.  Acht mar </span>
<lb n="1814"/><span>leis an bpréacháinín de, do ghread sé air, cómh </span>
<lb n="1815"/><span>mear i n-Éirinn agus do bhí sé 'n-a sgiathánaibh; </span>
<lb n="1816"/><span>faoi'n am gur bhain sé imach an chúirt, bhí a anál </span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1817"/><p><span>i n-uachtar an uchta aige le iomshaothar, bhí an </span>
<lb n="1818"/><span>oiread-san deithnis air chun a eachtra innsint.</span>
<lb n="1819"/><span>Nuair chuaidh sé isteach d'infhiuch a mháthair é, agus </span>
<lb n="1820"/><span>má infhiuch a mháthair é, ní raibh aon tsúil aici le sgéal maith;</span>
<lb n="1821"/><span>bhraith sí an t-áthas ar fad air; acht do chisigh sí </span>
<lb n="1822"/><span>airri féin agus níor leog aonní airri.  Níor </span>
<lb n="1823"/><span>cheistigh sí é lag ná láidir; is dócha nár beag léi </span>
<lb n="1824"/><span>a luaithi bheadh an droichsgéal ar láimh aici.</span></p>
<lb n="1825"/>
<lb n="1826"/><p><span>"A mháthair," ars an preacháinín, nuair bhris ar </span>
<lb n="1827"/><span>an bhfoighne aige, "nach iongna ná fuileann tú </span>
<lb n="1828"/><span>ag cur aon tuairisgidh orm orú."</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>"Mhaise," ar sise, "'sé is mór cráidhte liom a </span>
<lb n="1831"/><span>dtugann tú chughainn isteach nuair ghabhann tú </span>
<lb n="1832"/><span>imach."</span></p>
<lb n="1833"/>
<lb n="1834"/><p><span>D'innis sé di annsan a sgéal áthais; ní </span>
<lb n="1835"/><span>dheaghaidh sé fíos léithi-si 'n-a áthair.  Thuit sí i </span>
<lb n="1836"/><span>laige i bhfiadhnaise na teineadh.  Mura mbeadh</span>
<lb n="1837"/><span>a dearbhráthair do bheith istigh do dhóithfidhe í, mar </span>
<lb n="1838"/><span>ní raibh sé de neart san phréacháinín í tharrag </span>
<lb n="1839"/><span>imach, dá mbeadh fonn a dhéanta air féin, agus </span>
<lb n="1840"/><span>atáim deimhneach ná raibh.  Nuair tháinic sí chúichi </span>
<lb n="1841"/><span>féin fuair an préacháinín é ar a dhá thaobh agus </span>
<lb n="1842"/><span>ar a bholg.  Tugadh an oireadsan murchadh dho, </span>
<lb n="1843"/><span>ná rabh húm ná ham as.  Acht níor chuir san ar </span>
<lb n="1844"/><span>a mháthair.  Níor ghein sí acht é chaitheamh siar sa' </span>
<lb n="1845"/><span>lochta, agus bheith dh'á chaoineadh féin ar a </span>
<lb n="1846"/><span>shuaimhnios.</span>
<lb n="1847"/><span>   </span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1848"/><p><span>Maidin an lae ar n-a bháireach d'éirigh mac an </span>
<lb n="1849"/><span>righ, 7c.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>D'innis sé dhi cad do thug é arís, agus do bhí </span>
<lb n="1852"/><span>an-bhrón air.  Do dhírigh sí air agus dubhairt leis </span>
<lb n="1853"/><span>a chráiste chongbháil suas.  Nuair bhí sé ag im-</span>
<lb n="1854"/><span>theacht ní bhfuair sé aon tslaitín.  Nuair ghlan </span>
<lb n="1855"/><span>sé as an digh tháinic sí ar an ndorus agus seo </span>
<lb n="1856"/><span>ag sgeartaoidh í.  D'fhiarfhuigh sé di cad do bhí</span>
<lb n="1857"/><span>airri.  Agus dubhairt sise go raibh cúis gáiridh </span>
<lb n="1858"/><span>aici.  "Cad é an chúis é sin?" ar seision.</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>"Fear," ar sise, "ag cuardach do'n rud atá </span>
<lb n="1861"/><span>os cómhair a dhá súil imach."</span>
<lb n="1862"/><span> </span>
<lb n="1863"/><span>"Cá bhfuil an rud," ar seision, "nú cad é an </span>
<lb n="1864"/><span>rud atá ar siubhal agat?"</span></p>
<lb n="1865"/>
<lb n="1866"/><p><span>"Is cuma liom im shiubhal nó im stad me," </span>
<lb n="1867"/><span>ar sise, "acht adeirim-se leat gur mise an </span>
<lb n="1868"/><span>Áluinn Innmhioch."</span>
<lb n="1869"/><span> </span>
<lb n="1870"/><span>Do rith rí chuige, agus do phóg sí é, agus </span>
<lb n="1871"/><span>b'fhéidir ná raibh aici acht a cuid de.  Do phóg </span>
<lb n="1872"/><span>seision ise, ní nár locht air, agus do phógadar</span>
<lb n="1873"/><span>féin a chéile.  Réir mar a chuala, is beag nár </span>
<lb n="1874"/><span>phógadar na béil as a chéile le pógaibh.  Ní </span>
<lb n="1875"/><span>dheaghaidh sé níos sia acht d'iontuigh isteach agus </span>
<lb n="1876"/><span>do ghléas sise biadh agus deoch do, agus d'ith-</span>
<lb n="1877"/><span>eadar agus d'óladar araon a ndóithin, nú </span>
<lb n="1878"/><span>marar gheiniodar b'anghabhadh dhóibh é, 'sé sin </span>
<lb n="1879"/><span>má bhí aon ocrus ná tart orra.  Do ghluais sé </span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1880"/><p><span>air ibhaile annsan agus sise i n-éinfheacht leis.</span>
<lb n="1881"/><span>Bhí lán a chroidhe d'athas air.  Níor miste dho, agus </span>
<lb n="1882"/><span>an bhean ba bhreághtha ar an dtalamh aige, cois ar </span>
<lb n="1883"/><span>chois, go dtáinig go dtí an chúirt.  Bhí a dheirbh-</span>
<lb n="1884"/><span>shiúr ar an ndorus, agus gan innti acht na </span>
<lb n="1885"/><span>ceithre uaithne ó bheith ag gul 'n-a dhiaidh, agus </span>
<lb n="1886"/><span>nuair chonnaic sí an bhean bhreágh thar bárr le n-a </span>
<lb n="1887"/><span>chois, d'imthigh sí imach agus do leaith a dá láimh, </span>
<lb n="1888"/><span>agus b'é ba bheag léi a raibh aici dhíobh; an méid </span>
<lb n="1889"/><span>fáilte rúmpa araon.  Do bhíodar ar a dtoil </span>
<lb n="1890"/><span>annsan, agus gliadar go leór ar mhac an righ </span>
<lb n="1891"/><span>ag cur síos d'á dheirbhshír ar a chuid siúbhloide </span>
<lb n="1892"/><span>agus ag moladh na mná uaisle, agus nó toíll </span>
<lb n="1893"/><span>sí é.  San gcaint dóibh, do théalluigh an préach-</span>
<lb n="1894"/><span>áinín imach i nganfhios dóibh, agus níor stad </span>
<lb n="1895"/><span>go ndeaghaidh gruig an Túirín Thuathaidh. Ní raibh </span>
<lb n="1896"/><span>aon mhanna-leathar ar súilibh na bainrioghna; </span>
<lb n="1897"/><span>tháinic sí imach agus dubhairt - </span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>"Cad as duit, a phréacháinín?"</span></p>
<lb n="1900"/>
<lb n="1901"/><p><span>"Ó Oileán na gCúig mBeann," ar seision, </span>
<lb n="1902"/><span>"mar a bhfuil fiadh, mar a bhfuil fiolar, inghíon </span>
<lb n="1903"/><span>an rígh, mac an righ, laogh na bó béildeirge, banbh </span>
<lb n="1904"/><span>na cránach breacduibhe, Teampán Uaine Oileáin </span>
<lb n="1905"/><span>an Uaignis, agus an Áluinn Innmhioch, an bhean is </span>
<lb n="1906"/><span>breághtha ar an dtalamh dromóideach, agus iad </span>
<lb n="1907"/><span>go léir go lán láidir."</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1908"/><p><span>"An gcreidfhead thu?" ar sise.</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>"Mhuise imasa," ar seision, "ní fheadar-sa </span>
<lb n="1911"/><span>cad do ghéanfair i dtaoibh do chod' chreideamhna </span>
<lb n="1912"/><span>acht creidim-se féin é, mar chonnac gach aon </span>
<lb n="1913"/><span>cheann aca."  </span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>Nuair chuala sí an chaint-sin, do thuit sí 'n-a </span>
<lb n="1916"/><span>pleist mharbh mar a raibh sí.  D'imthigh an préach-</span>
<lb n="1917"/><span>áinín air agus do tháinig ibhaile agus d'innis a</span>
<lb n="1918"/><span>sgéal - sgéal is dócha nár bhain deór asta.  Phós </span>
<lb n="1919"/><span>mac an righ agus an Áluinn Innmhioch agus bhí </span>
<lb n="1920"/><span>saoghal breágh aca ó san suas.  An uair </span>
<lb n="1921"/><span>dhéidhionach do bhíos-sa 'san chúirt, bhí an t-oileán </span>
<lb n="1922"/><span>lán de chloinn aca.</span>
<lb n="1923"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1924"/><p><span>AN CHROCH GHEAL</span></p>
<lb n="1925"/>
<lb n="1926"/><p><span>Ní mise cheap. Ní fhuil agam-sa acht mar a </span>
<lb n="1927"/><span>chuala.  Ní chuala acht mar adubhradh, agus ní </span>
<lb n="1928"/><span>dubhradh acht bréaga nú éitheach ar fad. Seadh,</span>
<lb n="1929"/><span>bhí dearbhráthair ag Áraoisteatoil d'ar ab ainm </span>
<lb n="1930"/><span>an Bárd-sgológ.  Bhí triúr mac aige.  Ní raibh </span>
<lb n="1931"/><span>san domhan toir ná thiar beirt ba mhó fóghluim</span>
<lb n="1932"/><span>ná an Bárd-sgológ agus a dhearbhráthair.  Agus </span>
<lb n="1933"/><span>i dtaobh triúr mac na Bárd-sgolóige ní raibh </span>
<lb n="1934"/><span>aonní faoi fhlaitheas Dé (agus páirt de sin leis</span>
<lb n="1935"/><span>b'fhéidir) ná raibh eolas aca air; acht imasa bhí </span>
<lb n="1936"/><span>aon trí ceistionna amháin agus do chuaidh díobh </span>
<lb n="1937"/><span>iad san do réitioch.  Sgéaluidhe b'eadh an céad </span>
<lb n="1938"/><span>mac agus ní fhéadfadh sé déanamh imach cia' ca </span>
<lb n="1939"/><span>ar féin nú ar fear an tighe ba cheart do'n cheud </span>
<lb n="1940"/><span>sgéal dul.  Buachaill bó b'eadh an tarna mac,</span>
<lb n="1941"/><span>agus do chuaidh de fios d'fhagháil cia' ca bu </span>
<lb n="1942"/><span>ghiorra i ngaol do a athair nú a mháthair; agus </span>
<lb n="1943"/><span>fear adhmaid do ghearradh an tríomhadh fear.  </span>
<lb n="1944"/><span>D'fheuch sé sin gach aon chúinse ní bun ghéire ná a </span>
<lb n="1945"/><span>chéile ag iarraidh 'fhagháil imach ar shia uadh an </span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1946"/><p><span>domhan thíos ná an domhan tuas, acht chaith sé é</span>
<lb n="1947"/><span>thabhairt suas mar ní raibh aon mhaith dho bheith </span>
<lb n="1948"/><span>leis.</span></p>
<lb n="1949"/>
<lb n="1950"/><p><span>Dubhradar go raghaidís go dtí an Domhan Toir </span>
<lb n="1951"/><span>chun fios d'fhagháil ar na trí neithibh-seo, agus go </span>
<lb n="1952"/><span>raghadaois go ruig Áraoisteatoil ar dtús, acht</span>
<lb n="1953"/><span>ná cuirfidís síos a ngaol do.  Nuair bhíodar </span>
<lb n="1954"/><span>tamall o'n dtigh, d'imthigh an té bu shine aca agus </span>
<lb n="1955"/><span>do chuaidh fá dhéin Áraoisteatoil agus d'fhiarfuigh</span>
<lb n="1956"/><span>de a bhfaghadh sé aimsir uaidh.</span></p>
<lb n="1957"/>
<lb n="1958"/><p><span>"Cad d'fheudfá dhéanamh dom?" ar seision.</span></p>
<lb n="1959"/>
<lb n="1960"/><p><span>"D'inneósainn sgéaltha breághtha duit," ars an </span>
<lb n="1961"/><span>fear eile.</span></p>
<lb n="1962"/>
<lb n="1963"/><p><span>"Coingheóbhad go ceann rátha thu," ar seision.</span></p>
<lb n="1964"/>
<lb n="1965"/><p><span>I gcionn tamaill eile tháinig an tarna mac, </span>
<lb n="1966"/><span>agus d'fhiarfuigh a dtógfaidhe é féin i n-aimsir.</span>
<lb n="1967"/><span>  </span>
<lb n="1968"/><span>"Cad é an tslighe maireamhna tá agat?" ar </span>
<lb n="1969"/><span>seision.</span></p>
<lb n="1970"/>
<lb n="1971"/><p><span>"D'fheighilfinn ba nú do chrúthfainn," ars an </span>
<lb n="1972"/><span>fear eile.</span></p>
<lb n="1973"/>
<lb n="1974"/><p><span>"Ní gábhataraighe fear eile," ar seision, </span>
<lb n="1975"/><span>"fan go ceann rátha go háirithe."</span>
<lb n="1976"/><span>   </span>
<lb n="1977"/><span>I gcionn tamaillín eile tháinig an duine </span>
<lb n="1978"/><span>domhan déidhionac, agus d'fhiarfuigh a raibh </span>
<lb n="1979"/><span>buachaill ag teastbháil uaidh?</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>"Cad is féidir leat déanamh?" ar seision.</span></p>
<lb n="1982"/>
<lb n="1983"/><p><span>"Do gheárrfainn adhmad go maith, agus dá </span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1984"/><p><span>mbu ghábhadh ghéanfainn céad aicillídheacht nach </span>
<lb n="1985"/><span>é," ar seision gan cuimhniomh d'á dhruim, mar bhí</span>
<lb n="1986"/><span>gach aonní aige i rínn éin mhéire.</span></p>
<lb n="1987"/>
<lb n="1988"/><p><span>Thuit an oidhche agus dubhradh leis an sgéaluidhe </span>
<lb n="1989"/><span>sgéal d'innsint.</span></p>
<lb n="1990"/>
<lb n="1991"/><p><span>"Ní fheadar," ar seision, "an orm féin nú </span>
<lb n="1992"/><span>ar fear an tighe théigheann an ceud sgéal."</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>"Atá an ceart agat," arsa Áraoisteatoil.  "Is </span>
<lb n="1995"/><span>ar fear an tighe féin gan amhrios."</span>
<lb n="1996"/><span>  </span>
<lb n="1997"/><span>D'innis Áraoisteatoil an ceud sgéal, annsan </span>
<lb n="1998"/><span>do thosnuigh an fear eile, agus do lean de go </span>
<lb n="1999"/><span>raibh sé am leapachais.</span></p>
<lb n="2000"/>
<lb n="2001"/><p><span>Ar maidin do ghlaoidh Áraoisteatoil ar bhuachaill </span>
<lb n="2002"/><span>na mba d'fheighil; níor fhreagair aonneach é ámh; </span>
<lb n="2003"/><span>do ghlaoidh arís agus arís eile acht b'in a raibh d'á </span>
<lb n="2004"/><span>bhárr aige.  Chuaidh sé go ruig an leabaidh mar </span>
<lb n="2005"/><span>a raibh sé. "Cad atá agat dhá dhéanamh annsan?" </span>
<lb n="2006"/><span>ar seision. Is amhlaidh bhí sé acht dhá léine aige, </span>
<lb n="2007"/><span>chuireadh ceann aca uimis, bhaineadh de í arís; </span>
<lb n="2008"/><span>chuireadh an ceann eile uime annsan, do bhaineadh </span>
<lb n="2009"/><span>sé de í agus chuireadh sé an céad ceann uime </span>
<lb n="2010"/><span>arís eile.</span></p>
<lb n="2011"/>
<lb n="2012"/><p><span>"Cad é sin ar siubhal agat?" ars Áraois-</span>
<lb n="2013"/><span>teatoil leis.</span></p>
<lb n="2014"/>
<lb n="2015"/><p><span>"Mh'athair agus mo mháthair d'fhág a léinteacha </span>
<lb n="2016"/><span>agam; ní fheadar cia 'ca díobh is athchomaire i </span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2017"/><p><span>ngaol dam, agus mar sin ní fiosach dom cia'ca</span>
<lb n="2018"/><span>léine is ceart dom cur lem' chneas."</span></p>
<lb n="2019"/>
<lb n="2020"/><p><span>"Is furaiste an cheist sin do réitioch," arsa </span>
<lb n="2021"/><span>Áraoisteatoil; "is athchomire t'athair go mór </span>
<lb n="2022"/><span>duit."</span></p>
<lb n="2023"/>
<lb n="2024"/><p><span>Ní raibh an lá ró-shean-chríona ar fad nuair</span>
<lb n="2025"/><span>doghein Áraoisteatoil aghaidh ar an gcoíll; 'sé </span>
<lb n="2026"/><span>an cuma i n-a bhfuair sé fear gearrata an </span>
<lb n="2027"/><span>adhmaid acht a thuagh greamuighthe go docht aige </span>
<lb n="2028"/><span>i n-a dhá dhóid, thugadh tailm faoi'n spéir uair </span>
<lb n="2029"/><span>agus tailm faoi bhuille thabhairt do'n talamh </span>
<lb n="2030"/><span>uair eile. Uain agus trath cé thiocfadh air acht </span>
<lb n="2031"/><span>Araoisteatoil.</span></p>
<lb n="2032"/>
<lb n="2033"/><p><span>"Cad é an mí-ádh-san ort," ar seision, "nú a </span>
<lb n="2034"/><span>bhfuil splannc meamhrach i n-aonchor id phlaosg?"</span></p>
<lb n="2035"/>
<lb n="2036"/><p><span>"Ní fhuil imás, ars an fear eile, "acht id </span>
<lb n="2037"/><span>cheann-sa.</span></p>
<lb n="2038"/>
<lb n="2039"/><p><span>"Cad é sin ar siubhal agat?" ar seision </span>
<lb n="2040"/><span>"shíleas gur cuireadh tu ag baint adhmaid."</span></p>
<lb n="2041"/>
<lb n="2042"/><p><span>"Cuireadh leis dhia," ars an fear eile, "feuch </span>
<lb n="2043"/><span>annso me; acht b'an-mhaith liom fios d'fhagháil an </span>
<lb n="2044"/><span>athchomaire dhom an domhan tíos ná an domhan </span>
<lb n="2045"/><span>tuas."</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>"A amadáin óinsighe," arsa Áraoisteatoil, </span>
<lb n="2048"/><span>"ataoi i lár an domhain, agus ná faghmaois a </span>
<lb n="2049"/><span>thuille dod' gháitsidhibh uait."</span>
<lb n="2050"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2051"/><p><span>D'imthigh sé air annsan, agus d'fhág an fear eile </span>
<lb n="2052"/><span>ag baint an adhmai ar lán a dhíchill, agus b'é </span>
<lb n="2053"/><span>bu bhreagh chuige, geallaim-se dhuit; dob air bu </span>
<lb n="2054"/><span>ghiorra mhoíll an oired do ghearradh agus </span>
<lb n="2055"/><span>doghein Áraoisteatoil go ceann seachtmhaine agus </span>
<lb n="2056"/><span>breis.  Ar tuitimín na hoidhche bhíodar i dtriúr </span>
<lb n="2057"/><span>i bhfochair a chéile i dtigh Áraoisteatoil, agus thar </span>
<lb n="2058"/><span>éis tamaill do'n oidhche chaitheamh ar sgéaluidheacht, </span>
<lb n="2059"/><span>chuadar a chodladh.  Acht ní chun codalta é ámhacht.</span>
<lb n="2060"/><span>I n-uaigneas na hoidhche, chuireadar umpa a </span>
<lb n="2061"/><span>gcuid éadaigh - ní fheadar go deimhin a ndeagh-</span>
<lb n="2062"/><span>adar chun an oiread-san trioblóide agus é </span>
<lb n="2063"/><span>bhaint díobh féin nú ná deaghadar, agus is ró-</span>
<lb n="2064"/><span>chuma liom leis mar leis sin de.  Acht pé ar</span>
<lb n="2065"/><span>domhan é, ghlanadar leó san doircheacht, agus </span>
<lb n="2066"/><span>bhíodar ag cur díobh go dtángadar go coíll </span>
<lb n="2067"/><span>mhór.  Bhí a fhios aca go maith gur geárr go mbeití</span>
<lb n="2068"/><span>i n-a dtóir, agus chuige sin, cheapadar go raibh </span>
<lb n="2069"/><span>sé comh maith aca fanamhaint socair, agus a </span>
<lb n="2070"/><span>gcuid tuirse chur díobh, 'sé sin má bhí a leithéid </span>
<lb n="2071"/><span>orra.  Nuair d'eirigh Áraoisteatoil ar maidin </span>
<lb n="2072"/><span>do ghlaoidh sé go hairthinneach ar fear na mba </span>
<lb n="2073"/><span>d'fheighil, acht dá mbeadh sé ag callaireacht air </span>
<lb n="2074"/><span>go lá an luain ba bheag an bhrigh do é.</span>
<lb n="2075"/><span>  </span>
<lb n="2076"/><span>"An diabhal," ar seision, "ní bhead-sa ag </span>
<lb n="2077"/><span>tabhairt bidh, dighe, gus díl duit-se atá ag </span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2078"/><p><span>codladh mar so, imach go headarshuth!"</span></p>
<lb n="2079"/>
<lb n="2080"/><p><span>Chuaidh sé go dtí an leabaidh mar bu cheart </span>
<lb n="2081"/><span>dóibh, dar leis féin, go mbeidís; acht nuair </span>
<lb n="2082"/><span>d'osgail sé an dorus do leaith a shúile air, mar ní</span>
<lb n="2083"/><span>raibh duine do'n triúr le fagháil ann, ná i n-aon </span>
<lb n="2084"/><span>treo acht comh beag. Do chuaidh sé láthaireach chun </span>
<lb n="2085"/><span>athach do bhí aige, agus dubhairt leis imtheacht air </span>
<lb n="2086"/><span>go mear agus a gcínn do thabhairt chuige, nú </span>
<lb n="2087"/><span>mara dtiubhradh bheith air féin, agus d'imthigh an </span>
<lb n="2088"/><span>t-athach leis go humhal éasgaidh.</span></p>
<lb n="2089"/>
<lb n="2090"/><p><span>An uair chonnacadar é ag triall ar an áit i </span>
<lb n="2091"/><span>n-a rabhadar do rugadar ar uan; do marbh-</span>
<lb n="2092"/><span>uidear é agus do chuimilidear a chuid fola d'á </span>
<lb n="2093"/><span>gcionnaighthibh agus d'á lámhaibh, agus do ghear-</span>
<lb n="2094"/><span>radar trí trom-ghéagáin agus seo iad ag gabháil </span>
<lb n="2095"/><span>ar a chéile.  Chonnaic seision iad, acht ní raibh a fhios </span>
<lb n="2096"/><span>aige cé ar bh'iad ámh.  Do chaith sé é féin eatorra </span>
<lb n="2097"/><span>ag déanamh eadargabhála, acht sin mar is mó do </span>
<lb n="2098"/><span>lúireadar a chéile mairge.  Faoi dheiriodh fuair </span>
<lb n="2099"/><span>sé a scaramhaint.</span></p>
<lb n="2100"/>
<lb n="2101"/><p><span>"Cad is fáth leis an dtroid-seo?" ar seision.</span></p>
<lb n="2102"/>
<lb n="2103"/><p><span>"Mar ghiúll ar an gcoíll seo," ars an té ba </span>
<lb n="2104"/><span>shine dhíobh, acht is liomsa í."</span></p>
<lb n="2105"/>
<lb n="2106"/><p><span>"Ní leat," ars an tarna mac," acht liom-sa."</span></p>
<lb n="2107"/>
<lb n="2108"/><p><span>"Ní le haonne' 'gaibh í anois," ars an trío-</span>
<lb n="2109"/><span>mhadh mac, "ó táthaoi ag dul chuige sin, acht is </span>
<lb n="2110"/><span>liom-sa í."</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2111"/><p><span>"Cionnus is leat-sa í?" ar seision leis an té </span>
<lb n="2112"/><span>ba shine aca.</span></p>
<lb n="2113"/>
<lb n="2114"/><p><span>"Mar," ar seision, "d'fhág mh'athair a bhfuil </span>
<lb n="2115"/><span>críon agus glas do'n choíll agam.</span></p>
<lb n="2116"/>
<lb n="2117"/><p><span>"Agus cionnus is leat-sa í mar sin?" ar </span>
<lb n="2118"/><span>seision leis an tarna mac.</span></p>
<lb n="2119"/>
<lb n="2120"/><p><span>"Mar," ar seision, "d'fhág mh'athair a bhfuil </span>
<lb n="2121"/><span>cam agus díireach do'n choíll agam-sa."</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>"Acht cionnus is leat-sa í ámh?" ar seision </span>
<lb n="2124"/><span>leis an té ab óige aca.</span></p>
<lb n="2125"/>
<lb n="2126"/><p><span>"Mara," ar seision, "d'fhág mh'athair a bhfuil </span>
<lb n="2127"/><span>faoi thalamh di agus os a chionn agam-sa!" ag </span>
<lb n="2128"/><span>feuchaint suas go neamh-fuiseach ar an athach.  </span>
<lb n="2129"/><span>D'infhiúch an t-athach iad i dtriúr i ndiaidh éin chínn, </span>
<lb n="2130"/><span>d'fheuchaint a rabhadar dáríribh leis, acht níor </span>
<lb n="2131"/><span>chuireadar oiread agus smiota gáire asta, acht</span>
<lb n="2132"/><span>iad comh mánla le seanchat 'n-a shuidhe i bhfiadh-</span>
<lb n="2133"/><span>naise an ghríosuigh.</span></p>
<lb n="2134"/>
<lb n="2135"/><p><span>"Ní féidir liom-sa réitioch eadraibh," ars an </span>
<lb n="2136"/><span>t-athach, "bíodh an diabhal agaibh féin gus ag 'úr </span>
<lb n="2137"/><span>n-athair."  Agus d'iontuigh sé ar a chúlaibh agus </span>
<lb n="2138"/><span>d'imthigh sé uatha.  Chuaidh sé thar n-ais chun Áraoi-</span>
<lb n="2139"/><span>steatoil agus d'innis sé a sgéal do.</span></p>
<lb n="2140"/>
<lb n="2141"/><p><span>"Míochothrom chugat," ar seision leis an </span>
<lb n="2142"/><span>athach, "b'in iad iad; ca 'n-a thaobh nár bhainis </span>
<lb n="2143"/><span>na cínn díobh,  A! ba chaillthe an mhaise agat é."</span>
<lb n="2144"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2145"/><p><span> "Eist, eist, agus ná habhair sin go fóil," ars </span>
<lb n="2146"/><span>an t-athach, agus le n-a línn sin do léim. "Níor </span>
<lb n="2147"/><span>ith na cait an lá agam fós," ar seision arís, agus </span>
<lb n="2148"/><span>seo chun siubhal leis le trí huaire an oiread </span>
<lb n="2149"/><span>fuadair agus do bhí ar dtúis.  D'airigh na </span>
<lb n="2150"/><span>buachaillidhe chúca é, agus d'airigh seision iad </span>
<lb n="2151"/><span>san. Chuadar i dtriúr isteach i sgioból mar a </span>
<lb n="2152"/><span>raibh triúr súisteoiridh ag bualadh choirce.</span></p>
<lb n="2153"/>
<lb n="2154"/><p><span>"Bhuail greas," ar siad-san leis an dtriúr </span>
<lb n="2155"/><span>do tháinig isteach; agus do rug an triúr do </span>
<lb n="2156"/><span>tháinig isteach ar na súistidhibh uatha, agus seo ag</span>
<lb n="2157"/><span>bualadh iad go mear lúthmhar léir, agus b'iad bu </span>
<lb n="2158"/><span>bhreághtha chuige.  Chaith an triúr eile iad féin ar </span>
<lb n="2159"/><span>an tuighe bhí buailte.  Ba ghairid dóibh go dtáinic </span>
<lb n="2160"/><span>an t-athach isteach, agus gan fiu focal do labhairt </span>
<lb n="2161"/><span>chun aonne, do sgaoil suas ar na créatúiribh do </span>
<lb n="2162"/><span>bhí ag tógaint a suaimhnis dóibh féin, agus do </span>
<lb n="2163"/><span>bhain na cínn díobh; do rug ar stutha orra, agus </span>
<lb n="2164"/><span>thug a bhóthar air go saigiléartha, agus níor stad </span>
<lb n="2165"/><span>do'n stair-sin go dtáinic chun Araoisteatoil.  Do </span>
<lb n="2166"/><span>chaith sé 'n-a fiadhnaise iad.  "Seo iad anois," </span>
<lb n="2167"/><span>ar seision, "ní fuláir nú taoi sásta."</span></p>
<lb n="2168"/>
<lb n="2169"/><p><span>Rug Araoisteatoil orra, i ndiaidh éin chinn </span>
<lb n="2170"/><span>d'infhiuch iad go géar agus adubhairt- "Ní hiad-</span>
<lb n="2171"/><span>so iad; innis dom cá bhfuairis iad-so," ar </span>
<lb n="2172"/><span>seision. Agus d'innis an t-athach do gach aonní </span>
<lb n="2173"/><span>mar do bhí.</span>
<lb n="2174"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2175"/><p><span>"Míochothrom ort," ar seision, "agus ná raibh </span>
<lb n="2176"/><span>sé ort de; sin iad do bhí ag bualadh an choirce </span>
<lb n="2177"/><span>mic mo dhearbhráthair."</span></p>
<lb n="2178"/>
<lb n="2179"/><p><span>Do léim an t-athach agus do léim sé comh </span>
<lb n="2180"/><span>hárd-san gur beag nár léim sé imach as a </span>
<lb n="2181"/><span>chroiceann, agus seo ag glamhaisgín é.</span></p>
<lb n="2182"/>
<lb n="2183"/><p><span>"Beidh agam-sa," ar seision, "roimh oidhche."</span></p>
<lb n="2184"/>
<lb n="2185"/><p><span>"Léir ort, agus stad, a bhreallsúin!" arsa </span>
<lb n="2186"/><span>Áraoisteatoil, "leig leó, ar eagla go ndéanfá </span>
<lb n="2187"/><span>a thuille as an tslighe; agus ní beag a bhfuil </span>
<lb n="2188"/><span>déanta cheana agat."</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>Ní raibh an t-athach suaimhniosach 'n-a aigne </span>
<lb n="2191"/><span>nú nár sgaoileadh leis.</span></p>
<lb n="2192"/>
<lb n="2193"/><p><span>D'fhág triúr mac na Bárdsgolóige an </span>
<lb n="2194"/><span>sgioból agus do chuadar go ruig tigh tabhairne, </span>
<lb n="2195"/><span>do cheannuigheadar trí buidéil fuisgí, agus </span>
<lb n="2196"/><span>dubhradar go raghadaois ag toighead feasa ar </span>
<lb n="2197"/><span>Dall Bán an Churraigh, chun a fháil imach uaidh</span>
<lb n="2198"/><span>cad do bhí gealltha dhóibh.  "Agus", ar siad-san </span>
<lb n="2199"/><span>le n-a chéile, "ní fhuil aon tslighe níos géar-</span>
<lb n="2200"/><span>chúisighe chuige sin ná leogaint orainn bheith ar </span>
<lb n="2201"/><span>meisge agus sinn féin do chur i n-aice an chosáin </span>
<lb n="2202"/><span>mar is gnáth leis siubhal gac aon lá i n-éinfeacht </span>
<lb n="2203"/><span>le giolla."</span></p>
<lb n="2204"/>
<lb n="2205"/><p><span>Chaith an té ba shine aca é fein i lár an chosáin.</span>
<lb n="2206"/><span>"Tá fear marbh annso," ars an giolla leis an </span>
<lb n="2207"/><span>nDall.</span>
<lb n="2208"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2209"/><p><span>"Leog mo lámh air go fóil," ars an Dall.</span></p>
<lb n="2210"/>
<lb n="2211"/><p><span>Rug an giolla ar láimh leis an nDall agus </span>
<lb n="2212"/><span>do chuir sé í ar an bhfear do bhí treasgartha.</span></p>
<lb n="2213"/>
<lb n="2214"/><p><span>"Ní fhuil sé marbh i n-aonchor," ar seision; </span>
<lb n="2215"/><span>'sé ná fuil mar sin; beidh sé sin i n-a chaptaen </span>
<lb n="2216"/><span>loinge fós."</span></p>
<lb n="2217"/>
<lb n="2218"/><p><span>D'fhágadar annsan é.  Ba gheárr go dtáng-</span>
<lb n="2219"/><span>adar ar an tarna fear; bhí sé sínte i ndíg do </span>
<lb n="2220"/><span>bhí i ngar do'n chosán.</span></p>
<lb n="2221"/>
<lb n="2222"/><p><span>"Tá fear ámh marbh annso," ars an giolla </span>
<lb n="2223"/><span>leis na nDall.</span></p>
<lb n="2224"/>
<lb n="2225"/><p><span>"Leog mo lámh air," ar seision.</span></p>
<lb n="2226"/>
<lb n="2227"/><p><span>Rug sé ar láimh an Daill, agus do leog í ar </span>
<lb n="2228"/><span>an bhfear bhí sínte siar san ndígh.</span></p>
<lb n="2229"/>
<lb n="2230"/><p><span>"Ní fhuil baoghal air," ar seision, "rithfidh </span>
<lb n="2231"/><span>leis sin go maith fós, agus beidh sé 'n-a cheann </span>
<lb n="2232"/><span>ar armáil san Domhan Toir lá d'á dtiocfaidh."</span></p>
<lb n="2233"/>
<lb n="2234"/><p><span>D'fhágadar é mar do bhí aige, agus do bhuail-</span>
<lb n="2235"/><span>eadar orra go dtángadar chun srutha bhí toabh </span>
<lb n="2236"/><span>leis an gcosán.  Is amhlaidh bhí ná té b'óige </span>
<lb n="2237"/><span>do mhacaibh na Bárdsgolóige sínte sa tsruith, a </span>
<lb n="2238"/><span>cheann os cionn uisge i dteannta leis an mbanc,</span>
<lb n="2239"/><span>agus an t-uisge 'n-a thulcaibh ag dul thar an </span>
<lb n="2240"/><span>gcuid eile de, idir corp anam, agus buidéal</span>
<lb n="2241"/><span>fuisgí faoi n-a chorc ag nochtadh a sgrugail aníos as </span>
<lb n="2242"/><span>póca a chasóige.</span>
<lb n="2243"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2244"/><p><span>"Tá fear annso," ars an giolla, "agus mara </span>
<lb n="2245"/><span>bhfuil sé marbh imuigh 's imach tá seamróg na </span>
<lb n="2246"/><span>gceithre gcluas ar iomchar aige."</span></p>
<lb n="2247"/>
<lb n="2248"/><p><span>"Leog mo lámh air go fóil," ars an Dall.</span>
<lb n="2249"/><span>Do leog.</span></p>
<lb n="2250"/>
<lb n="2251"/><p><span>"Saoghal duit," ar seision, "is fada uaidh é, </span>
<lb n="2252"/><span>gheobhaidh sé sin an Chroch Gheal."</span></p>
<lb n="2253"/>
<lb n="2254"/><p><span>"Ní gan í thuilleamh é má's eadh," ars an </span>
<lb n="2255"/><span>fear do bhí ar a tháranáirde sa tsruth, agus do </span>
<lb n="2256"/><span>léim suas comh mear agus do bhí ann agus do </span>
<lb n="2257"/><span>ghlan leis.  Tháinic sé chun seanduine bhíodh </span>
<lb n="2258"/><span>ag déanamh pigínidh, porrainséiridh agus a leithéidi </span>
<lb n="2259"/><span>sin.  Do chuaidh sé le céird chuige.  I gcionn</span>
<lb n="2260"/><span>tréimhse chuaidh an ráfal imach go raibh an banbh </span>
<lb n="2261"/><span>ba bhreaghtha bhí ag aonneach riamh ag méire na </span>
<lb n="2262"/><span>cathrach-so mar a raibh an bheirt chun comhnuidhthe, </span>
<lb n="2263"/><span>agus gur mhór ab fhiu dul agus é fheicsint.  Is </span>
<lb n="2264"/><span>dócha go ndeaghaidh a lán ann, acht do chuaidh </span>
<lb n="2265"/><span>príntíseach fear na pigínidh dhéanamh ann go </span>
<lb n="2266"/><span>háirithe, pé duine eile chuaidh nú ná deaghaidh.  </span>
<lb n="2267"/><span>Nuair tháinig sé ibhaile ó bheith ag feuchaint air </span>
<lb n="2268"/><span>mar cách, d'fhiarfuigh a mháighistir de cionnus do </span>
<lb n="2269"/><span>thaithin an banbh leis.  Dubhairt sé gur thaithin sé </span>
<lb n="2270"/><span>go maith leis, acht go dtaithneochadh sé níos feárr </span>
<lb n="2271"/><span>leis dá mbeadh smot de aige faoi n-a chuid </span>
<lb n="2272"/><span>fiacal, "Acht mara bhfuil," ar seision, "is geárr </span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2273"/><p><span>le congnamh Dé go mbeidh."</span></p>
<lb n="2274"/>
<lb n="2275"/><p><span>"Cad é sin adeirí orú?" ars an maighistir leis.</span></p>
<lb n="2276"/>
<lb n="2277"/><p><span>"Deirim é siúd," ar seision, "ná cualaois </span>
<lb n="2278"/><span>mé?"</span></p>
<lb n="2279"/>
<lb n="2280"/><p><span>"Chuala is dóigh," ar an seanduine, acht -"</span></p>
<lb n="2281"/>
<lb n="2282"/><p><span>"Acht!" ars an príntíseach, "cad é an eagla-</span>
<lb n="2283"/><span>san ort a dhuine? ca 'n-a thaobh ná cuireann tú </span>
<lb n="2284"/><span>ceann ar do sgéal, ná bheith mar sin ag smot-</span>
<lb n="2285"/><span>aoil ar an nós-san?"</span></p>
<lb n="2286"/>
<lb n="2287"/><p><span>"Tá an ceart agat," ar seision, ag cur </span>
<lb n="2288"/><span>smota gáire as.</span></p>
<lb n="2289"/>
<lb n="2290"/><p><span>"Cad é an chúis gáire sin ort anois?" ars an </span>
<lb n="2291"/><span>buachaill, d'á infhiuchadh go geur.</span></p>
<lb n="2292"/>
<lb n="2293"/><p><span>"Ní fheadar," ar seision, "tá sé ag rith thríom </span>
<lb n="2294"/><span>rádhmhuillidhibh, acht ní thugaim chun mo chuimhnte </span>
<lb n="2295"/><span>anois é."</span></p>
<lb n="2296"/>
<lb n="2297"/><p><span>"Ní fheadaraois imás!" ars an buacaill, "acht </span>
<lb n="2298"/><span>mara bhfeadaraois féin is cuma san de. Tá a </span>
<lb n="2299"/><span>fhios agam-sa go maith cad air do bhís ag macht-</span>
<lb n="2300"/><span>namh nuair chuiris an smota gáire úd asat."</span></p>
<lb n="2301"/>
<lb n="2302"/><p><span>"Sgaoil chughainn é," ars an seanduine.</span></p>
<lb n="2303"/>
<lb n="2304"/><p><span>"Tá," ars an buachaill, "gur tu bheadh </span>
<lb n="2305"/><span>sásta dá mbeadh alp do'n bhanbh úd faoid' </span>
<lb n="2306"/><span>chúlfhiaclaibh agat, agus is tu chogaineóchadh go </span>
<lb n="2307"/><span>gramhasach é dá mhantaighe taoi.</span></p>
<lb n="2308"/>
<lb n="2309"/><p><span>Ní dubhairt an fear eile faic; do fhátgháirigh </span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2310"/><p><span>sé ámh. Acht chun sgéal geárr do dhéanamh de, </span>
<lb n="2311"/><span>chuadar araon faoi dhéin na muice san oidhche, </span>
<lb n="2312"/><span>agus bhailigheadar leó go baileach í.  Mar as go </span>
<lb n="2313"/><span>rabhadar sa bhaile níor fhágbhadar an fhuacht air.  </span>
<lb n="2314"/><span>Do chrochadar corcán uisge ar an dteinidh, agus </span>
<lb n="2315"/><span>do marbhadh é láithreach, agus comh luath agus bhí </span>
<lb n="2316"/><span>an t-uisge ar fiuchaidh, thógadar de'n teinidh é; </span>
<lb n="2317"/><span>do nigheadar, do ghlanadar, agus do ghearradar </span>
<lb n="2318"/><span>i miotaidhibh beaga an banbh bocht, agus chuireadar </span>
<lb n="2319"/><span>é ar salann, agus rapadar síos san tobán é, </span>
<lb n="2320"/><span>nach mór i n-a streille-bheathaidh.  An lá ar n-a </span>
<lb n="2321"/><span>bháireach fuarthas go raibh an banbh imthighthe gan </span>
<lb n="2322"/><span>fios a thuairisg. Níor leog an méire pioc air, </span>
<lb n="2323"/><span>acht do chuir lorg ar Dall Bán an Churragh.</span>
<lb n="2324"/><span>D'innis sé do focal ar fhocal, agus d'iarr comh-</span>
<lb n="2325"/><span>airle air.  'Sí an chomhairle fuair sé acht baraille </span>
<lb n="2326"/><span>lán d'airgiod do chur san áit mar a mbíodh an </span>
<lb n="2327"/><span>banbh aige d'á thaisbeáint, poll do chur least-</span>
<lb n="2328"/><span>muigh de, agus pic leachta agus tarradh measgtha </span>
<lb n="2329"/><span>ar fuaid a chéile 'dir an barraille agus an pháil </span>
<lb n="2330"/><span>i slighe éigin ná tiubhradh an bitheamhnach fá </span>
<lb n="2331"/><span>ndeara é, treó as go dtiocfadh arís agus go </span>
<lb n="2332"/><span>mbéarfaoi air.  Thug an méire toradh ar chaint </span>
<lb n="2333"/><span>an Daill, agus doghein gach ní mar adubhradh leis.  </span>
<lb n="2334"/><span>Níor dhóbhair ná go ngeóbhadh an buachaill </span>
<lb n="2335"/><span>an bóthar arís.  Chuaidh sé ibhaile agus d'innis </span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2336"/><p><span>gach aonní mar bhí d'á mháighistir. B'fhuraiste </span>
<lb n="2337"/><span>an droich-sheóladh chur air.  Geallaim-se dhuit, dá </span>
<lb n="2338"/><span>liathacht do bhí se, mar bíonn an dúil i ndiaidh na </span>
<lb n="2339"/><span>tathuighthe d'imthigheadar araon arís, i lár na </span>
<lb n="2340"/><span>hoidhce nuair thangadar go dtí an pháil, </span>
<lb n="2341"/><span>adubhairt an buachaill go raghadh sé féin isteach, </span>
<lb n="2342"/><span>mar bu luaithe agus bu léire, acht ní fuair an </span>
<lb n="2343"/><span>seanduine aon bhlas air.  </span></p>
<lb n="2344"/>
<lb n="2345"/><p><span>"Fan," ar seision, "agus raghad féin; tá an </span>
<lb n="2346"/><span>radharc níos géire agat-sa ná tá agam-sa, agus </span>
<lb n="2347"/><span>déanfair-se níos feárr chun faire."</span></p>
<lb n="2348"/>
<lb n="2349"/><p><span>Nó bhí an oidhche a dhuibheacht-san ná feicfeá an </span>
<lb n="2350"/><span>té chuirfeadh méar id shúil.</span></p>
<lb n="2351"/>
<lb n="2352"/><p><span>"Sé is feárr ná a chéile," ars an buachaill.</span></p>
<lb n="2353"/>
<lb n="2354"/><p><span>"Lean do shrón;" agus do lean.  "Is amhlaidh bhí </span>
<lb n="2355"/><span>eagla ar an seanduine go gcuirfeadh an buach-</span>
<lb n="2356"/><span>aill cuid de'n airgiod i bhfolach air féin dá </span>
<lb n="2357"/><span>dtéigheadh sé isteach, agus annsan go mbeadh </span>
<lb n="2358"/><span>breis aige air féin.  Isteach lem' sheanduine mar </span>
<lb n="2359"/><span>sin, agus nuair léim fá dhéin an bharraille cá </span>
<lb n="2360"/><span>raghadh acht go cromán i nduibheaigeán an tar-</span>
<lb n="2361"/><span>raidh agus na pice, agus nuair thug sé iarracht </span>
<lb n="2362"/><span>faoi féin do tharrac as, is amhlaidh chuaidh sé níos </span>
<lb n="2363"/><span>doimhne agus níos doimhne, ar shlighe gur geárr</span>
<lb n="2364"/><span>ná raibh aníos de acht a rabh ó n-a smigín suas.</span></p>
<lb n="2365"/>
<lb n="2366"/><p><span>"Dia linn," ar seision, "atáim caillte!"</span></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2367"/><p><span>Bhí an buachaill imuigh ag feitheamh ar airgead </span>
<lb n="2368"/><span>do chlos d'á chárnáil imach chuige. Bu gheárr go </span>
<lb n="2369"/><span>gcualaidh sé an seanduine ag rádh - </span></p>
<lb n="2370"/>
<lb n="2371"/><p><span>"Tuille do'n diabhal chugham, dá mb'áil liom </span>
<lb n="2372"/><span>fanamhaint ar mo shuimhnios sa bhaile."</span></p>
<lb n="2373"/>
<lb n="2374"/><p><span>Do ghlaoidh ar an mbuachaill, acht ní raibh </span>
<lb n="2375"/><span>seision an oiread d'amadán le n-a mháighistir, </span>
<lb n="2376"/><span>ní nach locht air.  Leog sé a uchd ar an bpáil </span>
<lb n="2377"/><span>agus do chrom isteach.  Bí an fear istigh ag </span>
<lb n="2378"/><span>úrsnámh ag iarraidh an ruda bhí thiar air do </span>
<lb n="2379"/><span>dhéanamh. Níor bh'fhada go ndeaghaidh an tarradh </span>
<lb n="2380"/><span>agus an pic isteach i n-a bhéal agus siar síos </span>
<lb n="2381"/><span>a sgórnach, agus do shgluig sé i gcionn tamaill</span>
<lb n="2382"/><span>agus an buachaill ag feuchaint air agus ná </span>
<lb n="2383"/><span>feudfadh cobhair choise ná láimhe thabhairt do. </span>
<lb n="2384"/><span>Chualaidh an bhuachaill tuairt, agus shíl cóir-</span>
<lb n="2385"/><span>máireach go rabhthars i n-a chomhair féin leis, </span>
<lb n="2386"/><span>acht ní tháinig aonneach air ámh. Dubhairt sé </span>
<lb n="2387"/><span>leis féin annsan go bhfuighthí imach ché bhí ann </span>
<lb n="2388"/><span>nuair thiocfadh an mhaidion.  "Acht tá a fhios </span>
<lb n="2389"/><span>agam-sa cad do ghéanfad," ar seision, ag baint </span>
<lb n="2390"/><span>an chínn d'á mhaighistir, agus do sgiob leis é, agus </span>
<lb n="2391"/><span>níor leog d'aon fhéar fás fá n-a chosaibh go </span>
<lb n="2392"/><span>dtáinig sé go dtí an gáirdín do bhí i n-aice an </span>
<lb n="2393"/><span>tighe agus do chuir annsan é.  Nuair chuaidh isteach</span>
<lb n="2394"/><span>ibhaile d'fhiarfuigh an tseanbhean de cá raibh an </span></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2395"/><p><span>seanduine. Níor labhair sé gíog acht do gháirigh.  </span>
<lb n="2396"/><span>Thosnuigh sise ag gol 's ag gollán. "Cá bhfuil </span>
<lb n="2397"/><span>sé?" ar sise, "innis dam amháin cá bhfuil sé?"</span></p>
<lb n="2398"/>
<lb n="2399"/><p><span>"Cá cuma duit sa diabhal cá bhfuil sé?" ar </span>
<lb n="2400"/><span>seision, "mara bhfeicfir choidhche é.  Ná fuilim </span>
<lb n="2401"/><span>féin i n-a mhalairt níos feárr agat!"  Agus</span>
<lb n="2402"/><span>imbasa do stad sí annsan d'á dusaracht, agus </span>
<lb n="2403"/><span>is í bhí go sásta i gcionn tréimhse.</span></p>
<lb n="2404"/>
<lb n="2405"/><p><span>An lá ar n-a bháireach fuarthas an fear fuar </span>
<lb n="2406"/><span>marbh, acht ní fheadair aonneach cia ro díobh nó </span>
<lb n="2407"/><span>cad as é, nú ná raibh fios, fagháil, ná feic-</span>
<lb n="2408"/><span>sint ar a cheann, agus bhí gach aonneach ag </span>
<lb n="2409"/><span>déanamh iongnaidh do'n mbitheamhnach ná tug a </span>
<lb n="2410"/><span>cheann leis ag déanamh na gaduidheachta.  Chua-</span>
<lb n="2411"/><span>thars ag triall ar Dall Bán an Churraigh.  'Sí </span>
<lb n="2412"/><span>an chómhairle thug sé uaidh acht an cholann do </span>
<lb n="2413"/><span>cheangal idir caplaibh agus í tharrac ar fuaid </span>
<lb n="2414"/><span>na cathrach i lár an lae, go dtiocfaidhe ar an </span>
<lb n="2415"/><span>táirsigh maras do bheithí ag gabháil thar an </span>
<lb n="2416"/><span>ndorus aca, agus go ndéanfadh an té ar leis é </span>
<lb n="2417"/><span>olagon, agus d'fheudfaidhe méar do chur ar a mhuintir</span>
<lb n="2418"/><span>láithreach bonn.  Dogheineadh mar dubh-</span>
<lb n="2419"/><span>arthas.  Nuair bhíothars ag gabháil thar an mboth-</span>
<lb n="2420"/><span>áinín 'nar mhair sé, tháinig a bhean imach agus </span>
<lb n="2421"/><span>do chas sí olagón go fada fíoch, agus annsan </span>
<lb n="2422"/><span>chuaidh isteach chun an príntíseach do bhí istigh ag </span>
<lb n="2423"/><span>déanamh pigínidh dho féin.  Do lean an gárda </span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2424"/><p><span>isteach í. Nuair fuair seision ag teacht iad, do </span>
<lb n="2425"/><span>leog sé lúidín a láimhe chlé ar an gceap-sníomh-</span>
<lb n="2426"/><span>gair agus do gheárr de í leis an dtuaigh; ann-</span>
<lb n="2427"/><span>san do léim sé 'n-a fhear buile ar fuaid an </span>
<lb n="2428"/><span>tighe.  Dhírigh sé faoi an ngárda, agus d'fhiarfuigh </span>
<lb n="2429"/><span>díobh cad do bhí d'á dtabhairt isteach, agus cad é </span>
<lb n="2430"/><span>an iongna bhí orra i dtaoibh an bhean do bheith ag </span>
<lb n="2431"/><span>gol nuair bhí dé féin geárrtha cómh dona sin, agus </span>
<lb n="2432"/><span>gan aice do'n tsaoghal acht é.  Agus thugadar an </span>
<lb n="2433"/><span>dorus imach orra ag gabháil párdúin aige.  Bhíodar </span>
<lb n="2434"/><span>ag imtheacht ó cheann ceann na sráide go dtí </span>
<lb n="2435"/><span>dar ndóigh, fá dheiriodh ná raíbh na cnámha féin</span>
<lb n="2436"/><span>fágtha ann de.  D'innseadh do'n méire ná fuar-</span>
<lb n="2437"/><span>thas aonneach do'n chorpán. Chuir sé iarraidh </span>
<lb n="2438"/><span>ar an nDall, arís, agus d'innis do ná raibh </span>
<lb n="2439"/><span>aon mhaitheas 'n-a chomhairle.</span></p>
<lb n="2440"/>
<lb n="2441"/><p><span>"Má's eadh," ars an Dall, "ní fada bheidh san </span>
<lb n="2442"/><span>le rádh agat, acht déin rud orm.  Cuir gairm </span>
<lb n="2443"/><span>scoile imach agus tabhair cuireach dh'á bhfuil d'óg</span>
<lb n="2444"/><span>agus d'aosda muardtíompall ort; annsan cuir </span>
<lb n="2445"/><span>t'inghíon i rúm fé ghlas, tabhair buidéilín di, </span>
<lb n="2446"/><span>agus má théigheann aonneach ag triall airri - ní</span>
<lb n="2447"/><span>raghaidh aonneach acht 'mháin an té ghoid do </span>
<lb n="2448"/><span>bhanbh - cuireadh sí cuid dh'á mbeidh ann i gclár </span>
<lb n="2449"/><span>a eudain mar chómhartha."</span></p>
<lb n="2450"/>
<lb n="2451"/><p><span>"An ag magadh fúm taoi?" ars an méire.</span>
<lb n="2452"/></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2453"/><p><span>"Seadh ag magadh!" ars an Dall, "b'shaith liom </span>
<lb n="2454"/><span>san!"</span></p>
<lb n="2455"/>
<lb n="2456"/><p><span>"Dá mbu dhóigh liom gur b'eadh," ars an méire, </span>
<lb n="2457"/><span>"do phiocfainn na súile imach asat; ní bheadh </span>
<lb n="2458"/><span>sé níos lugha agat."</span></p>
<lb n="2459"/>
<lb n="2460"/><p><span>Seadh, cuireadh an gairm scoile imach, tháinig </span>
<lb n="2461"/><span>gach n-aon; nó ní raibh uatha acht an focal.  Fuair </span>
<lb n="2462"/><span>cuid d'á dtáinig fios go rabh inghíon an mhéire</span>
<lb n="2463"/><span>fé ghlas, acht má fuair féin ní raibh an spaing </span>
<lb n="2464"/><span>ionta tabhairt fúithe. Bhí ite agus ól go leór</span>
<lb n="2465"/><span>aca, rinceadh agus abhráin, agus gan aimhrios </span>
<lb n="2466"/><span>beagán bruighne comh maith céadna.  Sula raibh</span>
<lb n="2467"/><span>leath na hoidhche caithte, bhí gach neach ar dearg-</span>
<lb n="2468"/><span>mheisge, gan aithne a mbeart aca, acht 'mháin prín-</span>
<lb n="2469"/><span>tíseach fear na bpigínidh dhéanamh.  Do chuaidh sé </span>
<lb n="2470"/><span>anáirde agus ar chuma éigin chúinseamhail fuair</span>
<lb n="2471"/><span>sé an glas do bhaint anuas do dhorus an rúim </span>
<lb n="2472"/><span>mar a raibh aon-inghíon an mhéire, agus seo isteach </span>
<lb n="2473"/><span>leis go hughdarthásach.  Chuir sí cuid do'n stuif</span>
<lb n="2474"/><span>do bhí san mbuidéilín ar chlár a eudain, acht do </span>
<lb n="2475"/><span>ghoid seision an buidéilín uaithi, agus do chuaidh </span>
<lb n="2476"/><span>síos agus do chomharthuigh gach aon domhan duine</span>
<lb n="2477"/><span>d'á raibh fé iadha 'n tighe an oidhche sin, agus ann-</span>
<lb n="2478"/><span>san do luigh síos agus doghein fear meisgidh 'n-a </span>
<lb n="2479"/><span>measg.  Tháinic an méire go mocheoirighe ar </span>
<lb n="2480"/><span>maidin agus d'osgail an dorus do bhí dúnta </span>
<lb n="2481"/><span>go daingion ó'n dtaoibh-imuigh.  Seo imach le fear.  </span>
<lb n="2482"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2483"/><p><span>Lámhuigheadh é go mear.</span></p>
<lb n="2484"/>
<lb n="2485"/><p><span>"Tá beortha ort, mo bhuachaill maith," ars an </span>
<lb n="2486"/><span>méire.</span></p>
<lb n="2487"/>
<lb n="2488"/><p><span>"Cad í an choir seo déanta agam?" ar seision.</span></p>
<lb n="2489"/>
<lb n="2490"/><p><span>"Coir do chrochta! ars an méire.</span></p>
<lb n="2491"/>
<lb n="2492"/><p><span>Le n-a linn sin tagann fear eile imach. Chon-</span>
<lb n="2493"/><span>naic an méire a chomhartha air go deas. Rugadh </span>
<lb n="2494"/><span>air go tapaidh.</span></p>
<lb n="2495"/>
<lb n="2496"/><p><span>"Tá beirt bitheamhnach agaibh ann," ars an </span>
<lb n="2497"/><span>méire.</span></p>
<lb n="2498"/>
<lb n="2499"/><p><span>Imach le beirt eile agus a gcroisín dubh ar </span>
<lb n="2500"/><span>chlár a n-eudain aca, agus beirt eile 'n-a ndiaidh </span>
<lb n="2501"/><span>sin; agus bu dhian-ghairid go raibh an dorus pul-</span>
<lb n="2502"/><span>caighthe le daoinibh ag teacht imach, agus gan an </span>
<lb n="2503"/><span>oiread agus geil gan a chómhartha ar a n-eudan.  </span>
<lb n="2504"/><span>Do leaith a shúile ar mo méire agus tháinig</span>
<lb n="2505"/><span>uathbhás air.</span></p>
<lb n="2506"/>
<lb n="2507"/><p><span>"Mo inghíon, ó mh'inghíon, mo inghíon," ar seision, </span>
<lb n="2508"/><span>"nú cá bhfuil Dall Bán an Churraigh?  Cuiridh </span>
<lb n="2509"/><span>lorg air go mear go mbainfead na súile as an </span>
<lb n="2510"/><span>dallacán diabhail.  Is lag an t-áthas dom bheith </span>
<lb n="2511"/><span>mar seo aige!" ar seision arís.</span></p>
<lb n="2512"/>
<lb n="2513"/><p><span>Cuireadh.  D'órduigh an méire, lá áirithe, béil-</span>
<lb n="2514"/><span>thigheach do dhéanamh, agus na cosa agus na lámha </span>
<lb n="2515"/><span>cheangal ag an nDall, agus é chaitheamh idir</span>
<lb n="2516"/><span>corp anam isteach innti.  Tháinig an lá.  </span>
<lb n="2517"/><span>Bhailigh muintear na cathrach ar fad - an méid ná </span></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2518"/><p><span>raibh puínn eile le déanamh aca. Nuair cean-</span>
<lb n="2519"/><span>gladh an Dall bocht agus bhíothars ar bhruach é </span>
<lb n="2520"/><span>chaitheamh i gcoimhleathan na teineadh deirge, cé </span>
<lb n="2521"/><span>léimfeadh imach acht mac na Bárdsgolóige, agus</span>
<lb n="2522"/><span>adubhairt ná raibh san ceart - </span></p>
<lb n="2523"/>
<lb n="2524"/><p><span>"Is mise ghoid an banbh," ar seision; "is me </span>
<lb n="2525"/><span>bhain a cheann do'n mbitheamhnach; is me chuaidh ag </span>
<lb n="2526"/><span>triall ar inghín an mhéire nuair bhí sé fé ghlas</span>
<lb n="2527"/><span>i n-a rúm féin; is mé ghein ceud rud nach iad," </span>
<lb n="2528"/><span>ar seision, "agus má tá an teine-seo tuillte </span>
<lb n="2529"/><span>ag aonneach is liom-sa tá."</span></p>
<lb n="2530"/>
<lb n="2531"/><p><span>"Tr'um do lámh," ars an méire; thug.  "Tuil-</span>
<lb n="2532"/><span>leann tú m'inghíon-sa," ar seision, "agus bíodh </span>
<lb n="2533"/><span>sí agat!"</span></p>
<lb n="2534"/>
<lb n="2535"/><p><span>'Sé an t-ainm bhí airri acht An Chroch Gheal, ar </span>
<lb n="2536"/><span>shlighe gur bh'fhíor do'n Dall go ngeobhadh sé í.  </span>
<lb n="2537"/><span>Pósadh iad araon annsan, agus bhí saoghal breágh </span>
<lb n="2538"/><span>aca i gcaitheamh na coda eile d'á n-aimsir, agus</span>
<lb n="2539"/><span>ba dhóibh nár mhisde.</span>
<lb n="2540"/><span>Sin é mo sgéal-sa, agus má's bréag é ní fhuil </span>
<lb n="2541"/><span>leighios agamsa anois air!</span>
<lb n="2542"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2543"/><p><span>AN FIOLAR FEALLTACH.</span></p>
<lb n="2544"/>
<lb n="2545"/><p><span>Bhí rí ar Éirinn agus bhí aon mhac amháin aige.  </span>
<lb n="2546"/><span>Maidin tar éis eirighthe do na buachaillibh aim-</span>
<lb n="2547"/><span>sire fuaradar an t-iothla lán d'éanlaithibh éag-</span>
<lb n="2548"/><span>samhla, agus thugadar sgéal do'n righ go </span>
<lb n="2549"/><span>rabhadar ann.  Dubhairt an rí gan bac leo go </span>
<lb n="2550"/><span>n-eireóchadh féin, agus níor bhacadar.</span></p>
<lb n="2551"/>
<lb n="2552"/><p><span>Bhí an mac i n-a chodladh aileis, acht má bhí do </span>
<lb n="2553"/><span>dhúisigh an chaint é, agus do chualadh an cómhradh </span>
<lb n="2554"/><span>do bhí aca.  D'eirigh sé níos luaithe ná a athair; </span>
<lb n="2555"/><span>chuir a chuid éadaigh uime, d'fheuch amach thríd an </span>
<lb n="2556"/><span>bhfuineoig agus do chonnaic na héanlaithe go </span>
<lb n="2557"/><span>léir; do rith chun a ghuna; do chaith urchar agus </span>
<lb n="2558"/><span>do leónuigh fiolar san chois.</span></p>
<lb n="2559"/>
<lb n="2560"/><p><span>Ar n-eirighe do'n athair chonnaic an fiolar bacach </span>
<lb n="2561"/><span>agus d'fhiarfuigh de cad d'imthigh air, agus ar </span>
<lb n="2562"/><span>bhféidir a leigheas?</span></p>
<lb n="2563"/>
<lb n="2564"/><p><span>"Do mhac-sa do león me," ar sé, "agus ní </span>
<lb n="2565"/><span>leigheasfaidh aonní me acht seacht mart na seacht </span>
<lb n="2566"/><span>mbliadhan."</span></p>
<lb n="2567"/>
<lb n="2568"/><p><span>"Ní puínm san," ars an rí, "agus do gheóbhair </span>
<lb n="2569"/><span>iad pé tráth is mian leat."</span></p>
<lb n="2570"/>
<lb n="2571"/><p><span>Annsan dubhairt an fiolar le gach a raibh sa' </span>
<lb n="2572"/><span>chúirt dul imach go fóil acht mac an rígh amháin.</span></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2573"/><p><span>Do chuadar, agus nuair bhíodar go léir amuigh </span>
<lb n="2574"/><span>dubhairt an fiolar le mac an righ dul ar a </span>
<lb n="2575"/><span>dhruim. Do chuaidh acht má chuaidh níor bhféidir leis</span>
<lb n="2576"/><span>teacht anuas arís go dtug an fiolar chun an </span>
<lb n="2577"/><span>Domhan Toir é do'n scríb-sin. Mac sean-</span>
<lb n="2578"/><span>chaillighe b'eadh an fiolar so.</span></p>
<lb n="2579"/>
<lb n="2580"/><p><span>Nuair shroich sé ceann a riain d'innis d'á </span>
<lb n="2581"/><span>mháthair go raibh a chos leointe acht go raibh an </span>
<lb n="2582"/><span>bitheamhnach do leoin í aige.</span></p>
<lb n="2583"/>
<lb n="2584"/><p><span>Bhí an rí agus lucht a chúirte ar an bhfeadh-so </span>
<lb n="2585"/><span>ag feitheamh le h-iad do ghlaodhach isteach.  Nuair </span>
<lb n="2586"/><span>b'fhada leo bhíodar ag siocadúireacht chuadar</span>
<lb n="2587"/><span>isteach, acht mioth ná maith fiolair agus mac an </span>
<lb n="2588"/><span>righ ní raibh le fagháil.</span></p>
<lb n="2589"/>
<lb n="2590"/><p><span>Thug an sean-chailleach órdughadh do'n chailín </span>
<lb n="2591"/><span>aimsire mac righ Éireann do chur i chodladh, </span>
<lb n="2592"/><span>agus deoch caol-leanna thabhairt do.  Do chuir </span>
<lb n="2593"/><span>an cailín i chodladh é, acht ní ar an leabaidh </span>
<lb n="2594"/><span>d'órduigh an sean-cailleach di.  Do chóirigh sí a </span>
<lb n="2595"/><span>leabaidh féin do, agus annsan d'innis do go raibh </span>
<lb n="2596"/><span>trí cruaidh-ghníomhartha ag an gcailligh le cur </span>
<lb n="2597"/><span>roimhe, nár bhféidir le neart duine a ndéanamh, </span>
<lb n="2598"/><span>acht go dtiubhradh sí féin cobhair agus congnamh </span>
<lb n="2599"/><span>do, agus gan ceann-faoi ná mitheachas bheith air.</span></p>
<lb n="2600"/>
<lb n="2601"/><p><span>Air maidin imbáireach th'réis eirighthe do, </span>
<lb n="2602"/><span>dubhairt an tsean-chailleach leis, an loch do bhí </span>
<lb n="2603"/><span>faoi bhun na cúirte do thaosgadh, agus fáinne óir </span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="2604"/><p><span>do chaill a sion seanmháthair ann seacht gceud </span>
<lb n="2605"/><span>bliadhain roimhe sin do bheith aige sula raghadh an </span>
<lb n="2606"/><span>ghrian i bhfairrge um thráthnóna.  Thug cupán chun</span>
<lb n="2607"/><span>taosgtha do annsan.</span></p>
<lb n="2608"/>
<lb n="2609"/><p><span>D'imthigh agus do chuaidh chun oibre ag taosgadh, </span>
<lb n="2610"/><span>acht b'fhánach do a ghnó i n-aghaidh an aon chupáin </span>
<lb n="2611"/><span>do thaosgach imach thagadh seacht gcupáin isteach.</span>
<lb n="2612"/><span>Shuidh sé síos i gcionn tamaill mar bhí sé comh </span>
<lb n="2613"/><span>maith aige, agus d'fhan mar sin go dtáinic an </span>
<lb n="2614"/><span>cailín chuige le rud le n-ithe.  Sul ar shroich leis-</span>
<lb n="2615"/><span>sion bheith ithte aige bhí an loch taosgtha aici agus </span>
<lb n="2616"/><span>an fáinne ar fagháil.</span></p>
<lb n="2617"/>
<lb n="2618"/><p><span>"Seo," ar sise, "an fáinne agus coiméad é; </span>
<lb n="2619"/><span>b'fhéid go dteastóchadh sé bhuait ar ball."</span></p>
<lb n="2620"/>
<lb n="2621"/><p><span>D'imthigh an cailín airri annsan, agus d'fhan </span>
<lb n="2622"/><span>seision mar bhí aige go tráthnóna déidhionach; </span>
<lb n="2623"/><span>nuair do chuaidh abhaile agus d'innis do'n chailligh</span>
<lb n="2624"/><span>go bhfuair an fáinne. Níor iarr an chailleach an </span>
<lb n="2625"/><span>fáinne air ámh, agus do mhéaduigh san go han-</span>
<lb n="2626"/><span>mhór a chuid áthais.</span></p>
<lb n="2627"/>
<lb n="2628"/><p><span>Le linn dul i chodlach do, dubhairt an tsean-</span>
<lb n="2629"/><span>chailleach leis an gcailín an caol-leann do </span>
<lb n="2630"/><span>tabhairt mar doghein an oidhche roimhe sin, acht </span>
<lb n="2631"/><span>b'fhada-san ó n-a cuimhne.  Do ollmhuigh suipéar </span>
<lb n="2632"/><span>de shóghnidhibh do, agus d'éis a chaithte thug a </span>
<lb n="2633"/><span>leabaidh féin do.</span></p>
<lb n="2634"/>
<lb n="2635"/><p><span>I mbáireach thug an chailleach píce tri-ladhrach </span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="2636"/><p><span>do agus dubhairt leis aoileach do ghlanadh as </span>
<lb n="2637"/><span>eachlann i raibh seacht gcéad capall do rith </span>
<lb n="2638"/><span>seacht gceud bliadhan, agus snáthad do chaill a </span>
<lb n="2639"/><span>sion sean-mháthair ann do bheith ar fagháil di.</span></p>
<lb n="2640"/>
<lb n="2641"/><p><span>Thug a bhóthar air agus thosnuigh ag caitheamh an </span>
<lb n="2642"/><span>aoiligh imach go luath léir, acht b'fhánach do a ghnó </span>
<lb n="2643"/><span>nú go dtáinic an cailín chuige, thug rud le n-ithe </span>
<lb n="2644"/><span>dho agus fad a bhí dhá chaitheamh do ghlan sí féin </span>
<lb n="2645"/><span>an t-eachlann, agus do fuair an tsnáthad bhí </span>
<lb n="2646"/><span>ar seochad rith seacht gcéad bliadhan.  Dubhairt</span>
<lb n="2647"/><span>sí leis an tsnáthad-san do chongbháil, agus gan </span>
<lb n="2648"/><span>í thabhairt do'n sean-chailligh.</span></p>
<lb n="2649"/>
<lb n="2650"/><p><span>D'imthigh an cailín abhaile annsan agus níor </span>
<lb n="2651"/><span>leig aonní airri.  Um thráthnóna deirionnach </span>
<lb n="2652"/><span>tháinic Mac Righ Éireann isteach, agus dubhairt </span>
<lb n="2653"/><span>go raibh an tsnáthad aige.  Bhí an tsean-chailleach </span>
<lb n="2654"/><span>i n-a suidhe ar a coragiob le h-ais na teineadh, </span>
<lb n="2655"/><span>agus ní dubhairt huf ná haf, agus nó níor </span>
<lb n="2656"/><span>bhfeárr le Mac Righ Éireann mar bhí aci.</span></p>
<lb n="2657"/>
<lb n="2658"/><p><span>Nuair bhí sé am codalta aca, do ghlaoidh ar </span>
<lb n="2659"/><span>an gcailín, agus d'órduigh di go hairthinneach an </span>
<lb n="2660"/><span>caol-liúnn do thabhairt do Mhac Righ Eireann, agus</span>
<lb n="2661"/><span>dul i chodladh go mear.  Bhí suipéar breágh ollamh </span>
<lb n="2662"/><span>aici i n-a chomhair, acht dalla ná diuir do'n caol-</span>
<lb n="2663"/><span>liúnn ní dheachaidh i n-a bheul, agus ní thug sise</span>
<lb n="2664"/><span>do aileis acht comh beag.  Do chuir i n-a leabaidh </span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2665"/><p><span>féin é d'éise sin, agus do chodail sí féin i réidh-</span>
<lb n="2666"/><span>leabaidh.</span></p>
<lb n="2667"/>
<lb n="2668"/><p><span>Maidin an tríomhadh lae thug an tsean-chail-</span>
<lb n="2669"/><span>leach tuagh do Mhac Rígh Éireann, thug go dtí an </span>
<lb n="2670"/><span>dorus é, do thaisbeáin crann mór árd téagartha </span>
<lb n="2671"/><span>do. Dubhairt leis an crann-san do ghearradh, </span>
<lb n="2672"/><span>go raibh bocsa i n-a bhárr agus lacha ann ar </span>
<lb n="2673"/><span>gor ar aon ubh amháin, agus an t-ubh-san do bheith </span>
<lb n="2674"/><span>aige di faoi an tráthnóna.</span></p>
<lb n="2675"/>
<lb n="2676"/><p><span>Do ghread air go dtáinic go ruig an crann, </span>
<lb n="2677"/><span>d'infhiuch é ó mhullach talamh, do thóg a thuagh go </span>
<lb n="2678"/><span>neartmhar neamhchlé go hárd san aer, agus do </span>
<lb n="2679"/><span>chuir í go cúl i mbun an chrann.  Ar dtarrac na </span>
<lb n="2680"/><span>tuaighe do, do sgéith sgaoin fola imach as i </span>
<lb n="2681"/><span>slighe gur gheárr go raibh loch fola timcheall buin </span>
<lb n="2682"/><span>an chrainn, agus do chaith mac Righ Éireann </span>
<lb n="2683"/><span>teichiodh, agus do bhí an loch ag dul i leithe agus </span>
<lb n="2684"/><span>i leathad go dtáinic an cailín, thug rud le n-ithe</span>
<lb n="2685"/><span>dho, agus do gheárr an crann í féin fad do bhí </span>
<lb n="2686"/><span>sé ag caitheamh a chod' bidh.  As go brách leis an </span>
<lb n="2687"/><span>lacha, thuit an t-ubh sa' loch fola, agus thuit </span>
<lb n="2688"/><span>croidhe Mhic Righ Éireann comh maith leis, mar </span>
<lb n="2689"/><span>shíl go raibh a ghnó déanta, acht ní raibh; doghein </span>
<lb n="2690"/><span>an cailín madruisge di féin, agus ar iontáil </span>
<lb n="2691"/><span>na boise do bhí an t-ubh aici ó íochtar an locha, </span>
<lb n="2692"/><span>agus dubhairt leissean a chur chuige agus do </span>
<lb n="2693"/><span>choimeád i bhfochair an fháinne agus na snáthaide, </span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2694"/><p><span>agus ar a bhás nú ar a bheatha gan iad do thabhairt </span>
<lb n="2695"/><span>do'n chailligh go n-iarrfadh iad.</span></p>
<lb n="2696"/>
<lb n="2697"/><p><span>D'imthigh an cailín annsan agus d'fhág seision </span>
<lb n="2698"/><span>mar a bhí aige.  Um tráthnóna tháinic Mac Righ </span>
<lb n="2699"/><span>Éireann agus dubhairt leis an gcailligh go raibh</span>
<lb n="2700"/><span>an t-ubh aige, acht níor leig sise airri go </span>
<lb n="2701"/><span>gcualaidh é, aghus ní dubhairt seision gog ná </span>
<lb n="2702"/><span>gíog eile, acht d'fhág í ag smaoineadh agus ag </span>
<lb n="2703"/><span>smúráil gan bac gan buaint léi go dtí faoi </span>
<lb n="2704"/><span>dheiriodh gur thuit sí i n-aon chúil-chnámh isteach sa' </span>
<lb n="2705"/><span>teinidh, agus dóbhair go ndéantaoi gréisg agus</span>
<lb n="2706"/><span>gríosach di féin agus d'á smuaintibh - pé saghas </span>
<lb n="2707"/><span>smaointe b'eadh iad, agus is baoghal ná rabhadar </span>
<lb n="2708"/><span>blasta.</span></p>
<lb n="2709"/>
<lb n="2710"/><p><span>Nuair bhí sé am suain dubhradh leis an gcailín </span>
<lb n="2711"/><span>an caol liúnn do thabhairt do Mhac Rígh Éireann </span>
<lb n="2712"/><span>agus dul i chodladh láithreach, acht ní dheachaidh aon-</span>
<lb n="2713"/><span>neach aca i chodladh agus d'fhan ag áirneán, ag </span>
<lb n="2714"/><span>beirbhiughadh agus ag bácáil lóin dóibh féin i </span>
<lb n="2715"/><span>gcomhair an bhóthair bhí rómpa mar bhíodar chun </span>
<lb n="2716"/><span>teichiodh an oidhche sin.  Trí huaire an oidhche sin </span>
<lb n="2717"/><span>d'fhiarfuigh an chailleach díobh a ndeachadar i </span>
<lb n="2718"/><span>chodladh fós.  Dubhradh do'n chéad fhreagara ná </span>
<lb n="2719"/><span>deaghadar; do'n dara freagra go rabhadar </span>
<lb n="2720"/><span>ollamh; agus an tríomhadh freagra ní fuaradh </span>
<lb n="2721"/><span>fós mar bhí an cailín agus Mac Righ Éireann ag</span>
<lb n="2722"/><span>teichiodh rómpa i n-a dha sheabhac.</span>
<lb n="2723"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="2724"/><p><span>Bhíodar ag imtheacht agus ag síor-imtheacht </span>
<lb n="2725"/><span>go ndubhairt an cailín le Mac Righ Éireann feuch-</span>
<lb n="2726"/><span>aint ar a chúlaibh sul a mbeadh aonneach ar a </span>
<lb n="2727"/><span>dtóir. D'fheuch sé agus ní fheacaidh dubhaidh ná </span>
<lb n="2728"/><span>dadaidh.  "Feuch arís," ar sise i gcionn tamaill </span>
<lb n="2729"/><span>mhaith eile; d'fheuch, agus dubhairt léi gur léir do </span>
<lb n="2730"/><span>dhá dhúradán acht go rabhadar i bhfad uatha fós.</span></p>
<lb n="2731"/>
<lb n="2732"/><p><span>"Sin iad an chailleach agus a mac," ar sise, </span>
<lb n="2733"/><span>"agus tráth bheid ag teacht i ngar dúinn caith an </span>
<lb n="2734"/><span>fáinne chúca; faid bheid ag cuardach de beam-</span>
<lb n="2735"/><span>ne i bhfad chun tosaigh orra.  Doghein seision mar </span>
<lb n="2736"/><span>d'órduigheadh do.    </span>
<lb n="2737"/><span>I gcionn an-thamaill eile dubhairt an cailín </span>
<lb n="2738"/><span>le Mac Righ Éireann feuchaint ar a chúlaibh; </span>
<lb n="2739"/><span>d'fheuch agus ní fheacaidh aonní.  "Feuch arís," ar </span>
<lb n="2740"/><span>sise. D'fheuch.  "Chím dhá dhúradán ag teacht </span>
<lb n="2741"/><span>suas linn go tréan tapaidh."</span></p>
<lb n="2742"/>
<lb n="2743"/><p><span>"Sin iad an chailleach agus a mac," ar sise, </span>
<lb n="2744"/><span>"caith an tsnáthad chúca anois."</span></p>
<lb n="2745"/>
<lb n="2746"/><p><span>Do chaith, agus faid do bhíodar ag cromadh agus </span>
<lb n="2747"/><span>ag cuardach di bhí an bheirt eile i bhfad 's i </span>
<lb n="2748"/><span>bhfad chun tosaigh orra.</span></p>
<lb n="2749"/>
<lb n="2750"/><p><span>"Feuch arís eile," ar an cailín le Mac Righ </span>
<lb n="2751"/><span>Éireann.  D'fheuch agus ní fheacaidh sé aonni.  </span>
<lb n="2752"/><span>"Feuch anois arís," ar sise i gcionn tamaillín </span>
<lb n="2753"/><span>eile, agus d'fheuch.  "Ní fheicim," ar sé, "acht </span>
<lb n="2754"/><span>aon dúradán amháin an uair seo."</span>
<lb n="2755"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="2756"/><p><span>"Sin í an chailleach féin," ars an cailín," "tá </span>
<lb n="2757"/><span>a mac cortha. Tóg amach an t-ubh go mear agus </span>
<lb n="2758"/><span>má bhís deagh-uruchair riamh anois an t-am, agus </span>
<lb n="2759"/><span>má's féidir leat aimsigh í san adhbhar atá i n-a </span>
<lb n="2760"/><span>hucht; mara n-aimseochair támaoid araon i </span>
<lb n="2761"/><span>gcosaibh cró."</span></p>
<lb n="2762"/>
<lb n="2763"/><p><span>Nuair bhí sí ag teacht i n-a ngar chaith sé an </span>
<lb n="2764"/><span>t-ubh i n-a coinnibh, d'aimsigh í san ucht, do chuaidh </span>
<lb n="2765"/><span>an ceann caol de'n ubh ar bhior a chínn i bhfolach </span>
<lb n="2766"/><span>san adhbhar, agus an ceann seamhar go lán-</span>
<lb n="2767"/><span>tapaidh i n-a dhiaidh. Do sgread agus do sgréach </span>
<lb n="2768"/><span>an chailleach le pian agus peannaid.  Do sgéith</span>
<lb n="2769"/><span>an t-anagarr as an adhbhar agus thuit i n-a </span>
<lb n="2770"/><span>thulcadh go dtí an talamh; thuit sise i n-a dhiaidh, </span>
<lb n="2771"/><span>agus thuit an t-anam aiste.</span></p>
<lb n="2772"/>
<lb n="2773"/><p><span>Chuaidh an cailín agus Mac Righ Éireann go </span>
<lb n="2774"/><span>dtí an Domhan Tiar d'éise-seo.  Thángadar go </span>
<lb n="2775"/><span>ruig cúirt Righ Éireann, dubhairt an cailín le </span>
<lb n="2776"/><span>Mac Righ Éireann dul isteach.</span></p>
<lb n="2777"/>
<lb n="2778"/><p><span>"Raghad," ar seision "Má raghair-se lem' </span>
<lb n="2779"/><span>chois."</span></p>
<lb n="2780"/>
<lb n="2781"/><p><span>"Ní raghad anois," as sise, "acht geall dom </span>
<lb n="2782"/><span>ná leigfir do'n choin chiair atá ag t'athair tu </span>
<lb n="2783"/><span>shlíobadh."</span></p>
<lb n="2784"/>
<lb n="2785"/><p><span>Chuaidh sé isteach annsan go h-aimhleisgeamhuil </span>
<lb n="2786"/><span>mar shíl sé go bhfanfadh sí i n-a fhochair, agus go </span>
<lb n="2787"/><span>mbeadh mar mhnaoi aige.  Bhí fáilte agus fiche</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="2788"/><p><span>gan aimhrios aca go léir roimhe. Tamall thar éis </span>
<lb n="2789"/><span>dul isteach do, do léim an cú ciar suas air agus </span>
<lb n="2790"/><span>é i n-a shuidhe le hais na teineadh, agus do shlíob </span>
<lb n="2791"/><span>a aghaidh.  Ó san suas ní raibh cuimhne aige ar </span>
<lb n="2792"/><span>an gcailín.</span></p>
<lb n="2793"/>
<lb n="2794"/><p><span>Thug an cailín a bóthar airri, agus bhí ag </span>
<lb n="2795"/><span>siúbhal agus ag síor-siubhal go raibh drúcht agus </span>
<lb n="2796"/><span>deirionnaighe ann.  Do chuaidh suas ar chrann, </span>
<lb n="2797"/><span>agus do bhí d'fhonn airri fanamhain ann rith na </span>
<lb n="2798"/><span>hoidhche.  Do bhí abha le hais an chrainn agus </span>
<lb n="2799"/><span>ceárdcha seal uaidh.  Do bhí tart ar an ngabhain.  </span>
<lb n="2800"/><span>Dubhairt le hinghin leis dul agus braon uisge </span>
<lb n="2801"/><span>thabhairt chuige.  Fuair sí an crúsca, agus do </span>
<lb n="2802"/><span>chuaidh go bruach na habhan, agus do chonnaic an </span>
<lb n="2803"/><span>scáil bhreágh thar bárr; shíl sí nó gurab í a </span>
<lb n="2804"/><span>scáil féin í.  Do chaith an crúsca uaithe, ag rádh </span>
<lb n="2805"/><span>ná beadh bean comh breágh léi féin ag tarrac </span>
<lb n="2806"/><span>uisge do ghabha grána.  Cuir sé inghíon eile amach </span>
<lb n="2807"/><span>acht b'é an sgéal céadna é.  An triomhadh uair </span>
<lb n="2808"/><span>chuir sé a bhean amach, acht bhí sí sin seacht n-uair </span>
<lb n="2809"/><span>níos measa ná an d'á hinghíonaibh.</span></p>
<lb n="2810"/>
<lb n="2811"/><p><span>Bhí tart maith ar an ngabhain faoi dheireadh.  </span>
<lb n="2812"/><span>Chaith sé féin an bóthar do bhogadh annsan.  Nuair </span>
<lb n="2813"/><span>tháinic go bruach na habhan do chonnaic scáil na</span>
<lb n="2814"/><span>mná, do fheuch suas ar an gcrann; do chuir an </span>
<lb n="2815"/><span>bhean do bhí thuas sa' chrann smota gáire aiste.</span>
<lb n="2816"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="2817"/><p><span>"Bhí beagán magaidh agat fuinn go léir," ars </span>
<lb n="2818"/><span>an gobha.</span></p>
<lb n="2819"/>
<lb n="2820"/><p><span>"Bhí aileis," ar sise.</span></p>
<lb n="2821"/>
<lb n="2822"/><p><span>Tháinig sí anuas agus do chuaidh i bhfochair an </span>
<lb n="2823"/><span>ghabhain, agus d'fhan aca go ceann an-thamaill </span>
<lb n="2824"/><span>an-fhada, agus is airri ba mhaith an díol mar is i </span>
<lb n="2825"/><span>ba thogha agus rogha na mban chun gach aon </span>
<lb n="2826"/><span>tsaghas gnótha, mín agus garbh.</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>Aon oidhche amháin chuaidh sí go cúirt an righ; </span>
<lb n="2829"/><span>níor aithin aonneach í. Do leig coilleach óir </span>
<lb n="2830"/><span>agus cearc airgid ar bhórd an righ.  Do chaith sí</span>
<lb n="2831"/><span>gráine coirce chúca; rug an coilleach air, agus </span>
<lb n="2832"/><span>do shluig de thapagoin é.</span>
<lb n="2833"/><span>  </span>
<lb n="2834"/><span>"Is olc an ceart san duit," ars an cailín, </span>
<lb n="2835"/><span>"an cuimhin leat an t-am do shaor sí t'anam </span>
<lb n="2836"/><span>duit?"</span></p>
<lb n="2837"/>
<lb n="2838"/><p><span>Bhí Mac Righ Éireann láithaireach, agus ag </span>
<lb n="2839"/><span>éisteacht.  Thug sé chun cuimhnte a imtheacht san </span>
<lb n="2840"/><span>Domhan Toir.  Do dhruid sé taobh léi agus </span>
<lb n="2841"/><span>d'infhiuch í go maith, rug barróg airri, agus do </span>
<lb n="2842"/><span>theann le n-a ucht í.  Pósadh iad araon.  Ní </span>
<lb n="2843"/><span>fheadar-sa cionnus mar atáthar aca anois agus </span>
<lb n="2844"/><span>is ró-chuma liom.</span>
<lb n="2845"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="2846"/><p><span>MÁIRE NÍ RÓGÁIN.</span></p>
<lb n="2847"/>
<lb n="2848"/><p><span>Do bhí bean i gCiarruidhe dar bh'ainm Máire </span>
<lb n="2849"/><span>Ní Rógáin.  Bean bhreágh thar bárr b'eadh í, acht </span>
<lb n="2850"/><span>mar mhórán d'á saghas bhí a lochta féin airri. Le </span>
<lb n="2851"/><span>feabhus a breághacht shíl gach rí agus rudaire gur </span>
<lb n="2852"/><span>aige féin bheadh sí; ní beag de sheó ar chail-</span>
<lb n="2853"/><span>leadar d'ór agus d'áirgead faghaint a bhfeud-</span>
<lb n="2854"/><span>faidís teacht i n-a treo ar aon chuma.  Nó ní </span>
<lb n="2855"/><span>nár bh'iongnadh rith sé leo go bhfeudfadh saidh-</span>
<lb n="2856"/><span>bhreas an tsaoghlacht do mhealladh.  Ba gheárr </span>
<lb n="2857"/><span>ámh go bhfuaradar imach go rabhadar féin </span>
<lb n="2858"/><span>meallta; níor fheudadar aon bhogadh bhaint aisti.</span>
<lb n="2859"/><span>Go deimhin féin ní fheadar an amhlaidh bhí sí air-</span>
<lb n="2860"/><span>giodamhuil a dóthain nú cad é bhí ag eirighe di, </span>
<lb n="2861"/><span>acht go háirithe ní raibh aon chaitheamh mór aice i </span>
<lb n="2862"/><span>ndiaidh aonneach díobh-seo do bhí go mór ar a </span>
<lb n="2863"/><span>tuairisc.  B'fhéidir nár bheag léi a luatha do </span>
<lb n="2864"/><span>phósfadh; cé gur dóigh liom gur b'in galar ná </span>
<lb n="2865"/><span>fuil gnáthach i measg ban.  Pé fáth ba bhun do, </span>
<lb n="2866"/><span>dubhairt sí ná pósfadh sí aon duine choidhche acht </span>
<lb n="2867"/><span>an té do raghadh d'aistear aonlae ó Chiarruidhe go</span>
<lb n="2868"/><span>Baile-atha-Cliath agus do thiocfadh thar n-ais </span>
<lb n="2869"/><span>ag iarraidh fáinne an phósta. Do bhí a fhios ag </span>
<lb n="2870"/><span>gach aonduine ná raibh aon dul air sin, agus </span></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="2871"/><p><span>d'fhágadh mo Mháire Ní Rógáin ar a máithreachaibh </span>
<lb n="2872"/><span>fada go leor i ndeiriodh na dála.</span></p>
<lb n="2873"/>
<lb n="2874"/><p><span>Do rith an sgéal agus do leath sé mar is béas </span>
<lb n="2875"/><span>ó bheul go beul agus ó dhuine go duine go raibh </span>
<lb n="2876"/><span>sé i ngach aonbhall fae cheann tamaill.  Do </span>
<lb n="2877"/><span>chuala Donnchadh Daoi é.  Do léim sé agus do </span>
<lb n="2878"/><span>phreab agus do gheit a chroidhe le háthas.  "Ca </span>
<lb n="2879"/><span>fios," ar seision, "nach domh-sa táthas d'á </span>
<lb n="2880"/><span>fágaint!" An riabhach de nár bheirbh lón agus </span>
<lb n="2881"/><span>nár ghleus é féin is na balcaisidhibh ab fheárr do </span>
<lb n="2882"/><span>bhí aige, agus do ghluais air go sásta róghach ar </span>
<lb n="2883"/><span>a phógrás. Níor bh'fada do sa tsiubhal gur </span>
<lb n="2884"/><span>casadh é ar fear fada lúthmhar.  Do bhí sgeoin i </span>
<lb n="2885"/><span>n-a shúilibh más eadh, agus cos leis fae n-a chrios.  </span>
<lb n="2886"/><span>Nuair chonnaic mo Dhonnchadh é, tháinic fonn gáiridh </span>
<lb n="2887"/><span>air, acht nuair chuimhnigh sé air féin i gceart </span>
<lb n="2888"/><span>dubhairt sé leis féin nár bh'aon chúis gháiridh a </span>
<lb n="2889"/><span>lethéid.  Ní abraim ná go raibh leath eagla air </span>
<lb n="2890"/><span>leis, acht bhí sé comh cráisteamhail sin ná raibh aon </span>
<lb n="2891"/><span>neart ag aon tsaghas eagla fanamhaint i n-a </span>
<lb n="2892"/><span>chuibhrionn i bhfad, agus imbasa cad deiri leis, </span>
<lb n="2893"/><span>acht go ndeaghaidh sé chuige agus do chuir caint </span>
<lb n="2894"/><span>air, agus dubhairt -  </span></p>
<lb n="2895"/>
<lb n="2896"/><p><span>"An misde dam labhairt leat?"</span></p>
<lb n="2897"/>
<lb n="2898"/><p><span>"Ní misde," ars an fear eile, "muran misde </span>
<lb n="2899"/><span>leat féin."</span></p>
<lb n="2900"/>
<lb n="2901"/><p><span>"Ní fhuil uaim acht caint," arsa Donnchadh.</span>
<lb n="2902"/></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="2903"/><p><span>"Seadh máseadh," ars an fear eile, "ná bíodh </span>
<lb n="2904"/><span>eagla ort go mbeidh aon easbaidh cainte ort fad </span>
<lb n="2905"/><span>do bheir i n-éinfheacht liom-sa maran tu féin is</span>
<lb n="2906"/><span>ciontach leis."</span></p>
<lb n="2907"/>
<lb n="2908"/><p><span>"Is furaiste réitioch liom-sa," arsa Donn-</span>
<lb n="2909"/><span>chadh, "acht cogar, caidé t'ainm?"</span></p>
<lb n="2910"/>
<lb n="2911"/><p><span>"Cos-fae-Chrios," ar seision."</span></p>
<lb n="2912"/>
<lb n="2913"/><p><span>Chuala teacht tharat go minic," arsa Donnchadh; </span>
<lb n="2914"/><span>dian gur tu bhí uaim díreach, ámh shíleas go rabhais </span>
<lb n="2915"/><span>marbh, agus go raibh deiriodh do mhaithis fagháltha</span>
<lb n="2916"/><span>fad ó."</span></p>
<lb n="2917"/>
<lb n="2918"/><p><span>"Atá breith agam ar an mbás," arsa an fear </span>
<lb n="2919"/><span>eile," is feárr lá as an uaigh ná lá inte."</span></p>
<lb n="2920"/>
<lb n="2921"/><p><span>"A, abair é," ars Donnchadh, "agus rud eile, </span>
<lb n="2922"/><span>má tá aonní foghanta le fagháil thall tá an </span>
<lb n="2923"/><span>tSíorruidheacht fada ár ndóthain chuige."</span></p>
<lb n="2924"/>
<lb n="2925"/><p><span>"Díreach," ars an fear eile, "bhainis as mo </span>
<lb n="2926"/><span>bheul é; acht caide seo is ainm duit?"</span></p>
<lb n="2927"/>
<lb n="2928"/><p><span>"Donnchadh Daoi," ar seision.</span></p>
<lb n="2929"/>
<lb n="2930"/><p><span>Is beag nár phléasg gáiridh an Chos-fae-Chrios </span>
<lb n="2931"/><span>nuair chualaidh sé cia bhí aige, mar san am-san </span>
<lb n="2932"/><span>ní raibh fiú brónc ná raibh a fhios aige go dian-</span>
<lb n="2933"/><span>mhaith gur bhé mo Dhonnchadh Daoi an leath-amadán </span>
<lb n="2934"/><span>ba mhó bhí i nÉirinn. Do chisigh sé air féin máseadh </span>
<lb n="2935"/><span>agus do bhrúigh chuige comh maith agus d'fheud, acht </span>
<lb n="2936"/><span>do bhreathnuigh agus d'infhiuch sé é go géar.  Nó </span>
<lb n="2937"/><span>do shíl an fear eile gur breágh an rud an fheuch-</span>
<lb n="2938"/><span><L95></span>
<lb n="2939"/><span>aint-seo, agus do labhair sé arís agus d'fhiarfuigh </span>
<lb n="2940"/><span>sé de cad aige cos leis bheith faoi n-a chrios, nú </span>
<lb n="2941"/><span>cad do bhí ar siubhal aige 'n aonchor?"</span></p>
<lb n="2942"/>
<lb n="2943"/><p><span>"Gnó ait atá ar láimh agam-sa," arsa Cos-fae-</span>
<lb n="2944"/><span>Chrios; "Tá feirm annso i n-a bhfuil seacht gceud </span>
<lb n="2945"/><span>páirc; i ngach páirc aca-san atá seacht gceud</span>
<lb n="2946"/><span>n-acra, seacht gceud beárna in gach páirc, agus </span>
<lb n="2947"/><span>seacht gceud gearrfhiadh i n-aghaidh gach beárnan.  </span>
<lb n="2948"/><span>Caithfead-sa gach aon cheann riamh díobh do </span>
<lb n="2949"/><span>choimeád isteach."</span></p>
<lb n="2950"/>
<lb n="2951"/><p><span>"Caithfir?" arsa Donnchadh.</span></p>
<lb n="2952"/>
<lb n="2953"/><p><span>"Caithfead go deimhin," arsa an fear eile.</span></p>
<lb n="2954"/>
<lb n="2955"/><p><span>"Diabhal go bhfuil feidhm ort," arsa Donnchadh, </span>
<lb n="2956"/><span>"níor mhaith liom bheith id bhrógaibh, acht caidé an </span>
<lb n="2957"/><span>fáth go bhfuil cos leat feistighthe suas fádh chrios </span>
<lb n="2958"/><span>agat?"</span></p>
<lb n="2959"/>
<lb n="2960"/><p><span>"A dhuine," arsa mo Bhos-fae-Chrios, "rithim-se </span>
<lb n="2961"/><span>comh mear-san nach gábhadh dhom acht cos, dá </span>
<lb n="2962"/><span>mbeadh siad araon fúm mar tá fút-sa is dócha </span>
<lb n="2963"/><span>ná feudfainn stad nuair ba mhaith liom."</span>
<lb n="2964"/><span>  </span>
<lb n="2965"/><span>"Ní fuláir nú go mbionn pádh an-árd duit as-</span>
<lb n="2966"/><span>san?" arsa mo Dhonnchadh.</span></p>
<lb n="2967"/>
<lb n="2968"/><p><span>"Riabhach ruainne mhaise acht aon chúig phúintín </span>
<lb n="2969"/><span>amháin gortaidh.</span></p>
<lb n="2970"/>
<lb n="2971"/><p><span>"Tut, tut, agus ná bí ag magadh fúm," arsa </span>
<lb n="2972"/><span>Donnchadh.</span></p>
<lb n="2973"/>
<lb n="2974"/><p><span>"An ann measann tú go mbeinn ag streal-</span>
<lb n="2975"/><span><L 96</span>
<lb n="2976"/><span>ladh éithigh?" arsa Cos-fae-Chrios.</span></p>
<lb n="2977"/>
<lb n="2978"/><p><span>"Ní headh, faire, ní headh, acht gur lag an </span>
<lb n="2979"/><span>díol ar chleasaidhe fir mart-sa chúig phúint sa </span>
<lb n="2980"/><span>mbliadhain," arsa Donnchadh," acht cogar aleith </span>
<lb n="2981"/><span>go fóil.  Tiubhrad-sa deich bpúint agus culaith </span>
<lb n="2982"/><span>éadaigh duit acht teacht liom chois."</span></p>
<lb n="2983"/>
<lb n="2984"/><p><span>"Ca bhfuil an t-airgead, stóigh, ar dtúis?" </span>
<lb n="2985"/><span>arsa Cos-fae-Chrios, mar tháinig iongnadh air an </span>
<lb n="2986"/><span>oiread-san airgid do bheith ag leadhbán mar é;</span>
<lb n="2987"/><span>nó shíl sé, ní nár locht air, gur ag líminiughadh </span>
<lb n="2988"/><span>bhréagh do bhí sé, agus ná raibh fiú cianóige aige.  </span>
<lb n="2989"/><span>Imbasa do chuir mo Dhonnchadh a lámh i n-a phóca, </span>
<lb n="2990"/><span>agus thug an t-airgead do ar an láthair sin.  Do </span>
<lb n="2991"/><span>bhí Cos-fae-Chrios comh sásta-san gur beag nár </span>
<lb n="2992"/><span>leag an tarna chos faoi.  Níor bhac sé leis an </span>
<lb n="2993"/><span>eudach, acht d'imthigheadar araon leo go mear.  </span>
<lb n="2994"/><span>Mar le Donnchadh bocht, do thaosgfá allus de, </span>
<lb n="2995"/><span>acht Cos-fae-Chrios comh tirm le spríos gan tais-</span>
<lb n="2996"/><span>riughadh air.</span></p>
<lb n="2997"/>
<lb n="2998"/><p><span>I gcionn lae nó mar sin, thángadar ar fear </span>
<lb n="2999"/><span>i n-a sheasainh i bpáirc an-mhór. Bhí bas leis ar </span>
<lb n="3000"/><span>a leath-chluais aige.  Do chuadar faoi n-a dhéin,</span>
<lb n="3001"/><span>agus do labhradar chuige.  D'fhiarfuigheadar de </span>
<lb n="3002"/><span>caidé an t-ainm do bhí air, agus cad aige do bheith </span>
<lb n="3003"/><span>ar an nós-san.  Dubhairt seision leo gur b'é </span>
<lb n="3004"/><span>féin Cluas-le-hEisteacht, ná raibh aon adhal-</span>
<lb n="3005"/><span>laoire air, go gcloiseadh an féar ag fás san </span></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="3006"/><p><span>Domhan Toir, agus gur leor do aon chluais </span>
<lb n="3007"/><span>amháin chuige-sin.</span></p>
<lb n="3008"/>
<lb n="3009"/><p><span>"Cloisim," ar seision," gach aonní; "agus nach </span>
<lb n="3010"/><span>bocht an díol dam chúig púintín san mbliadhain?"</span>
<lb n="3011"/><span> </span>
<lb n="3012"/><span>"Bocht, an eadh?" arsa Donnchadh, "ní headh </span>
<lb n="3013"/><span>mhaise acht spriúnlaithe; cad adéarfá dá bhfuigh-</span>
<lb n="3014"/><span>theá deich púint uaim-se anois?</span></p>
<lb n="3015"/>
<lb n="3016"/><p><span>"Déarfainn ná heiteochainn," arsa Cluais-le-</span>
<lb n="3017"/><span>hEisteacht.</span></p>
<lb n="3018"/>
<lb n="3019"/><p><span>Do chuir sé lámh i n-a phóca agus do thairg na </span>
<lb n="3020"/><span>deich púint do.  Do ghlac sé iad go ceanamhail, </span>
<lb n="3021"/><span>agus do ghluaisiodar a dtriúr orra annsan go </span>
<lb n="3022"/><span>tiugh teasaid.  Faoi cheann lae nú mar sin do </span>
<lb n="3023"/><span>casadhi adan ar fear eile, ait go leor, dála </span>
<lb n="3024"/><span>beirte eile.  Bhí a lámh chlé ar súil leis, agus </span>
<lb n="3025"/><span>guna i n-a láimh eile, agus é mar bheadh sé ag</span>
<lb n="3026"/><span>tabhairt faoi éun nó ainmhidhe éigin mar sin.  Do </span>
<lb n="3027"/><span>chuadar chuige agus d'fhiarfuigheadar an as a </span>
<lb n="3028"/><span>mheamhair do nó ag magadh fútha féin do bhí sé.  </span>
<lb n="3029"/><span>Nó ba mhór an iongna nár mhairbh sé iad, bu </span>
<lb n="3030"/><span>dhiabhail an chráiste bhí ag piaca aca do labhair </span>
<lb n="3031"/><span>leis, agus an guna ar léigh aige-sean, agus dá </span>
<lb n="3032"/><span>rithfeadh leis go bhfeudfadh iad d'fhágaint tréith.</span></p>
<lb n="3033"/>
<lb n="3034"/><p><span>"Ní fuilim as mo mheamhair," ar seision, "agus </span>
<lb n="3035"/><span>ní oraibh-se a bhuidheachas. Tá gnó mór ar láimh </span>
<lb n="3036"/><span>agam - páirc chruithneachhta atá annso le béal </span>
<lb n="3037"/><span>bainte. Tá seacht n-éin san spéir anáirde i </span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="3038"/><p><span>n-aghaidh gach léis dá bhfuil ann, agus dá bhfeud-</span>
<lb n="3039"/><span>faidís teacht anuas ní fhágfaidís roiléith de le </span>
<lb n="3040"/><span>chéile."</span></p>
<lb n="3041"/>
<lb n="3042"/><p><span>"Agus cad tá dhuit as?" arsa mo Dhonnchadh </span>
<lb n="3043"/><span>breágh.</span></p>
<lb n="3044"/>
<lb n="3045"/><p><span>"Cúig phúint," ar seision.</span></p>
<lb n="3046"/>
<lb n="3047"/><p><span>"Lag go leor agus ró-lag," arsa Donnchadh, ag </span>
<lb n="3048"/><span>crothadh a chínn le truagh dho, mairge."</span></p>
<lb n="3049"/>
<lb n="3050"/><p><span>"Ní fhuil leighios air," ars an fear eile, "toisg </span>
<lb n="3051"/><span>gan aon phreis bheith ar shócainidh, tá airgiod </span>
<lb n="3052"/><span>tearc."</span></p>
<lb n="3053"/>
<lb n="3054"/><p><span>"Tearc nú reiseamhuil," arsa Donnchadh," seo </span>
<lb n="3055"/><span>deich púint agus tar liom-sa; má bhíonn tú id </span>
<lb n="3056"/><span>bhuachaill mhaith gheóbhair ball éadaigh nú b'fhéidir</span>
<lb n="3057"/><span>culaith ó mhullach talamh i gciunn do bhliadhna </span>
<lb n="3058"/><span>dhuit."</span></p>
<lb n="3059"/>
<lb n="3060"/><p><span>"Biodh i n-a mhargadh," arsa Súil-le-Feuchaint</span>
<lb n="3061"/><span>- b'in é a ainm.</span></p>
<lb n="3062"/>
<lb n="3063"/><p><span>Do ghluais an triúr i n-éinfheacht le mo Dhonn-</span>
<lb n="3064"/><span>chadh annsan, agus níor staonadar do'n stáir-</span>
<lb n="3065"/><span>sin gur shroicheadar cúirt Mháire Ní Rógáin.  Do </span>
<lb n="3066"/><span>bhuail mo leath-amhadán go húghdarthásach ag an </span>
<lb n="3067"/><span>ngeata; leis an bplab thug se shíltheas gur </span>
<lb n="3068"/><span>tighearna éigin anmhór do bhí imuigh.  D'osgladh do </span>
<lb n="3069"/><span>go mear, agus d'fhiarfuigheadh cad do thug é.  </span>
<lb n="3070"/><span>D'innis sé do'n gheatóir gur b'í an chailín óg do </span>
<lb n="3071"/><span>bhí uaidh.</span></p>
<lb n="3072"/>
<lb n="3073"/><p><span><pb n="99"/>  </span>
<lb n="3074"/><span>"Agat féin atá a fagháil nó a cailleamh-</span>
<lb n="3075"/><span>aint," ars an fear eile.</span></p>
<lb n="3076"/>
<lb n="3077"/><p><span>Tugadh Donnchadh i láthair na mná óige.  Dubh-</span>
<lb n="3078"/><span>radh leis bheith ollamh go moch air maidin.  Fuair </span>
<lb n="3079"/><span>sé féin agus a chuid fear rud le n-ithe agus le</span>
<lb n="3080"/><span>n-ól, an méid ba mheon leó agus leapachas.  Le </span>
<lb n="3081"/><span>deargadh an dá neull bhí Donnchadh i n-a shuidhe, </span>
<lb n="3082"/><span>agus ithte agus ólta aige féin agus ag á chuid</span>
<lb n="3083"/><span>fear.  Do chuadar imach ar an macha; bhí mo </span>
<lb n="3084"/><span>Mháire imuich rómpa, réidh rianta chun aisdir.</span></p>
<lb n="3085"/>
<lb n="3086"/><p><span>"Bhfuil tu ollamh?" ar sise le Donnchadh.</span></p>
<lb n="3087"/>
<lb n="3088"/><p><span>"Duin-uasal seadh mise," ar seision léi, </span>
<lb n="3089"/><span>"agus fad atá buachaill agam ní fhuil sé ceart </span>
<lb n="3090"/><span>agam dul leat; raghaidh sé seo leat," ar seision, </span>
<lb n="3091"/><span>ag póinteáil ar Chos-fae-Chrios.  Bhí sí sásta.  </span>
<lb n="3092"/><span>Ar léi féin agus Cos-fae-Chrios annsan.  D'imthigh-</span>
<lb n="3093"/><span>eadar agus d'imthigheadar gur cailleadh radharc </span>
<lb n="3094"/><span>orra. Máseadh sé Cos-fae-Chrios bhí ar tosach.  </span>
<lb n="3095"/><span>Ní fheudfadh an ghaoth congbháil suas leó, comh </span>
<lb n="3096"/><span>géar-san a ngreadadh agus a ngluaiseacht.  Ba</span>
<lb n="3097"/><span>gheárr gur séirseáladh Máire Ní Rógáin.  Do </span>
<lb n="3098"/><span>bhí Cos-fae-Chrios i nglínntibh chun cínn airri.  </span>
<lb n="3099"/><span>D'fhan sé léi ar mhullach cnuic. </span></p>
<lb n="3100"/>
<lb n="3101"/><p><span>"Táim traochta," ar sise, "leig do cheann im </span>
<lb n="3102"/><span>ucht go fóilín."</span></p>
<lb n="3103"/>
<lb n="3104"/><p><span>Do leig.  I nóimitín do chuir sí an biorán </span>
<lb n="3105"/><span>suain i n-a chúl, agus do thuit sé i n-a chodladh go </span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="3106"/><p><span>sámh.  D'éirigh sise, agus do ghread sí léithi agus </span>
<lb n="3107"/><span>d'fhág seision annsan. Do bhí an triúr eile ag </span>
<lb n="3108"/><span>tigh Mháire Ní Rógáin, agus saoghal breágh</span>
<lb n="3109"/><span>aca mar ná raibh riamh roimhe-sin.  I lár an tsuilt </span>
<lb n="3110"/><span>agus an spóirt do léim Cluas-le-hÉisteacht </span>
<lb n="3111"/><span>suas.  "Go réidh go fóil," ar seision, "cloisim </span>
<lb n="3112"/><span>mar bheadh srann."  Do chiuinigh an chuid eile, </span>
<lb n="3113"/><span>agus creidim gur dheacair leo é. Do chuir cluas </span>
<lb n="3114"/><span>ar féin arís.  Is ann bhí ná Cos-fae-Chrios ag </span>
<lb n="3115"/><span>sranntarnaigh ar lán a dhíchill.</span></p>
<lb n="3116"/>
<lb n="3117"/><p><span>"Bí imuigh, bí imuigh," arsa Donnchadh Daoi, </span>
<lb n="3118"/><span>"agus feuch."</span></p>
<lb n="3119"/>
<lb n="3120"/><p><span>D'éirigh Súl-le-Feuchaint agus do rith imach an </span>
<lb n="3121"/><span>dorus; is beag nár bhris sé ceann d'á chosaibh </span>
<lb n="3122"/><span>leis an bhfuadar do bhí faoi.  Do rith sé isteach</span>
<lb n="3123"/><span>tar éis feuchaint go maith géar do le n-a leath-</span>
<lb n="3124"/><span>shúil.  "Tá Cos-fae-Chrios i n-a dhubhchodladh, agus </span>
<lb n="3125"/><span>sean-chloigeann sean-chapaill fá n-a cheann </span>
<lb n="3126"/><span>aige."</span></p>
<lb n="3127"/>
<lb n="3128"/><p><span>"Tá an eadh?" arsa Donnchadh, agus do thuit a </span>
<lb n="3129"/><span>chroidhe ar an leadhb bocht, agus d'athrugh a líthe.</span></p>
<lb n="3130"/>
<lb n="3131"/><p><span>"Sin é díreach an tsrantarnach do chuala-sa," </span>
<lb n="3132"/><span>arsa Cluas-le-hÉisteacht.</span></p>
<lb n="3133"/>
<lb n="3134"/><p><span>Do chuadar imach i bhfochair a chéile annsan.  Ní </span>
<lb n="3135"/><span>raibh smog as mo Dhonnchadh Daoi, mar shíl sé cóir-</span>
<lb n="3136"/><span>máireach go raibh an bhean-uasal caillte aige.  </span>
<lb n="3137"/><span>Do chuir Súil-le-feuchaint a ghuna le n-a leath-</span></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="3138"/><p><span>ghualainn agus do thug iarracht faoi Chos-fae-</span>
<lb n="3139"/><span>Chrios, agus do chuir an sean-chloigeann do bhí fá </span>
<lb n="3140"/><span>n-a cheann, na seacht léig chun seachráin. Do </span>
<lb n="3141"/><span>phreab sé suas agus do chuimil a shúile d'fheuch-</span>
<lb n="3142"/><span>aint cá raibh sé 'n-aonchor, agus nuair tháinig sé </span>
<lb n="3143"/><span>chuige féin, agus d'aibigh an radharc aige do </span>
<lb n="3144"/><span>sgaoil sé sa tsiubhal. Rug sé ag Baile-átha-</span>
<lb n="3145"/><span>Cliath ar Mháire Ní Rógáin, agus i istigh i siopa</span>
<lb n="3146"/><span>ag ceannach fáinne.  Do cheannaigh mo Chos-fae-</span>
<lb n="3147"/><span>Chrios fáinne eile.  Nuair thug sé an t-airgiod </span>
<lb n="3148"/><span>chun díol as, níor fhan sé leis an mbriseadh</span>
<lb n="3149"/><span>d'fhagháil, acht comh luath as do fuair greim ar </span>
<lb n="3150"/><span>an bhfáinne do ghlan leis, mar as go gcuirfeá </span>
<lb n="3151"/><span>na gadhair leis, agus níor stad ar chnoc ná </span>
<lb n="3152"/><span>sliabh, ar bhóthar ná i n-aon áit eile gur shroich </span>
<lb n="3153"/><span>sé mar a raibh mháighistir agus an bheirt eile.  </span>
<lb n="3154"/><span>Do bhí an lá buaidhte aige, agus mo leadhbán </span>
<lb n="3155"/><span>leath-óinsighe buaidhte leis go deo.  Pósadh mo </span>
<lb n="3156"/><span>Dhonnchadh Daoi agus Máire Ní Rógáin nó láith-</span>
<lb n="3157"/><span>reach bonn.  Do chongaibh sé an triúr-so rith a </span>
<lb n="3158"/><span>saoghail, agus níor leig sé síos orra a fheabhas </span>
<lb n="3159"/><span>d'imreadar do nuair bhí sé i n-an-chás.</span>
<lb n="3160"/><span>(Deiriodh.)</span></p>
<lb n="3161"/>
<lb n="3162"/><p><span>NOTAIDHE.</span></p>
<lb n="3163"/>
<lb n="3164"/><p><span>Cé beag an leabhrán-so tá mórán neithe ann ná glacfar </span>
<lb n="3165"/><span>agus nach glactha le n-a lán.  Dom dóigh, ní fhuil aonní b'fhéidir </span>
<lb n="3166"/><span>ar a mbeithior níos fuathmhaire 'ná "ná" roimh briathraibh gan </span>
<lb n="3167"/><span>análughadh gan urdhubhadh i n-áit "nach" ag urdhubhadh.  Ní </span>
<lb n="3168"/><span>scríobhfainn "ná" acht go bhfuil cleachtuithe ar fud Chúige </span>
<lb n="3169"/><span>Mhumhan.  agus go bhfaghthar é go mion minic i sgríbhinnibh</span>
<lb n="3170"/><span>bhaineas le haimsiribh sárfhada siar.  Ní fhuilim d'á rádh gur</span>
<lb n="3171"/><span>ceart a aithbheochan, nó le ceart a choitchionnughadh, óir tá sé </span>
<lb n="3172"/><span>beo go leor fós, acht nach fuil coitchionn leastmuigh do </span>
<lb n="3173"/><span>Mhumhain, go bhfios domh-sa. Ní léir dam aon fháth nach </span>
<lb n="3174"/><span>déanta é, má tá indéanta ó tá.  Go bhfuil urdhubhadh iomad-</span>
<lb n="3175"/><span>amhail san nGaedhilg indiu is follus d'aonneach; tá gleus</span>
<lb n="3176"/><span>annso le n-a bhfeudfar a laghdughadh beagán, agus ní ghlacfar </span></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="3177"/><p><span>do láimh é, do bhrigh nach fuil an gnás i gConnachtaibh ná i </span>
<lb n="3178"/><span>nUlltaibh. Ní'l aon agamh ná go bhfuil neithe i ngach uile </span>
<lb n="3179"/><span>Chóige nach inleata do sgríbhneoir, achtannso go háirithe atá </span>
<lb n="3180"/><span>litridheacht líonmhar ag neartughadh leis an ngnás Muimhneach, </span>
<lb n="3181"/><span>bíodh go bhfuil an gnás eile sogfhaghala comh maith ceudna.  Do </span>
<lb n="3182"/><span>bheadh aonduine ainchneasda adéaradh gur ceart aon díobh-so </span>
<lb n="3183"/><span>do chaitheamh i leathtaoibh, ar lorg bheagáin graiméarach do </span>
<lb n="3184"/><span>cheap agus do chur ar bun mórán dlighthe atá araon mícheart </span>
<lb n="3185"/><span>mío-dhual. Ar righ-scoláiridhibh ní labhraim, acht orra-so do shaoth-</span>
<lb n="3186"/><span>ruigh eolus éigin ar an teanga láithrigh as leabhraibh, agus do bhí </span>
<lb n="3187"/><span>ainbhfiosach ar fad ar an teangaidh seanda, agus aineolach go</span>
<lb n="3188"/><span>mór ar Ghaedhilg mar labharthar i n-a líomthacht í, ó Phort-</span>
<lb n="3189"/><span>Láirge siar suas go Doire.  Mar adubhart cheana ní fhuilim </span>
<lb n="3190"/><span>d' rádh go bhfuil "nach" aincheart, acht adeirim go bhfuil </span>
<lb n="3191"/><span>"ná" comh ceart leis, agus b'fhéidir níos cirte.  Le </span>
<lb n="3192"/><span>heagla ná creidfeadh a lán so uaim, dobheirim beagán somplaidh as </span>
<lb n="3193"/><span>"Passions and Homilies," atcinsoin, ag taisbeánadh an nóis </span>
<lb n="3194"/><span>díreach mar cleachtathar indiu i gCúige Mhumhan.</span></p>
<lb n="3195"/>
<lb n="3196"/><p><span>Nó : Nú</span></p>
<lb n="3197"/>
<lb n="3198"/><p><span>I n-áit "nó" deirthior "nú" i Mumhain.  Fós níor casadh aon </span>
<lb n="3199"/><span>eisiompláir de liom 'san litridheacht.  B'fhéidir ó sontar </span>
<lb n="3200"/><span>"nua", .i. úr, mar "nó," go ndeárnadh an t-athrughadh so, chor </span>
<lb n="3201"/><span>go bhfeudfaidhe an dá fhocal do dheifirughadh go soilléir.</span>
<lb n="3202"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="3203"/><p><span>F AGUS EÓ SAN OIRTHEARACH.</span></p>
<lb n="3204"/>
<lb n="3205"/><p><span>Is na briathraibh aimhriaghalta ní ceart F acht ionnta-</span>
<lb n="3206"/><span>so amháin "dochím", "cluinim," "tigim," ámh tá sé ag sleamh- </span>
<lb n="3207"/><span>nughadh isteach, nó tá istigh cheana féin, agus comh fada sin </span>
<lb n="3208"/><span>anois go bhfuilim eaglach nach féidir a dhíbirt, dá mbu mhaith é </span>
<lb n="3209"/><span>féin.  I gcuid aca tá sé ionadtha comh daingion gur cinnte mé </span>
<lb n="3210"/><span>ná dífhreumhochar anois é; i gcuid eile díobh tá sé comh mío-</span>
<lb n="3211"/><span>thairbheach mícheart-san gur cóir a sgrios láithreach. m.s. … 'íos-</span>
<lb n="3212"/><span>fad," "rachfad."  Ionnta-so tá sé so-sgriosta go leor; acht - </span>
<lb n="3213"/><span>i mórán eile díobh is doleighiste, dosgriosta anois é; feuch ar </span>
<lb n="3214"/><span>"adeirim," agus "doghnímh."  D'fheudfaidhe iad-so d'athcheart-</span>
<lb n="3215"/><span>ughadh go heusgaidh, dom dhoigh ámh ní dingéantar choidhche, agus ní </span>
<lb n="3216"/><span>déanta b'fhéidir, dá ndingeantaoi. Caithfear a admháil ná fuil </span>
<lb n="3217"/><span>aon bhriathar comh truaillighthe i gcaint, ná comh ilghnéitheach i </span>
<lb n="3218"/><span>litriughadh le "doghnímh."  San deisceart ní abarthar "dorinne" </span>
<lb n="3219"/><span>(dorighne, doringhne, nó dorinn, mar castar orainn iad uile), </span>
<lb n="3220"/><span>acht "doghein" nó "ghein" ("dhein," ar uairibh).  Ní déarad-</span>
<lb n="3221"/><span>sa a thuille i n-a dtaoibh-so, acht seolaim an macléighinn go </span>
<lb n="3222"/><span>"Trí Bior-Ghaoithe an Bháis." Taobhimuigh do "táim," cuir-</span>
<lb n="3223"/><span>thior an F isteach i n-oirthioracht bréithre aimhriaghalta. Is</span>
<lb n="3224"/><span>na briathraibh riaghalta, ar an leith eile, sonntar é mar "th" - </span>
<lb n="3225"/><span>is dóigh gur fuighioll an "t" oirthioraigh i Sean-Ghaedhilg an T so </span>
<lb n="3226"/><span> - muna gcríochnuighidh le guth nó le fuaim ghutha, m.s. cnaoim,</span>
<lb n="3227"/><span>cnaoifead; réidhim, réifead, 7c. San bhfoirm fulangtha ní </span>
<lb n="3228"/><span>laguighthior F go th choidhche; ní abeórthaoi "casthar," "chas-</span>
<lb n="3229"/><span>thaoidhe," i n-ionad "casfar," "chasfaidhe.'c.</span></p>
<lb n="3230"/>
<lb n="3231"/><p><span>San dara comhcheangal briathar, .i. iad-so i n-uighim.  </span>
<lb n="3232"/><span>Athruighthior I go EO, agus Gh go Ch chum an oirthioraigh do </span>
<lb n="3233"/><span>dhéanamh.  I gCúige Mumhan ní malartuighthior an Gh ar aonchor.  </span>
<lb n="3234"/><span>Eirigheann so, dom thuairim, as fuathmhaireacht do gharbh-fhoghar </span>
<lb n="3235"/><span>Ch.  Mar sin do sgríobhtar; árdóchadh, -air, -aidh, 7c., mar </span>
<lb n="3236"/><span>árdoghadh, -air, -aidh; nó árdód, -óir, -óidh, 7c., go minic, agus </span>
<lb n="3237"/><span>sontar amhlaidh sin i gcomhnuidhe iad.  Achr is ceart an dá</span></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="3238"/><p><span>fhuirm so do chosg, agus aon aca do thoghadh agus araile do </span>
<lb n="3239"/><span>dhíoghadh, acht i bhfilidheacht,cé gur feárrde aon fhuirm annso </span>
<lb n="3240"/><span>leis, chor go mbeadh aontomhas coitchionn.</span></p>
<lb n="3241"/>
<lb n="3242"/><p><span>ADH, IDH I NDEIRIODH FOCAL.</span></p>
<lb n="3243"/>
<lb n="3244"/><p><span>Go minic fágaim imuigh "adh" a mórán focal do nach </span>
<lb n="3245"/><span>ceart.  Is fiosach dom go maith gur cirte "cúigeadh" ná </span>
<lb n="3246"/><span>"cúige," "tuilleadh" ná "tuille," agus mar sin de.  Ní </span>
<lb n="3247"/><span>fheicim caidé an tairbhe iad so do sgríobhadh, acht amháin do </span>
<lb n="3248"/><span>bheagán scoláir lorgas focal-eolais.  Chítear d'aonneach go</span>
<lb n="3249"/><span>bhfuil an iomad litreach balbh cheana i n-ár measg, agus cuid </span>
<lb n="3250"/><span>aca san gan úghdarthás mar atá "teith," "béith," "uaithne,"</span>
<lb n="3251"/><span>"Nidh," 7c., i n-áit "te," "bé," "uaine," "ní," 7c. Sgríobhaim </span>
<lb n="3252"/><span>"fagháil," cé gur cirte "faghbháil"; atá "fagháil" comh </span>
<lb n="3253"/><span>seanda-san ná feicim caidé an maitheas "balbhán" do chur </span>
<lb n="3254"/><span>mar ualach ann anois.  Ní cóir dham a dhearmad gur leigeas </span>
<lb n="3255"/><span>imach litreacha i "slighe", "teine," agus a léithéid sin. I </span>
<lb n="3256"/><span>ndeireadh mbriathar sontar "dh" i gCúige Mhumhan mar "ig," </span>
<lb n="3257"/><span>agus comh maith céadna i ngeineamhnach ainmeann.</span>
<lb n="3258"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgeuluidheacht Chúige Mumhan

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgeuluidheacht Chúige Mumhan

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
