Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Seaghán an Díomais</title><author><name type="main">Pádraig Ó Séaghdha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">LM127</note>
                         <note type="L">2</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>LM127</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Seaghán an Díomais</title><author>Pádraig Ó Séaghdha</author><imprint><publisher>The Irish Book Company</publisher><date>1901</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>"Tuigim agus ní léighim,</span>
<lb n="2"/><span>Ach tuigean fear léighinn leath-fhocal."</span>
<lb n="3"/><span>SEÁGHAN AN DÍOMAIS.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>BLÚIRÍN AS STAIR NA h-ÉIREANN.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Caib. I.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>BILE NA COILLE.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Is iomdha fear gaisgeamhail do h-oileadh i n-Uladh ó Choin</span>
<lb n="12"/><span>Chulainn anuas go dtí Seághan an Díomais.  I bhfad ins na</span>
<lb n="13"/><span>ciantaibh do rugadh ann Niall naoi nGiallach, rí cúmhachtach do</span>
<lb n="14"/><span>bhí i dTeamhair.  Is minic do mhothuigh na Rómhánaigh i mBreatain</span>
<lb n="15"/><span>a chosgairt siúd.  I gceann d'á thurusaibh thug sé leis mar chime</span>
<lb n="16"/><span>buachaill óg d'ár bh'ainm 'na dhiaidh súd Pádruig.  Do b'é an</span>
<lb n="17"/><span>chime úd an Tailgin gur innis na draoithe roim rae a theacht.</span>
<lb n="18"/><span>Tá a chlú, agus a cheannas go h-aibidh fós imeasg Gaedheal, acht dála</span>
<lb n="19"/><span>Néill naoi nGhiallaigh is beag nách bhfuil a ainm dearmhadta.</span>
<lb n="20"/><span>Ar a shon soin ba mhór le rádh an rí úd lá, agus as a leasracha d' fhás</span>
<lb n="21"/><span>an aicme ba chumasaighe agus ba chalma d'á raibh i nÉirinn le n-a</span>
<lb n="22"/><span>línn féin, 'ná b'fhéidir ar dhruim an domhain.  Cuardaigh stair</span>
<lb n="23"/><span>na gcríoch eile, féach imeasg aicmíbh abhus agus thall agus ní bhfuighfir</span>
<lb n="24"/><span>fir d'aon chineadh amháin do b'áilne dreach, do ba chalma i ngleó,</span>
<lb n="25"/><span>do ba ghléir-inntineach i gcómhairle 'ná na sáir-fhir do shíolraidh ar</span>
<lb n="26"/><span>feadh na gcéadta bliadhan as an bhfréimh uasail sin Muintir</span>
<lb n="27"/><span>Néill.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Fá mar do liúghann an ghaoth mhór timcheall crainn daire i</span>
<lb n="30"/><span>n'aonar ar lár machaire, gan baint le n-a neart acht amháin na</span>
<lb n="31"/><span>duilleóga do sgiobadh dhe agus fo-cheann d'á ghéagaibh do bhriseadh</span>
<lb n="32"/><span>le h-árd iarracht, do ba mhar sin do na Sasanaigh ar feadh cheithre</span>
<lb n="33"/><span>chéad bliadhan d'á mbasgadh féin i gcoinnibh na gcuraidhe úd do</span>
<lb n="34"/><span>tháinig ó Niall naoi-nGiallach; agus is é mo thuairim ná buaidhfídhe</span>
<lb n="35"/><span>choidhche ortha súd muna mbéadh gur eirigheadar i n-aghaidh a</span>
<lb n="36"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Ní raibh fear ar an gcineadh ba mhó cáil 'ná an Seághan so do</span>
<lb n="39"/><span>luadhmuid.  Éireannach 'na bhallaibh do b'eadh é, chómh maith 'na</span>
<lb n="40"/><span>lochtaibh agus 'na thréithibh fearamhla.  Ní raibh sé chómh glic i</span>
<lb n="41"/><span>gcómhairle 'ná chómh géar-chúiseach i gceist le h-Aodh Ó Néill</span>
<lb n="42"/><span>d'fhoghluimidh cleasaidheacht riaghla i dtigh Elíse, bainrioghain</span>
<lb n="43"/><span>Shasana.  Ní raibh bun-eólas cogaidh aige chómh clisde le h-Eoghan</span>
<lb n="44"/><span>Ruadh, acht níor sháruigh aon duine aca so é i ngaisge, i ngníomh,</span>
<lb n="45"/><span>'ná i ngrádh d'á thír.  Tá aon smál amháin ar a ainm.  D'fhoillsigh</span>
<lb n="46"/><span>na Sasanaigh go soiléir an smál soin dúinn go h-áthasach, mar</span>
<lb n="47"/><span>ba bheag ortha Seaghan Ó Néill.  D'fhuadaigh sé bean Chalbhaigh Uí</span>
<lb n="48"/><span>Dhómhnaill, deirbhshiúr do Thighearna na nOileán cois Albain, agus is</span>
<lb n="49"/><span>dóich le n-a lán úghdar gur éaluigh sise leis le n-a toil féin.  Is</span>
<lb n="50"/><span>suarach nách raibh sé chómh h-olc leis na Sasanaigh féin ar an</span>
<lb n="51"/><span>gcuma sain, acht amháin go n-admhóchadh seisean a dhroch-chleachtadh</span>
<lb n="52"/><span>mar níor bha fimineach é, acht fear fírinneach ná ceilfeadh a cháim.</span>
<lb n="53"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="54"/><p><span>Caib. 2.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>ÉIRE LE N-A LÍNN.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Ní fheacaidh Inis Fáil lá suaimhnis riamh ó ghabh seólta na</span>
<lb n="59"/><span>Normánach i gcuan ar "Tráigh an Bhainbh" le Diarmaid na nGall</span>
<lb n="60"/><span>ins an mbliadhain 1169.  Tháinig na Normánaigh go Sasana ó'n</span>
<lb n="61"/><span>bhFrainc céad bliadhan roimh an am soin, fá stiúrúghadh Liaim</span>
<lb n="62"/><span>Buadhthaigh, agus do sgaipeadar na Sasanaigh i n-aon bhruighin amháin.</span>
<lb n="63"/><span>Bhí na Sasanaigh fá chois gan mhoill agus Normánach 'na righ agus 'na</span>
<lb n="64"/><span>bhuanna ortha feasda.  Níor ba dhala soin d'Éirinn.  Ó'n rí sin</span>
<lb n="65"/><span>an dara Hanrí go dtí an t-ochtmhadh Hanrí bhí righthe Shasana 'na</span>
<lb n="66"/><span>"dtighearnaibh" ar Éirinn.  Ní raibh sé i misneach aon rí aca Rí</span>
<lb n="67"/><span>Éireann do ghlaodhadh air féin gur cheap an t-ochtmhadh Hanrí gur</span>
<lb n="68"/><span>chóir dó féin bheith 'na rí dáiríribh ar Éireannaigh.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Ar an adhbhar soin chuir sé gairm sgoile amach go raibh sé</span>
<lb n="71"/><span>riachtanach ar thaoiseachaibh móra Éireann cruinniúghadh ar aon</span>
<lb n="72"/><span>láthair go mbronnfadh sé tiodail agus talamh ortha.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>Do b'é nós na dtaoiseach soin go dtí súd bheith 'na gcinn</span>
<lb n="75"/><span>ar an dtreibh agus sloinneadh a dtreibhe féin do thógbháil.  Bhí</span>
<lb n="76"/><span>Ó Briain mar cheann ar Muintir Bhriain, Ó Néill mar cheann ar</span>
<lb n="77"/><span>Mhuintir Néill, agus mar sin dóibh.  Cuirfidh an t-ochtmhadh Hanrí deir-</span>
<lb n="78"/><span>eadh leis an nós soin feasda, agus d'á réir sin chuireann sé fógra ag</span>
<lb n="79"/><span>triall ar árd-thaoiseachaibh Éireann nách bhfuil uaidh acht síothcháin</span>
<lb n="80"/><span>do dhéanadh leó, agus go ndéanfaidh sé tighearnaí móra dhíobh, agus go</span>
<lb n="81"/><span>mbronnfaidh sé talamh na treibhe ortha acht géilleadh dhó.  Do</span>
<lb n="82"/><span>mhachtnuigh na taoisigh.  Do réir nós na h-Éireann an uair sin</span>
<lb n="83"/><span>níorbh' leis an dtaoiseach talamh na treibhe, acht leó féin agus</span>
<lb n="84"/><span>leisean i dteannta chéile.  Bhí seisean mar cheann ortha mar</span>
<lb n="85"/><span>d'árduigheadar féin é ar choingheall go dtabharfadh sé ceart</span>
<lb n="86"/><span>dóibh.  Ar an adhbhar soin bhíodar saor agus ní leómhfadh an taoiseach</span>
<lb n="87"/><span>a gcuid talmhan do bhaint díobh mar bhí an oiread cirt aca féin</span>
<lb n="88"/><span>chum na talmhan soin agus bhí aigesean.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Acht féach an dlíghe seo do cheap an t-ochtmhadh Hanrí agus a mhinis-</span>
<lb n="91"/><span>téir glic Wolsey.  Bheadh an taoiseach feasda mar mháighistir ar gach</span>
<lb n="92"/><span>treibh i n-ionad bheith mar do bhí sé go dtí so 'na uachdarán ortha.</span>
<lb n="93"/><span>Níor thaithnigh an gnó i n-aon chor leis an dtreibh, acht do réidhtigh</span>
<lb n="94"/><span>sé go dian mhaith leis na taoiseachaibh, agus do smuainidh gach ceann</span>
<lb n="95"/><span>aca ar a shon féin go raibh sé agus a dtáinig roimis tnáite, tuirseach</span>
<lb n="96"/><span>le cómhrac i n-aghaidh na Sasanach, agus gur mhithid cosg do chur leis</span>
<lb n="97"/><span>an imreas.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>D'á chionn soin léighmíd gur thriall taoisigh móra na h-Éireann</span>
<lb n="100"/><span>anonn go Lúnduin chum Hanrí ins an mbliadhain 1541, agus 'na</span>
<lb n="101"/><span>measg Conn Ó Néill; agus go raibh an rí go fial, fáilteach,</span>
<lb n="102"/><span>urraimeach leó, agus go ndeárnaidh sé iarlaí agus tighearnaí díobh do</span>
<lb n="103"/><span>réir a gcéim 'sa tsaoghal.</span>
<lb n="104"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="105"/><p><span>Ba thubaisteach an turus é mar do dheaghail sé gach treibh i</span>
<lb n="106"/><span>n-Éirinn ó'n nós do bhí aca leis na ciantaibh — sé sin flaith do</span>
<lb n="107"/><span>dhéanadh dóibh féin as an dtreibh gan spleádhchas do righ Shasana.</span>
<lb n="108"/><span>Caithfid siad feasda úmhalúghadh do'n Iarla nuadh so do chúm an</span>
<lb n="109"/><span>rí dhóibh, agus muna mbeidh siad úmhal dó cuirfear saighdiúirí Shasana</span>
<lb n="110"/><span>chum cabhruighthe leis an Iarla nuadh i gchómhair smacht do chur ar an</span>
<lb n="111"/><span>dtreibh ndán.  Ní fuláir do'n Iarla nuadh leis aire thabhairt dó</span>
<lb n="112"/><span>féin nó árdóchaidh Sasana Iarla eile 'na ionad a bheidh úmhal agus</span>
<lb n="113"/><span>muinteardha do'n riaghaltas.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Caib. 3.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>GRUAIM I DTÍR EÓGHAIN</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Níor bh'iongnadh go raibh siosmarnaigh i dTír Eóghain ar theacht</span>
<lb n="120"/><span>ar n-ais do'n Iarla nuadh, agus cogarnach agus crothadh ceann agus láimh-</span>
<lb n="121"/><span>seáil claidheamh go bagarthach abhus agus thall.  "Is é an Conn so an</span>
<lb n="122"/><span>chéad Ó Néill do chrom a ghlún chum rígh iasachta," ar siadsan, agus</span>
<lb n="123"/><span>thugadar súil ar Sheághan, aosánach Chuinn.  "Tá adhbhar rígh ann,"</span>
<lb n="124"/><span>adubhradar le chéile; "fan go bhfásaidh sé.  Féach an ghruaig fhada,</span>
<lb n="125"/><span>fháinneach, fhionn soin air, agus an dá shúil lasmhara ghlasa soin aige.</span>
<lb n="126"/><span>Tá sé ag borradh go tiugh.  Tá breis agus sé troighthe ar áirde ann</span>
<lb n="127"/><span>cheana féin.  Féach go cruinn air, nách leathan-ghuailneach fuinnte</span>
<lb n="128"/><span>fearsadach atá sé, chóm díreach le sleigh, chómh lúthmhar le fiadh,</span>
<lb n="129"/><span>chómh dán le tarbh tána.  Beidh Seághan mar fhlaith orainn agus caith-</span>
<lb n="130"/><span>fidh Iarla nuadh an ochtmhadh Hanrí greadadh leis."</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Chualaidh Conn Ó Néill an chogarnach agus do ghoill sí air.</span>
<lb n="133"/><span>Chualaidh sé fir ag caint le chéile agus faobhar 'na radharc.  "Is</span>
<lb n="134"/><span>annsa leis an mac toghartha, Matú an Feardorcha, 'ná Seághan</span>
<lb n="135"/><span>a mhac dlistineach féin do thug a bhean-tighearna dhó, an bhean</span>
<lb n="136"/><span>is uaisle i n-Éirinn leis."  Do b'í máthair Sheághain inghean an</span>
<lb n="137"/><span>Ghearaltaigh, Iarla Chille Dara, an fear ba chúmhachtaighe i</span>
<lb n="138"/><span>n-Éirinn.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>D'iarr an t-ochtmhadh Hanrí ar Chonn a oighre d'ainmniúghadh.</span>
<lb n="141"/><span>"Matú," ar Conn, agus rinneadh Barún Dhúngeanainn de Mhatú</span>
<lb n="142"/><span>láithreach.  "Caithfead-sa mo cheart d' fhághail," adeir Seághan.</span>
<lb n="143"/><span>Chonnaic Conn O Néill an lasair i shúlaibh a mhic.  Chonnaic sé an</span>
<lb n="144"/><span>ghruaim ar an dtreibh.  "Beidh Seághan mar oighre orm," adeir</span>
<lb n="145"/><span>sé fá dheireadh, tar éis mórán tafhaint.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>D'iarr Matú cabhair ar Shasana agus fuair sé í gan moill mar</span>
<lb n="148"/><span>ba mhaith leis na Gallaibh an leathsgéal chum muintir Néill do</span>
<lb n="149"/><span>chur ar céasaibh a chéile.  Cuireadh fios láithreach ar Chonn Ó Néill</span>
<lb n="150"/><span>i gcómhair sásaimh do bhaint de i dhtaobh Mhatú do dhí-láthairughadh,</span>
<lb n="151"/><span>acht ní rachadh sé siar ar a gheallamhaint do Sheághan agus buaileadh</span>
<lb n="152"/><span>fá ghlas i mBaile-atha-cliath é.</span>
<lb n="153"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="154"/><p><span>Caib. 4.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>FAOBHAR CLAIDHIMH.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Do bhladhm Seághan an Díomais suas agus ghlaodhaidh sé ar a</span>
<lb n="159"/><span>mhuintir eirghe amach, le n' athair d'fhuasgladh.  Níor bh'fheárr leis</span>
<lb n="160"/><span>na Sasanaigh gnó bhí aca.  Seóladh sluagh ó thuaidh go cúige Uladh</span>
<lb n="161"/><span>i gcómhair smaicht do chur ar an bhfear óg bhaoth so, acht do</span>
<lb n="162"/><span>tháinig seisean aniar ortha go h-obann, do ghabh sé thríotha, agus bhíodar</span>
<lb n="163"/><span>ag baint na sála dh'á chéile ag teicheadh uaidh.  Do gléasadh</span>
<lb n="164"/><span>sluagh eile ar an mbliadhain do bhí chúgainn (1552), acht do thiomáin</span>
<lb n="165"/><span>Seághan roimis iad 'nós sgata gabhar.  Bhí fear i n-aghaidh na</span>
<lb n="166"/><span>Sasanach an cor so.  Sgaoileadh Conn Ó Néill le tí síothchána</span>
<lb n="167"/><span>do dhéanadh acht ba bheag an mhaitheas é.  Do bhlais Seághan an</span>
<lb n="168"/><span>Díomais fuil.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>"Caithfear an fear mórdhálach borb so do chosg," arsan fear-</span>
<lb n="171"/><span>ionad ó Shasana, agus do chóirigh agus do ghléas sé slóigheachd láidir.</span>
<lb n="172"/><span>Bhí a gcuaird ó thuaidh i n-aisdear mar do bhuaileadh Seághan leo</span>
<lb n="173"/><span>'sa n-áit nách raibh coinne leis, bhaineadh sé geit asda, bhaineadh</span>
<lb n="174"/><span>sé gé asda, agus dhruideadh sé leis go dán, míochuíbheasach.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Bhailigh Matú dream de'n treibh, mar do lean cuid aca fá</span>
<lb n="177"/><span>na bhrat-san, agus do ghluais sé chum cabhrughadh leis na Gallaibh, acht</span>
<lb n="178"/><span>d'éaluig Seághan 'na threó i lár na h-oidhche agus do chis sé ar Mhatú</span>
<lb n="179"/><span>go tapaidh.  "Déanfam daingean i mBéalfeirsde chum a</span>
<lb n="180"/><span>smachtuighthe," adeir an ridire Uilliam Brabason.  Bhris Seághan</span>
<lb n="181"/><span>isteach ortha ins an dún neamh-chríochnuighthe úd agus do mhill sé a</span>
<lb n="182"/><span>bhfurmhór.  Bhris sé ar an gcuma gcéadna isteach ar dhream eile</span>
<lb n="183"/><span>do lucht conganta Bhrabason cois Doire agus do sgaip sé iad.</span>
<lb n="184"/><span>Níor bh'iongnadh gur tháinig eagla ar na Sasanachaibh agus gur sgein-</span>
<lb n="185"/><span>neadar leó ar n-ais go Baile-atha-cliath.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Leigeadh dó ar feadh cheithre mbliadhan 'na dhiaidh súd (1554-8),</span>
<lb n="188"/><span>acht ní raibh aon fhonn suaimhnis ar Seághan an Díomais.  Chúimhnigh</span>
<lb n="189"/><span>sé gur le n-a shinnsear cúige Uladh.  Bíodh an lámh láidir i</span>
<lb n="190"/><span>n-uachdair, adeir sé leis féin.  Bhéadh sé riachtanach ar na taoisigh</span>
<lb n="191"/><span>eile géilleadh dhó.  Dá mbéadh sé chómh glic le h-Aodh Ó Néill do</span>
<lb n="192"/><span>dhéanfadh sé ceangal agus caradas leis na taoiseachaibh borba úd</span>
<lb n="193"/><span>i n-ionad do chur d'fhiachaibh ortha géilleadh dhó.</span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>Dubhairt O Riaghallaigh, iarla nuadh Bhrefini, leis nách géillfeadh</span>
<lb n="196"/><span>sé féin i n-aon chor dó, acht léim an fear teinnteach thríd, agus do</span>
<lb n="197"/><span>b'éigean do mac Uí Riaghallaigh bheith umhal dó feasda.  Níor</span>
<lb n="198"/><span>mhar sin de Ó Dómhnaill i dTír Chonaill.  Ní mó 'ná ghéill an</span>
<lb n="199"/><span>Chlann Dómnaill ó Albainn d'áitigh na gleannta cois fairrge i</span>
<lb n="200"/><span>n-Aontruim, acht thug Seághan aghaidh ortha go léir idir Ghaedhil agus</span>
<lb n="201"/><span>Gaill.  Níor eirigh leis go maith ins an iarracht do ghnídh sé chum</span>
<lb n="202"/><span>clanna cruadha Thír Chonaill do thabhairt fá na riaghail, mar phreab</span>
<lb n="203"/><span>Calbhach Ó Dómhnaill i gan fhios air 'na chábán ist oídhche ag Baile-</span>
<lb n="204"/><span>aghaidh-chaoin agus ba bheag nár mhill sé Seághan.  Do thuit a lán d'á</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="205"/><p><span>chuid fear ins an ruagadh obann úd, agus do chaill sé airm agus capaill,</span>
<lb n="206"/><span>agus 'na measg a each cíordhubh féin.  Do b'é an t-each cogaidh úd</span>
<lb n="207"/><span>an capall ba bhreaghdha i n-Éirinn.  Mac-an-Fhiolair do tugthaoi</span>
<lb n="208"/><span>uirthe.  Fuair Seághan ar n-ais arís í.  Níor chuir an bac úd</span>
<lb n="209"/><span>cosg abhfad leis an bhfear gcumasach ndán.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Do thuit Matu i ngrásgar éigin le cuid de mhuintir Sheághain</span>
<lb n="212"/><span>ins an mbliadhain 1558, agus do ghnidh na Sasanaigh iarracht ar an</span>
<lb n="213"/><span>gcoir do chur i leith Sheághain féin acht dubhairt sé nách raibh aon</span>
<lb n="214"/><span>bhaint aige le bás Mhatú agus go gcaithfidís bheith sásta leis an</span>
<lb n="215"/><span>bhfreagra soin.  Fuair Conn Ó Néill bás ar an mbliadhain do bhí</span>
<lb n="216"/><span>chúgainn.  "Tá an bóthar réidh do Sheághan anois," adeir an</span>
<lb n="217"/><span>treibh; "ní bheidh iarla mar cheann orainn a thuilleadh."</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>Caib. 5.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Ó NÉILL ULADH.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>Amach leat ar bhárr Tulaighóig, a Sheághain an Díomais!  Tá</span>
<lb n="224"/><span>an leac ríoghachda ann ag feitheamh leat led' chois deis do bhualadh</span>
<lb n="225"/><span>uirthe mar ghnídheadh do shinnsear ríghthe rómhat!  Agus do</span>
<lb n="226"/><span>sheasaimh Seághan Ó Néill ar Thulachóg, agus do síneadh slat bhán</span>
<lb n="227"/><span>dhíreach chuige mar chómhartha cothraim cirt d'á threibh; buaileadh</span>
<lb n="228"/><span>clóca gréasda ar a shlinneánaibh cumasacha agus cathbhárr ar a</span>
<lb n="229"/><span>cheann.  Caitheadh slipéid a choise siar tar a ghualainn.  Casadh</span>
<lb n="230"/><span>míle claidheamh ós cionn ceann agus dúisígheadh mac alla na</span>
<lb n="231"/><span>gceanntar le fuaim-ghlór míle sgornach — "Ó Néill abú!  Go</span>
<lb n="232"/><span>mairidh ár bhFlaith a thogha!"  Do thaithnimh an ghrian ar cheannaighthe</span>
<lb n="233"/><span>dhathamhail, luisneamhail Uí Néill, agus do chuir coin mhóra ar iallaibh</span>
<lb n="234"/><span>amhastrach asda fé mar chualadar ualfartaigh an mhactíre 'sa</span>
<lb n="235"/><span>choill agus géim na h-eilite ar an gcnoc.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>"Do b'onóiríghe liom bheith am' "Ó Néill Uladh" 'ná am' rí ar</span>
<lb n="238"/><span>Spáinn," arsa Aodh Thír Eóghain tamall maith 'na dhiaidh súd.</span>
<lb n="239"/><span>"Is mó le h-Ultaigh an ainm "Ó Néill" 'ná "Caesar" le</span>
<lb n="240"/><span>Rómhánaigh," ars an sgriosdóir Mountjoy.</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>Caib. 6.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>"DEARBHRÁTHAIR THAIDHG DÓMHNALL."</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Cailleadh Máire, bainrioghain Shasana fá'n am so, agus bhí Elís</span>
<lb n="247"/><span>'na h-ionad.  Do b'í an bhean mhí-bhanamhail seo an chroidhe chloiche</span>
<lb n="248"/><span>agus na sgartacha práis an bhean ba mhó inntleacht le n-a linn.  Do</span>
<lb n="249"/><span>chrom sí féin agus a riaghaltas láithreach ar chur isteach ar Sheághan.</span>
<lb n="250"/><span>Sydney do b'ainm d'á fear-ionad i n-Éirinn.  Ghluais sé ó thuaidh</span>
<lb n="251"/><span>go Dúndealgain agus chuir fógra chum Seághain teacht 'na ghaor.</span>
<lb n="252"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="253"/><p><span>Níor leig Seághan air gur chualaidh sé an fógra acht chuir sé</span>
<lb n="254"/><span>cuireadh chum Sydney teacht chum a thíghe agus bheith 'na athair baistidhe</span>
<lb n="255"/><span>d'á mhac óg.  Níor dhiúltaigh an fear-ionad dó agus do sheasaimh sé</span>
<lb n="256"/><span>leis an mac.  "Táim-se am' Ó Néill i n-Uladh le toil na treibhe</span>
<lb n="257"/><span>seo," arsa Seághan.  "Ní theasduigheann uaim cómhrac le Sasana</span>
<lb n="258"/><span>má leigthear dom, acht má cuirthear orm, bíodh oraibh féin."  Bhí</span>
<lb n="259"/><span>Sydney sásta leis sin agus bhí síothcháin ar feadh tamaill i n-Uladh</span>
<lb n="260"/><span>gur tháinig Sussex 'na fhear-ionad go h-Éirinn.  "Ní bhéad am'</span>
<lb n="261"/><span>shuaimhneas," adeir sé, "go mbeidh Ó Néill fá chois," agus do ghléas</span>
<lb n="262"/><span>agus do chóirigh sluagh le h-aghaidh an ghnótha.  Fear fealltach, borb,</span>
<lb n="263"/><span>glic, do b'eadh Sussex so acht ní raibh sé chómh géar-inntineach le</span>
<lb n="264"/><span>Sydney.  Do chabruigh Calbhach Ó Dómhnaill leis, agus mar an</span>
<lb n="265"/><span>gcéadna clann Domhnaill na hAlbann, i nAontruim.  Do</span>
<lb n="266"/><span>ghearán Seághan-an-Díomais go rabhthas ag cur air gan chúis.  Bhí</span>
<lb n="267"/><span>a chúige ag dul chum cinn i maoin agus i maitheas.  Tagadh teachtaire</span>
<lb n="268"/><span>Elíse agus féachadh sé.  Níor chuir Elís suim 'na chuid cainte acht</span>
<lb n="269"/><span>leig sí d'á fear-ionad gluaiseacht ó thuaidh go h-Árd-Macha ins</span>
<lb n="270"/><span>an mbliadhain 1561.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>Phreab Seághan go h-obann isteach go Tír Chonaill sul a raibh</span>
<lb n="273"/><span>coinne leis agus do sgiob sé leis sean Chalbhach Ó Dómhnaill agus a bhean</span>
<lb n="274"/><span>óg, an bhean úd d'fhág an smál ar a ainm.  Do chuir an cleas</span>
<lb n="275"/><span>cogaidh obann soin mearbhthall ar na Tír Chonailligh agus do thochuis</span>
<lb n="276"/><span>Sussex a cheann le cangcar.  Chas Seághan ó dheas fá mar do</span>
<lb n="277"/><span>bhéadh sé ar tí iarraicht do thabhairtfá Bhaile-atha-Cliath.  Bhí Mac-</span>
<lb n="278"/><span>an-Fhiolair fá agus níor bh'ionntaoibh Seághan ar muin an eich sin ar</span>
<lb n="279"/><span>cheann dreama dísgireach d' Ultachaibh.  Níor thuig Sussex cad é</span>
<lb n="280"/><span>an fuadar do bhí fá Sheághan.  Fá dheireadh do shílidh sé go raibh</span>
<lb n="281"/><span>Seághan 'na ghlaice aige agus do bheartuigh sé innil dó.  Do dhruid</span>
<lb n="282"/><span>sé míle fear isteach go Tír Eóghain ag creacha agus ag cosgairt, agus</span>
<lb n="283"/><span>d' fhan sé féin cois Áird-Macha ag feitheamh le Seághan.  Bhailigh</span>
<lb n="284"/><span>an míle fear na céadta ba dúbha, na caoirigh bána, agus na capaill,</span>
<lb n="285"/><span>agus do ghluaiseadar ar n-ais go buacach.  "Féach Mac-an-Fhiolair,"</span>
<lb n="286"/><span>arsa duine éigin, "tá Seághan an Díomais chúgaibh!"  Ní raibh</span>
<lb n="287"/><span>le Seághan ar an láthair úd acht céad agus fiche marcach agus dhá chéad</span>
<lb n="288"/><span>coisidhthe, acht gaisgidhigh blosgbéimeacha do b'eadh iad.  Bhí cinn</span>
<lb n="289"/><span>agus cosa 'na gcárnánaibh ar an machaire úd fá cheann uaire an</span>
<lb n="290"/><span>chloig, agus an fuighleach beag créachda, stolltha, ag sgeinneadh go</span>
<lb n="291"/><span>hÁrdmacha, na biailibh faobhracha d'á n-gearradh agus d'á n-éirleach, agus</span>
<lb n="292"/><span>an gáir-catha uamhnach úd — "Lámh dearg abú!" 'na gcluasaibh.</span>
<lb n="293"/><span>Innseann Sussex féin le crádh croidhe an raon-madhma do</span>
<lb n="294"/><span>cuireadh air. — "Ní raibh sé i misneach aon Éireannaigh riamh fós</span>
<lb n="295"/><span>seasamh am' aghaidh-se, acht féach indiu Ó Néill seo agus gan aige acht</span>
<lb n="296"/><span>a leath n-oiread fear liom, ag brúchtadh isteach ar mo arm breágh</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="297"/><p><span>ar mhachaire réidh leathan.  Do ghuidhfinn chum Dé faill d'fhághail air</span>
<lb n="298"/><span>'na leithéid d'áit gan coill i ngiorracht trí míle dhó le sgáth do</span>
<lb n="299"/><span>thabhairt d'á chuid fear.  Mo náire é, d'fhóbair ná fágfadh sé</span>
<lb n="300"/><span>aithid dom' arm beó i n-uair an chloig, agus is beag nár strac sé mé</span>
<lb n="301"/><span>féin agus an chuid eile amach leis as daingean Áirdmacha"</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>Ní chromfadh Sussex ar Thír Eoghain do chreachadh go fóil arís.</span>
<lb n="304"/><span>Chuir an brisleach úd sgannradh ortha i Lúnduin agus d'iarr Elís ar</span>
<lb n="305"/><span>Iarla Chilledara, bráthair Sheághain an Díomais, sióthcháin do</span>
<lb n="306"/><span>dheánadh.  Chuir sí teachtaireacht maitheamhnais chum Seághain agus</span>
<lb n="307"/><span>cuireadh chuige teacht go Lúnduin le labhairt léi.  "Ní chorróchad</span>
<lb n="308"/><span>cos," adeir Seághan, "go dtugaidh arm Shasana a mbóthar ortha</span>
<lb n="309"/><span>as Uladh."  "Bíodh mar sin," adubhairt Elís.</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>Nuair do mheath Sussex cheap sé a chleas feíll do chur i bhfeidhm.</span>
<lb n="312"/><span>Tá a sgríbhínn féin chum Elíse mar fhiadhnaise ar an bhfeall.  I</span>
<lb n="313"/><span>mí na Lúghnasa 1561, sgríobhann sé chum na bainrioghna sin gur</span>
<lb n="314"/><span>thairig sé luach céad marc 'sa mbliadhain de thalamh do Niall</span>
<lb n="315"/><span>Liath, maortíghe Uí Néill, ar choingheall go muirbheóchadh sé an</span>
<lb n="316"/><span>flaith sin.  "Do mhúineas dó cionnus d'éalóchadh sé leis tar éis</span>
<lb n="317"/><span>na bearta," adeir sé, Ní fios dúinn an raibh Niall Liath</span>
<lb n="318"/><span>dáiríribh, acht gibé sgéal é ní chloistear gur ghnídh sé iarracht ar</span>
<lb n="319"/><span>Sheághan do dhúnmharbhughadh.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Caib. 7.</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>SEÁGHAN-AN-DÍOMAIS I LÚNDUIN.</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>Rinne Iarla Chilledara síothcháin idir Ó Néill agus Sasana, mar</span>
<lb n="326"/><span>ba mhór le h-Ó Néill é, agus do sheoladar araon anonn go Lúnduin</span>
<lb n="327"/><span>i ndeireadh na bliadhna agus gárda gallóglach i n-éinfeacht leo.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>Dubharthas le Seághan nách bhfillfeadh sé ar ais go deó toisg,</span>
<lb n="330"/><span>go raibh an tuagh agus an ceap 'na chómhair ag Elís, acht bhí muinighin</span>
<lb n="331"/><span>aigesean as a theanga líomhtha agus bhí dóich aige nár mheath sé riamh</span>
<lb n="332"/><span>i n-aon chúmhangach.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>Bean uallach do b'eadh Élís.  Bhí sí dathamhail, gruaig ruadh</span>
<lb n="335"/><span>uirthe, agus súla glasa aici, an t-éadach ba bhreaghdha agus ba dhaoire le</span>
<lb n="336"/><span>fághail uirthe, agus an iomad de aici le h-í féin do chórúghadh go</span>
<lb n="337"/><span>minic 'sa ló.  Péacóg do b'eadh í le féachaint uirthe, acht bhí</span>
<lb n="338"/><span>croidhe an bheathadhaig allta, gan truagh, gan truaghmhéil aici, agus</span>
<lb n="339"/><span>inntin agus aigne tar mhnáibh an domhain.  "An labharthair Béarla</span>
<lb n="340"/><span>chúici?" arsa duine éigin le Seághan.  "Ní labhórad go deimhin,"</span>
<lb n="341"/><span>ar seisean, "mar leónfadh an teanga dhuairc ghránna soin mo</span>
<lb n="342"/><span>chorráin."  Bhí Fraincis agus Spáinis agus Laideann ag Seághan i</span>
<lb n="343"/><span>dteannta a theanga bhinn bhlasda féin.  Bean teangacha do</span>
<lb n="344"/><span>b'eadh Elís leis, agus dubharthas gur sháruigh Seághan 'sa bhFraincis í</span>
<lb n="345"/><span>agus gur eitigh sí cómhrádh leis 'sa teanga soin.</span>
<lb n="346"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="347"/><p><span>Lá Nodlag beag ins an mbliadhain 1562 do bhuail sé isteach</span>
<lb n="348"/><span>go seómra ríoghachda Élís.  Bhí fir calma sé troighthe agus níos mó</span>
<lb n="349"/><span>'na cuideachta, go mór mhór Herbert óg, acht chonnacathas</span>
<lb n="350"/><span>láithreach nách raibh ionnta acht spreasáin i n-aice Sheághain-an-</span>
<lb n="351"/><span>Díomais.  Tugann stáir na Sasanach cúntus ar a chuairt agus ar a</span>
<lb n="352"/><span>chruth.  "Bhí falluing bhuidhe-dhearg do dhéanmhús dhaor ar sileadh siar</span>
<lb n="353"/><span>síos go talamh leis, agus gruaig fhionn-ruadh go cripineach, camarsach</span>
<lb n="354"/><span>tar a shlinneánaibh síos go lár a dhroma, súla glasa fiadhainp</span>
<lb n="355"/><span>aige d'fhéach amach ort chómh lonnrach le gath gréine; corg</span>
<lb n="356"/><span>fuinnte lúthmhar aige agus ceann-aighthe dán."  Bhí na céadta an</span>
<lb n="357"/><span>iarraidh radhairc d'fhághail air féin agus ar a ghallóglacha.  Deir a'</span>
<lb n="358"/><span>tuairisg go rabhadar so ceann-lomnochta, foilt fhionna ortha</span>
<lb n="359"/><span>léinteacha lúirigh ó mhuineál go glún ortha, croiceann mactíre</span>
<lb n="360"/><span>tar ghuailnibh gach fir aca, agus geárr-thuagh catha i láimh gach aon</span>
<lb n="361"/><span>aca.  Níor bh' ionntaoibh fearg do chur ar a leithéidibh siúd.  Is</span>
<lb n="362"/><span>deallrathach go rabhadar i mbruighin Árdmacha.  "Úmhaluighidh!"</span>
<lb n="363"/><span>arsa Seághan de ghuth ghlórach agus ní raibh an focal as a bhéal nuair</span>
<lb n="364"/><span>do bhí na gallóglaigh ar a leath-ghlúin.  Stad sé i gcómhgar do'n</span>
<lb n="365"/><span>chathaoir ríoghachda mar a raibh Elís, agus í éaduighthe ar nós</span>
<lb n="366"/><span>péacóige, do chrom sé a cheann, do chrom sé a ghlún, agus do sheasaimh</span>
<lb n="367"/><span>sé annsoin chómh díreach le gáinne.  D'fhéach sé féin agus Elís idir</span>
<lb n="368"/><span>an dá shúil ar a chéile.  Labhair sí i Laideann leis agus d' fhreagair</span>
<lb n="369"/><span>seisean í go binn-bhriathrach.  Do mhol sé a mórdhacht agus dubhairt</span>
<lb n="370"/><span>sé gur dhall a sgéimh agus a cruth é, mar ba mhín í a theanga le</span>
<lb n="371"/><span>mnáibh.  Níor luigh súil Elís riamh ar a leithéid d' fhear agus ba bhinn</span>
<lb n="372"/><span>léi é bheith 'gá bréagadh.  Do theasbáin sí dhó i n-aindeóin a</span>
<lb n="373"/><span>cómhairleóirí gur thaithn sé léi, gidh go raibh na cómhairleóirí sin</span>
<lb n="374"/><span>ar tí a chuid fola do dhortadh.  Dubhradar leó féin go raibh</span>
<lb n="375"/><span>greim aca anois nó riamh air, agus gidh gur thugadar na coinghíl dó</span>
<lb n="376"/><span>ná bainfidhe leis ar a thurus, mheasadar, mar ba ghnáthach, an glas</span>
<lb n="377"/><span>do bhualadh air.  "Táthaoi ar tí an choinghíl do bhriseadh," ar</span>
<lb n="378"/><span>Seághan go dán.  "Leigfear ar n-ais tú uair éigin," ar Cecil</span>
<lb n="379"/><span>leis, "acht ní fhuil aon am áirighthe ceapuighthe 'sa choingheall</span>
<lb n="380"/><span>soin!"  "Mealladh mé," arsa Seághan leis féin, agus do bhuail sé</span>
<lb n="381"/><span>isteach go láthair Elíse agus d'iarr sé coimirc uirthe.  "Ní leómhthar</span>
<lb n="382"/><span>aon bhárthainn do dhéanadh duit," adeir sí leis, "acht caithfir</span>
<lb n="383"/><span>fanamhaint againn go fóil."  Ní fios cionnus do mheall Seághan</span>
<lb n="384"/><span>í.  Ba mhaith léi le n-a h-ais é, agus meastar go raibh saghas gráidh</span>
<lb n="385"/><span>ainmhídhe aici dhó, agus is é iongnadh gach leightheóra gur sgaoil sí</span>
<lb n="386"/><span>uaithe é fá dheireadh ar gheall go mbéadh sé úmhal dí féin amháin agus</span>
<lb n="387"/><span>gan baint 'gá fear-ionad i n-Éirinn leis.  Deirthear go raibh</span>
<lb n="388"/><span>eagla uirthe leis d'á gcuirthídhe i gcuibhreach é go ndéanfadh</span>
<lb n="389"/><span>Muintir Néill flaith de Thóirdhealbhach Luineach Ó Néill 'na ionad,</span>
<lb n="390"/><span>agus do b'annsa léi Seághan 'ná eisean.  Bhí Sussex ag cogaint a</span>
<lb n="391"/><span>theangan le buile toisg ná'r baineadh an ceann de cholainn</span>
<lb n="392"/><span>Sheághain i Lúnduin, agus chuir sé sgéala chum Elíse go raibh sé</span>
<lb n="393"/><span>leathta ar fud Éireann gur mheall Seághan í d'á fheabhas í a</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="394"/><p><span>h-inntleacht agus gur ghnídh sí rí ar Uladh dhe.  D'iarr sé cead airthe</span>
<lb n="395"/><span>é mhealladh go Baile-átha-Cliath i gcóir greama d'fhághail air,</span>
<lb n="396"/><span>acht bhí Seághan ró-amharasach agus níor ghabh sé i ngaor do Bhaile-átha-</span>
<lb n="397"/><span>Cliath, gidh gur gheall Sussex a dheirbhshiúr mar mhnaoi dhó acht</span>
<lb n="398"/><span>teacht d'á feicsint.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>Caib. 8.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>NIMH agus FUIL.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>Ins an mbliadhain 'na dhiaidh súd (.i. 1563) do chrom Sussex ar</span>
<lb n="405"/><span>chur isteach ar Sheághan agus ar uisge fá thalamh do dhéanadh idir é</span>
<lb n="406"/><span>féin agus Elís.  Do chabhruigh sean-námhaide Sheághain, na Tír-</span>
<lb n="407"/><span>Chonailligh agus Albanaigh Aontruim, le Sussex, agus do ghluais seisean</span>
<lb n="408"/><span>ó thuaidh go h-Uladh ins an Abrán 1563, acht má ghluais do ghnídh</span>
<lb n="409"/><span>Seághan liathróidh coise dhe féin agus d'á shluagh, agus bhí Sussex an-</span>
<lb n="410"/><span>bhuidheach go raibh sé 'na chumas teicheadh le n'anam.  Sgríobh Elís</span>
<lb n="411"/><span>chum Sussex síothcháin do dhéanadh le Seághan, mar nách raibh aon</span>
<lb n="412"/><span>mhaith dó bheith leis.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>Do ghnídh Sussex rud ar Elís, agus ar an am gcéadna chuir sé</span>
<lb n="415"/><span>féirín síothchána chum Seághain — ualach fíona measguighthe le nimh.</span>
<lb n="416"/><span>D'ól Seághan agus a linn-tíghe cuid de'n fhíon agus d'fhóbair go mbéadh</span>
<lb n="417"/><span>sé 'na phleist.  Bhí sé ag cómhrach leis an mbás ar feadh dhá lá,</span>
<lb n="418"/><span>agus nuair do tháinig sé chuige féin níor bh'iongnadh go raibh sé ar</span>
<lb n="419"/><span>dearg-lasad le feirg agus gur ghléas sé a bhuidhean chum cogaidh.</span>
<lb n="420"/><span>Leig Elís uirthe go raibh sí ar buile i dtaobh an fheíll-bheart úd</span>
<lb n="421"/><span>agus do gheall sí go dtabharfadh sí ceart dó acht a shuaimhneas do</span>
<lb n="422"/><span>ghlacadh.  Do ghlaodhaidh sí abhaile ar Sussex.  Leig sí uirthe gur mar</span>
<lb n="423"/><span>shásamh do Sheághan é, acht do b'é an chúis do bhí aici ar Sussex gur</span>
<lb n="424"/><span>mheath sé.  Do shnaidhm sí síothcháin agus caradas mar dh'eadh le</span>
<lb n="425"/><span>Seághan arís, agus bhí sé 'na rígh dáiríribh ar Uladh anois agus leigeadh</span>
<lb n="426"/><span>dó.  Acht mar sin féin bhí a fhuath do'n Ghall chómh géar agus bhí sé</span>
<lb n="427"/><span>riamh.  D'á chómhartha soin chúm sé caisleán ar bruach Locha n-Echach.</span>
<lb n="428"/><span>Fear tagartha do b'eadh é agus cheap sé gur bheag ar na Sasanaigh</span>
<lb n="429"/><span>radharc an chaisleáin sin agus do bhaist sé air "Fuath na nGall."</span>
<lb n="430"/><span>Deirthear gur cheap sé an uair seo ríoghacht na h-Éireann do</span>
<lb n="431"/><span>ghabháil chuige féin, agus na Sasanaigh do ghlanadh amach aisde.  Acht</span>
<lb n="432"/><span>níor chabhruigh na h-Éireannaigh leis.  Do sgríobh sé chum righ na</span>
<lb n="433"/><span>Fraince ag iarraidh congnaimh air.  "Má thugann tu dhom sé</span>
<lb n="434"/><span>mhíle fear ar iasacht," ar seisean, "tomáinfead na Sasanaigh</span>
<lb n="435"/><span>as an dtír seo isteach 'sa bhfairrge."  Do gheobhadh sé a dheich</span>
<lb n="436"/><span>n-oireadh soin i n-Éirinn féin d'a mb'áil leó eirghe leis, acht níor</span>
<lb n="437"/><span>chorruigheadar cos.</span>
<lb n="438"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="439"/><p><span>Caib. 9.</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>LÁMH DEARG ABÚ!</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>Muna gcabhruighidh Éire linn, mar sin féin caithfeam dul ar</span>
<lb n="444"/><span>aghaidh.  Bhí an Chlann Domhnaill seo i nAontruim ó uair go</span>
<lb n="445"/><span>h-uair ag cabhrughadh leis na Sasanaigh.  Amhasanna do b'eadh na</span>
<lb n="446"/><span>fir calma úd.  Thángadar ó Albain ar chuireadh Chuinn Uí Néill</span>
<lb n="447"/><span>agus a athar, agus do chuireadar fútha i n-Aontruim agus i nDalriada.</span>
<lb n="448"/><span>Ní raibh Seághan sásta 'na aigne fad do bhíodar 'sa tír.  Do</span>
<lb n="449"/><span>ghéilleadar dó agus do chabhruigheadar leis aon uair amháin, acht ní</span>
<lb n="450"/><span>raibh aon ionntaoibh aige asda.  Dubhradar leis nách raibh aon</span>
<lb n="451"/><span>smacht aige ortha, agus nách raibh sé riachtanach ortha cabhrughadh leis,</span>
<lb n="452"/><span>acht le n-a dtoil féin.  Do ghríosaidh bainrioghain Elís iad i</span>
<lb n="453"/><span>gan fhios.  "Seadh má's eadh," adeir Seághan leo, "greadaidh</span>
<lb n="454"/><span>libh abhaile.  Ní fhuil aon ghnó agamsa dhíbh feasda."  Acht do</span>
<lb n="455"/><span>chuir na h-Albanaigh colg ortha féin agus dubhradar leis go bhfan-</span>
<lb n="456"/><span>faduis mar a raibh aca gan spleádhachas dó soin.  "Do bhuadhmar</span>
<lb n="457"/><span>ar d'athair-se cheana agus ar Sussex 'na theannta," adeir na</span>
<lb n="458"/><span>h-Albanaigh dána.</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>Do leath Seághan-an-Díomais a chosa ar Mhac-an-Fhiolair,</span>
<lb n="461"/><span>bhailigh sé a shluaighte timcheall air agus do bhris sé isteach go</span>
<lb n="462"/><span>h-Aontruim ar nós tuinne fairrge.  Bhuail na h-Albanaigh leis i</span>
<lb n="463"/><span>nGleanntaise 'na ndreamaibh ndísgireacha agus do fearradh cath</span>
<lb n="464"/><span>fuilteach eatortha.  Tá sean-bhóthar dia thuas de'n bhaile sin Bun-</span>
<lb n="465"/><span>abhann Duinne, i gcondae Aontruim, agus do chuir Seághan-an-Díomais</span>
<lb n="466"/><span>a each cíordhubh, Mac-an-Fhiolair, ar chos-in-áirde tar chorpaibh</span>
<lb n="467"/><span>Albanach ann, agus fá mheádhon laé bhí Clann Dómhnaill 'na srathaibh</span>
<lb n="468"/><span>sínte timcheall air.  Do mharbhuigheadh annsúd Aongus Mac</span>
<lb n="469"/><span>Dómhnaill agus seacht gcéad d'á chuid fear, do gabhadh agus do gonadh</span>
<lb n="470"/><span>Séamus Mac Dómhnaill, agus do thóg Seághan leis Somhairle Buidhe</span>
<lb n="471"/><span>an taoiseach eile bhí ortha.  Do b'fheárr dhóibh d'á dtógfaduis a</span>
<lb n="472"/><span>chómhairle agus greadadh leo as a shlíghe, agus do b'fheárr dó soin leis</span>
<lb n="473"/><span>é, mar do b'iad fuighleach na buidhne úd do mhairbh le feall é</span>
<lb n="474"/><span>féin dhá bhliadhain 'na dhiaidh súd.</span></p>
<lb n="475"/>
<lb n="476"/><p><span>Ní raibh sé an uair seo acht ocht mbliadhna déag ar fhichid</span>
<lb n="477"/><span>d'aois, agus ní raibh aon fhear i n-Éirinn ba mhó cáil agus cúmhacht 'ná é.</span>
<lb n="478"/><span>Leig na Sasanaigh ortha go rabhadar go mór leis.  Bhí áthas ortha</span>
<lb n="479"/><span>ar dtúis gur mhill sé Clann Dómhnaill ó Albain agus do gháireadar</span>
<lb n="480"/><span>leis.  Thuig Seághan go dian mhaith iad.  Ní gan fáth do cúmadh</span>
<lb n="481"/><span>an sean-fhocal úd — "dranntán madra gáire Sasanaigh."  "Is</span>
<lb n="482"/><span>maith an rud," ar siadsan, "Clann Dómhnaill do bheith claoidhte</span>
<lb n="483"/><span>mar níor bh'fhios dhúinn cá h-am do chabhróchaduis leis na</span>
<lb n="484"/><span>h-Éireannaigh, acht mar sin féin beidh O Néill ró-láidir ar fad</span>
<lb n="485"/><span>anois."</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Is truagh ná's ghnidh sé caradas le taoiseachaibh Éireann an</span>
<lb n="488"/><span>uair seo.  I n' ionad soin chrom sé ar a chur d'fhiachaibh ortha</span>
<lb n="489"/><span>géilleadh dhó gibé olc maith leó é.  "Caithfidh taoisigh Chonacht a</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="490"/><p><span>gcáin bliadhantamhail do thabhairt domhsa mar ba ghnáthach leo do</span>
<lb n="491"/><span>righthibh Uladh," ar seisean.  D'eitigh na Conachtaigh é agus phreab sé</span>
<lb n="492"/><span>go h-obann i láthair thighearna Chloinn Riocárd, an fear ba threise</span>
<lb n="493"/><span>i gConacht, agus mhill sé é gan puínn duaidh.  Do chreach sé Tír</span>
<lb n="494"/><span>Chonaill ins an mbliadhain gcéadna (1566), agus tháinig sgannradh</span>
<lb n="495"/><span>ar Shasana.  Do ghríosaidh Elís Iarla Fearn Muineach, Maguidhir,</span>
<lb n="496"/><span>le h-eirghe 'na aghaidh acht do meileadh an Maguidhir fá mar do</span>
<lb n="497"/><span>mheilfeadh bró mhuilinn dornán coirce.</span></p>
<lb n="498"/>
<lb n="499"/><p><span>Do b'é Sydney bhí 'na Ardiuistís arís ar Éirinn an uair úd</span>
<lb n="500"/><span>i n-ionad Sussex, agus bhí aithne mhaith aige ar Sheághan.  Chuir sé</span>
<lb n="501"/><span>teachtaire riaghaltais d'ár bh'ainm Stukeley chuige le h-áiteamh</span>
<lb n="502"/><span>air bheith réidh.  "Ná h-eirigh amach i naghaidh na Sasanach agus</span>
<lb n="503"/><span>gheobhair gibhé nídh do theasduigheann uait," ar Stukeley.  "Déan-</span>
<lb n="504"/><span>far Iarla Thír Eoghain díot má's maith leat é."  Chuir Seaghan</span>
<lb n="505"/><span>srann as agus labhair se go neamathach.  "Bréagán is eadh an</span>
<lb n="506"/><span>Iarlacht soin," ar seisean.  "Do ghnídheabhair iarla de</span>
<lb n="507"/><span>Mhac Cárthaigh i gcúige Mumhan, agus tá buachaillí aimsire agus fir</span>
<lb n="508"/><span>capall agamsa atá chómh maith d'fheas leis sin.  Do mheasabhair</span>
<lb n="509"/><span>mé chrochadh nuair do bhí greim agaibh orm.  Ní fhuil aon mhuinighin</span>
<lb n="510"/><span>agam as bhur ngeallamhna.  Níor iarras síothcháin ar an</span>
<lb n="511"/><span>mbainrioghain acht d'iarr sise ormsa í agus is sibhse féin do bhris í.</span>
<lb n="512"/><span>Do thiomáineas na Sasanaigh as an Iúbhair agus as Dúndroma agus ní</span>
<lb n="513"/><span>leigfead dóibh teacht ar n-ais go deo.  Ní leómhfaidh Ó Domhnaill</span>
<lb n="514"/><span>bheith 'na fhlaith arís ar Thír Chonaill mar is liomsa an áit sin</span>
<lb n="515"/><span>feasda.  Ná bíodh aon mhearbhthall ort gur liomsa cúige Uladh.</span>
<lb n="516"/><span>Bhí mo shinnsear romham 'na righthibh uirthe.  Do bhuadhas í lem'</span>
<lb n="517"/><span>chlaidheamh agus lem' chlaidheam do choingbheóchad í."</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>Gidh go raibh Sydney 'na fhear an-mhisneamhail, thréan, bhí a</span>
<lb n="520"/><span>chroidhe 'na bhéal aige nuair d'innis Stukeley dhó an cómhrádh soin.</span>
<lb n="521"/><span>"Muna ndéantar árd iarracht beidh Éire imthighthe as ár láimh.</span>
<lb n="522"/><span>Is le h-Ó Néill Uladh go léir agus caithfear é chosg," ar Sidney le</span>
<lb n="523"/><span>h-Élíse.  "Buail é láithreach," ar sise.  Do sheól sí dream</span>
<lb n="524"/><span>Sasanach anall agus do bhailigh Sidney fir as gach áird i n-Éirinn,</span>
<lb n="525"/><span>Sasanaigh agus Éireannaigh, mar is iomdha taoiseach do chabhruigh leis.</span>
<lb n="526"/><span>Do bhí cuid aca leisgeamhail go leor chum an ghnótha acht do</span>
<lb n="527"/><span>b'éigean dóibh beartúghadh ortha chum cabhartha le Sasana fá mar</span>
<lb n="528"/><span>do ghnídhid indiu.</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>Táthar chúgat, a Sheághain-an-Díomais, a mharcaigh an chlaidhimh</span>
<lb n="531"/><span>ghéir, gléas Mac-an-Fhiolair, agus cóirigh do bhuidhean bheag laoch.</span>
<lb n="532"/><span>Ní fhuil agaibh acht neart bhur gcuisleanna féin, mar nách bhfuil</span>
<lb n="533"/><span>cabhair 'ná congnamh díbh ó éinneach lasmuich.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>An Phádhail do goirthidhe ar cheanntraibh na Sasanach timcheall</span>
<lb n="536"/><span>Bhaile-atha-Cliath.  Do léim Seághan isteach innte ar nós tóirníghe.</span>
<lb n="537"/><span>Do raobh agus d'argain sé í go ballaidhe Bhaile-atha-Cliath.  Thug sé</span>
<lb n="538"/><span>iarracht fá dhaingean na Sasanach i nDundealgain agus bhí bruighean</span>
<lb n="539"/><span>áir aige le Sydney cois an bhaile sin.  Bhítheas ró-mhaith do</span>
<lb n="540"/><span>Sheághan annsúdh, agus cuireadh ar gcul é le duadh, acht d'imir sé</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="541"/><p><span>éirleach ar shluaghthaibh Sydney sul ar dhruid sé leis.  Lean Sydney</span>
<lb n="542"/><span>ar aghaidh.  Do ghluais sé thré Thír Eóghain, agus as soin go Tír</span>
<lb n="543"/><span>Chonaill, i n-aindheoin Sheághain, acht do lean seisean gach órlach</span>
<lb n="544"/><span>de'n tslíghe é agus ba bheag an suaimhneas do thug sé dhó ar feadh an</span>
<lb n="545"/><span>turuis.  Níor theasbáin sé riamh roimhe sin cleasa cómhraic níos</span>
<lb n="546"/><span>feárr 'ná an uair seo.  Bhí Sydney agus a shluagh líonmhar cráidhte</span>
<lb n="547"/><span>tuirseach ó fhoghanna obanna Sheághain.  Do dhruid sé i ngár dóibh</span>
<lb n="548"/><span>láimh le Doire agus thug cath dhóibh.  Bruighean gharg do b'eadh í, mar</span>
<lb n="549"/><span>do thuit a lán fear ar gach taobh, agus shamhluigh Seághan go raibh an</span>
<lb n="550"/><span>buadh leis, acht faire go bráth! féach an dream so ag teacht</span>
<lb n="551"/><span>aniar air — na Tír Chonailligh chruadha fá Ó Domhnaill do bhí i</span>
<lb n="552"/><span>gcómhnuidhe 'na choinnibh — agus briseadh ar Sheághan fá dheireadh.</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>Do dhruid sé leis ar gcúl go bealaighe Thír Eóghain ag</span>
<lb n="555"/><span>dranntan ar Sydney.  Bhí se chómh neamheaglach soin, agus chómh</span>
<lb n="556"/><span>muiníghneach soin as féin go raibh faitchios ar na Gallaibh teacht</span>
<lb n="557"/><span>'na ghoire agus do ghluaiseadar ortha go Baile-atha-Cliath arís gan</span>
<lb n="558"/><span>puinn do bhárr a dturuis aca.  "Cuirfead rian mo lámh ortha</span>
<lb n="559"/><span>fós," adeir Seághan.  "Ní rachadh aithid aca ar n-ais muna mbiadh</span>
<lb n="560"/><span>na cuirpthigh sin i dTír Chonaill; tá sáithe beach annsoin atá am'</span>
<lb n="561"/><span>chrádh agus am' chealg le fada, acht bain an chluas díom, go múchfad</span>
<lb n="562"/><span>iadsan ar ball."</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>Caib. 10.</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>SGAMAILL AGUS BÁS.</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>Bhí Seághan go foluightheach 'gá ullamhúghadh féin agus ní raibh na</span>
<lb n="569"/><span>Sasanaigh 'na gcodla.  Bhíodar ag cabhrúghadh le h-Ó Dómhnaill i</span>
<lb n="570"/><span>gan fhios, agus 'gá ghriosadh i gcoinnibh Sheághain.  Aodh do b'ainm</span>
<lb n="571"/><span>de'n Ó Dómhnaill do bhí anois ar Thír Chonaill, mar cailleadh</span>
<lb n="572"/><span>Calbhach le déidheannaighe.  Níor bh'fhuláir do'n triath nuadh so</span>
<lb n="573"/><span>éacht éigin do dhéanadh i dtosach a riaghla, mar ba ghnáthach le gach</span>
<lb n="574"/><span>flaith an uair úd.  Bhris Aodh isteach go Tír Eóghain ar órdúghadh</span>
<lb n="575"/><span>na Sasanach agus do chreach sé an taobh thiar thuaidh di.  Do dhuibh agus</span>
<lb n="576"/><span>do dhearg ag Seághan-an-Díomuis.  Dar claidheamh gaisge Néill</span>
<lb n="577"/><span>Naoi nGiallaigh, díolfaidh Ó Dómhnaill as an gcosgairt seo!</span></p>
<lb n="578"/>
<lb n="579"/><p><span>Do chífá troightheacha agus marcaigh ag triall as gách áird fá dhéin</span>
<lb n="580"/><span>tíghe mhóir Bheinnboirb roimh eirghe gréine i dtosach na Bealtaine</span>
<lb n="581"/><span>ins an mbliadhain 1567.  Chrom na coin mhóra ar uaill le teasbhach</span>
<lb n="582"/><span>ar theacht na sluagh, agus ag lútáil agus ag crothadh a n-earball, mar do</span>
<lb n="583"/><span>shíleadar go mbiadh seilg aca mar ba ghnáthach.  Rith an fiadh ruadh</span>
<lb n="584"/><span>agus an mactíre i bhfolach ins na coilltibh mór-dtimcheall mar</span>
<lb n="585"/><span>shíleadar soin leis le tuigsint an ainmhídhe go rabhthas ar a</span>
<lb n="586"/><span>dtóir.</span></p>
<lb n="587"/>
<lb n="588"/><p><span>Ní raibh dúil i sealg ag Ó Néill an cor so, mar bhí deabhadh</span>
<lb n="589"/><span>air chum Ó Dómhnaill do thraochadh, agus do bhuail sé féin agus a</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="590"/><p><span>shlóigeachd trí mhíle fear siar ó thuaidh.  Déarfadh daoine</span>
<lb n="591"/><span>pisreógacha go raibh na cága ag sgréachaigh ós cionn tíghe Sheághain-</span>
<lb n="592"/><span>an-Díomais an mhaidean so, agus nár chualaidh sé ceól na cuaiche</span>
<lb n="593"/><span>ná píobaireacht an loin duibh indiu.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>"Nách dán iad na Tír Chonailligh seo, agus nách mór an truagh</span>
<lb n="596"/><span>dhóibh bheith 'gá gcur a slíghe a marbhtha," ar seisean, nuair do</span>
<lb n="597"/><span>chonnaic sé Ó Dómhnaill agus a bhuidhean bheag suidhte ar Árd an Gháire</span>
<lb n="598"/><span>ar an dtaobh thuaidh d'inbhear Súiligh i nDún na nGall.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>Bhí an taoide tráighte as an inbhear agus do shílidh Ó Néill gur</span>
<lb n="601"/><span>gainimh thirm do bhí ann i gcómhnuidhe.  Níor mhar sin do</span>
<lb n="602"/><span>Ó Dómhnaill.  Bhí aithne mhaith aigesean ar an áit úd, agus do thoghaidh</span>
<lb n="603"/><span>sé í i gcómhair é féin agus a chuid fear do chosaint ar Ó Néill, mar</span>
<lb n="604"/><span>eirgheann an taoide go tiugh agus go h-obann annsúd.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>Agus féach i n-achrann le chéile an sliocht do tháinig ó bheirt</span>
<lb n="607"/><span>mhac Néill naoi nGiallaigh — na Tír Chonailligh ó Chonall Gulban,</span>
<lb n="608"/><span>agus na Tír Eóghainigh ó Eóghan, é siúd do bhris a chroidhe le brón i</span>
<lb n="609"/><span>ndiaidh Chonaill nuair do marbhuigheadh an curadh soin.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>Deirthear nách raibh aon fhonn bruighne ar Ó'Néill nuair do</span>
<lb n="612"/><span>chonnaic sé an sluagh beag do bhí ag Ó Dómhnaill 'na choinnibh, agus</span>
<lb n="613"/><span>gur bh'fheárr leis dá ngéillfidís, acht mar sin féin do bheartuigh</span>
<lb n="614"/><span>sé a chuid fear go cruinn agus do stiúraidh sé 'na ndreamaibh agus 'na</span>
<lb n="615"/><span>ndíormaibh tarsna an chuais fairrge iad.  Thug Ó Dómhnaill fogha</span>
<lb n="616"/><span>feargach fá'n gcéad chuid do shroich anonn agus do bhris sé iad.</span>
<lb n="617"/><span>Muna raibh mórán fear aige, cait fiadhaigh do bh'eadh iad go léir.</span>
<lb n="618"/><span>Rinne sé mar an gcéadna leis an darna cipe calma.  "Caith-</span>
<lb n="619"/><span>fear iad do chur as soin," arsa Ó Néill, agus do bhuail sé é féin ar</span>
<lb n="620"/><span>ceann cor capall, acht do phreab marcaigh Uí Dhómhnaill amach as</span>
<lb n="621"/><span>log air 'nós gála gaoithe, agus d'á fheabhas é Seághan-an-Díomais is</span>
<lb n="622"/><span>ar éigin do bhí sé 'na chumas cosg do chur leó.  D'fhéach sé</span>
<lb n="623"/><span>timcheall air.  Bhí cuid d'á dhreamaibh measgtha thré n-a chéile agus</span>
<lb n="624"/><span>a thuilleadh aca sgartha ó n-a chéile.  Níor thuig Seaghan fáth an</span>
<lb n="625"/><span>mhearbhthaill go bhfeacaidh sé an taoide ag eirghe agus sgeoin ag</span>
<lb n="626"/><span>teacht ar a chuid fear, agus Ó Domhnaill le n-a bhuidhean laoch ag cur</span>
<lb n="627"/><span>ortha go dian.  Níor mheath croidhe Sheághain ins an amhgar úd, agus</span>
<lb n="628"/><span>do chrom sé ar éirleach le n-a mharcaigh go fiadhain, agus ar dhul ar</span>
<lb n="629"/><span>chosanáirde annso agus annsud ag glaodhach ar a chinnfeadna a gcuid</span>
<lb n="630"/><span>fear do chóiriúghadh.  Do ghnídh sé féin iarracht ar an sluagh do</span>
<lb n="631"/><span>bhailiúghadh leis i n-eagar chóir, acht ní raibh slíghe chum casadh aca,</span>
<lb n="632"/><span>agus bhí cuid aca go glúnaibh i n-uisge agus an taoide ag rómhar tim-</span>
<lb n="633"/><span>cheall ortha.  Fir ó lár tuatha do bh'eadh a bhfurmhór.  Tháinig</span>
<lb n="634"/><span>sgeóin níos mó ortha agus bhriseadar.</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>Báthadh agus marbhúigheadh trí chéad déag fear aca.  Do b'é cath</span>
<lb n="637"/><span>deireannach Sheághain-an-Díomais é agus an tubaiste ba mhó do</span>
<lb n="638"/><span>thárluigh riamh dó.  An méid a chuaidh treasna slán tar inbhear</span>
<lb n="639"/><span>mílteach Súiligh do theicheadar leo, agus do sgeinn a bhflaith suas</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="640"/><p><span>cois na habhann ag cuardach átha, agus dorn marcach leis.  Do</span>
<lb n="641"/><span>theasbáin Tír Chonallach d'ár bh'ainm Gallchabhair ath 'san abhainn dó</span>
<lb n="642"/><span>dhá mhíle ó pháirc an bhualadh agus do thug Seághan Ó Néill a chúl</span>
<lb n="643"/><span>ar Thír Chonaill, allus air, a theanga agus a charbaill chómh te, tirm,</span>
<lb n="644"/><span>le sméaróid teine, agus cnap na sgórnaig le buaidhirt aigne.</span></p>
<lb n="645"/>
<lb n="646"/><p><span>Bhí Ó Dómhnaill agus a shár-fhir go meidhreach, agus a dteinnte cnámh</span>
<lb n="647"/><span>aca d'éis an bhuaidh, acht ní raibh fhios aca go rabhadar ag déanadh</span>
<lb n="648"/><span>oibre na Sasanach, obair do theip ar na Gaill sin ar feadh chúig</span>
<lb n="649"/><span>bhliadhna déag roimhe sin, gidh gur chailleadar na mílte fear agus</span>
<lb n="650"/><span>dhá mhilliún púnt chuige.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>Cad do dhéanfaidh Ó Néill Uladh anois?  Deir leabhar na</span>
<lb n="653"/><span>Ceithre Ollamhain go raibh sé éadtrom 'na cheann tar éis bruighne</span>
<lb n="654"/><span>Áird an Gháire, acht ní fuil 'sa méid sin acht cor cainte.  Bhí an</span>
<lb n="655"/><span>curadh úd ró-aigeantamhail agus ró-láidir i gcroidhe agus a gcorp chum</span>
<lb n="656"/><span>cromadh ar phlubaigheal agus ar chneadaigh i dtaobh briseadh aon</span>
<lb n="657"/><span>bhruighne amháin.  Ní raibh sé dá fhichead bliadhan d'aois fós agus bhí</span>
<lb n="658"/><span>misneach an leomhain i gcomhnuiche aige.  D'iarr cuid d'á</span>
<lb n="659"/><span>oifigeacha cogaidh air géilleadh do Shasana acht níor bh'é sin intinn</span>
<lb n="660"/><span>Sheághain i n-aon chor.  Sgaoil sé Somhairle Buidhe do bhí mar</span>
<lb n="661"/><span>chime aige le dhá bhliadhain, agus chuir mar theachtaire go Cloinn</span>
<lb n="662"/><span>Dómhnaill i nAlbain é ag iarraidh conganta ortha.  Do ghealladar</span>
<lb n="663"/><span>dó í, agus ghnídh sé féin agus gárda marcach ionad coinne leo i</span>
<lb n="664"/><span>mBunabhann Duinne, i nAontruim.  D'úmhluigheadar go talamh</span>
<lb n="665"/><span>dó agus ghléasadar féasda i gcábán fhairsing dó.  Tháinig fear eile</span>
<lb n="666"/><span>ar an láthair leis, d'ár bh'ainm Pierce, brathadóir ó Elíse do</span>
<lb n="667"/><span>chualaidh cad do bhí ar siubhal ag Seághan.  Ní fhuil aon sgribhínn</span>
<lb n="668"/><span>le fághail do dhearbhuigheann gur thug an captaen Pierce úd díol</span>
<lb n="669"/><span>fola do na hAlbanaigh, acht tá amhras géar ag gach úghdar air.</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>A Sheághain-an-Díomais, tá do ghnó déanta.</span></p>
<lb n="672"/>
<lb n="673"/><p><span>Deir do námhaide féin amhain, go raibh do lámh láidir mar</span>
<lb n="674"/><span>sgáth i gcómhnuidhe ag an bhfear lag, agus nách raibh gaduidhe 'ná fear</span>
<lb n="675"/><span>mí-riaghalta id' cheanntaraibh led' linn.  Deir siad, leis, gur bh'é</span>
<lb n="676"/><span>do ghnáth gan suidhe chum bídh go mbiadh a sáith de'n fheoil do</span>
<lb n="677"/><span>b'fheárr, mar deirtheá, ag bochtaibh Chríosd, do chruinnigheadh ar dó</span>
<lb n="678"/><span>tháirsig.  Acht tá deireadh led' fhéileacht agus led' ghaisge láithreach,</span>
<lb n="679"/><span>mar tá na hAlbanaigh go cíocrach ag cogarnaigh le Captain</span>
<lb n="680"/><span>Pierce ins an gcábán.  Ní chloisfir uaill de chonairt agus ní lean-</span>
<lb n="681"/><span>fair an fiadh ruadh thre coilltibh cnó na Triúcha go deó arís.  Ní</span>
<lb n="682"/><span>chloisfidh sluaighte Tír Eóghain do gháircatha níos mó, mar tá fiche</span>
<lb n="683"/><span>Albanach ar do cúl a gan fhios duit agus Pierce d'á ngriogadh gur</span>
<lb n="684"/><span>mharbhuighis a n-aithreacha i mbruighin Ghleanna taise.  Preab id'</span>
<lb n="685"/><span>shuidhe ó'n mbórd soin a Sheághain-an-Díomais agus féach dia thiar</span>
<lb n="686"/><span>díot mar tá an tsleagh i ngiorracht órlaigh ded' dhrom leathan.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>Agus liúghann an coirrliún amuich ar Shruth na Maoile, agus</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="689"/><p><span>briseann na tonna bána ar an dtráigh le fuaim cois Bunabhann</span>
<lb n="690"/><span>Duinne, agus teasbánann na daoine annsud carn cloch i log mar a</span>
<lb n="691"/><span>bhfuil Seághan-an-Díomais 'na chodla le breis agus trí chéad</span>
<lb n="692"/><span>bliadhan.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>"Seacht mbliadhna Seasccatt cúic céd</span>
<lb n="695"/><span>Míle bliadhain is ní brécc,</span>
<lb n="696"/><span>Co bás tSeaáin mic mic Cuinn</span>
<lb n="697"/><span>Ó thoidhecht Criost hi ccolainn."</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span>Thóg Pierce leis an ceann do b'áilne i nÉirinn agus baineadh an</span>
<lb n="700"/><span>t-éadach daor de chorp dícheannta Uí Néill.  Fuair Pierce a mhíle</span>
<lb n="701"/><span>púnt mar dhíol ar an gceann ó'n mbainrioghain, agus buaileadh an</span>
<lb n="702"/><span>ceann caithiseach úd ar bhiorr ar an rinn do b'áirde ar chaisleán</span>
<lb n="703"/><span>Bhaile-átha-Cliath.</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>CRÍOCH.</span>
<lb n="706"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Seaghán an Díomais

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Seaghán an Díomais

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
