Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Jimín Mháire Thaidhg</title><author><name type="main">Pádraig Ó Siochfhradha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">LM120</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1919</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>LM120</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Jimín Mháire Thaidhg</title><author>Pádraig Ó Siochfhradha</author><imprint><publisher>Comhlacht Oideachais na hÉireann</publisher><date>1919</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>FÁILTE ROIME "JIMÍN"</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Go mairir, a Jimín, 's an máistir adubhairt leat scrí'.</span>
<lb n="4"/><span>Nár chrapaid a cuisle, sa bhfeamnaigh fuair tu id'</span>
<lb n="5"/><span>naoidhean;</span>
<lb n="6"/><span>Do mham 's í 'r buile ar do shalaibh le fuadar nimhe,</span>
<lb n="7"/><span>A's daid bocht ag rinnce le h-áthas - ní mór linn díbh.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Cás linn gan tuille s'láthar dúinn grinn is suilt</span>
<lb n="10"/><span>"Seáinín" a's tusa na cáirde is suairce 'gainn;</span>
<lb n="11"/><span>Fáilte romhat chugainn ón dtráigh úd gan ghruaim, a mhic,</span>
<lb n="12"/><span>'S dá fhaid againn fhanfair led' gháire is móide ár gcion.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>"MARBHÁN."</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>1919.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>JIMÍN MHÁIRE THAIDHG.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>CAIBIDIOL 1.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>MAR THÁINIG JIMÍN AR AN SAOGHAL IS MAR CHUIR</span>
<lb n="23"/><span>SÉ DÚIL I gCÍSTE MILIS</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>An Máighistir adubhairt liom é seo a scríobh le cur go</span>
<lb n="26"/><span>dtí "An Lóchrann."  Cúntas a scríobh mar gheall orm</span>
<lb n="27"/><span>féin - sin é dubhairt sé bhí uaidh.  Ní fheadar cad ab áil</span>
<lb n="28"/><span>leis "An Lóchrann" dá leithéid sin.  B'fhéidir gurab</span>
<lb n="29"/><span>amhlaidh atá an fear a bhíonn ag scríobh do ró leisciúil</span>
<lb n="30"/><span>chun a thuille chur síos.  Bíonn an Máighistir féin ró</span>
<lb n="31"/><span>leisciúil uaireannta aon rud a dhéanamh agus cuireann</span>
<lb n="32"/><span>sé ag léigheamh sinn agus téigheann sé féin amach sa</span>
<lb n="33"/><span>phóirse ag caitheamh tobac.  Rug cigire lá air ann.</span>
<lb n="34"/><span>Ní maith leis an Máighistir cigirí ar shlí éigin.  Ní</span>
<lb n="35"/><span>maith liom féin na cigirí sin, leis.  Bhí fear aca sa</span>
<lb n="36"/><span>scoil iné agus níor labhair sé aon fhocal Ghaedhilge leis</span>
<lb n="37"/><span>an Máighistir.  B'ait linn é sin mar bhí sé ag baint</span>
<lb n="38"/><span>sásaimh de 'na taoibh.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Tá sé chomh maith agam tosnú ar an gcúntas úd.  Ní</span>
<lb n="41"/><span>fheadar i gceart cá dtosnochad: dubhairt an Máighistir</span>
<lb n="42"/><span>liom m'ainm a chur síos ar dtúis; ach ní féidir dom</span>
<lb n="43"/><span>anois é chur síos ar dtúis mar tá barr an pháipéir seo</span>
<lb n="44"/><span>lán.  Cuirfead annso é: Jimín Mháire Thaidhg.  Is mise</span>
<lb n="45"/><span>Jimín.  Tá ainm eile, leis, orm: Séamas Ó Breasail.</span>
<lb n="46"/><span>Sin é an ainm atá ar mo dhaid; ach níl aon tor' ar mo</span>
<lb n="47"/><span>dhaid bocht sa tigh seo agus ní thugann aonne a ainm sin</span>
<lb n="48"/><span>orm-sa ach ainm mo Mham.  Sí Máire Thaidhg mo mháthair,</span>
<lb n="49"/><span>tá's agat.  Is iongantach an duine Mam.  Bíonn eagla</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="50"/><p><span>orainn roimpi - me féin is Daid.  Tugann sí sceimhle do</span>
<lb n="51"/><span>Dhaid uaireannta.  Sin é cúis go bhfuil Jimín Mháire</span>
<lb n="52"/><span>Thaidhg orm-sa.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Rugadh mé fad ó - fad ó - ní cuimhin liom-sa cathain</span>
<lb n="55"/><span>ach deir Seana-Bhrighid go bhfuil trí bliana déag ó shin ann.</span>
<lb n="56"/><span>Deir sí go raibh ár dtigh-ne anamhór tré-na-chéile an oidhche</span>
<lb n="57"/><span>thána-sa ann.  Bhí gach aonne 'na shuidhe fea' na hoidhche.</span>
<lb n="58"/><span>Seana-Bhrighid féin a fuair me sa bhfeamnaigh ar bharra-</span>
<lb n="59"/><span>taoide.  Bhí sceitimíní ortha go léir im' thaobh.  Bhíos-sa</span>
<lb n="60"/><span>ag béicigh ar mo dhícheall.  Tháinig mná an bhaile go léir</span>
<lb n="61"/><span>isteach agus bhíodar ag féachaint orm.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>"Is breá an t-uchtach atá aige, bail ó Dhia ar an</span>
<lb n="64"/><span>leanbh!" arsa Peig Neans.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>"Mhuiricín!" arsa Síle Eoin, "nach baileach a thug sé</span>
<lb n="67"/><span>dhá shúil Sheana-Thaidhg leis?"</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>"Grádh Dé, óinsigh!" arsa Máire Aindí, "an caoch</span>
<lb n="70"/><span>ataoi? Ná feiceann tú gur Breasalach cruthanta é.</span>
<lb n="71"/><span>Nach shin iad dhá shúil 'athar aige, agus an geannc beag</span>
<lb n="72"/><span>sróna, agus an croiceann buidhe?"</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>"Gaibhim-se orm gur le n-a mháthair is deá'rataighe é,"</span>
<lb n="75"/><span>arsa Síle.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>"Nárab eadh;" arsa Máire Aindí, "sé 'athair 'na</span>
<lb n="78"/><span>chrot aonair é."</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Bhí na mná ag dul i gcochall a chéile gur labhair Beit</span>
<lb n="81"/><span>Mhór agus gur dhein sí spiorspear de'n scéal.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>"Pé duine gur deá'rthach leis é," ar sise, "is caithiseach</span>
<lb n="84"/><span>an leanbh é, bail ó Dhia air."</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Annsan thóg m'athair buidéal as an gcurpad agus thug</span>
<lb n="87"/><span>sé braon as dosna mná.  Thug sé braon mór do Mháire</span>
<lb n="88"/><span>Aindí.  Dubhradar go léir, "go mairir a bhfuil nua</span>
<lb n="89"/><span>agat!" nuair óladar é.  Chuaidh an braon le n-a hanál</span>
<lb n="90"/><span>age Síle Eoin agus bhíodar 'á bualadh sa drom.  Bhí rí-rá</span>
<lb n="91"/><span>mór aca annsan agus cainnt agus gáiridhe.  Tháinig</span>
<lb n="92"/><span>sciatháin ar m'athair agus dhein sé greas rinnce.  Níl mo</span>
<lb n="93"/><span>Dhaid go maith chun rinnce, tá's agat, ach 'chionn mise bheith</span>
<lb n="94"/><span>aige, is dócha, bhí mórtas air.  Ach do labhair mo Mham</span>
<lb n="95"/><span>ón seomra agus dubhairt sí "as t-amadán fir sin a</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="96"/><p><span>stop."  Do stop mo Dhaid láithreach.  Deineann sé rud</span>
<lb n="97"/><span>uirthi i gcomhnaidhe.  Daid bocht!</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Ní cuimhin liom-sa na rudaí sin do thuitim amach</span>
<lb n="100"/><span>i n-ao' chor.  Seana-Bhrighid d'innis dom iad.  Ní dheineann</span>
<lb n="101"/><span>Seana-Bhrighid sin aon chodla is dóigh liom.  Bíonn sí</span>
<lb n="102"/><span>amuich gach aon oidhche ag faire na trágha féachaint a'</span>
<lb n="103"/><span>bhfaghadh sí aon bhunóc.  Aon cheann aca thagann go dtí</span>
<lb n="104"/><span>aon tigh sa pharóiste, sin í gheibheann iad istoidhche sa</span>
<lb n="105"/><span>bhfeamnaigh, adeir sí.  Níl aon bhunóc aca i dtigh Pheig</span>
<lb n="106"/><span>Mhuirfí agus bíonn na mná go léir 'á rádh gur mór an</span>
<lb n="107"/><span>truagh san.  D'éaluigheas féin amach oidhche tríd an</span>
<lb n="108"/><span>bhfuinneoig chun dul ar an dtráigh féachaint a bhfaghainn</span>
<lb n="109"/><span>bunóc dóibh.  Ní raibh aon rian de bhunóic ann cé gur</span>
<lb n="110"/><span>chuarduigheas an fheamnach an fad ; ná ní raibh aon phioc</span>
<lb n="111"/><span>de Bhrighid ann ach chomh beag.  Ar maidin bhí leanbh fachta</span>
<lb n="112"/><span>aici do mhuinntir Cláis Mhóir agus dubhairt sí liom-sa</span>
<lb n="113"/><span>nuair chuireas ceist uirthi gur ar a' dtráigh a fuair sí í.</span>
<lb n="114"/><span>Dubhart-sa léi go raibh an t-éitheach aici - go rabhas féin</span>
<lb n="115"/><span>fea' na hoidhche annsan agus ná feaca í.  Tháinig stad</span>
<lb n="116"/><span>innti agus d'fhéach sí orm.  Annsan dubhairt sí gur mé</span>
<lb n="117"/><span>"an diabhailín" agus rug sí ar shlait chugham.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Na rudaí beaga go léir a thugann Seana-Bhrighid léi ní</span>
<lb n="120"/><span>bhíonn aon chainnt aca ná ní fhéadfaidís rith ná siubhal.</span>
<lb n="121"/><span>Ní dóigh liom go rabhas-sa riamh mar sin.  Bhí cainnt mo</span>
<lb n="122"/><span>dhóthain riamh agam - an iomad, adeireadh mo Mham.  Níl</span>
<lb n="123"/><span>aon leigheas agam air.  Bíonn rudaí istigh ionnam agus</span>
<lb n="124"/><span>ní fhanfaidís socair gan iad a rádh.  Mara leiginn amach</span>
<lb n="125"/><span>iad do bheadh tinneas orm aca agus is dócha go bhfaghainn</span>
<lb n="126"/><span>bás.  Agus tá rith maith agam leis.  Rugas ar an</span>
<lb n="127"/><span>ngamhain bhán indé ; agus rugas na cosa óm Mham nuair</span>
<lb n="128"/><span>a bhí sí im' dhiaidh i dtaobh an chíste uachtair a dh'ithe.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Tá's agat, bhí súil aici an tráthnóna san le hinghin</span>
<lb n="131"/><span>Mháire Aindí bhí tar éis teacht abhaile ó Bhleá Cliath, agus</span>
<lb n="132"/><span>dhein sí císte uachtair 'na comhair agus chuir sí dorn rísíní</span>
<lb n="133"/><span>ann agus siúicre rua.  D'fhág sí 'á fhuaradh é ar bhonn a'</span>
<lb n="134"/><span>dresser.  Tháinig dúil mhallaithe agam féin ann nuair a</span>
<lb n="135"/><span>fuaireas an bolath breá go léir uaidh, agus nuair d'imigh</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="136"/><p><span>mo mham anáirde staighre do bhaineas oiread a' frí' as</span>
<lb n="137"/><span>an gcíste.  Mheasas go bhfaghainn bás bhí sé chomh milis</span>
<lb n="138"/><span>sin! agus ar mh'anam, bhíos ó smut go smut go raibh</span>
<lb n="139"/><span>bearna mhór déanta 'gam isteach sa chíste uachtair.  Bhios</span>
<lb n="140"/><span>scubhtha chuige, a dhuine!</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>Nuair a chuala Mam ag teacht anuas an staighre chuireas</span>
<lb n="143"/><span>díom amach agus bhíos ag cur dhá ghamhain le Donncha Beag</span>
<lb n="144"/><span>as an mbuaile.  Chuala Mam ag cur aisti istigh.  Tháinig</span>
<lb n="145"/><span>sí 'on doras.  "'Jimín!" ar sise agus ní go grámhar é.</span>
<lb n="146"/><span>"Geo'-se 'mach!" arsa mise leis na gamhna.  "'Jimín,</span>
<lb n="147"/><span>adeirim leat," ar sise arís, ach bhí Jimín chomh bodhar le</span>
<lb n="148"/><span>slis!</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Níor dhein san dom mháthair é.  Thug sí sciúird fúm.</span>
<lb n="151"/><span>Bhí fiarshúil agam-sa ar an ndoras fea' na haimsire - bhí</span>
<lb n="152"/><span>drochionntaoibh agam aisti, a dhuine - agus chonnac chugham í.</span>
<lb n="153"/><span>As go bráth liom, a mhic ó, agus me ag caitheamh grin óm'</span>
<lb n="154"/><span>shálaibh! Bhuel, a leithéid de rás ní fheachaís ón lá</span>
<lb n="155"/><span>baisteadh thu - mise is mo Mham ag cur dinn, faid a bhí</span>
<lb n="156"/><span>'nár gcroidhe! Dá mbeadh an bóthar díreach aici dhéanfadh</span>
<lb n="157"/><span>mo Mham an bheart orm; ach nuair a bhíodh sí ag cur crúca</span>
<lb n="158"/><span>im' chúl thugainn-se an cor di agus bhí sí 'á traochadh agam.</span>
<lb n="159"/><span>Ní haon mhaith mná chun reatha.  Annsan do bhuail sí a</span>
<lb n="160"/><span>lurga ar cholltar an chéachta bhí caithte sa bhuaile.  Bhí an</span>
<lb n="161"/><span>phraiseach ar fuaid na mias annsan, a mhic ó! B'éigean</span>
<lb n="162"/><span>di éirghe as an bhfiach.  Bhí sí bacach ar feadh seachtaine.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Tríd an bhfuinneoig a chuas féin isteach an oidhche sin</span>
<lb n="165"/><span>tar éis iad a dhul a chodla.  Dubhairt Cáit liom - sin í</span>
<lb n="166"/><span>mo dhrifiúr - go bhfuair m'athair sceimhle óm' Mham nuair</span>
<lb n="167"/><span>tháinig sé isteach tráthnóna.  Deineann sí é sin i gcomhnaidhe</span>
<lb n="168"/><span>nuair a bhíonn fearg uirthi.  Dubhairt sí ná raibh aon</span>
<lb n="169"/><span>cheart aige an chéachta bheith san áit sin aige, agus thug sí</span>
<lb n="170"/><span>"srimileálaidhe gan mhaith" air.  Daid bocht!</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>Ní tháinig aonne de'n triúr againn chun bladair le n-a</span>
<lb n="173"/><span>chéile go ceann seachtaine tar éis an chíste dh'ithe.  Níor</span>
<lb n="174"/><span>ghádh leath a' mhurdail.  Nár cheart císte milis a thabhairt</span>
<lb n="175"/><span>do bhuachaill bocht a bhíonn sa bhaile chomh maith is tabharfaí</span>
<lb n="176"/><span>d' inghin Mháire Aindí é toisc í theacht abhaile ó Bhleá Cliath.</span>
<lb n="177"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="178"/><p><span>Measas go bfaghainn bás bhí sé chomh milis sin!</span>
<lb n="179"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="180"/><p><span>BROID A MHÁTHAR AR JIMÍN IS AN BÁS A THUG</span>
<lb n="181"/><span>SEISEAN DON MHÁIGHISTIR</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Is fada liom go mbead mór.  B'fhearr liom ná rud</span>
<lb n="184"/><span>maith go mbeinn mór fásta mar annsan ní bheadh gach</span>
<lb n="185"/><span>aonne sa mhullach orm fé mar bhíd siad anois.  Is cruaidh</span>
<lb n="186"/><span>an saoghal a bhíonn ag buachaillí dem' shaghas-sa - ní féidir</span>
<lb n="187"/><span>linn faic a bharra a dhéanamh ná bíonn duine éigin ag</span>
<lb n="188"/><span>bagairt orainn.  An lá fé dheire bhuaileas ganndal Bheit</span>
<lb n="189"/><span>Móire sa leathcheann le cloich is do ghearán Beit lem'</span>
<lb n="190"/><span>Mham me.  Dubhairt Mam le Beit gur mhór an náire dhi</span>
<lb n="191"/><span>ganndal mallaithe a bheith aici agus go raibh scannradh ar</span>
<lb n="192"/><span>leanbhaí an bhaile roimis agus dá mbeadh sí i n-aon bhaile</span>
<lb n="193"/><span>eile gurab amhlaidh a cuirfí an dlí uirthi 'na thaobh.</span>
<lb n="194"/><span>Chromas féin ar ghol le scannradh roimis an nganndal,</span>
<lb n="195"/><span>mar 'dheadh, chun go dtagadh fearg ar mo mháthair chuig</span>
<lb n="196"/><span>Beit.  Mheasas ná déanfaí faic liom.  Ach a dhuine, ní</span>
<lb n="197"/><span>raibh aithne ar Mham agam! nuair d'imigh Beit abhaile go</span>
<lb n="198"/><span>mí-shásta agus stadas-sa den ghol, a mhic ó, rug Mam</span>
<lb n="199"/><span>orm agus thug sí léasadh dhom.  Deirim leat gur dhíolas</span>
<lb n="200"/><span>as an nganndal.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>Araer bhíos ag marcaidheacht ar an ngamhain bhán agus</span>
<lb n="203"/><span>chualaidh an baile me ag scréachaigh nuair a bhí Mam am'</span>
<lb n="204"/><span>bhualadh.  Dtuigeann tú? scréachaim chomh hárd is bhíonn</span>
<lb n="205"/><span>im' chroidhe, féach' a' gcuirfeadh san stop leis an mbualadh</span>
<lb n="206"/><span>nó an dtiocfadh aonne a shaorfadh me uaithe.  Ní bhím</span>
<lb n="207"/><span>leath chomh gortaithe is ba dhóigh leat, tá's agat.  Deir</span>
<lb n="208"/><span>siad nach fearúil an rud bheith ag gol ná ag béicigh ; ach</span>
<lb n="209"/><span>ná caithfead-sa rud éigin a dhéanamh chun me féin a chosaint</span>
<lb n="210"/><span>ar Mham.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Sí Mam mo namhaid aicionta.  Ní stadann sí ach ag</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="213"/><p><span>gabháil dom go mbíonn mo chroidhe briste aici.  Caithim</span>
<lb n="214"/><span>an mhóin a bhreith isteach chúichi agus an t-uisce, agus</span>
<lb n="215"/><span>caithim prátaí an dinnéir a phiocadh dhi sa tigh amuich.  Má</span>
<lb n="216"/><span>bhím annsan ag imirt phúiríní dhom fhéin nó ag caitheamh</span>
<lb n="217"/><span>cnaipí ar an spric bíonn béic agus fiche 'ci orm go mbíonn</span>
<lb n="218"/><span>an bhó bhradach sa chabáiste, agus caithim cur díom.  Ní</span>
<lb n="219"/><span>dóigh liom go mbeadh Mam sásta gan an bhó san a bheith</span>
<lb n="220"/><span>ag dul sa gharrdha, mara mbeadh chun aon rud eile ach chun</span>
<lb n="221"/><span>Jimín bocht a chrádh.  Ní fheadar-sa cad chuige cuireadh</span>
<lb n="222"/><span>máithreacha ar bhuachaillí i n-ao' chor.  Ach dá mbeinn-se</span>
<lb n="223"/><span>mór aon uair amháin ní bheinn i mbun bó ná gamhain a</span>
<lb n="224"/><span>thiomáint di; ná ní chongochad an snáithín di chun é thochrais</span>
<lb n="225"/><span>ná ní raghad le circ ghuir go tigh m'aintín ná ní bhead ag</span>
<lb n="226"/><span>foghluim ceachtanna ar cheann an bhúird.</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>Níor chráidh riamh mé ach na ceachtanna cráidhte céadna.</span>
<lb n="229"/><span>Ní bhíonn aon dul uatha agam aon oidhche.  "A Jimín,"</span>
<lb n="230"/><span>adeir Mam gach oidhche, "ar scríobhais do cheacht anocht?"</span>
<lb n="231"/><span>Thriallas cúpla turus a rádh nár thug an Máighistir aon</span>
<lb n="232"/><span>rud dúinn le déanamh sa bhaile; ach an riabhach, a mhic ó,</span>
<lb n="233"/><span>ná gur chuir sí ceist ar Mhicilín Eoin annso 'muich agus</span>
<lb n="234"/><span>do scéidh an spriosán orm.  Ní raibh fhios agam aon ní</span>
<lb n="235"/><span>gur thairrig Mam chúichi an tslat den chúllochta agus thug</span>
<lb n="236"/><span>sí fúm treasna na lurgan.  Ní raibh agam-sa ach cur díom</span>
<lb n="237"/><span>suas 'on tseomra uaithe agus amach tríd an bhfuinneoig.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Chuas annsan ar lorg Mhicilín Eoin ach ní leigfeadh</span>
<lb n="240"/><span>eagla dho teacht amach chugham.  D'iarras air teacht amach</span>
<lb n="241"/><span>chun go mbrisinn a phus, ach ní thiocfadh.  Annsan bhíos ag</span>
<lb n="242"/><span>glaodhach "peata" agus "pleidhce" agus "spiaire" air.</span>
<lb n="243"/><span>Ach do labhair sé thar n-ais chugham: "Och, mhuise, a</span>
<lb n="244"/><span>bhuachaillín bhoicht!" ar seisean, "ar bhuail do mhaimí thu?</span>
<lb n="245"/><span>Och, maimí dána!" agus bhí sé inar sin ag magadh fúm go</span>
<lb n="246"/><span>rabhas ar néal buile chuige.</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>Tá leasainm ag muinntir a' bhaile ar a athair agus</span>
<lb n="249"/><span>cheapas gur mhaith an rud an ainm sin a thabhairt ar</span>
<lb n="250"/><span>Mhicilín.  "Bóiricín! Bóiricín! Bóiricín!" arsa mise.</span>
<lb n="251"/><span>Ach, a dhuine, dheineas dearmhad.  Bhí a athair istigh agus</span>
<lb n="252"/><span>nuair a chuala sé an ainm, amach leis im' dhiaidh agus an</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="253"/><p><span>gomh air chugham.  Chuireas díom, a mhic ó, faid a bhí im</span>
<lb n="254"/><span>chroidhe, agus fear an dá cos bhórach im' dhiaidh.  Chuas</span>
<lb n="255"/><span>amú air ameasc na dtighthe.  Annsan seo leis chuig ár</span>
<lb n="256"/><span>dtigh-ne chun me ghearán, cheapas.  Ní túisce san ná mise</span>
<lb n="257"/><span>istigh tríd an bhfuinneoig arís.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>D'éirigh idir Eoin agus Mam ag an ndoras.  Dubhairt</span>
<lb n="260"/><span>seisean go raibh mac drochmhúinte aici a thug leasainm air</span>
<lb n="261"/><span>féin.  Dubhairt sí leis gur éitheach a bhí sé a chur ar an</span>
<lb n="262"/><span>mbuachaillín bocht macánta (b'in mise, tá's agat) agus</span>
<lb n="263"/><span>ná raibh sé amuich chuige, mar gur chuir sí féin sa tseomra</span>
<lb n="264"/><span>é fiche neomat roime sin.</span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>"Deirim-se leat go raibh sé ann," arsa Eoin.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>"N'fhéadfadh a bheith," arsa Mam, "nach shin é ag</span>
<lb n="269"/><span>glórghail sa tseomra fós féin é.  Téanam ort go</span>
<lb n="270"/><span>bhfeicir."  Thánadar araon go dtí doras an tseomra.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>"A' rabhais age tigh Eoin le leathuair a chluig, a</span>
<lb n="273"/><span>Jimín?" arsa Mam.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>Bhíos féin aireach.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>"Cionnus fhéadfainn dul amach agus an doras dúnta</span>
<lb n="278"/><span>agat-sa orm?" arsa mise.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>"Deir Eoin go rabhais ann ag tabhairt 'Bóiricín' air</span>
<lb n="281"/><span>féin," ar sise.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>"Speabhraídí atá air ní foláir," arsa mise.  "Bhí sé</span>
<lb n="284"/><span>sa Daingean indiu ag díol muc."</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>D'imigh Eoin leis agus é ag rádh rud éigin leis féin.</span>
<lb n="287"/><span>Nuair bhí sé imithe:</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>"A' rabhais ann, a Jimín," arsa Mam.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>Ní dubhart féin aon fhocal.  Tháinig sí agus d'fhéach sí</span>
<lb n="292"/><span>ar mo chosa.  Bhíodar fliuch salach ón rás a dheineas ó</span>
<lb n="293"/><span>Eoin.  D'fheach sí ar bhonn na fuinneoige agus chonnaic</span>
<lb n="294"/><span>sí rian mo chos ann cé gur chuireas féin na potaí</span>
<lb n="295"/><span>geranium anuas ortha go cúramach.</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>Bhuel, ní maith liom a innsint duit cad a thuit amach</span>
<lb n="298"/><span>'na dhiaidh sin-bheadh náire orm.  Bhí Micilín Eoin 'á rádh</span>
<lb n="299"/><span>leis na garsúin eile gur bhain Mam an bríste dhíom, pé</span>
<lb n="300"/><span>duine d'innis do é, agus gur ghaibh sí orm.  Nílim-se 'á</span>
<lb n="301"/><span>rádh gur dhein; ach tá's agam go rabhas chomh tinn sin san</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="302"/><p><span>áit sin díom nár fhéadas suidhe ar feadh trí lá.  Ní</span>
<lb n="303"/><span>thuigim Mam i n-ao' chor.  Cad chuige bhí sí am' chosaint</span>
<lb n="304"/><span>i láthair Eoin agus annsan me bhualadh.  Och, mhuise,</span>
<lb n="305"/><span>b'fhearr liom go mbeinn mór.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>Agus ní measa Mam chun mo bhuailte ná an Máighistir.</span>
<lb n="308"/><span>Sé an Máighistir an tarna namhaid atá agam.  Ní bhíonn</span>
<lb n="309"/><span>stad air ach ag cur ceisteanna crua orainn le réidhteach</span>
<lb n="310"/><span>gach aon lá - rudaí nár ghádh bacadh leo mar ní bhíonn siad</span>
<lb n="311"/><span>i gceist i n-ao' chor.  As a cheann amach is eadh cheapann</span>
<lb n="312"/><span>sé iad gan ghádh gan riachtanas.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Ní hí sin an saghas ceiste bhí le réidhteach sa tSamhradh</span>
<lb n="315"/><span>idir Eoin agus Donncha Beag.  Thógadar móinéar eatartha</span>
<lb n="316"/><span>agus nuair bhaineadar agus shábháladar é bhí trí cocaí</span>
<lb n="317"/><span>móra agus cúig cocaí beaga agus taoscán féir ar fad</span>
<lb n="318"/><span>ann.  Ní fhéadfaidís an féar a roinnt 'na dhá leath</span>
<lb n="319"/><span>codroma - an roinnt a mholfadh duine 'ca ní bheadh an fear</span>
<lb n="320"/><span>eile sásta leis.  Bhídís ag cur cocaí móra agus cocaí</span>
<lb n="321"/><span>beaga agus ualaighe féir tré n-a chéile agus ag argóint.</span>
<lb n="322"/><span>Thug Eoin bithiúnach ar Dhonncha Beag agus bhí Donncha</span>
<lb n="323"/><span>d'iarraidh é sháth' le píce.  Bhí muinntir a' bhaile d'iarraidh</span>
<lb n="324"/><span>an roinnt a dhéanamh ach theip ortha.  D'iarradar ar an</span>
<lb n="325"/><span>Máighistir an cheist a réidhteach ach dubhairt sé ná féadfadh.</span>
<lb n="326"/><span>Sa deire tugadh an féar 'n Daingean go dtí an mheádh</span>
<lb n="327"/><span>agus sin mar a réidhtigheadh an cheist.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>Ach níor stop san an Máighistir.  Bíonn sé scubhtha</span>
<lb n="330"/><span>chun ceisteanna cheapadh chun sinn a chur i bponnc.  "Dá</span>
<lb n="331"/><span>mbeadh ceithre cinn de mhuca ar aonach ag duine agus dá</span>
<lb n="332"/><span>bhfaghadh sé cúig púint seascad ortha - an mór an ceann</span>
<lb n="333"/><span>é sin?"</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>Sin é an saghas ceisteanna a bhíonn ag an Máighistir.</span>
<lb n="336"/><span>Cad dob áil leis an Máighistir ná le haonne eile</span>
<lb n="337"/><span>fhiafruighe an mór an ceann é sin.  Má fuair an duine</span>
<lb n="338"/><span>úd na 65 púint ar cheithre muca ná fágfadh an Máighistir</span>
<lb n="339"/><span>mar sin é agus gan bheith ár gcrádh-na mar gheall ar an</span>
<lb n="340"/><span>scéal.  Ach ní fhágann - ní hé sin an saghas é.</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>Ar seisean linne lá - "Capall ar sodar - raghadh sé</span>
<lb n="343"/><span>deich míle i n-uair a chluig: an mó míle ó bhaile bheadh sé</span>
<lb n="344"/><span>i gcionn cheithre huaire fichead?"</span>
<lb n="345"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="346"/><p><span>Bhuel, ní raibh fhios agam-sa agus d'éirigheas as.  Bhí</span>
<lb n="347"/><span>cuid aca dhein é agus nuair a tháinig an Máighistir chomh</span>
<lb n="348"/><span>fada liom-sa dh'fhéach sé orm.</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>"An amhlaidh ná fuil fhios agat é?" ar seisean.</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>"Níl, a Mháighistir," arsa mise.</span></p>
<lb n="353"/>
<lb n="354"/><p><span>Annsan chuir sé na figiúirí ar an gclárdubh.  "A</span>
<lb n="355"/><span>ceathair fé dheich?" ar seisean.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>"Sin a dachad," arsa mise.</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>"A dó fé dheich?" ar seisean.</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>"Sin a fiche," arsa me féin.</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>"Agus a ceathair?"</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>"Sin a ceathair fichead," arsa mise.  Chuir sé 240,</span>
<lb n="366"/><span>annsan, síos.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>"Anois an mó míle ó bhaile do bheadh sé?" arsan</span>
<lb n="369"/><span>Máighistir.</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>"N'fheadar," arsa mise.</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>"Léan id' cheann cipín," arsan Máighistir, "ná</span>
<lb n="374"/><span>tuigeann tú dá n-imigheadh capall 10 míle i n-uair a chluig</span>
<lb n="375"/><span>go raghadh sé 240 míle i gceithre huaire fichead."</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>"Ní raghadh," arsa mise, "chaithfeadh sé stad nó</span>
<lb n="378"/><span>thuitfeadh sé leis an ocras nó d'imeochadh crúdh uaidh nó</span>
<lb n="379"/><span>raghadh cloch 'na chrúib nó…"</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>"Éist do bhéal," arsan Máighistir agus olc air chugham.</span>
<lb n="382"/><span>"Sín amach do lámh."</span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>Thairrig sé dhá stiall de shlait ar mo laipín, a mhic ó,</span>
<lb n="385"/><span>a chuaidh tríom' chroidhe agus chuir sé síos go bun na scoile</span>
<lb n="386"/><span>me nuair bhíos ag gol.</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>Bhíos i bhfad thíos im' shuidhe agus me cráidhte go leor</span>
<lb n="389"/><span>agus mo chroidhe lán d'olc.  Bhíos ag cuimhneamh ar an</span>
<lb n="390"/><span>saghas báis ba mhaith liom a thabhairt don Mháighistir.  Ba</span>
<lb n="391"/><span>mhór an sásamh liom rith chuige agus é bhualadh deas agus</span>
<lb n="392"/><span>clé agus é thachtadh agus a chorp a chaitheamh i bpoll portaigh</span>
<lb n="393"/><span>agus cloch mhór ceangailte dá mhuineál.  Nuair chuimhnigheas</span>
<lb n="394"/><span>ar an gcapall úd a bhí aige a raghadh an 240 míle i n-aon</span>
<lb n="395"/><span>ló, cheapas go gceanglochainn an Máighistir do agus go</span>
<lb n="396"/><span>scaoilfinn leis, gan srian gan adhastar, agus é ag imeacht</span>
<lb n="397"/><span>240 míle gach aon chúig neomataí, go dtiocfadh sé go</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="398"/><p><span>bruach na faille agus go dtuitfidís araon síos, síos,</span>
<lb n="399"/><span>síos go ndéanfaí iad a smiotadh 'na smidríní thíos ar na</span>
<lb n="400"/><span>clocha i slí ná beadh fhios ag aonne ciaca smut de chapall</span>
<lb n="401"/><span>nó smut de Mháighistir aon smut aca seachas a chéile.</span>
<lb n="402"/><span>Ba mhór an sásamh liom an socrú san a bheith déanta</span>
<lb n="403"/><span>agam ar an Máighistir agus annsan bhíos ag scríobh</span>
<lb n="404"/><span>ceisteanna chun é chur i bponnc:</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>Ceisteanna ar an Máighistir -</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>Da mbeadh capall ann a raghadh 240 míle i n-aon ló,</span>
<lb n="409"/><span>an mó míle raghadh an capall céadna i dtrí chéad</span>
<lb n="410"/><span>bliain?</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>Má fuair Tadhg Mór £5 ar thrí cinn de chaoire ar</span>
<lb n="413"/><span>aonach an Daingin, cad a gheobhadh an Máighistir ar</span>
<lb n="414"/><span>an gcapall úd a chuaidh 240 míle i gceithre huaire</span>
<lb n="415"/><span>fichead?</span></p>
<lb n="416"/>
<lb n="417"/><p><span>An mó cruach mhóna dhéanfadh mála súithe?</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>Bhíos ag gáiridhe liom féín leis an sult agus níor</span>
<lb n="420"/><span>bhraitheas faic go raibh an Máighistir laistiar díom agus</span>
<lb n="421"/><span>scearta mór gáire curtha aige as.  Rug sé ar an</span>
<lb n="422"/><span>bpáipéar uaim agus léigh sé do'n scoil ar fad é.  Bhí an</span>
<lb n="423"/><span>scoil go léír ag gáiridhe.  Mheasas go raghainn síos tríd</span>
<lb n="424"/><span>an dtalamh le náire.  Bhí béal mór ar Mhicilín Eoin ag</span>
<lb n="425"/><span>magadh fúm.  Do chroch an Máighistir mo pháipéar bocht ar</span>
<lb n="426"/><span>an bhfalla mar adhbhar spóirt.  Deirim leat go rabhas</span>
<lb n="427"/><span>buidheach nár scríobhas síos ann an bas úd a thugas do.</span>
<lb n="428"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="429"/><p><span>SCÉAL NA gCNAIPÍ I mBRÍSTE JIMÍN IS MAR</span>
<lb n="430"/><span>D'FHÓGAIR CÁIT SOS COMHRAIC</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>Nach ait na rudaí gearrchailí.  Ní bhíonn aon mhaith</span>
<lb n="433"/><span>ionnta chun aon ní ach chun screadaighe nuair dhéanfa aon</span>
<lb n="434"/><span>ní leo, nó chun tu scríobadh leis na hingne nuair a bhíonn</span>
<lb n="435"/><span>an t-olc ceart ortha.  Tá ceann aca sa tigh againne:</span>
<lb n="436"/><span>Cáit.  Drifúr dom iseadh í agus is óige í ná mise.  Tá</span>
<lb n="437"/><span>sí 'na peata 'ge Mam agus ní bhíonn sí 'á bualadh mar</span>
<lb n="438"/><span>bhíonn sí am' bualadh-sa agus ní ceart é sin.  Is fearr</span>
<lb n="439"/><span>mise na Cáit ar gach aon tsórt slí ach cad é an mhaith sin</span>
<lb n="440"/><span>- ní fhaghaim-se aon ní ó Mham ach an tslat agus gheibheann</span>
<lb n="441"/><span>Cáit peataireacht.  Ma dheineann Cait aon rud as an</span>
<lb n="442"/><span>tslí ní thugann mo mháthair di ach scríob da teangain.</span>
<lb n="443"/><span>Cuireann sé sin an óinsín ag gol.  Más mar sin a</span>
<lb n="444"/><span>dhéanfadh Mam liom-sa é nach agam a bheadh an saoghal</span>
<lb n="445"/><span>breá! Ní ghoilfinn da mbeadh sí ag cainnt go dtuiteadh</span>
<lb n="446"/><span>an teanga aisti.  Chuirfinn mo cheann fúm agus</span>
<lb n="447"/><span>d'imeochainn amach 'on stábla fé mar dheineann Daid.</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Ach níl aon mhaith i gCáít.  Deir mo mháthair liom bheith</span>
<lb n="450"/><span>ag imirt léí, agus bím ar mo dhícheall.  N'fhéadfadh sí</span>
<lb n="451"/><span>aon léim a chaitheamh, a dhuine, ná níl aon mhaith chun reatha</span>
<lb n="452"/><span>innte.  Bhí cnaipí deasa aici agus dubhairt léi imirt agus</span>
<lb n="453"/><span>do bhuadhas uaithe na cnaipí go léir do bhí sa bhosca aici.</span>
<lb n="454"/><span>Chrom sí ar ghol, a mhic ó! agus níor theastuigh uaithe iad</span>
<lb n="455"/><span>a thabhairt dom i n-ao' chor, ach bhaineas di iad.  Ach, a</span>
<lb n="456"/><span>dhuine! thairrig sí an tigh orm leis an screadaigh agus</span>
<lb n="457"/><span>nuair tháinig Mam bhain sí gach aon chnaipe aca dhíom;</span>
<lb n="458"/><span>agus bhain sí mo chuid féin, leis, díom a bhí ar chórda agam.</span>
<lb n="459"/><span>D'fhiafruigh sí cá bhfuireas iad go léir.  D'innseas di</span>
<lb n="460"/><span>gur bhuadhas ó sna buachaillí eile ar scoil iad ach níor</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="461"/><p><span>shásaimh san í gan féachaint ar mo bhríste.  Ní raibh cnaipe</span>
<lb n="462"/><span>ann agam ach trí puill déanta agam ann agus na</span>
<lb n="463"/><span>guaileáin greamaithe le dhá bhuaircín adhmaid agus</span>
<lb n="464"/><span>tairrnge trí n-órdlach.</span></p>
<lb n="465"/>
<lb n="466"/><p><span>Dhein Mam beart náireach orm annsan: chuir sí iachall</span>
<lb n="467"/><span>orm an dá chipín agus an tairrnge a chaitheamh uaim agus</span>
<lb n="468"/><span>an bríste chongáil suas lem' dhá láimh.  Chaitheas trí la</span>
<lb n="469"/><span>mar sin go raibh mo chroidhe briste.  Ach níorbh é sin a</span>
<lb n="470"/><span>chuir an straidhn ar fad orm ach Micilín Eoin a' magadh</span>
<lb n="471"/><span>fúm.  Ní fhéadfainn rith 'na dhiaidh, tá's agat, agus chráidh</span>
<lb n="472"/><span>sé me go raibh an gomh orm chuige.</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>An tríomhadh lá chuas go dtí Mam.  "A Mham," arsa</span>
<lb n="475"/><span>mise, "cuir isteach na cnaipí dhom, má-má-má's é do thoil</span>
<lb n="476"/><span>é.  Ní ghearrfad amach aon cheann go bráth arís."</span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>D'fhéach sí orm.  Bhí sí d'iarraidh a dhéanamh amach cad</span>
<lb n="479"/><span>é an fuadar a bhí fúm.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>"Á! dein, a Mhaimí," arsa mise, "agus bead im'</span>
<lb n="482"/><span>buachaillín maith."</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>"Um-m-m," ar sise, "n'fheadar an tsaoghal cad é an</span>
<lb n="485"/><span>t-atharú so teacht ort.  Mar sin féin cuirfead isteach</span>
<lb n="486"/><span>iad; ach má bhíonn sé den diabhar ort go gcuirfir scian</span>
<lb n="487"/><span>ar aon cheann eile 'ca bainfead an croiceann díot;"</span>
<lb n="488"/><span>agus faid a bhí sí ag cur na gcnaipí isteach bhí sí am' chrothadh</span>
<lb n="489"/><span>mar dhéanfadh madra le franncach.  "Seadh 'migh ort</span>
<lb n="490"/><span>anois," ar sise nuair bhíodar istigh aici agus na guaileáin</span>
<lb n="491"/><span>i bhfearras arís orm.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>Do bhuaileas an doras amach go breá bog agus síos</span>
<lb n="494"/><span>an buaile agus mo dhá láimh i bpócaí mo bhríste agam 'á</span>
<lb n="495"/><span>chongáil suas, mar 'dheadh.  Ní fada chuas nuair chonnaic</span>
<lb n="496"/><span>Micilín Eoin arís me agus seo chugham é agus draid air</span>
<lb n="497"/><span>ag magadh fúm.</span></p>
<lb n="498"/>
<lb n="499"/><p><span>"Bríste ar bhais!" ar seisean.  "Bríste ar bhais!</span>
<lb n="500"/><span>Hí-ú! Hí-ú!"</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>Theastuigh uaim é mhealladh i n-aice liom.  "Caith</span>
<lb n="503"/><span>crúistín nó cloch liom agus tairrig ort me," arsa mise.</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>"Caithfead, bhríste ar bhais," ar seisean agus chrom</span>
<lb n="506"/><span>sé síos chun cnapán laithighe d'fhagháil a chaithfeadh sé liom.</span>
<lb n="507"/><span>Sin é an uair a phreabas chuige.  Nuair a chonnaic sé</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="508"/><p><span>'teact me agus gan aon lámh i n-aon phóca liom chuir sé</span>
<lb n="509"/><span>béic as agus siúd leis agus é a' screadaigh.  Thána suas</span>
<lb n="510"/><span>leis agus thugas cor coise dho agus shíneas ar a' dtalamh é.</span>
<lb n="511"/><span>Shuidheas anuas air annsan agus sháthas a shrón síos sa</span>
<lb n="512"/><span>laithigh.</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>"Abair 'bríste ar bhais' anois, a Mhicilín," arsa mise,</span>
<lb n="515"/><span>agus chuireas dorn laithighe síos laistigh dá léine.  "Hop,</span>
<lb n="516"/><span>a chapaillín," arsa mise leis agus me síos, suas ar a</span>
<lb n="517"/><span>dhrom.  Bhaineas sásamh mo chroidhe as agus bhí anaspórt</span>
<lb n="518"/><span>agam air go ceann tamaill.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Sin é uair a tháinig Cáit agus do loit sí an spórt orm.</span>
<lb n="521"/><span>"Ó! faire, mo náire, 'Jimín," ar sise, agus dh'fhéach sí</span>
<lb n="522"/><span>orm agus a dhá súil mhóra ag cromadh ar ghol.  Dar fia,</span>
<lb n="523"/><span>a dhuine, do stadas.  D'imigh an spórt as an scéal dom</span>
<lb n="524"/><span>ar chuma éigin.</span></p>
<lb n="525"/>
<lb n="526"/><p><span>"Mo náire é an bullaí mór," ar sise arís liom.  An</span>
<lb n="527"/><span>riach, a mhic ó, go dtáinig náire orm féin.  N'fheadar</span>
<lb n="528"/><span>i n-ao' chor ca' 'na thaobh.  D'éirigheas de Mhicilín agus</span>
<lb n="529"/><span>ná feadar cad a bhíos a dhéanamh.  Nuair a dh'éirigh sé sin</span>
<lb n="530"/><span>bhí sé ag gol agus bhí sé go léir salach ón laithigh.  Chuaidh</span>
<lb n="531"/><span>Cáit anonn chuige agus bhí sí 'féachaint air; annsan d'fhéach</span>
<lb n="532"/><span>sí orm-sa, agus do líon a súile le deora agus do ghoil</span>
<lb n="533"/><span>sí agus í d'iarraidh casóg Mhicilín a ghlanadh le sliogán</span>
<lb n="534"/><span>ruacan.  N'fheadar cad é an donas a tháinig orm féin.</span>
<lb n="535"/><span>Bhí náire orm.  Níor fhan aon mheas agam orm féin.</span>
<lb n="536"/><span>Thabharfainn aon rud dá bhféadainn an rud a dheineas le</span>
<lb n="537"/><span>Micilín a chur ar neamh-ní.  Níor lú liom aon duine ar</span>
<lb n="538"/><span>an saoghal ar an nóimeat san ná Jimín Mháire Thaidhg.  Bhí</span>
<lb n="539"/><span>Cáit ag glanadh leis an sliogán agus Micilín ag congáil</span>
<lb n="540"/><span>na casóige dhi agus iad araon ag gol.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>Bhí sé déanta 'gam sarar thuigeas cad a bhí ar siubhal</span>
<lb n="543"/><span>agam.  Chuas anonn chucha agus rugas ar an sliogán uaithe</span>
<lb n="544"/><span>agus thosnuigheas ar scríobadh.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>"Mo ghrádh thu, 'Jimín," arsa Cáit.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>Ní fhéadfainn aon fhocal a rádh.  Tháinig rud éigin ait</span>
<lb n="549"/><span>im' scórnaigh agus im' shúile agus bhíos ar mo dhícheall</span>
<lb n="550"/><span>d'iarraidh gan gol ach do rith deoir mhór anuas ar feadh</span>
<lb n="551"/><span>na sróna agam agus annsan ritheadar go léir anuas.  Ní</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="552"/><p><span>dubhart aon ní ach chonnaic Cáit me agus rith sí anall</span>
<lb n="553"/><span>chugham agus chuir sí a lámh orm.</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>"Maith a' buachaill thu, a dhritheáirín," ar sise agus</span>
<lb n="556"/><span>thriomuigh sí mo shúile leis an mbib a bhí uirthi.  Do bhíos</span>
<lb n="557"/><span>ar mo dhícheall ag glanadh Mhicilín agus ná stadfainn ar</span>
<lb n="558"/><span>chapall nó go stadadh an fonn guil a bhí orm.  Do stad</span>
<lb n="559"/><span>fé dheire nuair bhí an laithigh ar fad scríobtha.</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>Annsan do gháir Cáit.  "An ndéanfaidh sibh muinn-</span>
<lb n="562"/><span>tearthas anois?" arsan cladhaire.  D'fhéachas féin ar</span>
<lb n="563"/><span>Mhicilín.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>"Déanfad," arsa mise.</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>"Déanfad-sa leis," arsa Micilín.</span></p>
<lb n="568"/>
<lb n="569"/><p><span>"Agus ní bheidh sibh ag troid níos mó?" arsa Cáit.</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>"Ní bheimíd, a Cháit," arsa sinne.</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>"Ná ní thabharfaidh sibh ainmeacha gránna ar a chéile?"</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>"Ní thabharfam," arsan dá amadáinín.</span></p>
<lb n="576"/>
<lb n="577"/><p><span>Annsan do gháír Cáit agus rtih sí eadrainn istigh agus</span>
<lb n="578"/><span>rug sí ar dhá mhuinchille orainn.  "Rithidh," ar sise.  As</span>
<lb n="579"/><span>go bráth linn araon agus sinn ag tarrac Cáit 'nár ndiaidh</span>
<lb n="580"/><span>agus sinn go léir ag gáirí.  Bhuail máthair Mhicilín linn</span>
<lb n="581"/><span>agus d'fhéach sí ar a chuid éadaigh.</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>"Cad a shailigh thu?" ar sise agus d'fhéach sí go</span>
<lb n="584"/><span>hamhrasach orm féín.</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>"Is amhlaidh …  is amhlaidh a thuiteas agus me ag … </span>
<lb n="587"/><span>ag rás le Jimín, a mháthair."</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>Bhí an drochamhras aici orm.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>"Agus cad a leag thu?" ar sise agus í ag cur na</span>
<lb n="592"/><span>súl tríom-sa.</span></p>
<lb n="593"/>
<lb n="594"/><p><span>Mheasas go raibh léasadh eile 'teacht chugham ach do shaor</span>
<lb n="595"/><span>Micilín me.</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>"Agus bhí an áit lan de laithigh; ach féach, a Mham, do</span>
<lb n="598"/><span>ghlan Jimín agus Cáit me.  Níor imigh seoid a bharra orm,"</span>
<lb n="599"/><span>agus siúd le Micilín arís agus thairrig sé an bheirt eile</span>
<lb n="600"/><span>'gainn leis.  Anabhuachaill iseadh an Micilín sin - ní raibh</span>
<lb n="601"/><span>fhios agam go dtí 'nois é.</span></p>
<lb n="602"/>
<lb n="603"/><p><span>Níl an náire imithe dhíom fós roime Cáit … ach táim</span>
<lb n="604"/><span>anacheanúil uirthi agus ní chuirfidh me ag gol go deó 'rís í.</span>
<lb n="605"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="606"/><p><span>MAR A n-INNSTEAR ÍDE AN CHAIT, SCÉALA AN</span>
<lb n="607"/><span>AONAIGH IS CEANNACH NA mBRÓG DO JIMÍN</span></p>
<lb n="608"/>
<lb n="609"/><p><span>Tá feidhre nua bróg agam ó lá an aonaigh.  Táid siad</span>
<lb n="610"/><span>go gleóite deas agus táim ag tabhairt an-aire dhóibh.</span>
<lb n="611"/><span>Táid siad anois go sciomartha glan os cionn na teine</span>
<lb n="612"/><span>ar an lochta agus chífeá tu féin insa scáil atá ionnta.</span>
<lb n="613"/><span>Mam do chuir anáirde annsan iad mar do bhínn gach aon</span>
<lb n="614"/><span>neomat 'á gcimilt leis an scuaib agus ag piocadh aon</span>
<lb n="615"/><span>ruaine laithighe bhí idir na tairngí istigh le blúire 'chipín.</span>
<lb n="616"/><span>Sí chuir iachall orm, leis, iad a bhaint dhíom ar fad i lár</span>
<lb n="617"/><span>na báistighe indé.  Is amhlaidh a bhí log uisce, tá's agat,</span>
<lb n="618"/><span>amuich sa bhuaile agus bhíos im' sheasamh 'na lár istigh agus</span>
<lb n="619"/><span>an t-uisce go haltaibh orm.  Bhíos ag triall na mbróg,</span>
<lb n="620"/><span>'dtuigeann tú, féachaint an gcongochaidís an t-uisce</span>
<lb n="621"/><span>amuich.  Ach chonnaic Mam me tríd an bhfuinneoig agus</span>
<lb n="622"/><span>thána-sa 'mach as an log uisce sin cuibheasach tapaidh,</span>
<lb n="623"/><span>adeirim leat.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Níl aon réasún le Mam.  Cad é an mhaith bróga nua a</span>
<lb n="626"/><span>chongochadh uisce 'mach mara mbeadh uisce tiompall ortha</span>
<lb n="627"/><span>d'iarraidh dul isteach? Ní bhfaghfá aon tsásamh as bróga</span>
<lb n="628"/><span>mara mbeadh cead agat siubhal tré lár an uisce leo.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>Ní raibh fhios agem' mháthair indé ca' 'na thaobh go raibh</span>
<lb n="631"/><span>mo stocaí ar fad fliuch.  Bhí sí 'á rádh gur drochleathar a</span>
<lb n="632"/><span>bhí ins na bróga.  Ní fheaca sí mise i n-ao' chor d'iarraidh</span>
<lb n="633"/><span>an mála tharrac isteach as Poll a' Lín thíos ar maidin le</span>
<lb n="634"/><span>maide féachaint cionnus a bhí an cat a chuireamair isteach</span>
<lb n="635"/><span>ann iné roime sin.  Chuas ró fhada 'mach ar an bhfaobhar,</span>
<lb n="636"/><span>a dhuine, agus d'imigh an chos uaim agus ba dhóbair domh-sa</span>
<lb n="637"/><span>dul i n-éineacht leis an gcat ach go rug Micilín Eoin orm</span>
<lb n="638"/><span>agus gur thairrig sé aníos me.</span>
<lb n="639"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="640"/><p><span>Nuair thugamair an cat isteach bhí sé marbh.  Dubhairt</span>
<lb n="641"/><span>Micilín go dtiocfadh an t-anam arís ann mar gurab 'in</span>
<lb n="642"/><span>nós age cataibh-éirghe ón mbás naoi n-uaire.  Sin é cúis</span>
<lb n="643"/><span>a bháthamair é, tá's agat-féachaint an éireochadh sé arís.</span>
<lb n="644"/><span>Má fhanann sé marbh beidh murdal sa tigh seo 'gainne,</span>
<lb n="645"/><span>mar sé ár gcat-na é agus tá Mam tosnaithe ar bheith ag</span>
<lb n="646"/><span>cur a thuairisce.  Dubhart-sa go fírinneach léi arbhú 'raer</span>
<lb n="647"/><span>ná feaca ó mhaidin a' lae sin marbh ná beo é.  Ní fheaca,</span>
<lb n="648"/><span>leis, go dtí maidin iné.  Bím ag dul síos chuige go</span>
<lb n="649"/><span>minic ó shin féachaint a' mbeadh aon chorruighe ann, ach, dar</span>
<lb n="650"/><span>fia, tá sé 'na stalca gan anam.  Chuireas biorán ann</span>
<lb n="651"/><span>agus dubhart "bhuis, bhuis, bhuis!" leis ach ní raibh gíog as.</span>
<lb n="652"/><span>Féach, mara mbíonn sé 'na steillebheathaidh amáireach</span>
<lb n="653"/><span>caithfidh Micilín a chat féin a chur sa mhála agus é bháth' i</span>
<lb n="654"/><span>bPoll a' Lín.</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>Ach mar gheall ar an aonach-bhí ana-lá agam ann.  Bhí</span>
<lb n="657"/><span>sé le fada geallta dhom go leigfí ann me, agus bhíos ag</span>
<lb n="658"/><span>coimeád na bpingní 'na chomhair.  D'éirigheamair - me féin</span>
<lb n="659"/><span>is Daid - ar a cúig a chlog agus chuamair leis an ngealaigh</span>
<lb n="660"/><span>'on Daingean.  Ceithre cinn de bheithígh a bhí againn.  Gach</span>
<lb n="661"/><span>aon bhearna a bhí ar thaobh an bhóthair thugaidís fé dhul isteach</span>
<lb n="662"/><span>ann agus bhíodh Daid gach 'ra neomat 'á rádh liom "'Jimín,</span>
<lb n="663"/><span>a bhuachaill, rith rómpa agus sáruigh iad san"; nó "preab</span>
<lb n="664"/><span>isteach, a gharsúin, agus bagair amach í sin," nuair bhíodh</span>
<lb n="665"/><span>ceann aca tar éis dul i bpáirc éigin.  Is minic a bhíodh</span>
<lb n="666"/><span>dhá chúrsa déag agam féin agus ag an mbeithíoch tiompall</span>
<lb n="667"/><span>na páirce istigh sara ritheadh sé 'na ceann gur cheart di</span>
<lb n="668"/><span>dul amach ar an mbóthar arís.</span></p>
<lb n="669"/>
<lb n="670"/><p><span>Níorbh aon ní áfach an bóthar isteach go dtánamair ar</span>
<lb n="671"/><span>an sráid agus ar pháirc an aonaigh.  Cheapas ná raibh</span>
<lb n="672"/><span>oiread stuic i n-Éirinn! beithígh agus buláin agus ba</span>
<lb n="673"/><span>agus tarbhaí agus caoire agus iad go léir ag búirthigh</span>
<lb n="674"/><span>agus ag méiligh agus iad ag rith tré n-a chéile.  Bhí fear</span>
<lb n="675"/><span>ag gabháil lár an aonaigh suas agus fiche bulán aige i n-aon</span>
<lb n="676"/><span>scata amháin agus triúr fear agus trí cinn de mhadraí</span>
<lb n="677"/><span>'na ndiaidh agus "Habha-Habha" age sna fearaibh agus</span>
<lb n="678"/><span>"Babha-abha" age sna madraí.  Do scaipeadar rómpa</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="679"/><p><span>soir, siar.  Bhí seanduine ann is bó ar adhastar aige.</span>
<lb n="680"/><span>Rith scata beithíoch isteach idir é féin agus an bhó.</span>
<lb n="681"/><span>B'éigean do scaoileadh léi; ach bhí sé ag eascainí agus ag</span>
<lb n="682"/><span>lochtú daoine go mbíonn scata mór beithíoch aca agus a</span>
<lb n="683"/><span>bhíonn d'iarraidh an duine bocht a chaitheamh d'uachtar na</span>
<lb n="684"/><span>talmhan!</span></p>
<lb n="685"/>
<lb n="686"/><p><span>Scaipeadh na ceithre beithígh orm féin is ar Dhaid trí</span>
<lb n="687"/><span>huaire; agus bhí iongna mo chroidhe orm uair amháin</span>
<lb n="688"/><span>nuair a chuir Daid scaimh air féin chun cleithire mhóir fhada</span>
<lb n="689"/><span>go raibh maide 'na láimh aige, agus dubhairt leis, dar fia,</span>
<lb n="690"/><span>go mbrisfeadh sé a mhuineál.  Mheasas ná marbhochadh</span>
<lb n="691"/><span>m'athair cat.  D'imigh an fear eile agus is maith an bhail</span>
<lb n="692"/><span>air gur imigh mar nuair a bhí sé tamall suas an t-aonach</span>
<lb n="693"/><span>sin é uair a tháinig an t-olc go léir ar Dhaid.</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>[Nach ar Mham a bheadh an t-iongantas dá gcuireadh</span>
<lb n="696"/><span>Daid an scaimh sin air fhéin chúichi nuair bheadh sí ag gabháil</span>
<lb n="697"/><span>do.  Ní fheadar cad a thuitfeadh amach dá n-abradh sé léi</span>
<lb n="698"/><span>go mbrisfeadh sé a muineál!]</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>Tiompall a hocht a chlog tháinig na ceannathóirí ar an</span>
<lb n="701"/><span>aonach.  Plubairí reamhra b'eadh iad ar fad.  Casóga</span>
<lb n="702"/><span>móra ortha, órlach de bhonn fé sna bróga aca, bróga</span>
<lb n="703"/><span>geanncacha ortha, géitéirí leathair go glúinibh ortha, bataí</span>
<lb n="704"/><span>siubhail ag gach fear agus rian a choda ar gach aonne 'ca.</span>
<lb n="705"/><span>Thánadar chughainne agus d'fhiafruigh gach duine aca dhem'</span>
<lb n="706"/><span>athair an mór a thógfadh sé ar na beithígh.  Ní "beithígh"</span>
<lb n="707"/><span>adubhradar i n-ao' chor ach "ragaí" agus "creatlacha"</span>
<lb n="708"/><span>agus "básacháin."</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>"Ocht bpúint déag an ceann," arsa Daid.</span></p>
<lb n="711"/>
<lb n="712"/><p><span>Ara 'mhic ó! sin é uair a dheinidís an chainnt.  Ar</span>
<lb n="713"/><span>dtúis cheapas ón gcainnt a bhí aca ná rugadh riamh leithéid</span>
<lb n="714"/><span>mo Dhaid le spriúnlaitheacht agus le nea'-réasún; agus</span>
<lb n="715"/><span>i bpáirt na mbeithíoch mbocht, do bheadh náire ort a admháil</span>
<lb n="716"/><span>gur leat féin i n-ao' chor iad.  Thagadh olc ar Dhaid</span>
<lb n="717"/><span>uaireannta agus d'fhógruigheadh sé síos go dtí an leac is</span>
<lb n="718"/><span>teo agus is íochtaraighe thíos i n-Ifreann iad.  Deireadh</span>
<lb n="719"/><span>cuid aca san leis gur túisce go mór a bheadh sé féin ann</span>
<lb n="720"/><span>agus deiridís leis na ceithre "básacháin" a bhreith abhaile</span>
<lb n="721"/><span>leis agus gal tobac a thabhairt dóibh.</span>
<lb n="722"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="723"/><p><span>I gcoinn tamaill eile bhraitheas go raibh tairbhe éigin</span>
<lb n="724"/><span>ionnta mar thairrig fear trí púint déag an ceann ortha</span>
<lb n="725"/><span>agus chuir fear eile go dtí a ceithre púint déag iad; ach</span>
<lb n="726"/><span>thugaidís go léír "seanadh - l spriúnlaithe" ar Dhaid</span>
<lb n="727"/><span>nuair na bogfadh sé ósna hocht bpúint déag.  Fé dheire bhain</span>
<lb n="728"/><span>sé anuas deich sgillinge agus nuair a chuaidh na ceanna-</span>
<lb n="729"/><span>thóirí go dtí cúig púint déag do chaith Daid anuas deich</span>
<lb n="730"/><span>sgillinge eile.  Bhíodar ag druidim i gcomhgar dá chéile</span>
<lb n="731"/><span>mar sin go dtí ar deire ná raibh eatartha ach leath-shobhrain.</span>
<lb n="732"/><span>Do chruaidh an scéal annsan arís.  Thagadh fear aca.</span>
<lb n="733"/><span>Bhuaileadh sé stiall ar bheithíoch aca.  "An mór iad so?"</span>
<lb n="734"/><span>adeireadh sé.</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>"Sé púint déag deich a' ceann," adeireadh Daid.</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>"Sín amach do lámh," adeireadh an ceannathóir agus</span>
<lb n="739"/><span>chaitheadh sé seile ar a bhais féin agus bhuaileadh sé buille</span>
<lb n="740"/><span>den bhais sin anuas ar bhais m'athar.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>"Tabharfad na sé púint déag duit ortha," adeireadh</span>
<lb n="743"/><span>sé.  Ní bhíodh Daid sasta agus d'imigheadh an ceannathóir</span>
<lb n="744"/><span>sin agus é ar straidhn agus cheapainn féin ná tiocfadh sé</span>
<lb n="745"/><span>i ngiorracht páirce dhem' athair ar feadh a shaoghail arís.</span>
<lb n="746"/><span>Ach thagadh arís agus arís eile agus fé dheire deineadh an</span>
<lb n="747"/><span>margadh nuair a bhailigh scata mór tiompall orainn féin</span>
<lb n="748"/><span>agus ar an gceannathóir agus gur dheineadar an</span>
<lb n="749"/><span>deifridheacht a scoltadh dhá uair.  Se púint déag seacht</span>
<lb n="750"/><span>is réal a fuaireamair.</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>Nuair a bhíomair ag dul go dtí an traen leo arsa</span>
<lb n="753"/><span>mise lem' athair:</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>"Ca' 'na thaobh go rabhais chomh dian 'á ndíol, a Dhaid?"</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>D'fhéach sé 'na thiompall ar eagla go mbeadh aonne ag</span>
<lb n="758"/><span>éisteacht.</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>"Do mháthair, a bhuachaill," ar seisean, "do mháthair!</span>
<lb n="761"/><span>Sé púint déag a' ceann adubhairt sí liom a dh'fhagháil ortha</span>
<lb n="762"/><span>agus ní bheadh aon ghnó abhaile 'gam gan an méid sin.</span>
<lb n="763"/><span>Beidh an chuid eile 'gam féin, i gan fhios di.  Ná leig</span>
<lb n="764"/><span>aon ní ort, agus tabharfaidh mé sgilling duit ar ball."</span>
<lb n="765"/><span>Agus do luigh sé an tsúil chlé orm agus dhein sé gáire</span>
<lb n="766"/><span>agus thug sunnc d'á uillinn dom! Insa scéal so bhíos</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="767"/><p><span>ar thaobh mo Dhaid - agus ní mar gheall ar an scilling é.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>Tar éis na beithígh a chur sa traen iseadh thánamair ar</span>
<lb n="770"/><span>an tsráid.  Chuaidh Daid ar lorg an airgid agus chuas</span>
<lb n="771"/><span>féin ag féachaint ar gach aon rud.  Áit anamhór iseadh</span>
<lb n="772"/><span>an Daingean agus ta mórán daoine ann.  Siopaithe is</span>
<lb n="773"/><span>mó atá aca, agus gach aon ait lan de phluda.  Lucht tarta</span>
<lb n="774"/><span>ar fad atá ann, ní foláir, mar deochanna ar fad a bhíd</span>
<lb n="775"/><span>na siopaithe a dhíol.  Ní fheadar cad a chuireann an tart</span>
<lb n="776"/><span>go léir ar dhaoinibh nuair thagaid 'on Daingean.  Bíonn</span>
<lb n="777"/><span>taoscána móra cubhránacha de stuif éigin ghránna dhubh 'á</span>
<lb n="778"/><span>slugadh síos aca mar bheadh gamhna ag ol bhainne; agus</span>
<lb n="779"/><span>chífeá an súlach buidhe tiompall a mbéil agus ar a bpus</span>
<lb n="780"/><span>fé mar bhíonn rian an bhainne ar an "sucaí" gamhna ata</span>
<lb n="781"/><span>againne sa bhaile.</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>Tar éis tamaill do bhuail Daid arís liom.  Bhí sé</span>
<lb n="784"/><span>féin agus beirt eile ag teacht amach as tigh agus bhí sé</span>
<lb n="785"/><span>ag triomú a bhéil.  Chuireas i gcuimhne dho mar gheall ar</span>
<lb n="786"/><span>an scilling úd agus fuireas uaidh í.  Thug an bheirt eile</span>
<lb n="787"/><span>tuistiún dom nuair a fuaireadar amach gur mac le</span>
<lb n="788"/><span>Daid me.</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>"Is maith an garsún é, bail ó Dhia air," adubhairt</span>
<lb n="791"/><span>duine aca.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>"Ní fada go mbeidh sé sin chun maitheasa agat, a</span>
<lb n="794"/><span>Shéamais," arsan fear eile aca lem' athair - ach d'imigheas-sa</span>
<lb n="795"/><span>liom ag ceannach ubhall agus misleán agus brioscaí.  Ní</span>
<lb n="796"/><span>fada i n-ao' chor do sheasaimh ag scilling dom - tá an</span>
<lb n="797"/><span>donas le daoire ar gach aon rud agus níor mhór duit</span>
<lb n="798"/><span>mála pingní chun aon tsúlach a bhaint as lá sa Daingean.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>I gcionn tamaill eile chuas ar lorg m'athar agus cá</span>
<lb n="801"/><span>bhfaghainn é ach ar adhastar age Mam i lár na sráide thíos</span>
<lb n="802"/><span>agus an bheirt aca am' lorg-sa.  Bhí sise 'á rádh go raibh</span>
<lb n="803"/><span>an garsúinín bocht caillte nó tuitithe leis an ocras agus</span>
<lb n="804"/><span>gur chuma le n-a athair ach bheith caithte istigh i dtigh óil 'á</span>
<lb n="805"/><span>théidheamh féin le puins.  Bhí Daid d'iarraidh a chur 'na</span>
<lb n="806"/><span>luighe uirthi gurab amhlaidh ná fanfainn 'na theannta agus</span>
<lb n="807"/><span>ná raibh aon bhaoghal orm.</span></p>
<lb n="808"/>
<lb n="809"/><p><span>Rugadar leo annsan me ag ceannach bróg dom.  Bhí</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="810"/><p><span>feidhre stocaí age Mam a thug sí ón dtigh.  Bhíomair i</span>
<lb n="811"/><span>bhfad ag ceannach na mbróg.  Do trialladh fiche feidhre</span>
<lb n="812"/><span>orm sara rabhanair go léir sásta.  Ní dóigh liom féin</span>
<lb n="813"/><span>go raibh aonne sásta ach Mam.  Ní rabhas-sa ró shásta</span>
<lb n="814"/><span>leis na bróga fuaireas mar bhí tairngí ionnta.  Bhí feidhre</span>
<lb n="815"/><span>anadheas ann i mbosca agus leathar bog tanaidhe ionnta</span>
<lb n="816"/><span>agus iad chomh héadtrom le sop.  Ach theastuigh dhá phúnt</span>
<lb n="817"/><span>ó fhear an tsiopa ortha agus dubhairt Mam gur deas</span>
<lb n="818"/><span>fhéachfainn ag siubhal phludaigh leo agus ag gabháil tré log-</span>
<lb n="819"/><span>anna uisce pé áit i bhfaghainn log uisce chun gabháil tríd.</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>Fuaireadar feidhre breá láidir dom ar a seacht fichead</span>
<lb n="822"/><span>is réal agus buaileadh orm iad.  Bhuaileas an doras</span>
<lb n="823"/><span>amach leo, a mhic ó, agus suas an tsráid agus me ag</span>
<lb n="824"/><span>baint teine as clocha na sráide leo.  B'é céad duine</span>
<lb n="825"/><span>bhuail liom ná Micilín Eoin.</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>"Hanaman riach, a Mhicilín!" arsa mise, "fan uaim</span>
<lb n="828"/><span>amach nó satalochad ort."</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>D'fhéach Micilín ar na bróga.</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>"Tánn tú ceangailte dhen dtalamh aca," ar seisean.</span></p>
<lb n="833"/>
<lb n="834"/><p><span>Bhíodar an-aindeis, leis, orm, a dtuigeann tú, ach ní</span>
<lb n="835"/><span>thabharfainn mar shásamh do-san go n-admhochainn é; ach</span>
<lb n="836"/><span>díreach le n-a linn sin agus an bheirt againn ag siubhal</span>
<lb n="837"/><span>síos an tsráid i n-aice an Bhainnc chuireas mo chos ar</span>
<lb n="838"/><span>chroiceann oráiste agus ar mh'anam gur tógadh liom agus</span>
<lb n="839"/><span>síneadh ar mo shlait me.  Ní hiad na bróga leag i n-ao'</span>
<lb n="840"/><span>chor me ach an croiceann mallaithe; ach ní hé sin adubhairt</span>
<lb n="841"/><span>gach aonne a chonnaic me ach gurab amhlaidh ná raibh</span>
<lb n="842"/><span>taithighe ar bhróga agam agus bhí Micilín féin ag gáirí.</span>
<lb n="843"/><span>Bhíos chun iarracht den bhróig a thabhairt do nuair chuala</span>
<lb n="844"/><span>dhá raispín de bhuachaillí an Daingin ag gáirí fé'n gcábóig</span>
<lb n="845"/><span>tuaithe gur leag na bróga nua é.  Bhí olc agus crádh</span>
<lb n="846"/><span>croidhe orm féin agus thugas dorn sa phus do dhuine aca.</span>
<lb n="847"/><span>Thug an bheirt aca-san fúm-sa ach leag Micilín duine aca</span>
<lb n="848"/><span>agus rith an duine eile 'ca uaim féin.  Bhíodar an chuid</span>
<lb n="849"/><span>eile den tráthnóna ag faire orainn agus ag tabhairt</span>
<lb n="850"/><span>"cábóg" agus rudaí eile orainn ach ní thiocfaidís i</span>
<lb n="851"/><span>ngiorracht fiche ramhan dinn, mar bhíomair fara Daid agus</span>
<lb n="852"/><span>mo mháthair.</span>
<lb n="853"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="854"/><p><span>Thugas dorn sa phus do dhuine aca.</span>
<lb n="855"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="856"/><p><span>Bhí sé déannach nuair thánamair abhaile an oidhche sin.</span>
<lb n="857"/><span>Bhí Daid ag amhrán an bóthar aníos agus bhí Mam 'á rádh</span>
<lb n="858"/><span>leis éisteacht ach ní thug sé aon tor' uirthi.  Ní fheaca riamh</span>
<lb n="859"/><span>mar sin cheana é.  Nuair thánamair abhaile bhí sé d'iarraidh</span>
<lb n="860"/><span>Mam a phógadh ach ní leigfeadh sí dho é.  Mar sin féin ní</span>
<lb n="861"/><span>raibh aon olc uirthi chuige nuair a dhein sé é.  Chuir sí iachall</span>
<lb n="862"/><span>air dul a chodla agus gan é ach a hocht a chlog.</span></p>
<lb n="863"/>
<lb n="864"/><p><span>Thugas misleáin agus ubhall go dtí Cáit agus bhí ana-</span>
<lb n="865"/><span>shaoghal againn 'á n-ithe agus d'innseas di mar gheall ar</span>
<lb n="866"/><span>an aonach agus an Daingean agus na rudaí deasa bhí ann.</span>
<lb n="867"/><span>D'innseas di leis mar gheall ar an seacht is réal an ceann</span>
<lb n="868"/><span>a chongaibh m'athair as fiacha na mbeithíoch; ach do gheall sí</span>
<lb n="869"/><span>gan é innsint do Mham.</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>(Táim tar éis dul síos go dtí an cat anois agus is</span>
<lb n="872"/><span>baoghal go bhfuil deire leis an saoghal so aige.  Cad a</span>
<lb n="873"/><span>dhéanfad má gheibheann Mam fios an scéil.)</span>
<lb n="874"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="875"/><p><span>CAIBIDIOL V.</span>
<lb n="876"/><span>MAR A n-INNSTEAR SCÉALA NA NODLAG IS</span>
<lb n="877"/><span>DÚTHRACHT JIMÍN DON nGANNDAL</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>Caithfidh mé innsint mar gheall ar an Nodlaig a bhí</span>
<lb n="880"/><span>againne.  Chuaidh Mam dtí an Daingean cúpla lá roim</span>
<lb n="881"/><span>Nodlaig - í féin agus Daid - agus thugadar an capall</span>
<lb n="882"/><span>leo agus cliabh agus bosca sa chairt.  Bhí an t-airgead</span>
<lb n="883"/><span>ag Mam.  Rug sí léi dhá ghé - chun ceann aca thabhairt do</span>
<lb n="884"/><span>dhochtúir na mbeithíoch agus an ceann eile a thabhairt d'fhear</span>
<lb n="885"/><span>a' Bhainnc, mar sin é go bhfuil airgead Mham ar fad aige,</span>
<lb n="886"/><span>agus tá anamheas aici air.</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>Faid a bhíodar sa Daingean chuas féin go dtí Gleann</span>
<lb n="889"/><span>Doimhin agus an scian mhór agam agus téadáinín agus</span>
<lb n="890"/><span>thugas abhaile liom tor mór cuilinn, agus fuaireas</span>
<lb n="891"/><span>eidhneán i bhfothraigh na Cille.  Nuair a bhíos a' gabháil</span>
<lb n="892"/><span>thar doras aici tháinig Nell Mháire Aindí amach chugham ag</span>
<lb n="893"/><span>bladar liom d'iarraidh go dtabharfainn roinnt chuilinn di.</span>
<lb n="894"/><span>Cheap sí go mbeinn-se im' amadáinín aici, agus bhí sí am'</span>
<lb n="895"/><span>mholadh agus ag tabhairt "buachaillín maith" orm agus 'á</span>
<lb n="896"/><span>rádh go bhfaghainn féirín uaithe i gcomhair na Nodlag; ach</span>
<lb n="897"/><span>ní rabhas-sa chomh símplí sin.  Táim marbh ó gheallúintí</span>
<lb n="898"/><span>ná tagann aon ní 'á mbarra.</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>[Mar sin féin, nuair scaoileas an beart sa bhaile</span>
<lb n="901"/><span>thugas cúpla craobh chuilinn anonn chúichi.  Táim anamhór le</span>
<lb n="902"/><span>Nell, tá's agat.]</span></p>
<lb n="903"/>
<lb n="904"/><p><span>Bhí sceitimíní ar Cháit nuair a chonnaic sí an t-ualach</span>
<lb n="905"/><span>mór a bhí agam an doras isteach.  "Ó!" ar sise, "beidh</span>
<lb n="906"/><span>an tigh go gleóite anois againn"; agus bhí sí ag féachaint</span>
<lb n="907"/><span>ar na caora dearga a bhí ar a' gcuileann agus í ag rinnce</span>
<lb n="908"/><span>tiompall an úrláir.  "Ó! nách gleóite iad?" ar sise.</span>
<lb n="909"/><span>"A' bhfeacaís riamh aon rud chomh deas?"  Mar sin a</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="910"/><p><span>bhíonn Cáit i gcomhnaidhe, mara bhfeiceadh sí ach neóinín nó</span>
<lb n="911"/><span>pósaí bó bhleacht.  Chloisfeá na cailíní go léir mar sin,</span>
<lb n="912"/><span>a dhuine, leis gach aon tsórt ní.</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>Bhí ocras orm féin.  "Caith uait na céapars san,"</span>
<lb n="915"/><span>arsa mise, "agus tr'om rud éigin le n-ithe."</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>"Ó! mo dhearmhad!" arsa Cáit, agus thug sí cogar</span>
<lb n="918"/><span>dom.  "Ní chuirfeá amach cad tá agam duit?"</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>"Cad é?" arsa mise.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>Do gháir sí.  "Ní 'neósad duit é," ar sise, "mar</span>
<lb n="923"/><span>do scéidhfeá orm le Mam."</span></p>
<lb n="924"/>
<lb n="925"/><p><span>"Ar mh'anam ná scéidhfead, a Cháit!" arsa mise.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>"Marbhochaidh sí mé i dtaobh an tsiúicre!" arsa Cáit.</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>"Cad é an siúicre, arú?" arsa mise.</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>"Agus mar gheall ar an uachtar!" ar sise.</span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>"Hanaman diucs! a Cháit, an cístí mísle atá déanta</span>
<lb n="934"/><span>agat?"</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>"Ó, ní 'neósad duit! ní 'neósad duit!" ar sise,</span>
<lb n="937"/><span>agus bhí sí ag gáiridhe agus ag léimrigh ar an úrlár.</span>
<lb n="938"/><span>Annsan chuaidh sí dtí an dresser agus thóg sí anuas dá</span>
<lb n="939"/><span>chupán le cur ar an mbórd.</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>"Áh, hanamain! a Cháit," arsa mise, "innis dúinn</span>
<lb n="942"/><span>cad tá agat."</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>"Ní 'neósad, ní 'neósad," ar sise, agus do gháir sí</span>
<lb n="945"/><span>agus bhí sí ag rinnce agus ag caitheamh a cos agus n'fheaca</span>
<lb n="946"/><span>sí an t-eidhneán ar an úrlár gur leag sé í, agus slán</span>
<lb n="947"/><span>mar a n-innstear é! baineadh píosa mór as cliathán cupa</span>
<lb n="948"/><span>aca.  Rug Cáit ar an bpíosa agus bhí sí ar crith ag iarraidh</span>
<lb n="949"/><span>an píosa do chur isteach 'na áit féin arís féachaint a'</span>
<lb n="950"/><span>bhfanfadh sé istigh.  Annsan chrom sí ar ghol agus, a dhuine,</span>
<lb n="951"/><span>bhí sí ag iarraidh a mhileán do chur orm-sa.  Chuireas i n-iúl</span>
<lb n="952"/><span>di nach me fé ndeara é ach í féin agus a cuid léimrighe;</span>
<lb n="953"/><span>ach níorbh aon mhaith bheith ag cainnt léi.  Ní dhéanfadh sí</span>
<lb n="954"/><span>ach gol.  Tháinig truagh agam féin di sa deire.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>"Tr'om é a Cháit," arsa mise, "agus ní bheidh fhios</span>
<lb n="957"/><span>age Mam go deó é."</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>Thugas an cupa briste go dtí an dresser agus chuireas</span>
<lb n="960"/><span>shíos fé dhá chupa eile é agus an taobh briste isteach.</span>
<lb n="961"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="962"/><p><span>"Ó! a mhuiricín! cad a dhéanfad i n-ao' chor má chíonn</span>
<lb n="963"/><span>Mam é?" arsa Cáit.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>Annsan dheineamair té - muga an duine againn.  Sin</span>
<lb n="966"/><span>é an uair a thairrig Cáit amach na rudaí adubhairt sí bhí</span>
<lb n="967"/><span>déanta aici - cístí beaga uachtair agus crústa siúicre</span>
<lb n="968"/><span>orra.  Fuaireamair im sa churpad agus chonnac-sa próca</span>
<lb n="969"/><span>mór de shubh a bhí ann agus clúdach páipéir ceangailte</span>
<lb n="970"/><span>go daingean ar a bharra.  Ghearras an ceangal go</span>
<lb n="971"/><span>haiclidhe agus deirim-se leat gur bhaineamair súlach as</span>
<lb n="972"/><span>na rudaí ar fad.  Fé mar ithimís greim aráin thógaimís</span>
<lb n="973"/><span>lán spiúnóige den tsubh.  Nuair a bhí ár ndóthain itthe</span>
<lb n="974"/><span>againn bhí an subh i bhfad síos ins a' phróca ach cheanglas</span>
<lb n="975"/><span>an páipéár go haiclidhe arís air agus chuireas thar n-ais</span>
<lb n="976"/><span>ins a' churpad é mar bhí sé cheana.  Is mór a' truagh ná</span>
<lb n="977"/><span>bíonn Mam sa Daingean gach aon lá.</span></p>
<lb n="978"/>
<lb n="979"/><p><span>Fuaireas féin casúr annsan agus tairngí beaga agus</span>
<lb n="980"/><span>bhí Cáit ag síneadh eidhneáin agus cuilinn chugham.  Do</span>
<lb n="981"/><span>chuireamair tiompall na bhfuinneóg é agus ar bharr an</span>
<lb n="982"/><span>dresser agus os ciomm na teine.  Bhíodh sé deacair é</span>
<lb n="983"/><span>cheangal i n-áit ná bíodh adhmad agug chaithinn tairngí</span>
<lb n="984"/><span>móra do thiomáint sa bhfalla agus thuiteadh scailpeanna</span>
<lb n="985"/><span>den mhoirtéal anuas uaireannta.  Nuair a bhí an tigh</span>
<lb n="986"/><span>críochnaithe againn rugamair ar "Sailor" - sin é an madra,</span>
<lb n="987"/><span>tá's agat - agus chlúduigheamair ó cheann go hearball é</span>
<lb n="988"/><span>le cuileann agus bhí anaspórt againn air.  Nuair a</span>
<lb n="989"/><span>tháinig an tráthnóna lasamair an lampa agus bhí cuma</span>
<lb n="990"/><span>aerach ar an dtigh.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>Bhí an oidhche ann nuair a tháinig Mam is Daid abhaile.</span>
<lb n="993"/><span>Nuair a tháinig sí isteach mheasamair go mbeadh an-áthas</span>
<lb n="994"/><span>uirthi, ach is amhlaidh do dhein sí raic, a mhic ó, nuair a</span>
<lb n="995"/><span>chonnaic sí na scailpeanna moirtéíl imithe den bhfalla.</span>
<lb n="996"/><span>Bhí sí gan aon chiall, a dhuine, agus b'éigean dom féin</span>
<lb n="997"/><span>teicheadh do dtáinig sí chun suainis.</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>Cáit d'innis dom lá'r na mháireach cad a thug Mam</span>
<lb n="1000"/><span>ón nDaingean.  Thug sí naoi gcoinnle móra fada léi</span>
<lb n="1001"/><span>agus iad 'na seasamh sa chliabh, agus bhí trí cinn aca dearg.</span>
<lb n="1002"/><span>Bhíodar chomh hárd leis an bhfuinneóig, a dhuine, agus thug</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1003"/><p><span>sí lán a' bhosca de rísíní agus de shiúicre agus de thé léi,</span>
<lb n="1004"/><span>agus bairghín mór breac ón siopa, agus bhí buidéil ann -</span>
<lb n="1005"/><span>buidéil go raibh deoch bhuidhe ionnta agus buidéil eile go</span>
<lb n="1006"/><span>raibh rud éigin gormdhearg ionnta agus crúsca mór lán</span>
<lb n="1007"/><span>de rud éigin dubh.  Bhí cnapán mór feóla, leis, aici.</span>
<lb n="1008"/><span>Chuala go dtug sí ubhla, leis, léi, ach ní bhfaghaimís-ne an</span>
<lb n="1009"/><span>oidhche sin aon cheann aca toisc a raibh de dhíobháíl déanta</span>
<lb n="1010"/><span>againn leis na tairngí.  Chuir sí iad go léir isteach sa</span>
<lb n="1011"/><span>churpad agus chuir sí an glas air.</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>Lá'r na mháireach mhairbh Mam gé agus lacha le sciain.</span>
<lb n="1014"/><span>Is amhlaidh go ghearruigh sí cúl an ghé leis an sciain agus</span>
<lb n="1015"/><span>chongaibh sí greim uirthi agus an gé a' scréachaigh agus an</span>
<lb n="1016"/><span>fhuil ag imeacht aisti.  Nuair do chaith sí uaithe ar an</span>
<lb n="1017"/><span>dtalamh í bhí an gé ag léimrigh agus ag crith.  Ní fhanfadh</span>
<lb n="1018"/><span>Cáit ag féachaint uirthi 'á marbhú i n-ao' chor ach rith sí isteach</span>
<lb n="1019"/><span>agus a méireanna 'na cluasa aici.  Nuair bhí an gé fuar</span>
<lb n="1020"/><span>chuir Mam páipéar tiompall ar a ceann agus bhain sí na</span>
<lb n="1021"/><span>cleití dhi agus chuir sí ar crochadh ar chúl a' dorais í.</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>Oidhche Nodlag bhí anashaoghal againn! Fuaireas féin</span>
<lb n="1024"/><span>agus Cáit dhá thurnap mhóra agus bhaineamair a leath dhíobh</span>
<lb n="1025"/><span>agus annsan chuireamair poll síos ionnta chun na gcoinnle</span>
<lb n="1026"/><span>chur 'na seasamh ionnta.  Annsan sháthamair craobha beaga</span>
<lb n="1027"/><span>cuilinn i ngach turnap aca agus chuir Cáit páipéar</span>
<lb n="1028"/><span>tiompall ortha.  Bhíodar go gleóite, a dhuine, agus</span>
<lb n="1029"/><span>lasamair iad sar a dtáinig an oidhche i n-ao' chor; ach</span>
<lb n="1030"/><span>mhúch Mam arís iad.</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>Istoidhche chuir mo Mham prátaí is iasc ar an mbórd</span>
<lb n="1033"/><span>chughainn ach am' baisce nár itheas féin ná Cáit aon phioc</span>
<lb n="1034"/><span>de mar bhí fhios againn go raibh rudaí eile ag teacht.  I</span>
<lb n="1035"/><span>gcionn tamaill thairrig Mam amach an císte mór breac</span>
<lb n="1036"/><span>agus do ghearruigh sí dhúinn é agus dhein sí té, agus</span>
<lb n="1037"/><span>fuaireamair dhá ubhall uaithe.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>Nuair a bhí athair Mhicilín ag dul thar doras thug Mam</span>
<lb n="1040"/><span>isteach é agus thug sí braon as buidéal do - buidéal go</span>
<lb n="1041"/><span>raibh trí réilthíní air - agus thug sí braon beag do Dhaid</span>
<lb n="1042"/><span>agus fuair sí féin braon as buidéal eile agus dubhradar</span>
<lb n="1043"/><span>go leir "go mbeirimíd beo ar an dtráth so arís!" -</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1044"/><p><span>pé brí a bhí aca leis.  Tháinig Beit Mhór agus Máire Aindí</span>
<lb n="1045"/><span>isteach agus chuir mo mháthair braon as a' mbuidéal buidhe</span>
<lb n="1046"/><span>i dhá ngloine agus annsan chuir sí siúicre agus uisce</span>
<lb n="1047"/><span>beirithe ionnta agus chorruigh sí le spiúnóig iad.  Cheapas</span>
<lb n="1048"/><span>ná hólfaidís sin i n-ao' chor ar dtúis é.  Dubhairt Máire</span>
<lb n="1049"/><span>Aindí: "Ó! go marbhuighidh sé mé má bhlaisim aon bhraon</span>
<lb n="1050"/><span>de!" ach, mar sin féin, d'ól sí é go léir, agus níor</span>
<lb n="1051"/><span>mhairbh sé leis í.  Tháinig a lán eile isteach i rith na</span>
<lb n="1052"/><span>hoidhche - buachaillí óga agus is as an gcrúsca mór a thug</span>
<lb n="1053"/><span>Mam an deoch dóibh sin.</span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>An riach! a mhic ó! nuair a chonnac iad go léir ag ól</span>
<lb n="1056"/><span>tháinig dúil mhallaithe agam féin ann agus nuair a chuaidh</span>
<lb n="1057"/><span>Daid amach le hathair Mhicilín agus bhí Mam ag cainnt</span>
<lb n="1058"/><span>leis na mná i n-aice na teine, thógas féin slug as an</span>
<lb n="1059"/><span>gcrúsca, a dhuine.  Ach is láidir nár mhairbh sé mé leis</span>
<lb n="1060"/><span>an mblas a bhí air.  Ní fhéadfainn é scaoileadh siar agus</span>
<lb n="1061"/><span>bheadh eagla orm é chaitheamh as mo bhéal ar an úrlár,</span>
<lb n="1062"/><span>agus seo liom ag baint an dorais amach agus mo bhéal</span>
<lb n="1063"/><span>lán.  Chonnaic mo mháthair ag dul amach mé.</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>"Cá raghair anois, a Jimín," ar sise, ach ar mh'anam</span>
<lb n="1066"/><span>ná dubhart aon fhocal ach an doras d'oscailt agus cur</span>
<lb n="1067"/><span>díom.  Lean sí 'mach mé agus nuair a chonnaic sí mé ag</span>
<lb n="1068"/><span>casachtaigh agus ag caitheamh seilí amach:</span></p>
<lb n="1069"/>
<lb n="1070"/><p><span>"Ha, Ha, Há!" ar sise, "a chladhaire, ní dhéanfainn</span>
<lb n="1071"/><span>dabht do mhac t'athar.  Masmus go gcuiridh sé ort!"</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>Ba ghránna an riach ruda é.</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>N'fheadar cad chuige dubhairt Mam an focal san "mac</span>
<lb n="1076"/><span>t'athar" liom?</span></p>
<lb n="1077"/>
<lb n="1078"/><p><span>Bhí sé déannach nuair do chuamair a chodla an oidhche</span>
<lb n="1079"/><span>sin mar bhí Mam ag ullmhú an ghé i gcomhair Lae Nodlag.</span>
<lb n="1080"/><span>Do bhain sí amach a raibh istigh innti agus do nigh agus do</span>
<lb n="1081"/><span>ghlan í agus annsan do líon sí arís í le prátaí brúighte</span>
<lb n="1082"/><span>agus inniúin agus piobar agus im agus salann agus</span>
<lb n="1083"/><span>rudaí eile agus do dhein sí é dhingeadh isteach innti.</span>
<lb n="1084"/><span>Annsan fuair sí snáthad agus d'fhuaigh sí í.  Bhíos féin</span>
<lb n="1085"/><span>is Cáit ag faire uirthi.</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>Maidin Lae Nodlag chuaidh Cáit 's mo mháthair 'dtí an</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1088"/><p><span>chéad Aifreann.  Bhíos féin agus Daid i mbun an tighe.</span>
<lb n="1089"/><span>Faid a bhí Daid ag crú na mbó dheineas-sa foghail ar an</span>
<lb n="1090"/><span>gcurpad.  Ghoideas ubhall agus líonas póca liom de</span>
<lb n="1091"/><span>rísíní agus bhí smut den bhairghin breac ann gearrtha -</span>
<lb n="1092"/><span>chuireas chugham é sin, leis.  Nuair a bhíos ag dúnadh an</span>
<lb n="1093"/><span>churpaid arís, do bhuail smaoineamh mé, rugas ar a'</span>
<lb n="1094"/><span>mbuidéal buidhe agus do leathlíonas cupán as.  Bhlaiseas</span>
<lb n="1095"/><span>é, ach ar mh'anam, dá olcas é an stuif dubh ba sheacht measa</span>
<lb n="1096"/><span>an rud buidhe.  Dhóghfadh sé thú, a dhuine! Annsan</span>
<lb n="1097"/><span>n'fheadar cad a dhéanfainn leis.  Ghlaodhas ar an madra</span>
<lb n="1098"/><span>agus chuireas fé n-a phus an cupán, ach ní fhéachfadh sé air,</span>
<lb n="1099"/><span>a mhic ó.  Níor dhein sé ach sraoth a chur as.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>Annsan chuimhnigheas ar sheift eile.  Fuaireas dorn</span>
<lb n="1102"/><span>mine buidhe agus do fhliuchas leis an stuif as an mbuidéal</span>
<lb n="1103"/><span>é agus chuireas sa bhuaile amuich é ar phláta.  Siúd chuige</span>
<lb n="1104"/><span>an ganndal mór agus d'alp sé a raibh ann.  Níor bhraitheas</span>
<lb n="1105"/><span>faic air go ceann tamaill.  Annsan chrom sé ar ghogalaigh.</span>
<lb n="1106"/><span>I gcionn tamaill d'éirigh sé as san agus chrom sé ar</span>
<lb n="1107"/><span>shiubhal tiompall agus leathcheann air.  Fáinne bhí sé a</span>
<lb n="1108"/><span>dhéanamh agus é ag siubhal.  Annsan stad sé agus leath</span>
<lb n="1109"/><span>sé a dhá chois amach ó 'chéile agus bhí sé 'á shuathadh féin</span>
<lb n="1110"/><span>anonn 's anall.  Chuirfeadh sé na cait ag gáiridhe.</span>
<lb n="1111"/><span>Annsan do luigh sé agus dhún sé na súile agus ní fheaca</span>
<lb n="1112"/><span>aon oighre riamh ach é ar sheana-Dhiarmaid chríona annso</span>
<lb n="1113"/><span>amuich nuair a bhíonn sé ag tuitim dá chodla sa chathaoir</span>
<lb n="1114"/><span>mhóir os comhair na teine agus é 'míogarnaigh.  Annsan</span>
<lb n="1115"/><span>luigh sé ar fad anuas ar a' dtalamh, do shín sé a phíopán</span>
<lb n="1116"/><span>uaidh amach agus do leath sé a dhá sciathán agus níor fhan</span>
<lb n="1117"/><span>anam ná brí ann ach chomh beag agus dá mbeadh sé marbh.</span>
<lb n="1118"/><span>Ambaisce bhíos ag breith chugham ar eagla go gcaillfí é</span>
<lb n="1119"/><span>agus ní fheadar cad a dhéanfainn.  Chuala Daid ag teacht</span>
<lb n="1120"/><span>ó chró na mbó agus chuireas díom isteach.  Nuair a chonnaic</span>
<lb n="1121"/><span>Daid an ganndal do stad sé agus bhí sé ag cainnt leis</span>
<lb n="1122"/><span>féin.</span></p>
<lb n="1123"/>
<lb n="1124"/><p><span>"An diabhal mé ach go bhfuil sé 'na 'chocstí"!' ar</span>
<lb n="1125"/><span>seisean.  "A Jimín," ar seisean ag glaodhach.  Bhíos-sa ag</span>
<lb n="1126"/><span>scuabadh an úrláir ar séirse.</span>
<lb n="1127"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1128"/><p><span>"Cad tá ort," arsa mise.</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>"Marbhochaidh do mháthair sinn," arsa Daid.  "Tá an</span>
<lb n="1131"/><span>ganndal mór ar na croití deiridh."</span></p>
<lb n="1132"/>
<lb n="1133"/><p><span>"Cad do dheinis leis?" arsa mise.</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>"Cad do dheinis-se leis?" arsa Daid.</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Bhíos ag iarraidh é chur ar Dhaid agus bhí Daid ag</span>
<lb n="1138"/><span>iarraidh é chur orm-sa.</span></p>
<lb n="1139"/>
<lb n="1140"/><p><span>"Gearánfad led' mháthair thú, a bhligeáird!" arsa Daid.</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>"B'fhearra dhuit éisteacht," arsa mise, "nó 'neósad-sa</span>
<lb n="1143"/><span>dhi mar gheall ar an seacht is raol a bhainis as fiacha na</span>
<lb n="1144"/><span>mbeithíoch."</span></p>
<lb n="1145"/>
<lb n="1146"/><p><span>"Seadh! agus 'neósad-sa dhi cé mhairbh an cat," ar</span>
<lb n="1147"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="1148"/>
<lb n="1149"/><p><span>Ar mh'anam, gur bhain Daid stad asam.  Mheasas ná</span>
<lb n="1150"/><span>raibh fhios ag aonne beirthe é.  Ach níorbh é sin an chuid</span>
<lb n="1151"/><span>ba mheasa den scéal ach go raibh Mam ag éisteacht leis</span>
<lb n="1152"/><span>a' gcainnt go léir mar tháinig sí isteach i gan fhios dúinn.</span>
<lb n="1153"/><span>Chrom sí ar an mbeirt againn, a mhic ó! agus níorbh fhiú</span>
<lb n="1154"/><span>trí leathphingní sinn nuair a bhí deire ráidhte aici.  Mise</span>
<lb n="1155"/><span>agus Daid bocht! is cruaidh an saoghal atá againn! Níor</span>
<lb n="1156"/><span>fhan focal im' Dhaid ach dh'éaluigh sé leis 'dtí an t-Aifreann</span>
<lb n="1157"/><span>agus bhíos-sa trí fichid slat 'na dhiaidh aniar an bóthar síos</span>
<lb n="1158"/><span>agus gan focal as aonne 'gainn.</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>Nuair a thána abhaile ón Aifreann bhí an ganndal i</span>
<lb n="1161"/><span>n-aice na teine age Mam agus an t-anam ag teacht arís</span>
<lb n="1162"/><span>ann.  Ní fhuair Mam amach riamh cad d'imigh air mar nuair</span>
<lb n="1163"/><span>tháinig Daid abhaile bhí sí ag baint sásaimh de i dtaobh gur</span>
<lb n="1164"/><span>ól sé dhá ghloine fuiscí as an mbuidéal a bhí sa churpad.</span>
<lb n="1165"/><span>Dubhairt Daid, "ambaiste," nár ól agus go raibh sí ag</span>
<lb n="1166"/><span>cur éithigh air; ach d'áitimh sí air gurbh é a dh'ól é.  Ní</span>
<lb n="1167"/><span>rabhadar buidheach da chéile an chuid eile den tráthnóna.</span>
<lb n="1168"/><span>Bhí truagh agam-sa do Dhaid; ach, dar fia! ba mheasa</span>
<lb n="1169"/><span>liom me féin agus ní dubhart aon fhocal.</span>
<lb n="1170"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1171"/><p><span>CAIBIDIOL VI</span></p>
<lb n="1172"/>
<lb n="1173"/><p><span>LÁ AN DREÓILÍN</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>Ní mór an sásamh a fuaireas féin ná Daid 'nár</span>
<lb n="1176"/><span>ndinnéar tar éis teacht ón Aifreann La Nodlag toisc a</span>
<lb n="1177"/><span>dhéine bhí Mam ag plé linn i dtaobh scéil an ghanndail</span>
<lb n="1178"/><span>agus na scéalta eile a bhí scéidhte orainn tar éis na</span>
<lb n="1179"/><span>maidne.  Thug Daid iarracht nó dhó ar a rádh nárbh é féin</span>
<lb n="1180"/><span>a dhein aon ní leis an nganndal.  Dubhairt sise go searbh</span>
<lb n="1181"/><span>gur dhócha nárbh é a dh'ól an dá ghloine fuiscí, ach oiread.</span>
<lb n="1182"/><span>Bhí sé ar bharra mo theangan agam-sa a rádh nárbh é a dhein,</span>
<lb n="1183"/><span>ach thuigeas i n-am dá dtéigheadh an focal thar mo bhéal</span>
<lb n="1184"/><span>go gcaithfinn cúntas a thabhairt sa bhfuiscí úd.  Dá bhrí</span>
<lb n="1185"/><span>sin d'fhágas an scéal mar a bhí cé go raibh trua agam dom'</span>
<lb n="1186"/><span>athair.  Níor bhe'liom a raibh im' choinnibh féin cheana.</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>Bhí an ganndal i n-aice an teine agus é ag teacht</span>
<lb n="1189"/><span>chuige féin.  Nuair fhéachainn air ní fhéadainn gan gáire</span>
<lb n="1190"/><span>dhéanamh nuair a chuimhnighinn ar an rud a dh'imigh air.</span>
<lb n="1191"/><span>Chonnaic Mam me uair agus thóg sí os cionn talmhan me</span>
<lb n="1192"/><span>le clabhta baise.  Deirim leat gur chuireas an doras</span>
<lb n="1193"/><span>amach díom tapaidh go maith gan aon gháire eile dhéanamh.</span>
<lb n="1194"/><span>Thuigeas nuair a bhí sé ró dhéannach gur dhearmhad dom</span>
<lb n="1195"/><span>gáire dhéanamh faid a bheadh fearg ar Mham.  Thuig Daid</span>
<lb n="1196"/><span>ó thúis é agus bhí a rian air - ní thug Mam aon chlabhta</span>
<lb n="1197"/><span>baise dho; is amhlaidh a chuaidh sé féin amach'on stábla</span>
<lb n="1198"/><span>agus do shuidh ar an mainnséar ann ag caitheamh tobac,</span>
<lb n="1199"/><span>agus ní raibh focal as.  Deineann sé mar sin go minic</span>
<lb n="1200"/><span>nuair a bhíonn Mam ag deargadh bear air, is ní thuigim</span>
<lb n="1201"/><span>ca' 'na thaobh.  Dá mbuaileadh sí é mar dheineann sí liom-sa</span>
<lb n="1202"/><span>déarfainn go mbeadh cúis aige ach ní bhuaileann choidhche.</span>
<lb n="1203"/><span>Scaoileann sí le Daid i gcomhnaidhe.  Dá bhfanadh sí ar</span>
<lb n="1204"/><span>chainnt liom-sa is me ná beadh duairc.</span>
<lb n="1205"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1206"/><p><span>Nuair ná raibh an dream sa bhaile i bhfonn chun coidrimh</span>
<lb n="1207"/><span>chuas ar lorg Mhicilín Eoin.  Thugamair tamall ag caitheamh</span>
<lb n="1208"/><span>caidhtí agus tamall eile ag caitheamh tobac as phíp a fuair</span>
<lb n="1209"/><span>Micilín ag dul amú i bpóca a athar.</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>Nuair a bhí an tobac caithte againn bhíomair ag iarraidh</span>
<lb n="1212"/><span>cuimhneamh ar cad a dhéanfaimís.</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>"An dian!" arsa mise, "beirimís ar asal Thaidhg</span>
<lb n="1215"/><span>Mhóir agus ar asal Mháire Aindí agus ceanglaimís a</span>
<lb n="1216"/><span>dhá n-eirball!"</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>"Tá asal Mháire istigh ó mhaidin aici," arsa Micilín.</span></p>
<lb n="1219"/>
<lb n="1220"/><p><span>"Ná féadfaimís éalú amach as an stábla leis?"</span>
<lb n="1221"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>"N'fhéadfaimís," arsa Micilín.  "Ná feiceann tú</span>
<lb n="1224"/><span>Nell agus Tadhg Óg sa bhóithrín."</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>"Go dtagaidh fuacht ins na cosa aca, ná téigheann</span>
<lb n="1227"/><span>isteach abhaile!" arsa mise.  "'Bhfuil aon ní eile dhéan-</span>
<lb n="1228"/><span>faimís? Ná fuil do chat-sa fós gan báthadh 'gainn?"</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>"Tá," arsa Micilín, "ach tá piscíní ó iné aici."</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>"Ó, hanaman diucs! báthaimís na piscíní, a Mhicilín."</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>"Ní bháthfam, a bhuachaill; teastuigheann ceann óm'</span>
<lb n="1235"/><span>aintín agus ceann ó Nell Mháire Aindí."</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>"Och a dhe!" arsa mise.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>Bhíomair i bhfad ag cuimhneamh ar rudaí ach an riach</span>
<lb n="1240"/><span>ceann a bhí chun ár sásaimh.  Sa deire d'éistíomair ar fad.</span>
<lb n="1241"/><span>Sin é an uair a rith an rud im' aigne féin.</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>"Hanaman scian, a Mhicilín!" arsa mise, "'bhfuil</span>
<lb n="1244"/><span>fhios agat cad é?"</span></p>
<lb n="1245"/>
<lb n="1246"/><p><span>"Cad é?" arsa Micilín.</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>"Bíodh Dreóilín amáireach againn!" arsa mise.</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>"Hanaman diucs, bíodh!" arsa Micilín, agus an dá</span>
<lb n="1251"/><span>shúil ag dul amach as a cheann.  "Agus bead-sa im'</span>
<lb n="1252"/><span>amadán." [Sin é an fear go mbíonn an lomhnán gaoithe</span>
<lb n="1253"/><span>aige sa Dreóilín, tá's agat, agus é ag bualadh gach aonne</span>
<lb n="1254"/><span>leis.]</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>"Bead-sa im' chaptaen," arsa mise.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>"Agus cé bheidh 'na óinsigh?" arsan fear eile.</span></p>
<lb n="1259"/>
<lb n="1260"/><p><span>B'in ceist chruaidh le réidhteach.  Chuimhníomair ar Cháit</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1261"/><p><span>seo 'gainne agus chuamair chun an scéal a chur fé n-a</span>
<lb n="1262"/><span>bráid; ach, a dhuine, do spriúch sí.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>"Is mór an náire dhíbh é!" ar sise, "an dreóilín</span>
<lb n="1265"/><span>bocht a mharbhú agus bheith ag siubhal pludaigh na dúthaighe</span>
<lb n="1266"/><span>ag lorg airgid 'á chionn."</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>"Nach é scéidh ar ár Slánathóir," arsa mise; "agus</span>
<lb n="1269"/><span>nach maith atá sé tuillte aige é mharbhú."</span></p>
<lb n="1270"/>
<lb n="1271"/><p><span>"Má seadh ní hé an dreóilín a bheidh agaibh-se a scéidh</span>
<lb n="1272"/><span>Air," arsa Cáit.</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>"Mararbh' é, mhuise!" arsa mise, "b'é a dhaid críona</span>
<lb n="1275"/><span>dhein é, agus aonne 'mháin iad."</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Ach níorbh aon mhaitheas bheith ag gabháil do Cháit.</span>
<lb n="1278"/><span>Dubhairt sí linn imeacht le n-ár seana-Dhreóilín gan mhaith.</span>
<lb n="1279"/><span>Ná déanfadh gearrchailí i n-ao' chor na rudaí gránna a</span>
<lb n="1280"/><span>dheineann buachaillí.  Ní raghadh sí i n-aon Dreóilín.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>Ní bhíonn aon mhaith ins na seanachailíní sin.</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>Bhíos féin is Micilín i gcruachás.  Ní bheadh aon mhaith</span>
<lb n="1285"/><span>i n-ár nDreóilín cheal óinsighe.  Thriallamair cailíní an</span>
<lb n="1286"/><span>bhaile ar fad ach ní thiocfadh aonne 'ca linn.</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>"Caithfimíd éirghe ar fad as," arsa Micilín.</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>"Ní éireochaimíd," arsa mise, "cuirfimíd éadach</span>
<lb n="1291"/><span>óinsighe ar bhuachaill éigin."</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>Leis sin ghlaomair chughainn ar na leaideanna eile</span>
<lb n="1294"/><span>agus d'innseamair dóibh an rud a bhí beartaithe againn</span>
<lb n="1295"/><span>i gcomhair an lae amáirigh.  Bhí sceitimíní áthais ortha go</span>
<lb n="1296"/><span>léir.</span></p>
<lb n="1297"/>
<lb n="1298"/><p><span>"Caithfidh cuid agaibh éadach ban a bheith oraibh," arsa</span>
<lb n="1299"/><span>mise.</span></p>
<lb n="1300"/>
<lb n="1301"/><p><span>Níor bhraitheas aon bhreis áthais ortha 'na thaobh san.</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>"Ní raghad-sa i n-aon éadach mná," arsa Tadhg Learaí</span>
<lb n="1304"/><span>Bhig.</span></p>
<lb n="1305"/>
<lb n="1306"/><p><span>"Aonne ná fuil sásta déanamh mar adeirim-se leis</span>
<lb n="1307"/><span>imigheadh sé as an nDreóilín ar a' hap," arsa mise.</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>D'éist Tadhg Learaí Bhig.</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>"Cá bhfagham éadaighe ban?" arsa Smulc, "agus cé</span>
<lb n="1312"/><span>hiad go mbeid siad ortha?"</span></p>
<lb n="1313"/>
<lb n="1314"/><p><span>"Tadhg Learaí Bhig agus tusa, a Smuilc, gheobhaidh sibh</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1315"/><p><span>iad agus cuiridh oraibh iad agus bídh 'nbhúr dha n-óinsigh."</span></p>
<lb n="1316"/>
<lb n="1317"/><p><span>Níl aon bhean 'nár dtigh-ne," arsa Tadhg, "ach mo</span>
<lb n="1318"/><span>mháthair agus is mó is mór a cuid éadaigh sin domh-sa."</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>Chuir san i dteannta me.  Bhí'os agam gur cheap sé</span>
<lb n="1321"/><span>go raibh buaidhte aige orm.  Tháinig cochal orm chuige.</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>"Ná bac san, a Thaidhg," arsa mise.  "Ní fál go haer</span>
<lb n="1324"/><span>é.  Gheobham culaith óinsighe dhuit-se ná bíodh eagal ort.</span>
<lb n="1325"/><span>Bídh go léir annso ar a hocht ar maidin gan teip.  Agus</span>
<lb n="1326"/><span>anois téighimís ar lorg dreóilín."</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>Fuaireamair go léir maidí agus clocha agus níor</span>
<lb n="1329"/><span>fhágamair tor ná claidhe ná bóithrín gan chuardach féach an</span>
<lb n="1330"/><span>bhfaghaimís dreóilín le marbhú; ach an riach dreóilín a bhí</span>
<lb n="1331"/><span>i n-aon áit aca.  Dubhairt Smulc gur dócha gurbh amhlaidh</span>
<lb n="1332"/><span>a bhíodar go léir imithe abhaile i gcomhair na Nodlag; ach</span>
<lb n="1333"/><span>is dóigh liom-sa gurbh amhlaidh a bhíos fhios aca go raibh lá</span>
<lb n="1334"/><span>an dreóilín ag teacht agus go ndeachadar go léír i bhfolach</span>
<lb n="1335"/><span>ar eagla go marbhochaimís iad.</span></p>
<lb n="1336"/>
<lb n="1337"/><p><span>B'éigean dúinn sa deire dul abhaile gan aon dreóilín.</span>
<lb n="1338"/><span>Theastuigh ó Mhicilín arís go n-éireochaimís as an scéal</span>
<lb n="1339"/><span>toisc gan an t-éan beag a bheith againn; ach dubhart-sa</span>
<lb n="1340"/><span>go leigfimís orainn go raibh sé istigh i neid i lár an tuir</span>
<lb n="1341"/><span>chuilinn againn agus ná leigfimís d'aonne féachaint air.</span>
<lb n="1342"/><span>Ní raibh Micilín sásta ar fad, cé gur ghéill sé.</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>Bhí hata cruaidh agus casóg eirbaill istigh i gcurpad</span>
<lb n="1345"/><span>mór sa bhaile.  Lem' Dhaid Críona dob' eadh iad sarar</span>
<lb n="1346"/><span>cailleadh é, fad' ó riamh.  Chuireas i gan fhios iad amach ar</span>
<lb n="1347"/><span>lochta an stábla.  Bhíos ar lorg bróg, leis, le cur orm,</span>
<lb n="1348"/><span>ach ní raibh aon fheidhre sa tigh ná tuitfeadh dem' chosa ach</span>
<lb n="1349"/><span>feidhre de bhróga deasa 'leaistic le Mam a bhí os cionn</span>
<lb n="1350"/><span>an iarta ar chlár aici.  Chuireas mo shúil ortha san, ach</span>
<lb n="1351"/><span>d'fhágas mar a rabhadar go maidin iad ar eagla go</span>
<lb n="1352"/><span>mbraithfeadh Mam an drochfhuadar.  Dheineas aghaidh feidil</span>
<lb n="1353"/><span>as bib le Cáit agus thógas a raibh de ribíní sa bhoiscín aici</span>
<lb n="1354"/><span>agus chuireas ar an hata iad.  Fuaireas píce agus</span>
<lb n="1355"/><span>cheangluigheas tor cuilinn ar a barra agus nead istigh 'na</span>
<lb n="1356"/><span>lár, de chaonach.</span></p>
<lb n="1357"/>
<lb n="1358"/><p><span>Ó ba chaptaen mise, dar ndóigh, níor mhór dom</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1359"/><p><span>claidheamh.  Ní raibh aon chlaidheamh sa tigh riamh againne</span>
<lb n="1360"/><span>ná ag aonne ar an mbaile - ná gnó aca dhe - agus d'fhág</span>
<lb n="1361"/><span>san mise i dtaoibh le claidheamh adhmaid a dheineas de</span>
<lb n="1362"/><span>chláirín.  Tháirneálas píosa beag sé n-órlach treasna air</span>
<lb n="1363"/><span>i n-aice mo láimhe.</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>Nuair a bhí mo chuid féin fachta agam chuas ar lorg</span>
<lb n="1366"/><span>culaith óinsighe do Thadhg Learaí Bhig.  Ní raibh aon ní</span>
<lb n="1367"/><span>oiriúnach le fagháil ach éadach le Cáit, agus bhíos i gcás</span>
<lb n="1368"/><span>idir dhá chomhairle cad a dhéanfainn.  Chuarduigheas seomra</span>
<lb n="1369"/><span>Mam ach ní raibh aon rud ann go bhféadfadh Tadhg é</span>
<lb n="1370"/><span>chaitheamh.  Bhí an scéal ag déanamh tinnis dom agus sinn</span>
<lb n="1371"/><span>ag dul a chodla.  Nuair a bhí an Choróin Mhuire 'a rádh</span>
<lb n="1372"/><span>againn thug Mam greasáil eile dhom mar na dubhart-sa ach</span>
<lb n="1373"/><span>seacht gcinn den deichniúr.  Ní fheadar-sa an ndubhart nó</span>
<lb n="1374"/><span>ná dubhart i gceart iad mar nach ortha bhíos ag cuimhneamh</span>
<lb n="1375"/><span>ach ar chulaith do Thadhg Learaí Bhig.</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>D'éirigheas-sa roimis an gcuid eile den tigh ar maidin.</span>
<lb n="1378"/><span>Bhuaileas na bróga leaistic fém' ascail.  Annsan chuas go</span>
<lb n="1379"/><span>dtí seomra Cháit is chuarduigheas arís do chulaith i gcomhair</span>
<lb n="1380"/><span>Thaidhg.  Do phrioc an t-Áibhirseoir me sa deire agus</span>
<lb n="1381"/><span>thugas liom gúna agus rudaí eile le Cáit agus amach tríd</span>
<lb n="1382"/><span>an bhfuinneóig liom go dtí an stábla.  Chuireas orm mo</span>
<lb n="1383"/><span>chulaith Dreóilín - na bróga leaistic agus an chasóg eirbaill</span>
<lb n="1384"/><span>agus an hata caroline agus ribíní Cháit ar sileadh leis.</span>
<lb n="1385"/><span>Bhuaileas orm an aghaidh feidil annsan agus mo chrios</span>
<lb n="1386"/><span>agus mo chlaidheamh, agus deirim-se leat, a dhritheáir,go</span>
<lb n="1387"/><span>raibh cuma captaen Dreóilín orm má bhí sé ar aonne</span>
<lb n="1388"/><span>riamh.  D'imigheas annsan ar lorg na coda eile.  Bhíodar</span>
<lb n="1389"/><span>ag teacht, duine ar dhuine, agus an riach duine aca d'aithin</span>
<lb n="1390"/><span>me, a mhic ó! gur bhaineas an aghaidh feidil díom.</span></p>
<lb n="1391"/>
<lb n="1392"/><p><span>Thugamar tamall maith ag feistiú a chéile sara</span>
<lb n="1393"/><span>rabhamair ullamh.  Nuair tháinig Tadhg Learaí Bhig chromas</span>
<lb n="1394"/><span>ar éadach Cháit a chur air.  Ach bhí ceataighe sa scéal - ní</span>
<lb n="1395"/><span>raghadh éadach Cháit ar Thadhg gan Tadhg do bhaint a choda</span>
<lb n="1396"/><span>féin de - rud nár thaithn i n-ao' chor leis.  Níor fhan dá chuid</span>
<lb n="1397"/><span>féin air ach a léine; ach nuair a bhí an gúna air agus caidhp</span>
<lb n="1398"/><span>bhiorach páipéir ar a cheann bhí sé 'na ghearrchaile deas go</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1399"/><p><span>leor.  Do scéidh na bróga air, áfach.  Feidhre le n'athair</span>
<lb n="1400"/><span>ab eadh iad agus iad ró mhór do.  Is amhlaidh a bhíodh sé</span>
<lb n="1401"/><span>á dtarrang 'na dhiaidh agus gach aon phlup-flap aca.</span></p>
<lb n="1402"/>
<lb n="1403"/><p><span>Ceathrar de lucht ceoil do bhí againn.  Thugas féin</span>
<lb n="1404"/><span>orgán béil liom a fuair Cáit óm' Aintín.  Ag Tumaisín</span>
<lb n="1405"/><span>Bán a bhí sé 'á sheinm i rith an lae.  Bhí trúmpa stáin ag</span>
<lb n="1406"/><span>Micilín a thug sé do Smulc.  Thug duine eile mias mhór</span>
<lb n="1407"/><span>stáin leis agus do bhí ag gabháil de mhaide air agus bhí</span>
<lb n="1408"/><span>bucaed stáin ar sileadh le muineál duine eile agus bhídís</span>
<lb n="1409"/><span>a gceathrar ag séideadh is ag bualadh is ag greadadh i</span>
<lb n="1410"/><span>dteannta chéile agus dheinidís ceól breá.</span></p>
<lb n="1411"/>
<lb n="1412"/><p><span>Thugas an tor cuilinn le hiompar do Pheats Mhicilín</span>
<lb n="1413"/><span>Dan agus bhí lomhnán gaoithe ag Micilín Eoin a fuaireamair</span>
<lb n="1414"/><span>ó Thadhg Óg nuair mharbhíodar an mhuc roim Nodlaig agus</span>
<lb n="1415"/><span>bhíodh sé ag bualadh gach aonne leis.  Bhí málaí ar chuid</span>
<lb n="1416"/><span>aca agus léinte fear ar a thuille agus seanasciorta le</span>
<lb n="1417"/><span>n-a mháthair ar fothdhuine.  Bhí blús gorm le Nell Mháire</span>
<lb n="1418"/><span>Aindí ar Mhicilín Eoin agus an riach pioc di d'aithin i n-ao'</span>
<lb n="1419"/><span>chor air é gur chuimhnigh sí uirthi féin lá'r na mháireach.</span></p>
<lb n="1420"/>
<lb n="1421"/><p><span>Tigh Bheit Móire an chéad áit a chuamair.  Bhí mo</span>
<lb n="1422"/><span>chlaidheamh ar tarrang agam féin nuair mháirseálamair an</span>
<lb n="1423"/><span>doras isteach chúichi.  Bhuaileamair suas ceol di agus</span>
<lb n="1424"/><span>dheineamair rinnce ar an úrlár.  Dheineamair fáinne</span>
<lb n="1425"/><span>tiompall ar Bheit agus sinn ag damhas.  Chrom Beit ar</span>
<lb n="1426"/><span>rinnce í féin, istigh i lár an fháinne agus b'in é an</span>
<lb n="1427"/><span>t-iongantas: promsáil Bheit a dh'fheiscint.  Bhí giorr-</span>
<lb n="1428"/><span>anáil uirthi nuair a stad sí agus b'éigean di suidhe.</span></p>
<lb n="1429"/>
<lb n="1430"/><p><span>"Ara mhuise, is tréan na buachaillí sibh," ar sise.</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>"Caith chughainn dorn airgid," arsa sinne, mar b'in é</span>
<lb n="1433"/><span>b'fhearr linn ná aon phlámás.</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>"Airgead ab eadh?" ar sise.  "Och, maran sibh na</span>
<lb n="1436"/><span>rógairí agam!"  Agus bhí sí ag gáirí ag dul go dtí an</span>
<lb n="1437"/><span>dresser.  Tá Beit anabheathaithe agus nuair a gháireann</span>
<lb n="1438"/><span>sí bíonn sí ar fad ag crith agus annsan ní fhéadfá féin</span>
<lb n="1439"/><span>gan bheith ag gáiridhe leis.</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>Thóg sí seanamhuga den dresser agus fuair sí dhá</span>
<lb n="1442"/><span>thuistiún rua ann agus thug sí dhúinn é.  Dheineamair greas</span>
<lb n="1443"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1444"/><p><span>"Lean ort," ar seisean, "Is tusa fe ndeara é."</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p/>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1447"/><p><span>eile ceoil annsan di agus babhta rinnce agus d'imíomair.</span>
<lb n="1448"/><span>Chuamair go tigh Mhicilín Eoin agus fuaireamair réal ann.</span>
<lb n="1449"/><span>As san linn go tigh Thaidhg Óig.  Bhí Tadhg Óg istigh agus</span>
<lb n="1450"/><span>bhí sé ag magadh fúinn agus 'á rádh ná raibh ceol ná rinnce</span>
<lb n="1451"/><span>againn; ach nuair a bhíomair ag imeacht thug sé scilling</span>
<lb n="1452"/><span>dúinn agus thug bean a dhritheár réal dúinn.</span></p>
<lb n="1453"/>
<lb n="1454"/><p><span>Nuair thánamair go Tigh Mháire Aindí bhí anagheóin</span>
<lb n="1455"/><span>againn.  Úrlár leac a bhí ann, tá's agat, agus dheineamair</span>
<lb n="1456"/><span>cnagarnach bhreá air ag rinnce.  Nuair a chualaidh an</span>
<lb n="1457"/><span>madra mór atá aca an ceol shuidh sé ar a chorragiob agus</span>
<lb n="1458"/><span>chuir sé a shrón san aer agus d'oscail a bhéal agus bhí ag</span>
<lb n="1459"/><span>cur glamanna móra brónacha ceoil as i dtreo is go</span>
<lb n="1460"/><span>gceapfá go raibh gach madra riamh a bhain leis marbh.  Bhí</span>
<lb n="1461"/><span>Nell d'iarraidh sinn d'aithint.  Chaith a máthair amhras</span>
<lb n="1462"/><span>láithreach orm féin.</span></p>
<lb n="1463"/>
<lb n="1464"/><p><span>"Mhuise, slán beo le seana-Thadhg," ar sise, "agus ní</span>
<lb n="1465"/><span>hé sin crích ba mhaith leis ar a chasóig ghreanta."</span></p>
<lb n="1466"/>
<lb n="1467"/><p><span>"Ara! ní hí an chasóg atá ag déanamh tinnis anois</span>
<lb n="1468"/><span>do," arsa mise.  "Ná fuil sé deich mbliana sa chré."</span></p>
<lb n="1469"/>
<lb n="1470"/><p><span>"Marbhochaidh do mháthair thu," arsa Máire Aindí.</span></p>
<lb n="1471"/>
<lb n="1472"/><p><span>"Ná bí ag tarrac mo mháthar chugham," arsa mise, "ach</span>
<lb n="1473"/><span>tr'om scilling don Dreóilín."</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>Gháir Máire.</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>"Féach, a Nell," ar sise, "gheobhaidh tú réal sa sparán</span>
<lb n="1478"/><span>san thíos agus tabhair dosna buachaillí í."</span></p>
<lb n="1479"/>
<lb n="1480"/><p><span>Chuaidh Nell go dtí an sparán ach ní réal a thug sí</span>
<lb n="1481"/><span>dhúinn ach scilling.  Annsan thug sí stráice aráin an duine</span>
<lb n="1482"/><span>dhúinn agus bhí risíní ann.  Is maith liom féin Nell.</span></p>
<lb n="1483"/>
<lb n="1484"/><p><span>Thugamair turus ar na tighthe eile sa bhaile i ndiaidh a</span>
<lb n="1485"/><span>chéile ach d'fhágas ár dtigh-ne ar deire.  An rud adubhairt</span>
<lb n="1486"/><span>Máire Aindí i dtaobh culaith mo Dhaid Chríona agus i dtaobh</span>
<lb n="1487"/><span>na feirge bheadh ar Mham - sin é chongaibh ón dtig me.  Ní</span>
<lb n="1488"/><span>baoghal ná go n-aithneochadh Mam an chasóg eirbaill agus</span>
<lb n="1489"/><span>an hata agus d'fhágfadh san an Dreóilín gan chaptaen.</span>
<lb n="1490"/><span>Sé dheineas sa deire na an chuid eile a chur go dtí an tigh</span>
<lb n="1491"/><span>agus fanúint me féin sa bhóithrín.  Bhí seans go bhfaghaidís</span>
<lb n="1492"/><span>scilling ó Mham mara bhficeadh sí mise 'na dteannta.</span>
<lb n="1493"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1494"/><p><span>Bhuel! a dhritheáir, is maith a scaras leis is gan dul</span>
<lb n="1495"/><span>leo.  Chonnac iad go léir ag dul an doras isteach agus</span>
<lb n="1496"/><span>na gléiseanna ceoil ar siubhal aca.  Níorbh' fhada, áfach,</span>
<lb n="1497"/><span>gur stad an ceol go hobann agus chonnac ag brú a chéile</span>
<lb n="1498"/><span>sa doras arís iad d'iarraidh teacht amach.  Stadadar taobh</span>
<lb n="1499"/><span>amuich agus bhíodar ag féachaint an doras isteach ar rud</span>
<lb n="1500"/><span>éigin a bhí ar siubhal istigh ach ní leomhfadh aonne 'ca dul</span>
<lb n="1501"/><span>róghairid don doras.  "Mam arís, déarfainn," arsa mise</span>
<lb n="1502"/><span>agus thugas mo bhuidheachas do Dhia gur fhanas ó n-a crúcaí.</span></p>
<lb n="1503"/>
<lb n="1504"/><p><span>Ní fada dhom go bhfeaca mo dhuine Tadhg Learaí Bhig</span>
<lb n="1505"/><span>ag teacht an doras amach chun na coda eile agus ba dhóbair</span>
<lb n="1506"/><span>go dtuitfinn nuair chonnac an íde bhí air.  Ní raibh d'éadach</span>
<lb n="1507"/><span>ná de chulaith an Dreóilín air ach an méid nár le Cáit seo</span>
<lb n="1508"/><span>'gainne.  Aon lá dá chuimhne ní tháinig dom agus me ag</span>
<lb n="1509"/><span>cura na coda eile go dtí an tigh, go n-aithneochadh Mam</span>
<lb n="1510"/><span>gún Cháit ar Thadhg.</span></p>
<lb n="1511"/>
<lb n="1512"/><p><span>Bhí Tadhg ag pusíl ghuil agus a lámh treasna a shúl</span>
<lb n="1513"/><span>aige leis an náire.  Bhí trua agam do ach, ar mh'fhalaing,</span>
<lb n="1514"/><span>nuair chonnac a' bhreill a bhí air agus an dá bhróig mhóra</span>
<lb n="1515"/><span>'á dtarrang 'na dhiaidh aige ag teacht chugham sa bhóithrín</span>
<lb n="1516"/><span>níor fhéadas gan gáiridhe.  Nuair chonnaic Tadhg me ag</span>
<lb n="1517"/><span>gáiridhe tháinig an gomh air.</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>"Léan ort," ar seisean, "is tusa fé ndeara é," agus</span>
<lb n="1520"/><span>bhí an gol agus an fhearg 'á thachtadh.  Rug sé ar na clocha</span>
<lb n="1521"/><span>sa bhóithrín agus bhí sé a' rúscadh liom agus gach aon liú</span>
<lb n="1522"/><span>guil aige.  Phléascamair go léir ag gáiridhe.  "Hí-ú,</span>
<lb n="1523"/><span>cosa buidhe árda!" arsa mise.  Dhein san an donas ar</span>
<lb n="1524"/><span>fad ar Thadhg.  "Bú hú!" ar seisean agus as go bráth</span>
<lb n="1525"/><span>leis abhaile tré sna garraithe.</span></p>
<lb n="1526"/>
<lb n="1527"/><p><span>Ach dá mhéid an greann a bhí againn ar Thadhg ní rabhas-sa</span>
<lb n="1528"/><span>i n-ao' chor istigh liom féin.  Bhí fearg mo mháthar mar do</span>
<lb n="1529"/><span>bheadh scamall os mo chionn.</span></p>
<lb n="1530"/>
<lb n="1531"/><p><span>D'imigh an Dreóilín ar fad soir chun na ceardthan agus</span>
<lb n="1532"/><span>chun na dtighthe i n-aice leis, ach ní fhuaireas aon spórt</span>
<lb n="1533"/><span>insa Dreóilín a thuille.  Nuair a chuamair go tigh Pheats</span>
<lb n="1534"/><span>Teaimí ní thabharfadh sé aon ní dhúinn.  Dubhairt sé gur</span>
<lb n="1535"/><span>"paca bligeárd" sinn agus chuir sé an madra linn; ach</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1536"/><p><span>d'éirigh an madra as an scéal nuair a bhuaileas-sa isteach</span>
<lb n="1537"/><span>sa chliathán le cloich é.  Rith Peats im' dhiaidh le n-a mhaide</span>
<lb n="1538"/><span>ach bhí fuar aige bheith ag iarraidh breith orm-sa agus na</span>
<lb n="1539"/><span>bróga leaistic orm!</span></p>
<lb n="1540"/>
<lb n="1541"/><p><span>Bhíomair tuirseach den Dreóilín fén dtráth san agus</span>
<lb n="1542"/><span>dubhramair go n-éireochaimís as.  Bhí ocras ag teacht,</span>
<lb n="1543"/><span>leis, orainn.  Dó dhéag is seacht bpingne bhí againn agus</span>
<lb n="1544"/><span>roinneamair idir an deichniúr a bhí sa Dreóilín é-</span>
<lb n="1545"/><span>scilling is leathréal an duine.  Thugamair an phinginn</span>
<lb n="1546"/><span>bhreise do Thadhg Learaí Bhig toisc an sceimhle fuair sé ó</span>
<lb n="1547"/><span>Mham.  Micilín a thug abhaile chuige é.  Annsan thug gach</span>
<lb n="1548"/><span>aonne aghaidh ar a thigh féin agus fuadar ocrais fé.</span></p>
<lb n="1549"/>
<lb n="1550"/><p><span>Ach, a' dtuigeann tú, ní raibh aon fhuadar fúmsa chun an</span>
<lb n="1551"/><span>tighe.  Bhí drochionntaoibh agam as an bhfáilte a cuirfí</span>
<lb n="1552"/><span>romham.  Thugas fuath dhon mbaile.  Thuigeas, tá's agat,</span>
<lb n="1553"/><span>go raibh Mam ag feitheamh liom ann agus go mbeadh</span>
<lb n="1554"/><span>sásamh uaithe i ngúna Cháit agus i gcasóig mo Dhaid Chríona</span>
<lb n="1555"/><span>agus sa hata charoline agus dubhart liom féin gurbh é</span>
<lb n="1556"/><span>mo leas Mam a sheachaint i láthair na huaire sin agus</span>
<lb n="1557"/><span>b'fhéidir le himeacht aimsire go dtiocfadh sí chun bladair</span>
<lb n="1558"/><span>liom arís.</span></p>
<lb n="1559"/>
<lb n="1560"/><p><span>Suas go dtí tigh Mháire Aindí chuas.  Ní fhéadfainn</span>
<lb n="1561"/><span>fanúint amuich agus an chulaith mhallaithe úd orm, agus bhí</span>
<lb n="1562"/><span>an lá fós ann i slí ná féadfainn dul i gan fhios go dtí</span>
<lb n="1563"/><span>an stábla chun mo chuid éadaigh féin d'fhagháil.  Bhí an</span>
<lb n="1564"/><span>t-ocras ag gabháil díom go géar agus bhí súil agam, tá's</span>
<lb n="1565"/><span>agat, go bhfaghainn píosa de chíste Nodlag ó Nell.</span>
<lb n="1566"/><span>D'íosainn píosa mór de chíste an uair chéadna.</span></p>
<lb n="1567"/>
<lb n="1568"/><p><span>Bhí Nell istigh agus Máire Aindí agus Tadhg Óg.</span>
<lb n="1569"/><span>Nuair chonnaic Tadhg an chulaith fós orm tháinig fonn</span>
<lb n="1570"/><span>magaidh air.</span></p>
<lb n="1571"/>
<lb n="1572"/><p><span>"Déanfaidh sé seo Dreóilín go hoidhche dho," ar</span>
<lb n="1573"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="1574"/>
<lb n="1575"/><p><span>"Nach agat atá an cion ar bhalcaisí do Dhaid Chríona?"</span>
<lb n="1576"/><span>arsa Máire Aindí agus bhí sí ag gáiridhe.</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>Rug Nell ar an hata agus do chuir ar a ceann é.</span>
<lb n="1579"/><span>Dar fia! níor oir sé go holc i n-ao' chor di.</span>
<lb n="1580"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1581"/><p><span>"Tr'om an chasóg leis," ar sise agus bhain sí dhíom í</span>
<lb n="1582"/><span>agus bhí 'á cur uirthi.</span></p>
<lb n="1583"/>
<lb n="1584"/><p><span>"Ara! bain díot iad agus ná bí ag déanamh Máire</span>
<lb n="1585"/><span>Ní Ógáin díot féín," arsa Máire Aindí.</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>Níor dhein Nell ach gáire agus d'fhéach sí síos uirthi féin.</span></p>
<lb n="1588"/>
<lb n="1589"/><p><span>"Ná fuilim go deas?" ar sise.</span></p>
<lb n="1590"/>
<lb n="1591"/><p><span>"Ó! go gleóite!" arsa Tadhg.</span></p>
<lb n="1592"/>
<lb n="1593"/><p><span>Ní dubhairt Maire aon ní.</span></p>
<lb n="1594"/>
<lb n="1595"/><p><span>"Cad dubhairt do Mham leat nuair a chonnaic sí thu?"</span>
<lb n="1596"/><span>arsa Nell.</span></p>
<lb n="1597"/>
<lb n="1598"/><p><span>"N'fheaca sí fós me," arsa mise, "mar na rabhas sa</span>
<lb n="1599"/><span>bhaile chuige."</span></p>
<lb n="1600"/>
<lb n="1601"/><p><span>"Agus ab' amhlaidh atá eagla ort dul?" arsa Nell.</span></p>
<lb n="1602"/>
<lb n="1603"/><p><span>"Ba mhaith an ceart do," arsa Tadhg, agus d'innis sé</span>
<lb n="1604"/><span>dhóibh cad d'imigh ar Thadhg Learaí Bhig.  "Agus dá mhéid</span>
<lb n="1605"/><span>an néal a bhí uirthi nuair chonnaic sí gúna Cháit ar Thadhg</span>
<lb n="1606"/><span>beag tháinig an gomh ar fad uirthi nuair bhraith sí casóg</span>
<lb n="1607"/><span>agus hata a hathar imithe!" arsa Tadhg Óg.</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>Bhí 'fhios agam féin gur mar sin a bheadh, leis, gan</span>
<lb n="1610"/><span>Tadhg Óg 'á innsint dom i n-ao' chor.  Bhraitheas mo</span>
<lb n="1611"/><span>chroiceann greadaithe, scólta cheana féin ón mbualadh a</span>
<lb n="1612"/><span>bhítheas chun a thabhairt dom.</span></p>
<lb n="1613"/>
<lb n="1614"/><p><span>"Ní gádh dhi i n-ao' chor bheith chomh cruaidh ar bhuachaill</span>
<lb n="1615"/><span>bocht," arsa Nell.</span></p>
<lb n="1616"/>
<lb n="1617"/><p><span>"B'fhéidir nár ithis aon dínnéar iniu, leis," ar sise.</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>Thuigeas go raibh Nell tuisceannach agus go mbeadh sí</span>
<lb n="1620"/><span>ag tathant orm go gcaithinn rud éigin.</span></p>
<lb n="1621"/>
<lb n="1622"/><p><span>"Ó!" arsa mise, "Níl aon ocras orm."  Bhí, a'</span>
<lb n="1623"/><span>dtuigeann tú, ach ní leigfeadh náire dhom é rádh.</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>"Mara bhfuil féin b'fhéidir go n-íosfá píosa de chíste</span>
<lb n="1626"/><span>Nodlag."</span></p>
<lb n="1627"/>
<lb n="1628"/><p><span>Bhíos i gcás cruaidh - ní fhéadfainn a rádh go n-íosainn</span>
<lb n="1629"/><span>agus níor mhaith liom a rádh ná híosainn.  Ach bhí Nell</span>
<lb n="1630"/><span>tuisceannach.  Chuaidh sí agus thug sí chugham cannta mór</span>
<lb n="1631"/><span>de bhairghin breac agus muga bainne.  Nuair a bhíos 'á</span>
<lb n="1632"/><span>dh'ithe dubhart liom féin gurbh í Nell an duine ba thuis-</span>
<lb n="1633"/><span>ceannaighe dar bhuail riamh liom.</span>
<lb n="1634"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1635"/><p><span>Nuair bhí an béile ithte agam bhraitheas feabhas mór ar</span>
<lb n="1636"/><span>gach aon scéal agus bhíodh cuimhne Mham ag imeacht uaim</span>
<lb n="1637"/><span>go bhféachainn i gcomhnaidhe ar an gcasóig eirbaill.  Do</span>
<lb n="1638"/><span>réir mar bhí sé ag dul i ndéannaighe, áfach, agus gur mhithid</span>
<lb n="1639"/><span>dom bheith ag dul abhaile ní rabhas i n-ao' chor istigh liom</span>
<lb n="1640"/><span>féin.  Bhí a cuimhne ag teacht tar n-ais chugham go hana-</span>
<lb n="1641"/><span>shoiléir ar fad.  Níor shamhluigheas aon ní léi an uair sin</span>
<lb n="1642"/><span>ach sceimhle mhór an Luain go mbíonn Beit Mhór ag trácht</span>
<lb n="1643"/><span>air go minic, pé rud é.  Ach ní raibh aon dul uaidh agam,</span>
<lb n="1644"/><span>thuigeas, agus d'éirigheas chun dul abhaile.</span></p>
<lb n="1645"/>
<lb n="1646"/><p><span>"Abhaile taoi ag dul?" arsa Nell.</span></p>
<lb n="1647"/>
<lb n="1648"/><p><span>"Seadh," arsa mise, "agus ba bhreá bheith ag dul 'on</span>
<lb n="1649"/><span>croich seachas é."</span></p>
<lb n="1650"/>
<lb n="1651"/><p><span>Do gháireadar go léir.  D'fhéachas anonn ar Nell.</span></p>
<lb n="1652"/>
<lb n="1653"/><p><span>"Mhuise, beannacht Dé ort! agus téanam ort im'</span>
<lb n="1654"/><span>theannta féachaint a' bhféadfá faobhar mo mháthar a chur</span>
<lb n="1655"/><span>díom."</span></p>
<lb n="1656"/>
<lb n="1657"/><p><span>Is dócha gur thuig sí an cás cruaidh a bhí orm.  Do</span>
<lb n="1658"/><span>phreab sí.</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>"Mhuise im' briathar go raghad," ar sise.</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>Tháinig oiread bó de chroidhe dhom, a dhuine.  Bhí Máire</span>
<lb n="1663"/><span>Aindí ag gáiridhe fén scéal.</span></p>
<lb n="1664"/>
<lb n="1665"/><p><span>Nuair a bhíomair ag imeacht, arsa Tadhg Óg: "Arbh</span>
<lb n="1666"/><span>aon chabhair mise dhul 'nbhur dteannta?" agus d'fhéach sé</span>
<lb n="1667"/><span>ar Nell.  Do stad gáire Mháire Aindí agus tháinig cuma</span>
<lb n="1668"/><span>míchéadtach uirthi nuair fhéach sí sa chúinne ar lorg rud'</span>
<lb n="1669"/><span>éigin.  Le n-a linn sin d'fhéach Nell ar Thadhg agus do</span>
<lb n="1670"/><span>bhagair a ceann chun an dorais.</span></p>
<lb n="1671"/>
<lb n="1672"/><p><span>"Téanam ort," arsa mise, agus tháinig.</span></p>
<lb n="1673"/>
<lb n="1674"/><p><span>Ba mhór an misneach orm é an bheirt a bheith faram agus</span>
<lb n="1675"/><span>me ag dul go dtí an tigh.  Gaibheamair an bóithrín - mise</span>
<lb n="1676"/><span>ar tosach agus iad-san im' dhiaidh agus lámh Nell i láimh</span>
<lb n="1677"/><span>Thaidhg, toisc an oidhche bheith ann is dócha.  D'fhanadar</span>
<lb n="1678"/><span>i ndoras an stábla faid a bhíos-sa ag dul ar an lochta</span>
<lb n="1679"/><span>ar lorg mo chuid éadaigh féin agus 'á chur orm.</span></p>
<lb n="1680"/>
<lb n="1681"/><p><span>Nuair thána arís chúcha ghluaiseamair chun an tighe.  Ní</span>
<lb n="1682"/><span>mise bhí ar tosach an babhta so am baic! Is i gcoinnibh</span>
<lb n="1683"/><span>mo chos a bhíos ag dul ann, a dhuine.</span>
<lb n="1684"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1685"/><p><span>Ná bíodh aon drochmhisneach ort, a bhuachaill," arsa</span>
<lb n="1686"/><span>Nell liom, "Siubhail leat."</span></p>
<lb n="1687"/>
<lb n="1688"/><p><span>"Ní leigfidh tú dhi me mharbhú ar fad, a Nell," arsa</span>
<lb n="1689"/><span>mise.</span></p>
<lb n="1690"/>
<lb n="1691"/><p><span>"Ní leigfead," arsa Nell.  "Croith suas tu féin."</span></p>
<lb n="1692"/>
<lb n="1693"/><p><span>Thugas me féin suas do Dhia agus do Mhuire agus</span>
<lb n="1694"/><span>rugas greim ar ghúna Nell agus chuas thar doras isteach</span>
<lb n="1695"/><span>'na diaidh.  Bhí Mam 'na suidhe ag ceann an bhúird agus</span>
<lb n="1696"/><span>Daid le hais na teine agus Cáit imithe a chodla, is dócha.</span>
<lb n="1697"/><span>Nuair chuas isteach d'fhéach Mam orm.  Chloisfeá biorán</span>
<lb n="1698"/><span>dá dtuiteadh.  Do stad mo chroidhe agus m'anál agus</span>
<lb n="1699"/><span>chrom rud éigin i gcolpaí mo chos ar chrith agus mheasas</span>
<lb n="1700"/><span>go dtuitfinn.</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>"Tháinís," ar sise.</span></p>
<lb n="1703"/>
<lb n="1704"/><p><span>Ar mh'fhalaing nár labhras! D'éirigh Mam agus thóg sí</span>
<lb n="1705"/><span>anuas an tslat den chlár os cionn na teine mar a mbíodh</span>
<lb n="1706"/><span>sé i gcomhnaidhe aici.</span></p>
<lb n="1707"/>
<lb n="1708"/><p><span>"Tar i leith chugham," ar sise.</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>Ó mhuiricín! bhíos ag cur uaim.  Leis an scannra</span>
<lb n="1711"/><span>bhíos ag bogadh de ghúna Nell chun dul chun na slaite nuair</span>
<lb n="1712"/><span>chuir Nell taobh thiar di me.</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>"Ní bhuailfidh tú barra méire ar an mbuachaill," ar</span>
<lb n="1715"/><span>sise le Mam.  Mo cheol í Nell.</span></p>
<lb n="1716"/>
<lb n="1717"/><p><span>"Buailfidh me agus bainfidh me an croiceann anuas</span>
<lb n="1718"/><span>do, mar is é atá tuillte aige," arsa Mam.</span></p>
<lb n="1719"/>
<lb n="1720"/><p><span>Bhí scaimh uirthi 'á rádh, a dhuine.</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>"Á faire, a Mham! ná dein," arsa Nell.  "Dhein an</span>
<lb n="1723"/><span>garsún bocht dearmhad agus tá aithreachas anois air."</span></p>
<lb n="1724"/>
<lb n="1725"/><p><span>"Aithrighe thóirnighe," arsa Mam.  "Scaoil i leith chugham</span>
<lb n="1726"/><span>é agus múinfead-sa dho …"</span></p>
<lb n="1727"/>
<lb n="1728"/><p><span>"Ach beidh sé 'na bhuachaill maith gach aon uair eile,"</span>
<lb n="1729"/><span>arsa Nell.</span></p>
<lb n="1730"/>
<lb n="1731"/><p><span>Bhí Nell ar a dícheall.</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>"Beidh, nuair bhead-sa críochnaithe leis," arsa Mam,</span>
<lb n="1734"/><span>agus thug sí fogha tiompall ar Nell chun beirthe orm.</span>
<lb n="1735"/><span>Léim Nell eadrainn chun me chosaint ach is baoghal go</span>
<lb n="1736"/><span>dteipfeadh uirthi agus go mbeadh deire le Jimín mara</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1737"/><p><span>mbeadh gur dhein Tadhg Óg fóirithint orm.  Ní dhearmhadfad</span>
<lb n="1738"/><span>go bráth dó é.  Rug sé ar láimh ar Mham agus bhain sé an</span>
<lb n="1739"/><span>tslat di.  Ó 'dhuine! ba mhór an fhuascailt é.  Bhí Mam</span>
<lb n="1740"/><span>ar buile ach do dheineadar cainnt bhreá bhog léi 'á ciúnú:</span>
<lb n="1741"/><span>gur buachaill bocht óg me agus ná raibh aon chiall agam -</span>
<lb n="1742"/><span>ná bíonn ceann críonna ar cholain óig - ná tagann ciall</span>
<lb n="1743"/><span>roim aois - gur fearr go hanamúil aerach me ná bheith im'</span>
<lb n="1744"/><span>ruidín mílítheach cois na teine aici - go ndéanfainn fear</span>
<lb n="1745"/><span>maith ciallmhar fós, le congnamh Dé-agus nach minic a</span>
<lb n="1746"/><span>chuala sí na seandaoine 'á rádh gur "duine óg diagaithe</span>
<lb n="1747"/><span>adhbhar diabhail seanduine"; agus a lán eile cainnte mar</span>
<lb n="1748"/><span>sin gur chuaidh sí chun suainis.</span></p>
<lb n="1749"/>
<lb n="1750"/><p><span>Annsan tharraing Tadhg scéal eile anuas-go raibh cúig</span>
<lb n="1751"/><span>phúint a cúig déag ar bhanbhaí ocht seachtaine ar shráid an</span>
<lb n="1752"/><span>Daingin Satharn na Nodlag agus bhréagadar Mam mar</span>
<lb n="1753"/><span>sin ó bheith ag cothú fala im' choinnibh-se.  Faid a bhíodar</span>
<lb n="1754"/><span>ag cainnt d'éaluigheas féin chun súsa agus me go buidheach</span>
<lb n="1755"/><span>tré a fheabhas a chuas as.  Ní haon néal chodlata thuit orm,</span>
<lb n="1756"/><span>áfach, go gcuala Nell agus Tadhg ag imeacht abhaile agus</span>
<lb n="1757"/><span>níor stad mo chroidhe de bhualadh go gcuala Mam ag dul</span>
<lb n="1758"/><span>d'á seomra féin.  Is sia chuimhnigh sí ar mhíghníomh lae sin</span>
<lb n="1759"/><span>an Dreóilín im' choinnibh ná aon rud eile bhí déanta le</span>
<lb n="1760"/><span>fada agam.  Gach aon mhaidean Domhnaigh nuair a chíodh sí</span>
<lb n="1761"/><span>gúna Cháit agus an rian dubh a dh'fhan air i ndiaidh an lae</span>
<lb n="1762"/><span>mhí-áidh sin ní fhéadfadh sí gan é chur i gcuimhne dhom.  Dá</span>
<lb n="1763"/><span>mbuaileadh Dia aon tseans i dtreo Cháit go bhfaghadh sí</span>
<lb n="1764"/><span>gúna nua ba mhór an suaineas dom é.</span>
<lb n="1765"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1766"/><p><span>CAIBIDIOL VII </span></p>
<lb n="1767"/>
<lb n="1768"/><p><span>MAR BRISEADH CLEAMHNAS PHEATS TEAIMÍ</span></p>
<lb n="1769"/>
<lb n="1770"/><p><span>Táim le fada ag faire ar Nell Mháire Aindí agus ar</span>
<lb n="1771"/><span>Thadhg Óg.  Go dtí coigthíos ó shin bhíodh an bheirt aca sa</span>
<lb n="1772"/><span>bhóithrín gach aon tráthnóna.  Is mó tamall a thugas ag</span>
<lb n="1773"/><span>faire ortha.  A leithéid de chogarnaigh is a bhíodh aca, a</span>
<lb n="1774"/><span>dhuine! D'éaluigheas-sa taobh thiar de'n chlaidhe oidhche ag</span>
<lb n="1775"/><span>éistecht leo féachaint cad a bhí ar siubhal aca.  Ní</span>
<lb n="1776"/><span>rabhadar buidheach dá chéile.  Is amhlaidh a bhí sí sin ag</span>
<lb n="1777"/><span>tabhairt greadadh dho i dtaobh go raibh sé ag rinnce le</span>
<lb n="1778"/><span>cailín ó Bhaile na hAbhann.  Thug Tadhg na seacht leabhair</span>
<lb n="1779"/><span>déag ná raibh aon tor' aige ar an gcailín ó Bhaile na</span>
<lb n="1780"/><span>hAbhann ná ar aon chailín dá rugadh riamh ach uirthi féin.</span>
<lb n="1781"/><span>N'fheadar ar chreid sí é, nó nár chreid.  Is dócha nár</span>
<lb n="1782"/><span>chreid mar nuair thug sé iarracht ar í phógadh bhuail sí</span>
<lb n="1783"/><span>clabhta baise sa leathcheann air.  Is minic a bhídís mar sin</span>
<lb n="1784"/><span>sa bhóithrín.</span></p>
<lb n="1785"/>
<lb n="1786"/><p><span>Tráthnóna tiompall coigthíse ó shin tháinig Máire Aindí</span>
<lb n="1787"/><span>isteach go dtí mo mháthair agus bhíodar ag cogarnaigh agus</span>
<lb n="1788"/><span>thuigeas go raibh scéal mór éigin ar siubhal aca.</span>
<lb n="1789"/><span>Chuireas-sa mo chuid leabhar ar cheann an bhúird le hais</span>
<lb n="1790"/><span>leo chun bheith ag foghluim mo chuid ceacht, mar a dhéanfadh</span>
<lb n="1791"/><span>buachaill maith, ach dubhairt Mam liom dul d'iarraidh</span>
<lb n="1792"/><span>gabhál móna.  Nuair a bhí sé sin istigh agam chuir sí amach</span>
<lb n="1793"/><span>mé d'iarraidh uisce.  Thugas liom an t-uisce, agus annsan</span>
<lb n="1794"/><span>dubhairt sí liom dul ar lorg na ngéanna.  Bhí fhios</span>
<lb n="1795"/><span>agam-sa go maith cad chuige a bhí sí am' chur amach, ach dá</span>
<lb n="1796"/><span>fheabhas í, fuaireas amach cad do bhí ar siubhal aca.</span>
<lb n="1797"/><span>D'éaluigheas isteach trí fhuinneóig an tseomra agus bhíos</span>
<lb n="1798"/><span>ag éisteacht ag poll na heochrach.  Máire Aindí a bhí ag</span>
<lb n="1799"/><span>cainnt.</span>
<lb n="1800"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1801"/><p><span>"N'fheadar-sa cad é an saoghal atá anois ann ná</span>
<lb n="1802"/><span>deineann an dream atá suas mar do dhein a muinntir</span>
<lb n="1803"/><span>rómpa-a bheith sásta leis an té a gheobhadh a n-athair nó</span>
<lb n="1804"/><span>a máthair dóibh."</span></p>
<lb n="1805"/>
<lb n="1806"/><p><span>"Tá atharú tagaithe ar an saoghal ó bhíos-sa is tusa</span>
<lb n="1807"/><span>óg agus ní hé an meón céadna atá age daoine," arsa</span>
<lb n="1808"/><span>Mam.  "B'fhéidir go bhfuil an ceart ag an gcailín.</span>
<lb n="1809"/><span>Mara bhfuil sí sásta é siúd do phósadh, b'fhéidir nach ceart</span>
<lb n="1810"/><span>duit-se iachall a chur uirthi é dhéanamh."</span></p>
<lb n="1811"/>
<lb n="1812"/><p><span>"Cumá ná beadh sí sásta leis?" arsa Máire.  "Ná</span>
<lb n="1813"/><span>fuil díol aon chailín d'fhear ann? Agus cad é an tácht</span>
<lb n="1814"/><span>má tá blianta beaga aoise aige uirthi? Nach fearr é ná</span>
<lb n="1815"/><span>an glaigín gan éifeacht san go bhfuil sí ag cur na súl</span>
<lb n="1816"/><span>amach ag gol mar gheall air ó tháinig an scéala cleamhnais</span>
<lb n="1817"/><span>ó Pheats Teaimí?"</span></p>
<lb n="1818"/>
<lb n="1819"/><p><span>Sin é adubhairt Máire.</span></p>
<lb n="1820"/>
<lb n="1821"/><p><span>"An mór an spré a thairrig Peats duit, a Mháire?"</span>
<lb n="1822"/><span>arsa Mam.</span></p>
<lb n="1823"/>
<lb n="1824"/><p><span>"Thairrig, a chroidhe," arsa Máire, "cúig céad púnt</span>
<lb n="1825"/><span>slán, agus nach orainn a bheadh an seans an méid sin</span>
<lb n="1826"/><span>airgid do bhualadh an doras isteach chughainn.  Ní chuirfinn</span>
<lb n="1827"/><span>a chathú go bráth díom dá scaoilinn uaim é."</span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>Ní dubhairt Mam aon ní go ceann tamaillín.</span></p>
<lb n="1830"/>
<lb n="1831"/><p><span>"Tá sé anachríona, a Mháire," ar sise fé dheire.</span></p>
<lb n="1832"/>
<lb n="1833"/><p><span>"Ní mó ná deich mbliana is dachad d'aois é.  Is mó</span>
<lb n="1834"/><span>lá oibre fós ann," arsa Máire.</span></p>
<lb n="1835"/>
<lb n="1836"/><p><span>"Níl Nell ach ceithre bliana fichead," arsa Mam.</span></p>
<lb n="1837"/>
<lb n="1838"/><p><span>"Arú, nach ag dul i n-aois a bheidh sí?" arsa Máire.</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>"Cad deir sí i dtaobh an chleamhnais?"</span></p>
<lb n="1841"/>
<lb n="1842"/><p><span>"Arú, is mó rud a deir sí, ach tiocfaidh ciall di ar</span>
<lb n="1843"/><span>ball.  Mara mbeadh Tadhg Óg san, níor ghádh dhom bheith</span>
<lb n="1844"/><span>ag tathant i n-ao' chor uirthi.  An raibh a leithéid d'inghin</span>
<lb n="1845"/><span>riamh ag aoinne? Fear breá, ciallmhar, aici 'á dh'fhagháil,</span>
<lb n="1846"/><span>agus gan aon tor' aici air."</span></p>
<lb n="1847"/>
<lb n="1848"/><p><span>"Féach, a Mháire," arsa Mam, "b'fhéidir go bhfuil an</span>
<lb n="1849"/><span>ceart ag an gcailín, má tá éileamh aici ar Thadhg Óg, is</span>
<lb n="1850"/><span>dócha gur dheacair léi an sean-Peats Teaimí do phósadh … "</span>
<lb n="1851"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1852"/><p><span>"Tse! éileamh aici ar Thadhg Óg! Agus má tá féin</span>
<lb n="1853"/><span>cad a bhaineann san leis an scéal? Ní bhíonn san éileamh</span>
<lb n="1854"/><span>san ach caitheamh aimsire; ach ní haon chaitheamh aimsire</span>
<lb n="1855"/><span>pósadh."</span></p>
<lb n="1856"/>
<lb n="1857"/><p><span>"Cad é an locht atá agat ar Thadhg Óg?" arsa Mam.</span></p>
<lb n="1858"/>
<lb n="1859"/><p><span>"Arú, ná bí ag cainnt liom ar Thadhg Óg," ar sise,</span>
<lb n="1860"/><span>"níl aon deáramh leis, é féin agus a thrí chéad-go-leith</span>
<lb n="1861"/><span>púnt is go bhfuil an doras 'á chur isteach orm gach aon lá</span>
<lb n="1862"/><span>age daoine ag teacht ag tathant cheithre céad agus cheithre</span>
<lb n="1863"/><span>céad-go-leith orm, agus nach shin cúig céad 'á tharrac dom</span>
<lb n="1864"/><span>age Peats Teaimí."</span></p>
<lb n="1865"/>
<lb n="1866"/><p><span>"An t-aos, a Mháire, an t-aos," arsa Mam, "b'fhéidir</span>
<lb n="1867"/><span>ná mairfeadh sé sin deich mbliana eile."</span></p>
<lb n="1868"/>
<lb n="1869"/><p><span>"Arú, mara mairidh sé, féin, ná beidh sí 'na bean óg</span>
<lb n="1870"/><span>an uair sin, agus gheobhaidh sí fear eile agus, dá n-abrainn</span>
<lb n="1871"/><span>é, spré."</span></p>
<lb n="1872"/>
<lb n="1873"/><p><span>Bhíodar tamall eile ag cainnt mar sin, ach thuigeas</span>
<lb n="1874"/><span>mar do bhí an scéal, agus d'éaluigheas liom amach arís</span>
<lb n="1875"/><span>tríd an bhfuinneóig.  Tigh Mháire Aindí bhaineas ar dtúis</span>
<lb n="1876"/><span>amach.  Ní raibh aonne istigh ach Nell agus rian an ghuil</span>
<lb n="1877"/><span>uirthi.</span></p>
<lb n="1878"/>
<lb n="1879"/><p><span>"Arú, ná bí ag gol i n-ao' chor!" arsa mise, "ar</span>
<lb n="1880"/><span>ndóigh ní mhairfidh sé sin deich mbliana eile."</span></p>
<lb n="1881"/>
<lb n="1882"/><p><span>"Cé hé?" ar sise.</span></p>
<lb n="1883"/>
<lb n="1884"/><p><span>"Peats Teaimí," arsa mise, "agus beidh tú id' bhean</span>
<lb n="1885"/><span>óg an uair sin."  Tháinig dhá shúil di agus do las sí go</span>
<lb n="1886"/><span>bun a cluas.</span></p>
<lb n="1887"/>
<lb n="1888"/><p><span>"Bhfuil éileamh agat ar Thadhg Óg?" arsa mise.</span>
<lb n="1889"/><span>"Dubhairt Mam go raibh."</span></p>
<lb n="1890"/>
<lb n="1891"/><p><span>Ní dubhairt sí aon ní, ach bhí sí ar bruach ghuil.</span></p>
<lb n="1892"/>
<lb n="1893"/><p><span>"Agus dubhairt do mháthair ná raibh annsan ach caitheamh</span>
<lb n="1894"/><span>aimsire, agus go gcaithfeá Peats agus a chúig céad púnt</span>
<lb n="1895"/><span>a phósadh.  Bhíos ag éisteacht leo trí pholl na heocrach."</span></p>
<lb n="1896"/>
<lb n="1897"/><p><span>"Cad dubhradar?" ar sise.</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>"Dubhairt mo Mham gur mhór an náire tú phósadh le</span>
<lb n="1900"/><span>seanduine," arsa mise, "agus bíonn an ceart age Mam.</span>
<lb n="1901"/><span>Féach, a Nell, ná pós Peats san i n-ao' chor, agus</span>
<lb n="1902"/><span>cabhróchad-sa leat."</span>
<lb n="1903"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1904"/><p><span>Do gháir sí tríd an ngol.</span></p>
<lb n="1905"/>
<lb n="1906"/><p><span>"Dá fheabhas tú, mhaise, a Jimín," ar sise, "raghaidh</span>
<lb n="1907"/><span>ded' dhícheall mé chosaint ar Mham agus ar an seana-</span>
<lb n="1908"/><span>chníopaire sin go bhfuil chúig céad púnt aige."</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>"Fan bog, mhuise," arsa mise, agus siúd liom an</span>
<lb n="1911"/><span>doras amach.</span></p>
<lb n="1912"/>
<lb n="1913"/><p><span>Nuair a bhíos ag gabháil síos thar tigh Thaidhg Óig, bhí</span>
<lb n="1914"/><span>Tadhg san iothlainn agus é ag gearradh turnpaí.  Ach ní</span>
<lb n="1915"/><span>ag gearradh a bhí sé i n-ao' chor, mar is amhlaidh a bhí a uile</span>
<lb n="1916"/><span>anuas ar an meaisín aige, agus a lámh fé n-a leathcheann,</span>
<lb n="1917"/><span>agus níor dhóigh leat air go raibh aon anamhisneach air.</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>"Cad é an fuadar atá anois fút, a Jimín?" ar</span>
<lb n="1920"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="1921"/>
<lb n="1922"/><p><span>"Fuadar cleamhnais, dar fia!" arsa mé féin.  N</span>
<lb n="1923"/><span>fhéadfainn gan é leigint amach.</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>"Arú, cé dho?"</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>"D'inghin Mháire Aindí," arsa mise.</span></p>
<lb n="1928"/>
<lb n="1929"/><p><span>Mheas sé gur ag magadh fé a bhíos.  "Tá stócach aici</span>
<lb n="1930"/><span>mhuise," ar seisean.</span></p>
<lb n="1931"/>
<lb n="1932"/><p><span>"Is fearr mé ná tusa pé scéal é, agus dá mbeadh</span>
<lb n="1933"/><span>aon mhaith ionnat, ní hannsan do bheifeá, ach shuas aici.</span>
<lb n="1934"/><span>Tá sí 'na haonar agus í ag gol," arsa mise, "agus ní</span>
<lb n="1935"/><span>fiú thú bheith ag gol mar gheall ort."  N'fhéadfainn é</span>
<lb n="1936"/><span>chongáil istigh.</span></p>
<lb n="1937"/>
<lb n="1938"/><p><span>Chaith sé turnap liom.</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>"Níl aonne 'na teannta," arsa mise, agus as go</span>
<lb n="1941"/><span>bráth liom.</span></p>
<lb n="1942"/>
<lb n="1943"/><p><span>Tá Peats Teaimí 'na chomhnaidhe dhá mhíle siar uainn.</span>
<lb n="1944"/><span>Nuair thána ann, ní raibh sé istigh.  Dubhairt duine éigin</span>
<lb n="1945"/><span>liom go raibh sé sa cheardchain.  Chuas annsan.  Bhí an</span>
<lb n="1946"/><span>oidhche tuitthe, agus a lán daoine istigh ann ag caitheamh</span>
<lb n="1947"/><span>tobac.  Bhí an gabha ag baint sranntarnaighe as na builg.</span>
<lb n="1948"/><span>Nuair do chonnaic sé mise, do stad sé.</span></p>
<lb n="1949"/>
<lb n="1950"/><p><span>"Seadh, a bhuachaill bhig," ar seisean, "cad tá uait-se?"</span></p>
<lb n="1951"/>
<lb n="1952"/><p><span>"Tá Peats Teaimí," arsa mise, "bhfuil sé annso?"</span></p>
<lb n="1953"/>
<lb n="1954"/><p><span>"Sin é 'na shuidhe ar cheann an bhínnse é," ar seisean.</span></p>
<lb n="1955"/>
<lb n="1956"/><p><span>"An é an seanaleaid maol é?" arsa mise.</span>
<lb n="1957"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1958"/><p><span>Ní dubhairt aonne faic leis sin, ach do gháir slibire do</span>
<lb n="1959"/><span>gharsún fada do bhí ann.  Bhí a lán des na fearaibh, áfach,</span>
<lb n="1960"/><span>a thug súnnc uileann dá chéile.  Tháinig lasadh sa bhfear</span>
<lb n="1961"/><span>maol.</span></p>
<lb n="1962"/>
<lb n="1963"/><p><span>"An tusa Peats Teaimí?" arsa mise leis.</span></p>
<lb n="1964"/>
<lb n="1965"/><p><span>"Cad dob áil leat díom?" ar seisean.</span></p>
<lb n="1966"/>
<lb n="1967"/><p><span>"Thána i leith," arsa mise, "ó inghin Mháire Aindí chun</span>
<lb n="1968"/><span>a rádh leat ná pósfadh sí i n-ao' chor thú, mar gur seana-</span>
<lb n="1969"/><span>chníopaire thú; agus deir Mam go bhfuil an ceart aici;</span>
<lb n="1970"/><span>ach deir Máire Aindí nach mór an díobháil a bheidh déanta</span>
<lb n="1971"/><span>má phósann tú Nell, mar nach fada mhairfir agus go</span>
<lb n="1972"/><span>mbeidh Nell 'na bean óg id' dhiaidh, agus go bhfaghaidh sí</span>
<lb n="1973"/><span>fear eile, agus beidh do chúig céad-sa aca."</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>Faid a bhíos ag cainnt bhí meanga gáire ag teacht ar</span>
<lb n="1976"/><span>chuid des na fearaibh agus sara raibh deire ráidhte agam</span>
<lb n="1977"/><span>bhí clab ar an gcuid ba mhó aca ag gáirí.  An riach, a mhic</span>
<lb n="1978"/><span>ó, ach go dtáinig straidhn ar Pheats Teaimí chugham.</span>
<lb n="1979"/><span>Phreab sé anuas den mbínnse agus é ar buile le feirg.</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>"Don diach a bheirim Máire Aindí agu sa toice</span>
<lb n="1982"/><span>inghine!" ar seisean.  "Abair leo gur maith liom bheith</span>
<lb n="1983"/><span>scartha leo mar gurbh olc an íde thug an tseanabhean ar</span>
<lb n="1984"/><span>an bhfear a bhí aici féin nuair a chuir sí sa chré go hóg é.</span>
<lb n="1985"/><span>Sin é an íde a mheas sí a thabhairt orm-sa leis, is docha,</span>
<lb n="1986"/><span>tar éis mo chuid a shlad uaim.  Bheirim-se an fial! ná</span>
<lb n="1987"/><span>bead-sa am' amadán aca.  Fág mo radharc, a choileáin!"</span>
<lb n="1988"/><span>ar seisean liom-sa.</span></p>
<lb n="1989"/>
<lb n="1990"/><p><span>Chuir a chuid cainnte olc orm.  "Bú," arsa mise,</span>
<lb n="1991"/><span>"a sheanaphlaitín scúite."</span></p>
<lb n="1992"/>
<lb n="1993"/><p><span>Bhíos anadhrochmhúinte admhuighim, ach n'fhéadfainn a'</span>
<lb n="1994"/><span>"fear maith" fhágaint aige.</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>Thairrig sé iarracht de chic orm, a mhic ó, ach ní mé do</span>
<lb n="1997"/><span>bhuail sé ach madra an ghabha agus thóg sé os cionn</span>
<lb n="1998"/><span>talmhan é.  Dubhairt an gabha leis go mbrisfeadh sé a</span>
<lb n="1999"/><span>phus.  N'fheadar-sa cad a thárla 'na dhiaidh san mar</span>
<lb n="2000"/><span>bhaineas an doras amach.</span></p>
<lb n="2001"/>
<lb n="2002"/><p><span>Bhí an oidhche dhorcha agam ag teacht abhaile agus níor</span>
<lb n="2003"/><span>stadas ach ag rith chun ná beireadh na púcaí orm.  Ní</span>
<lb n="2004"/><span>rugadar.  Go dtí tigh Mháire Aindí chuas ar dtúis.  Bhí</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="2005"/><p><span>Nell ar fuaid na cistineach.  Bhí Máire Aindí agus Beit</span>
<lb n="2006"/><span>Mhór agus beirt nó triúr eile ban tiompall na teine</span>
<lb n="2007"/><span>agus iad ag cainnt i dtaobh an chleamhnais.</span></p>
<lb n="2008"/>
<lb n="2009"/><p><span>"Is dócha go mbeidh sibh ag dul 'on Daingean Dé</span>
<lb n="2010"/><span>Sathairn chun páipéir an chleamhnais a dh'fhághail ón</span>
<lb n="2011"/><span>atúrnae?" arsa Beit Mhór agus mé ag teacht an doras</span>
<lb n="2012"/><span>isteach.</span></p>
<lb n="2013"/>
<lb n="2014"/><p><span>"Ní bheid," arsa mise, "tá an cleamhnas briste."</span></p>
<lb n="2015"/>
<lb n="2016"/><p><span>D'fhéachadar go léir orm.</span></p>
<lb n="2017"/>
<lb n="2018"/><p><span>"Tá sé briste," arsa mise.</span></p>
<lb n="2019"/>
<lb n="2020"/><p><span>"Cé dubhairt san leat, a bhligeáird?" arsa Máire</span>
<lb n="2021"/><span>Aindí.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>"Peats Teaimí," arsa mise.  "Bhíos ar an gceardchain</span>
<lb n="2024"/><span>anois agus bhí Peats ann agus d'fhógair sé 'on diabhal</span>
<lb n="2025"/><span>tusa agus do thoice inghine agus dubhairt sé liom é rádh</span>
<lb n="2026"/><span>leat ná beadh a chuid airgid agat-sa ná ná cuirfeadh sibh</span>
<lb n="2027"/><span>'on chré é mar do chuiris-se t'fhear féin; agus bhí an gomh</span>
<lb n="2028"/><span>air 'á rádh."</span></p>
<lb n="2029"/>
<lb n="2030"/><p><span>Arú, a mhic ó! n'fheacaís riamh ach an preab a bhaineas</span>
<lb n="2031"/><span>asta.  Chuaidh Máire Aindí i laige agus bhíodar ag</span>
<lb n="2032"/><span>caitheamh uisce uirthi go dtáinig an t-anam arís innti.</span>
<lb n="2033"/><span>Annsan chrom sí ar ghol agus bhí na mná go léir 'na</span>
<lb n="2034"/><span>tiompall d'iarraidh í chur ar a suaineas.  Ní raibh Nell</span>
<lb n="2035"/><span>ag gol i n-ao' chor.  Bhí Beit Mhór ag cáineadh Pheats</span>
<lb n="2036"/><span>Teaimí.</span></p>
<lb n="2037"/>
<lb n="2038"/><p><span>"Léan air, an rudín súigh!" ar sise, "b'olc an díol</span>
<lb n="2039"/><span>air é thabhairt isteach ar do theinteán.  Is maith do scarais</span>
<lb n="2040"/><span>leis, a chroidhe."  Ba dhóigh leat ar Bheit Mhór gurbh í</span>
<lb n="2041"/><span>Máire Aindí fhéin a bhí 'á pósadh leis.</span></p>
<lb n="2042"/>
<lb n="2043"/><p><span>Bhí Nell tiompall a máthar a bhí ag gol.  "Á! 'Mhamaí,</span>
<lb n="2044"/><span>éist," ar sise, "nár imighidh uainn ach é.  Níl ann ach</span>
<lb n="2045"/><span>bodach."</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>"Níl, a chroidhe," arsan mháthair.  "Bodach gan mheas</span>
<lb n="2048"/><span>air féin, a leanbh, agus b'fhéidir ná raibh an ceart agam-sa</span>
<lb n="2049"/><span>nuair a bhíos ag tathant ort-sa tú féin a cheangal le</span>
<lb n="2050"/><span>bastún dá leithéid."  Nuair a chuala-sa ag bladar le na</span>
<lb n="2051"/><span>chéile mar sin iad, chuireas díom amach.  Ní maith liom</span>
<lb n="2052"/><span>suainseán ban.</span>
<lb n="2053"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="2054"/><p><span>CAIBIDIOL VIII</span></p>
<lb n="2055"/>
<lb n="2056"/><p><span>PÓSADH THAIDHG ÓIG AGUS NELL MHÁIRE AINDÍ</span></p>
<lb n="2057"/>
<lb n="2058"/><p><span>Nuair a bhíos ag dul abhaile ó thigh Mháire Aindí tar</span>
<lb n="2059"/><span>éis chleamhnais Pheats Teaimí do bhriseadh do Nell, do</span>
<lb n="2060"/><span>ghaibheas an bóithrín agus cé bhuailfeadh liom fén dtor</span>
<lb n="2061"/><span>ach Tadhg Óg.</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>"Ní gádh dhuit a bheith annsan," arsa mise, "mar ná</span>
<lb n="2064"/><span>tiocfaidh sí anocht chughat.  Tá siad go mór tré n-a chéile</span>
<lb n="2065"/><span>thuas, tá cleamhnas Pheats Teaimí briste.  Imigh leat suas.</span>
<lb n="2066"/><span>'Is olc an ghaoth ná séideann do dhuine éigin.'  N'fheadrais</span>
<lb n="2067"/><span>ná go mbeadh fáilte romhat.  Tá olc ar Mháire chuig</span>
<lb n="2068"/><span>Peats Teaimí."</span></p>
<lb n="2069"/>
<lb n="2070"/><p><span>Chuireas díom annsan.</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>Bhí Mam ar na craobhacha romham.  Ba dhóbair di mé</span>
<lb n="2073"/><span>dh'ithe, a dhuine, toisc bheith chomh fada amuich, ach leigeas</span>
<lb n="2074"/><span>di bheith ag cur aisti.  Ní 'neósainn di cá rabhas, bíodh</span>
<lb n="2075"/><span>gur cheistigh sí go cruaidh mé.  Níor fhéadas, áfach, gan</span>
<lb n="2076"/><span>bheith ag gáirí, nuair do chuimhnigheas ar Pheats Teaimí,</span>
<lb n="2077"/><span>agus do chuir san an cíocras ar fad ar Mham chun fios</span>
<lb n="2078"/><span>scéil d'fhagháil.  Ar feadh na hoidhche n'fhéadainn staidéar</span>
<lb n="2079"/><span>a dhéanamh ar aon cheacht ach me ag gáirí agus Mam am'</span>
<lb n="2080"/><span>cheistiú coitianta.  Chuaidh an scéal ó smacht sa deire orm</span>
<lb n="2081"/><span>agus chuireas liú mór gáirí asam nuair do chuimhnigheas</span>
<lb n="2082"/><span>ar an gcic do bhuail Peats ar an madra.  Bhí mo mháthair</span>
<lb n="2083"/><span>bhocht 'á snaoi leis an bhfiosracht.  Rug sí orm agus chuir</span>
<lb n="2084"/><span>sí im' shuidhe ar cheann an bhúird me agus mo chosa ar</span>
<lb n="2085"/><span>sileadh.  B'éigean dom an scéal go léir d'innsint, a</span>
<lb n="2086"/><span>mhic ó.  Bhí sí ag leigint uirthi go raibh olc uirthi chugham</span>
<lb n="2087"/><span>ach chonnac-sa go maith gur thaithnigh an scéal léi agus</span>
<lb n="2088"/><span>thugas fé ndeara go raibh sí ag gáirí chúichi féin.  I gcionn</span>
<lb n="2089"/><span>tamaill thug sí ubhall dom a bhí i bhfolach aici i n-áit éigin</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="2090"/><p><span>ná raibh fhios agam-sa.  Thugas cuid den ubhall do Cháit.</span>
<lb n="2091"/><span>Annsan chuamair a chodladh ; ach ní a chodladh chuaidh Mam</span>
<lb n="2092"/><span>ach suas go tigh Mháire Aindí agus is dócha gur ag cadráil</span>
<lb n="2093"/><span>thugadar cuid mhaith den oidhche.</span></p>
<lb n="2094"/>
<lb n="2095"/><p><span>Phreabas as an leabaidh nuair chuala ag teacht í agus</span>
<lb n="2096"/><span>bhíos leathslí síos an staighre nuair tháinig sí isteach.</span></p>
<lb n="2097"/>
<lb n="2098"/><p><span>"Cad deir Máire Aindí anois le Tadhg Óg, a Mham?"</span>
<lb n="2099"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="2100"/>
<lb n="2101"/><p><span>"Téire 'on leabaidh," ar sise, "agus ná bí id' gheilt</span>
<lb n="2102"/><span>annsan."</span></p>
<lb n="2103"/>
<lb n="2104"/><p><span>"Á, 'Mhaimí, innis dom é," arsa mise, "an raibh Tadhg</span>
<lb n="2105"/><span>Óg thuas faraibh?"</span></p>
<lb n="2106"/>
<lb n="2107"/><p><span>"Bhí," ar sise.</span></p>
<lb n="2108"/>
<lb n="2109"/><p><span>"Raibh sé féin agus Máire go mór le chéile?"</span></p>
<lb n="2110"/>
<lb n="2111"/><p><span>"Bhíodar," ar sise.</span></p>
<lb n="2112"/>
<lb n="2113"/><p><span>"Hurú!" arsa me féin, agus ritheas isteach go dtí</span>
<lb n="2114"/><span>seomra Cháit agus rugas ar shróin uirthi agus dhúisigheas í.</span></p>
<lb n="2115"/>
<lb n="2116"/><p><span>"Cad tá ort arú?" ar sise.</span></p>
<lb n="2117"/>
<lb n="2118"/><p><span>"Píosam, pósam," arsa mise, "prátaí rósta, bainne</span>
<lb n="2119"/><span>do bhó-sa is bainne mo bhó-sa, táthaoi pósta, imighidh an</span>
<lb n="2120"/><span>bóthar! Hurú! Hí-ú!" arsa mise.  Ach chuala Mam</span>
<lb n="2121"/><span>ag teacht agus b'éigean dom rith.</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>"Tánn tú ait," arsa Cáit, agus chuir sí osna codlatach</span>
<lb n="2124"/><span>aiste.</span></p>
<lb n="2125"/>
<lb n="2126"/><p><span>Ar maidin nuair a bhíos ag dul ar scoil bhí Nell</span>
<lb n="2127"/><span>Mháire Aindí ar an mbóthar ag bun an bhaile.  Ghlaoidh sí</span>
<lb n="2128"/><span>orm, agus, a mhic ó, sara raibh fhios agam faic, rug sí orm</span>
<lb n="2129"/><span>agus thug sí fámaire de phóig dom.  Ba chuma liom, ach</span>
<lb n="2130"/><span>bhí Micilín Eoin díreach ag gabháil anuas an casán agus</span>
<lb n="2131"/><span>chonnaic sé í.  Tháinig olc orm chúichi.  Piú! póganna!</span>
<lb n="2132"/><span>Bíonn cailíní i gcomhnaidhe ag pógadh daoine agus chuir-</span>
<lb n="2133"/><span>fidís déistin ort.  Scríobas an phóg dem' aghaidh lem'</span>
<lb n="2134"/><span>mhuinirthle agus d'imigheas.  Bhíomair leathslí ar scoil</span>
<lb n="2135"/><span>nuair chuireas lámh im' póca agus cad do gheobhainn ann</span>
<lb n="2136"/><span>ach leathchoróin.  Dhearmhadas an tseanaphóg, deirim-se</span>
<lb n="2137"/><span>leat.  Cheannuigheamair bosca toitíní ag an dTobar agus</span>
<lb n="2138"/><span>bhíomair ag féachaint ciaca 'gainn araon d'fhéadfadh an</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="2139"/><p><span>gal do chur amach tré na shróin.  Bhí Micilín chomh maith</span>
<lb n="2140"/><span>liom-sa chuige sin.  Annsan thugamair tamall eile</span>
<lb n="2141"/><span>d'iarraidh an gal do shlugadh.  Bhí Micilín breóite ag an</span>
<lb n="2142"/><span>dtobac agus tháinig dath glasbhuidhe air.  Nuair a</span>
<lb n="2143"/><span>thánamair araon ar scoil fuair an Máighistir bolath an</span>
<lb n="2144"/><span>tobac uainn ach ní fhuair sé aon toitín 'nár bpócaí mar</span>
<lb n="2145"/><span>bhíodar go léir caithte againn.  Fuaireamair léasadh mar</span>
<lb n="2146"/><span>sin féin, ach tháinig scannradh ar an Máíghistir nuair do</span>
<lb n="2147"/><span>bhreóitigh Micilín tar éis é bhualadh agus d'fhág sé le hais</span>
<lb n="2148"/><span>na teine feadh an lae é.</span></p>
<lb n="2149"/>
<lb n="2150"/><p><span>Nuair a bhíomair amuich lár an lae chonnac féin an</span>
<lb n="2151"/><span>Máighistir ag caitheamh toitíní agus é ag bladar leis na</span>
<lb n="2152"/><span>cailíní ata ag múineadh sa scoil eile.</span></p>
<lb n="2153"/>
<lb n="2154"/><p><span>Bhíodar anamhór tré chéile i dtigh Mháire Aindí go</span>
<lb n="2155"/><span>dtáinig lá an phósta.  Bhíodh na mná go léir istigh ann</span>
<lb n="2156"/><span>gach oidhche agus chuala Cáit 'á rádh go raibh gúna gleóite</span>
<lb n="2157"/><span>age Nell agus hata istigh i mbosca agus cleite mór bán</span>
<lb n="2158"/><span>air.  Bhí sceitimíní ar Cháit mar gheall ar na rudaí a bhí</span>
<lb n="2159"/><span>aici.  'Sé rud a bhí ag cur tinnis ar na fearaibh ná "an</span>
<lb n="2160"/><span>lá" a bheadh aca.  Ba chuma leo-san i dtaobh an hata.</span>
<lb n="2161"/><span>Nuair a chídís mise, bhídís am' cheistiú mar gheall ar mo</span>
<lb n="2162"/><span>thurus go dtí Peats Teaimí.  Gheibhidís anashult sa scéal,</span>
<lb n="2163"/><span>a dhuine.  "Agus cad dubhairt sé annsan, a Jimín?"</span>
<lb n="2164"/><span>adeiridís.</span></p>
<lb n="2165"/>
<lb n="2166"/><p><span>D'innsinn dóibh agus chuiridís liú gáirí asta.  Is dóigh</span>
<lb n="2167"/><span>liom go raibh Peats 'na choilichín paor ag an ndúthaigh.</span>
<lb n="2168"/><span>Dubhradar liom go raibh sé 'á bhagairt go marbhóchadh sé</span>
<lb n="2169"/><span>mise; ach dubhairt Tadhg Óg go gcosnóchadh sé féin me.</span>
<lb n="2170"/><span>Fear mór láidir iseadh Tadhg.</span></p>
<lb n="2171"/>
<lb n="2172"/><p><span>Bhí rí-rá mór ar an mbaile maidin an phósta.  Bhí a</span>
<lb n="2173"/><span>chulaith Domhnaigh ar gach aonne ach ar Dhaid.  Chongaibh</span>
<lb n="2174"/><span>Mam sa bhaile é sin.  Tháinig dhá ghluaisteán ón nDaingean</span>
<lb n="2175"/><span>chun lucht an phósta a bhreith go dtí an séipéal.  Chuaidh</span>
<lb n="2176"/><span>lucht an bhaile ann ar chóistí agus ar thrucaillí.  Ní bheadh</span>
<lb n="2177"/><span>Nell sásta gan mise dhul léi 'na gluaisteán féin.  Bhí</span>
<lb n="2178"/><span>sí go deas, a dhuine, agus bhí a súile agus a béal ag gáirí.</span>
<lb n="2179"/><span>N'fheadar connus a dheineann na cailíní iad féin chomh</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2180"/><p><span>deas? Nuair a chonnac chugham í mheasas go raibh sí chun</span>
<lb n="2181"/><span>me phógadh arís agus bhíos ag cúladh uaithi.</span></p>
<lb n="2182"/>
<lb n="2183"/><p><span>"Caithfir-se teacht liom-sa sa ghluaisteán," ar sise.</span></p>
<lb n="2184"/>
<lb n="2185"/><p><span>"Raghad, am baic!" arsa mise, "má thugann tu</span>
<lb n="2186"/><span>geallúint dom."</span></p>
<lb n="2187"/>
<lb n="2188"/><p><span>"Arú, cad é?" ar sise.</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>"Gan mé phógadh," arsa mise.</span></p>
<lb n="2191"/>
<lb n="2192"/><p><span>Do gháir gach aonne agus bhí Nell ag gáirí leis.</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>"Ó, táim sásta," ar sise, "téanam ort!"</span></p>
<lb n="2195"/>
<lb n="2196"/><p><span>Arú! is breá an rud mótar.  Bhain an suidheachán</span>
<lb n="2197"/><span>preab asam, a dhuine, nuair a shuidheas anuas de phreib</span>
<lb n="2198"/><span>air.  Is láidir nár chaith sé i n-áirde san aer me, bhí sé</span>
<lb n="2199"/><span>chomh bog san.  Nuair a shuidh úncail Nell im' aice bhain</span>
<lb n="2200"/><span>an suidheachán preab as san leis, mar d'imigh sé i bhfad</span>
<lb n="2201"/><span>síos fé, gan choinne.  "Ó dhe, an diabhal me!" ar</span>
<lb n="2202"/><span>seisean, leis féin, agus annsan do gháireamair araon.</span></p>
<lb n="2203"/>
<lb n="2204"/><p><span>Annsan bhain an tiománaidhe casadh as rud éigin i</span>
<lb n="2205"/><span>dtosach an ghluaisteáin agus thosnuigh glór uafásach éigin</span>
<lb n="2206"/><span>istigh i mbolg an mhótair.  Mheasas féin gur tinneas a</span>
<lb n="2207"/><span>bhí air.  Shuidh an tiománaidhe isteach agus as go bráth linn.</span>
<lb n="2208"/><span>Bhí mo chroidhe im' béal agam-sa go ceann tamaill mar</span>
<lb n="2209"/><span>mheasainn go raghaimís i n-áirde ar an gclaidhe; ach ba</span>
<lb n="2210"/><span>dhóigh leat go raibh ciall ag an ngluaisteán an tslí</span>
<lb n="2211"/><span>sheachnuigheadh sé gach aon rud.</span></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>Ba mhór a' spórt bheith ag féachaint ar sheanamhná agus</span>
<lb n="2214"/><span>asail aca ag baint an chlaidhe amach nuair a bhraithidís</span>
<lb n="2215"/><span>chúcha sinn; agus níor leigeas-sa don adhairc ar feadh</span>
<lb n="2216"/><span>na haimsire ach 'á séideadh.</span></p>
<lb n="2217"/>
<lb n="2218"/><p><span>Nuair a thánamair go dtí an séipéal bhí a lán de</span>
<lb n="2219"/><span>mhuinntir an bhaile ann agus chuamair isteach.  Chuir an</span>
<lb n="2220"/><span>sagart Nell agus Tadhg ar a dhá nglúin agus léigh sé</span>
<lb n="2221"/><span>rud éigin as leabhar agus dubhairt sé leo rud éigin a</span>
<lb n="2222"/><span>rádh 'na dhiaidh agus dubhradar, ach is ar éigean a chloisfá</span>
<lb n="2223"/><span>Nell i n-ao' chor.  Bhí sí támáilte, tá fhios agat.  Annsan</span>
<lb n="2224"/><span>do chuir Tadhg fáinne ar a méir agus b' in pósta iad.  Ní</span>
<lb n="2225"/><span>raibh a thuille ann.  N'fheadar-sa cad chuige a bhíonn an</span>
<lb n="2226"/><span>gleo go léir i dtaobh pósta i n-ao' chor.</span>
<lb n="2227"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2228"/><p><span>Annsan seadh d'éirigh an chainnt.  Bhí gach aonne ag</span>
<lb n="2229"/><span>teacht chun na beirte agus ag crothadh lámh leo agus ag</span>
<lb n="2230"/><span>rádh, "Go mairir a bhfuil nua agat!" agus bhíodh mná ag</span>
<lb n="2231"/><span>pógadh Nell go dtáinig olc orm fhéin chúcha agus d'imigheas</span>
<lb n="2232"/><span>ar fuaid na sráide.  Chuadar go léir isteach i dtigh óil</span>
<lb n="2233"/><span>annsan agus bhíodar ag rinnce agus ag ól agus ag amhrán.</span>
<lb n="2234"/><span>Ag déanamh siar ar an tráthnóna b'ait leat cuid de sna</span>
<lb n="2235"/><span>fearaibh.  Bhídís ag amhrán agus greim lámh aca ar a chéile</span>
<lb n="2236"/><span>agus cainnt gan aon chiall ar siubhal aca; agus dá</span>
<lb n="2237"/><span>bhfeictheá na pleidhcí ag iarraidh a chéile a phógadh, agus</span>
<lb n="2238"/><span>an pórtar ag tuitim as an ngloine bhíodh 'na lámhaibh.</span>
<lb n="2239"/><span>Chuirfidís muca i gcuimhne dhuit.  Bhí na daoine óga ar</span>
<lb n="2240"/><span>fad sa chistin ag rinnce agus mileóidsinn ag sranntarnaigh</span>
<lb n="2241"/><span>agus ag casachtaigh mar cheol aca.</span></p>
<lb n="2242"/>
<lb n="2243"/><p><span>Tráthnóna d'imigh Nell is Tadhg sa mhótar go dtí an</span>
<lb n="2244"/><span>traen agus thugadar mise leo go bun an bhóithrín age</span>
<lb n="2245"/><span>baile.  Im' shuidhe i n-aice an tiománaidhe a bhíos, agus</span>
<lb n="2246"/><span>mé ag faire ar gach aon rud a bhíodh sé a dhéanamh.</span>
<lb n="2247"/><span>D'fhéachas tharam siar aon uair amháin agus is amhlaidh a</span>
<lb n="2248"/><span>bhí Tadhg ag pógadh Nell; agus ní thug sí aon chlabhta</span>
<lb n="2249"/><span>baise dho mar thug sí an oidhche úd sa bhóithrín.  Baineadh</span>
<lb n="2250"/><span>anaphreab as Nell nuair a chonnaic sí mé ag féachaint</span>
<lb n="2251"/><span>ortha agus chlúduigh sí a haghaidh le n-a dhá láimh agus bhí</span>
<lb n="2252"/><span>sí chomh dearg leis an dteine.  Bhí cathú orm gur fhéachas</span>
<lb n="2253"/><span>i n-ao' chor.</span></p>
<lb n="2254"/>
<lb n="2255"/><p><span>Nuair d'imigheadar uaim ag bun an bhóithrín, an riach</span>
<lb n="2256"/><span>ná go dtáinig uaigneas orm fhéin agus bhíos i reachtaibh</span>
<lb n="2257"/><span>guil, a mhic ó! cé go raibh Tadhg taréis leathchoróin a</span>
<lb n="2258"/><span>thabhairt dom.  Nuair a chuas isteach abhaile b'éigean dom</span>
<lb n="2259"/><span>an scéal go léir d'innsint do Cháit.  Bhí anashuim aici ann.</span></p>
<lb n="2260"/>
<lb n="2261"/><p><span>Tháinig Nell agus Tadhg abhaile aréir-oidhche Mháirt</span>
<lb n="2262"/><span>Inide tá fhios agat, agus caitheann gach aonne bheith sa</span>
<lb n="2263"/><span>bhaile roimis an gCarrghas.  Go tigh Nell a chuadar agus</span>
<lb n="2264"/><span>is ann a bheidh Tadhg feasta adeir Mam, mar tá sé 'na</span>
<lb n="2265"/><span>chliain isteach age Máire Aindí.  D'fhiafruigheas de Mham</span>
<lb n="2266"/><span>an mbeidís sa bhóithrín aon oidhche eile ach is amhlaidh do</span>
<lb n="2267"/><span>bhuail sí mé agus dubhairt - "bhfuil do cheacht agat?"</span>
<lb n="2268"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2269"/><p><span>Nuair a bhíos ag dul ar scoil indiu cé chífinn im'</span>
<lb n="2270"/><span>choinnibh sa bhóthar ach Peats Teaimí.  Bhí eagla orm gabháil</span>
<lb n="2271"/><span>thairis agus léimeas isteach thar claidhe.  Nuair d'aithnigh</span>
<lb n="2272"/><span>sé mé bhagair sé a dhorn orm.  "Ha, há! má bheirim-se</span>
<lb n="2273"/><span>ort!" ar seisean.</span></p>
<lb n="2274"/>
<lb n="2275"/><p><span>"Hí-ú!" arsa mise, "connus do thaithnigh do thurus</span>
<lb n="2276"/><span>'on Sceilg leat."  Tháinig néal air annsan agus chaith sé</span>
<lb n="2277"/><span>bolán mór cloiche im' dhiaidh.</span>
<lb n="2278"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2279"/><p><span>CAIBIDIOL IX</span></p>
<lb n="2280"/>
<lb n="2281"/><p><span>MAR DO-CHUAIDH JIMÍN AR SEACHRÁN FAIRRGE</span></p>
<lb n="2282"/>
<lb n="2283"/><p><span>Níor éirigh idir me féin agus Mam ar feadh abhfad.</span>
<lb n="2284"/><span>Bhíos im' bhuachaill maith, tá's agat! nó cheap Mam go</span>
<lb n="2285"/><span>rabhas, agus b'é an dá mhar a chéile é.  Nuair thagainn</span>
<lb n="2286"/><span>isteach istoidhche deirinn léi gur thuas i dtigh Mháire Aindí</span>
<lb n="2287"/><span>a bhínn, ag tarrac uisce agus ag breith mhóna isteach do</span>
<lb n="2288"/><span>Nell.  Deireadh mo mháthair go mb'fhearra dhom fuireach</span>
<lb n="2289"/><span>ar fad aca.  Ag magadh fúm a bhíodh sí, thuiginn; ach</span>
<lb n="2290"/><span>deirinn-se léi ná fágfainn mo Mhaimí féin ar aonne.</span>
<lb n="2291"/><span>Ar mh'anam ná feadar ciaca ag magadh bhínn féin nó</span>
<lb n="2292"/><span>nárbh eadh.  Is amhlaidh atá an scéal idir me féin agus</span>
<lb n="2293"/><span>Mam: go mbímíd mór le chéile uair umá seach agus</span>
<lb n="2294"/><span>amhrasach ar a chéile urmhór ár saoghail agus mise bocht</span>
<lb n="2295"/><span>i mbroid is i mórbhrón an chuid eile den aimsir.</span></p>
<lb n="2296"/>
<lb n="2297"/><p><span>Aimsir na broide atá anois tagaithe orm.  Táim féin</span>
<lb n="2298"/><span>is Mam i gcogadh dhearg le n-a chéile.  B'fhéidir nach mar</span>
<lb n="2299"/><span>sin is ceart dom cur síos air, mar is í sin atá i gcogadh</span>
<lb n="2300"/><span>liom-sa agus mise ag díol as go cráite agus go dóite.</span>
<lb n="2301"/><span>Is mór an tubaist d'aon bhuachaill bocht a mháthair do</span>
<lb n="2302"/><span>chur scaimhe an uilc uirthi féin chuige.  Níorbh fhiú trí</span>
<lb n="2303"/><span>leathphingní do shaoghal aici, a chroidhe, nuair a bheadh an</span>
<lb n="2304"/><span>faobhar uirthi chughat.  Sin é dubhairt Daid, leis.</span></p>
<lb n="2305"/>
<lb n="2306"/><p><span>Tá Mam le seachtain ag gabháil stealladh orm-sa agus</span>
<lb n="2307"/><span>ní fheudaim í shásamh.  Tá seacht bhfichid céad buicéad</span>
<lb n="2308"/><span>uisce beirthe isteach agam chúichi ó thuit sí amach liom,</span>
<lb n="2309"/><span>agus fiche céad míle miliún gabhál móna; agus tá mo</span>
<lb n="2310"/><span>chroidhe is m'ae ag rith ar a chéile agam ón gcosanáirde</span>
<lb n="2311"/><span>ag dul ar theachtaireachtaí dhi; ach godé'n mhaith sin? ní</span>
<lb n="2312"/><span>fhaghaim tar éis na mbeart ach drochíde.  Uair d'á raibh</span>
<lb n="2313"/><span>gabhál móna agam ag teacht, thugas gabhál mór liom</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2314"/><p><span>d'fhonn a buidheachas a thuilleamh; ach thuit cadhrán sa</span>
<lb n="2315"/><span>doras agus mhairbh sé sicín beag dhá lá agus mhairbh Mam</span>
<lb n="2316"/><span>mise.</span></p>
<lb n="2317"/>
<lb n="2318"/><p><span>Ní fhéadaim aon rud a dhéanamh go ceart.  Imigheann</span>
<lb n="2319"/><span>aindeise éigin ar gach aon ní.  Chuir mo mháthair me ag</span>
<lb n="2320"/><span>cabhrú le Cáit chun na gceacht.</span></p>
<lb n="2321"/>
<lb n="2322"/><p><span>"A hocht fé cheathair," arsa mise.</span></p>
<lb n="2323"/>
<lb n="2324"/><p><span>"A hocht is dachad," ars an gligín.</span></p>
<lb n="2325"/>
<lb n="2326"/><p><span>"Léan id' cheann cipín!" arsa mise.  (Sin é deir an</span>
<lb n="2327"/><span>Máighistir ar scoil linne.  Is maith an bhail air ná fuil</span>
<lb n="2328"/><span>mo mháthair ar scoil aige.) Nuair a chualaidh Mam cad</span>
<lb n="2329"/><span>dubhart le Cáit, tháinig olc uirthi chugham.  Rug sí ar</span>
<lb n="2330"/><span>scoith cinn orm agus deirim-se leat nár fhág sí aon</span>
<lb n="2331"/><span>teasbach orm.  "Múinfidh san fios do bhéas duit," arsa</span>
<lb n="2332"/><span>Mam agus rop sí síos sa tseomra mé.</span></p>
<lb n="2333"/>
<lb n="2334"/><p><span>Tá gach aon rud im' choinnibh agus ní haon mhaith dhom</span>
<lb n="2335"/><span>bheith ag iarraidh buachaill maith a dhéanamh díom féin.  Ní</span>
<lb n="2336"/><span>leigfear dom bheith go maith.  Ní bheadh Mam sásta,</span>
<lb n="2337"/><span>ceapaim, gan í bheith 'á rádh gach aon uair a chluig gur</span>
<lb n="2338"/><span>bligeárd me.  Bhí moo chroidhe scólta nuair cuireadh sa</span>
<lb n="2339"/><span>tseomra me.  Bhí olc orm chun gach aonne.  Dheineas</span>
<lb n="2340"/><span>pictiúir de Mham ar an úrlár le smut de chailc a ghoid-</span>
<lb n="2341"/><span>eas ón Máighistir.  Annsan do rinnceas ar phictiúir Mham</span>
<lb n="2342"/><span>agus ba mhór an sásamh dom' chroidhe é sin.  Dheineas</span>
<lb n="2343"/><span>pictiúir annsan de sheanabhád Thaidhg Nellí agus rinnceas</span>
<lb n="2344"/><span>mo shásamh uirthi sin, leis.  Bhí an gomh orm chúichi sin mar</span>
<lb n="2345"/><span>sin í thairrig an míádh so go léir anuas orm.</span></p>
<lb n="2346"/>
<lb n="2347"/><p><span>Mar seo do thuit an scéal amach, tá's agat.  Ní raibh</span>
<lb n="2348"/><span>"caid" ná liathróid coise agam féin ná ag Micilín Eoin.</span>
<lb n="2349"/><span>An seana-cheann a bhí againn d'imigh sé 'na stráicí.  Ní</span>
<lb n="2350"/><span>raibh ceann nua le fagháil gan a deich scillinge agus tar</span>
<lb n="2351"/><span>éis bheith ag goid ubh ar feadh coigthíse ní raibh againn ach</span>
<lb n="2352"/><span>a ceathair agus tuistiún.  Ghoideas féin na huibhe ón gcirc</span>
<lb n="2353"/><span>a bhí deich lá ar gor age Beit Mhóir! Fuair Micilín dhá</span>
<lb n="2354"/><span>scilling ortha i siopa an Tobair.  Mheallas réal a bhí age</span>
<lb n="2355"/><span>Cáit uaithe.  Bhí Cáit ag gol, ach bhagruigheas uirthi go</span>
<lb n="2356"/><span>'neosainn do Mham cé dhoirt an beiste bainne go raibh</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2357"/><p><span>an murdal 'na thaobh cúpla lá roime sin.  D'éist Cáit</span>
<lb n="2358"/><span>im baic!</span></p>
<lb n="2359"/>
<lb n="2360"/><p><span>Nuair nárbh fhéidir linn dul thar an gceathair is tuistiún</span>
<lb n="2361"/><span>b'éigean dúinn slí éigin eile tharrac chughainn.  Bhíomair</span>
<lb n="2362"/><span>i bhfad ag cuimhneamh agus ag smaoineamh agus isé rud a</span>
<lb n="2363"/><span>bheartuigheamair sa deire a dhéanamh ná gleamaigh a ghoid</span>
<lb n="2364"/><span>agus a dhíol; agus cheapamair maidean Domhnaigh chuige sin.</span>
<lb n="2365"/><span>Bhí a lán cogarnaighe ar siubhal age beirt againn.  Bhí sé</span>
<lb n="2366"/><span>socair againn ná tógfaimís ach ceithre cinn de ghleamaigh</span>
<lb n="2367"/><span>nó b'fhéidir cúig cinn.  Ní raghaimís thar cúig cinn.</span>
<lb n="2368"/><span>Chuirfimís i gcliabh iad agus feamnach tiompall ortha agus</span>
<lb n="2369"/><span>bhéarfaimís 'on Daingean ar shlí éigin iad.  Bheadh an</span>
<lb n="2370"/><span>"chaid" ag teacht abhaile againn.  Ní leigfimís d'aon</span>
<lb n="2371"/><span>duine eile barra bróige bhualadh uirthi sin - ach Cáit</span>
<lb n="2372"/><span>b'fhéidir.  Bheinn-se is Micilín 'nár máighistrí ar an</span>
<lb n="2373"/><span>gcaid.  Bheadh sí oidhche agam-sa agus an tarna hoidhche</span>
<lb n="2374"/><span>age Micilín.  Ní bheadh cead ag aonne 'gainn an lomhnán</span>
<lb n="2375"/><span>a bhaint amach aiste chun a bheith 'á shéide.</span></p>
<lb n="2376"/>
<lb n="2377"/><p><span>Istoidhche Dé Sathairn thógamair an dá mhaide rámha ó</span>
<lb n="2378"/><span>bhinn tighe Thaidhg Nellí agus chuireamair i bhfolach i ndíg</span>
<lb n="2379"/><span>sceach iad.  Bhí an bád ar snámh i gCuas na Báistighe agus</span>
<lb n="2380"/><span>bhí 's againn go mbeadh sí ann ar maidin.  Nuair bhí gach</span>
<lb n="2381"/><span>aonne ag dul chun an Aifrinn lárnamháireach do ghluaisea-</span>
<lb n="2382"/><span>mair-na leo chomh fada le Páirc a' Leasa.  D'éaluigheamair</span>
<lb n="2383"/><span>isteach sa lios annsan agus scaoileamair na daoine go</span>
<lb n="2384"/><span>léir tharainn.  Nuair bhíodar gabhtha tharainn, chuamair ón</span>
<lb n="2385"/><span>lios go dtí an bád ag éalú cois clathach.  Rugamair na</span>
<lb n="2386"/><span>maidí linn agus chuamair sa bhád.  Seanaphota salach</span>
<lb n="2387"/><span>iseadh í a bhíonn aige ag baint iascán, agus bíonn bolath</span>
<lb n="2388"/><span>lobhtha istigh innte.</span></p>
<lb n="2389"/>
<lb n="2390"/><p><span>Bhí an ghaoth ón dtalamh agus bhogamair linn soir le</span>
<lb n="2391"/><span>hais na gcloch insa bhfuithin.  Bhuail corc linn agus</span>
<lb n="2392"/><span>rugamair air agus bhíomair ag tarrac agus ár dteanga</span>
<lb n="2393"/><span>amuich againn go dtáinig an pota gliomach aníos go dtí</span>
<lb n="2394"/><span>taobh an bháid.  Ní raibh faic ann.  Ní haon mhisneach a</span>
<lb n="2395"/><span>chuir san orainn, dar fia! Thánamair go dtí pota eile.</span>
<lb n="2396"/><span>Partán dearg a bhí annsan agus a dhá chrúb ar leathadh</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2397"/><p><span>d'iarraidh beirthe orainn.  Scaoileamair uainn an pota.</span>
<lb n="2398"/><span>Níor fhan aon mhisneach mór annsan againn agus dubhairt</span>
<lb n="2399"/><span>Micilín ná faghaimís gliomach an lá san i dtaobh ná</span>
<lb n="2400"/><span>rabhamair ar aon Aifreann.  Dubhart-sa leis paidir a</span>
<lb n="2401"/><span>rádh agus bhí leath "Ár n-Athair atá ar Neamh" ráidhte</span>
<lb n="2402"/><span>aige nuair a chuimhnigh sé gur ag goid ghliomach a bhíomair</span>
<lb n="2403"/><span>agus tháinig stad ann.  Níor mhaith leis, a' dtuigeann tú,</span>
<lb n="2404"/><span>a iarraidh ar Dhia cabhrú leis chuige sin.</span></p>
<lb n="2405"/>
<lb n="2406"/><p><span>Thánamair go dtí an tríú pota agus, ambasa, bhí</span>
<lb n="2407"/><span>fámaire de ghliomach ann.  Nuair a chuireamair ar thóin</span>
<lb n="2408"/><span>an bháid é, bhí gach aon chnag aige le n-a eirball.  Chuar-</span>
<lb n="2409"/><span>duigheamair cúig photaí eile agus bhí trí gleamaigh againn,</span>
<lb n="2410"/><span>ach má seadh, bhíomair i bhfad soir agus sinn ag druidim</span>
<lb n="2411"/><span>amach go dtí Gob an Ghéaráin.  Ní ró mhaith is cuimhin liom</span>
<lb n="2412"/><span>cad a thuit amach nuair thánamair go dtí an Gob.  Bhí an</span>
<lb n="2413"/><span>fhairrge anashuaithte ann díreach taobh amuich dhe agus</span>
<lb n="2414"/><span>nuair tháinig an scannra orainn agus chasamair chun teacht</span>
<lb n="2415"/><span>isteach, rug an ghaoth ón dtalamh, agus an taoide, ar an</span>
<lb n="2416"/><span>mbád agus beireadh amach fén bhfairrge mhóir sinn.  Do</span>
<lb n="2417"/><span>réir mar bhíomair ag dul amach iseadh ba threise bhí an</span>
<lb n="2418"/><span>ghaoth agus iseadh ba mhó a bhí an scannra ag teacht 'nár</span>
<lb n="2419"/><span>gcroidhe.  Do chrom Micilín ar bhéicigh agus ar ghlaodhach</span>
<lb n="2420"/><span>ar a mháthair agus annsan tháinig dath glasliath air agus</span>
<lb n="2421"/><span>chrom sé ar úrlucan.  Chaitheas féin, is cuimhin liom, na</span>
<lb n="2422"/><span>trí gleamaigh i bhfairrge féachaint an gcuirfeadh san fearg</span>
<lb n="2423"/><span>Dé dhínn.  Ach níor chuir.</span></p>
<lb n="2424"/>
<lb n="2425"/><p><span>Amach a bhíomair ag imeacht i gcómhnaidhe agus ón bhfuadar</span>
<lb n="2426"/><span>a bhí fúinn mheasas féin nach fada na laetheannta bhainfeadh</span>
<lb n="2427"/><span>sé dhínn dul go Meirice.  Uaireannta d'éirigheadh buile</span>
<lb n="2428"/><span>orm agus bhínn go cráite agus bhuailinn tochta an bháid</span>
<lb n="2429"/><span>lem' dhorn agus bhuailinn Micilín agus deirinn leis breith</span>
<lb n="2430"/><span>ar an maide.  Ach théigheadh an rámhaidheacht 'nár gcoinnibh</span>
<lb n="2431"/><span>mar bhí an fhairrge ró gharbh agus leagadh an maide ar ár</span>
<lb n="2432"/><span>gcúl anuas den tochta sinn.  Annsan thugainn tamall</span>
<lb n="2433"/><span>ag gol, agus b'in é an gol croidhebhriste.  Chuimhnighinn</span>
<lb n="2434"/><span>ar Mham agus ar Dhaid agus ar Cháit; agus ghlaodhainn</span>
<lb n="2435"/><span>ar Mham chun teacht agus a buachaillín féin a shaoradh.</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2436"/><p><span>agus deirinn léi go bhféadfadh sí me bhualadh go mbeadh</span>
<lb n="2437"/><span>sí sásta agus go mbeinn im' bhuachaill maith gach aon uair</span>
<lb n="2438"/><span>eile, go deo agus go bráth.  Annsan dhúisigheadh Micilín</span>
<lb n="2439"/><span>agus deireadh sé liom paidir a rádh agus théighimís ar ár</span>
<lb n="2440"/><span>nglúine gach taobh den tochta agus deirimís "Ár n-Athair</span>
<lb n="2441"/><span>atá ar Neamh," agus d'iarraimís ar Dhia agus ar Mhuire</span>
<lb n="2442"/><span>agus ar Phádraig agus ar na Naoimh go léir teacht i gcabhair</span>
<lb n="2443"/><span>dúinn.  Bhí's againn ná raibh Dia ró mhór linn toisc a</span>
<lb n="2444"/><span>raibh de shladaidheacht déanta againn d'iarraidh na caide</span>
<lb n="2445"/><span>a cheannach, ach mheasamair go mbogfadh an dream eile A</span>
<lb n="2446"/><span>chroidhe má bhí Sé i n-earraid linn.  Gheallamair go</span>
<lb n="2447"/><span>prínsiopálta ná goidfimís uibhe guir ná gliomach faid a</span>
<lb n="2448"/><span>mhairfimís beo.  Thuigeamair go mbogfadh san aon Dia a</span>
<lb n="2449"/><span>chífeadh an uair sin sinn ar ár nglúinibh agus greim ar</span>
<lb n="2450"/><span>thochta báid againn agus an bád 'á chaitheamh síos suas,</span>
<lb n="2451"/><span>soir siar, ag an riach fairrge ná fanfadh socair.  Ní ró</span>
<lb n="2452"/><span>chruinn atá na rudaí sin im' aigne i n-ao' chor.  Is geall</span>
<lb n="2453"/><span>im' chuimhne iad leis an dtromluighe a bhí orm bliain ó shin</span>
<lb n="2454"/><span>nuair cheapas go raibh tarbh mór Mhicí Thomáis im' dhiaidh</span>
<lb n="2455"/><span>an cnoc anuas.</span></p>
<lb n="2456"/>
<lb n="2457"/><p><span>Tháinig codla nó mairbhitighe éigin orm fé dheire, agus</span>
<lb n="2458"/><span>sé an chéad rud eile is cuimhin liom i dtaobh an bháid ná</span>
<lb n="2459"/><span>Tadhg Óg a bheith am' chrothadh, agus nuair dhúisigheas</span>
<lb n="2460"/><span>thugas fé ndeara go raibh cúig cinn de naomhóga tiompall</span>
<lb n="2461"/><span>orainn agus greim ag naomhóig aca ar an mbád.  Bhí</span>
<lb n="2462"/><span>Mam innti sin.  Do gheal mo chroidhe nuair chuir Tadhg</span>
<lb n="2463"/><span>isteach sa naomhóig me agus chonnac í.  Ní fhéadfainn</span>
<lb n="2464"/><span>focal a rádh léi ach cromadh ar ghol.  Ní raibh aon fhocal</span>
<lb n="2465"/><span>as Mam, ach thóg sí 'na hucht me agus d'fháisc sí isteach</span>
<lb n="2466"/><span>léi me agus chuir sí a brat im' thiompall.  Bhraitheas uirthi</span>
<lb n="2467"/><span>go raibh tocht uirthi ach ní tocht é chuir aon eagla orm roimpe</span>
<lb n="2468"/><span>agus thuit mo chodla orm agus níor dhúisigheas go rabhas</span>
<lb n="2469"/><span>istigh sa bhaile.</span></p>
<lb n="2470"/>
<lb n="2471"/><p><span>Do hullmhuigheadh dabhach mór d'uisce te agus cuireadh</span>
<lb n="2472"/><span>síos ann me agus tugadh deocha teo dhom agus casadh i</span>
<lb n="2473"/><span>bplainíntí me agus baineadh allus asam agus ní leigfí</span>
<lb n="2474"/><span>dom dul as an leabaidh go ceann dá lá.  Bhítheas am'</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2475"/><p><span>photbhiathadh an fhaid sin, ach nuair éirigheas agus gur</span>
<lb n="2476"/><span>bhrathadar nár bhaoghal dom-sin é an uair a fuair Jimín</span>
<lb n="2477"/><span>an rud a bhí ag teacht chuige.  Níor bhuail sí i n-ao' chor</span>
<lb n="2478"/><span>an uair sin me, ach b'fhearr liom go mór an bualadh ná</span>
<lb n="2479"/><span>an tslí bhíonn sí ag féachaint orm.  Níor gháir sí chugham</span>
<lb n="2480"/><span>le seachtain, ná ní dubhairt sí "maith an buachaill" liom.</span></p>
<lb n="2481"/>
<lb n="2482"/><p><span>Is dócha gur drochshaghas me agus gur bligeárd me-</span>
<lb n="2483"/><span>sin é an ainm a thug sí orm an lá d'éirigheas-ach má's</span>
<lb n="2484"/><span>bligeárd me dar ndóigh ní mise fé ndeara é.  Bím ar</span>
<lb n="2485"/><span>mo dhícheall d'iarraidh a bheith go maith ach teipeann orm.</span>
<lb n="2486"/><span>Táim gan aon locht le seachtain, agus féach! ní dhéanfadh</span>
<lb n="2487"/><span>Mam gáire ná bladar liom.  Cad a dhéanfad i n-ao' chor</span>
<lb n="2488"/><span>má dh'fhanann sí mar seo.  Beidh mo chroidhe briste.  Tá</span>
<lb n="2489"/><span>sí ró dhian ar fad ar bhuachaill bocht.</span></p>
<lb n="2490"/>
<lb n="2491"/><p><span>Tá's agam-sa cad a dhéanfad léi.  Imeochad uaithe.</span>
<lb n="2492"/><span>Éalóchaidh me amach an doras agus suas an cnoc - suas,</span>
<lb n="2493"/><span>suas, suas ameasc na bhfaillte agus raghad isteach i</span>
<lb n="2494"/><span>bpluais ann agus bead go brónach agus go huaigneach</span>
<lb n="2495"/><span>agus tiocfaidh Mam am' lorg agus beidh sí ag glaodhach</span>
<lb n="2496"/><span>orm agus ní thabharfad aon fhreagra uirthi agus imeochaidh</span>
<lb n="2497"/><span>sí go brónach ag gol agus í ag lorg Jimín bhig mhaith.</span>
<lb n="2498"/><span>Agus beidh me gach aon oidhche ag féachaint síos ar an</span>
<lb n="2499"/><span>solas i n-ár bhfuinneóig-na agus beidh fhios agam go mbeidh</span>
<lb n="2500"/><span>Mam ag gol i n-aice na teine nó 'na seasamh sa doras</span>
<lb n="2501"/><span>féachaint an mbeinn-se ag teacht; ach fanfad-sa sa phluais</span>
<lb n="2502"/><span>ar an gcnoc agus mo chroidhe lán de bhrón agus beidh an</span>
<lb n="2503"/><span>bás ag teacht chugham gach aon lá agus annsan tógfad</span>
<lb n="2504"/><span>amach an smut cailce seo im' póca agus scríbhfad ar</span>
<lb n="2505"/><span>thaobh na lice bheidh im' aice:</span></p>
<lb n="2506"/>
<lb n="2507"/><p><span>"Siad so cnámha Jimín do fuair bás</span>
<lb n="2508"/><span>ins an áit seo agus a chroidhe briste</span>
<lb n="2509"/><span>toisc ná labharfadh Mam leis,"</span></p>
<lb n="2510"/>
<lb n="2511"/><p><span>agus taréis bliana gheobhaidh siad mo chnámha agus tabhar-</span>
<lb n="2512"/><span>faid abhaile iad go dtí Mam agus beidh Mam ag gol</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2513"/><p><span>agus ag bualadh a bas agus déarfaidh sí: "Ó mhaise!</span>
<lb n="2514"/><span>cad na thaobh nár labhras lem' Jimín beag féin agus gan</span>
<lb n="2515"/><span>a chroidhe a bhriseadh? Ochón! Ochón!"  Sin é an tslí</span>
<lb n="2516"/><span>chun sásamh a bheith agam as Mam.  B'fhéidir annsan go</span>
<lb n="2517"/><span>mbeadh cathú uirthi agus go mb'fhearr léi go mbeadh sí go</span>
<lb n="2518"/><span>deas le Jimín bocht.</span>
<lb n="2519"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2520"/><p><span>CAIBIDIOL X</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>MAR DO CHUIR JIMÍN SPIAIRE I dTEANNTA</span></p>
<lb n="2523"/>
<lb n="2524"/><p><span>Fuspar i leith, ná hinnis d'aonne 'á rugadh é.  Táim-se</span>
<lb n="2525"/><span>im' shaighdiúir! Ar mh'anam ná fuil aon bhréag ann.</span>
<lb n="2526"/><span>I n-arm na hÉireann atáim agus me ag foghluim na</span>
<lb n="2527"/><span>saighdiúireachta go tiugh.  Bím ag iompó deiseal agus ag</span>
<lb n="2528"/><span>iompó clé agus ag iompó ar ais agus ag bualadh mo shál</span>
<lb n="2529"/><span>le n-a chéile.  Tadhg Óg a mhúin na focail órdaithe dhom.</span>
<lb n="2530"/><span>Sé Tadhg an captaen atá annso ar na buachaillí móra,</span>
<lb n="2531"/><span>tá's agat.  Sin é dhein saighdiúir díom-sa agus a thaisbeáin</span>
<lb n="2532"/><span>dom cionnus geáitsí an tsaighdiúra a dhéanamh.  Ach ní</span>
<lb n="2533"/><span>fhaghaim aon bhlas ortha gan na bróga bheith orm, mar ná</span>
<lb n="2534"/><span>deineann mo chosa aon ghlór, tá's agat.  Bhain Mam na</span>
<lb n="2535"/><span>bróga dhíom oidhche nuair rug sí orm i dtigh an bhainne</span>
<lb n="2536"/><span>agus iad orm agus mé ag máirseáil tiompall agus ag</span>
<lb n="2537"/><span>iompó agus ag casadh agus ag cnagadh mo shál.  Bhíos</span>
<lb n="2538"/><span>ag bualadh mo chos fúm go breá láidir.  "Ar dheis!"</span>
<lb n="2539"/><span>arsa mise liom féin fé mar chuala Tadhg Óg 'á rádh leis</span>
<lb n="2540"/><span>na buachaillí.</span></p>
<lb n="2541"/>
<lb n="2542"/><p><span>"Deas agus clé, a bhioránaigh," arsa Mam ag teacht</span>
<lb n="2543"/><span>an doras isteach chugham agus am' bhualadh le dhá chlabhta,</span>
<lb n="2544"/><span>deas agus clé.  Annsan rug sí orm agus bhí sí am' chrothadh</span>
<lb n="2545"/><span>gur thuit na bróga dhíom.  Ní rabhadar fáiscithe i n-ao'</span>
<lb n="2546"/><span>chor, tá's agat; agus ní raibh aon stoca orm.</span></p>
<lb n="2547"/>
<lb n="2548"/><p><span>Is olc an sás mo mháthair chun misneach a chur ar aonne</span>
<lb n="2549"/><span>a bheith 'na shaighdiúir ar son na hÉireann - is olc san,</span>
<lb n="2550"/><span>agus tá na seanamhná go léir mar sin, mar nuair a bhíd</span>
<lb n="2551"/><span>siad bailithe tiompall na teine ins na tighthe, ní théigheann</span>
<lb n="2552"/><span>aon lagadh ortha ach ag cáineadh na ndaoine atá ag cur</span>
<lb n="2553"/><span>isteach ar an ngobhermint "atá chomh láidir, a chroidhe,"</span>
<lb n="2554"/><span>agus "b'éidir gurab amhlaidh a stopfaí an pinsiun uatha</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2555"/><p><span>féin," agus "ná fuil aon tseans go deo go mbogfadh</span>
<lb n="2556"/><span>an Sasannach a ghreim i nÉirinn."  Sin é saghas cainnte</span>
<lb n="2557"/><span>bhíonn aca san.  Ach b'fhearr scaoileadh leo-níl fios a</span>
<lb n="2558"/><span>mhalairt age sna rudaí bochta.  Táid siad dall, mo ghraidhn</span>
<lb n="2559"/><span>iad!</span></p>
<lb n="2560"/>
<lb n="2561"/><p><span>Nuair ná raibh aon duine dem' chómhaois im' theannta</span>
<lb n="2562"/><span>d'iarras ar Thadhg Óg cead a thabhairt do Mhicilín Eoin,</span>
<lb n="2563"/><span>leis, bheith 'na shaighdiúir.  Thug, agus is é gnó thug sé do</span>
<lb n="2564"/><span>bheirt againn bheith ag faire agus ag éisteacht, agus ag</span>
<lb n="2565"/><span>breith eolais chuige féin i dtaobh aonne bheadh ar tí na</span>
<lb n="2566"/><span>mbuachaillí san áit.  Ghearánas na seanamhná ar fad leis</span>
<lb n="2567"/><span>ach is amhlaidh a gháir sé fé'n méid sin.  Spiairí agus</span>
<lb n="2568"/><span>daoine bheadh ag breith scéalta chun na namhad-eolas ortha</span>
<lb n="2569"/><span>san a bhí uaidh, adubhairt sé.</span></p>
<lb n="2570"/>
<lb n="2571"/><p><span>As san amach ní raibh stad le Micilín ná liom féin ach</span>
<lb n="2572"/><span>ag cuardach do spiairí.  Bhímís laistigh des na clathacha</span>
<lb n="2573"/><span>istoidhche ag éisteacht leis gach aonne ghaibheadh an bóthar.</span>
<lb n="2574"/><span>Chualamair Tadhg Mór 'á rádh le n-a bhean, agus iad araon</span>
<lb n="2575"/><span>i dteannta chéile ag teacht ón nDaingean go raibh "gob</span>
<lb n="2576"/><span>chun cainnte uirthi."  Dubhairt sí sin nár mhór di faobhar</span>
<lb n="2577"/><span>a chur uirthi féin mar go raibh smísde amadáin d'fhear aici.</span>
<lb n="2578"/><span>Chonncamair Flúirsín ag imeacht, oidhche eile, le cliabh</span>
<lb n="2579"/><span>móna as cruaich Bheit Móire, ach thuit an t-anam as, nach</span>
<lb n="2580"/><span>mór,  nuair bhéiceamair air é chur thar n-ais.  Chuir - go</span>
<lb n="2581"/><span>tapaidh.</span></p>
<lb n="2582"/>
<lb n="2583"/><p><span>D'éaluigheamair oidhche eile treasna dhá pháirc chun</span>
<lb n="2584"/><span>teacht ar chúl Thomáisín Nellí agus Mháirín Dhonncha a bhí</span>
<lb n="2585"/><span>ag cadráil le n-a chéile age lúib an bhóthair.  Dar fia!</span>
<lb n="2586"/><span>ní raibh aon rud le héifeacht 'á rádh aca, ach cainnt gan</span>
<lb n="2587"/><span>chiall! Chaitheamair scraithín leo agus d'imigheamair.  Ar</span>
<lb n="2588"/><span>an slí sin fuaireamair fios deiscréideach ar gach aon rud</span>
<lb n="2589"/><span>a bhí ar siubhal sa pharóiste agus is mór na rudaí a bhí ar</span>
<lb n="2590"/><span>siubhal ann i gan fhios, fé chlúid na hoidhche.  Tar éis ár</span>
<lb n="2591"/><span>ndíchill, áfach, ní fhuaireamair aon spiaire sa pharóiste,</span>
<lb n="2592"/><span>agus b'orainn a bhí an míoshásamh.</span></p>
<lb n="2593"/>
<lb n="2594"/><p><span>Nuair a theip muinntir an pharóiste orainn cheapamair</span>
<lb n="2595"/><span>go mb'éidir go mbuailfeadh seans éigin linn dá bhfairimís</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2596"/><p><span>stróinséirí bhíodh ag teacht is ag imeacht.  Bacaigh is mó</span>
<lb n="2597"/><span>thagadh, agus a gcuid ban.  Is mó uair a chluig a thugaimís</span>
<lb n="2598"/><span>'á bhfaireadh agus ár gcroidhe go cráite toisc gur daoine</span>
<lb n="2599"/><span>macánta iad go léir.  Tháinig fear ón nDaingean lá agus</span>
<lb n="2600"/><span>cosa cama fé agus asal aige, ach níorbh iad Éire ná</span>
<lb n="2601"/><span>Sasanna a bhí ag cur tinnis air sin.  Tháinig fear eile ar</span>
<lb n="2602"/><span>leathchois go raibh dha mhaide croise aige.  Ní chreidfeadh</span>
<lb n="2603"/><span>Micilín nár spiaire é i gcló bacaigh agus d'fhaireamair é</span>
<lb n="2604"/><span>féachaint an gcuirfeadh sé an tarna cos fé, ach níor chuir.</span></p>
<lb n="2605"/>
<lb n="2606"/><p><span>Annsan thug tincéir fiarshúileach rua turus ar an</span>
<lb n="2607"/><span>mbaile agus a bhean agus scata mór de thincéirí beaga</span>
<lb n="2608"/><span>fairis.  Chuarduigheadar gach aon tigh ar feadh an lae agus</span>
<lb n="2609"/><span>tráthnóna d'imigheadar soir go dtí an crosaire - iad féin</span>
<lb n="2610"/><span>agus asal agus cairt a bhí aca - agus chuireadar fútha ann</span>
<lb n="2611"/><span>i gcóir na hoidhche.  Bhí drochfhuadar fútha, dar linn, agus</span>
<lb n="2612"/><span>iad d'fhanacht annsan.  Bheartuigh an bheirt againn éalú</span>
<lb n="2613"/><span>amach taréis ár muinntire a dhul a chodla chun an tincéir</span>
<lb n="2614"/><span>agus a bhean a dh'fhaireadh.</span></p>
<lb n="2615"/>
<lb n="2616"/><p><span>Amach tríd an bhfuinneóig a chuas féin le smut de</span>
<lb n="2617"/><span>théadán a bhí ceangailte agam de chois na leabthan.  (Is</span>
<lb n="2618"/><span>minic a chuas amach mar sin i gan fhios do Mham, tá's</span>
<lb n="2619"/><span>agat.) Bhuail Micilín liom sa bhuaile agus chuaidh an</span>
<lb n="2620"/><span>bheirt againn soir tré sna páirceanna go dtí an chrois.</span>
<lb n="2621"/><span>Bhí na tincéirí fós ann agus teine ar lasadh aca agus</span>
<lb n="2622"/><span>rud éigin aca 'á róstadh.  Fuaireas amach ó shin gurbh é</span>
<lb n="2623"/><span>bárdal Mháire Aindí a bhí aca.  Nuair a bhí sé róstaithe</span>
<lb n="2624"/><span>d'itheadar láithreach é agus thugadar na cnámha do sna</span>
<lb n="2625"/><span>leanbhaí beaga le cogaint.  Bhíodar go léir ag dul a</span>
<lb n="2626"/><span>chodla annsan ach an t-athair.  Rug sé sin an t-asal leis</span>
<lb n="2627"/><span>agus chuir sé isteach i móinéar Pheats Teaimí é agus i</span>
<lb n="2628"/><span>n-ionad dul a chodla i dteannta na coda eile is amhlaidh</span>
<lb n="2629"/><span>a thug sé aghaidh siar ar na tighthe arís.  Bhain san preab</span>
<lb n="2630"/><span>asainn agus beirt againn i ndíg ag faireadh air.</span></p>
<lb n="2631"/>
<lb n="2632"/><p><span>"Hanaman riach, a Mhicilín," arsa mise, "spiaire!"</span></p>
<lb n="2633"/>
<lb n="2634"/><p><span>Chloisfeá croidhe Mhicilín ag bualadh agus a anál 'á</span>
<lb n="2635"/><span>bhaint de.  Siúd linn 'na dhiaidh ag éalú.</span></p>
<lb n="2636"/>
<lb n="2637"/><p><span>Nuair tháinig an tincéir i n-aice tighe Mháire Aindí</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2638"/><p><span>chuaidh sé ar éalú cois an chlaidhe agus é ag stad agus</span>
<lb n="2639"/><span>cluas air gach 'ra nóimeat.  Bhí adharc bheag den ghealaigh</span>
<lb n="2640"/><span>ann an oidhche sin.</span></p>
<lb n="2641"/>
<lb n="2642"/><p><span>"Ag spiaireacht ar Thadhg Óg atá sé," arsa mise i</span>
<lb n="2643"/><span>gcogar le Micilín, nuair chonnac an bithiúnach ag dul</span>
<lb n="2644"/><span>isteach ameasc na dtighthe i mbuaile Mháire Aindí.  Bhí</span>
<lb n="2645"/><span>mo chroidhe féin im' bhéal agus allus orm agus mo lámha</span>
<lb n="2646"/><span>ar crith agus ná feadar cad a dhéanfainn.  Ba mheasa</span>
<lb n="2647"/><span>Micilín ná mé féin agus bhí aghaidh bhán air.  Chonnac an</span>
<lb n="2648"/><span>tincéir agus é ar a chromadh ag éalú ó thigh go tigh sa bhuaile</span>
<lb n="2649"/><span>agus rud éigin 'na bhaclainn aige.</span></p>
<lb n="2650"/>
<lb n="2651"/><p><span>Dubhart le Micilín annsan rith leis go ciúin agus cuid</span>
<lb n="2652"/><span>de chomrádaithe Thaidhg Óig a mhúscailt agus a bhreith leis</span>
<lb n="2653"/><span>chun go mbeiridís ar an spiaire.  Siúd le Micilín agus</span>
<lb n="2654"/><span>d'imigheas féin ag lamhncán laistiar den dtigh go dtána</span>
<lb n="2655"/><span>go dtí an seomra mar a mbíonn Tadhg 'na chodla.  Bhí</span>
<lb n="2656"/><span>tairnge im' phóca agus chromas ar an ngloine a scríobadh</span>
<lb n="2657"/><span>leis agus ní fada go dtáinig Nell chugham.  Bhagruigheas</span>
<lb n="2658"/><span>uirthi a béal d'éisteacht.  D'oscail sí an fhuinneóg go</span>
<lb n="2659"/><span>ciúin agus dubhart léi annsan Tadhg a mhúscailt go grod</span>
<lb n="2660"/><span>agus é chur amach chugham.  Mheasas ná beadh Tadhg</span>
<lb n="2661"/><span>múscailte go deo aici, ach tháinig sé go dtí an fhuinneóg</span>
<lb n="2662"/><span>sa deire.</span></p>
<lb n="2663"/>
<lb n="2664"/><p><span>"Tar im' dhiaidh," arsa mise, "tá spiaire agam," agus</span>
<lb n="2665"/><span>siúd liom ag lamhncán arís go dtí cúinne an tighe.  Nuair</span>
<lb n="2666"/><span>a thána annsan do stadas, mar fuaireas radharc ar mo</span>
<lb n="2667"/><span>bhioránach arís ag éalú ameasc na dtighthe agus a hata</span>
<lb n="2668"/><span>anuas ar a shúilibh aige ag féachaint gach 'ra coiscéim ar</span>
<lb n="2669"/><span>an dtigh cómhnaithe agus rud éigin mór 'na bhaclainn.</span></p>
<lb n="2670"/>
<lb n="2671"/><p><span>Chuaidh sé go ciúin go doras tighe an bhainne agus do</span>
<lb n="2672"/><span>bhain an lúb den doras agus d'éaluigh isteach agus do</span>
<lb n="2673"/><span>dhruid an doras amach 'na dhiaidh.  Phreabas féin anonn</span>
<lb n="2674"/><span>agus chuireas an lúb arís ar an ndoras ón dtaobh amuich.</span></p>
<lb n="2675"/>
<lb n="2676"/><p><span>"Seadh, a bhuachaill, ceap do shuaineas annsan duit</span>
<lb n="2677"/><span>féin," arsa mise.</span></p>
<lb n="2678"/>
<lb n="2679"/><p><span>Le n-a linn sin tháinig Tadhg Óg, agus chonnac chugham</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2680"/><p><span>anuas Micilín agus ceathrar des na buachaillí agus gan</span>
<lb n="2681"/><span>a gcuid éadaigh i gceart ar aonne 'ca.</span></p>
<lb n="2682"/>
<lb n="2683"/><p><span>Chromas láithreach ar a chur i n-iúl dóibh go raibh spiaire</span>
<lb n="2684"/><span>fé ghlas agam i dtigh an bhainne, go rabhamair ar feadh na</span>
<lb n="2685"/><span>hoidhche ar a thóir agus go gcaithfí é lámhach nó é chrochadh.</span>
<lb n="2686"/><span>Ní raibh gíog as an mbioránach a bhí fé ghlas.  Is dócha go</span>
<lb n="2687"/><span>raibh sé ag breith chuige, an fear bocht! Chromadar san</span>
<lb n="2688"/><span>am' cheistiú-sa agus giorranáil ortha leis an bpreab a</span>
<lb n="2689"/><span>bhain an scéal asta, agus leis an iongantas; agus iad</span>
<lb n="2690"/><span>go léir ag cainnt ós íseal.  Bhíos féin agus Micilín</span>
<lb n="2691"/><span>d'iarraidh an scéal a chur i dtuiscint dóibh agus giorr-</span>
<lb n="2692"/><span>anáil orainne, leis, agus bhíomair i bhfad sar ar fhéadamair</span>
<lb n="2693"/><span>brí an scéil a chur 'na luighe ortha.</span></p>
<lb n="2694"/>
<lb n="2695"/><p><span>I lár na cainnte istigh, cad a bhraithfimís chughainn i leith</span>
<lb n="2696"/><span>an bóthar ach trucaill mór gluaisteáin agus solus mór,</span>
<lb n="2697"/><span>geal, ar a thosach.  Do stadamair le hiongantas ag</span>
<lb n="2698"/><span>féachaint air agus gan aon fhocal asainn.  Bhí sé ag</span>
<lb n="2699"/><span>gluaiseacht go dtáinig sé go bun an bhaile.  Annsan do</span>
<lb n="2700"/><span>stad sé agus léim gasra mór fear amach-saighdiúirí</span>
<lb n="2701"/><span>agus póilíní!</span></p>
<lb n="2702"/>
<lb n="2703"/><p><span>Chonncamair ag teacht aníos iad go léir fé dhéin tighe</span>
<lb n="2704"/><span>Mháire Aindí.</span></p>
<lb n="2705"/>
<lb n="2706"/><p><span>"Drochfhuadar!" arsa Tadhg Óg.  "Ní fearr bheith</span>
<lb n="2707"/><span>annso ná thuas i mbóthar an chnuic."</span></p>
<lb n="2708"/>
<lb n="2709"/><p><span>D'éaluigheamair linn suas gan iad 'ár bhfeiscint agus</span>
<lb n="2710"/><span>nuair stadadar san ag an dtigh, stadamair-ne ag</span>
<lb n="2711"/><span>féachaint síos ortha.</span></p>
<lb n="2712"/>
<lb n="2713"/><p><span>Chuarduigheadar an tigh ar lorg Thaidhg, ach ní raibh aon</span>
<lb n="2714"/><span>Tadhg ann dóibh.  Nuair ná raibh sé le fagháil istigh aca</span>
<lb n="2715"/><span>seo leo ag cuardach na dtighthe amuich.  Nuair chuadar</span>
<lb n="2716"/><span>i dtigh an bhainne agus bhuail an tincéir leo bhí gleo mór</span>
<lb n="2717"/><span>agus glaodhtí ar siubhal aca agus cainnt mhór láidir ag</span>
<lb n="2718"/><span>an dtincéir.  Ní chreidfidís nárbh é Tadhg Óg a bhí aca.</span>
<lb n="2719"/><span>D'árduigheadar leo é agus na ceangail air.</span></p>
<lb n="2720"/>
<lb n="2721"/><p><span>Nuair a thánamair-ne anuas chun na dtighthe arís bhí an</span>
<lb n="2722"/><span>baile go léir 'na suidhe agus gach tigh aca ar lorg a dhuine</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2723"/><p><span>féin.  Bhí Máire Aindí ag dul i bhfanntaisí agus bhí Nell</span>
<lb n="2724"/><span>ag gol agus Tadhg 'á cur ar a suaineas.  Níl aon réasún</span>
<lb n="2725"/><span>le mnáibh!</span></p>
<lb n="2726"/>
<lb n="2727"/><p><span>Chuaidh Tadhg go tigh an bhainne ar maidin agus fuair</span>
<lb n="2728"/><span>sé mála an tincéara ann agus trí cinn déag de chearca</span>
<lb n="2729"/><span>Mháire Aindí istig ann marbh.  Nuair d'innis sé dhomhsa</span>
<lb n="2730"/><span>é thuigeas an scéal.  Bhí déistin orm.</span>
<lb n="2731"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2732"/><p><span>CAIBIDIOL XI</span></p>
<lb n="2733"/>
<lb n="2734"/><p><span>JIMÍN IS AN MHEITHEALL AG BAINT NA MÓNA</span></p>
<lb n="2735"/>
<lb n="2736"/><p><span>Tá cluig ar mo lámha agus me buidhe ón ngréin agus</span>
<lb n="2737"/><span>an croiceann dóighte ag imeacht dem' shróin mar bheadh</span>
<lb n="2738"/><span>croiceann práta bheadh ró bheirithe.  Agus tá mo chnámha</span>
<lb n="2739"/><span>chomh tinn sin nach maith liom cor a chur díom.  Ar meithill</span>
<lb n="2740"/><span>na móna d'imigh sé seo ar fad orm.  Dar muige! má</span>
<lb n="2741"/><span>tá gach aonne bhí ar an meithill chomh tuirseach agus</span>
<lb n="2742"/><span>táim-se - ní foláir nó táid siad ag mallachtú an té cheap</span>
<lb n="2743"/><span>móin ar dtúis.  Léan air, nár cheap slí éigin eile chun</span>
<lb n="2744"/><span>teine dhéanamh.</span></p>
<lb n="2745"/>
<lb n="2746"/><p><span>Againne bhí an mheitheall, agus coimeádadh mise sa</span>
<lb n="2747"/><span>bhaile ón scoil chun an t-asal a thiomáint go dtí an</span>
<lb n="2748"/><span>portach leis an mbia.  Ar feadh trí lá roime lá na móna</span>
<lb n="2749"/><span>bhíomair ag ullmhú.  Bhí Mam ag déanamh cístí aráin,</span>
<lb n="2750"/><span>agus chongaibh sí cheithre púint ime ar leithiligh agus chuir</span>
<lb n="2751"/><span>sí mise go tigh Bheit Móire agus Mháire Aindí chun an</span>
<lb n="2752"/><span>crúsca mór cré dh'fhagháil ó Bheit agus crúsca mór stáin</span>
<lb n="2753"/><span>ó Mháire.  Bhí glór breá ag an gceann stáin nuair a bhíos</span>
<lb n="2754"/><span>'á bhualadh le smut de mhaide; agus leis an nglór ní</span>
<lb n="2755"/><span>chuala Mam 'á rádh liom stad go dtáinig sí ar mo chúl</span>
<lb n="2756"/><span>agus thug sí failp sa chluais dom.</span></p>
<lb n="2757"/>
<lb n="2758"/><p><span>Mise a cuireadh, leis, ar fuaid an bhaile ar lorg</span>
<lb n="2759"/><span>sleánta.  Thugas Micilín Eoin liom agus níor fhágamair</span>
<lb n="2760"/><span>aon tigh i ngiorracht míle dhinn nár loirgíomair sleán</span>
<lb n="2761"/><span>ann do Mham.  B'shin tar éis scéal an cheaintín, tá's</span>
<lb n="2762"/><span>agat, agus bhíos beartaithe mo dhícheall a dhéanamh ag</span>
<lb n="2763"/><span>soláthar sleán di chun í shásamh.  Fuaireamair naoi gcinn</span>
<lb n="2764"/><span>aca dhi.</span></p>
<lb n="2765"/>
<lb n="2766"/><p><span>B'é ár ndícheall iad d'iompar abhaile.  Bhí ár dteanga</span>
<lb n="2767"/><span>amuich againn agus bhíodh sleán ag tuitim uainn anois is</span>
<lb n="2768"/><span>arís.  Ach níorbh aon tácht é sin seachas Mam nuair a</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2769"/><p><span>chonnaic sí an t-ualach sleán an buaile aníos chúiche.</span>
<lb n="2770"/><span>Mheasas go dtairriceoch' sí an baile orm leis an néal</span>
<lb n="2771"/><span>a bhí uirthi.  Thug sí "amadáinín" is fiche orm.  B'shin é</span>
<lb n="2772"/><span>mo bhuidheachas tar éis mo dhíchill.  Tá Mam gan aon</span>
<lb n="2773"/><span>réasún agus is dócha gurab é sin fé ndeara domhsa bheith</span>
<lb n="2774"/><span>im' amadáinín.</span></p>
<lb n="2775"/>
<lb n="2776"/><p><span>[I dtaobh na sleán san, tá achrann mór ar siubhal.</span>
<lb n="2777"/><span>Níor chuimhin liom-sa cad é an tigh go bhfuaireas aon</span>
<lb n="2778"/><span>cheann aca agus nuair cuireadh abhaile iad ní raibh a cheann</span>
<lb n="2779"/><span>féin ag aonne.  Ní raibh aon leigheas agam-sa air sin,</span>
<lb n="2780"/><span>ach aonne dheineadh gearán nárbh é a shleán féin a cuireadh</span>
<lb n="2781"/><span>abhaile chuige - mise dhíoladh as.  Léan ortha mar sleánta!]</span></p>
<lb n="2782"/>
<lb n="2783"/><p><span>Ar maidin sé céad rud a chuala ná mo mháthair ag</span>
<lb n="2784"/><span>glaodhach go hárd is go géar ar Dhaid.  Dubhairt sí go</span>
<lb n="2785"/><span>raibh an mhaidean caithte.  Cheapas, am baic! ón gcainnt</span>
<lb n="2786"/><span>a bhí aici, go raibh sé tar éis a deich nó mar sin.  Phreabas</span>
<lb n="2787"/><span>síos 'on chistin ach ní raibh sé ach leathuair tar éis a cúig!</span>
<lb n="2788"/><span>Thiomáin sí Daid d'iarraidh an chapaill agus me féin</span>
<lb n="2789"/><span>d'iarraidh na mbó.  Bhí an citeal beirithe nuair a thána,</span>
<lb n="2790"/><span>agus bhí cuid de mhuinntir an bhaile ag teacht.  Tháinig</span>
<lb n="2791"/><span>Tadhg Óg, leis.  Bhí pící aca ar fad.  Cheangail m'athair</span>
<lb n="2792"/><span>na pící ar fad agus trí sleána treasna ar sháilíní na</span>
<lb n="2793"/><span>cairte agus chuir sé beart d'fhéar ghlas as an móinéar</span>
<lb n="2794"/><span>isteach innti.  D'itheadar go léir bricfeast - ní raibh slí</span>
<lb n="2795"/><span>tiompall an bhúird i n-ao' chor dóibh.  Gabhadh an capall</span>
<lb n="2796"/><span>annsan agus as go bráth leo agus iad caithte i dtoll a</span>
<lb n="2797"/><span>chéile sa chairt agus na pící agus na sleánta ag gliogarnaigh.</span></p>
<lb n="2798"/>
<lb n="2799"/><p><span>Nuair a bhíodar imithe do chuir Mam faobhar uirthi féin.</span>
<lb n="2800"/><span>B'éigean dom cliabh d'fhagháil di agus féar.  Chuir sí</span>
<lb n="2801"/><span>crúsca mór cré Bheit Móire síos sa chliabh agus féar fé</span>
<lb n="2802"/><span>agus tiompall air.  Bhí sé lán go smig de phórtar.</span>
<lb n="2803"/><span>Bhlaiseas é, tá's agat, nuair a bhí Mam d'iarraidh an ime.</span>
<lb n="2804"/><span>Bhí blas gránna air agus scaoileas as mo bhéal isteach</span>
<lb n="2805"/><span>sa teine é.</span></p>
<lb n="2806"/>
<lb n="2807"/><p><span>Chuir mo Mham an citeal isteach i mbosca, agus stán</span>
<lb n="2808"/><span>an ghleoidh Mháire Aindí agus é lán de leamhnacht, agus</span>
<lb n="2809"/><span>an t-im agus sceana agus cúpla spiúnóg agus ocht gcinn</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2810"/><p><span>de sháspain, agus púnt de thé agus ladhar siúicre; agus</span>
<lb n="2811"/><span>thug sí dhom ocht n-únsaí tobac do sna fearaibh a bhí sa</span>
<lb n="2812"/><span>mheithill.  Chuir sí an t-arán go léir i mála agus do</span>
<lb n="2813"/><span>bhuail isteach sa trucaill é.</span></p>
<lb n="2814"/>
<lb n="2815"/><p><span>"Seadh' 'nois," ar sise, "ná bíodh sé den riach ort</span>
<lb n="2816"/><span>aon rud a chailliúint ar an mbóthar; agus ná caith an lá</span>
<lb n="2817"/><span>ar an mbóthar nó marbhochaidh na fir tu.  Seadh, suidh</span>
<lb n="2818"/><span>isteach anois."</span></p>
<lb n="2819"/>
<lb n="2820"/><p><span>Shuidheas.  Bhuaileas flíp ar an asal.  Thug sé léim,</span>
<lb n="2821"/><span>agus, ar mh'anam! siúd lem' chuid sáspan amach ar an</span>
<lb n="2822"/><span>mbóthar.  Chuaidh an t-asal i bhfad sarar fhéadas é stop.</span>
<lb n="2823"/><span>Sin cleas aige.  Bheadh sé ag imeacht leis agus tusa ag</span>
<lb n="2824"/><span>tarrac air agus lúb 'na mhuineál aige agus a phus chomh</span>
<lb n="2825"/><span>fada siar le n-a eirball aige leis an straidhn agus ní</span>
<lb n="2826"/><span>stadfadh Éire é go mbuailfeadh sé i gcoinnibh claidhe nó</span>
<lb n="2827"/><span>rud éigin.  Níorbh aon mhaith "bhaoi" a rádh leis.</span></p>
<lb n="2828"/>
<lb n="2829"/><p><span>Tháinig Mam suas liom leis na sáspain agus dubhairt</span>
<lb n="2830"/><span>sí liom go raibh fhios aici go maith go gcaillfinn na</span>
<lb n="2831"/><span>sáspain.  Sin é deir sí le gach rud - go raibh fhios aici</span>
<lb n="2832"/><span>féin go maith é.  Tá Mam anasmeartáltha.</span></p>
<lb n="2833"/>
<lb n="2834"/><p><span>B'áil le Dia gur bhaineas amach an portach gan aon</span>
<lb n="2835"/><span>óspairt eile.  Nuair a thána ann bhíodar ag gabháil díom</span>
<lb n="2836"/><span>i dtaobh a bheith fada ag teacht.  Ní rabhas fada ag teacht,</span>
<lb n="2837"/><span>ach is amhlaidh a bhí an iomad den dúil aca féin insa rud</span>
<lb n="2838"/><span>dubh a bhí sa phróca mór cré.  Ní túisce bhíos tagaithe ná</span>
<lb n="2839"/><span>thógadar as an gcliabh é agus fuair gach duine aca</span>
<lb n="2840"/><span>taoscán sáspain de, ach Tadhg Óg.  Ní ólfadh Tadhg Óg</span>
<lb n="2841"/><span>i n-ao' chor é.  Dubhradar go léir gurbh olc an rud, leis,</span>
<lb n="2842"/><span>bheith ag ól agus go mbeadh daoine chomh maith gan é bhac;</span>
<lb n="2843"/><span>agus do ghuidheadar go bhfágfadh Dia Tadhg i bhfad gan</span>
<lb n="2844"/><span>dúil san ól aige; agus annsan chuiridís féin an sáspan</span>
<lb n="2845"/><span>pórtar ar a gceann arís agus d'ólaidís go dríodar é.</span></p>
<lb n="2846"/>
<lb n="2847"/><p><span>Thugas fé ndeara na daoine is mó d'ól an pórtar</span>
<lb n="2848"/><span>go mbrisidís a lán des na fóid.  Bhris Daid cuid mhaith</span>
<lb n="2849"/><span>fód.  Bhí Tadhg Óg ar an sleán an lá go léir agus</span>
<lb n="2850"/><span>ceathrar ag píceáil 'na dhiaidh agus iad ag caitheamh na</span>
<lb n="2851"/><span>bhfód ó dhuine go duine.</span>
<lb n="2852"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2853"/><p><span>Mise ba chócaire.  Bhailigheas cipíní giúise agus cadhráin</span>
<lb n="2854"/><span>trioma agus d'aduigheas teine i lár an phortaigh.  Líonas</span>
<lb n="2855"/><span>an citeal as poll uisce bhí i n-aice liom ach is láidir nár</span>
<lb n="2856"/><span>mharbhíodar me mar gheall air.  B'éigean dom é chaitheamh</span>
<lb n="2857"/><span>as arís agus dul go dtí sruthán i bhfad suas chun uisce</span>
<lb n="2858"/><span>d'fhágháil.</span></p>
<lb n="2859"/>
<lb n="2860"/><p><span>Dubhradar liom an ceaintín bainne chur síos i bpoll</span>
<lb n="2861"/><span>móna chun ná géaruigheadh sé leis an dteas.  Rugas ar</span>
<lb n="2862"/><span>eascúin mhóir fhada bhí sa pholl agus ar cheann des na</span>
<lb n="2863"/><span>froganna bhí, leis, ann.  Bhí an frog im' póca agam agus</span>
<lb n="2864"/><span>nuair a bhí Tadhg Mór ag ól sáspain pórtair chuireas an</span>
<lb n="2865"/><span>frog isteach ann i gan fhios do.  'Á mheas a bhíos go</span>
<lb n="2866"/><span>sloigfeadh sé an frog, mar ba mhaith liom Tadhg a dh'fheiscint</span>
<lb n="2867"/><span>nuair a bheadh an frog ag léimrigh istigh ann.  Ach nuair</span>
<lb n="2868"/><span>a chuir sé an sáspan ar a cheann tháinig an frog aníos</span>
<lb n="2869"/><span>chuige agus chuir Tadhg béic as agus chaith sé uaidh an sáspan.</span></p>
<lb n="2870"/>
<lb n="2871"/><p><span>Chaith sé amhras láithreach ar Dhoinnichín Eoin - gurbh é</span>
<lb n="2872"/><span>chuir an frog chuige - agus bhí sé chun é sháth' le píce mara</span>
<lb n="2873"/><span>mbeadh go rug Tadhg Óg air.  Bhí aighneas mór ar feadh</span>
<lb n="2874"/><span>tamaill ann mar bhí néal buille ar Thadhg Mhór agus ní</span>
<lb n="2875"/><span>éisteochadh sé le haon réasún go ceann i bhfad.  Bhíos</span>
<lb n="2876"/><span>féin ag breith chugham, am baic! agus d'imigh an frog de</span>
<lb n="2877"/><span>léim den bport síos i bpoll eile.  I gcionn tamaill</span>
<lb n="2878"/><span>chromadar go léir ar obair arís agus gan focal asta;</span>
<lb n="2879"/><span>ach anois is arís bhriseadh a gháíre amach ar dhuine éigin</span>
<lb n="2880"/><span>agus bhídís ag scithiríl chúcha féin.  Bhí Tadh Mór anadhúr</span>
<lb n="2881"/><span>an chuid eile den ló.</span></p>
<lb n="2882"/>
<lb n="2883"/><p><span>Níor mhór dom féin dul ag píceáil.  Bhí sé deas go</span>
<lb n="2884"/><span>leór ar feadh tamaill, ach annsan chuaidh na fóid i dtruime,</span>
<lb n="2885"/><span>mheasas, agus tháinig teas ar mo bhaisíní agus d'imigh an</span>
<lb n="2886"/><span>spórt as an scéal dom.  N'fhéadfainn stad, mar bhí na</span>
<lb n="2887"/><span>fóid ag teacht ró thiugh orm agus cheanglíodh cuid aca ar</span>
<lb n="2888"/><span>an bpíce agus ní mór ná go leagaidís me.  Bhíos cráite</span>
<lb n="2889"/><span>scólta aca agus mo dhá dhearnain ar lasadh, agus gan</span>
<lb n="2890"/><span>faeseamh le fagháil ach na fóid mhí-áidh 'á gcaitheamh ar fuaid</span>
<lb n="2891"/><span>na gcos agam.  B'é toil Dé gur chuimhnigh Tadhg Óg ar</span>
<lb n="2892"/><span>an gciteal.</span>
<lb n="2893"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2894"/><p><span>"'Jimín," ar seisean, "féach a' bhfuil an t-uisce</span>
<lb n="2895"/><span>beirithe."  Ba mhór an fhuascailt í.  D'imigheas agus sé</span>
<lb n="2896"/><span>céad rud a dheineas mo dhá láimh a chur síos fé uisce i bpoll</span>
<lb n="2897"/><span>móna.  Ba bhreá an t-ionuaradh é.  Ní fhuaireas a leithéid</span>
<lb n="2898"/><span>de shásamh as aon rud riamh.</span></p>
<lb n="2899"/>
<lb n="2900"/><p><span>Insa chiteal a deineadh an té.  Caitheadh té agus bainne</span>
<lb n="2901"/><span>agus siúicre isteach ann i dteannta chéile.  Níor bhlaiseas</span>
<lb n="2902"/><span>riamh aon té chomh deas leis.  Gearradh an t-arán go</span>
<lb n="2903"/><span>reamhar agus cuireadh an t-im go reamhar anuas air agus</span>
<lb n="2904"/><span>sinn suidhte ar bhlocanna giúise agus ar fóda móna ag</span>
<lb n="2905"/><span>ithe agus na fir ar fad ag cainnt i dtaobh laetheannta</span>
<lb n="2906"/><span>móna agus gaisce le sleán.  Bhíodar ag cur barr-fhód</span>
<lb n="2907"/><span>agus bun-fhód agus méith-mhóin agus spairt tré n-a chéile;</span>
<lb n="2908"/><span>ach ní hag éisteacht leo a bhíos-sa ach d'iarraidh gal a</span>
<lb n="2909"/><span>chaitheamh as phíp Thaidhg Óig i gan fhios dom' athair.</span></p>
<lb n="2910"/>
<lb n="2911"/><p><span>Dheineamair té arís tráthnóna tiompall a cúig a chlog</span>
<lb n="2912"/><span>agus d'óladar an chuid deiridh den bpórtar an uair sin,</span>
<lb n="2913"/><span>leis.  Shluigeadar an braon deirinneach de, mar ní raibh</span>
<lb n="2914"/><span>diúir ann nuair a chuas-sa ag lorg na heascún a chuireas</span>
<lb n="2915"/><span>isteach ann ar maidin.  N'fheadar ón dtalamh cad é an</span>
<lb n="2916"/><span>chrích a dh'imigh ar an eascúin mboicht.  Bhí sórt uaignis orm</span>
<lb n="2917"/><span>nuair ná fuaireas a tuairisc ó aonne.  N'fheadar cá bhfuil</span>
<lb n="2918"/><span>sí anois.</span></p>
<lb n="2919"/>
<lb n="2920"/><p><span>Bhailigheas le chéile mo chuid giúirléidí ar fad tar éis</span>
<lb n="2921"/><span>aimsire an té agus rugas ar an asal agus bhíos ag cur</span>
<lb n="2922"/><span>díom abhaile agus me ag amhrán.  Thugas lán an chléibh</span>
<lb n="2923"/><span>de ghiúis tirm go dtí Mam agus thugas arc luachra liom</span>
<lb n="2924"/><span>istigh i bpáipéar go dtí Cáit.  Dubhairt Mam "maith an</span>
<lb n="2925"/><span>buachaill," ach nuair a thairrigíos an t-arc luachra beag do</span>
<lb n="2926"/><span>Cháit do scréach sí.  Bíd na cailíní an-ait.  Dubhairt sí</span>
<lb n="2927"/><span>an "sníomhaidhe snámhaidhe" ruda san a chaitheamh as a</span>
<lb n="2928"/><span>radharc.  Fan go mbeiread-sa aon rud arís chúiche.</span>
<lb n="2929"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2930"/><p><span>CAIBIDIOL XII </span></p>
<lb n="2931"/>
<lb n="2932"/><p><span>PÚCA BHEIT MÓIRE AR THÓIR JIMÍN</span></p>
<lb n="2933"/>
<lb n="2934"/><p><span>An cuimhin leat Beit Mhór go rabhas ag eachtraighe go</span>
<lb n="2935"/><span>minic uirthi - í siúd a bhí 'nár dtigh-ne an oidhche fuarthas</span>
<lb n="2936"/><span>mise sa bhfeamnaigh agus nár réidhtigh na mná eile le</span>
<lb n="2937"/><span>Máire Aindí i dtaobh ciaca le Mam nó le Daid ba</span>
<lb n="2938"/><span>dheá'rthach me.  Bhuel, ní dhéanfaidh sí spiorspear d'aon</span>
<lb n="2939"/><span>scéal eile.  Tá a gnó déanta.  Tá sí marbh!</span></p>
<lb n="2940"/>
<lb n="2941"/><p><span>Ní fheadar 'n tsaoghal cad a mhairbh í.  Mheasas go</span>
<lb n="2942"/><span>raibh sí chomh láidir le capall.  Bhí, leis, agus nuair</span>
<lb n="2943"/><span>shuidheadh sí isteach i gcairt an asail bhíodh lán na cairte</span>
<lb n="2944"/><span>innti, a dhuine.  Ní foláir nó is láidir an duine an bás</span>
<lb n="2945"/><span>agus tabhairt i n-ao' chor fé na leithéid.</span></p>
<lb n="2946"/>
<lb n="2947"/><p><span>Níor chuimhnigheas riamh i gceart ar an mbás gur leagadh</span>
<lb n="2948"/><span>Beit Mhór leis.  Am baic, a mhic ó! ní me an duine</span>
<lb n="2949"/><span>céadna ó shin.  Táim teanntaithe ag an mbás mallaithe</span>
<lb n="2950"/><span>sin de ló agus d'oidhche.  Aon rud a chím sa ló bíonn</span>
<lb n="2951"/><span>adhbhar mo bháis ann.  B'fhéidir go mbuailfeadh an capall</span>
<lb n="2952"/><span>speach orm nó go leagfadh an t-asal me nó go mbeadh</span>
<lb n="2953"/><span>frídíní galair san uisce - bímíd marbh ag an Máighistir</span>
<lb n="2954"/><span>ag trácht ortha san; agus ó cailleadh Beit, an riach pioc</span>
<lb n="2955"/><span>díom a chuaidh thar doras aon oidhche ar eagla go bhfeicfinn</span>
<lb n="2956"/><span>a púca, a dhuine.  Bíonn scilimis im' chroidhe roimis na</span>
<lb n="2957"/><span>púcaí sin.  Mara mbeadh iad do bheinn ar aor a' mhaidrín</span>
<lb n="2958"/><span>ruaidh.</span></p>
<lb n="2959"/>
<lb n="2960"/><p><span>Is mór an éagcóir dos na daoine marbha ná fanann</span>
<lb n="2961"/><span>socair dóibh féin is gan bheith ag dul tiompall ins an</span>
<lb n="2962"/><span>oidhche ag cur eagla ar dhaoine fé mar atá Beit Mhór anois.</span>
<lb n="2963"/><span>Dubhairt Tadhg Óg liom go bhfeaca sé thíos sa bhóithrín í</span>
<lb n="2964"/><span>an oidhche fé dheire agus bairrlín bán 'na tiompall agus</span>
<lb n="2965"/><span>í ar lorg Jimín Mháire Thaidhg agus Mhicilín Eoin.  Bhí olc</span>
<lb n="2966"/><span>aici chughainn, adubhairt Tadhg, i dtaobh an dosaon ubh a</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2967"/><p><span>ghoideamair ón gcirc a bhí ar gor aici.  Ar mh'anam is ar</span>
<lb n="2968"/><span>mo shláinte gurab shin é adubhairt Tadhg Óg, agus dubhairt</span>
<lb n="2969"/><span>sé rud eile - go raibh néal uirthi i dtaobh gur ghoideamair</span>
<lb n="2970"/><span>ocht gcinn de phípeanna tórraimh an oidhche bhí sí fé chlár</span>
<lb n="2971"/><span>agus ná dubhramair paidir na cré le n-a hanam.</span></p>
<lb n="2972"/>
<lb n="2973"/><p><span>Ní hag cuimhneamh ar a hanam a bhíomair, a' dtuigeann</span>
<lb n="2974"/><span>tu leat me, ach sinn d'iarraidh na pípeanna thógaint i gan</span>
<lb n="2975"/><span>fhios don scata ban a bhí istigh, agus ní rabhas féin go ró</span>
<lb n="2976"/><span>mhaith istigh liom féin faid a bhíomair 'á dhéanamh, mar</span>
<lb n="2977"/><span>cheapas gach 'ra nóimeat go bpreabfadh Beit féin aniar</span>
<lb n="2978"/><span>chun me ghearán le Mam.  B'in seanabhéas aici riamh.</span>
<lb n="2979"/><span>Níor phreab an uair sin agus shaoileas gurbh amhlaidh ná</span>
<lb n="2980"/><span>feacaidh sí i n-ao' chor sinn.  Ach féach ná raghadh 'oiread</span>
<lb n="2981"/><span>uaithe!</span></p>
<lb n="2982"/>
<lb n="2983"/><p><span>Ní gádh dhi, ar nós an scéil, bheith chomh danartha i dtaobh</span>
<lb n="2984"/><span>na seanaphípeanna.  Nuair chualamair go raibh sí sa</span>
<lb n="2985"/><span>mhullach orainn mar gheall ar an slí thógamair iad</span>
<lb n="2986"/><span>dubhramair paidir ar son gach píp riamh aca agus d'iarra-</span>
<lb n="2987"/><span>mair ar Dhia an suaineas síorraidhe a thabhairt d'á hanam.</span></p>
<lb n="2988"/>
<lb n="2989"/><p><span>Ach thug Dia an chluas bhodhar dúinn, mar chonnaic Tadhg</span>
<lb n="2990"/><span>Óg an oidhche 'na dhiaidh san arís í agus ní haon mhaolú a</span>
<lb n="2991"/><span>bhí tagaithe ar an bhfeirg aici.  Dubhairt sí leis ná sásochadh</span>
<lb n="2992"/><span>aon ní í ach sinn a chur na bpípeanna i bpoll an chlaidhe</span>
<lb n="2993"/><span>fé'n dtor sa bhóithrín.</span></p>
<lb n="2994"/>
<lb n="2995"/><p><span>Do chuir san me féin is Micilín i bponnc.  A'</span>
<lb n="2996"/><span>dtuigeann tú, bhí cuid den dtobac a bhí ionnta caithte</span>
<lb n="2997"/><span>agus bhíomair tar éis ceann aca a dhíol le Taidhgín Neillí</span>
<lb n="2998"/><span>ar dhá phinginn.  B'éigean dúinn Taidhgín a leagadh chun</span>
<lb n="2999"/><span>na pípe bhaint de-bhí na pingní caithte 'gainn ar mhísleáin,</span>
<lb n="3000"/><span>tá's agat.  Chuireamair brúscar móna i dtóin gach pípe</span>
<lb n="3001"/><span>aca a bhí ólta againn agus cuid den tobac as na ceannaibh</span>
<lb n="3002"/><span>eile anuas ar a bharra.  Mheasamair, tá's agat, ná</span>
<lb n="3003"/><span>tabharfadh púca Bheit Móire fé ndeara an deifir.</span></p>
<lb n="3004"/>
<lb n="3005"/><p><span>Chuireamair na pípeanna sa pholl, leis an lá.  Ní raibh</span>
<lb n="3006"/><span>oiread leisce orm ag scarúint le haon rud riamh -</span>
<lb n="3007"/><span>pípeanna breátha 'á gcur i bpoll claidhe don bpúca agus</span>
<lb n="3008"/><span>an t-uisce ó sna fiacla againn féin le dúil sa tobac!</span>
<lb n="3009"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="3010"/><p><span>Maidin lae ar na mháireach chuas ós íseal go dtí an</span>
<lb n="3011"/><span>poll d'fhéachaint an dtáinig Beit d'iarraidh na bpípeanna.</span>
<lb n="3012"/><span>Dar fia, bhí gach aon cheann riamh aca imithe! Mheasas go</span>
<lb n="3013"/><span>dtuitfinn leis an bpreab a baineadh asam.  Bhí an lá</span>
<lb n="3014"/><span>gléigeal ann, ach mar sin féin thabharfainn an leabhar go</span>
<lb n="3015"/><span>bhfuaireas bolaith an phúca san áit.  Tháinig fuath agam</span>
<lb n="3016"/><span>don dtor agus don mbóithrín agus fuath speisialta do</span>
<lb n="3017"/><span>phúca Bheit Móire agus í ag imeacht ar fuaid na dúthaighe</span>
<lb n="3018"/><span>i lár na hoidhche agus ocht gcinn de phípeanna tobac ar</span>
<lb n="3019"/><span>lasadh i n-éineacht aici agus gal deataigh ag éirghe as a béal.</span></p>
<lb n="3020"/>
<lb n="3021"/><p><span>Ní leigeadh an smaoineamh san dom aon néal cholata a</span>
<lb n="3022"/><span>dhéanamh ó d'innis Tadhg Óg dom gur mar sin a bhí sí oidhche</span>
<lb n="3023"/><span>a bhuail sí leis féin.  Bhí sí sásta go leor, dubhairt sé,</span>
<lb n="3024"/><span>go dtáinig sí go dtí an brúscar móna fén dtobac agus</span>
<lb n="3025"/><span>gur dhóigh san an carbal aici.  Bhí sí ag casachtaigh annsan</span>
<lb n="3026"/><span>agus ag eascainí agus dubhairt sí, am baisce! ná</span>
<lb n="3027"/><span>maithfeadh sí dhúinn i n-ao' chor nó go gcuirfimís chúiche</span>
<lb n="3028"/><span>an dosaon ubh a thógamair ón gcirc ghuir.  Léan uirthi!</span>
<lb n="3029"/><span>nach maith do chuimhnigh sí ortha.</span></p>
<lb n="3030"/>
<lb n="3031"/><p><span>Bhíomair teanntaithe ar fad age sna huibhe.  Dhíolamair</span>
<lb n="3032"/><span>iad-san fad ó riamh le bean a' Tobair i gcómhair na caide</span>
<lb n="3033"/><span>agus ní fios cad é an chrích a bhí imithe ortha-drochchrích is</span>
<lb n="3034"/><span>dócha mar bhí sicíní ionnta nuair a dhíolamair iad.  Ar</span>
<lb n="3035"/><span>feadh trí n-oidhche níor chodail aonne de bheirt againn aon</span>
<lb n="3036"/><span>néal ach 'á cheapadh gach aon nóimeat go mbeadh an púca</span>
<lb n="3037"/><span>chughainn ag éileamh na n-ubh agus ní thabharfá trí leafiní</span>
<lb n="3038"/><span>orainn bhíomair chomh suaithte sin.</span></p>
<lb n="3039"/>
<lb n="3040"/><p><span>Bhíomair i ngalar na gcás d'iarraidh uibhe guir a</span>
<lb n="3041"/><span>sholáthar.  Bothán cearc níor fhágamair ar fuaid an</span>
<lb n="3042"/><span>pharóiste gan cuardach ach ní raibh oiread agus aon chearc</span>
<lb n="3043"/><span>amháin ar gor ionnta.  Fuaireamair dosaon ubh saoráideach</span>
<lb n="3044"/><span>go leor agus má chuireamair cearc amháin do chuireamair</span>
<lb n="3045"/><span>cearc is fiche 'na suidhe ortha; ach an riach gor a dhéanfadh</span>
<lb n="3046"/><span>aon cheann aca! Cheanglíomair ceann aca ar chois sa nid,</span>
<lb n="3047"/><span>ach nuair a bhí sí tuirseach de bheith 'na suidhe do léim sí</span>
<lb n="3048"/><span>agus do thairrig sí an baile uirthi leis an ngleo a dhein sí</span>
<lb n="3049"/><span>agus rug Máire Aindí na huibhe léi.  Bhíomair cráite,</span></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="3050"/><p><span>agus dubhairt Tadhg Óg go raibh an gomh ag teacht ar an</span>
<lb n="3051"/><span>bpúca chughainn toisc gan na huibhe bheith fachta againn di.</span>
<lb n="3052"/><span>Go marbh'íd siad í, gan olc dúinn!</span></p>
<lb n="3053"/>
<lb n="3054"/><p><span>Dheineas féin agus Micilín comhairle annsan dosaon</span>
<lb n="3055"/><span>ubh a ghoid agus iad a chur chúiche agus litir 'na dteannta.</span>
<lb n="3056"/><span>Scríobhamair an litir:</span></p>
<lb n="3057"/>
<lb n="3058"/><p><span>Go dtí Púca Bheit Móire.</span></p>
<lb n="3059"/>
<lb n="3060"/><p><span>A Phúca, a ghrádh dhil,</span>
<lb n="3061"/><span>Seo dhuit dosaon ubh.  Ní hiad na huibhe céadna</span>
<lb n="3062"/><span>bhí féd' chirc-se iad mar d'imíodar san 'n Daingean.</span>
<lb n="3063"/><span>Tá siad gan gor, leis, ach b'fhéidir go mbeadh cearc</span>
<lb n="3064"/><span>agat féin a dhéanfadh duit é; agus má's é do thoil</span>
<lb n="3065"/><span>é, a phúca dheas, ná bí dian orainn mar táimíd óg,</span>
<lb n="3066"/><span>agus ná bí 'ár ndiaidh insa bhóithrín aon oidhche eile.</span></p>
<lb n="3067"/>
<lb n="3068"/><p><span>Mise Jimín agus</span>
<lb n="3069"/><span>Mise Micilín Eoin.</span></p>
<lb n="3070"/>
<lb n="3071"/><p><span>Chuireas Cáit go dtí an tor sa bhóithrín agus chuir sí</span>
<lb n="3072"/><span>na huibhe sa pholl agus an litir ar a mbarra.  Níor</span>
<lb n="3073"/><span>chodluigheas néal an oidhche sin ach 'á cheapadh gach aon</span>
<lb n="3074"/><span>nóimeat go bhfeicfinn an amhailt isteach tré pholl na</span>
<lb n="3075"/><span>heochrach chugham.  Ach am baite! ní tháinig sí i n-ao' chor</span>
<lb n="3076"/><span>agus ní me ná raibh buidheach!</span></p>
<lb n="3077"/>
<lb n="3078"/><p><span>Ar maidin go moch chuaidh Cáit arís go dtí an poll.</span>
<lb n="3079"/><span>Ní raibh ubh ná litir ann.  I gcoinnibh a cos a chuaidh sí</span>
<lb n="3080"/><span>go dtí an poll i n-ao' chor, ach ar mh'anam, a mhic ó, gur</span>
<lb n="3081"/><span>bhain sí as na cosa go maith é ag teacht abhaile arís, agus</span>
<lb n="3082"/><span>bhí sí ag dul i laigí le heagla an phúca; agus chun na</span>
<lb n="3083"/><span>fírinne a rádh, ní rabhas féin istigh liom féin.</span></p>
<lb n="3084"/>
<lb n="3085"/><p><span>Ó scríobhas an méid sin tá scéal tuitithe amach annso.</span>
<lb n="3086"/><span>Is suarach an scraiste Tadhg Óg.  Táim tuitithe amach</span>
<lb n="3087"/><span>leis.  Chuala aréir é istigh i dtigh Mháire Aindí 'á innsint</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="3088"/><p><span>dóibh i dtaobh an sceimhle fuaireas-sa ó Phúca Bheit Móire</span>
<lb n="3089"/><span>agus mar a dhein sé féin smíste 'madáin díom nuair</span>
<lb n="3090"/><span>dubhairt sé liom na pípeanna agus na huibhe a chur sa</span>
<lb n="3091"/><span>pholl i gcóir an phúca; agus dubhairt sé le Máire gur</span>
<lb n="3092"/><span>uaithe féin a ghoideas na huibhe.  Ní raibh oiread náire</span>
<lb n="3093"/><span>riamh orm.  Bead-sa suas le Tadhg ar shlí éigin - bead</span>
<lb n="3094"/><span>san.  Ní dhéanfadh sé mar sin liom é an oidhche bhriseas</span>
<lb n="3095"/><span>an cleamhnas le Peats Teaimí do féin is do Nell.</span>
<lb n="3096"/><span>Léan uaidh, ní maith an díol air aon bhean a sholáthar do -</span>
<lb n="3097"/><span>ní maith san.</span>
<lb n="3098"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="3099"/><p><span>CAIBIDIOL XIII</span></p>
<lb n="3100"/>
<lb n="3101"/><p><span>RÁS NA NAOMHÓG I gCUAN AN DUILISC</span></p>
<lb n="3102"/>
<lb n="3103"/><p><span>Nuair a bhead-sa mór bead im' fhear naomhóige agus</span>
<lb n="3104"/><span>bead ag rás agus ní bheidh aon naomhóg i n-aon chuan i</span>
<lb n="3105"/><span>gCiarraighe a thiocfaidh i ngiorracht scread asail dúinn</span>
<lb n="3106"/><span>agus beidh gach aonne ag liúirigh agus ag rádh "Op</span>
<lb n="3107"/><span>Jimín!" agus ag ól phórtair fé thuairim mo shláinte, agus</span>
<lb n="3108"/><span>annsan cromfaid siad ar bhruighinn agus bainfid siad</span>
<lb n="3109"/><span>fuil as a chéile, ach ní bheidh focal asam-sa ach mé 'á leigint</span>
<lb n="3110"/><span>orm ná raibh aon ghaisce déanta agam, cé go mbead ag</span>
<lb n="3111"/><span>éisteacht leo 'á rádh le n-a chéile - "Sin é Jimín Mháire</span>
<lb n="3112"/><span>Thaidhg-sin é an fear do bhuaidh an rás!" - agus iad am'</span>
<lb n="3113"/><span>thaisbeáint dá chéile.  Sin mar bheidh nuair bhead-sa mór.</span></p>
<lb n="3114"/>
<lb n="3115"/><p><span>A' dtuigeann tú, sin é do chuaidh im' cheann an lá do</span>
<lb n="3116"/><span>bhí an rás mór naomhóg i gCuan an Duilisc coigthíos ó</span>
<lb n="3117"/><span>shin.  Ana lá a b'eadh é, a dhuine.  Chaitheas scilling is</span>
<lb n="3118"/><span>tuistiún ar mhísleáin agus ar ubhla.  Bhí Micilín Eoin</span>
<lb n="3119"/><span>i n-éineacht liom agus ní raibh aige ach scilling.  Ní fada</span>
<lb n="3120"/><span>le dul scilling is tuistiún nuair do chaithfeá tuistiún</span>
<lb n="3121"/><span>do thabhairt ar ubhall go mbeadh fochal 'na lár agus ní</span>
<lb n="3122"/><span>choimeádfadh scilling leath-uair a chloig ag cogaint thú</span>
<lb n="3123"/><span>nuair a thabharfá ar mhísleáin i.  Is damanta an earradh</span>
<lb n="3124"/><span>iad le daoire.  Bhí fhios agam ar maidin a ghiorracht a</span>
<lb n="3125"/><span>raghadh an t-airgead, ach ní leigfeadh scannradh dhom aon</span>
<lb n="3126"/><span>phingin d'iarraidh ar Mham, mar bheadh fhios aici cá mbeinn</span>
<lb n="3127"/><span>ag dul, agus annsan do bheadh laingcis liom, mar ní maith</span>
<lb n="3128"/><span>le Mam ráiseanna naomhóg.  Chongaibh sí Daid sa bhaile</span>
<lb n="3129"/><span>ach d'éaluigheas-sa uaithi.  Dubhart le Daid éalú, leis, ach</span>
<lb n="3130"/><span>is amhlaidh do bhain an fear bocht crothadh as a cheann agus</span>
<lb n="3131"/><span>d'fhéach sé go heaglach i dtreo Mham.  Nuair ná raibh sí</span>
<lb n="3132"/><span>ag féachaint thug sé trí pingine dhom i gan fhios di.</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="3133"/><p><span>Níl Daid bocht go holc dá mbeadh an cothrom aige chun</span>
<lb n="3134"/><span>maitheasa.</span></p>
<lb n="3135"/>
<lb n="3136"/><p><span>Domhnach a b'eadh é, agus siúd liom féin agus le</span>
<lb n="3137"/><span>Micilín thar mám ar bogshodar.  D'fhágamair na bróga</span>
<lb n="3138"/><span>fé choca féir i bpáirc le Micilín, mar ba mhór linn mar</span>
<lb n="3139"/><span>ualach iad.  I mbarra an mháma bhuail asal linn agus</span>
<lb n="3140"/><span>chuamair araon anáirde air ach ní haon deabhadh a dhein-</span>
<lb n="3141"/><span>eamair dá bhrí sin, mar ní bhainfeadh cogadh na bpléar</span>
<lb n="3142"/><span>aon tsiubhal as, agus nuair a bhíos 'á phriocadh le tairnge</span>
<lb n="3143"/><span>is amhlaidh do luigh sé fúinn agus ní éireochadh sé gur</span>
<lb n="3144"/><span>lasamair scothán aitinn fé n-a bholg.  D'éirigh sé annsan</span>
<lb n="3145"/><span>de phreib, agus do raid sé agus siúd leis ar cosanáirde</span>
<lb n="3146"/><span>uainn agus é ag raide agus gach aon "hí-há" aige.</span>
<lb n="3147"/><span>Chuir an scothán aitinn giodam ann.</span></p>
<lb n="3148"/>
<lb n="3149"/><p><span>Bhí an saoghal go léir ag féachaint ar an ras-fir</span>
<lb n="3150"/><span>agus mná agus daoine beaga.  Ní chuala riamh oiread</span>
<lb n="3151"/><span>geónach, ná oiread cainnte, ná oiread argóna, ná n'fheaca</span>
<lb n="3152"/><span>riamh oiread tarta ar dhaoine agus a bhí; ach má bhí tart</span>
<lb n="3153"/><span>ortha bhí sás a mhúchta ann go tiugh, mar chonnac a lán</span>
<lb n="3154"/><span>bairrlí ar fuaid na háite go léir agus daoine ag ól</span>
<lb n="3155"/><span>asta le sáspain.  Gheobhthá taoscán den stuif dubh do</span>
<lb n="3156"/><span>bhí ins na bairrlí ar scilling.  Bhíos ag faire ar chuid</span>
<lb n="3157"/><span>des na daoine agus ní bhídís choidhche sásta le haon</span>
<lb n="3158"/><span>tsáspan amháin a shlugadh.  Líontaí na sáspain go léir</span>
<lb n="3159"/><span>arís dóibh agus bhídís 'á dhiúgadh agus sobal ar a bpusa</span>
<lb n="3160"/><span>uaidh agus a súile ag leathadh ortha agus a gcuid cainnte</span>
<lb n="3161"/><span>ag dul i ndíth céille le gach sáspan d'á n-ólaidís.  Thíos</span>
<lb n="3162"/><span>fé bhun na haille bhí cuid des na scríbíní agus ins na</span>
<lb n="3163"/><span>páirceanna tiompall na trágha, agus chonnac beirt go</span>
<lb n="3164"/><span>raibh bairrlí istigh i gcairt asail aca agus iad soir, siar</span>
<lb n="3165"/><span>ar feadh an bhóthair ar lorg daoine bochta go raibh tart</span>
<lb n="3166"/><span>gan múchadh ortha.  Bhí sruthán mór uisce ann, ach ní raibh</span>
<lb n="3167"/><span>aoinne ag ól aon bhraon as san.</span></p>
<lb n="3168"/>
<lb n="3169"/><p><span>Bhí mná ann, flúirseach, ach ní bhídís sin i n-ao' chor</span>
<lb n="3170"/><span>tiompall na mbairrlí.  Ach má seadh níor fhág san balbh</span>
<lb n="3171"/><span>iad ná go mbídís ag cainnt - mná Chuas a' Phortáin agus</span>
<lb n="3172"/><span>mná Béal Cairrge ag áiteamh ar a chéile agus ag moladh</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="3173"/><p><span>a gcuid fear.  Bhídís go searbh le n-a chéile, a dhuine,</span>
<lb n="3174"/><span>agus ba dhóigh leat gur scian gach aon fhocal a scaoilidís</span>
<lb n="3175"/><span>amach as a mbéal.  Chaitheas tamall ag éisteacht le cuid</span>
<lb n="3176"/><span>aca féachaint cathain a liúrfaidís a chéile.  Ach an diach</span>
<lb n="3177"/><span>liúradh, a dhuine.  Ní haon mhaith na mná san ach chun</span>
<lb n="3178"/><span>cainnte.</span></p>
<lb n="3179"/>
<lb n="3180"/><p><span>Bhí lucht ubhall a dhíol ann agus mísleán agus crúibíní</span>
<lb n="3181"/><span>muc.  Bhí bean a' duilisc ann leis, agus lucht amhrán,</span>
<lb n="3182"/><span>agus fear go raibh trí cártaí aige agus é ag breith</span>
<lb n="3183"/><span>scillingí ó dhaoine chomh tiugh le tiul.  Thabharfadh sé coróin</span>
<lb n="3184"/><span>den té aimseochadh an t-aon muileat.  Uair, ná raibh sé</span>
<lb n="3185"/><span>ag féachaint ar na cártaí rug Donncha Neans ar an aon</span>
<lb n="3186"/><span>muileat agus do lúb sé cúinne dhe.  Annsan chuir</span>
<lb n="3187"/><span>Donncha leathchoróin leis an bhfear go n-aimseochadh sé</span>
<lb n="3188"/><span>féin an t-aon muileat.  Shuaith an fear arís iad agus</span>
<lb n="3189"/><span>nuair a dh'iompuigh Donncha an cárta go raibh an cúinne</span>
<lb n="3190"/><span>cam air cad do bheadh aige ach an deich triuth.</span></p>
<lb n="3191"/>
<lb n="3192"/><p><span>Tháinig néal ar Dhonncha Neans.  "Dheinis iad do</span>
<lb n="3193"/><span>dhathú, a dhiail boy!" ar seisean, agus bhuail sé flíp ar</span>
<lb n="3194"/><span>fhear na gcártaí.  Thóg seisean a mhaide croise agus bhuail</span>
<lb n="3195"/><span>sé Donncha sa bhathas.  N'fheaca-sa den spórt ach an méid</span>
<lb n="3196"/><span>sin mar chuaidh a lán eile sa ghráscar.  Do bhíodar go</span>
<lb n="3197"/><span>léir i n-aon tranglam amháin ag tnáthadh a chéile agus</span>
<lb n="3198"/><span>b'éigean domh-sa cur díom.</span></p>
<lb n="3199"/>
<lb n="3200"/><p><span>Seo liom síos mar a raibh na naomhóga.  Sin é an áit</span>
<lb n="3201"/><span>a raibh an suathadh agus an siosma agus gach aonne ag</span>
<lb n="3202"/><span>moladh a chriú féin agus ag cáineadh gach aon chriú eile.</span>
<lb n="3203"/><span>D'imigheadh naomhóg ar sciúird léi féin an cuan siar.</span></p>
<lb n="3204"/>
<lb n="3205"/><p><span>"Ó hanamain scian!" adeireadh fear, "nach deas</span>
<lb n="3206"/><span>iad," agus bhíodh rian an phórtair ar a smigín.</span></p>
<lb n="3207"/>
<lb n="3208"/><p><span>Labharadh fear eile 'á fhreagairt:</span></p>
<lb n="3209"/>
<lb n="3210"/><p><span>"B'fhéidir dá mbeadh naomhóg eile suas le n-a</span>
<lb n="3211"/><span>gcliathán gur beag a' teasbach fhágfadh sí ortha."</span></p>
<lb n="3212"/>
<lb n="3213"/><p><span>"Ara, níor chás dóibh-níl criú sa chuan indiu a</span>
<lb n="3214"/><span>dhéanfadh aon lámh ortha," adeireadh fear a' smigín</span>
<lb n="3215"/><span>smeartha.  "An iad muinntir Chuas a' Phortáin arú?</span>
<lb n="3216"/><span>Mhuise, cúis gháire chughainn! Cad a dheineadar riamh?"</span>
<lb n="3217"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="3218"/><p><span>"Dheineadar, an rud a dhéanfaidh siad indiu aris -</span>
<lb n="3219"/><span>an suae a bhreith leo ó Bhéal Cairrge."</span></p>
<lb n="3220"/>
<lb n="3221"/><p><span>"Cuirfidh mé cúig phúint leat ná déanfaid."</span></p>
<lb n="3222"/>
<lb n="3223"/><p><span>"Cuirfidh mé, agus fiche púnt," arsa fear an phórtair</span>
<lb n="3224"/><span>agus chuir sé lámh 'na phóca.  Ní dóigh liom go raibh fiche</span>
<lb n="3225"/><span>scilling ag an bhfear céadna, mar chonnac 'na dhiaidh sin</span>
<lb n="3226"/><span>é, agus é a d'iarraidh leathchoróin a bhaint d'á mhnaoi chun</span>
<lb n="3227"/><span>dul ag ól.</span></p>
<lb n="3228"/>
<lb n="3229"/><p><span>Bhí lucht na naomhóg ag baint díobh - níor fhágadar</span>
<lb n="3230"/><span>caipín ná casóg ná bhest ortha ná treabhsar.  Bhí gach aonne</span>
<lb n="3231"/><span>ag liúirigh ortha agus 'á moladh agus 'á gcomhairliú agus</span>
<lb n="3232"/><span>'á ngríosadh.  Chífeá fear agus sáspan pórtair 'na láimh</span>
<lb n="3233"/><span>aige agus é ag béicigh ar naomhóig aca.  "Dar hanamain</span>
<lb n="3234"/><span>t'athar, a Mhaidhc, ná scaoil go bráth le Cuas a' Phortáin</span>
<lb n="3235"/><span>é;" agus an uair chéadna bhíodh streall den phórtar ag</span>
<lb n="3236"/><span>imeacht mar seo agus streall mar siúd as an sáspan</span>
<lb n="3237"/><span>i dtreo go mbíodh a urmhór imithe uaidh nuair chuireadh sé</span>
<lb n="3238"/><span>chun a bhéil é.  Annsan deireadh sé le fear an scríbín:</span>
<lb n="3239"/><span>"I n-ainm na maothaile tr'om taoscán eile dho san."</span></p>
<lb n="3240"/>
<lb n="3241"/><p><span>Ní fada gur imigh an dá naomhóig agus cubhrán bán</span>
<lb n="3242"/><span>fé n-a dtosach agus an dá cheathrar ag iomradh ar a</span>
<lb n="3243"/><span>ndícheall báis, siar 's aniar, siar 's aniar, gan stad,</span>
<lb n="3244"/><span>gan staonadh, agus na hocht maidí ar chomhimeacht.  Bhí</span>
<lb n="3245"/><span>na daoine i dtír ag dul ar mire agus iad ag rith feadh</span>
<lb n="3246"/><span>na trágha agus ag liúirigh agus ag bagairt a lámh agus a</span>
<lb n="3247"/><span>ndorn ar na naomhóga agus ag tabhairt órdaithe dhóibh</span>
<lb n="3248"/><span>agus ag rádh "Mhuise mo cheol sibh!" agus gan lucht na</span>
<lb n="3249"/><span>naomhóg 'á gclos i n-ao' chor, ach iad ag tarrac gur dhóigh</span>
<lb n="3250"/><span>leat go mbrisfeadh a gcroidhe.</span></p>
<lb n="3251"/>
<lb n="3252"/><p><span>Annsan bhris Maidhc Mór dula.</span></p>
<lb n="3253"/>
<lb n="3254"/><p><span>"Ó, an dial!" arsa gach aonne mar cheapadar go</span>
<lb n="3255"/><span>raibh an rás caillte 'á dheascaibh.  Ach chuir Maidhc dula</span>
<lb n="3256"/><span>nua isteach agus thosnuigh sé arís ar bhuillí móra rámha.</span></p>
<lb n="3257"/>
<lb n="3258"/><p><span>"Ó my! is tréan an fear é," arsa gach aonne.</span>
<lb n="3259"/><span>Annsan do bhris an fear tosaigh sa naomhóig eile maide</span>
<lb n="3260"/><span>rámha.</span>
<lb n="3261"/></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="3262"/><p><span>D'éirigh Maidhc Mór agus d'árduigh sé maide rámha.</span>
<lb n="3263"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="3264"/><p><span>"Ó faire go deó," arsa na daoine, ach chuireadar go</span>
<lb n="3265"/><span>léir liú molta asta nuair thairrig sé chuige maide nua.</span>
<lb n="3266"/><span>"Fear diail," adubhradar.</span></p>
<lb n="3267"/>
<lb n="3268"/><p><span>Mar sin dóibh ar feadh dhá mhíle go dtánadar go dtí</span>
<lb n="3269"/><span>an tarna polla chun casadh abhaile.  Ag gabháil tiompall</span>
<lb n="3270"/><span>ar an bpolla dhóibh ní fhágfadh aon cheann aca slí dá</span>
<lb n="3271"/><span>chéile, agus slán mar a n-innstir é, chuaidh an dá naomhóig</span>
<lb n="3272"/><span>i n-achrann 'na chéile.  D'éirigh Maidhc Mór agus d'árduigh</span>
<lb n="3273"/><span>sé maide rámha agus bhuail sé fear sa naomhóig eile leis.</span>
<lb n="3274"/><span>Annsan rug an dá chriú ar a chéile chun a chéile a bháth'.</span>
<lb n="3275"/><span>Níor bháthadar, áfach, mar bhailibh na naomhóga eile isteach</span>
<lb n="3276"/><span>ortha agus stopadar iad.  Ach bhí deire leis an rás.</span></p>
<lb n="3277"/>
<lb n="3278"/><p><span>Nuair a tháinig Maidhc Mór isteach dubhairt sé gurbh</span>
<lb n="3279"/><span>iad an mhuinntir eile a dhein an feall.  Dubhairt lucht na</span>
<lb n="3280"/><span>naomhóige eile gur d'aon ghnó do chuaidh muinntir Mhaidhc</span>
<lb n="3281"/><span>ceangailte ionnta féin nuair a bhíodar "béiteálta" aca.</span>
<lb n="3282"/><span>Chreid gach dream istigh a muinntir féin agus ba ghearr go</span>
<lb n="3283"/><span>raibh an sluagh go léir ag áiteamh ar a chéile.</span></p>
<lb n="3284"/>
<lb n="3285"/><p><span>"Op Maidhc Mór!" arsa plubaire amadáin a bhí ar</span>
<lb n="3286"/><span>bogmheisce.</span></p>
<lb n="3287"/>
<lb n="3288"/><p><span>"Nárab eadh," arsa gligín eile go raibh na cosa ag</span>
<lb n="3289"/><span>imeacht uaidh, "ach op Cuas a' Phortáin!"</span></p>
<lb n="3290"/>
<lb n="3291"/><p><span>Bhain an plubaire mór a chasóg de.</span></p>
<lb n="3292"/>
<lb n="3293"/><p><span>"Má tá meas fir agat ort féin," ar seisean, "anois</span>
<lb n="3294"/><span>an t-am agat."</span></p>
<lb n="3295"/>
<lb n="3296"/><p><span>Thug an bheirt aca fé n-a chéile, ach ní bhuailfeadh aonne</span>
<lb n="3297"/><span>aca taobh tighe, mar bhíodar ar meisce.  Rith gach aonne</span>
<lb n="3298"/><span>mar a raibh an gleo, agus ná raibh fhios ag a leath cad</span>
<lb n="3299"/><span>chuige bhí an leath eile ag rith.  Is ait an rud an duine</span>
<lb n="3300"/><span>mar sin - ar nós na gcaorach díreach.</span></p>
<lb n="3301"/>
<lb n="3302"/><p><span>Má bhí argóint ann roimis an rás níorbh aon ní é</span>
<lb n="3303"/><span>seachas an gíotam a bhí ar siubhal 'na dhiaidh.  Bhí na mná</span>
<lb n="3304"/><span>féin corraithe go mór agus ba dhóigh leat ar an gcainnt</span>
<lb n="3305"/><span>a bhí aca gurbh é a gcúram riamh bheith ag tarrac naomhóige</span>
<lb n="3306"/><span>- gach bean aca ag lochtú buillí rámha na bhfear i naomhóig</span>
<lb n="3307"/><span>an té bhíodh ag cainnt léi agus í chomh húdarásach 'na cuid</span>
<lb n="3308"/><span>feasa agus a bheadh Seana-Dhiarmaid Buidhe a chaith trí fichid</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="3309"/><p><span>bliain dá shaoghal i dtóin naomhóige.  Sin é dáltha na</span>
<lb n="3310"/><span>mban choidhche.  Nuair a bhíodh fir a' dul dian ar a chéile</span>
<lb n="3311"/><span>san argóint d'éirighidís as an gcainnt agus bhainidís</span>
<lb n="3312"/><span>sásamh as a chéile leis na dóirne.</span></p>
<lb n="3313"/>
<lb n="3314"/><p><span>N'fheadar an mbead-sa mar sin nuair a bhead mór -</span>
<lb n="3315"/><span>ag ól phórtair mar do bheadh gamhain agus annsan ag</span>
<lb n="3316"/><span>cainnt agus gan d'éifeacht ins a' chainnt ach mar a bheadh</span>
<lb n="3317"/><span>i ngéimrigh bó.</span></p>
<lb n="3318"/>
<lb n="3319"/><p><span>Ca' na thaobh go mbíonn daoine go hait? Ca' na thaobh</span>
<lb n="3320"/><span>gur chuaidh an dá naomhóig ceangailte 'na chéile? Ca' na</span>
<lb n="3321"/><span>thaobh gur bhuail Maidhc Mór an fear eile leis an maide</span>
<lb n="3322"/><span>rámha? Cad é an paor a bhí age Dia ar an nduine nár</span>
<lb n="3323"/><span>thug Sé ciall do mar thug Sé do chapaill agus d'asail?</span></p>
<lb n="3324"/>
<lb n="3325"/><p><span>Dá mbeinn-se mór aon uair amháin agus mé i rás ní</span>
<lb n="3326"/><span>fheadar an mar sin do bheinn?</span>
<lb n="3327"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="3328"/><p><span>CAIBIDIOL XIV</span></p>
<lb n="3329"/>
<lb n="3330"/><p><span>OIDHCHE IASCAIGH</span></p>
<lb n="3331"/>
<lb n="3332"/><p><span>Tráthnóna Dé hAoine bhíos thíos sa Chuas ag féachaint</span>
<lb n="3333"/><span>ortha ag cur na líonta ins na naomhóga.  Bhí iasc sa chuan,</span>
<lb n="3334"/><span>tá's agat - mairciréil Fómhair agus iad ag ráth'íocht ar</span>
<lb n="3335"/><span>bharra an uisge le dhá lá roimhe sin agus mhealladar</span>
<lb n="3336"/><span>muinntir an bhaile chun dul 'na ndiaidh.  Tógadh anuas</span>
<lb n="3337"/><span>láithreach seanalíonta bhí le bliain ar na lochtaí agus ar</span>
<lb n="3338"/><span>na maidí snadhmtha agus deisigheadh na mogail bhriste</span>
<lb n="3339"/><span>ionnta agus cuireadh braighdeáin leo chun na gcloch a</span>
<lb n="3340"/><span>cheangal dá mbun chun iad a shúncáil.  Mise bhailibh na</span>
<lb n="3341"/><span>clocha do Thadhg Óg.</span></p>
<lb n="3342"/>
<lb n="3343"/><p><span>Trí naomhóga atá sa chuas so 'gainne, agus gach ceann</span>
<lb n="3344"/><span>aca páirteach idir bheirt nó triúr.  Athair Mhicilín atá</span>
<lb n="3345"/><span>páirteach le Tadhg Óg, agus bheireadar Donncha Pheig leo</span>
<lb n="3346"/><span>'na thríú duine.  Bhí an tráthnóna go breá agus barra</span>
<lb n="3347"/><span>taoide ann nuair a bhíomair ag bórdáil na líonta thíos</span>
<lb n="3348"/><span>age leac a' bháid.  Mise bhí ag congáil na naomhóige do</span>
<lb n="3349"/><span>chriú Thaidhg Óig faid a bhíodar san ag réidhteach an lín</span>
<lb n="3350"/><span>agus ag ceangal na gcloch i ngiorracht gach aon chúpla</span>
<lb n="3351"/><span>feadh dá chéile agus 'á socrú i dtóin na naomhóige i dtreo</span>
<lb n="3352"/><span>ná beadh aon bhaoghal go raghadh an líon i n-achrann nuair</span>
<lb n="3353"/><span>a bheidís 'á chur i bhfairrge.  Ní fada bhíos thíos nuair chuala</span>
<lb n="3354"/><span>Mam ag glaodhach orm.  D'ísligheas-sa síos sa naomhóig</span>
<lb n="3355"/><span>agus ní thugas aon tor' uirthi.  Bhí'os agam go maith gur</span>
<lb n="3356"/><span>d'iarraidh na mbó bheadh sí am' chur.  Táim marbh age sna</span>
<lb n="3357"/><span>ba céadna siar 's aniar gach aon lá.  Ní fheacaidh Mam</span>
<lb n="3358"/><span>i n-ao' chor me agus b'éigean di Cáit a chur chun iad a</span>
<lb n="3359"/><span>bhagairt abhaile.  B'fhearr liom-sa gurbh é Daid a chuirfeadh</span>
<lb n="3360"/><span>sí ann mar bhí'os agam ná féadfadh Cáit an chloch a chur</span>
<lb n="3361"/><span>sa bheárnain 'na diaidh agus go mbeadh asail an bhaile ag</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="3362"/><p><span>dul ar ár gcuid-ne agus nár dhóichige rud eile ná go</span>
<lb n="3363"/><span>mbeadh Mam am' chur-sa 'na ndiaidh chun iad a ruagairt.</span>
<lb n="3364"/><span>Ach ní raibh Daid istigh, is dócha, chun é chur ann.</span></p>
<lb n="3365"/>
<lb n="3366"/><p><span>Bhí Donncha Pheig ag gabháil dom i dtaobh nea'thor' a</span>
<lb n="3367"/><span>thabhairt ar mo mháthair.</span></p>
<lb n="3368"/>
<lb n="3369"/><p><span>"Mór an náire dhuit é ná déanfadh rud ar do mháthair,</span>
<lb n="3370"/><span>a bhligeáird mhaith," ar seisean.</span></p>
<lb n="3371"/>
<lb n="3372"/><p><span>"Níor iarr aonne ort-sa do shrón a chur i n-ao' chor</span>
<lb n="3373"/><span>ann," arsa mise.</span></p>
<lb n="3374"/>
<lb n="3375"/><p><span>Is dócha go rabhas drochmhúinte, ach cad 'na thaobh gur</span>
<lb n="3376"/><span>thug sé bligeárd orm.</span></p>
<lb n="3377"/>
<lb n="3378"/><p><span>D'fhéach Donncha Pheig go feargach orm.  "Um, bó,"</span>
<lb n="3379"/><span>ar seisean, "a dhrochbhreed! ar bhiorán buidhe chaithfinn i</span>
<lb n="3380"/><span>bhfairrge thu."</span></p>
<lb n="3381"/>
<lb n="3382"/><p><span>"B'fhearra dhuit é thriail," arsa mise agus rugas ar</span>
<lb n="3383"/><span>mhaide rámha chuige.</span></p>
<lb n="3384"/>
<lb n="3385"/><p><span>Do gháir Tadhg Óg.  "Mhuise, mo chroidhe thu, a Jimín!"</span>
<lb n="3386"/><span>ar seisean.  "Mairbh ar fad an seanachníopaire"; ach</span>
<lb n="3387"/><span>níor mharbhuigheas 'r a shon san.</span></p>
<lb n="3388"/>
<lb n="3389"/><p><span>Thug Donncha Pheig aghaidh ar Thadhg Óg annsan.  "Is</span>
<lb n="3390"/><span>measa tusa tá ag séideadh fé.  Níl sé drochmhúinte a</span>
<lb n="3391"/><span>dhóthain cheana is dócha," arsa Donncha.</span></p>
<lb n="3392"/>
<lb n="3393"/><p><span>Annsan d'imigh Donncha Pheig abhaile d'iarraidh treabhsair</span>
<lb n="3394"/><span>agus lón bídh i gcóir na hoidhche.  Chaith Tadhg Óg an seól</span>
<lb n="3395"/><span>isteach i dtosach na naomhóige agus tar éis an naomhóg a</span>
<lb n="3396"/><span>cheangal den bhfáinne iarainn d'imigh sé féin agus athair</span>
<lb n="3397"/><span>Mhicilín abhaile d'iarraidh culaith iascaigh agus lóin.</span></p>
<lb n="3398"/>
<lb n="3399"/><p><span>Bhí sórt leisge orm féin dul suas, tá's agat, ar eagla</span>
<lb n="3400"/><span>go bhfeicfí sa bhaile me agus go bhfaghainn rud le déanamh</span>
<lb n="3401"/><span>ó Mam.  Is maith an sás chuige sin í.</span></p>
<lb n="3402"/>
<lb n="3403"/><p><span>Bhí an ghrian imithe síos agus dath an chopair ar an</span>
<lb n="3404"/><span>spéir go léir thiar.  Bhí an fhairrge ar nós ruda bheadh 'na</span>
<lb n="3405"/><span>suan agus a huachtar mar a bheadh gloine le sleamhaine.</span>
<lb n="3406"/><span>Bhí gach aon rud chomh ciúin sin go dtiocfadh saghas uaignis</span>
<lb n="3407"/><span>ort, ach níorbh aon uaigneas é gur mhaith leat dul uaidh,</span>
<lb n="3408"/><span>ach is amhlaidh d'fhanfá id' thost gan chorraighe.  Níor</span>
<lb n="3409"/><span>chorruigheas féin go ceann i bhfad ach bhíos ag iarraidh a'</span></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="3410"/><p><span>bhfeicfinn Tír na nÓg thiar ar fad sa bhfairrge, ach ní</span>
<lb n="3411"/><span>fheaca.  Tadhg Óg adubhairt liom go bhfuil sí ann agus</span>
<lb n="3412"/><span>gur chaith Oisín trí chéad bliain innti gan aon lá aoise a</span>
<lb n="3413"/><span>theacht air.  Dubhairt Niamh Cinn Óir leis gan dul thar</span>
<lb n="3414"/><span>n-ais go hÉirinn níos mó, ach phrioc an mífhoirtiún é go</span>
<lb n="3415"/><span>dtiocfadh sé ag féachaint na seanamhuinntire, agus ní</span>
<lb n="3416"/><span>túisge chuir sé a chos ar thalamh na hÉireann ná dhein</span>
<lb n="3417"/><span>seanduine dho agus cailleadh 'na dhiaidh san é.  Nárbh é</span>
<lb n="3418"/><span>an t-amadán Oisín nár fhan mar bhí aige.  Iomarca</span>
<lb n="3419"/><span>teaspaigh, is dócha.</span></p>
<lb n="3420"/>
<lb n="3421"/><p><span>"Hé, Jimín," arsa Mam arís, agus í amuich ar an</span>
<lb n="3422"/><span>gclaidhe am' lorg.  Ruaig sí sin Tír na nÓg as mo cheann</span>
<lb n="3423"/><span>agus chuas isteach fén seól sa naomhóig chun ná feiceadh</span>
<lb n="3424"/><span>sí me.  Le n-a linn sin chuala na hiascairí ag teacht chun</span>
<lb n="3425"/><span>dul ar an bhfairrge.  Chualadar Mam ag glaodhach orm.</span></p>
<lb n="3426"/>
<lb n="3427"/><p><span>"N'fheadar," arsa Donncha Pheig, "cá bhfuil an diailín</span>
<lb n="3428"/><span>sin imithe.  Bhí sé annsan ó chiainibh.  Sid í a mháthair fós</span>
<lb n="3429"/><span>'á lorg."</span></p>
<lb n="3430"/>
<lb n="3431"/><p><span>"I n-áit éigin chun toirmisc, bíodh geall," arsa athair</span>
<lb n="3432"/><span>Mhicilín.  "Níl a leithéid ar dhá chois."</span></p>
<lb n="3433"/>
<lb n="3434"/><p><span>"Scaoil an téad san agus bímís ag bogadh linn siar,"</span>
<lb n="3435"/><span>arsa Tadhg Óg.</span></p>
<lb n="3436"/>
<lb n="3437"/><p><span>Faid a bhíodar ag cainnt, a dhuine, tháinig anachuimhneamh</span>
<lb n="3438"/><span>dom go raghainn féin ag iasgach leo an oidhche sin; agus</span>
<lb n="3439"/><span>ná raibh agam ach fanúint socair mar a rabhas agus ná</span>
<lb n="3440"/><span>tabharfaí fé ndeara me go mbeidís ró fhada siar chun</span>
<lb n="3441"/><span>filleadh abhaile liom.  Tháinig sé go léir im' cheann mar</span>
<lb n="3442"/><span>imeochadh pléar as guna.</span></p>
<lb n="3443"/>
<lb n="3444"/><p><span>Ní raibh gíog asam agus iad ag teacht sa naomhóig.</span>
<lb n="3445"/><span>Bhraitheas ag cur na maidí amach iad, agus níorbh fhada</span>
<lb n="3446"/><span>gur bhraitheas siubhal ag teacht fén naomhóig.  Nuair bhog</span>
<lb n="3447"/><span>sí amach as an gcuas bhraitheas í ag tuitim 's ag éirighe le</span>
<lb n="3448"/><span>suathadh na fairrge.</span></p>
<lb n="3449"/>
<lb n="3450"/><p><span>Bhí mífhoidhne orm teacht amach ón seol agus preab a</span>
<lb n="3451"/><span>bhaint asta; ach bhí eagla orm dá ndeininn ró luath é</span>
<lb n="3452"/><span>go bhfillfidís agus go gcuirfidís i dtír arís me.  Ba shia</span>
<lb n="3453"/><span>liom gach neomat ná uair a' chluig ag feitheamh.  Níor</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="3454"/><p><span>labhair aon duine den triúr go ceann i bhfad ach iad ag</span>
<lb n="3455"/><span>tarrac leo go fada breá réidh.  Annsan chonnaic athair</span>
<lb n="3456"/><span>Mhicilín rud éigin sa bhfairrge.</span></p>
<lb n="3457"/>
<lb n="3458"/><p><span>"Ab'in tóithín laistigh dínn?" ar seisean.  Do stad</span>
<lb n="3459"/><span>an rámh'íocht.  I gcionn tamaill labhair Tadhg Óg.</span></p>
<lb n="3460"/>
<lb n="3461"/><p><span>"Tá scol aca ann.  Soir atáid siad ag gabhailt.  Ní</span>
<lb n="3462"/><span>haon drochchómhartha ar iasc iad a bheith ann."</span></p>
<lb n="3463"/>
<lb n="3464"/><p><span>Thabharfainn an saoghal ar chead a bheith agam éirighe</span>
<lb n="3465"/><span>chun na muca mara dh'fheiscint, ach cheapas, am baic! go</span>
<lb n="3466"/><span>mb'fhearr mo cheann a choimeád go híseal tamall eile.</span></p>
<lb n="3467"/>
<lb n="3468"/><p><span>Bhíodar annsan ag cainnt ar an ndíobháil a dheinid na</span>
<lb n="3469"/><span>muca mara agus na cránta mara dos na líontaí agus</span>
<lb n="3470"/><span>an tslí ithid na madraí éisc agus na cailleacha breaca an</span>
<lb n="3471"/><span>t-iasc as an líon.  Dubhairt athair Mhicilín go raibh trí</span>
<lb n="3472"/><span>mhíle gabhar insna líonta aca maidin amháin agus go raibh</span>
<lb n="3473"/><span>greim bainte as gach aon cheann riamh aca age sna madraí.</span>
<lb n="3474"/><span>Ní dócha gur thugadar féin fé ndeara i n-ao' chor é, ach</span>
<lb n="3475"/><span>ní raibh aon chainnt aca ach ar choileacha breaca agus ar</span>
<lb n="3476"/><span>ghabhraibh agus ar mhucaibh agus ar ainmhidhthe eile.  Nach ait</span>
<lb n="3477"/><span>go bhfuil gach aon ainmhidhe riamh aca sa bhfairrge.</span></p>
<lb n="3478"/>
<lb n="3479"/><p><span>Bhíos faid gach 'nfhaid fén seól agus sa deire ní</span>
<lb n="3480"/><span>fhéadfainn foidhneamh a thuille agus chuireas amach mo</span>
<lb n="3481"/><span>cheann.  Bhí sé nach mór dorcha.  Bhí drom an trír liom</span>
<lb n="3482"/><span>agus b'é Donncha Pheig ba ghiorra dhom.  Bhíodar ag</span>
<lb n="3483"/><span>tarrac leo 's ag cainnt.  Athair Mhicilín a bhí 'á innsint</span>
<lb n="3484"/><span>conus mar bhí Tadhg Mór ar meisge oidhche aonaigh agus</span>
<lb n="3485"/><span>dhírigh sé ar mhuinntir a thighe a léasadh.  Do theich a bhean</span>
<lb n="3486"/><span>agus is i dtigh a máthar a chaith sí an oidhche.  "Agus an</span>
<lb n="3487"/><span>d - l, a' dtuigeann tú leat me? bhí muinntir na mná</span>
<lb n="3488"/><span>ar buile agus theastuigh uatha ná raghadh sí thar n-ais chuige,</span>
<lb n="3489"/><span>ach tháinig sé leasmuich de dhoras aca le píce agus</span>
<lb n="3490"/><span>d'fhógair sé dhóibh a bhean a chur amach chuige, agus</span>
<lb n="3491"/><span>chuireadar-umhal go leór!"</span></p>
<lb n="3492"/>
<lb n="3493"/><p><span>"Mhuise mo ghraidhn í, an bhean bhocht!" arsa Donncha.</span>
<lb n="3494"/><span>"Ní maoidhte a saoghal uirthi nuair a bhíonn aon bhraon</span>
<lb n="3495"/><span>istigh ag an bhfear mór."  Tharraing Donncha cúig bhuille</span>
<lb n="3496"/><span>eile sarar labhair sé arís.  Annsan: "Ní fheicim-se aon</span></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="3497"/><p><span>bhean a bheadh maith a dhóthain do-súd ach Máire Thaidhg.</span>
<lb n="3498"/><span>Sé an scrupall nach í atá pósta leis.  Deirim-se leat</span>
<lb n="3499"/><span>go ndíreochadh sí sin Tadhg."</span></p>
<lb n="3500"/>
<lb n="3501"/><p><span>"Ní fheadar an ndéanfadh," arsa Tadhg Óg.</span></p>
<lb n="3502"/>
<lb n="3503"/><p><span>"Um, bó, sí dhéanfadh," arsa Donncha agus do tharraing</span>
<lb n="3504"/><span>sé cúpla buille láidir.  "Níl aon teora léi sin, a dhuine.</span>
<lb n="3505"/><span>An feairín bocht lághach san atá aici-ná fuil a chroidhe 's</span>
<lb n="3506"/><span>a mhisneach briste sa duine bocht."</span></p>
<lb n="3507"/>
<lb n="3508"/><p><span>Tháinig olc orm féin ón gcainnt sin.  Pé rud a</span>
<lb n="3509"/><span>thuitfeadh amach eadrainn féin sa bhaile ní leigfinn d'aonne</span>
<lb n="3510"/><span>Mam ná Daid do cháineadh.  D'éirigheas amach ón seól.</span></p>
<lb n="3511"/>
<lb n="3512"/><p><span>"Ó 'ra, nach fada go dtachtann a' t-éitheach tu!" arsa</span>
<lb n="3513"/><span>mis'.  "Tá Daid … "</span></p>
<lb n="3514"/>
<lb n="3515"/><p><span>Bhíos chun a rádh go raibh Daid gan aon bheann aige</span>
<lb n="3516"/><span>ar mo mháthair, ach, a mhic ó! níor chríochnuigheas an chainnt</span>
<lb n="3517"/><span>ó shin.  Bhuel! mara mbeadh agat ach aon gháire amháin</span>
<lb n="3518"/><span>chaithfeá é dhéanamh fé Dhonncha Pheig.  Thuit an dá mhaide</span>
<lb n="3519"/><span>rámha uaidh agus chuir sé béic as.</span></p>
<lb n="3520"/>
<lb n="3521"/><p><span>"I gcúntas Dé na bhfeart!" ar seisean, agus annsan</span>
<lb n="3522"/><span>chaith sé é féin ar bhior a chinn siar fén dtochta go raibh</span>
<lb n="3523"/><span>athair Mhicilín 'na shuidhe uirthi.  Stad an bheirt eile, leis,</span>
<lb n="3524"/><span>den rámh'íocht.  Bhain athair Mhicilín fíor na croise dhe</span>
<lb n="3525"/><span>féin, agus d'éirigh Tadhg Óg i ndeire na naomhóige agus</span>
<lb n="3526"/><span>d'iompuigh aniar féachaint cad é an murdal a bhí ar</span>
<lb n="3527"/><span>siubhal i dtosach na naomhóige.  Nuair a chonnaic sé mise</span>
<lb n="3528"/><span>chuir sé sgarta gáire as.  "Seadh, go bhfaghad bás den</span>
<lb n="3529"/><span>dtart," ar seisean, "marab é Jimín féin atá ann."</span></p>
<lb n="3530"/>
<lb n="3531"/><p><span>Chaith athair Mhicilín a hata i dtóin na naomhóige.</span></p>
<lb n="3532"/>
<lb n="3533"/><p><span>"Bhuel, d'imigh a' dial ar sin!" ar seisean.</span></p>
<lb n="3534"/>
<lb n="3535"/><p><span>Ara, a dhuine, bhí anaspórt againn agus an naomhóg</span>
<lb n="3536"/><span>'na stad amuich i lár na fairrge.  Bhí Donncha Pheig</span>
<lb n="3537"/><span>anadhúr, agus nuair a bhíodar ag déanamh comhairle le</span>
<lb n="3538"/><span>chéile féachaint cad ab' fhearr a dhéanamh liom dubhairt</span>
<lb n="3539"/><span>sé gur mhór an suaimhneas ar dhaoine é dá ndeintí cloch</span>
<lb n="3540"/><span>a chur lem' mhuineál agus me chaitheamh go tóin puill, mar</span>
<lb n="3541"/><span>go raibh an diabhal am' phriocadh gach aon lá dhen mbliain.</span>
<lb n="3542"/><span>Dubhairt athair Mhicilín ná bainfeadh Aristeaitil aon cheart</span>
<lb n="3543"/><span>díom.</span>
<lb n="3544"/></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="3545"/><p><span>Bhíodar tamall maith ag argóint im' thaobh, agus sé an</span>
<lb n="3546"/><span>socrú a dheineadar sa deire ná me a choimeád sa naomhóig</span>
<lb n="3547"/><span>n-éinfheacht leo go maidin, cé go raibh Donncha Pheig 'á</span>
<lb n="3548"/><span>rádh 'feadh na haimsire gur cheart me chur abhaile, mar dá</span>
<lb n="3549"/><span>n-imigheadh aon ní orm go mbeadh mo mháthair 'á dtabhairt</span>
<lb n="3550"/><span>féin chun cúntais.</span></p>
<lb n="3551"/>
<lb n="3552"/><p><span>Ghluaiseamair arís, agus i gceann leath-uair an chluig</span>
<lb n="3553"/><span>nó mar sin, thánamair go dtí áit an iascaigh.  D'éirigh an</span>
<lb n="3554"/><span>bheirt thiar as an rámh'íocht agus chromadar ar an líon a</span>
<lb n="3555"/><span>chaitheamh amach-duine aca ar na cuirc agus an fear eile</span>
<lb n="3556"/><span>ar na clocha.  Bhí Donncha Pheig ag ainnliú na naomhóige</span>
<lb n="3557"/><span>agus mé féin ag féachaint ar an obair.  Mheasas nuair</span>
<lb n="3558"/><span>bhí na líonta amuich go bhfágfaí mar sin iad go maidin</span>
<lb n="3559"/><span>agus go bhfanfaimís feadh na hoidhche os a gcionn; ach 'na</span>
<lb n="3560"/><span>ionad san do tarraingeadh gach aon uair a' chluig iad, go</span>
<lb n="3561"/><span>dtí 'na cúig a chlog ar maidin.</span></p>
<lb n="3562"/>
<lb n="3563"/><p><span>Is iongantach an rud an fhairrge istoidhche.  Bhí an</span>
<lb n="3564"/><span>oidhche anadhorcha againn, agus ní fheicfeá dhen dtalamh ach</span>
<lb n="3565"/><span>rud mór dubh go gcloisfeá an tonn ag briseadh i gcoinnibh</span>
<lb n="3566"/><span>na gcloch ag á bhun.  Nuair a bhíonn an dorchadas ann</span>
<lb n="3567"/><span>bíonn solus greannúr sa tsáile.  Cheapas go raibh an líon</span>
<lb n="3568"/><span>ar lasadh nuair bhíodar 'á tharrac isteach.  "Béirneáil"</span>
<lb n="3569"/><span>a thug Tadhg Óg ar an solus.  Rugas air, féachaint a' raibh</span>
<lb n="3570"/><span>sé te, ach ní raibh.</span></p>
<lb n="3571"/>
<lb n="3572"/><p><span>An chéad uair a tharraingeamair na líonta ní raibh</span>
<lb n="3573"/><span>ionnta ach tiompall leathchéad mairciréal.  D'aistríomair</span>
<lb n="3574"/><span>go dtí áit eile annsan agus thugamair cor eile.  An dara</span>
<lb n="3575"/><span>tarraing ní raibh ach trí mhairciréil ionnta agus madra éisc.</span>
<lb n="3576"/><span>Nuair bhí an madra istigh i dtóin na naomhóige againn bhí</span>
<lb n="3577"/><span>gach aon sceamh aige go dtabharfá an leabhar gur gadhar</span>
<lb n="3578"/><span>a bhí ann.  Bhain athair Mhicilín an t-eirball de le scian</span>
<lb n="3579"/><span>agus do chaith sé i bhfairrge arís é.</span></p>
<lb n="3580"/>
<lb n="3581"/><p><span>"B'fhéidir go múinfeadh san ciall do roinnt éigin aca</span>
<lb n="3582"/><span>gan teacht 'ár ngoire," ar seisean.</span></p>
<lb n="3583"/>
<lb n="3584"/><p><span>Go dtí a ceathair a chlog ar maidin níor bhuail aon</span>
<lb n="3585"/><span>ní fónta linn.  Bhíomair ag druidim leis an mbaile</span>
<lb n="3586"/><span>gcomhnaidhe.  Ar a ceathair dubhradar go dtabharfaidís</span></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="3587"/><p><span>cor eile, agus go n-éireóchaidís as annsan.  Bhí an lá</span>
<lb n="3588"/><span>ann an uair chéadna.  An chéad líon a tugadh isteach bhí</span>
<lb n="3589"/><span>foth bhreac ann.  Bhíodar ag dul i dtiugha amach go dtí</span>
<lb n="3590"/><span>n-a dheire.  Fé mar bhí an líon ag teacht isteach bhíodar</span>
<lb n="3591"/><span>ag piocadh an éisc as, ach, dar fia, nuair a tháinig an tarna</span>
<lb n="3592"/><span>líon níor bhacamair le haon phiocadh ach líon agus iasc</span>
<lb n="3593"/><span>agus uile a chaitheamh isteach sa naomhóig.  I n-áiteanna</span>
<lb n="3594"/><span>den líon bhí mairciréil ar gach aon mhogal, dar leat.  Bhí</span>
<lb n="3595"/><span>oiread san éisc ann gur shúncáil na líonta síos agus bhí</span>
<lb n="3596"/><span>saothar ar na fearaibh d'iarraidh iad a tharrang aníos agus</span>
<lb n="3597"/><span>leathcheann ar an naomhóig.  Ó! bhí obair mhór orainn, ach,</span>
<lb n="3598"/><span>ráinig linn sa deire iad go léir a thógaint isteach.  Bhí</span>
<lb n="3599"/><span>ualach sa naomhóig, adeirim leat, agus bhí a faobhar síos</span>
<lb n="3600"/><span>i ngiorracht sé n-órlach den uisge.</span></p>
<lb n="3601"/>
<lb n="3602"/><p><span>Bhí iasc agus líonta ó n-a tosach go dtí n-a deire</span>
<lb n="3603"/><span>agus anáirde ar na tochtaí agus sinne 'nár suidhe anuas</span>
<lb n="3604"/><span>ortha.  Dubhairt Tadhg Óg gur dócha go raibh trí mhíle éisc</span>
<lb n="3605"/><span>againn.  Bhí Donncha Pheig féin sásta, agus dhein sé gáire</span>
<lb n="3606"/><span>-an chéad gháire ón uair a bhaineas-sa an phreab as.  Ach</span>
<lb n="3607"/><span>dá fheabhas a bhí an sgéal ní fhéadfadh sé gan cnáimhseán</span>
<lb n="3608"/><span>éigin a dhéanamh.  Bhíodh sé ag eascainí ar na madraí</span>
<lb n="3609"/><span>nuair a chíodh sé aon mhairciréal agus greim bainte as a</span>
<lb n="3610"/><span>dhrom ag ceann aca.  Ní fhéadfadh duine é dhéanamh n</span>
<lb n="3611"/><span>b'fhearr le sciain.</span></p>
<lb n="3612"/>
<lb n="3613"/><p><span>Thugamair aghaidh ar an mbaile annsan agus gan aon</span>
<lb n="3614"/><span>anashiubhal fúinn toisc méid an ualaigh.  Ba mhaith an</span>
<lb n="3615"/><span>scéal go raibh an uain chomh breá is a bhí.  Dá mbeadh aon</span>
<lb n="3616"/><span>bhorradh ann bheimís báithte, ach bhíomair ag cur dínn, agus</span>
<lb n="3617"/><span>i gcionn tamaill mhaith bhaineamair ár gcuas féin amach,</span>
<lb n="3618"/><span>fé bhun na dtighthe.</span></p>
<lb n="3619"/>
<lb n="3620"/><p><span>Ach fan bog, áfach, go 'neosaidh mé conus a bhí an scéal</span>
<lb n="3621"/><span>sa bhaile im' dhiaidh ar feadh na hoidhche.  Cáit d'innis</span>
<lb n="3622"/><span>domh-sa é faid a bhí Mam ag crú na mbó an tráthnóna</span>
<lb n="3623"/><span>san agus mise fé ghlas ins an tseomra im' phríosúnach.</span>
<lb n="3624"/><span>Trí pholl na heochrach a bhí Cáit ag cainnt liom.</span></p>
<lb n="3625"/>
<lb n="3626"/><p><span>Do réir deá'raimh nuair a bhí Mam ag glaodhach orm-sa</span>
<lb n="3627"/><span>chun dul d'iarraidh na mbó agus ná fuair sí aon tor' ní</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="3628"/><p><span>mór an nath a chuir sí ann.  Ba mhinic, slán beó sinn, ná</span>
<lb n="3629"/><span>faghadh sí tor' uaim-se.  Ghlaoidh sí cúpla uair eile, leis,</span>
<lb n="3630"/><span>orm, ach ní rabhas-sa i mbun freagartha.  Ní tháinig aon</span>
<lb n="3631"/><span>ana-imshníomh uirthi go dtí n-a deich a chlog nuair ba cheart</span>
<lb n="3632"/><span>domh-sa bheith sa bhaile nó am chodla.  Nuair ná rabhas</span>
<lb n="3633"/><span>tagaithe chuir sí mo thuairisc ar Cháit agus ar Dhaid, ach</span>
<lb n="3634"/><span>bhíodar-san dall ar cá rabhas.  Chuir sí Daid go tigh Mháire</span>
<lb n="3635"/><span>Aindí féachaint an annsan a bheinn.  Nuair a tháinig sé</span>
<lb n="3636"/><span>gan me chuadar araon go dtí gach aon tigh ar an mbaile,</span>
<lb n="3637"/><span>agus nuair ná fuair sí mo thuairisc i n-aon áit d'éirigh a</span>
<lb n="3638"/><span>croidhe uirthi.  Ruaigeadh as an leabaidh gach aon bhuachaill</span>
<lb n="3639"/><span>ar an mbaile agus ceistigheadh iad.  Cuarduigheadh tighthe</span>
<lb n="3640"/><span>bó agus stáblaí agus iothalaintí ar mo lorg; ach an riach</span>
<lb n="3641"/><span>pioc de thuairisc Jimín a bhí i n-aon áit.  Tiomáineadh</span>
<lb n="3642"/><span>Daid leis an gcapall go tigh m'aintín cúig míle ó bhaile,</span>
<lb n="3643"/><span>féachaint le h-aon tseans gur annsan a bheinn imithe.</span>
<lb n="3644"/><span>Bhailibh mná an bhaile tiompall ar Mham agus bhíodar a</span>
<lb n="3645"/><span>rádh léi gan aon bhuairt a bheith uirthi, nách aon drochrud</span>
<lb n="3646"/><span>a bhí imithe orm, agus go mbeinn chúichi lá'r na mháireach</span>
<lb n="3647"/><span>go seabhrach.  Gach 'ra tocht uaignis agus feirge thagadh</span>
<lb n="3648"/><span>ar Mham.  Bhí sí 'á rádh gur dócha go raibh deire le n-a</span>
<lb n="3649"/><span>buachaillín bocht gan chiall an bobhta so, agus gur dócha</span>
<lb n="3650"/><span>gurbh é crích a bhí i ndán do é, mar ón lá tháinig siubhal</span>
<lb n="3651"/><span>na slí ann nár scar an míádh riamh leis ná an t-imshníomh</span>
<lb n="3652"/><span>léi féin.  Dubhairt Cáit ná feaca sí riamh oiread droch-</span>
<lb n="3653"/><span>mhisnigh ar Mham.</span></p>
<lb n="3654"/>
<lb n="3655"/><p><span>D'imigheadh an tocht sin de Mham i gcionn tamaill</span>
<lb n="3656"/><span>agus thagadh tocht eile uirthi.  Deireadh sí go raibh a croidhe</span>
<lb n="3657"/><span>scólta agam agus nuair a gheobhadh sí greim orm go</span>
<lb n="3658"/><span>ndíolfainn as.  Cad é an crann a bhí uirthi féin anuas</span>
<lb n="3659"/><span>go mbeadh a leithéid de mhac aici ná raibh fé mar bheadh</span>
<lb n="3660"/><span>aon bhuachaill eile ar an mbaile? Níorbh aon rud léi</span>
<lb n="3661"/><span>garsún a bheith crostáltha uair umá seach, ach nach mar sin</span>
<lb n="3662"/><span>a bhí ag a mac féin ach ná rug aon lá gréine riamh air ná</span>
<lb n="3663"/><span>beadh a croidhe 'na béal aici, nó náire uirthi i láthair na</span>
<lb n="3664"/><span>gcomharsan, ag cuirbtheacht nó ag dí céille éigin a bheadh</span>
<lb n="3665"/><span>ar siubhal agam.  Ach fan go bhfaghadh sí féin fé n-a</span>
<lb n="3666"/><span>hiongain arís me … !</span>
<lb n="3667"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="3668"/><p><span>Bhí Máire Aindí agus máthair Mhicilín 'á cómhairliú</span>
<lb n="3669"/><span>teacht ar an dtaobh socair den scéal agus gan a bheith 'á</span>
<lb n="3670"/><span>cur féin chun tinnis im' thaobh.  "Bhíomair go léir óg 's</span>
<lb n="3671"/><span>gan chiall," arsa Máire Aindí, "agus cé mór do Jimín</span>
<lb n="3672"/><span>bocht tamall a bhaint as.  Ní beag do a luaithe a mhúinfidh</span>
<lb n="3673"/><span>an saoghal do gur chun cruatain a rugadh sinn."</span></p>
<lb n="3674"/>
<lb n="3675"/><p><span>Le n-a linn sin tháinig Daid ó thigh m'aintín agus allus</span>
<lb n="3676"/><span>ar an gcapall aige.  Nuair a chualadar ná rabhas i dtigh</span>
<lb n="3677"/><span>m'aintín thuit an lug ar a' lag aca.  Níor fhan aon chainnt</span>
<lb n="3678"/><span>ag na mnáibh a bhí fara Mam.  Is amhlaidh a bhídís as san</span>
<lb n="3679"/><span>amach, 'na ngasraí ag cogarnaigh ag bínn a' tighe nó i dtighthibh</span>
<lb n="3680"/><span>na gcomharsan.  Nuair a bhí an lá ag breacadh chuadar</span>
<lb n="3681"/><span>'na dtriúraibh 's 'na gceathraraibh am' lorg ar fuaid na</span>
<lb n="3682"/><span>bpáirceanna agus cois na gcladhthach.  Chuadar barra na</span>
<lb n="3683"/><span>bhfaillte siar, leis, agus iad ag iniuchadh síos agus eagla</span>
<lb n="3684"/><span>ortha go bhfeicfidís Jimín bocht smiodartha thíos ar na</span>
<lb n="3685"/><span>clocha.  Thánadar ar bharra an chuasa agus bhíodar ag</span>
<lb n="3686"/><span>féachaint síos tríd an uisge go bhfeicidís mo chorp</span>
<lb n="3687"/><span>ameasc na feamnaighe thíos ar an ngainnimh.  Ní fheacadar,</span>
<lb n="3688"/><span>ar ndó.</span></p>
<lb n="3689"/>
<lb n="3690"/><p><span>Níor fhan aon chainnt ag aonne ar an mbaile 'na dhiaidh</span>
<lb n="3691"/><span>san.  Bhí gach aonne ag imtheacht go ciúin agus aonne a</span>
<lb n="3692"/><span>labhradh is ag cogarnaigh a bhíodh sé.  Tháinig Mam isteach</span>
<lb n="3693"/><span>abhaile agus shuidh sí ar an raca agus ní fhéadfadh aonne</span>
<lb n="3694"/><span>focal a bhaint aisti.</span></p>
<lb n="3695"/>
<lb n="3696"/><p><span>Mar sin a bhí go dtí ag déanamh amach ar a leath-uair</span>
<lb n="3697"/><span>tar éis a cúig.  Bhí Tadhg Mór ar an gclaidhe agus ráinig</span>
<lb n="3698"/><span>leis naomhóg d'fheiscint ag déanamh ar an gcuas.  Ní mór</span>
<lb n="3699"/><span>an tsuim a chuir sé sa scéal ar dtús go dtí gur tugadh</span>
<lb n="3700"/><span>casadh éigin den naomhóig.  Annsan thug Tadhg léim as a</span>
<lb n="3701"/><span>chorp agus do ghlaoidh sé ar an gcuid eile.</span></p>
<lb n="3702"/>
<lb n="3703"/><p><span>"Féachaidh an naomhóg san," ar seisean.  "Tá duine</span>
<lb n="3704"/><span>farra n-a ceart innti."  Ach, toisc go raibh an naomhóg</span>
<lb n="3705"/><span>dírithe ar an gcuas arís, bhíodar i bhfad go raibh deimhniú</span>
<lb n="3706"/><span>scéil Thaidhg Mhóir aca.  Annsan baineadh casadh eile as</span>
<lb n="3707"/><span>an naomhóig agus chonnacadar go léir an ceathrar.  Sin</span>
<lb n="3708"/><span>é an uair a tháinig a gcainnt dóibh - gach aonne ag cainnt</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="3709"/><p><span>agus gan aonne ag éisteacht leis an dtarna duine ach 'á</span>
<lb n="3710"/><span>chur i n-iúl go raibh 'ios aca féin go maith cá rabhas ach</span>
<lb n="3711"/><span>nár mhaith leo aonní a rádh.</span></p>
<lb n="3712"/>
<lb n="3713"/><p><span>Rith duin' éigin isteach go dtí Mam agus d'innis an</span>
<lb n="3714"/><span>scéal di.  Am briathar go dtáinig sí chúichi féin, a bhuachaill.</span>
<lb n="3715"/><span>Siúd léi amach go dtí an claidhe, agus níor chorruigh sí</span>
<lb n="3716"/><span>ná níor bhog a súil den naomhóig gur ghaibh sí béal an</span>
<lb n="3717"/><span>chuasa isteach.  Annsan ghluais sí síos go dtí leac a' bháid</span>
<lb n="3718"/><span>agus fadhairt 'na súil.  Do lean an baile go léir í.</span></p>
<lb n="3719"/>
<lb n="3720"/><p><span>Do chomhairligh Tadhg Óg domh-sa, sara dtánamair 'on</span>
<lb n="3721"/><span>chuas, dosaon de stracairí agus de mhairciréil slána do</span>
<lb n="3722"/><span>chur ar chórda agus iad a bhreith go dtí Mam mar bhreab</span>
<lb n="3723"/><span>síochána.  Thuigeas gur mhaith an chomhairle í agus bhí mo</span>
<lb n="3724"/><span>stropa ullamh agam nuair a bhuaileamair taobh na lice.</span>
<lb n="3725"/><span>Nuair a chonnacamair an baile go léir romhainn sa chuas</span>
<lb n="3726"/><span>bhí iongantas orainn cad a thug ann iad; ach nuair a</span>
<lb n="3727"/><span>chonnac féin Mam 'na seasamh ar an lic thuigeas go maith</span>
<lb n="3728"/><span>cad a thug í.  Níor thaithn a scéimh liom, agus ba bheag</span>
<lb n="3729"/><span>liom mar chosaint na stracairí.  Bhíos ag cur uaim, a</span>
<lb n="3730"/><span>dhuine, ach phreabas as an naomhóig agus chuas fé n-a déin.</span>
<lb n="3731"/><span>Do shíneas chúichi an stropa éisc agus me ar crith.</span></p>
<lb n="3732"/>
<lb n="3733"/><p><span>"Chughat féin a thugas iad, a Mhaimí," arsa mise; ach,</span>
<lb n="3734"/><span>a mhic ó, oiread agus féachaint ní thug sí orm ach chomh beag</span>
<lb n="3735"/><span>agus ná beadh ionam ach partán trágha.  Mheasas go</span>
<lb n="3736"/><span>raghainn síos tríd an dtalamh le náire mar bhí an baile</span>
<lb n="3737"/><span>go léir ag féachaint orm.  I n-ionad aon tor' a thabhairt</span>
<lb n="3738"/><span>orm-sa dhírígh Mam ar lucht na naomhóige.</span></p>
<lb n="3739"/>
<lb n="3740"/><p><span>"Beó samhlófar sibh, a fheara," ar sise.  "Is tuis-</span>
<lb n="3741"/><span>ceannach agus is nádúrtha na comharsain sibh.  Is maith an</span>
<lb n="3742"/><span>aire a thugabhair go mbeadh m'aigne-se ar a suaineas feadh</span>
<lb n="3743"/><span>na hoidhche aréir.  Táim buidheach díbh, a fheara," ar sise,</span>
<lb n="3744"/><span>"agus gan a fhaid sin de luighchán na bliana oraibh."</span></p>
<lb n="3745"/>
<lb n="3746"/><p><span>D'iompuigh sí de sguaib chun dul abhaile annsan.</span></p>
<lb n="3747"/>
<lb n="3748"/><p><span>Tháinig néal ar Dhonncha Pheig toisc bheith 'á dhaoradh is</span>
<lb n="3749"/><span>gan é cionntach, agus phreab sé.  Dá mbeadh oiread aithne</span>
<lb n="3750"/><span>aige ar Mham agus bhí agam-sa d'fhanfadh sé 'na thost.</span>
<lb n="3751"/><span>"Tá sclábhaidhe maith teangan age daoine áirithe" ar</span></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="3752"/><p><span>seisean, "agus ní fearr leo díomhaoin í, rogha aca ceart</span>
<lb n="3753"/><span>nó mícheart a bheith aca.  Ach bíodh a dial agat!" ar</span>
<lb n="3754"/><span>seisean, "níl aon bheann agam-sa ort."</span></p>
<lb n="3755"/>
<lb n="3756"/><p><span>D'iompuigh Mam thar n-ais air.  D'fhéach sí air ó n-a</span>
<lb n="3757"/><span>hata síos agus annsan ó n-a bhróga suas.  Bhí drochmheas</span>
<lb n="3758"/><span>agus déistin sa bhféachaint sin agus sa gháire dhein sí 'na</span>
<lb n="3759"/><span>diaidh.  Ní mór adubhairt sí.  "Seadh ndomhaintí!" ar</span>
<lb n="3760"/><span>sise.  "Donncha na h-aindeise is gan aon bheann aige ar</span>
<lb n="3761"/><span>aonne!" agus do bhain sí crothadh as a ceann agus do</span>
<lb n="3762"/><span>ghaibh suas abhaile agus mise roimpi amach agus mo stropa</span>
<lb n="3763"/><span>éisc agam agus iad ag bualadh i gcoinnibh mo cholpaí,</span>
<lb n="3764"/><span>agus mo chroidhe im' béal.</span></p>
<lb n="3765"/>
<lb n="3766"/><p><span>Ní 'neosad an chuid eile de scéal na maidne sin duit</span>
<lb n="3767"/><span>- ba shearbh liom trácht air; ach nuair a bhí sé go léir i</span>
<lb n="3768"/><span>leathtaoibh bhí sé socair im' aigne agam-sa nár mhaith an</span>
<lb n="3769"/><span>chiall dom dul ag iascach arís gan a innsint do Mham</span>
<lb n="3770"/><span>roim ré.  Ciall cheannaigh a bhí agam.  Ach sin é an dáltha</span>
<lb n="3771"/><span>agam-sa i gcomhnaidhe é.  Ní bhíonn ciall roim ré choidhche</span>
<lb n="3772"/><span>agam.</span>
<lb n="3773"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="3774"/><p><span>CAIBIDIOL XV</span></p>
<lb n="3775"/>
<lb n="3776"/><p><span>MAR DO-CHUAIDH JIMÍN LE SAGARTÓIREACHT</span></p>
<lb n="3777"/>
<lb n="3778"/><p><span>Bhí Mam ar feadh coigthíse agus ní fhéadfainn a dhéanamh</span>
<lb n="3779"/><span>amach cad a bhí ag gabháil di.  Ag machtnamh a bhíodh sí,</span>
<lb n="3780"/><span>tá's agat, agus stadadh sí uaireannta i lár a cuid gnótha</span>
<lb n="3781"/><span>agus bhíodh sí ag smaoineamh.  Annsan uaireannta eile</span>
<lb n="3782"/><span>chínn ag cainnt le Daid í ach ní bhíodh 'á rádh age Daid</span>
<lb n="3783"/><span>ach - "Tá an ceart agat.  Is agat-sa is fearr fhios, a</span>
<lb n="3784"/><span>chroidhe."  D'iarras ar Cháit faire a dhéanamh ar Mham</span>
<lb n="3785"/><span>féachaint cad a bhí ar siubhal aici ach níl aon mhaith i gCáit</span>
<lb n="3786"/><span>chun spiaireachta agus b'éigean dom plean eile a tharrac</span>
<lb n="3787"/><span>chugham.</span></p>
<lb n="3788"/>
<lb n="3789"/><p><span>Nuair cuireadh a chodla me oidhche chuas isteach 'on</span>
<lb n="3790"/><span>leabaidh tamall, ach annsan nuair a bhí mo mháthair agus</span>
<lb n="3791"/><span>Daid cois na teine sa chistin d'éaluigheas isteach i seomra</span>
<lb n="3792"/><span>na beirte aca agus chuas laistigh de chlóca mhór mo mháthar</span>
<lb n="3793"/><span>a bhí ar crochadh ar an bhfalla agus d'fhanas leo go</span>
<lb n="3794"/><span>dtagaidís 'on tseomra.  Tá's agat, bíonn siad go</span>
<lb n="3795"/><span>minic ag cainnt nuair a théighid siad 'on tseomra.</span></p>
<lb n="3796"/>
<lb n="3797"/><p><span>Ach ar mh'anam go raibh feitheamh fada ar chosa laga</span>
<lb n="3798"/><span>agam mar chaitheadar an oidhche ag cadráil cois na teine'</span>
<lb n="3799"/><span>agus na glúine ag lúbarnaigh agam-sa.  Ach fuaireas</span>
<lb n="3800"/><span>luach na foidhne sa deire mar chuir Daid an madra an</span>
<lb n="3801"/><span>doras amach agus chuir sé an bollta sa doras agus</span>
<lb n="3802"/><span>tháinig sé féin agus Mam go dtí an seomra.  Do leanadar</span>
<lb n="3803"/><span>den chainnt a bhí ar siubhal thíos aca nuair thánadar 'on</span>
<lb n="3804"/><span>tseomra:</span></p>
<lb n="3805"/>
<lb n="3806"/><p><span>"Caillfimíd mála airgid leis ach níl dul as is dócha,"</span>
<lb n="3807"/><span>arsa Mam.</span></p>
<lb n="3808"/>
<lb n="3809"/><p><span>"Seadh, agus b'fhéidir gur abhaile arís chughainn a cuirfí</span>
<lb n="3810"/><span>é mar ná féadfaidh sé é féin d'úmpar," arsa Daid.</span>
<lb n="3811"/></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="3812"/><p><span>Níor thaithn san le Mam.</span></p>
<lb n="3813"/>
<lb n="3814"/><p><span>"Má tá droch-úmpar ann ní ó n-a mháthair a thug sé é,"</span>
<lb n="3815"/><span>ar sise.</span></p>
<lb n="3816"/>
<lb n="3817"/><p><span>Do bhain m'athair crothadh as a cheann le mí-mhisneach:</span>
<lb n="3818"/><span>"Och mhuise," ar seisean, "sé an seanphort céadna i</span>
<lb n="3819"/><span>gcomhnaidhe agat é."</span></p>
<lb n="3820"/>
<lb n="3821"/><p><span>Thuigeas féin ós na bréithre sin gur don mac so a</span>
<lb n="3822"/><span>bhítheas ag tagairt.  Sin é uair d'éirigh an sot go léir</span>
<lb n="3823"/><span>orm chun feasa dh'fhagháil cá rabhthas am' chur agus conus</span>
<lb n="3824"/><span>a bhítheas chun an mála airgid sin a chaitheamh liom.  Tar</span>
<lb n="3825"/><span>éis tamaill tháinig an bheirt aca chun bladair arís.</span></p>
<lb n="3826"/>
<lb n="3827"/><p><span>"Bainfidh sé deich mbliana dho sar a mbeidh sé 'na</span>
<lb n="3828"/><span>shagart," arsa Mam.</span></p>
<lb n="3829"/>
<lb n="3830"/><p><span>Ní mor ná gur thuiteas féin i láthair mo chos nuair a</span>
<lb n="3831"/><span>chuala an méid sin, a dhuine.  Mise im' shagart! Chuir</span>
<lb n="3832"/><span>an scéal mearathal orm agus ní mór ná gur scéidheas</span>
<lb n="3833"/><span>orm féin laistiar den chlóca.</span></p>
<lb n="3834"/>
<lb n="3835"/><p><span>"Arú," arsa m'athair, "b'fhearr liom é chur le céird</span>
<lb n="3836"/><span>éigin eile.  Bíonn siad 'na seanduiní anois sara dtugtar</span>
<lb n="3837"/><span>paróiste dhóibh."  Ach thug Mam fé arís agus dubhairt sí</span>
<lb n="3838"/><span>nach chun airgid ná saidhbhreasa a dhéanfadh sí sagart d'á</span>
<lb n="3839"/><span>mac féin ach chun seirbhíse Dé.  D'éist Daid tamall, am</span>
<lb n="3840"/><span>baic, tar éis an méid sin.  Annsan ar seisean:</span></p>
<lb n="3841"/>
<lb n="3842"/><p><span>"Cé dhéanfaidh an treabhadh agus an fuirse nuair a</span>
<lb n="3843"/><span>bhuailfidh an t-aos mise?"</span></p>
<lb n="3844"/>
<lb n="3845"/><p><span>"Nár leigidh Dia go mbuailfeadh mhuise, laige ná aos</span>
<lb n="3846"/><span>tusa, a dhaltha!" arsa Mam.  Ón nglór a bhí 'na guth</span>
<lb n="3847"/><span>thuigeas gur searbhas a bhí ar siubhal aici.  "Ach ná bíodh</span>
<lb n="3848"/><span>eagla ort," ar sise, "gheobhad-sa cliain isteach duit-se a</span>
<lb n="3849"/><span>raghaidh i mbun seisrighe dhuit."</span></p>
<lb n="3850"/>
<lb n="3851"/><p><span>"Uf," arsa Daid, agus d'umpuigh sé ar a chliathán</span>
<lb n="3852"/><span>agus thuit a chodla air.</span></p>
<lb n="3853"/>
<lb n="3854"/><p><span>Bhí Mam uair a chluig sarar thuit aon néal uirthi agus</span>
<lb n="3855"/><span>deirim-se leat go raibh na cosa fuar go maith agam-sa</span>
<lb n="3856"/><span>sarar fhéadas éalú as a' tseomra.</span></p>
<lb n="3857"/>
<lb n="3858"/><p><span>Ar maidin nuair a chonnac Cáit: "Bead-sa im'</span>
<lb n="3859"/><span>shagart," arsa mise.</span>
<lb n="3860"/></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="3861"/><p><span>Do gháir Cáit.  "Ní bheir, a mhuise," ar sise, "ach</span>
<lb n="3862"/><span>bead-sa im' mhnaoi rialta."</span></p>
<lb n="3863"/>
<lb n="3864"/><p><span>"Cuir uait im baisce!" arsa mise, "fanfair-se sa</span>
<lb n="3865"/><span>tigh seo agus tabharfaidh Mam fámaire de chliain isteach</span>
<lb n="3866"/><span>chun tú phósadh agus chun an treabhadh a dhéanamh do Dhaid.</span>
<lb n="3867"/><span>Níl dul as agat - tá san socair id' chómhair age Mam."</span></p>
<lb n="3868"/>
<lb n="3869"/><p><span>Chrom an óinsín ar ghol agus cé chualaidh í ach Mam.</span></p>
<lb n="3870"/>
<lb n="3871"/><p><span>"Cad é seo anois ort?" ar sise.</span></p>
<lb n="3872"/>
<lb n="3873"/><p><span>"Bhu-hú!" arsa Cáit, "ní phósfad-sa aon chliain</span>
<lb n="3874"/><span>isteach!"</span></p>
<lb n="3875"/>
<lb n="3876"/><p><span>D'fhéach Mam uirthi agus annsan d'fhéach sí orm-sa.</span>
<lb n="3877"/><span>Cheapas féin, am baisc, gurbh fhearr rith maith ná droch-</span>
<lb n="3878"/><span>sheasamh agus chuireas díom suas go tigh Mháire Aindí.</span></p>
<lb n="3879"/>
<lb n="3880"/><p><span>Máire agus Nell a bhí istigh.</span></p>
<lb n="3881"/>
<lb n="3882"/><p><span>"Ara, cad a thug chomh luath so ar maidin tu?" arsa Nell.</span></p>
<lb n="3883"/>
<lb n="3884"/><p><span>"Mam, dar fia! do chuir an rith orm," arsa mise,</span>
<lb n="3885"/><span>"i dtaobh gur innseas do Cháit go rabhadar chun cliain</span>
<lb n="3886"/><span>isteach a dh'fhagháil di."</span></p>
<lb n="3887"/>
<lb n="3888"/><p><span>"Arú, a bhligeáirdín, cad a chuir é sin id' cheann?"</span>
<lb n="3889"/><span>arsa Máire Aindí.</span></p>
<lb n="3890"/>
<lb n="3891"/><p><span>Chuir sé sin olc orm féin.</span></p>
<lb n="3892"/>
<lb n="3893"/><p><span>"Ní haon bhligeárd me," arsa mise, "ach tá Mam</span>
<lb n="3894"/><span>chun sagairt a dhéanamh díom agus beidh sibh go léir ag</span>
<lb n="3895"/><span>tabhairt "Father James" orm annsan agus b'fhéidir ná</span>
<lb n="3896"/><span>tabharfá bligeárd an uair sin orm."</span></p>
<lb n="3897"/>
<lb n="3898"/><p><span>"Mo ghrádh-sa Dia," arsa Máire, "ag magadh fúm</span>
<lb n="3899"/><span>atánn tu."</span></p>
<lb n="3900"/>
<lb n="3901"/><p><span>"Níl aon fhocal éithigh ann," arsa mise, agus d'innseas</span>
<lb n="3902"/><span>di gach aon ní.  Níor fhágas aon ní istigh nár scaoileas</span>
<lb n="3903"/><span>amach.  Ní raibh leigheas agam air-ní fhanfadh an riach</span>
<lb n="3904"/><span>ruda istigh.  Sin é an locht mór atá orm-sa, tá's agat,</span>
<lb n="3905"/><span>me bheith im' béal 'leith Éireann.  Ní cheilim faic ar aonne</span>
<lb n="3906"/><span>ach ar Mham; ach gheibheann sí sin fios ar mo ghnóthaí gan</span>
<lb n="3907"/><span>mise 'á n-innsint i n-ao' chor di.</span></p>
<lb n="3908"/>
<lb n="3909"/><p><span>Ní túisce bhí mo bhotún déanta agam-sa ná bhí sé go</span>
<lb n="3910"/><span>léir innste ar fuaid an bhaile.  Ní raibh an oidhche ar</span>
<lb n="3911"/><span>fónamh ann nuair ghaibh Máire Aind isteach go dtí Mam.</span></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="3912"/><p><span>"Mhuise, go gcothuighidh Dia dhíbh é, an scéal maith," an</span>
<lb n="3913"/><span>sise.</span></p>
<lb n="3914"/>
<lb n="3915"/><p><span>"Cad é an scéal?" arsa Mam.</span></p>
<lb n="3916"/>
<lb n="3917"/><p><span>"Jimín beag a bheith ag dul le sagartóireacht, bail ó</span>
<lb n="3918"/><span>Dhia air," do ráidh Máire.</span></p>
<lb n="3919"/>
<lb n="3920"/><p><span>Baineadh anaphreab as Mam bocht.  Níor fhan focal</span>
<lb n="3921"/><span>aici.  D'fhéach sí anall orm-sa agus mheasas nár fhan</span>
<lb n="3922"/><span>oiread luiche ionnam leis an scannradh.  Chonnac go raibh</span>
<lb n="3923"/><span>sí go cráite dóite toisc an scéal a dhul amach roimré.</span>
<lb n="3924"/><span>Níor mhaith liom í bheith ag féachaint orm agus d'imigheas</span>
<lb n="3925"/><span>liom go maolchluasach go dtí an leabaidh agus gan é ach</span>
<lb n="3926"/><span>a leathuair tar éis a seacht.  Deirim-se leat ná rabhas</span>
<lb n="3927"/><span>buidheach dem' theangain, mar cheapas siúrálta go bhfaghainn</span>
<lb n="3928"/><span>búrdáil mhaith an oidhche sin.  Ach ní fhuaireas, a dhuine.</span>
<lb n="3929"/><span>Nuair a bhí Mam ag dul a chodla tháinig sí le coinnill</span>
<lb n="3930"/><span>mar a rabhas-sa agus d'fhéach sí orm.  Bhíos im' chnap</span>
<lb n="3931"/><span>chodlata, a mhic ó, agus ná hosclochainn súil liom ar</span>
<lb n="3932"/><span>mhíle púnt.</span></p>
<lb n="3933"/>
<lb n="3934"/><p><span>"Hum," ar sise, "codla an tradhna chughat-sa, a</span>
<lb n="3935"/><span>bhuachaill," agus thuigeas go raibh drochamhras aici ar an</span>
<lb n="3936"/><span>suan a bhí orm.  D'imigh sí, áfach, agus thugas mo bhuidheachas</span>
<lb n="3937"/><span>do Dhia a thug saor an uair sin me.</span></p>
<lb n="3938"/>
<lb n="3939"/><p><span>Bhí babhta bruighne agam féin is ag Micilín Eoin lá'r</span>
<lb n="3940"/><span>na mháireach.  Nuair a chonnaic sé chuige me, "Ara, féach</span>
<lb n="3941"/><span>aníos "Father James"!" ar seisean.  Tháinig beirithean</span>
<lb n="3942"/><span>uilc orm chuige agus leanas suas 'on pháirc é agus</span>
<lb n="3943"/><span>chuireas fuilshrón leis.  B'fhéidir go múinfeadh san béasa</span>
<lb n="3944"/><span>dho.  Ach níor stop san an chuid eile den mbaile, mar</span>
<lb n="3945"/><span>bhíodh an ainm ar siubhal aca go léir orm-mór mór ag</span>
<lb n="3946"/><span>na scithirí gearrchaillí.  Bhíos cráite aca, ach me féin fé</span>
<lb n="3947"/><span>ndeara é a scaoil lem' theangain i láthair Mháire Aindí.</span></p>
<lb n="3948"/>
<lb n="3949"/><p><span>Ar feadh trí seachtaine 'na dhiaidh sin níor chuaidh stad</span>
<lb n="3950"/><span>ar Mham ach ag ullmhú rudaí dhom.  Thug sí trúnc nua ón</span>
<lb n="3951"/><span>nDaingean chugham agus bhí seódh rudaí istigh ann.  Bhí</span>
<lb n="3952"/><span>léinteacha ann agus tubháilí agus cíor dom' chuid gruaige</span>
<lb n="3953"/><span>agus máilín beag chun mo léine oidhche a chur isteach ann,</span>
<lb n="3954"/><span>a dhuine.  Bhí hainceasúirí póca, leis, ann, agus stocaí,</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="3955"/><p><span>agus dhein an táiliúir dhá chulaith éadaigh dom.  Fuaireas</span>
<lb n="3956"/><span>dhá fheidhre gleoite bróg ná raibh aon tairnge ionnta ach</span>
<lb n="3957"/><span>iad ag gíoscán nuair a shiubhluighinn.</span></p>
<lb n="3958"/>
<lb n="3959"/><p><span>Bhíos ag gabháil an bóthairín síos lá nuair a ghlaoidh</span>
<lb n="3960"/><span>Tadhg Óg thar n-ais orm.  "Cogar i leith, a Jimín," ar</span>
<lb n="3961"/><span>seisean, "cad tá an dá bhróig sin a rádh le chéile?"</span></p>
<lb n="3962"/>
<lb n="3963"/><p><span>"Tin t'fhiarthaithe ar do sheanamháthair!" arsa mise.</span>
<lb n="3964"/><span>Bhíos cráite aige ach níor dhein sé ach gáirí fúm.  Is dóigh</span>
<lb n="3965"/><span>leis go bhfuil sé anasmeartáltha.</span></p>
<lb n="3966"/>
<lb n="3967"/><p><span>Beidh mé ag imeacht amáireach agus do réir mar a</span>
<lb n="3968"/><span>chloisim ní ró mhór an aga a bheidh agam chun a thuille</span>
<lb n="3969"/><span>cúntaisí mar seo a scríobh.  Is dócha go bhfuil an cruatan</span>
<lb n="3970"/><span>rómham.  Deir Mam liom go gcuirfear urchall annsúd</span>
<lb n="3971"/><span>liom agus srian agus go mbead ag gol fós i ndiaidh mo</span>
<lb n="3972"/><span>mháthar agus an tsaoghail bhreá a bhí agam uaithe.  Dar</span>
<lb n="3973"/><span>fia! má bhíonn siad níos cruaidhe orm ná mar bhí Mam</span>
<lb n="3974"/><span>tá an riach buidhe go léir ortha.  Ní ró mhaith atáim i n-ao'</span>
<lb n="3975"/><span>chor istigh liom féin na laetheannta so agus ar dhá bhiorán</span>
<lb n="3976"/><span>ní raghainn i n-ao' chor ann.  Táim idir fonn is faitchíos,</span>
<lb n="3977"/><span>a dhuine; ach tá beartaithe agam má bhíonn an scéal</span>
<lb n="3978"/><span>ró dhian orm sa Choláiste ná fanfad aca, dar fia!</span></p>
<lb n="3979"/>
<lb n="3980"/><p><span>Tháinig Máire Aindí araer agus thug sí dá fheidhre</span>
<lb n="3981"/><span>stocaí dhom.  Thug Tadhg Óg is Nell bille púint dom.</span>
<lb n="3982"/><span>Tháinig Micilín Eoin chugham ó chiainibh agus bhí saghas náire</span>
<lb n="3983"/><span>air agus ní dubhairt sé aon ní go ceann tamaill.  Annsan</span>
<lb n="3984"/><span>thairrig sé scian as a phóca agus chuir sé im' aice ar an</span>
<lb n="3985"/><span>mbórd í agus deora ó n-a shúile.  Thug sé iarracht ar</span>
<lb n="3986"/><span>rud éigin a rádh ach ní fhéadfadh leis an dtocht ghuil.</span>
<lb n="3987"/><span>Annsan rith sé an doras amach uaim ag gol.  Deir Cáit</span>
<lb n="3988"/><span>go raibh Micilín anacheanúil orm-sa.  Thugas an phíp</span>
<lb n="3989"/><span>adhmaid a bhí i bhfolach sa stáca agam do Cháit chun é</span>
<lb n="3990"/><span>thabhairt do Mhicilín amáireach.</span></p>
<lb n="3991"/>
<lb n="3992"/><p><span>Tá mo thrúnc pacálta sa chistin.  An rud deireannach</span>
<lb n="3993"/><span>a chuir Mam ann ná císte mór aráin go raibh rísíní ann.</span>
<lb n="3994"/><span>Tá na comharsain ar fad sa chistin-is dócha gur mar</span>
<lb n="3995"/><span>gheall orm-sa é.  Thug a lán aca scillingí agus leath-</span>
<lb n="3996"/><span>chorónacha dhom agus bhíodar go léir am' chomhairliú agus</span></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="3997"/><p><span>am' mholadh.  Tá Cáit ag gol ó tháinig an tráthnóna agus</span>
<lb n="3998"/><span>níl focal as Daid.  Nílim féin ar mo chúilín tseabhrach</span>
<lb n="3999"/><span>ach chomh beag le duine.  Níl aonne go ceart ach Mam.</span>
<lb n="4000"/><span>Ní chorrochadh an saoghal í sin.</span></p>
<lb n="4001"/>
<lb n="4002"/><p><span>Táid siad go léir imithe abhaile agus dubhairt Mam</span>
<lb n="4003"/><span>liom-sa dul a chodla.  Nuair thána 'on tseomra lean sí</span>
<lb n="4004"/><span>me agus bhí sí i bhfad am' chomhairliú.  Annsan rug sí</span>
<lb n="4005"/><span>barróg orm agus phóg sí me agus chonnac deora 'na</span>
<lb n="4006"/><span>súile nuair d'imigh sí.</span></p>
<lb n="4007"/>
<lb n="4008"/><p><span>Ní mór go bhfeicim féin an páipéar so go bhfuilim ag</span>
<lb n="4009"/><span>scríobh air le gach 'ra racht guil agus uaignis.</span></p>
<lb n="4010"/>
<lb n="4011"/><p><span>Caithfidh mé stad is dócha agus an peann a leigint ar</span>
<lb n="4012"/><span>lár.  Aon rud dár scríobhas mar gheall orm féin go dtí</span>
<lb n="4013"/><span>so níor chuireas ann ach an fhírinne ghlan.  Tá's agaibh</span>
<lb n="4014"/><span>anois cad é an saghas mé.  Dá mbeinn ar nós a lán</span>
<lb n="4015"/><span>dem' aithne ní bheinn chomh béalscaoilteach i dtaobh mo</span>
<lb n="4016"/><span>lochtaí féin, agus cheapfadh sibh annsan gur buachaill maith</span>
<lb n="4017"/><span>me.  Ach is cruaidh an scéal ar bhuachaill a bheith go</span>
<lb n="4018"/><span>maith - mharbhochadh sé é tar éis aon tseachtaine amháin.</span>
<lb n="4019"/><span>Dheininn-se mo dhícheall uaireannta me féin d'úmpar ach</span>
<lb n="4020"/><span>chaithinn briseadh amach arís gan bhuidheachas dom.  Tá gach</span>
<lb n="4021"/><span>aonne chomh holc liom.  Ní fheicim-se aonne go ceart ach</span>
<lb n="4022"/><span>Mam.</span></p>
<lb n="4023"/>
<lb n="4024"/><p><span>Caithfead dul a chodla.  Beannacht Dé agaibh go léir</span>
<lb n="4025"/><span>agus má's fiú libh orm é iarraidh ar Dhia go gcuirfeadh</span>
<lb n="4026"/><span>Sé Jimín Mháire Thaidhg ar a leas.</span></p>
<lb n="4027"/>
<lb n="4028"/><p><span>FINIS</span>
<lb n="4029"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="4030"/><p><span>SLÁN LE JIMÍN!</span></p>
<lb n="4031"/>
<lb n="4032"/><p><span>A Jimín, a dhalta, céad slán leat is beannacht,</span>
<lb n="4033"/><span>In Iolscoil na sagart go mairir do cháil!</span>
<lb n="4034"/><span>Ró ghairid linn d'fhanais led' ghasra 'nár bhfarra</span>
<lb n="4035"/><span>'S é scaradh na gcarad sibh scaipthe chum fáin</span>
<lb n="4036"/><span>Mam agus Daid bocht, is Cáit bheag gan ghanguid,</span>
<lb n="4037"/><span>Tadhg Óg sheasadh ceart duit, is Nell thugadh gean,</span>
<lb n="4038"/><span>Micilín do chara, Beit Mhór is Máir' Aindí -</span>
<lb n="4039"/><span>Cad dhéanfaimíd feasta 'na n-éamuis ar fad?</span></p>
<lb n="4040"/>
<lb n="4041"/><p><span>I gceart-lár an mhaca ar leathchois fé mhairg,</span>
<lb n="4042"/><span>Tá an ganndal 'na sheasamh go canntlach, díombách;</span>
<lb n="4043"/><span>Aon bhraon den "stuif dhearg" anuraidh chuir maig air</span>
<lb n="4044"/><span>Is d'fhág leathta san easair é, níl sé le fagháil.</span>
<lb n="4045"/><span>Níl cúntas imeachta lucht diúgtha an leanna</span>
<lb n="4046"/><span>Lá móna do bhaint ná lá reatha na mbád;</span>
<lb n="4047"/><span>Is tá uaigneas d'á dheasgaibh is duairceas sa Daingean,</span>
<lb n="4048"/><span>Na leanbhaí gan cheacht ann is na bacaigh gan ábhacht.</span></p>
<lb n="4049"/>
<lb n="4050"/><p><span>Táir imithe, a thaisce, is ní plámás ná bladar</span>
<lb n="4051"/><span>Uainne thug taithneamh do d'eachtraí é rádh,</span>
<lb n="4052"/><span>Arís chughainn go gcasair le h- "olcas" nó "maitheas"</span>
<lb n="4053"/><span>Is beimíd ag faireadh do theachta gach lá.</span>
<lb n="4054"/><span>Agus guidhmíd an Seabhac le d'chliabhán do sheasaimh</span>
<lb n="4055"/><span>Ár ngéar-ghádh do fhreasdal le scéal uait i dtráth;</span>
<lb n="4056"/><span>I n-éide gheal sagairt go bhfeictear thar ais thú -</span>
<lb n="4057"/><span>Nó b'fhéidir i d'easbog, a bhuachaillín bháin.</span></p>
<lb n="4058"/>
<lb n="4059"/><p><span>"CLOCH LABHRAIS."</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Jimín Mháire Thaidhg

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Jimín Mháire Thaidhg

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
