Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Duanaire Gaedhilge</title><author><name type="main">Róis Ní Ógáin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L306</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1921</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>L306</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Duanaire Gaedhilge</title><author>Róis Ní Ógáin</author><imprint><publisher>Comhlucht Oideachais na hÉireann, Tta.</publisher><date>1921</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Duanaire Gaedhilge</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Cnuasacht de na Sean-Amhránaibh is</span>
<lb n="4"/><span>áilne agus is mó clú.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Róis Ní Ógáin</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>do chruinnigh agus do chuir i n-eagar.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Comhlucht Oideachais na h-Éireann, Tta.</span>
<lb n="11"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="12"/><p><span>Réamh-rádh</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Tá obair shár-mhaith déanta annso ag Róis ní Ógáin.  Do</span>
<lb n="15"/><span>chuir sí dán-chruinniughadh le chéile nach furas a shárughadh ar</span>
<lb n="16"/><span>bhinneas agus ar mhaitheas.  Cuirim fáilte speisialta roimh an</span>
<lb n="17"/><span>leabhar so, óir do chuir sí isteach ann cuid mhór de na</span>
<lb n="18"/><span>h-amhránaibh is feárr liom féin, agus tá a cuid nótaí soiléir</span>
<lb n="19"/><span>só-thuigsionach sói-léigthe.  Ní bhfuighidh an léightheóir insan </span>
<lb n="20"/><span>leabhar so acht fíor-bheagán de dhántaibh a bhfuil eolas againn</span>
<lb n="21"/><span>ar a n-ughdaraibh.  Tugadh fá deara go minic nach iad na rudaí </span>
<lb n="22"/><span>is fearr i litridheacht na Gaedhilge na rudaí a bhfuil eolas</span>
<lb n="23"/><span>againn ar a gcuid ughdar, acht na rudaí nach bhfuil aon eolas</span>
<lb n="24"/><span>againn ar cia scríobh iad; agus dá bhfágtaoi amach trí nó </span>
<lb n="25"/><span>ceithre de phíosaibh as an leabhar so, d'fhéadfamaois “dán-</span>
<lb n="26"/><span>chruinniughadh do cumadh le hughdaraibh gan ainm” do thabhairt</span>
<lb n="27"/><span>air.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Béidh an leabhar fíor-úsáideach do gach aon duine a bhfuil</span>
<lb n="30"/><span>spéis aige i bhfilidheacht na nGaedheal, agur go mór-mór do</span>
<lb n="31"/><span>mhacaibh-léighinn.  Aon mhac-léighinn nó aon inghean-léighinn a</span>
<lb n="32"/><span>dtiocfaidh an leabar so in a lámhaibh, tá súil agam go </span>
<lb n="33"/><span>bhfoghluimeóchaidh siad de ghlain-mheabhair cuid de na dántaibh</span>
<lb n="34"/><span>is mó thaithnigheas leo.  Ní fearr aon tslighe eile chum máighis-</span>
<lb n="35"/><span>treacht d'fhághail ar an nGaedhilg.  Agus s dóigh go mbéidh gach</span>
<lb n="36"/><span>éinne aca — mar atá mé féin — buidheach do'n té do chuir le</span>
<lb n="37"/><span>chéile iad.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>An Craoibhín.</span>
<lb n="40"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="41"/><p><span>CUID I.  AMHRÁIN SIMPLIDHE.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>1. — DÉIRÍN DÉ</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="46"/><span>Tá an gabhar donn ag labhairt 'san bhfraoch!</span>
<lb n="47"/><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="48"/><span>Táid na lachain ag screadaidh 'san bhféith.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="51"/><span>Gheobhaidh ba siar le héirghe an lae,</span>
<lb n="52"/><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="53"/><span>As raghaidh mo leanbh d'á bhfeighilt ar féar.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="56"/><span>Éireochaidh gealach as raghaidh grian fé;</span>
<lb n="57"/><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="58"/><span>Is tusa mo leanbh as mo chuid de'n tsaoghal</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="61"/><span>Tá nead smólaighe im' chóifrín féin,</span>
<lb n="62"/><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="63"/><span>Tá, agus ór dom' stóirín féin.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="66"/><span>Leigfead mo leanbh ag piocadh sméar,</span>
<lb n="67"/><span>Déirín dé, déirín dé!</span>
<lb n="68"/><span>Acht codladh go sámh go fáinne an lae.</span>
<lb n="69"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="70"/><p><span>2. — A BHEAN ÚD THALL</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>[Deirtear gur istigh i lios do chualathas an rann so.  Is follus</span>
<lb n="73"/><span>as an rann féin gurab amhlaidh do ghoid na sidheóga leo an</span>
<lb n="74"/><span>bhean agus go raibh sí 'n-a bean-altruim aca, agus go raibh</span>
<lb n="75"/><span>sí ag cur scéala chum a fir teacht ag fortacht uirthi.]</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>A bhean úd thall ar lic an átha,</span>
<lb n="78"/><span>Seoithín seó, seoithín seó —</span>
<lb n="79"/><span>Abair lem' dhian-ghrádh teacht i mbárach.</span>
<lb n="80"/><span>Seoithín seó, seoithín seó</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Scian choise duibhe thabhairt 'n-a ghlaic leis;</span>
<lb n="83"/><span>Seoithín seó, seoithín seó —</span>
<lb n="84"/><span>Gabháil trí huaire timcheall an leasa;</span>
<lb n="85"/><span>Seoithín seó, seoithín seó.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Glaodhach go hárd ar Mháire Ní Mheachain,</span>
<lb n="88"/><span>Seoithín seó, seoithín seó —</span>
<lb n="89"/><span>Nó béidh 'n téarma dúbalta orm-sa 'n lá san.</span>
<lb n="90"/><span>Seoithín seó, seoithín seó.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Siúd é thall mo thigh mór geal-sa;</span>
<lb n="93"/><span>Seoithín seó, seoithín seó —</span>
<lb n="94"/><span>Is iomdha bean óg ag beathughadh mac ann.</span>
<lb n="95"/><span>Seoithín seó, seoithín seó.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Is iomdha cruadh-laoch do chaill a neart ann,</span>
<lb n="98"/><span>Seoithín seó, seoithín seó —</span>
<lb n="99"/><span>As sean-bhean chríona chlaoidhte lag ann</span>
<lb n="100"/><span>Seoithín seó, seoithín seó.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Annso atáim ag feidhilt na leanbh,</span>
<lb n="103"/><span>Seoithín seó, seoithín seó —</span>
<lb n="104"/><span>Is mór gur bhfearr liom bheith sa bhaile</span>
<lb n="105"/><span>Seoithín seó, seoithín seó.</span>
<lb n="106"/></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="107"/><p><span>3. — SEOITHÍN SEÓ</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Do chuirfinn-se féin mo leanbh a chodladh,</span>
<lb n="110"/><span>'S ní mar do chuirfeadh mná na mbodach,</span>
<lb n="111"/><span>Fá shúisín bhuidhe ná i mbraitlinn bhorraigh,</span>
<lb n="112"/><span>Acht i gcliabhán óir as an ghaoth 'ghá bhogadh</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Seoithín seó, uil leó leó,</span>
<lb n="115"/><span>Seoithín seó, is tú mo leanbh!</span>
<lb n="116"/><span>Seoithín seó, uil leó leó,</span>
<lb n="117"/><span>Seoithín seó, is tú mo leanbh!</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Do chuirfinn-se féin mo leanbh a chodladh,</span>
<lb n="120"/><span>Lá breágh gréine idir dhá Nodlaig,</span>
<lb n="121"/><span>I gcliabhán óir ar urlár shocair,</span>
<lb n="122"/><span>Faoi bharra na gcraobh as an ghaoth 'ghá bhogadh,</span>
<lb n="123"/><span>Seoithín seó, uil leó leó, &rl.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Codail, a leinbh! 's go mbadh chodladh slán duit,</span>
<lb n="126"/><span>Is as do chodladh go dtugair do shláinte;</span>
<lb n="127"/><span>As do smuainte do chroidhe nár chráidhtear,</span>
<lb n="128"/><span>As nár ba bhean gan mac do mháthair.</span>
<lb n="129"/><span>Seoithín seó, uil leó leó, &rl.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Bhorraigh = barraigh (barrach), “tow.”</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>4. — GOGAÍ Ó GAOG</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="136"/><span>Dá ndéanfainn sa tráigh í</span>
<lb n="137"/><span>Gheobhadh na faoileáin í,</span>
<lb n="138"/><span>Agus Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="141"/><span>Dá ndéanfainn sa tsliabh í</span>
<lb n="142"/><span>Gheobhadh an girrfhiadh í,</span>
<lb n="143"/><span>Agus Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="144"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="145"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="146"/><span>Dá ndéanfainn sa tuighe í</span>
<lb n="147"/><span>Gheobhadh na leanbhaí í,</span>
<lb n="148"/><span>Agus Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="151"/><span>Dá ndéanfainn sa chruaich í</span>
<lb n="152"/><span>Gheobhadh an bhean ruadh í,</span>
<lb n="153"/><span>Agus Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="156"/><span>Dá ndéanfainn sa ghleann í</span>
<lb n="157"/><span>Gheobhadh an fear cam í,</span>
<lb n="158"/><span>Agus Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="161"/><span>Dá ndéanfainn sa dún í</span>
<lb n="162"/><span>Gheobhadh an cúirliún í,</span>
<lb n="163"/><span>Agus Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="166"/><span>Dá ndéanfainn sa chlaidhe í</span>
<lb n="167"/><span>Gheobhadh an caistín í,</span>
<lb n="168"/><span>Agus Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="171"/><span>Dá ndéanfainn ar an móin í</span>
<lb n="172"/><span>Gheobhadh buachaill na mbó í,</span>
<lb n="173"/><span>Agus Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Gogaí ó gaog! cá ndéanfad mo nead?</span>
<lb n="176"/><span>Dá ndéanfainn sa choill í</span>
<lb n="177"/><span>Gheobhadh buachaill na ngadhar í,</span>
<lb n="178"/><span>Agus n'fheadar ar aon-chor cá ndéanfad mo nead</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>Gogaí ó gaog “Gogaí ó gog.”</span>
<lb n="181"/><span>N'fheadar ar aon-chor, nó “n'fheadar 'an domhan.”</span>
<lb n="182"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="183"/><p><span>5. — TÁ DHÁ GHABHAIRÍN BHUIDHE AGAM</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Tá dhá ghabhairín bhuidhe 'gam</span>
<lb n="186"/><span>As minnseach bhainne,</span>
<lb n="187"/><span>Minnseach bhainne.</span>
<lb n="188"/><span>Briseann siad mo chroidhe 'nam</span>
<lb n="189"/><span>'Á dtabhairt a bhaile,</span>
<lb n="190"/><span>'Á dtabhairt a bhaile.</span>
<lb n="191"/><span>Cuirim i dteannta 'n chlaidhe iad</span>
<lb n="192"/><span>Le stúmpa hata,</span>
<lb n="193"/><span>Stúmpa bata;</span>
<lb n="194"/><span>Siúd thar mhull' an chlaidhe iad</span>
<lb n="195"/><span>'S i bhfad ó bhaile,</span>
<lb n="196"/><span>I bhfad ó bhaile.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>Tá dhá ghabhar 'sa choill 'gam</span>
<lb n="199"/><span>As caoire geala,</span>
<lb n="200"/><span>Caoire geala;</span>
<lb n="201"/><span>Ní íosfaidís aon nídh dhom</span>
<lb n="202"/><span>Acht barr an aitinn.</span>
<lb n="203"/><span>Barr an aitinn.</span>
<lb n="204"/><span>Pilibín míog as naoscach</span>
<lb n="205"/><span>Ag scríobadh lathaighe,</span>
<lb n="206"/><span>Scríobadh lathaighe;</span>
<lb n="207"/><span>Cearca fraoich as céirsigh</span>
<lb n="208"/><span>Ar bharr an aitinn,</span>
<lb n="209"/><span>Barr an aitinn.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Sin port ná fuil ag an bpíobaire,</span>
<lb n="212"/><span>Heelan Laddie,</span>
<lb n="213"/><span>Heelan Laddie,</span>
<lb n="214"/><span>Port ná fuil ag an bpíobaire,</span>
<lb n="215"/><span>Heelan Laddie,</span>
<lb n="216"/><span>Heelan Laddie.</span>
<lb n="217"/><span>Seán Ó Ceallaigh an píobaire,</span>
<lb n="218"/><span>As bíodh sé mar sin,</span>
<lb n="219"/><span>Bíodh sé mar sin.</span>
<lb n="220"/><span>Seán Ó Ceallaigh an píobaire,</span>
<lb n="221"/><span>As bíodh sé mar sin,</span>
<lb n="222"/><span>Bíodh sé mar sin.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>I dteannta = taobh leis.  Thar mhull' = thar mhullach.</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>Aon nidh dhom, nó “aon fhéar uaim.”</span>
<lb n="227"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="228"/><p><span>6. — THUGAMAR FÉIN AN SAMHRADH LINN</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span>Thugamar féin an samhradh linn,</span>
<lb n="231"/><span>Thugamar féin an samhradh linn,</span>
<lb n="232"/><span>Thugamar linn é as cé bhainfidh dinn é?</span>
<lb n="233"/><span>As thugamar féin an samhradh linn.</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>Samhradh, samhradh, bainne na ngamhna,</span>
<lb n="236"/><span>Thugamar féin an samhradh linn,</span>
<lb n="237"/><span>Samhradh buidhe na neoinín gléigeal,</span>
<lb n="238"/><span>Thugamar féin an samhradh linn.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>Thugamar linn é ó'n gcoill chraobhaigh,</span>
<lb n="241"/><span>Thugamar féin an samhradh linn.</span>
<lb n="242"/><span>Samhradh buidhe ó luighe na gréine,</span>
<lb n="243"/><span>Thugamar féin an samhsadh linn.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>Cuileann as coll as trom as cárthain,</span>
<lb n="246"/><span>Thugamar féin an samhradh linn,</span>
<lb n="247"/><span>As fuinnseóg ghléigeal Bhéil an Átha,</span>
<lb n="248"/><span>Thugamar féin an samhradh linn.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>Dé bheatha mo dhriotháir is fada ná feaca é,</span>
<lb n="251"/><span>Thugamar féin an samhradh linn,</span>
<lb n="252"/><span>Nó mo bhean pósta mar is í is giorra dhom,</span>
<lb n="253"/><span>Thugamar féin an samhradh linn.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Suidheadh sí síos ar chathaoir airgid,</span>
<lb n="256"/><span>Thugamar féin an samhradh linn,</span>
<lb n="257"/><span>Nó ar chathaoir órdha má's é is fearra léi,</span>
<lb n="258"/><span>Thugamar féin an samhradh linn.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>Thugamar féin an samhradh linn,</span>
<lb n="261"/><span>Thugamar féin an samhradh linn,</span>
<lb n="262"/><span>Thugamar linn é as cé bhainfidh dinn é?</span>
<lb n="263"/><span>As thugamar féin an samhradh linn.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>Neoinín, nó “nóinín.”  Na neoinín, nó “'s an neoinín.”</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Driotháir = dearbhráthair.</span>
<lb n="268"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="269"/><p><span>7 — ÓRÓ A CHUMAINN GHIL</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>Óró a chumainn ghil, as íoró a ghile ghil,</span>
<lb n="272"/><span>Cé hí an bhean óg do phósfar an Inid seo?</span>
<lb n="273"/><span>Óró a chumainn ghil, a uain 's a ghrádh!</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>Óró a chumainn ghil, as íoró a ghile ghil,</span>
<lb n="276"/><span>Máire ní Chléirigh, do réir mar do thuigim-se.</span>
<lb n="277"/><span>Óró a chumainn ghil, a uain 's a ghrádh!</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>Óró a chumainn ghil, as íoró a ghile ghil,</span>
<lb n="280"/><span>Cé hé an fear óg ionar buaileadh an sonas air?</span>
<lb n="281"/><span>Óró a chumainn ghil, a uain 's a ghrádh!</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>Óró a chumainn ghil, as íoró a ghile ghil,</span>
<lb n="284"/><span>Seán Ó Cinnéididh, do réir mar a thuigim-se.</span>
<lb n="285"/><span>Óró a chumainn ghil, a uain 's a ghrádh!</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Óró a chumainn ghil, as íoró a ghile ghil,</span>
<lb n="288"/><span>Cad í an chóir phósda raghaidh ar an lanamhain?</span>
<lb n="289"/><span>Óró a chumainn ghil, a uain 's a ghrádh!</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>Óró a chumainn ghil, as íoró a ghile ghil,</span>
<lb n="292"/><span>Tocht dhá chéad déag, fá chlúmh gheal go h-imeallaibh,</span>
<lb n="293"/><span>Bruit gheala lín, agus suím do gheal-phluideana;</span>
<lb n="294"/><span>Cuilcí de'n tsíoda is daoire 'tá i Luimneach;</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Coinnleoirí óir ann, ar bhordaibh ag glioscarnaigh;</span>
<lb n="297"/><span>Airgead as ór maith, i bpóca gach nduine aca;</span>
<lb n="298"/><span>Cuideachta saoithe 'n-a dtimcheall gan uireasbaidh,</span>
<lb n="299"/><span>As guidhimse go buan, as go mbuaidhtear an cluiche leo,</span>
<lb n="300"/><span>Óró a chumainn ghil, a uain 's a ghrádh!</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>Cóir phósta = neithe riachtanacha do lanamhain ag dul i gcéad-thigheas</span>
<lb n="303"/><span>dóibh.</span></p>
<lb n="304"/>
<lb n="305"/><p><span>Glioscarnaigh — Lonnradh.</span>
<lb n="306"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="307"/><p><span>8. — LÁIRÍN Ó LÚRTHA</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="310"/><span>Do shiubhluigheas an baile seo tamall roimh lá indiú.</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="313"/><span>Má bhí an drúcht ann is iongantach nár bádhadh tú.</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="316"/><span>Bhí sé ro-íseal as mise ró-árd do.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="319"/><span>Gaibh cois abhann as faigh crann fé bhláth dhom.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="322"/><span>Ciacu crann cuilinn nó cárthain dob' fhearr leat?</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="325"/><span>Is uaisle an cuileann, crann cuilinn dob' fhearr liom</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="328"/><span>Chuala Seán Aindí ar maidin ag trácht ort.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="331"/><span>A cheann i gCorcaigh as a chosa i gCill Áirne</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="334"/><span>Tá fiche bó bhainne aige as talamh mhín áluinn.</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>Láirín ó lúrtha as ó lúrtha lára,</span>
<lb n="337"/><span>Gabhaim as glacaim é, as Dé bheatha mo ghrádh chugham</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>Cois abhann, &ml., nó “cois abhann siar as faigh crannín” &ml.</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>Cárthain = caorthann.</span>
<lb n="342"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="343"/><p><span>9. — FEAD AN OIRIMH</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>An t-oireamh — Brod as buail as tiomáin</span>
<lb n="346"/><span>Láirín ruadh na droch-mhná,</span>
<lb n="347"/><span>Cos ar an gcéacht, a Thomáis,</span>
<lb n="348"/><span>As féach an bhfuil ar ndínéar ag teacht</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>An tríomhadh fear — Tá sé dh'á bhuain.</span>
<lb n="351"/><span>An t-oireamh — Brod as buail as tiomáin, agus &rl.</span>
<lb n="352"/><span>Tá sé dh'á bhualadh.</span>
<lb n="353"/><span>Brod as buail as tiomáin. &rl.</span>
<lb n="354"/><span>Tá sé dh'á cháitheadh.</span>
<lb n="355"/><span>Brod as buail as tiomáin, &rl</span>
<lb n="356"/><span>Tá sé dh'á chruadhadh.</span>
<lb n="357"/><span>Brod as buail as tiomáin, &rl.</span>
<lb n="358"/><span>Tá sé dh'á mheilt.</span>
<lb n="359"/><span>Brod as buail as tiomáin, &rl.</span>
<lb n="360"/><span>Tá sé dh'á chriathradh.</span>
<lb n="361"/><span>Brod as buail as tiomáin, &rl.</span>
<lb n="362"/><span>Tá sé dh'á fhuineadh.</span>
<lb n="363"/><span>Brod as buail as tiomáin, agus rl.</span>
<lb n="364"/><span>Tá sé dh'á iomáin.</span>
<lb n="365"/><span>Brod as buail as tiomáin, agus rl.</span>
<lb n="366"/><span>Tá sé ag teacht.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>An t-oireamh — Hób, a héin, as tiomáin.</span>
<lb n="369"/><span>Láirín ruadh na deagh-mhná,</span>
<lb n="370"/><span>Scuir na capaill, a Thomáis,</span>
<lb n="371"/><span>Anois tá ar ndínéar ag teacht</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>An triúr - Hób, a héin, as tiomáin, agus &rl.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>Oirimh, nó “oireamhan” geineamhnach ar “oireamh.”</span>
<lb n="376"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="377"/><p><span>10. — AMHRÁN AN BHÁDÓRA</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>A Bháirc, b'annamh thú i n-anacair na dtonntrach n-árd</span>
<lb n="380"/><span>Cáisc cabharthach gidh barbardha trom é an lá,</span>
<lb n="381"/><span>Tráth lasaidh an fhairge ó bhonn go barr,</span>
<lb n="382"/><span>Lán coirn di ní ghabhann sí ó stiuir go crann.</span>
<lb n="383"/><span>A' barra lán, a' barra lán!</span>
<lb n="384"/><span>A ghrádh na rún, a chuid do'n tsaoghal,</span>
<lb n="385"/><span>A' lán — 'sí an bád breágh seoil!</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>Tráth ghléasaim-se a héadach gan fiar gan cham,</span>
<lb n="388"/><span>Do'n chaol-anairt ghlégil ó na hIndiachaibh anall,</span>
<lb n="389"/><span>Caol-bhárc seang síoganta í 'gar chuir Dia an greann,</span>
<lb n="390"/><span>'S dá bhfeicfeá i n-aghaidh an lae í, 's í ag éirghe as gal!</span>
<lb n="391"/><span>A' barra lán, a barra lán! &rl.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>A Dhaoileinn, a chrón-charraig gharbh gan scáth,</span>
<lb n="394"/><span>Ar an nuadh-bhárc so fúm-sa breathnuigh do sháith —</span>
<lb n="395"/><span>An cuimhin leat 'san chuan so go bhfaca tú bád</span>
<lb n="396"/><span>Gan chontabhairt tonn-bharra ag gearradh mar táim?</span>
<lb n="397"/><span>A' barra lán, a barra lán! &rl</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>Is cuimhin liom, dubhairt Daoileann, gur carraig mé de ghnáth</span>
<lb n="400"/><span>'S gur'b ar an gcuan so is buan dam ag amharc gach lá —</span>
<lb n="401"/><span>Acht slinnteóg ní thabharfainn ar a bhfacas de bháid</span>
<lb n="402"/><span>Seach an nuadh-bhárc so 's a complacht ag tarraing 'san tsnámh</span>
<lb n="403"/><span>A' barra lán, a barra lán! &rl.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>Éadach = seol.</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>Daoileann, carraig i gCuan Dhubh-thuama (Blacksod Bay), Conntae</span>
<lb n="408"/><span>Mhuigheó.</span>
<lb n="409"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="410"/><p><span>11. — AILILIÚ NA GAMHNA</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>Tráthnóinín aoibhinn s mé thíos cois na buaile,</span>
<lb n="413"/><span>Cé casfaidhe aníos chugham acht smíste duin' uasail;</span>
<lb n="414"/><span>D'iarr sé go bpósainn é, d'iarr sé go cruaidh é,</span>
<lb n="415"/><span>As d'fhág sé mo chroidhe agus m'intinn go buadhartha.</span>
<lb n="416"/><span>Aililiú na gamhna, na gamhna bána,</span>
<lb n="417"/><span>Aililiú na gamhna, na gamhna b'iad a b'fhearr liom,</span>
<lb n="418"/><span>Aililiú na gamhna, na gamhna geala bána,</span>
<lb n="419"/><span>Na gamhna maidin shamhraidh ag damhas ar na Bánta.</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>Is inghean d'aodhaire mé féinidh gan amhras</span>
<lb n="422"/><span>Do bhíodh 'n-a comhnuidhe cois taoibh na Leamhna;</span>
<lb n="423"/><span>Bhí bothán 'gam féin agus fuinneog i gceann de;</span>
<lb n="424"/><span>Faid a bhíodh an bainne 'g téidheadh 'gam 'seadh ghlaoidhinn ar na</span>
<lb n="425"/><span>gamhna.</span>
<lb n="426"/><span>Aililiú na gamhna, &rl.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>Tógaidh uaim na húdaí so, tá mo ghlúine 'ca gearrtha,</span>
<lb n="429"/><span>'Gus faghtar domh-sa gúna de dhuthchas mo mháithrín,</span>
<lb n="430"/><span>Falaing fhada, fhlúirseach 'gus pumpa socair sásta,</span>
<lb n="431"/><span>Anairt leathan chiumhaiseach, as na gamhna bheith láimh liom.</span>
<lb n="432"/><span>Aililiú na gamhna, agus &rl.</span></p>
<lb n="433"/>
<lb n="434"/><p><span>Faghtar dom canna, agus faghtar dom buarach,</span>
<lb n="435"/><span>As faghtar dom soightheach 'n-a gcuirfead mo chuid uachtair;</span>
<lb n="436"/><span>Ceolta sidhe na cruinne bheith dh'á síor-chur im' chluasaibh,</span>
<lb n="437"/><span>'S gur bhinne liom-sa géimreach na mbó ag téacht chum buaile.</span>
<lb n="438"/><span>Aililiú na gamhna, agus &rl.</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>Raghaimíd ar an aonach agus ceannóchaimíd gamhna ann,</span>
<lb n="441"/><span>'Gus cuirfimíd ar féar iad amach ins na gleannta;</span>
<lb n="442"/><span>Íosaid siad an fraoch agus barr an aitinn gheamhraigh,</span>
<lb n="443"/><span>Agus tiocfaid siad a bhaile chum an bhainne 'gcomhair an</span>
<lb n="444"/><span>tsamhraidh.</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>Is iad mo ghamhna na gamhna geala,</span>
<lb n="447"/><span>'S iad mo ghamhna na gamhna breaca,</span>
<lb n="448"/><span>Nuair a gheobhaid siad siar 'gus aniar an caladh</span>
<lb n="449"/><span>Nár bh'fhearr leo 'n-a tráigh í 'ná 'n-a lán mara</span></p>
<lb n="450"/>
<lb n="451"/><p><span>Féinidh = féin.  </span>
<lb n="452"/><span>An Leamhain, abha i gConntae Chiarraighe.</span>
<lb n="453"/><span>Tráigh = trághadh.</span>
<lb n="454"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="455"/><p><span>12. — AN MAIDRÍN RUADH</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>Ar maidin Dé Luain cois gleanna do chuadhas,</span>
<lb n="458"/><span>As mé ag cur tuairisg' mo ghéana;</span>
<lb n="459"/><span>Do fuaireas a dtuairisg, do chuadar suas leis</span>
<lb n="460"/><span>An maidrín ruadh 's é ar saothar.</span>
<lb n="461"/><span>Och! greadadh croidhe cráidhte ort a mhaidrín ghránna</span>
<lb n="462"/><span>Do rug uaim m'ál breágh géana,</span>
<lb n="463"/><span>Mo chearca beaga bána, mo choiligh beaga Márta,</span>
<lb n="464"/><span>As mo lachain beaga b'fhearr a bhí i nÉirinn.</span>
<lb n="465"/><span>An maidrín ruadh ruadh ruadh ruadh ruadh,</span>
<lb n="466"/><span>An maidrín ruadh 'tá gránna;</span>
<lb n="467"/><span>An maidrín ruadh 'n-a luighe 'sa luachair,</span>
<lb n="468"/><span>As barr a dhá chluas i n-áirde!</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>Is ró-bhreágh an sóghaltus ar baisdeadh nó ar pósadh,</span>
<lb n="471"/><span>Ceann nó dhó dem' ghéana,</span>
<lb n="472"/><span>Nó blaiseadh d'á gcuid feola thabhairt do dhuine bhreoite</span>
<lb n="473"/><span>Do choimeádfadh gan dreochaint 'sa chré é.</span>
<lb n="474"/><span>As ní'l aon ainnir ins a' Mumhain le chéile,</span>
<lb n="475"/><span>Ní'l sagart ná ughdar céille</span>
<lb n="476"/><span>Gheobhadh blaiseadh d'á gcuid súip ar maidin nó ar nóin</span>
<lb n="477"/><span>Ná go mb'fhearr leo súd 'ná daor-phuins.</span>
<lb n="478"/><span>An maidrín ruadh ruadh, &ml</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>Do bhronnas a gcuid clúimh mar adhbhar leapthan ar indiú</span>
<lb n="481"/><span>As ba dheacair dam é thabhairt ar ao' rud;</span>
<lb n="482"/><span>Ní raibh cleite ar a ndrom ó na méiscrí ar a mbonn</span>
<lb n="483"/><span>Nárbh airgead ramhar dom féin sin.</span>
<lb n="484"/><span>Ní thabharfainn iad ar shaidhbhreas Déamuir,</span>
<lb n="485"/><span>Ní fhéadfainn déanamh d'á n-éaghmais,</span>
<lb n="486"/><span>As dá gcuirinn-se i gcrích gach a mbeirid siad d'uíbh,</span>
<lb n="487"/><span>Do dhíolfadh siad mo chíos gach féile.</span>
<lb n="488"/><span>An maidrín ruadh ruadh, &ml.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>Soghaltus = só-bhlas.  </span>
<lb n="491"/><span>Dreochaint = dreoghadh </span>
<lb n="492"/><span>Déamur, Damer</span>
<lb n="493"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="494"/><p><span>13. — CEOL AN PHÍOBAIRE</span></p>
<lb n="495"/>
<lb n="496"/><p><span>(Fonn: A Mhúirnín Dílis)</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>Má phósann tú an sistealóir, is tú bhéas ag caoineadh,</span>
<lb n="499"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg;</span>
<lb n="500"/><span>Úch! béidh tú dod' thachtadh le barrach na tíre,</span>
<lb n="501"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg;</span>
<lb n="502"/><span>Ó! béidh tú 'do shuidhe go mbéidh sé ann meádon oidhche,</span>
<lb n="503"/><span>Ag síor-dhoghadh na gcoinneal 's ag sciobadh an lín dó,</span>
<lb n="504"/><span>Acht oadh mhíle b'fhearr duit mise agat as ceol binn mo phíbe,</span>
<lb n="505"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg.</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>Má phósann tú an figheadóir, is tú bhéas ag caoineadh,</span>
<lb n="508"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg;</span>
<lb n="509"/><span>Béidh céad luig laig ag an ughaim dh'á scaoileadh,</span>
<lb n="510"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg;</span>
<lb n="511"/><span>Ó! béidh tú 'do shuidhe go mbéidh sé ann meádhon oidhche,</span>
<lb n="512"/><span>Ag síor-dhoghadh na gcoinneal 's ag crónán fá'n íneadh,</span>
<lb n="513"/><span>Acht badh mhíle b'fhearr duit mise agat as ceol binn mo phíbe,</span>
<lb n="514"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>Má phósann tú an táilliúr, is tú bhéas ag caoineadh,</span>
<lb n="517"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg;</span>
<lb n="518"/><span>Béidh sop i mbéal a dhoruis mar bhéadh madadh 'r charnán aoiligh</span>
<lb n="519"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg;</span>
<lb n="520"/><span>Ó! béidh tú do shuidhe go mbéidh sé ann meádhon oidhche,</span>
<lb n="521"/><span>Ag síor-dhoghadh na gcoinneal 's ag creimneáil na bpíosaí,</span>
<lb n="522"/><span>Acht badh mhíle b'fhearr duit mise agat as ceol binn mo phíbe</span>
<lb n="523"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Má phósann tú an t-oibridhe, is tú bhéas go haoibhinn,</span>
<lb n="526"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg;</span>
<lb n="527"/><span>'Gus gheobha tú marcuigheacht 'un na n-aontach,</span>
<lb n="528"/><span>A mhuirnín díleas as 'fhaoileann óg;</span>
<lb n="529"/><span>Ní bhéidh tú do shuidhe go mbéidh sé ann meádhon oidhche;</span>
<lb n="530"/><span>Béidh airgead in do phócaíbh as ór buidhe 'n-a phíosaíbh,</span>
<lb n="531"/><span>Acht badh mhíle b'fhearr duit mise agat as ceol binn mo phíbe,</span>
<lb n="532"/><span>A mhuirnín díleas as' fhaoileann óg.</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>I mbéal a dhoruis, nó “i mbéal an doruis aige.”</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Gheobha = gheobhaidh.</span>
<lb n="537"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="538"/><p><span>14. — AN TÚIRNÍN LÍN</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>An bhliadhain sul ar phósas stór mo chroidhe</span>
<lb n="541"/><span>Ba ghairid mar lón aici sé púint lín,</span>
<lb n="542"/><span>Acht annsoin nuair phósas as chuadhmar i dtigheas</span>
<lb n="543"/><span>Bhíodh bun ag an púnt i gcionn trí mhí.</span>
<lb n="544"/><span>Och! mo bhean as mo chlann as mo thúirnín lín,</span>
<lb n="545"/><span>Mo chúpla púnt nó dhó gan sníomh,</span>
<lb n="546"/><span>Dhá lá 'n-a luighe 'n-aghaidh lae 'n-a suidhe -</span>
<lb n="547"/><span>As go dtógaidh Dia dílis a cúram díom.</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>Nuair a mheasas gur thoghas-sa togha mná tighe</span>
<lb n="550"/><span>Go tais as go modhamhail as 'na rogha thar díogha,</span>
<lb n="551"/><span>Ní hamhlaidh a bhí acht an fala 'n-a croidhe</span>
<lb n="552"/><span>Do leag mé im' cheann gan meabhair gan bhrígh.</span>
<lb n="553"/><span>Och! mo bhean as mo chlann, &ml.</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Tá bean agam féin as nár mhairidh mé í,</span>
<lb n="556"/><span>Nár mhairidh sí agam as nár mhairidh mé í;</span>
<lb n="557"/><span>Dá m'éigean dom Éire do shiubhal le n-a cloinn</span>
<lb n="558"/><span>Go rabhad fé n-a cróchar i gcionn trí mhí.</span>
<lb n="559"/><span>Och! mo bhean as mo chlann, &ml.</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>Nuair airigheann sí me féin ag teacht chum an tighe</span>
<lb n="562"/><span>Teine mhaith mhóna cuireann sí síos,</span>
<lb n="563"/><span>Stiúruigheann na leinbh ar fuaid an tighe</span>
<lb n="564"/><span>Agus scaoileann ar siubhal an túirnín lín.</span>
<lb n="565"/><span>Och! mo bhean as mo chlann as mo thúirnín lín,</span>
<lb n="566"/><span>Mo chúpla púnt go deo gan sníomh;</span>
<lb n="567"/><span>Tobac ar a bais as píopa len' ais,</span>
<lb n="568"/><span>'S is cuma san domhan cá ngabhann an cíos.</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>Thar díogha, Díogha = Rudaí gan mhaith.</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>Fala. nó “fáladh” = feall — “folc” i gCláirseach na nGaedheal.</span></p>
<lb n="573"/>
<lb n="574"/><p><span>Eadar-shruth, eadarshudh nó eadar-thráth.</span>
<lb n="575"/></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="576"/><p><span>15 — IS TRUAGH GAN PEATA AN MHAOIR AGAM</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>(Fonn: Is Truagh gan Peata an Mhaoir agam)</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>Is truagh gan peata 'n mhaoir agam,</span>
<lb n="581"/><span>Is truagh gan peata 'n mhaoir agam,</span>
<lb n="582"/><span>Is truagh gan peata 'n mhaoir agam,</span>
<lb n="583"/><span>'S na caoirigh beaga bána</span>
<lb n="584"/><span>As ó goirim, goirim thú,</span>
<lb n="585"/><span>Is grádh mo chroidhe gan cheilg thú,</span>
<lb n="586"/><span>As ó goirim, goirim thú,</span>
<lb n="587"/><span>'S tú peata beag do mháthar!</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>Is truagh gan maoilín bán agam,</span>
<lb n="590"/><span>Is truagh gan maoilín bán agam,</span>
<lb n="591"/><span>Is truagh gan maoilín bán agam,</span>
<lb n="592"/><span>As fáilte ó mo ghrádh gheal.</span>
<lb n="593"/><span>As ó goirim, goirim thú, &rl</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Is truagh gan bólacht bainne agam,</span>
<lb n="596"/><span>Is truagh gan bólacht bainne agam,</span>
<lb n="597"/><span>Is truagh gan bólacht bainne agam,</span>
<lb n="598"/><span>As Cáitín ó n-a máthair.</span>
<lb n="599"/><span>As ó goirim, goirim thú,</span>
<lb n="600"/><span>Is grádh mo chroidhe gan cheilg thú,</span>
<lb n="601"/><span>As ó goirim, goirim thú,</span>
<lb n="602"/><span>'S tú peata geal do mháthar!</span>
<lb n="603"/></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="604"/><p><span>16. — PÁISTÍN FIONN</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>(Fonn: Páistín Fionn)</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>Grádh le m'anam mo Pháistín Fionn,</span>
<lb n="609"/><span>A croidhe 's a haigne ag gáiridhe liom,</span>
<lb n="610"/><span>A cíocha geala mar bhláth na n-ubhall,</span>
<lb n="611"/><span>'S a píob mar eala lá Márta!</span>
<lb n="612"/><span>Is tusa mo rún, mo rún, mo rún,</span>
<lb n="613"/><span>Is tusa mo rún as mo ghrádh geal,</span>
<lb n="614"/><span>Is tusa mo rún, as mo chumann go buan,</span>
<lb n="615"/><span>'Sé mo chreach gan tú 'gam ó'd mháithrín!</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>Cara mo chroidhe mo Pháistín Fionn!</span>
<lb n="618"/><span>'Bhfuil a dá ghruadh ar lasadh mar bhláth na gcrann,</span>
<lb n="619"/><span>Tá mise saor ar mo Pháistín Fionn,</span>
<lb n="620"/><span>Acht amháin gur ólas a sláinte.</span>
<lb n="621"/><span>Is tusa mo rún, mo rún, mo rún, &rl.</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>Dá mbéinn-se 'sa mbaile 'mbéadh súgradh 's greann,</span>
<lb n="624"/><span>Nó idir dhá bharraille lán de leann,</span>
<lb n="625"/><span>Mo shiuirín i m'aice 's mo lámh faoi n-a ceann,</span>
<lb n="626"/><span>Is súgach do ólfainn a sláinte.</span>
<lb n="627"/><span>Is tusa mo rún, mo rún, mo rún, &rl.</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>Bhí mé naoi n-oidhche im' luighe go bocht,</span>
<lb n="630"/><span>Ó bheith sínte faoi 'n dílinn idir dhá thor,</span>
<lb n="631"/><span>A chumainn mo chroidhe 's mé ag smuaineadh ort,</span>
<lb n="632"/><span>'S nach bhfaghainn-se le fead ná le glaodh thú.</span>
<lb n="633"/><span>Is tusa mo rún, mo rún, mo rún, &rl.</span></p>
<lb n="634"/>
<lb n="635"/><p><span>Tréigfead mo charaid 's mo cháirde gaoil,</span>
<lb n="636"/><span>As tréigfidh mé a maireann de mhnáibh an tsaoghail</span>
<lb n="637"/><span>Ní thréigfead lem' mharthain thú, ghrádh mo chroidhe,</span>
<lb n="638"/><span>Go sínfear i gcomhra faoi chlár mé</span>
<lb n="639"/><span>Is tusa mo rún, mo rún, mo rún, &rl.</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>Lem' mhartha in = lem' shaoghal.</span>
<lb n="642"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="643"/><p><span>17. — NACH AOIBHINN DO NA H-ÉINÍNÍBH</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>Nach aoibhinn do na h-éiníníbh éirigheas go h-árd,</span>
<lb n="646"/><span>'S bhíos ag ceileabhar le n-a chéile ar aon chraoibh amháin!</span>
<lb n="647"/><span>Ní mar sin dam féin as dom' chéad míle grádh,</span>
<lb n="648"/><span>Is fada ó n-a chéile orainn éirigheas gach lá.</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>Is báine í ná'n lile, is deise í ná'n scéimh,</span>
<lb n="651"/><span>Is binne í ná'n bheidhlín, 's is soillsighe í ná'n ghréin;</span>
<lb n="652"/><span>Is fearr 'ná sin uile a h-uaisleacht 's a méin,</span>
<lb n="653"/><span>'S a Dhé 'tá is na flaitheasaibh, fuascail dom' phéin.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>Éirigheas, nó d'éirigheann.  </span>
<lb n="656"/><span>Bhíos, nó bhíonn.</span>
<lb n="657"/><span>Is na flaitheasaibh, nó is na flaithis.</span></p>
<lb n="658"/>
<lb n="659"/><p><span>18. — 'SÍ BLÁTH GEAL NA SMÉAR Í</span></p>
<lb n="660"/>
<lb n="661"/><p><span>'Sí bláth geal na sméar í!</span>
<lb n="662"/><span>Is bláth deas na súgh-chraobh í!</span>
<lb n="663"/><span>'Sí planda b'fhearr méinn mhaith</span>
<lb n="664"/><span>Le h-amharc do shúl!</span></p>
<lb n="665"/>
<lb n="666"/><p><span>'Sí mo chuisle! 's í mo rún í!</span>
<lb n="667"/><span>'S í bláth na n-ubhall gcumhra í!</span>
<lb n="668"/><span>Is samhradh ins an fhuacht í</span>
<lb n="669"/><span>Idir Nodlaig 's Cáisc.</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>Do shúl, nó a súl.</span></p>
<lb n="672"/>
<lb n="673"/><p><span>19. — MISE RAIFTERÍ AN FILE</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>Mise Raifterí an file,</span>
<lb n="676"/><span>Lán dóchais agus grádh,</span>
<lb n="677"/><span>Le súilibh gan solus,</span>
<lb n="678"/><span>Le ciuineas gan crádh.</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>Dul siar ar m'aistear</span>
<lb n="681"/><span>Le solus mo chroidhe,</span>
<lb n="682"/><span>Fann agus tuirseach</span>
<lb n="683"/><span>Go deireadh mo shlighe.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>Féach anois mé</span>
<lb n="686"/><span>Agus m'aghaidh ar bhalla,</span>
<lb n="687"/><span>Ag seinm ceoil</span>
<lb n="688"/><span>Do phócaíbh falamh.</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>M'aghaidh ar bhalla. nó “mo chúl le balla.”  </span>
<lb n="691"/><span>Falamh = folamh.</span>
<lb n="692"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="693"/><p><span>CUID II. AMHRÁIN GHRÁDHA</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>20. — EIBHLÍN A RÚN</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>(Fonn: Eibhlín a Rún)</span></p>
<lb n="698"/>
<lb n="699"/><p><span>Sheolfainn féin gamhna leat</span>
<lb n="700"/><span>A Eibhlín a rún!</span>
<lb n="701"/><span>Sheolfainn féin gamhna leat</span>
<lb n="702"/><span>A Eibhlín a rún!</span>
<lb n="703"/><span>Sheolfainn féin gamhna leat</span>
<lb n="704"/><span>Síos go Tír-Amhalghaidh leat,</span>
<lb n="705"/><span>Mar shúil go mbéinn i gcleamhnas leat</span>
<lb n="706"/><span>A Eibhlín a rún!</span>
<lb n="707"/><span>Sheolfainn féin bó leat-sa</span>
<lb n="708"/><span>A Eibhlín a rún!</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>Sheolfainn dhá bhó leat-sa</span>
<lb n="711"/><span>A Eibhlín a rún!</span>
<lb n="712"/><span>Do shiubhalfainn an saoghal mór leat,</span>
<lb n="713"/><span>Acht cleamhnas d'fhághail óm' stór,</span>
<lb n="714"/><span>'S ní scarfainn go deo leat</span>
<lb n="715"/><span>A Eibhlín a rún!</span>
<lb n="716"/><span>An dtiocfaidh tú nó'n bhfanfaidh tú</span>
<lb n="717"/><span>A Eibhlín a rún?</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>An dtiocfaidh tú nó'n bhfanfaidh tú</span>
<lb n="720"/><span>A Eibhlín a rún?</span>
<lb n="721"/><span>Tiocfaidh mé 's ní fhanfaidh mé,</span>
<lb n="722"/><span>Tiocfaidh mé 's ní fhanfaidh mé,</span>
<lb n="723"/><span>Tiocfaidh mé 's ní fhanfaidh mé,</span>
<lb n="724"/><span>'S éalóchaidh mé lem' stór.</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>Céad míle fáilte romhat</span>
<lb n="727"/><span>A Eibhlín a rún!</span>
<lb n="728"/><span>Céad míle fáilte romhat</span>
<lb n="729"/><span>A Eibhlín a rún!</span>
<lb n="730"/><span>Céad míle fáilte romhat,</span>
<lb n="731"/><span>Fáilte 'gus fiche romhat,</span>
<lb n="732"/><span>Naoi gcéad míle fáilte romhat,</span>
<lb n="733"/><span>A Eibhlín a rún!</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>Tír-Amhalghaidh — i gConntae Mhuigheó.</span>
<lb n="736"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="737"/><p><span>21. — AN CHÚILFIONN</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>(Fonn: An Chúilfhionn)</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>An bhfaca tú an Chúilfhionn, 's í ag siubhal ar na bóithre,</span>
<lb n="742"/><span>Maidin gheal drúchta 's gan smúit ar a bróga?</span>
<lb n="743"/><span>Is iomdha ógánach súil-ghlas ag tnúth le n-a pósadh,</span>
<lb n="744"/><span>Acht ní fhaghann siad mo rún-sa ar an gcunntas is dóigh leó.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>An bhfaca tú mo bhábán lá breágh 's í 'n-a h-aonar,</span>
<lb n="747"/><span>A cúl dualach drisleanach go slinneán síos léithi?</span>
<lb n="748"/><span>Mil ar an óig-bhean, 's rós breágh 'n-a h-éadan,</span>
<lb n="749"/><span>'S is dóigh le gach spreasán gur leannán leis féin í.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>An bhfaca tú mo spéir-bhean 's í taobh leis an tuinn,</span>
<lb n="752"/><span>Fáinní óir ar a méaraibh 's í a' réidhteach a cinn?</span>
<lb n="753"/><span>Is é dubhairt an Paorach 'bhí 'n-a mhaor ar an luing</span>
<lb n="754"/><span>Go mb' fhearr leis aige féin í 'ná Éire gan roinn.</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>Fhaghann nó “bhfaghaidh.”</span>
<lb n="757"/><span>Mil ar an óig-bhean, nó “ar a modh-bhéal.”</span>
<lb n="758"/><span>Drisleanach = drilseach? nó drithleannach?</span>
<lb n="759"/><span>Leannán leis, nó “alleán dó”</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>22. — IS TRUAGH GAN MISE I SASANA</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>(Fonn: Is Truagh gan mise i Sasana)</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Is truagh gan mise i Sasana,</span>
<lb n="766"/><span>Agus duine amháin as Éirinn liom;</span>
<lb n="767"/><span>Nó amuigh i lár na fairrge,</span>
<lb n="768"/><span>In áit a gcailltear na mílte long.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>An ghaoth agus an fhearthainn</span>
<lb n="771"/><span>Bheith 'mo sheoladh ó thuinn go tuinn —</span>
<lb n="772"/><span>As a Rí, go seolaidh tú mise</span>
<lb n="773"/><span>Ins an áit a bhfuil mo ghrádh 'n-a luighe.</span>
<lb n="774"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="775"/><p><span>23. — CORMAC ÓG</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>Táid na coluim ag súgradh 's an samhradh ag teacht,</span>
<lb n="778"/><span>'S an bláth ag briseadh tré mhullaighibh na gcrann amach,</span>
<lb n="779"/><span>Ar tuinn tá an biolar go triopallach glúineach glas,</span>
<lb n="780"/><span>'S na corcóga ag sileadh le hiomad de shugh na mbeach.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>Is iomdha tortha as meas ar an gcoill seo thuas,</span>
<lb n="783"/><span>As óig-bhean mhaiseach cheart an tseanga-choirp shuairc,</span>
<lb n="784"/><span>Céad bó bhainne, capall groidhe, agus uan,</span>
<lb n="785"/><span>Cois Laoi na mbreac, mo chreach mé ar dhíbirt uait!</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>Táid na héin ag déanadh gotha agus ceoil,</span>
<lb n="788"/><span>Táid na laoigh ag géimneadh go tréan chum sochair na mbó;</span>
<lb n="789"/><span>Táid na héisc ag réabadh coradh ar an bhfeor,</span>
<lb n="790"/><span>As mise féin im' aonar as Cormac óg!</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>Ag réabadh coradh — ag léimneach as an gcoraidh as an bhféar.</span></p>
<lb n="793"/>
<lb n="794"/><p><span>24. — BRUACH NA CARRAIGE BÁINE</span></p>
<lb n="795"/>
<lb n="796"/><p><span>Is treabhadóir mise do threabhfainn as d'fhuirsfinn,</span>
<lb n="797"/><span>'S na comharsain go bhfeicid mo thréithe;</span>
<lb n="798"/><span>'S ní'l aon tsórt nidhthe 'r mo bhéim ná tuigim,</span>
<lb n="799"/><span>As treabhaim gan tuirse go héasca.</span>
<lb n="800"/><span>An foghmhar nuair a thigeann mo chuid eorna bhuainim,</span>
<lb n="801"/><span>As cuirim go seascair im' sheomra,</span>
<lb n="802"/><span>An lár do scriosfainn, do bhuailfinn tuille,</span>
<lb n="803"/><span>Ar thaoibh na Carraige Báine.</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>Is léanmhar mo thuras le tréimhse gan suchart,</span>
<lb n="806"/><span>Is baoghalach go gcuirfear chun fáin mé;</span>
<lb n="807"/><span>Le géar-shearc do'n nduine is néata 'sa chruinne,</span>
<lb n="808"/><span>Do chuir céadta ar uireasbaidh sláinte.</span>
<lb n="809"/><span>Bhí a héadan mar luisne na gréine tré chriosdal,</span>
<lb n="810"/><span>Téid éanlaith chun suchaird le grádh dhí,</span>
<lb n="811"/><span>Tagann tréin-fhir as righthe tar tréan-mhuir d'á hamharc,</span>
<lb n="812"/><span>'S í grian na Carraige Báin' í.</span>
<lb n="813"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="814"/><p><span>Dob' fhearr liom féin 'ná Éire mhór,</span>
<lb n="815"/><span>'S 'ná saidhbhreas Ríogh na Spáinne,</span>
<lb n="816"/><span>Go mbéinn-se 'gus tusa i lúib na finne</span>
<lb n="817"/><span>I gcoilltibh i bhfad ó n-ár gcáirdibh.</span>
<lb n="818"/><span>Tusa 'gus mise bheith pósta 'ghrádh,</span>
<lb n="819"/><span>Le haon-toil athar as máthar,</span>
<lb n="820"/><span>A mhaighdean óg is binne clódh,</span>
<lb n="821"/><span>A ghrian na Carraige Báine.</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>A stuaire 'n chinn chailce má's dual go mbéir agam</span>
<lb n="824"/><span>Béidh cóir ort do thaithneoch' led' cháirdibh;</span>
<lb n="825"/><span>'Dir shíoda 'gus hata ó bhonn go bathas,</span>
<lb n="826"/><span>'S gach nidh ins a' chathair dá áilleacht.</span>
<lb n="827"/><span>Béidh do bhólacht d'á gcasadh gach nóin chun baile,</span>
<lb n="828"/><span>As ceol binn ag ad bheachaibh ar bhántaibh,</span>
<lb n="829"/><span>Béidh ór ar do ghlacaibh, as cóiste ad' tharraint</span>
<lb n="830"/><span>Go bruach na Carraige Báine.</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>An lár do scriosfainn, do scuabfainn an t-úrlár.</span></p>
<lb n="833"/>
<lb n="834"/><p><span>25. — MO BHRÓN AR AN BHFAIRRGE</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>Mo bhrón ar an bhfairrge,</span>
<lb n="837"/><span>Is í tá mór,</span>
<lb n="838"/><span>Is í 'gabháil eadar mé</span>
<lb n="839"/><span>'S mo mhíle stór.</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>Do fágadh san mbaile mé</span>
<lb n="842"/><span>Ag déanamh bróin,</span>
<lb n="843"/><span>Gan aon tsúil tar sáile liom</span>
<lb n="844"/><span>Choidhche ná go deo.</span></p>
<lb n="845"/>
<lb n="846"/><p><span>Mo léan nach bhfuil mise</span>
<lb n="847"/><span>'Gus mo mhuirnín bán</span>
<lb n="848"/><span>I gcúige Laighean</span>
<lb n="849"/><span>Nó i gConntae an Chláir</span>
<lb n="850"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="851"/><p><span>Mó bhrón nach bhfuil mise</span>
<lb n="852"/><span>'Gus mo mhíle grádh</span>
<lb n="853"/><span>Ar bord luinge</span>
<lb n="854"/><span>Ag triall go 'Mericá.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>Leaba luachra</span>
<lb n="857"/><span>Bhí fúm aréir,</span>
<lb n="858"/><span>As chaith mé amach é</span>
<lb n="859"/><span>Le teas an lae.</span></p>
<lb n="860"/>
<lb n="861"/><p><span>Tháinig mo ghrádh-sa</span>
<lb n="862"/><span>Le mo thaobh,</span>
<lb n="863"/><span>Guala ar ghualainn</span>
<lb n="864"/><span>Agus béal ar bhéal.</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>26. — A MHÁIRE AS A MHUIRNÍN</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>A Mháire as a mhuirnín 's a lúibín na gcraobh-fholt,</span>
<lb n="869"/><span>An cuimhin leat mar do shiubhlaimís ar dhrúichtíní 'n fhéir ghlais?</span>
<lb n="870"/><span>A bhláth na n-ubhall gcumhra, na gcnú buidhe 's na gcaortha</span>
<lb n="871"/><span>Do pháirt-se níor dhiúltuigheas cé dubhach taoim ad' éileamh.</span></p>
<lb n="872"/>
<lb n="873"/><p><span>Dá mbéinn-se im' iascaire thiar i mBeinn Éidir,</span>
<lb n="874"/><span>As Máire na ngeal mbrághad 'n-a bradán ar Loch Éirne,</span>
<lb n="875"/><span>Is súgach 's is meidhreach do raghainn-se d'á héileamh,</span>
<lb n="876"/><span>'S do gheobhainn í im' líontán, 'sí grianán bán Éireann.</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>Dá mbéinn-se i Londain mar cheann ar an ngárda,</span>
<lb n="879"/><span>'Gus cead agam ó'n bhFranncach mo long chur tar sáile,</span>
<lb n="880"/><span>Chúig mhíle púnta dá mb'fhiú sin gach lá mé</span>
<lb n="881"/><span>'S í Máire mo rogha-sa, 's do bhronnfainn mo stáit di.</span></p>
<lb n="882"/>
<lb n="883"/><p><span>Taoim = táim.</span>
<lb n="884"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="885"/><p><span>27. — A ÓGÁNAIGH AN CHÚIL CHEANGAILTE</span></p>
<lb n="886"/>
<lb n="887"/><p><span>A ógánaigh an chúil cheangailte</span>
<lb n="888"/><span>Le raibh mé seal i n-éinfheacht,</span>
<lb n="889"/><span>Chuaidh tú aréir an bealach so</span>
<lb n="890"/><span>'S ní tháinig tú dom' fhéachaint;</span>
<lb n="891"/><span>Shaoil mé nach ndéanfaidhe dochar duit</span>
<lb n="892"/><span>Dá dtiocfá agus mé d'iarraidh,</span>
<lb n="893"/><span>'S gurab í do phóigín thabharfadh sólás</span>
<lb n="894"/><span>Dá mbéinn i lár an fhiabhrais.</span></p>
<lb n="895"/>
<lb n="896"/><p><span>Dá mbéadh maoin agam-sa</span>
<lb n="897"/><span>Agus airgead in mo phóca,</span>
<lb n="898"/><span>Dhéanfainn bóithrín aithghiorrach</span>
<lb n="899"/><span>Go doras tighe mo stóirín,</span>
<lb n="900"/><span>Mar shúil le Dia go gcluinfinn-se</span>
<lb n="901"/><span>Torann binn a bhróige;</span>
<lb n="902"/><span>'S is fada an lá nár chodail mé</span>
<lb n="903"/><span>Acht ag súil le blas do phóige.</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>Agus shaoil mé a stóirín</span>
<lb n="906"/><span>Go mba gealach agus grian thú,</span>
<lb n="907"/><span>Agus shaoil mé 'n-a dhiaidh sin</span>
<lb n="908"/><span>Go mba sneachta ar an tsliabh thú,</span>
<lb n="909"/><span>Agus shaoil mé 'n-a dhiaidh sin</span>
<lb n="910"/><span>Go mba lóchrann ó Dhia thú,</span>
<lb n="911"/><span>Nó gur tú an réalt eolais</span>
<lb n="912"/><span>Ag dul romham as mo dhiaidh thú.</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>Gheall tú síoda 's saitin dam</span>
<lb n="915"/><span>Callaí as bróga árda,</span>
<lb n="916"/><span>As gheall tú tar éis sin</span>
<lb n="917"/><span>Go leanfá tríd an tsnámh mé</span>
<lb n="918"/><span>Ní mar sin atá mé,</span>
<lb n="919"/><span>Acht mo sceach i mbéal bearnadh,</span>
<lb n="920"/><span>Gach nóin agus gach maidin</span>
<lb n="921"/><span>Ag féachaint tighe mo mháthar</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>Bearnadh = nó bearnan.</span>
<lb n="924"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="925"/><p><span>28. — AN RAIBH TÚ AG AN gCARRAIG?</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>(Fonn: An Raibh tú ag an gCarraig?)</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>An raibh tú ag an gCarraig, nó an bhfaca tú féin mo ghrádh,</span>
<lb n="930"/><span>Nó an bhfaca tú gile nó finne nó scéimh na mná,</span>
<lb n="931"/><span>Nó an bhfaca tú an t-ubhall ba chumhra as ba mhilse bláth,</span>
<lb n="932"/><span>Nó an bhfaca tú mo Bhalantín nó an bhfuil sí d'á claoidh' mar</span>
<lb n="933"/><span>táim?</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>Do bhíos ag an gCarraig, as do chonnairc mé féin do ghrádh,</span>
<lb n="936"/><span>Do chonnairc mé gile, agus finne agus scéimh na mná,</span>
<lb n="937"/><span>Do chonnairc mé an t-ubhall ba chumhra as ba mhilse bláth,</span>
<lb n="938"/><span>Do chonnairc mé do Bhalantín agus ní'l sí d'á claoidh' mar táir</span></p>
<lb n="939"/>
<lb n="940"/><p><span>Is fiú cúig guinea gach ruibe d'á gruaig mar ór,</span>
<lb n="941"/><span>Is fiú oiread eile a cuideachta uair do ló;</span>
<lb n="942"/><span>A cúilín trom triopallach ag tuitim léi síos go feor,</span>
<lb n="943"/><span>'S a chuaichín na finne, ar mhiste do shláinte d'ól?</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>Nuair bhím-se im' chodladh bíonn osnadh gan bhrígh im' chliabh</span>
<lb n="946"/><span>As mé im' luighe eadar chnocaibh go dtigidh an dubhadh aniar;</span>
<lb n="947"/><span>A rúm dhil 's a chogair ní'l fortacht mo chúis' acht Dia.</span>
<lb n="948"/><span>As go ndearnadh loch fola do sholus mo shúl id' dhiaidh.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>As go dtigidh an Cháisc ar lár an fhoghmhair bhuidhe,</span>
<lb n="951"/><span>As lá fhéile Pádraig lá nó dhó 'n-a dhiaidh,</span>
<lb n="952"/><span>Go bhfásadh an bláth bán tré lár mo chómhra chaoil,</span>
<lb n="953"/><span>Páirt d'á grádh go bráth ní thabharfad do mhnaoi.</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>Súd í síos an rígh-bhean álainn óg,</span>
<lb n="956"/><span>A bhfuil a gruag léi scaoilte síos go béal a bróg,</span>
<lb n="957"/><span>'S í an eala í mar an lítis, do shíolruigh ó'n tsár-fhuil mhóir,</span>
<lb n="958"/><span>A chara gheal mo chroidhe 'stigh, céad míle fáilte rómhat!</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>An dubhadh, nó dubh.</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>29. — AN BHRÍDEACH</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>'Sí an bhrídeach tá uaim,</span>
<lb n="965"/><span>An chaoin-bhean shámh shuairc,</span>
<lb n="966"/><span>Réalt eolais na tíre í,</span>
<lb n="967"/><span>'S ar mo chroidhe chuir sí cuan</span>
<lb n="968"/><span>Dá chích cruinne cruaidhe,</span>
<lb n="969"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="970"/><p><span>Geal-phíob mar an gcubhar,</span>
<lb n="971"/><span>Folt breágh fada buidhe,</span>
<lb n="972"/><span>'S ar mo chroidhe chuir sí cuan.</span></p>
<lb n="973"/>
<lb n="974"/><p><span>Ní hí Bhénus tá mé 'rádh,</span>
<lb n="975"/><span>Ná aon bhean de na mnáibh,</span>
<lb n="976"/><span>Acht an spéir-bhean donn ghlégeal</span>
<lb n="977"/><span>Tá d'éis mo chroidhe 'chrádh.</span>
<lb n="978"/><span>Ní shéanfad go bráth</span>
<lb n="979"/><span>A hainm súd do rádh,</span>
<lb n="980"/><span>Siúr gairim í, 's ní cheilim i</span>
<lb n="981"/><span>Thar a maireann de mhnáibh.</span></p>
<lb n="982"/>
<lb n="983"/><p><span>Teannam go dtí an sliabh</span>
<lb n="984"/><span>Ag éisteacht leis an bhfiach</span>
<lb n="985"/><span>Ins na gleanntaibh dubha duaibhseach'</span>
<lb n="986"/><span>Mar a labhrann an fearán.</span>
<lb n="987"/><span>Dar an leabhar so in mo láimh</span>
<lb n="988"/><span>A chúil álainn na mbachall mbán</span>
<lb n="989"/><span>D'fhanfainn leat i n-uaigneas</span>
<lb n="990"/><span>Go músclóchadh an lá.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>Teannam go dtí an sliabh</span>
<lb n="993"/><span>Ag éisteacht leis an bhfiach</span>
<lb n="994"/><span>'S na gleanntaibh déanamh lionnduibh</span>
<lb n="995"/><span>Mar ar chailleas mo chiall.</span>
<lb n="996"/><span>Ní bhíonn sólás againn ann</span>
<lb n="997"/><span>Gan dólás ann a cheann,</span>
<lb n="998"/><span>Ní bhíonn maise gan a masla,</span>
<lb n="999"/><span>Ná an díreach gan a cam.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>Ó'n tráth thug mé grádh dhuit,</span>
<lb n="1002"/><span>Ó'n tráth thug mé grádh dhuit,</span>
<lb n="1003"/><span>Ó'n tráth thug mé grádh dhuit</span>
<lb n="1004"/><span>A bhláth na sugh-chraobh,</span>
<lb n="1005"/><span>Do sháruigh tú an Bhéinn,</span>
<lb n="1006"/><span>'S thug' tú barr leat ó'n ngréin,</span>
<lb n="1007"/><span>'S gur idir do dhá láimh-se</span>
<lb n="1008"/><span>Do b'fhearr liom dul d'éag.</span></p>
<lb n="1009"/>
<lb n="1010"/><p><span>Teannam nó téanam = tigimís.  </span>
<lb n="1011"/><span>Bhéinn nó Bhéin = Venus</span>
<lb n="1012"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1013"/><p><span>30. — BEAN DUBH AN GHLEANNA</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>(Fonn: Bean Dubh an Ghleanna)</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>Tá bó 'gam ar an sliabh,</span>
<lb n="1018"/><span>'S táim seal 'n-a diaidh</span>
<lb n="1019"/><span>Ó chailleas mo chiall le nuachar,</span>
<lb n="1020"/><span>D'á seoladh soir as siar</span>
<lb n="1021"/><span>I ngach áit d'á ngabhann an ghrian,</span>
<lb n="1022"/><span>Go dtionntuigheann aniar um thráthnóna.</span>
<lb n="1023"/><span>Nuair fhéachaim féin anúnn</span>
<lb n="1024"/><span>I ngach áit a mbíonn mo rún,</span>
<lb n="1025"/><span>Ritheann óm' shúil sruth deora.</span>
<lb n="1026"/><span>A Rí ghil na gcumhacht,</span>
<lb n="1027"/><span>Go bhfóirir ar mo chúis,</span>
<lb n="1028"/><span>Mar is Bean Dubh ón' nGleann do bhreodhaigh mé.</span>
<lb n="1029"/><span>Bean Dubh an Ghleanna,</span>
<lb n="1030"/><span>An bhean dubh dob' fhearra!</span>
<lb n="1031"/><span>Bean dubh ba dheise gáire,</span>
<lb n="1032"/><span>'N-a bhfuil a píob mar an eala,</span>
<lb n="1033"/><span>'S a héadan mar shneachta,</span>
<lb n="1034"/><span>'S a com seang singil álainn.</span>
<lb n="1035"/><span>Ní'l ógánach cailce</span>
<lb n="1036"/><span>Ó Bhlá'Cliath go Gaillimh,</span>
<lb n="1037"/><span>Ná as súd go Tuaim Uí Mheádhra,</span>
<lb n="1038"/><span>Nach bhfuil ag triall 's ag tarraing</span>
<lb n="1039"/><span>Ar eachaibh donna deasa</span>
<lb n="1040"/><span>Ag tnuth leis an mBean Dubh álainn.</span>
<lb n="1041"/><span>Gheabhainn-se bean 'sa Mumhain,</span>
<lb n="1042"/><span>Triúr ban i Laighin,</span>
<lb n="1043"/><span>Agus bean ó rígh geal Seoirse,</span>
<lb n="1044"/><span>Bean na lúba buidhe</span>
<lb n="1045"/><span>D'fhaiscfeadh mé le n-a croidhe</span>
<lb n="1046"/><span>Bean agus dá mhíle bó léi;</span>
<lb n="1047"/><span>Inghean óg an Iarla</span>
<lb n="1048"/><span>Atá go tinn dubhach diachrach</span>
<lb n="1049"/><span>A d'iarraidh mise d'fhagháil le pósadh,</span>
<lb n="1050"/><span>'S dá bhfaghainn-se féin mo rógha</span>
<lb n="1051"/><span>De mhnáibh deasa an domhain,</span>
<lb n="1052"/><span>Is í an Bhean Dubh ó'n nGleann do b'fhearr liom</span>
<lb n="1053"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1054"/><p><span>An t-é chífeadh mo theach</span>
<lb n="1055"/><span>'S gan de dhíon air acht seasc</span>
<lb n="1056"/><span>'N-a shuidhe 'muigh cois taoibh an bhóthair,</span>
<lb n="1057"/><span>Nuair éirigheann an bheach</span>
<lb n="1058"/><span>As go ndéanann a nead</span>
<lb n="1059"/><span>Le grian 's le teas an tsamhraidh!</span>
<lb n="1060"/><span>Nuair chríonann an tslat</span>
<lb n="1061"/><span>Ní fhanann uirthi meas,</span>
<lb n="1062"/><span>Mar bhíonn ar an mbuinne is óige;</span>
<lb n="1063"/><span>'S mo chailín plúrach deas</span>
<lb n="1064"/><span>D'éaluigh uaim le spreas,</span>
<lb n="1065"/><span>Mo chúig céad slán go deo léi!</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>Anúnn i. anonn.</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>Tuaim Uí Mheadhra, i n-aice le hAonach Urmhumhan (Toomevarra).</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>31. — AN DRAIGHNEÁN DONN</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>(Fonn: An Draighneán Donn)</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>Síleann aon-fhear gur díl dó féin mé nuair luigheann dom</span>
<lb n="1076"/><span>mionn,</span>
<lb n="1077"/><span>'S téid a dhá dtrian síos díom nuair a smuainighim ar do</span>
<lb n="1078"/><span>chomhrádh liom.</span>
<lb n="1079"/><span>Sneachta síobtha 'gus é dh'á shíor-chur faoi Shliabh Uí Fhloinn,</span>
<lb n="1080"/><span>'S go bhfuil mo ghrádh-sa mar bhláth na n-áirnidhe ar an draighneán</span>
<lb n="1081"/><span>donn</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>Shíl mé féin nach ag ceasacht spréidhe orm rachadh grádh mo</span>
<lb n="1084"/><span>chroidhe,</span>
<lb n="1085"/><span>'S nach bhfágfadh sé 'n-a dhéigh mé mar gheall ar mhaoin;</span>
<lb n="1086"/><span>Fáraoir géar nach bhfuilim féin 's an fear a chrádh mo chroidhe</span>
<lb n="1087"/><span>I ngleanntán sléibhe le héirghe gréine, 's an drúcht 'n-a luighe.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>Tá féirín le mo chéad-shearc in mo phóca shíos,</span>
<lb n="1090"/><span>As fir Éireann ní léigheasfaidís mo bhrón, fáraoir!</span>
<lb n="1091"/><span>Nuair a smuainighim-se ar a chúrsaí 's ar a chúl bhreágh donn,</span>
<lb n="1092"/><span>Bím ag géar-ghol ós íseal as ag osnaighil go trom.</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>Go bhfaghaidh mé féirín lá an aonaigh óm' bhuachaill donn,</span>
<lb n="1095"/><span>As comhrádh séimhidh 'n-a dhéigh sin ó phlúr na bhfear.</span>
<lb n="1096"/><span>Fáraoir géar nach bhfuilim féin 's an sagart ar fagháil,</span>
<lb n="1097"/><span>Nó go ndúbluighmís ar gcúrsaí sul fá dtéid sé anonn.</span>
<lb n="1098"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1099"/><p><span>Pé n-arb olc leis é, molfaidh mise grádh mo chroidhe,</span>
<lb n="1100"/><span>'S pé n-arb olc leis é, suidhfidh mé síos le n-a thaoibh,</span>
<lb n="1101"/><span>Pé n-arb ole leis é - míle airgheana tré lár a chroidhe!</span>
<lb n="1102"/><span>'S a réalt an tsolais i mbéal an phobail 's tú bhreoidh mo</span>
<lb n="1103"/><span>chroidhe.</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>As a Phaidí an miste leat mé bheith tinn,</span>
<lb n="1106"/><span>Nó a Phaidí an miste leat mé dul 'sa gcill?</span>
<lb n="1107"/><span>A Phaidí an chúil cheangailte 's é do bhéal atá binn,</span>
<lb n="1108"/><span>'S go dtéidhim 'san dtalamh béidh mo ghean ort faoi do chomhrádh</span>
<lb n="1109"/><span>liom</span></p>
<lb n="1110"/>
<lb n="1111"/><p><span>Is fear gan chéill a rachadh ag dréim leis an gclaidhe bhéadh árd,</span>
<lb n="1112"/><span>S claidhe beag íseal le n-a thaoibh ar a leagfadh sé a lámh.</span>
<lb n="1113"/><span>Gidh gur árd é an crann caorthainn bíonn sé searbh ar a bharr,</span>
<lb n="1114"/><span>'S fásann sméara 'gus sugh-chraobha ar an gcrann is ísle bláth.</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>Slán feasta do'n bhaile údaigh thiar ameasc na gcrann,</span>
<lb n="1117"/><span>Is ann atá mo tharraint go luath 'gus go mall;</span>
<lb n="1118"/><span>Is iomdha anach fliuch salach, agus bóithrín cam</span>
<lb n="1119"/><span>Ag gabháil idir mé 's an baile 'bhfuil mo stóirín ann.</span></p>
<lb n="1120"/>
<lb n="1121"/><p><span>A Mhuire dhílis! créad a dhéanfad má imthigheann tú uaim,</span>
<lb n="1122"/><span>Ní'l eolas chum do thighe 'gam, do theine, ná do chlúid;</span>
<lb n="1123"/><span>Tá mo mháithrín faoi leathtrom, 's m'athair 'san uaigh,</span>
<lb n="1124"/><span>Tá mo mhuinntir ar fad i bhfeirg liom, 's mo ghrádh i bhfad uaim.</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>Tá smúit ar mo shúilibh as níor chodail mé néall,</span>
<lb n="1127"/><span>Acht ag smuainiughadh ort-sa, a chéad-ghrádh má b'fhada an oidhche</span>
<lb n="1128"/><span>aréir;</span>
<lb n="1129"/><span>Faoi do chúrsaíbh-se do dhiúltuigh mé an domhan uilc go léir,</span>
<lb n="1130"/><span>'S a chraoibhín chumhra cad as a habarthá-sa do leabhar i mbréig?</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>Má táir ag imtheacht uaim a mhuirnín go bhfillidh tú slán,</span>
<lb n="1133"/><span>Is dearbhtha gur mhairbh tú mo chroidhe in mo lár,</span>
<lb n="1134"/><span>Ní'l coite agam do chuirfinn id' dhiaidh, ná bád,</span>
<lb n="1135"/><span>Tá an fhairrge 'n-a tuilte eadrainn, 's ní heol dam snámh.</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Le héirghe gréine, nó 's mé 'bhfad ó aenneach.</span>
<lb n="1138"/><span>Séimhidh = séimh.</span>
<lb n="1139"/><span>A dhéanfad, nó a dhéanfas.</span>
<lb n="1140"/><span>Údaigh = úd.</span>
<lb n="1141"/><span>A habarthá-sa, nó a thiubhrthá.</span>
<lb n="1142"/><span>Sliabh Uí Fhloinn — i n-aice leis an gCaisleán Riabhach, Conntae</span>
<lb n="1143"/><span>Roscomáin.</span>
<lb n="1144"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1145"/><p><span>32. — STUAIRÍN NA mBACHALL mBRÉAGH RÉIDH</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>(Fonn: Is fada annso mé)</span></p>
<lb n="1148"/>
<lb n="1149"/><p><span>Táid na réalta 'n-a seasamh ar an spéir,</span>
<lb n="1150"/><span>An ghréin as an ghealach 'n-a luighe;</span>
<lb n="1151"/><span>Tá an fhairrge tráighte gan braon,</span>
<lb n="1152"/><span>'S ní'l réim ag an eala mar bhíodh;</span>
<lb n="1153"/><span>Tá an chuaichín i mbarraibh na ngéag</span>
<lb n="1154"/><span>'Ghá shíor-rádh gur éaluigh sí uainn,</span>
<lb n="1155"/><span>A stuairín na mbachall mbreágh réidh</span>
<lb n="1156"/><span>D'fhág Éire faoi athtuirse chruaidh!</span></p>
<lb n="1157"/>
<lb n="1158"/><p><span>Trí nídh do chím trés an ngrádh,</span>
<lb n="1159"/><span>An peacadh, an bás, as an phian.</span>
<lb n="1160"/><span>As m'íntinn 'ghá innsin gach lá dhamh</span>
<lb n="1161"/><span>M'aigne gur chrádh sí le ciach</span>
<lb n="1162"/><span>A mhaighdean, do mhill tú im' lár mé,</span>
<lb n="1163"/><span>As m'impidhe óm' láimh chughat-sa 'niar,</span>
<lb n="1164"/><span>Mo leigheas ó na saigheadaibh-se im' lár,</span>
<lb n="1165"/><span>'S go bhfaghaidh tú na grása ó Dhia!</span></p>
<lb n="1166"/>
<lb n="1167"/><p><span>33. — CEANN DUBH DÍLEAS</span></p>
<lb n="1168"/>
<lb n="1169"/><p><span>A chinn duibh dhílis dhílis dhílis</span>
<lb n="1170"/><span>Cuir do lámh mhín-gheal tharm anall;</span>
<lb n="1171"/><span>A bhéilín mheala, a bhfuil boladh na tíme air,</span>
<lb n="1172"/><span>Is duine gan chroidhe nach dtiubhradh dhuit grádh!</span></p>
<lb n="1173"/>
<lb n="1174"/><p><span>Tá cailíní ar an mbaile so ar buile 's ar buaidhreadh,</span>
<lb n="1175"/><span>Ag tarraing a ngruaige 's 'gá leigean le gaoith,</span>
<lb n="1176"/><span>Ar mo shon-sa, an scafaire is fearr ms an tuaithe,</span>
<lb n="1177"/><span>Acht do thréigfinn an méid sin ar rún dhil mo chroidhe</span></p>
<lb n="1178"/>
<lb n="1179"/><p><span>As cuir do cheann díleas díleas díleas,</span>
<lb n="1180"/><span>Cuir do cheann díleas tharm anall;</span>
<lb n="1181"/><span>A bhéilín mheala a bhfuil boladh na tíme air,</span>
<lb n="1182"/><span>Is duine gan chroidhe nach dtiubhradh dhuit grádh!</span>
<lb n="1183"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1184"/><p><span>34. — JIMMY MO MHÍLE STÓR</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>(Fonn; Jimmy mo Mhíle Stór)</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>A chailíní an bhaile seo, deinidh-se brón dem' scéal,</span>
<lb n="1189"/><span>Mar is cailín beag mise tá clipithe cráidhte ó'n saoghal;</span>
<lb n="1190"/><span>Thugas cumann do dhuine ba bhinne 's ba bhreághtha ceol,</span>
<lb n="1191"/><span>Do chuaidh uaim ar bord luinge, 'sé Jimmy mo mhíle stór.</span></p>
<lb n="1192"/>
<lb n="1193"/><p><span>Bíonn m'athair 's mo mháthair i n-earraid 's ag bruighin liom</span>
<lb n="1194"/><span>féin,</span>
<lb n="1195"/><span>'S d'á rádh gur lem' buige do mealladh mé ar dtúis mo shaoghail;</span>
<lb n="1196"/><span>Bím-se d'á fhulang go dubhach 's ag sileadh na ndeor,</span>
<lb n="1197"/><span>Le cumann do'n duine úd, 'sé Jimmy mo mhíle stór.</span></p>
<lb n="1198"/>
<lb n="1199"/><p><span>Bliadhain an taca so d'imthigh uaim grádh mo chléibh;</span>
<lb n="1200"/><span>Ní thiocfaidh sé a bhaile go dtabharaidh sé cúrsaí an tsaoghail;</span>
<lb n="1201"/><span>Dá bhfeicinn mo chumann le fuinneamh do rithfinn 'n-a chomhair,</span>
<lb n="1202"/><span>'S do chlúmhdóchainn le bile é, 'sé Jimmy mo mhíle stór.</span></p>
<lb n="1203"/>
<lb n="1204"/><p><span>Raghad go barr coille agus caithfead ann deireadh mo shaoghail,</span>
<lb n="1205"/><span>'San áit ná feicfead 's ná cloisfead acht glór na n-éan,</span>
<lb n="1206"/><span>Ar an gcrann úd ná tuiteann an bile dhi i ngeimhreadh ná i</span>
<lb n="1207"/><span>bhfoghmhar,</span>
<lb n="1208"/><span>'S leaghfad ó'n sileadh le cumann dom' mhíle stór.</span></p>
<lb n="1209"/>
<lb n="1210"/><p><span>Clipithe = ciapuighthe.</span>
<lb n="1211"/><span>Chlumhdóchainn = cumhdóchainn.  </span>
<lb n="1212"/><span>Bile = bileog.</span>
<lb n="1213"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1214"/><p><span>35. — MÁIRE BHÉIL-ÁTHA-HAMHNAIS</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>(Fonn: Port-Ghordon)</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>A Mháire, a ghrádh, is tú tá a'm chrádh,</span>
<lb n="1219"/><span>Och! tabhair do lámh go dluth dham,</span>
<lb n="1220"/><span>'S gur dual dam buadh na cúige d'fhagháil,</span>
<lb n="1221"/><span>Go bráth ná déin mé dhiúltadh.</span>
<lb n="1222"/><span>A chúil na ndual 'sé mo chumha go buan</span>
<lb n="1223"/><span>Nach bhfuilim leat fuaighte i gcleamhnas,</span>
<lb n="1224"/><span>As béad go duairc fá shíor ghruaim</span>
<lb n="1225"/><span>Má bhír i bhfad uaim-se a annsacht!</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>A bhláith na gcaor, ó thárla mé</span>
<lb n="1228"/><span>Go claoidhte tréith le greann duit,</span>
<lb n="1229"/><span>Tar faoi'm dhéin, a rún mo chléibh,</span>
<lb n="1230"/><span>'S tabhair grádh gan chlaon gan cham dam.</span>
<lb n="1231"/><span>Och! fáraoir géar! 's mé an ceann gan chéill,</span>
<lb n="1232"/><span>'S do chomhairle m'athar níor umhluigheas,</span>
<lb n="1233"/><span>'S gur 'b é comhradh déidheanach a dubhairt sé liom,</span>
<lb n="1234"/><span>Tréig-se Béal-áth'-hamhnais!</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>Acht thug mé grádh dod' chúilín bán</span>
<lb n="1237"/><span>Ar chúl an gháirdín pónaire,</span>
<lb n="1238"/><span>Dod' bhéilín tláith mar chubhar na trágha,</span>
<lb n="1239"/><span>Dod' dhá ghruaidh dhearg' mar chaorthann,</span>
<lb n="1240"/><span>Dod' bhéal is binne 'ná 'n chuach ar bile,</span>
<lb n="1241"/><span>'S 'na ceileabhar caoin 'na n-éanlaith;</span>
<lb n="1242"/><span>Mo léan 's mo mhilleadh, gan mé's tú, a chumainn,</span>
<lb n="1243"/><span>Ag éalodh le n-a chéile.</span></p>
<lb n="1244"/>
<lb n="1245"/><p><span>A ghrádh 's a rún, dá ngluaisfeá liom</span>
<lb n="1246"/><span>Go tír na long as Éirinn,</span>
<lb n="1247"/><span>Ní'l tinneas cinn ná tuirse croidhe</span>
<lb n="1248"/><span>Nach leigheasfaidhe ann gan amhras.</span>
<lb n="1249"/><span>Is tú'n réalt eolais tar mhnáibh na Fódla,</span>
<lb n="1250"/><span>Agus congbhuigh agat féin ó'n mbás mé,</span>
<lb n="1251"/><span>Óir gan grása Dé ní mhairfidh mé</span>
<lb n="1252"/><span>Ar an tsráid so Bhéil-áth'-hamhnais!</span>
<lb n="1253"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1254"/><p><span>36. — MÁIRE BHEAG DE BARRA</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>A Mhaire bheag de Barra do mharbh tú m'intinn,</span>
<lb n="1257"/><span>D'fhág tú beo-dhealbh mé gan fhios dom' mhuinntir;</span>
<lb n="1258"/><span>Ar mo luighe dham ar mo leabaidh 's ort a bhím ag cuimhneadh —</span>
<lb n="1259"/><span>'S ar m' éirghe dham ar maidin — mar do chealg tú an croidhe</span>
<lb n="1260"/><span>'nam.</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>A Mháire glac mo chomhairle, 's ná seoltar thú ar t'aimhleas!</span>
<lb n="1263"/><span>Seachain an stróinse, fear séidthe na hadhairce;</span>
<lb n="1264"/><span>Gabh leis an óig-fhear 'n-a nglaodhann siad Ó Flainn air,</span>
<lb n="1265"/><span>Pós é do ghrádh réidhtigh ós é is toil led' mhuinntir.</span></p>
<lb n="1266"/>
<lb n="1267"/><p><span>Do shíl mé thú mhealladh le briathra 's le pógadh,</span>
<lb n="1268"/><span>Do shíl mé thú mhealladh le leabhra 's le móide,</span>
<lb n="1269"/><span>Do shíl mé thú mhealladh ar bhreacadh na heornan —</span>
<lb n="1270"/><span>Acht d'fhág tú dubhach dealbh ar theacht do'n bhliadhain nuaidh mé.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>Is aoibhinn do'n talamh a shiubhlann tú féin air,</span>
<lb n="1273"/><span>Is aoibhinn do'n talamh ar a seinneann tú bhéarsa,</span>
<lb n="1274"/><span>Is aoibhinn do'n talamh nuair luigheann tú fá éadach,</span>
<lb n="1275"/><span>'S is ró-aoibhinn do'n fhear a gheobhaidh thú mar chéile</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Do shiubhalfainn an tsráid leat ar láimh 's mé im' aonar,</span>
<lb n="1278"/><span>Do rachainn tar sáile gan dá phinginn spréidhe leat,</span>
<lb n="1279"/><span>Mo ghaolta 's mo cháirde go lá'n bhráth' do thréigfinn,</span>
<lb n="1280"/><span>'S go dtógfá ó'n mbás mé acht a rádh gur leat féin mé.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>Do thugas, 's do thugas, 's do thug mé ó'm chroidhe greann duit,</span>
<lb n="1283"/><span>Ar maidin lá fhéil' Muire na gcainneal 'san teampull;</span>
<lb n="1284"/><span>Do shúilín ba ghlaise 'ná uisce na ngeamhartha,</span>
<lb n="1285"/><span>As do bhéilín ba bhinne 'ná druid nuair a labhrann.</span></p>
<lb n="1286"/>
<lb n="1287"/><p><span>Reidhtigh = geineamhnach ar réidhteach.</span>
<lb n="1288"/><span>Breacadh (na heornan) = buidheachtain.</span>
<lb n="1289"/><span>Na ngeamhartha, geineamnach, uimir iolraigh, an fhocail “geamhar.”</span>
<lb n="1290"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1291"/><p><span>37. — MUIRNÍN NA GRUAIGE BÁINE</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>I mBaile na hInse thiar atá mo ghrádh le bliadhain,</span>
<lb n="1294"/><span>Is áilne í 'ná grian an tsamhraidh,</span>
<lb n="1295"/><span>'S go bhfásann mil 'n-a diaidh ar lorg a cos 'san tsliabh</span>
<lb n="1296"/><span>Dá fhuaire an uair taréis na Samhna.</span>
<lb n="1297"/><span>Do gheabhainn gan stad mo chiall dá ngabhainn í im' líon,</span>
<lb n="1298"/><span>As chuirfinn-se an brón so dhíom ó'n lá sin,</span>
<lb n="1299"/><span>Ar chomhairle a rugadh riamh ní phósfad acht mo mhian,</span>
<lb n="1300"/><span>Is í Muirnín na gruaige báine</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>Ag droichead na haibhne móire chonnarcas-sa mo stórach,</span>
<lb n="1303"/><span>Ainnir dheas na n-ór-fholt bhfáinneach,</span>
<lb n="1304"/><span>'S go mbadh mhilse blas a póg 'ná mil na mbeach ar bord,</span>
<lb n="1305"/><span>As 'ná deagh-bhlas sóghamhail fíon Spáinneach.</span>
<lb n="1306"/><span>A dhá chích chruinne bhána mhilse chumhra bhreágha</span>
<lb n="1307"/><span>Mar shneachta bhéadh dh'á charnadh ar shléibhtibh,</span>
<lb n="1308"/><span>'S go ngoireann an chuach gach am ar lár an gheimhridh thall</span>
<lb n="1309"/><span>'San mbaile 'n-a mbíonn mo ghrádh d'á bréagadh.</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>Da bhfaghainn-se mo rogha de mhnáibh deasa an domhain,</span>
<lb n="1312"/><span>Agus faghaim ortha roghain shásta,</span>
<lb n="1313"/><span>'S réir mar adeir na leabhair tá'n chraobh aici ós a gcionn,</span>
<lb n="1314"/><span>'S táid na céadta fear go dubhach i ngrádh léi,</span>
<lb n="1315"/><span>'Sé a samhail seo do moladh leis an gaois-righ Solamh,</span>
<lb n="1316"/><span>'S is aici-se tá an rosc is áilne;</span>
<lb n="1317"/><span>Réidhtigh-se mo dhochar as saor mé ó bhás obann,</span>
<lb n="1318"/><span>A Mhuirnín na gruaige báine.</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>Baile na hInse - i gConntae na Gaillimhe</span>
<lb n="1321"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1322"/><p><span>38. — AR ÉIRINN NÍ 'NEOSAINN CIA HÍ</span></p>
<lb n="1323"/>
<lb n="1324"/><p><span>(Fonn: Ar Éirinn ní 'neosainn cia hí.)</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>Aréir as mé 'téarnamh ar neoin</span>
<lb n="1327"/><span>Ar an taobh eile do'n teorainn 'n-a mbím,</span>
<lb n="1328"/><span>Do thaobhnaigh an spéir-bhean im' chomhair</span>
<lb n="1329"/><span>D'fhág taomnach breoidhte lag sinn.</span>
<lb n="1330"/><span>Do ghéilleas d'á méinn as d'á clódh,</span>
<lb n="1331"/><span>D'á béal tanaidh beo-mhilis bínn,</span>
<lb n="1332"/><span>'S gur léim mé fá dhéin dul 'n-a comhair,</span>
<lb n="1333"/><span>'S ar Éirinn ní 'neosainn cia hí.</span></p>
<lb n="1334"/>
<lb n="1335"/><p><span>Dá ngéillfeadh an spéir-bhean dom' ghlór,</span>
<lb n="1336"/><span>Is iad ráidhte mo bheoil do bhéadh fíor;</span>
<lb n="1337"/><span>Go deimhin duit do dhéanfainn do ghnó</span>
<lb n="1338"/><span>Do léir-chur i gcóir as i gcrích;</span>
<lb n="1339"/><span>Do léighfinn go léir stair dom' stór,</span>
<lb n="1340"/><span>'S ba mhéinn liom a pógadh óm' chroidhe,</span>
<lb n="1341"/><span>Do bhéarfainn an chraobh dí 'n-a dóid,</span>
<lb n="1342"/><span>'S ar Éirinn ní 'neosainn cia hí.</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>Tá spéir-bhruinneall mhaordha mhodhamhail óg</span>
<lb n="1345"/><span>Ar an taobh eile do'n teorainn 'n-a mbím,</span>
<lb n="1346"/><span>Tá féile agus daonnacht as meon</span>
<lb n="1347"/><span>As deise ró-mhór ins an mnaoi;</span>
<lb n="1348"/><span>Tá folta léi ag tuitim go feor,</span>
<lb n="1349"/><span>Go cocánach ómrach buidhe,</span>
<lb n="1350"/><span>Tá lasadh 'n-a leacain mar rós,</span>
<lb n="1351"/><span>'S ar Éirinn ní 'neosainn cia hí</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>Taobhnaigh, nó taobhuigh?</span>
<lb n="1354"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1355"/><p><span>39. — A MHÁIRE MHILIS BHREÁGH</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>Diarmuid Ó Cúrnáin do chan</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>A Mháire mhilis bhreágh</span>
<lb n="1360"/><span>D'fhúig an chnead so im' lár</span>
<lb n="1361"/><span>Nach leigheasfadh sin oileán na Fódla,</span>
<lb n="1362"/><span>As do bhéarfainn dar mo láimh,</span>
<lb n="1363"/><span>Dá dtuigfeá féin mo chás,</span>
<lb n="1364"/><span>Nach leigfeá mo bhás gan fóirthin.</span>
<lb n="1365"/><span>Ní chaithim únsa bídh,</span>
<lb n="1366"/><span>Ní chodlaim néall ó luighim,</span>
<lb n="1367"/><span>Ní'l tapa ionnam ná brígh acht scáil bheag;</span>
<lb n="1368"/><span>Mara bhfagha mé uain nó scíth</span>
<lb n="1369"/><span>Ar dhian-ghrádh lár mo chroidhe,</span>
<lb n="1370"/><span>Ní mhairfidh mé beo mí ná ráithe.</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>Ní'l fios ná leigheas mo chráidh</span>
<lb n="1373"/><span>Ag aoinne beo le fagháil,</span>
<lb n="1374"/><span>Acht amháin ag an mhnaoi do bhreoidh mé;</span>
<lb n="1375"/><span>Ní'l mo leigheas ar mhuir ná tráigh,</span>
<lb n="1376"/><span>Ní'l mo leigheas ar luibh ná láimh,</span>
<lb n="1377"/><span>Ní'l mo leigheas acht ag bláth na hóige;</span>
<lb n="1378"/><span>Ní aithnighim lon tar chuach,</span>
<lb n="1379"/><span>Ní aithnighim teas tar fhuacht,</span>
<lb n="1380"/><span>Ní aithnighim aon uair mo cháirde;</span>
<lb n="1381"/><span>Ní aithnighim oidhche tar lá,</span>
<lb n="1382"/><span>Acht d'aithneochadh mo chroidhe mo ghrádh.</span>
<lb n="1383"/><span>Dá dtagadh sí i dtráth agus fóirthin.</span></p>
<lb n="1384"/>
<lb n="1385"/><p><span>A Mháire is tú mo ghrádh,</span>
<lb n="1386"/><span>As grádh mo chroidhe do ghrádh,</span>
<lb n="1387"/><span>Grádh sin gan donas gan éislinn;</span>
<lb n="1388"/><span>Grádh ó aois go bás,</span>
<lb n="1389"/><span>Grádh ó bhaois ag fás,</span>
<lb n="1390"/><span>Grádh chuirfidh go dluth faoi chré mé;</span>
<lb n="1391"/><span>Grádh gan súil le saoghal,</span>
<lb n="1392"/><span>Grádh gan tnuth le spré,</span>
<lb n="1393"/><span>Grádh d'fhág mé cráidhte i ndaor-bhruid</span>
<lb n="1394"/><span>Grádh mo chroidhe tar mhnáibh;</span>
<lb n="1395"/><span>'S a shamhail súd de ghrádh</span>
<lb n="1396"/><span>Is annamh é le fagháil ag aen-fhear</span>
<lb n="1397"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1398"/><p><span>Fóir, a chumainn, déin,</span>
<lb n="1399"/><span>As tabhair póg dam ód' bhéal,</span>
<lb n="1400"/><span>Agus tóg anois chughat féin ó'n mbás mé;</span>
<lb n="1401"/><span>Nó orduigh dham leaba chaol</span>
<lb n="1402"/><span>I gcomhra chluthmhar déil</span>
<lb n="1403"/><span>I bhfogus do'n daol 's a cháirde.</span>
<lb n="1404"/><span>Ní beo mo bheo acht éag,</span>
<lb n="1405"/><span>Ní glór mo ghlór acht gaoth,</span>
<lb n="1406"/><span>Ní'l snuadh orm, saoghal, ná sláinte;</span>
<lb n="1407"/><span>Acht go deorach brónach tréith,</span>
<lb n="1408"/><span>Gan cheol gan spórt gan réim,</span>
<lb n="1409"/><span>I ndaor-bhroid 's i bpéin le grádh dhuit.</span></p>
<lb n="1410"/>
<lb n="1411"/><p><span>D'fhúig = d'fhág.</span>
<lb n="1412"/><span>Do-bhéarfainn dar mo láimh — do-bhéarfainn mo lámh air.</span>
<lb n="1413"/><span>Lon, nó “cearc.”</span>
<lb n="1414"/><span>Annamh, nó “an-nuadh.”</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>40. — DOMHNALL ÓG</span></p>
<lb n="1417"/>
<lb n="1418"/><p><span>A Dhomhnaill Óig, má théighir thar fairrge</span>
<lb n="1419"/><span>Beir mé féin leat, as ná déin do dhearmad,</span>
<lb n="1420"/><span>As béidh agat féirín lá aonaigh as margaidh,</span>
<lb n="1421"/><span>As nighean ríogh Gréige mar chéile leabtha agat</span></p>
<lb n="1422"/>
<lb n="1423"/><p><span>Má théighir-se anonn tá comhartha agam ort:</span>
<lb n="1424"/><span>Tá cúl fionn agus dhá shúil ghlasa agat,</span>
<lb n="1425"/><span>Dhá chocán déag id' chúl buidhe bachallach,</span>
<lb n="1426"/><span>Mar bheadh béal-na-bó nó rós i ngarraidhthe.</span></p>
<lb n="1427"/>
<lb n="1428"/><p><span>Is déidheanach aréir do labhair an gadhar ort,</span>
<lb n="1429"/><span>Do labhair an naosgach sa chorraichín doimhin ort,</span>
<lb n="1430"/><span>As tú id' chaogaidhe aonair ar fud na gcoillte —</span>
<lb n="1431"/><span>As go rabhair gan chéile go bráth go bhfaghair mé!</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>Do gheallais domh-sa, agus d'innsis bréag dom,</span>
<lb n="1434"/><span>Go mbeitheá romham-sa ag cró na gcaorach:</span>
<lb n="1435"/><span>Do leigeas fead agus trí chéad glaodhach chughat,</span>
<lb n="1436"/><span>'S ní bhfuaras ann acht uan ag méiligh!</span>
<lb n="1437"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1438"/><p><span>Do gheallais domh-sa, nídh badh dheacair dhuit,</span>
<lb n="1439"/><span>Luingeas óir fá chrann seoil airgid;</span>
<lb n="1440"/><span>Dá bhaile dhéag de bhailtibh margaidh;</span>
<lb n="1441"/><span>As cúirt bhreágh aoldha cois taobh na fairrge.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Do gheallais domh-sa, nídh nárbh' fhéidir,</span>
<lb n="1444"/><span>Go dtabharthá láimhinne de chroiceann, éisc dom;</span>
<lb n="1445"/><span>Go dtabharthá bróga de chroiceann éan dom;</span>
<lb n="1446"/><span>As culaidh de'n tsíoda badh dhaoire i nÉirinn.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>A Dhomhnaill Óig, b'fhearr dhuit mise agat</span>
<lb n="1449"/><span>'Ná bean uasal uaibhreach iomarcach;</span>
<lb n="1450"/><span>Do chrúdhfainn bó agus do dhéanfainn cuigeann duit,</span>
<lb n="1451"/><span>As, dá mbadh chruaidh é, do bhuailfinn buille leat.</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>Och ochón! agus ní le hocras,</span>
<lb n="1454"/><span>Uireasba bídh, dighe, ná codalta,</span>
<lb n="1455"/><span>Fá ndeár domh-sa bheith tanaidh triuchaldha</span>
<lb n="1456"/><span>Acht grádh fir óig is é bhreoidh go follus mé!</span></p>
<lb n="1457"/>
<lb n="1458"/><p><span>Is moch ar maidin do chonnac-sa an t-óigfhear</span>
<lb n="1459"/><span>Ar muin chapaill ag gabháil an bhóthair;</span>
<lb n="1460"/><span>Níor dhruid sé liom as níor chuir 'ná streo orm,</span>
<lb n="1461"/><span>'S ar mo chasadh a bhaile dhom 'seadh do ghoileas mo dhóthain.</span></p>
<lb n="1462"/>
<lb n="1463"/><p><span>Nuair théighim-se féin go Tobar an Uaignis</span>
<lb n="1464"/><span>Suidhim síos ag déanamh buadhartha,</span>
<lb n="1465"/><span>Nuair chím an saoghal as ná feicim mo bhuachaill</span>
<lb n="1466"/><span>Go raibh scáil an ómair i mbarr a ghruadhna.</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>Siúd é an Domhnach do thugas grádh duit,</span>
<lb n="1469"/><span>An Domhnach díreach roimh Dhomhnach Cásca.</span>
<lb n="1470"/><span>As mise ar mo ghlúinibh ag léigheadh na Páise</span>
<lb n="1471"/><span>'S eadh bhí mo dhá shúil ag síor-thabhairt an ghrádha dhuit.</span></p>
<lb n="1472"/>
<lb n="1473"/><p><span>Dubhairt mo mháithrín liom gan labhairt leat</span>
<lb n="1474"/><span>Indiu ná i mbárach ná Dia Domhnaigh —</span>
<lb n="1475"/><span>Is olc an tráth do thug sí rogha dhom,</span>
<lb n="1476"/><span>'Sé dúnadh an dorais é tar éis na foghla.</span></p>
<lb n="1477"/>
<lb n="1478"/><p><span>Ó a dhe! a mháithrín, tabhair mé féin do,</span>
<lb n="1479"/><span>As tabhair a bhfuil agat do'n tsaoghal go léir do;</span>
<lb n="1480"/><span>Éirigh féin ag iarraidh déirce</span>
<lb n="1481"/><span>Agus ná gabh siar ná aniar a'm éileamh.</span>
<lb n="1482"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1483"/><p><span>Do bhainis soir dhíom, as do bhainis siar dhíom,</span>
<lb n="1484"/><span>Do bhainis romham as do bhainis im' dhiaidh dhíom</span>
<lb n="1485"/><span>Do bhainis gealach as do bhainis grian díom,</span>
<lb n="1486"/><span>'S is ró-mhór m'eagla gur bhainis Dia dhíom.</span></p>
<lb n="1487"/>
<lb n="1488"/><p><span>Níor chuir 'ná streo orm = ní dhearna sé acht beannughadh dham.</span></p>
<lb n="1489"/>
<lb n="1490"/><p><span>41. — DÁ DTÉIGHINN-SE SIAR</span></p>
<lb n="1491"/>
<lb n="1492"/><p><span>Dá dtéighinn-se siar is aniar ní thiocfainn,</span>
<lb n="1493"/><span>Ar an gcnoc dob' áirde is air a sheasfainn,</span>
<lb n="1494"/><span>'S í an chraobh chumhra is túisce bhainfainn,</span>
<lb n="1495"/><span>'Gus is é mo ghrádh féin is luaithe leanfainn.</span></p>
<lb n="1496"/>
<lb n="1497"/><p><span>Tá mo chroidhe chomh dubh le háirne,</span>
<lb n="1498"/><span>Nó le gual dubh dhóighfidhe i gceardchain,</span>
<lb n="1499"/><span>Le bonn bróige ar hallaíbh bána,</span>
<lb n="1500"/><span>'S tá lionndubh mór ós cionn mo gháire.</span></p>
<lb n="1501"/>
<lb n="1502"/><p><span>Tá mo chroidhe-se brúighte briste,</span>
<lb n="1503"/><span>Mar leac-oidhre ar uachtar uisce,</span>
<lb n="1504"/><span>Mar bhéadh cnuasach cnó 'r éis a mbriste,</span>
<lb n="1505"/><span>Nó maighdean óg 'r éis a pósta.</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>Tá mo ghrádh-sa ar dhath na sméara,</span>
<lb n="1508"/><span>'S ar dhath na sugh-chraobh lá breágh gréine,</span>
<lb n="1509"/><span>Ar dhath na bhfraochóg badh dhuibhe an tsléibhe,</span>
<lb n="1510"/><span>'us is minic bhí ceann dubh ar cholainn ghlégil.</span></p>
<lb n="1511"/>
<lb n="1512"/><p><span>Is mithid damh-sa an baile seo shágáil.</span>
<lb n="1513"/><span>Is géar an chloch 'gus is fuar an láib ann,</span>
<lb n="1514"/><span>Is ann a fuaras guth gan éadáil,</span>
<lb n="1515"/><span>Agus focal trom ó lucht an bhéadáin.</span></p>
<lb n="1516"/>
<lb n="1517"/><p><span>Fuagraim an grádh, is mairg do thug é,</span>
<lb n="1518"/><span>Do mhac na mná úd, ariamh nár thuig é,</span>
<lb n="1519"/><span>Mo chroidhe in mo lár gur fhág sé dubh é,</span>
<lb n="1520"/><span>'S ní fheicim ar an tsráid ná i n-áit ar bith é.</span>
<lb n="1521"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1522"/><p><span>42. — ÚNA BHÁN</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>A Úna Bhán, a bhláth na ndlaoidh ómra,</span>
<lb n="1525"/><span>Atá 'r éis do bháis de bharr droch-chomhairle,</span>
<lb n="1526"/><span>Féach a ghrádh, cia aca b'fhearr de'n dá chomhairle,</span>
<lb n="1527"/><span>A éin i gcliabhán 's mé i n-áth na Donóige.</span></p>
<lb n="1528"/>
<lb n="1529"/><p><span>A Úna Bhán d'fhágbhaidh tú mé i mbrón casta,</span>
<lb n="1530"/><span>Agus cia b'áil leat bheith ag trácht air go deo feasta,</span>
<lb n="1531"/><span>Cúilín fáinneach ar ar fhás suas an t-ór leaghtha,</span>
<lb n="1532"/><span>As go mb' fhearr liom ar láimh leat 'ná an ghlóir Flaithis</span></p>
<lb n="1533"/>
<lb n="1534"/><p><span>A Úna Bhán, mar rós i ngáirdín thú,</span>
<lb n="1535"/><span>'S ba choinnleoir óir ar bhord na bainríoghn' thú,</span>
<lb n="1536"/><span>Ba cheileabhair as ba cheolmhar ag gabháil an bhealaigh seo romham</span>
<lb n="1537"/><span>thú,</span>
<lb n="1538"/><span>As 'sé mo chreach-mhaidne bhrónach nár pósadh le do dhubh-ghrádh</span>
<lb n="1539"/><span>thú.</span></p>
<lb n="1540"/>
<lb n="1541"/><p><span>A Úna Bhán is tú do mhearuigh mo chiall,</span>
<lb n="1542"/><span>A Úna is tú chuaidh go dluth idir mé 'gus Dia,</span>
<lb n="1543"/><span>A Úna, a chraobh chumhra, a lúibín chasta na gciabh,</span>
<lb n="1544"/><span>Nár bh'fhearr damh-sa bheith gan súile 'ná d'fheiceál ariamh.</span></p>
<lb n="1545"/>
<lb n="1546"/><p><span>Fhágbhaidh, Nó fhág.  </span>
<lb n="1547"/><span>D'fheiceál = d'fheicsint.</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>43. — ATÁIM SÍNTE AR DO THUAMA</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>Atáim sínte ar do thuama,</span>
<lb n="1552"/><span>As do gheabhair ann do shíor mé;</span>
<lb n="1553"/><span>Dá mbéadh barr do dhá láimh 'gam</span>
<lb n="1554"/><span>Ní scarfainn leat choidhche —</span>
<lb n="1555"/><span>A ubhaillín agus annsacht</span>
<lb n="1556"/><span>Is am damh-sa luighe leat,</span>
<lb n="1557"/><span>Tá boladh fuar na cré orm,</span>
<lb n="1558"/><span>Dath na gréine 's na gaoithe.</span>
<lb n="1559"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1560"/><p><span>Atá cló ar mo chroidhe-se</span>
<lb n="1561"/><span>Atá líonta le grádh dhuit,</span>
<lb n="1562"/><span>Lionndubh ar taobh shíos de</span>
<lb n="1563"/><span>Comh ciar-dhubh le háirne.</span>
<lb n="1564"/><span>Má bhaineann aon nídh dham</span>
<lb n="1565"/><span>'S go gclaoidhfeadh an bás mé,</span>
<lb n="1566"/><span>Béad-sa m' shidhe gaoithe</span>
<lb n="1567"/><span>Romhad shíos ar na bánta.</span></p>
<lb n="1568"/>
<lb n="1569"/><p><span>Nuair is dóigh le mo mhuinntir</span>
<lb n="1570"/><span>Go mbím-se ar mo leabaidh,</span>
<lb n="1571"/><span>Ar do thuama 's eadh bím sínte,</span>
<lb n="1572"/><span>Ó oidhche go maidin,</span>
<lb n="1573"/><span>Ag cur síos mo chruadhtain</span>
<lb n="1574"/><span>'S ag cruadh-ghol go daingean,</span>
<lb n="1575"/><span>Tré mo chailín ciuin stuamdha</span>
<lb n="1576"/><span>Do luadhadh liom 'n-a leanbh.</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>An cuimhin leat an oidhche</span>
<lb n="1579"/><span>Do bhíos-sa 'gus tusa</span>
<lb n="1580"/><span>Fá bhun an chrainn draighnigh,</span>
<lb n="1581"/><span>'S an oidhche ag cur cuisne?</span>
<lb n="1582"/><span>Céad moladh le hÍosa</span>
<lb n="1583"/><span>Nach ndearnamar an milleadh,</span>
<lb n="1584"/><span>'S go bhfuil do choróin mhaighdeanais</span>
<lb n="1585"/><span>'N-a crann soillse ós do choinne.</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>Tá na sagairt 's na bráithre</span>
<lb n="1588"/><span>Gach lá liom i bhfearg</span>
<lb n="1589"/><span>Do chionn bheith i ngrádh leat</span>
<lb n="1590"/><span>A óigbhean as tú marbh;</span>
<lb n="1591"/><span>Dhéanfainn foscadh ar an ngaoith dhuit</span>
<lb n="1592"/><span>As díon duit ó'n bhfearthain,</span>
<lb n="1593"/><span>Agus cumha géar mo chroidhe-se</span>
<lb n="1594"/><span>Thú bheith shíos ins an dtalamh!</span></p>
<lb n="1595"/>
<lb n="1596"/><p><span>Cré, nó cruadh.</span>
<lb n="1597"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1598"/><p><span>44. — A CHUISLE MO CHROIDE CRÉAD Í AN GHRUAIM SIN</span>
<lb n="1599"/><span>ORT?</span></p>
<lb n="1600"/>
<lb n="1601"/><p><span>Ar maidin i ndé roimh ghréin go moch</span>
<lb n="1602"/><span>Do dhearcas an bhé ba niamhdha cruth;</span>
<lb n="1603"/><span>Bhí sneachta agus caor</span>
<lb n="1604"/><span>Ag caismirt 'n-a scéimh,</span>
<lb n="1605"/><span>'S a seanga-chorp séimh mar ghéis ar sruth;</span>
<lb n="1606"/><span>'S a chuisle mo chroidhe, créad í 'n ghruaim sin ort?</span></p>
<lb n="1607"/>
<lb n="1608"/><p><span>Ba bhinne guth caomh a béil le sult,</span>
<lb n="1609"/><span>'Ná Orpheus do léig go faon na tuirc;</span>
<lb n="1610"/><span>Bhí a ramhar-rosc réidh</span>
<lb n="1611"/><span>Mar chriostal na mbraon</span>
<lb n="1612"/><span>Ar sheamar ghlais fhéir roimh ghréin go moch;</span>
<lb n="1613"/><span>'S a chuisle mo chroidhe, créad í 'n ghruaim sin ort?</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>45. — PÉ 'N ÉIRINN Í</span></p>
<lb n="1616"/>
<lb n="1617"/><p><span>(Fonn: Pé 'n Éirinn Í)</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>Uilliam Dall Ua hEarnáin do chan</span>
<lb n="1620"/><span>I ngleanntaibh séimh' na héigse bhím,</span>
<lb n="1621"/><span>I bhfanntais péin' i ngéibh gach laoi;</span>
<lb n="1622"/><span>An tseang-bhean ghlé ba bhéasach gnaoi</span>
<lb n="1623"/><span>Do scannruigh mé, pé 'n Éirinn í,</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>Pé 'n Éirinn í!</span></p>
<lb n="1626"/>
<lb n="1627"/><p><span>Ní thráchtfaidh mé ar chéile Naois</span>
<lb n="1628"/><span>Thug ár na nGaedheal ar dtéacht do'n Chraoibh,</span>
<lb n="1629"/><span>Ná'n bháb ó'n nGréig do chéas an Traoi,</span>
<lb n="1630"/><span>Le grádh mo chléibh, pé 'n Éirinn í,</span></p>
<lb n="1631"/>
<lb n="1632"/><p><span>Pé 'n Éirinn í!</span>
<lb n="1633"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1634"/><p><span>Is breágh deas dréimreach réidh a dlaoi</span>
<lb n="1635"/><span>Go barr an fhéir 'n-a slaod ar bís;</span>
<lb n="1636"/><span>A tláth-fholt réidh do dheallradh an Flís</span>
<lb n="1637"/><span>Ar ghrádh mo chléibh, pé 'n Éirinn í,</span></p>
<lb n="1638"/>
<lb n="1639"/><p><span>Pé 'n Éirinn í!</span></p>
<lb n="1640"/>
<lb n="1641"/><p><span>Is cásmhar taodach déarach bhím,</span>
<lb n="1642"/><span>Go cráidhte, créimeach, céasta ó mhnaoi,</span>
<lb n="1643"/><span>As fánach, faon, gan chéill, ar baois,</span>
<lb n="1644"/><span>Le grádh do'n bhé, pé 'n Éirinn í,</span></p>
<lb n="1645"/>
<lb n="1646"/><p><span>Pé 'n Éirinn í!</span></p>
<lb n="1647"/>
<lb n="1648"/><p><span>Ar neoin nuair théighim ar thaobh Suidhe-Finn,</span>
<lb n="1649"/><span>Fá bhrón i gcéin 's gan ann dom' bhuidhin,</span>
<lb n="1650"/><span>Cia sheolfadh Aon-Mhac Dé im' líon</span>
<lb n="1651"/><span>Acht stór mo chléibh, pé 'n Éirinn í,</span></p>
<lb n="1652"/>
<lb n="1653"/><p><span>Pé 'n Éirinn í!</span></p>
<lb n="1654"/>
<lb n="1655"/><p><span>Géibh = géibheann?  </span>
<lb n="1656"/><span>Céile Naois = Déirdre.</span>
<lb n="1657"/><span>Tráchtfaidh nó "tráchta."  </span>
<lb n="1658"/><span>An bháb ó'n nGréig = Helen.</span>
<lb n="1659"/><span>Flíos nó "fleece," an lomra órdha.</span>
<lb n="1660"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1661"/><p><span>CUID III.  AMHRÁIN EILE</span></p>
<lb n="1662"/>
<lb n="1663"/><p><span>46. — AN PÓSAIDH GLÉIGEAL</span></p>
<lb n="1664"/>
<lb n="1665"/><p><span>Antoine Ó Reachtabhra nó Raifteri do chum.</span></p>
<lb n="1666"/>
<lb n="1667"/><p><span>'S í Máire ní Eidhin an stáid-bhean bhéasach</span>
<lb n="1668"/><span>Ba dheise méin agus b'áille gnaoi,</span>
<lb n="1669"/><span>Dá chéad cléireach, 's a gcur le chéile,</span>
<lb n="1670"/><span>Agus trian a tréithe ní fhéadfadh scríobh.</span>
<lb n="1671"/><span>Bhuail sí Déirdre le breághacht as Bhénus,</span>
<lb n="1672"/><span>'S dá n-abrainn Hélen le'r scriosadh an Traoi,</span>
<lb n="1673"/><span>Acht is scoth ban Éireann as ucht an mhéid sin</span>
<lb n="1674"/><span>An Pósaidh Gléigeal 'tá i mBail'-uí-liagh.</span></p>
<lb n="1675"/>
<lb n="1676"/><p><span>Is aoibhinn aerach ar thaoibh an tsléibhe</span>
<lb n="1677"/><span>Ag breathnughadh síos ar Bail'-uí-liagh,</span>
<lb n="1678"/><span>Ag siubhal trí choilltibh 'baint cnó agus sméara,</span>
<lb n="1679"/><span>As ceileabhar éan ann le ceoltaibh sidhe.</span>
<lb n="1680"/><span>Cia'n bhrígh san méad sin go bhfaightheá léargus</span>
<lb n="1681"/><span>Ar bhláth na gcraobh atá le n-a thaoibh,</span>
<lb n="1682"/><span>Ní'l maith d'á shéanadh, 's ná ceil ar éinne,</span>
<lb n="1683"/><span>A spéir na gréine is tú grádh mo chroidhe</span></p>
<lb n="1684"/>
<lb n="1685"/><p><span>'S dá siubhalfá Sasana 's an Fhrainnc le chéile</span>
<lb n="1686"/><span>An Spáinn, an Ghréag, agus ar d'ais arís,</span>
<lb n="1687"/><span>Ó bhruach loch Gréine go béal loch' Éirne</span>
<lb n="1688"/><span>'S ní fheicfeá féirín ar bith mar í</span>
<lb n="1689"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1690"/><p><span>Dá mbéinn-se pósta le bláth na hóige,</span>
<lb n="1691"/><span>Tré loch an Tóraic do leanfainn í,</span>
<lb n="1692"/><span>Cuanta 's cóstaí go siubhalfainn as bóithre,</span>
<lb n="1693"/><span>I ndiaidh an tseoid atá i mBail'-uí-liagh.</span></p>
<lb n="1694"/>
<lb n="1695"/><p><span>Dul chuig' an Aifreann dam le toil na ngrásta</span>
<lb n="1696"/><span>Do bhí an lá baisteach, agus d'árduigh gaoth,</span>
<lb n="1697"/><span>Casadh an ainnir liom le hais Chilltartain</span>
<lb n="1698"/><span>As thuit mé láithreach i ngrádh le mnaoi.</span>
<lb n="1699"/><span>Labhair mé léithe go múinte mánla</span>
<lb n="1700"/><span>'S do réir a cáileacht 's eadh d'fhreagair sí,</span>
<lb n="1701"/><span>'S é dubhairt sí, Raifteri, tá m'intinn sásta</span>
<lb n="1702"/><span>As gluais go lá liom go Bail'-uí-liagh.</span></p>
<lb n="1703"/>
<lb n="1704"/><p><span>Nuair fhuair mé an tairiscint níor leig mé ar cáirde é,</span>
<lb n="1705"/><span>Rinne mé gáire agus gheit mo chroidhe;</span>
<lb n="1706"/><span>Ní raibh le dul againn acht trasna páirce</span>
<lb n="1707"/><span>'S ní thug muid an lá linn acht go tóin an tighe.</span>
<lb n="1708"/><span>Leagadh chugainn bord a raibh gloine agus cárta air,</span>
<lb n="1709"/><span>Agus cúilfhionn fáinneach le m'ais 'n-a suidhe,</span>
<lb n="1710"/><span>'Sé dubhairt sí, Raifteri, bí 'g ól, 's céad fáilte,</span>
<lb n="1711"/><span>Tá'n soilléar láidir i mBail'-uí-liagh.</span></p>
<lb n="1712"/>
<lb n="1713"/><p><span>A réalt an tsoluis 's a ghrian an fhoghmhair,</span>
<lb n="1714"/><span>A chúilfhionn ómra agus a chuid de'n tsaoghal,</span>
<lb n="1715"/><span>An ngluaisfeá liom-sa faoi chomhair an Domhnaigh</span>
<lb n="1716"/><span>Nó go ndéanfaimíd comhairle cá mbéidh ar suidhe?</span>
<lb n="1717"/><span>Níor mhór liom ceol duit tráthnóna Domhnaigh,</span>
<lb n="1718"/><span>Puins ar bord, agus dá n-ólfá, fíon;</span>
<lb n="1719"/><span>A Rí na glóire go dtiormuigh an bóthar</span>
<lb n="1720"/><span>Go bhfagh' mé 'n t-eolas go Bail -uí-liagh!</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>Dá siubhalfá, a siubhalfá san MS.</span>
<lb n="1723"/><span>Loch Éirne, nó na Céibhe.</span>
<lb n="1724"/><span>Loch an Tóraic? (loch a t'oiric san MS.).</span>
<lb n="1725"/><span>Ní thug muid an lá linn agus rl., bhí solus an lae againn go sroicheamar</span>
<lb n="1726"/><span>an teach.</span>
<lb n="1727"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1728"/><p><span>47. — CILL AODÁIN</span></p>
<lb n="1729"/>
<lb n="1730"/><p><span>Antoine Ó Reachtabhra ro chan.</span></p>
<lb n="1731"/>
<lb n="1732"/><p><span>Anois teacht an earraigh béidh an lá dul 'un sínea</span>
<lb n="1733"/><span>As tar éis na féil' Bríghde árdóchad mo sheol,</span>
<lb n="1734"/><span>Ó chuir mé in mo cheann é ní chomhnóchaidh mé choidhche</span>
<lb n="1735"/><span>Go seasfaidh mé shíos i lár chonntae Mhuigheó.</span>
<lb n="1736"/><span>I gClár chloinne Muiris bhéas mé an chéad oidhche</span>
<lb n="1737"/><span>'S í mBalla taobh shíos de thosóchas mé ag ól,</span>
<lb n="1738"/><span>Go Coillte-mach rachad go ndéanfad cuairt mhíosa ann</span>
<lb n="1739"/><span>I bhfogus dá mhíle go Baile an Tighe Móir.</span></p>
<lb n="1740"/>
<lb n="1741"/><p><span>Fágaim le hudhacht é go n-éirigheann mo chroidhe-se</span>
<lb n="1742"/><span>Mar d'éireochadh an ghaoth nó mar scapas an ceo,</span>
<lb n="1743"/><span>Nuair smuainighim ar Cheara nó ar Ghaileang tá shíos de,</span>
<lb n="1744"/><span>Ar Sceathach a' mhíle nó ar phlántaidh Mhuigheó.</span>
<lb n="1745"/><span>Cill Aodáin an baile a bhfásann gach nídh ann,</span>
<lb n="1746"/><span>Tá sméara agus sugha craobh ann as meas ar gach sórt,</span>
<lb n="1747"/><span>'S dá mbéinn-se 'mo sheasamh i gceart-lár mo dhaoine</span>
<lb n="1748"/><span>D'imtheochadh an aois díom as bhéinn arís óg.</span></p>
<lb n="1749"/>
<lb n="1750"/><p><span>Bíonn cruithneacht as coirce, fás eorna agus lín ann,</span>
<lb n="1751"/><span>Seagal breágh aoibhinn, 'rán plúir agus feoil,</span>
<lb n="1752"/><span>Lucht déanta uisce beatha gan license d'á dhíol ann,</span>
<lb n="1753"/><span>Mór-uaisle na tíre ann ag imirt 's ag ól.</span>
<lb n="1754"/><span>Tá cur agus treabhadh ann, as leasughadh gan aoileach,</span>
<lb n="1755"/><span>Is iomdha sin nídh ann nár labhair mé go fóill,</span>
<lb n="1756"/><span>Áthanna as muillte ag obair gan scíth ann,</span>
<lb n="1757"/><span>'S ní híocthar pighinn cíosa ann ná dadaidh d'á shórt.</span></p>
<lb n="1758"/>
<lb n="1759"/><p><span>Tá an eilit 's an boc as gach uile shórt game ann,</span>
<lb n="1760"/><span>An madadh ruadh a' léimnigh, an broc 's an míol bhuidhe,</span>
<lb n="1761"/><span>Ceolta na ngadhar 's na hadharca d'á séideadh,</span>
<lb n="1762"/><span>'S le héirghe na gréine do thógfá do chroidhe.</span>
<lb n="1763"/><span>Tá daoine uaisle ar eachraidh 'gus marcaigh d'á bhféachaint</span>
<lb n="1764"/><span>Ag fiadhach ar na sléibhte go dtigidh an oidhche;</span>
<lb n="1765"/><span>Soil léar go maidin arís d'á réabadh</span>
<lb n="1766"/><span>Ól ag na céadaibh as leabaidh le luighe.</span>
<lb n="1767"/></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1768"/><p><span>Fághann díleachta 's baintreabhach cabhair as réidhteach,</span>
<lb n="1769"/><span>Slighe bídh as éadaigh as talamh gan cíos,</span>
<lb n="1770"/><span>Scoláirí bochta scríobhadh, scoil, agus léigheann ann,</span>
<lb n="1771"/><span>Lucht iarrata na déirce ann ag tarraing 's ag triall</span>
<lb n="1772"/><span>Sháruigh sé an domhan ins na huile dheagh-thréithibh,</span>
<lb n="1773"/><span>Thug Raifteri an chraobh dó ar a bhfacaidh sé riamh:</span>
<lb n="1774"/><span>'S é deireadh na cainte - saoghal fada ag Franc Taafe ann,</span>
<lb n="1775"/><span>Slioct sinnsear na féile nár choigil an fial.</span></p>
<lb n="1776"/>
<lb n="1777"/><p><span>Gaileang nó Gaillin.</span>
<lb n="1778"/><span>Plántaidh, nó pláinéad; plántaidh = clára.</span>
<lb n="1779"/><span>Ar na sléibhte, nó tré n-a chéile.</span>
<lb n="1780"/><span>Taafe - abair taef.</span>
<lb n="1781"/><span>An fial = fear fial; nó fiadhach.</span></p>
<lb n="1782"/>
<lb n="1783"/><p><span>48. — COIS AN GHAORTHAIDH</span></p>
<lb n="1784"/>
<lb n="1785"/><p><span>Cois a' Ghaorthaidh is breághtha i nÉirinn as is áilne ar abhainn,</span>
<lb n="1786"/><span>Mil is céir-bheach, tortha ar ghéagaibh agus ubhla ar chrann,</span>
<lb n="1787"/><span>Cloisfeadh aoinne cantain éan ann, a bheadh míle ó'n mball,</span>
<lb n="1788"/><span>Cnó buidhe 's caora ar bharraí géaga ag fás go Samhain.</span></p>
<lb n="1789"/>
<lb n="1790"/><p><span>Nach dubhach scíosmhar atá an Laoi seo 'gabháil eadraibh aniar,</span>
<lb n="1791"/><span>'N-a tulca 'g coímhscar de bharr liagracha gan ceo geal niamh,</span>
<lb n="1792"/><span>Ní'l inseacha le n-a taobh ann ná pór breágh 'r féar,</span>
<lb n="1793"/><span>Acht barra fraoigh ar charraig aoird ann, as mo thruagh 's bhur</span>
<lb n="1794"/><span>dtréad.</span></p>
<lb n="1795"/>
<lb n="1796"/><p><span>Nuair a ghabhann sí Drom-a-Chara soir ó'n dteorainn riabhaigh</span>
<lb n="1797"/><span>Is taithneamhaighe gach caise aici ná ceo geal niamh,</span>
<lb n="1798"/><span>Bíonn barra glas ar mhaiseannaibh agus pór breágh 'r féar,</span>
<lb n="1799"/><span>Cantain suilt i mbarraí coill' agus ceol na n-éan.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>Do shiubhluigheas na cúigí 'gus duthaighe Uí Néill,</span>
<lb n="1802"/><span>Thar a n-ais dom' aistear agus go ciumhais Loch' Léin,</span>
<lb n="1803"/><span>Ní fhaca-sa im' thaistealaibh ná im' shiubhaltaibh go léir,</span>
<lb n="1804"/><span>Aon bhaile aca 's mó do thaithnfeadh liom ná 'n Chúil Duibhe Ré.</span></p>
<lb n="1805"/>
<lb n="1806"/><p><span>Gaorthadh = coill nó coillteach i n-aice le habhainn.</span>
<lb n="1807"/><span>Coímhscar = coimheascar.</span>
<lb n="1808"/><span>Liagracha = leacacha?</span>
<lb n="1809"/><span>Maiseanna = measanna?</span>
<lb n="1810"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1811"/><p><span>49. — CEOL LOCH' OIDHE</span></p>
<lb n="1812"/>
<lb n="1813"/><p><span>Sean-fhocal a chualaidh mé as chreidfeas mé i gcomhnuidhe,</span>
<lb n="1814"/><span>Gach aon ariamh mar oiltear é 's an uiseog ins an mhónaidh;</span>
<lb n="1815"/><span>Cibé tír a rachaidh mise nó a mbéidh mé ann mo chomhnuidhe,</span>
<lb n="1816"/><span>Béidh mo chroidhe ag bruach Loch' Oidhe 'stigh i lár na sléibhte móra.</span></p>
<lb n="1817"/>
<lb n="1818"/><p><span>Tá dhá oileán ar an loch bheag so comh deas as tá i nÉirinn,</span>
<lb n="1819"/><span>Tá an lon 's an ghé as nead acu faoi thom-bhláth ghorm</span>
<lb n="1820"/><span>fraochlaigh;</span>
<lb n="1821"/><span>Go mb'fheárr liom a bheith 'g iascaireacht breac geal uirthi 'san</span>
<lb n="1822"/><span>tséasúr,</span>
<lb n="1823"/><span>'Ná bheith 'gcaisleán thall i Sasain ag na huaisle uilidh ar</span>
<lb n="1824"/><span>féasta.</span></p>
<lb n="1825"/>
<lb n="1826"/><p><span>Ó'n chnoc árd ghlas taobh thall de'n loch tá'n t-amharc aoibhinn</span>
<lb n="1827"/><span>álainn,</span>
<lb n="1828"/><span>Na luingis ag teacht ar fairrge ó Dhoire 'steach go Málainn;</span>
<lb n="1829"/><span>Ag siubhal annsin a b'aite liom ó mhaidin go dtí 'n oidhche,</span>
<lb n="1830"/><span>'S nach smaointeochthá ar an pheacadh leis na huain beag' óga</span>
<lb n="1831"/><span>ag aoibhill.</span></p>
<lb n="1832"/>
<lb n="1833"/><p><span>Ar an taoibh i bhfus tá an míodún glas ó'n uisce go dtí an</span>
<lb n="1834"/><span>bóthar,</span>
<lb n="1835"/><span>Tá fás gach uile shóirt annsin as tighthe deasa comhnuidhe;</span>
<lb n="1836"/><span>Seinneann an chuach i dtús an tsamhraidh ann ó mhaidin go</span>
<lb n="1837"/><span>tráthnóna,</span>
<lb n="1838"/><span>Tá an eala 'gus an fhaoile ann, an londubh 's an chorr mhóna.</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>'S iomdha maidin shamhraidh a d'éirigh mé in m'óige,</span>
<lb n="1841"/><span>Ag éisteacht leis na héanachaibh ag déanamh a gcuid ceoil bhinn;</span>
<lb n="1842"/><span>Iad ag dul ó thom go tom ag eiteallaigh go ceolmhar,</span>
<lb n="1843"/><span>'S a nguth lán binn ag teacht faoi dhuilleabhar ghlas 'sna crannaibh</span>
<lb n="1844"/><span>óga.</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>Is iomdha lá breágh fada chaith mé annsin ar bheagán buadhartha,</span>
<lb n="1847"/><span>'S is iomdha lá breágh fada a chaith mé annsin ag déanamh uabhair;</span>
<lb n="1848"/><span>Ag seoladh na mbó mbreac amach thríd ghleanntán deas na</span>
<lb n="1849"/><span>luachra,</span>
<lb n="1850"/><span>I ndéidh a bheith ins an loch le teas na gréine 'g iarraidh fuaraidh.</span>
<lb n="1851"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1852"/><p><span>Seo an áit ar oil mo mhuinntir mé nuair bhí mé beag tréith-lag;</span>
<lb n="1853"/><span>Seo an áit ar cuireadh a chodladh mé le ceoltaibh binn' na</span>
<lb n="1854"/><span>Gaedhilge;</span>
<lb n="1855"/><span>Seo an áit i mbím anois i bhfad ar shiubhal ag déanamh uaignis,</span>
<lb n="1856"/><span>Ag smaointiughadh ar mo bhunadh tá 'n-a gcodladh ins an uaigh</span>
<lb n="1857"/><span>ghlais.</span></p>
<lb n="1858"/>
<lb n="1859"/><p><span>Cibé, nó cé bith.</span></p>
<lb n="1860"/>
<lb n="1861"/><p><span>50. — BUACHAILLÍ LOC' GARMAIN</span></p>
<lb n="1862"/>
<lb n="1863"/><p><span>Micheál Óg Ó Longáin ro chan.</span></p>
<lb n="1864"/>
<lb n="1865"/><p><span>Ar maidin Luain Cingcíse</span>
<lb n="1866"/><span>Tháinig siabhartha chughainn 'san ngleann;</span>
<lb n="1867"/><span>Do bhailigh scata cág ann</span>
<lb n="1868"/><span>Ag déanamh ádbhacht' dínn as greann;</span>
<lb n="1869"/><span>Do bhuaileamar 'n-a dtimcheall,</span>
<lb n="1870"/><span>'S do lasamar ar dteinte,</span>
<lb n="1871"/><span>'S do thógamar ceo draoidheachta</span>
<lb n="1872"/><span>Go haoibhinn ós a gcionn.</span></p>
<lb n="1873"/>
<lb n="1874"/><p><span>Do tháinig ó chúige Uladh chughainn</span>
<lb n="1875"/><span>Tuilleadh 'gus míle laoch;</span>
<lb n="1876"/><span>Do tháinig ó chúige Chonnachta</span>
<lb n="1877"/><span>A bhfoireann súd le faobhar.</span>
<lb n="1878"/><span>Níor thugadar suaimhneas chuige dhúinn,</span>
<lb n="1879"/><span>Go dtugamar bualadh 's fiche dhóibh,</span>
<lb n="1880"/><span>'S nach ró-bhreágh do bhíodh fuil againn</span>
<lb n="1881"/><span>'S cuirp i ndeireadh an lae!</span></p>
<lb n="1882"/>
<lb n="1883"/><p><span>Má theagmhaidh ort-sa an buachaill,</span>
<lb n="1884"/><span>Nó stuaire an chinn chais,</span>
<lb n="1885"/><span>'S go mbéadh ag cur mo thuairisce</span>
<lb n="1886"/><span>Shuas i measc na bhfear,</span>
<lb n="1887"/><span>Innis mar scéal dó uaim-se</span>
<lb n="1888"/><span>Go bhfuilim annso go fuar lag,</span>
<lb n="1889"/><span>Ar thaobh an tsléibh' faoi bhuaidhreadh,</span>
<lb n="1890"/><span>Gan tuamba, gan scraith.</span>
<lb n="1891"/></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1892"/><p><span>Beir litir suas do'n Mhumhain uaim,</span>
<lb n="1893"/><span>A rún dhíl 's a stóir!</span>
<lb n="1894"/><span>As innis a dtoradh rúin dóibh</span>
<lb n="1895"/><span>Go bhfuil an cath 'n-a gcomhair;</span>
<lb n="1896"/><span>Is iomdha ainnir mhúinte</span>
<lb n="1897"/><span>As leanbh fireann fionn geal,</span>
<lb n="1898"/><span>As fear breágh álainn luthmhar</span>
<lb n="1899"/><span>'San úir uainn ag dreoghadh!</span></p>
<lb n="1900"/>
<lb n="1901"/><p><span>Mo léan ar an Mumhain nár éirigh</span>
<lb n="1902"/><span>Nuair d'adhnamar an gleo,</span>
<lb n="1903"/><span>Le harm greanta greadhnmhar</span>
<lb n="1904"/><span>Bhí faghartha go leor.</span>
<lb n="1905"/><span>Anois ó táimíd caillte,</span>
<lb n="1906"/><span>As neart ar námhad 'n-ar dtimcheall,</span>
<lb n="1907"/><span>Grádh mo chroidhe na Laighnigh,</span>
<lb n="1908"/><span>Ós iad d'adhain an teine beo!</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>Siabortha, síothbhara i leabhar Sheagháin Uí Dhálaigh.</span>
<lb n="1911"/><span>A dtoradh rúin dóibh — an tairbhe dhóibh san obair?</span></p>
<lb n="1912"/>
<lb n="1913"/><p><span>Greadhnmhar = greadhnach? “exulting.”</span>
<lb n="1914"/><span>An teine beo - “Leo” i leabhar Sheagháin Uí Dhálaigh.</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>51. — CONNTAE MHUIGHEÓ</span></p>
<lb n="1917"/>
<lb n="1918"/><p><span>Ar an luing seo Phaidí Loingse do ghním-se an dubrón,</span>
<lb n="1919"/><span>Ag osnadh ins an oidhche 's ag síor-ghul 'sa ló;</span>
<lb n="1920"/><span>Muna mbéadh gur dalladh m'intleacht</span>
<lb n="1921"/><span>As mé i bhfad ó m' mhuinntir,</span>
<lb n="1922"/><span>Dar maireann, 's maith a chaoinfinn-se Conntae Mhuigheó</span></p>
<lb n="1923"/>
<lb n="1924"/><p><span>An uair a mhair mo cháirde ba bhreágh mo chuid óir,</span>
<lb n="1925"/><span>D'ólainn lionn Spáineach i gcomhluadar ban óg;</span>
<lb n="1926"/><span>Muna mbéadh síor-ól na gcárta</span>
<lb n="1927"/><span>'S an dlighe a bheith ró-láidir,</span>
<lb n="1928"/><span>Ní i Santacrús d'fhágfainn mo chnámha fá'n bhfód.</span>
<lb n="1929"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1930"/><p><span>Tá gaduidheannaí na háite seo ag éirghe ró-mhór,</span>
<lb n="1931"/><span>Fó chnotaíbh as fó bair-bag gan trácht ar bhúclaíbh bróg;</span>
<lb n="1932"/><span>Dá mairfeadh domh-sa i n-Iar-Umhall</span>
<lb n="1933"/><span>Do dhéanfainn díobh cianach,</span>
<lb n="1934"/><span>Muna mbéadh gur thagair Dia dhom a bheith i gciantaibh fá bhrón.</span></p>
<lb n="1935"/>
<lb n="1936"/><p><span>Dá mbéadh Pádraig Lochlainn 'n-a iarla ar Iar-Umhall go fóill</span>
<lb n="1937"/><span>Brian dubh a chliamhain 'n-a thighearna ar Dhuach Mór,</span>
<lb n="1938"/><span>Aodh dubh Mac Riada</span>
<lb n="1939"/><span>'N-a choirnéal i gCliara</span>
<lb n="1940"/><span>Is annsin a bhéadh mo thriall-sa go Conntae Mhuigheó.</span></p>
<lb n="1941"/>
<lb n="1942"/><p><span>Iar-Umhall - “iarúil” i leabhar Hardiman.</span></p>
<lb n="1943"/>
<lb n="1944"/><p><span>52. — MARBHNA DHONNCHADHA BHÁIN</span></p>
<lb n="1945"/>
<lb n="1946"/><p><span>Is ar an mbaile seo chonnaic sibh an t-iongnadh</span>
<lb n="1947"/><span>Ar Dhonnchadh Bán as é dh'á dhaoradh.</span>
<lb n="1948"/><span>Bhí caipín bán air i n-áit a bata,</span>
<lb n="1949"/><span>As róipín cnáibe i n-áit a charabhata.</span></p>
<lb n="1950"/>
<lb n="1951"/><p><span>Tá mé ag teacht ar feadh na hoidhche</span>
<lb n="1952"/><span>Mar bheadh uainín i measc seilbhe caorach,</span>
<lb n="1953"/><span>Mo bhrollach foscailte as mo cheann liom scaoilte,</span>
<lb n="1954"/><span>As cá bhfuighinn mo dhearbhráithrín romham acht sínte?</span></p>
<lb n="1955"/>
<lb n="1956"/><p><span>Chaoin mé an chéad dreas ag gob an locha,</span>
<lb n="1957"/><span>An dara dreas ag bun do chroiche,</span>
<lb n="1958"/><span>An tríomhadh dreas ós cionn do chuirp-se</span>
<lb n="1959"/><span>I measc na nGall as mo cheann d'á scoilteadh.</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>Dá mbeitheá agam-sa san áit ar chóir dhuit,</span>
<lb n="1962"/><span>Thíos i Sligeach nó i mBaile an Ródhba,</span>
<lb n="1963"/><span>Brisfidhe an chroch, gearrfaidhe an rópa,</span>
<lb n="1964"/><span>As leigfidhe Donnchadh Bán a bhaile ar an eolas!</span></p>
<lb n="1965"/>
<lb n="1966"/><p><span>'S a Dhonnchadh Bháin, níorbh' í an chroch badh dhual duit,</span>
<lb n="1967"/><span>Acht dul chum an sciobóil as t'easair do bhualadh,</span>
<lb n="1968"/><span>An céachta d'iompódh deiseal as tuaithbheal,</span>
<lb n="1969"/><span>'S an taobh dhearg de'n bhfód do chur i n-uachtar!</span>
<lb n="1970"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1971"/><p><span>A Dhonnchadh Bháin, a dhearbhráithrín dílis,</span>
<lb n="1972"/><span>Is maith atá a fhios agam siúd do bhain díom thu,</span>
<lb n="1973"/><span>Ag ól an chupáin, ag deargadh an phíopa,</span>
<lb n="1974"/><span>'S ag siubhal na drúchta i gcuim na hoidhche</span></p>
<lb n="1975"/>
<lb n="1976"/><p><span>A Mhic Uí Mhultháin, a sciúrsa an mhí-áidh,</span>
<lb n="1977"/><span>Ní laogh bó bradaighe do bhí in mo dhríotháir,</span>
<lb n="1978"/><span>Acht buachaillín cruinn deas ar chnoc 's ar chnocán</span>
<lb n="1979"/><span>Do bhainfeadh fuaim go bog binn as camán!</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>'S a Dhonnchadh Bháin, nach é sin an buaidhreadh,</span>
<lb n="1982"/><span>'S a fheabhas as d'iomchróchthá spuir agus buatais í</span>
<lb n="1983"/><span>Chuirfinn éadach faiseanta de'n éadach badh bhuaine</span>
<lb n="1984"/><span>As chuirfinn amach thú mar mhac duine uasail.</span></p>
<lb n="1985"/>
<lb n="1986"/><p><span>A Mhic Uí Mhultháin, ná raibh do chlann mhac i bhfochair a chéile,</span>
<lb n="1987"/><span>Ná do chlann inghean ag iarraidh spréidhe ort!</span>
<lb n="1988"/><span>Tá dhá cheann an bhuird folamh, 's an t-urlár líonta,</span>
<lb n="1989"/><span>As Donnchadh Bán, mo dhearbhráithrín, sínte.</span></p>
<lb n="1990"/>
<lb n="1991"/><p><span>Tá spréidh Dhonnchadha Bháin ag teacht a bhaile,</span>
<lb n="1992"/><span>As ní ba, caoirigh é, ná capaill,</span>
<lb n="1993"/><span>Acht tobac as píopaí as coinnealla geala,</span>
<lb n="1994"/><span>As ní dh'á mhaoidheamh é ar lucht a gcaithte!</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>Ar an eolas? cf. fuair sé an t-eolas abhaile.</span>
<lb n="1997"/><span>Dríotháir = dearbhráthair.</span>
<lb n="1998"/><span>Ní d'á mhaoidheamh é ar lucht a gcaithte — ní mór le haenneach iad</span>
<lb n="1999"/><span>d'arb' éigin dóibh a gcaitheamh.</span></p>
<lb n="2000"/>
<lb n="2001"/><p><span>53. — ÉAMONN AN CHNUIC</span></p>
<lb n="2002"/>
<lb n="2003"/><p><span>(Fonn: Éamonn an Chnuic)</span></p>
<lb n="2004"/>
<lb n="2005"/><p><span>Cia hé sin amuigh</span>
<lb n="2006"/><span>'N-a bhfuil faobhar ar a ghuth</span>
<lb n="2007"/><span>Ag réabadh mo dhorais dúnta?</span>
<lb n="2008"/><span>Mise Éamonn an Chnuic</span>
<lb n="2009"/><span>'Tá báidhte fear fliuch</span>
<lb n="2010"/><span>Ó shíor-shiubhal sléibhte 's gleannta</span>
<lb n="2011"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2012"/><p><span>A laogh ghil 's a chuid,</span>
<lb n="2013"/><span>Créad dhéanfainn-se dhuit,</span>
<lb n="2014"/><span>Muna gcuirfinn ort beinn dom' ghúna,</span>
<lb n="2015"/><span>'S go bhfuil púdar go tiugh</span>
<lb n="2016"/><span>D'á shíor-shéideadh leat,</span>
<lb n="2017"/><span>'S go mbéimís araon múchta.</span></p>
<lb n="2018"/>
<lb n="2019"/><p><span>Is fada mise amuigh</span>
<lb n="2020"/><span>Faoi shneachta 'gus faoi shioc</span>
<lb n="2021"/><span>'S gan dánacht agam ar éinneach;</span>
<lb n="2022"/><span>Mo sheisreach gan scur,</span>
<lb n="2023"/><span>Mo bhranar gan chur,</span>
<lb n="2024"/><span>As gan iad agam ar aon chor!</span>
<lb n="2025"/><span>Ní'l caraid agam,</span>
<lb n="2026"/><span>Is danaid liom soin,</span>
<lb n="2027"/><span>Do ghlacfadh mé moch ná déidh'nach</span>
<lb n="2028"/><span>'S go gcaithfeadh mé dul</span>
<lb n="2029"/><span>Tar fairrge soir,</span>
<lb n="2030"/><span>Ó's ann nach bhfuil mo ghaolta.</span></p>
<lb n="2031"/>
<lb n="2032"/><p><span>A chúil álainn deas</span>
<lb n="2033"/><span>Na bhfáinní gcas,</span>
<lb n="2034"/><span>Is breágh 'gus is glas do shúile!</span>
<lb n="2035"/><span>Go bhfuil mo chroidhe d'á shlad,</span>
<lb n="2036"/><span>Mar do sníomhthaoi gad,</span>
<lb n="2037"/><span>Le bliadhain mhór fhada ag tnuth leat;</span>
<lb n="2038"/><span>Dá bhfaghainn-se le ceart</span>
<lb n="2039"/><span>Bheith mar chéile leat</span>
<lb n="2040"/><span>Is éadtrom 's is deas do shiubhalfainn,</span>
<lb n="2041"/><span>Go réidhfinn gach scairt</span>
<lb n="2042"/><span>Ag éalodh lem' shearc</span>
<lb n="2043"/><span>Ar choilltibh scabtha an drúchta.</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>A chumainn 's a shearc,</span>
<lb n="2046"/><span>Rachaimíd-ne seal</span>
<lb n="2047"/><span>Faoi choilltibh na measa gcumhra,</span>
<lb n="2048"/><span>Mar a bhfaghaimíd an breac,</span>
<lb n="2049"/><span>'S an lon ar a nead,</span>
<lb n="2050"/><span>An fiadh 'gus an poc ag búithreadh;</span>
<lb n="2051"/><span>Na héiníní binne</span>
<lb n="2052"/><span>Ar ghéigíní 'seinm,</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2053"/><p><span>'S an chuaichín ar bhar an iubhair ghlais;</span>
<lb n="2054"/><span>Go bráth bráth ní thiocfaidh</span>
<lb n="2055"/><span>An bás i n-ár ngoire</span>
<lb n="2056"/><span>I lár na coille cumhra.</span></p>
<lb n="2057"/>
<lb n="2058"/><p><span>Beir scéala uaim soir</span>
<lb n="2059"/><span>Go hainnir chiuin an tsuilt</span>
<lb n="2060"/><span>Gur chailleadar a neid na héanlaidh;</span>
<lb n="2061"/><span>Gur araoir do thuit</span>
<lb n="2062"/><span>An sneachta ar na cnuic</span>
<lb n="2063"/><span>Amach an feadh na hÉireann!</span>
<lb n="2064"/><span>Dá maireadh liom rith</span>
<lb n="2065"/><span>Go seachtmhain ó ndiu,</span>
<lb n="2066"/><span>Rachainn-se ar mire at' fhéachaint,</span>
<lb n="2067"/><span>As go mb'fhearr liom anois</span>
<lb n="2068"/><span>A bheith báidhte 'san mhuir</span>
<lb n="2069"/><span>'Ná a rádh go mbeitheá réidh liom!</span></p>
<lb n="2070"/>
<lb n="2071"/><p><span>Nach damh-sa d'éirigh an scéal</span>
<lb n="2072"/><span>Is measa faoi an ngréin,</span>
<lb n="2073"/><span>Ar maidin 's mé i dtúis m'óige;</span>
<lb n="2074"/><span>As gur searbh gach éan</span>
<lb n="2075"/><span>A labhras leis féin</span>
<lb n="2076"/><span>Ar chorrach nó ar thaobh móinte.</span>
<lb n="2077"/><span>Do rinneadh mo chreach,</span>
<lb n="2078"/><span>'S do sáruigheadh mo nead,</span>
<lb n="2079"/><span>Agus do fágadh mé gan éinneach,</span>
<lb n="2080"/><span>'S má thá sin ag teacht,</span>
<lb n="2081"/><span>An fuacht i ndiaidh an teas',</span>
<lb n="2082"/><span>A rúin-shearc mo bheannacht féin leat.</span></p>
<lb n="2083"/>
<lb n="2084"/><p><span>Ar choilltibh scabtha an drúchta nó “faoi choilltibh ag spealadh an</span>
<lb n="2085"/><span>drúchta.”</span>
<lb n="2086"/><span>An tsuilt nó “na bhfolt.”</span>
<lb n="2087"/><span>Ar mire nó “tar muir.”</span>
<lb n="2088"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2089"/><p><span>54. — CÁIT NÍ DHUIBHIR</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p><span>Tráthnóinín beag déidheanach 's mo thréad agam 'á chor ó'n síon</span>
<lb n="2092"/><span>I lúib na coille craobhaighe, 's nach aerach mar bhí mo thriall;</span>
<lb n="2093"/><span>Bhí an chuach 's an lon 's an chéirseach ar séirse 's gach nóta fíor,</span>
<lb n="2094"/><span>'S i mbun 's i mbarr gach bhéarsa go mbéidh Éire 'ge Cáit Ní</span>
<lb n="2095"/><span>Dhuibhir.</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p><span>Tá liosacháinín féir ghlais agam féinidh ag ceann mo thighe,</span>
<lb n="2098"/><span>As bíonn gach maidin gréine an spéirbhean ann 's í romham 'n-a</span>
<lb n="2099"/><span>suidhe,</span>
<lb n="2100"/><span>Tá leabhar aici de'n Ghaedhlinn 's beagáinín de'n Bhéarla thríd,</span>
<lb n="2101"/><span>'S i mbun 's i mbarr gach bhéarsa go mbéidh Éire 'ge Cáit Ní</span>
<lb n="2102"/><span>Dhuibhir.</span></p>
<lb n="2103"/>
<lb n="2104"/><p><span>Tá míle dath 'n-a clóicín 's a bróigín ar dath an fhraoigh,</span>
<lb n="2105"/><span>'S gúna de'n fhaisean nuadh uirthi de'n tsórt úd bhíonn ar</span>
<lb n="2106"/><span>inghin an ríogh;</span>
<lb n="2107"/><span>'Sé dubhairt sí "Suidh síos, a óigfhir, go fóill beag 's ní dhéanfam</span>
<lb n="2108"/><span>moill,</span>
<lb n="2109"/><span>'S do raghainn-se arís i n-óige, dá mbeadh Fódla 'ge Cáit Ní</span>
<lb n="2110"/><span>Dhuibhir."</span></p>
<lb n="2111"/>
<lb n="2112"/><p><span>Do shuidh sí ar bhinnsín taobh liom 's mo ghéaga do thuit liom</span>
<lb n="2113"/><span>Do nárbh' aon bhean saoghalta í 's gur bhaoghal dom í</span>
<lb n="2114"/><span>theacht im' líon.</span>
<lb n="2115"/><span>“An tú Pallas nó an tú Hélen nó an chéad bhean do dhóigh mo</span>
<lb n="2116"/><span>chroidhe,</span>
<lb n="2117"/><span>Nó an bhean do mhill na céadta go raibh gaol aici le Cáit Ní</span>
<lb n="2118"/><span>Dhuibhir?”</span></p>
<lb n="2119"/>
<lb n="2120"/><p><span>“Is bean ró-mhór i bpéin mé 's mo chéile do chuaidh thar tuinn,</span>
<lb n="2121"/><span>Mo chlann go bhfuil i ndaor-bhruid go tréith-lag 's gan phreab</span>
<lb n="2122"/><span>'n-a gcroidhe,</span>
<lb n="2123"/><span>Acht éireochaidh Clanna Gaedheal agus léimfidh go mear gach</span>
<lb n="2124"/><span>claidheamh,</span>
<lb n="2125"/><span>'S gur'b é túis agus deireadh mo scéil-se go mbeidh Éire fós</span>
<lb n="2126"/><span>ag Cáit Ní Dhuibhir.”</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>Cáit ní Dhuibhir = Éire.  </span>
<lb n="2129"/><span>Ní dhéanfam = ní dhéanfaimíd.</span>
<lb n="2130"/><span>Pallas, baindia Gréagach.</span>
<lb n="2131"/></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2132"/><p><span>55. — RÓISÍN DUBH</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>(Fonn: An Róis Geal Dubh)</span></p>
<lb n="2135"/>
<lb n="2136"/><p><span>A Róisín ná bíodh brón ort fá'r éirigh dhuit,</span>
<lb n="2137"/><span>Tá na bráithre 'teacht tar sáile as ag triall ar muir,</span>
<lb n="2138"/><span>Tiocfaidh do phardún ó'n bPápa as ó'n Róimh anoir,</span>
<lb n="2139"/><span>As ná spáráil fíon Spáineach ar mo Róisín Dubh.</span></p>
<lb n="2140"/>
<lb n="2141"/><p><span>Is fada an réim do leig mé léithe ó 'ndé go dtí indiu,</span>
<lb n="2142"/><span>Trasna sléibhte go ndeachas léi faoi sheolta ar muir,</span>
<lb n="2143"/><span>As an Éirne do thug mé léim léi giodh gur mór é an sruth,</span>
<lb n="2144"/><span>'S bhí ceol téad ar gach taobh dhíom as mo Róisín Dubh.</span></p>
<lb n="2145"/>
<lb n="2146"/><p><span>Mharbh tú mé a bhrídeog as nár badh feairrde dhuit,</span>
<lb n="2147"/><span>'S go bhfuil m'anam istigh i ngean ort 's ní 'ndé ná 'ndiu.</span>
<lb n="2148"/><span>D'fhág tú lag anbhfann mé i ngné 's i gcruth -</span>
<lb n="2149"/><span>Ná feall orm as mé i ngean ort a Róisín Dubh.</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>Shiubhalfainn féin an drúcht leat as fásaighe goirt',</span>
<lb n="2152"/><span>Mar shúil go bhfuighinn rún uait nó páirt ded' thoil.</span>
<lb n="2153"/><span>Craoibhín cumhra gheallas damh-sa go raibh grádh agat dam -</span>
<lb n="2154"/><span>As gurab í fíor-scoth na Mumhan í mo Róisín Dubh.</span></p>
<lb n="2155"/>
<lb n="2156"/><p><span>Tá an Éirne 'n-a tuilte tréana, as réabfar cnuic,</span>
<lb n="2157"/><span>As tá an fhairrge 'n-a tonnta dearga as doirtfear fuil.</span>
<lb n="2158"/><span>Béidh gach gleann sléibhe ar fud Éireann as móinte ar chroith</span>
<lb n="2159"/><span>Lá éigin sul a n-éagfaidh mo Róisín Dubh.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>Fíor-scoth nó plúr-scoth.</span>
<lb n="2162"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2163"/><p><span>56. — CAITILÍN NÍ UALLACHÁIN</span></p>
<lb n="2164"/>
<lb n="2165"/><p><span>(Fonn: Caitilín Ní Uallacháin)</span></p>
<lb n="2166"/>
<lb n="2167"/><p><span>Uilliam Dall Ua hEarnáin ro chan</span></p>
<lb n="2168"/>
<lb n="2169"/><p><span>Ó measaimíd nach calm' sinn do'n bhuaidhirt 'san Spáinn,</span>
<lb n="2170"/><span>Acht mealladh slighe chum catha claidhimh do thabhairt i dtráth;</span>
<lb n="2171"/><span>Beid Galla arís d'á leagadh síos le luth ar lámh,</span>
<lb n="2172"/><span>As mac an Ríogh ag Caitilín Ní Uallacháin.</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>Ó geallaim díbh nach fada 'rís gur buaidheartha an gháir</span>
<lb n="2175"/><span>Ag arm faobhair d'á gceapadh linn as fuadar lámhaigh;</span>
<lb n="2176"/><span>Is tapaidh cruinn do phreabfaimís 's is buacach árd,</span>
<lb n="2177"/><span>Dá mbeadh mac an Ríogh ag Caitilín Ní Uallacháin.</span></p>
<lb n="2178"/>
<lb n="2179"/><p><span>Is fada sinn ar faire arís le fuascailt d'fhagháil,</span>
<lb n="2180"/><span>'N-ár stalairí gan balcaisí ná luth 'n-ár láimh;</span>
<lb n="2181"/><span>Beid barca líonta ar barra taoide 's fuaim ar sáil</span>
<lb n="2182"/><span>Le mac an Ríogh chum Caitilín Ní Uallacháin</span></p>
<lb n="2183"/>
<lb n="2184"/><p><span>Ná measaidís gur caile chríon ar stuaire-stáid,</span>
<lb n="2185"/><span>Ná caillichín, ao ainnir mhín-tais bhuacach mhnámhail;</span>
<lb n="2186"/><span>Is fada arís badh bhanaltra í, as badh mhór a cáil,</span>
<lb n="2187"/><span>Dá mbeadh mac an Ríogh ag Caitilín Ní Uallacháin.</span></p>
<lb n="2188"/>
<lb n="2189"/><p><span>Is fada a dlaoithe casta cíortha 's a scuab-fholt bán,</span>
<lb n="2190"/><span>'S a dearca rinn' ag amharc Gaoidheal cois cuanta breágh;</span>
<lb n="2191"/><span>Is blasta binn do chanann sí gur buan bhíos páirt</span>
<lb n="2192"/><span>Idir mhac an Ríogh 'gus Caitilín Ní Uallacháin.</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>Ná measaidís na spreallairí gur buan ar bpáis,</span>
<lb n="2195"/><span>'S gur gearr a bhíd na glasa ag scaoileadh nuair 's cruaidhe</span>
<lb n="2196"/><span>an cás:</span>
<lb n="2197"/><span>Go ndearna Dia roimh phobal Israel de'n mhór-mhuir tráigh,</span>
<lb n="2198"/><span>'S go bhfóiridh an Rí ort, a Chaitilín Ní Uallacháin!</span>
<lb n="2199"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2200"/><p><span>A Mhuire dhílis! a chara chaoin-ruisc gach uair 'n-ár bpáirt,</span>
<lb n="2201"/><span>Agaill Íosa ar son na nGaoidheal mbocht — is cruaidh an cás —</span>
<lb n="2202"/><span>Lucht an íosbairt do chur ar díbirt ó'r stuaire mná,</span>
<lb n="2203"/><span>'S a céile fír-cheart do theacht tar taoide gan buaidhirt 'n-a</span>
<lb n="2204"/><span>dáil.</span></p>
<lb n="2205"/>
<lb n="2206"/><p><span>Ceangal</span></p>
<lb n="2207"/>
<lb n="2208"/><p><span>Tá gné ghlan ar Phoébus as lonnradh thríd;</span>
<lb n="2209"/><span>Tá an ré 'gus na réalta i gcúrsa chruínn;</span>
<lb n="2210"/><span>Tá na spéartha fá scéimh ghlain, gan smúit, gan teimheal</span>
<lb n="2211"/><span>Roimh Réics ceart na Féinne, 's a thrúp tar tuínn.</span></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>Tá ar gcléire i gcaomh-ghuth ag súil le Críost;</span>
<lb n="2214"/><span>Tá ar n-éigse go réimeach 's a gcumha ag dul díobh;</span>
<lb n="2215"/><span>Gaedhil bhocht' Inis-Éilge go súgach síodhach</span>
<lb n="2216"/><span>Roimh Shéamus mac Shéamuis 's an Diuic tar tuínn.</span></p>
<lb n="2217"/>
<lb n="2218"/><p><span>Mór, abair “muar.”  </span>
<lb n="2219"/><span>Mhór-mhuir - abair “mhuar-mhuir.”</span></p>
<lb n="2220"/>
<lb n="2221"/><p><span>57. — SÍLE NÍ GHADHRA</span></p>
<lb n="2222"/>
<lb n="2223"/><p><span>(Fonn: Síle Ní Ghadhra)</span></p>
<lb n="2224"/>
<lb n="2225"/><p><span>'Sé deir Domhnall Ó Mordha, as é ar árd Leasa-gréine,</span>
<lb n="2226"/><span>Gur fada tá an óig-bhean gan pósadh le Séarlas,</span>
<lb n="2227"/><span>Ó milleadh, ó leonadh, ó seoladh tar tréan-mhuir</span>
<lb n="2228"/><span>Na feara-choin chródha de chóir-shliocht Mhilésiuis.</span>
<lb n="2229"/><span>Lasfaimíd tóirsí a dhóighfeas an saoghal,</span>
<lb n="2230"/><span>'S bainfimíd tóirneach as crón-phoic le faobhar,</span>
<lb n="2231"/><span>Glanfam Clár Fódla ó na cóbaigh go léir!</span>
<lb n="2232"/><span>Beidh slóighte ar na bóithribh go modhmharach meadhrach</span>
<lb n="2233"/><span>Ag triall chun do phósta-sa, a Shíle Ní Ghadhra</span></p>
<lb n="2234"/>
<lb n="2235"/><p><span>Sin teachtaire tráthamhail gan spás chun an Mhaioir</span>
<lb n="2236"/><span>Go scríobhfadh go fáith-ghlic chun árda na hÉireann,</span>
<lb n="2237"/><span>Gach file, gach fáidh glic, gach sáir-fhear dá thréine,</span>
<lb n="2238"/><span>Bheith bailighthe an lá úd ar árd Leasa-gréine;</span>
<lb n="2239"/><span>Punch as fíon caor-dhearg d'á thaoscadh mar shaighead</span>
<lb n="2240"/><span>Drumaí d'á bpléascadh, d'á ngréasughadh chun siege;</span>
<lb n="2241"/><span>Séarlas ceann féadhna bhfear Éireann gan mhaíll,</span>
<lb n="2242"/><span>Mac Uí Bhriain Ára go calma meadhrach</span>
<lb n="2243"/><span>Ag triall chun do phósta-sa, a Shíle Ní Ghadhra.</span>
<lb n="2244"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2245"/><p><span>Ar luadhan a grádh geal go hálainn le Síle</span>
<lb n="2246"/><span>Cualadh a gáire ar árd na dtrí ríoghachta;</span>
<lb n="2247"/><span>Cualadh san Spáinn í le háthas d'á innsin,</span>
<lb n="2248"/><span>Cualadh san Iodáil í, 'gus ar árd bhailte Laoisigh;</span>
<lb n="2249"/><span>Cualadh i nÉirinn le féile d'á mhaoidheamh</span>
<lb n="2250"/><span>Go gcuirfidhe na Gaedhil bhocht' 'n-a réim-cheart arís,</span>
<lb n="2251"/><span>Nach mbeadh sí 'n-a strae bhocht idir mhéirligh mar bhí,</span>
<lb n="2252"/><span>Go dtraochfadh sí Galla, an aicme gan bhéasa,</span>
<lb n="2253"/><span>'S go bpósfadh sí a cara, le dlighe cheart na cléire.</span></p>
<lb n="2254"/>
<lb n="2255"/><p><span>Cia b'é chífeadh an sáir-fhear breágh álainn, an Maior,</span>
<lb n="2256"/><span>Ar ghillín ag ceáfradh go stáidmhear chum scléipe,</span>
<lb n="2257"/><span>Le n-a chlaidheamh leathan láidir 'n-a láimh-dheas as faobhar air,</span>
<lb n="2258"/><span>Ag fuascailt na mná úd 's d'á grádhchan le Séarlas.</span>
<lb n="2259"/><span>Cá bhfuil tú, a Shéarlais?  Ná déin-se aon mhaill i</span>
<lb n="2260"/><span>Díbir tar tréan-mhuir go héascaidh na Gaill.</span>
<lb n="2261"/><span>Bain fuaim as gach bréan-phoc, as séid suas an adharc;</span>
<lb n="2262"/><span>Suas leis na ceoltaibh go modhmharach meadhrach</span>
<lb n="2263"/><span>Ag triall chun do phósta-sa, a Shíle Ní Ghadhra!</span></p>
<lb n="2264"/>
<lb n="2265"/><p><span>Tá fásach 'n-a shlaodaibh ar shléibhtibh 's ar mhaoilinn,</span>
<lb n="2266"/><span>Agus binn-ghuth na n-éanlaith ar ghéagaibh 'san oidhche;</span>
<lb n="2267"/><span>Le dian-teas na gréine bí an chraobh ghlas san ngeimhreadh ann,</span>
<lb n="2268"/><span>'S nach breágh deas atá Phoébus ag séid' a chuid soillse!</span>
<lb n="2269"/><span>Preabaidh i n-éinfheacht, an méid-se Shíol mBriain!</span>
<lb n="2270"/><span>Leanaidh a chéile agus féachaidh bhur dtriath!</span>
<lb n="2271"/><span>Machtnuighidh ar ghéar-ghoin, bhur gcéasadh le cian í</span>
<lb n="2272"/><span>A shíl na bhfear gcalma leanaidh bhur léid-fhear</span>
<lb n="2273"/><span>Ag feoil-choscairt bodach as Fódla-chlár Éibhir!</span></p>
<lb n="2274"/>
<lb n="2275"/><p><span>A Shíle na gcumann ná fulaing mé i bpéin,</span>
<lb n="2276"/><span>Fóir ar mo ghlasaibh 's ar mo dhanaid má fhéadair;</span>
<lb n="2277"/><span>Ná foighdigh mé a'm' stracadh eadar ghasraí diabhal,</span>
<lb n="2278"/><span>Mo shúil leis i gcomnuidhe 's gan gnó dhom d'á iarraidh</span>
<lb n="2279"/><span>Tá mo dhóich-se le Peadar go scarfar an bháb</span>
<lb n="2280"/><span>Leis an léice-se, a dhealbh nach ait leis na mnáibh</span>
<lb n="2281"/><span>Má luadhadh leis mar chéile í níor réidhtigh sé a cá</span>
<lb n="2282"/><span>An Galla-phoc malluighthe! stracfaimíd a adharca,</span>
<lb n="2283"/><span>As cuirfeam bodaigh chun sodair as Síle Ní Ghadhra</span>
<lb n="2284"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2285"/><p><span>Is mór an chúis éad' dom gach lae nuair a smuainim</span>
<lb n="2286"/><span>Ar ghruagach neamh-bhéasach neamh-aerach neamh-aoibhinn,</span>
<lb n="2287"/><span>Gan shubhailce gan tréithe gan fhéile gan chaoineas,</span>
<lb n="2288"/><span>Acht ag fuadach mo chéile 'gus d'á héigean ar choilltibh.</span>
<lb n="2289"/><span>'S mé an draoi is óige 's is sine san dtír,</span>
<lb n="2290"/><span>'S mé phógfas an óig-bhean agus tiocfaidh sí línn,</span>
<lb n="2291"/><span>'S í thógfas an smóit-se 's an tuirse dem' chroidhe,</span>
<lb n="2292"/><span>An óigh mhilis chiuin tais mar a luaidhtear ag Laoiseach</span>
<lb n="2293"/><span>Agus pósfad mo chailín le Cathaoir gan aímhreas</span></p>
<lb n="2294"/>
<lb n="2295"/><p><span>'S é Cathaoir dob' fhearr liom ag trácht liom san nídh úd,</span>
<lb n="2296"/><span>Agus rí geal na Spáinne as a gharda bheith im' thimcheall,</span>
<lb n="2297"/><span>'S é bhuaidhfeas gan dualgas le huaislibh na tíre,</span>
<lb n="2298"/><span>Agus sinne - lá dubhach é ag búraibh d'ár gcoímh'scar!</span>
<lb n="2299"/><span>Troididh-se an méirleach nach féidir do chlaoidheadh</span>
<lb n="2300"/><span>Go dtiocfaidh na Franncach 's a bhantracht thar tuinn,</span>
<lb n="2301"/><span>'S é fhágfas gan amhras iad go fann-lag gan bhrígh.</span>
<lb n="2302"/><span>Nuair a thiocfaidh an dream úd go teann le n-a chéile</span>
<lb n="2303"/><span>Beidh Aifreann cantaireacht' i dteampuill na hÉireann.</span></p>
<lb n="2304"/>
<lb n="2305"/><p><span>Glanfam = glanfaimíd.  </span>
<lb n="2306"/><span>Léid-fhear = tréin-fhear?</span>
<lb n="2307"/><span>Caor-dhearg nó “croidhearg.”  </span>
<lb n="2308"/><span>Cuirfeam = cuirfimíd.</span>
<lb n="2309"/><span>Luadhan = luadh.  </span>
<lb n="2310"/><span>Gan gnó dhom = gan aon chaoi</span>
<lb n="2311"/><span>agam ar … ?</span>
<lb n="2312"/><span>Grádhchan (cf. gnóthchan) = a grádh</span>
<lb n="2313"/><span>d'fhághail.</span>
<lb n="2314"/><span>Fásach = fás.  </span>
<lb n="2315"/><span>smóit = smúit.</span>
<lb n="2316"/><span>Bí = bíonn.  </span>
<lb n="2317"/><span>Coímh'scar, coimheascar.</span></p>
<lb n="2318"/>
<lb n="2319"/><p><span>58. — DRUIMFHIONN DONN DÍLIS.</span></p>
<lb n="2320"/>
<lb n="2321"/><p><span>(Fonn: Druimfhionn Donn Dílis)</span></p>
<lb n="2322"/>
<lb n="2323"/><p><span>A Dhruimfhionnn donn dílis,</span>
<lb n="2324"/><span>A shíoda na mbó,</span>
<lb n="2325"/><span>Cá ngabhann tú san oidhche</span>
<lb n="2326"/><span>'S cá mbíonn tú sa ló?</span>
<lb n="2327"/><span>Bíonn mise ar na coillte</span>
<lb n="2328"/><span>As mo bhuachaill im' chómhair,</span>
<lb n="2329"/><span>Agus d'fhág sé siúd mise</span>
<lb n="2330"/><span>Ag sileadh na ndeor.</span>
<lb n="2331"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2332"/><p><span>Ní'l fearann, ní'l tigheas agam,</span>
<lb n="2333"/><span>Ní'l fíonta ná ceol,</span>
<lb n="2334"/><span>Ní'l flaithe im' choímhdeacht,</span>
<lb n="2335"/><span>Ní'l saoithe ná slógh;</span>
<lb n="2336"/><span>Acht ag síor-ól an uisce</span>
<lb n="2337"/><span>Go minic sa ló,</span>
<lb n="2338"/><span>Agus beath'-uisce 's fíon</span>
<lb n="2339"/><span>Ag mo naímhdibh ar bord.</span></p>
<lb n="2340"/>
<lb n="2341"/><p><span>Dá bhfaighinn-se cead aighnis</span>
<lb n="2342"/><span>Nó radharc ar an gcoróin,</span>
<lb n="2343"/><span>Sasanaigh do leidhbfinn</span>
<lb n="2344"/><span>Mar do leidhbfinn sean-bhróg,</span>
<lb n="2345"/><span>Trí chnocaibh, trí ailltibh,</span>
<lb n="2346"/><span>'S trí ghleanntaibh dubha ceoigh,</span>
<lb n="2347"/><span>Agus siúd mar a bhréagfainn-se</span>
<lb n="2348"/><span>An Druimfhionn donn óg.</span></p>
<lb n="2349"/>
<lb n="2350"/><p><span>Leidhbfinn nó “leadhbfainn.”  </span>
<lb n="2351"/><span>Slógh = sluagh.</span>
<lb n="2352"/><span>Flaithe = flatha.  </span>
<lb n="2353"/><span>Ailltibh nó “choilltibh.”</span></p>
<lb n="2354"/>
<lb n="2355"/><p><span>59. — ÓRÓ, 'SÉ DO BHEATHA ABHAILE</span></p>
<lb n="2356"/>
<lb n="2357"/><p><span>A Shéarlais óig, a mhic Ríogh Shéamuis,</span>
<lb n="2358"/><span>'S é mo mhór-chreach do thriall as Éirinn,</span>
<lb n="2359"/><span>Gan ruainne bróig' ort, stocaí nó léine,</span>
<lb n="2360"/><span>Acht 'do chascairt leis na bhFranncaighibh</span>
<lb n="2361"/><span>Óró! 's é do bheatha abhaile,</span>
<lb n="2362"/><span>Óró! 's é do bheatha abhaile,</span>
<lb n="2363"/><span>Óró! 's é do bheatha abhaile,</span>
<lb n="2364"/><span>Anois ag teacht an tsamhraidh!</span></p>
<lb n="2365"/>
<lb n="2366"/><p><span>'S é mo léan géar nach bhfeicim,</span>
<lb n="2367"/><span>Mur' mbéinn beo 'n-a dhiaidh acht seachtmhain,</span>
<lb n="2368"/><span>Séarlas óg as míle gaiscidheach</span>
<lb n="2369"/><span>Ag cascairt leis na bhFranncaighibh.</span>
<lb n="2370"/><span>Óró! 's é do bheatha a bhaile, agus ml.</span>
<lb n="2371"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2372"/><p><span>Tá Séarlas óg ag triall tar sáile,</span>
<lb n="2373"/><span>Béidh siad leis-sean cúpla garda,</span>
<lb n="2374"/><span>Béidh siad leis-sean Franncaigh as Spáinnigh,</span>
<lb n="2375"/><span>Agus bainfidh siad rinnc' as Eir'cighibh.</span>
<lb n="2376"/><span>Óró! 's é do bheatha abhaile, agusml.</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>Ruainne, nó “aon ruainne.”  </span>
<lb n="2379"/><span>Mur' = muna.</span></p>
<lb n="2380"/>
<lb n="2381"/><p><span>60. — AN CRÚISCÍN LÁN</span></p>
<lb n="2382"/>
<lb n="2383"/><p><span>A éigse Fódla dluthuighidh</span>
<lb n="2384"/><span>Lem' thaobh isteach 'n bhur dtrúpaíbh,</span>
<lb n="2385"/><span>'S éistighidh liom go subhach síothach sámh,</span>
<lb n="2386"/><span>Go léighfead startha ciuin' díbh</span>
<lb n="2387"/><span>I nGaedhilg bhlasta bhúig bhinn,</span>
<lb n="2388"/><span>go nglaodhfad ar mo chrúiscín lán lán lán!</span>
<lb n="2389"/><span>'S go nglaodhfad ar mo chrúiscín lán!</span>
<lb n="2390"/><span>Ólfaimíd an crúiscín,</span>
<lb n="2391"/><span>Sláinte geal mo mhuirnín,</span>
<lb n="2392"/><span>A bhfuil a thaisteal chughainn tar taoide, slán slán slán!</span></p>
<lb n="2393"/>
<lb n="2394"/><p><span>Is deorach doilbh dubhach sinn,</span>
<lb n="2395"/><span>Tréimhse ag taisteal triuch bím,</span>
<lb n="2396"/><span>I gcéin tar lear i gcúigíbh fághain!</span>
<lb n="2397"/><span>Taobh le fearaibh úr-chroidheach'</span>
<lb n="2398"/><span>Ba mhian liom stad le dúil ghrinn</span>
<lb n="2399"/><span>Gan chlaonadh ag blaiseadh an chrúiscín láin láin láin!</span>
<lb n="2400"/><span>Gan chlaonadh ag blaiseadh an chrúiscín láin!</span>
<lb n="2401"/><span>Ólfaimíd an crúiscín, agus rl.</span></p>
<lb n="2402"/>
<lb n="2403"/><p><span>An tAon-Mhac cailce chum sinn</span>
<lb n="2404"/><span>Dá leigfeadh feasta chughainn Rí</span>
<lb n="2405"/><span>Séarlus ceart 's a thrúpaí slán!</span>
<lb n="2406"/><span>Séimh-fhear soilbh subhach síothach</span>
<lb n="2407"/><span>Saor gan chol — a diúgfaidhe</span>
<lb n="2408"/><span>Le féile a mbéadh 'san gcrúiscín lán lán lán!</span>
<lb n="2409"/><span>Le féile a mbéadh 'san gcrúiscín lán!</span>
<lb n="2410"/><span>Ólfaimíd an crúiscín, agus rl.</span>
<lb n="2411"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2412"/><p><span>Gach óig-fhear cneasta clúmhail binn</span>
<lb n="2413"/><span>D'ár chaith a stór 'san gcrúiscín</span>
<lb n="2414"/><span>Mar shúil go dtiocfadh chughainn Rí 'dtráth,</span>
<lb n="2415"/><span>Glacadh lann 'n-a láimh ghroidhe,</span>
<lb n="2416"/><span>Tá taisteal chughainn tar chúigíbh,</span>
<lb n="2417"/><span>'S ólfam feasta an crúiscín lán lán lán!</span>
<lb n="2418"/><span>'S ólfam feasta an crúiscín lán!</span>
<lb n="2419"/><span>Ólfaimíd an crúiscín, agus rl.</span></p>
<lb n="2420"/>
<lb n="2421"/><p><span>An tréad so anois fá ghúnaíbh,</span>
<lb n="2422"/><span>I dteampuill cóir ar bprionnsaí,</span>
<lb n="2423"/><span>Tréigfid feasta ar gcúigí-stáit.</span>
<lb n="2424"/><span>Béidh Gaedhil arís go húr-chroidheach,</span>
<lb n="2425"/><span>A dtréad 's a mbailte clúmhail beacht,</span>
<lb n="2426"/><span>'S ólfam feasta an crúiscín lán lán lán!</span>
<lb n="2427"/><span>'S ólfam feasta an crúiscín lán!</span>
<lb n="2428"/><span>Ólfaimíd an crúiscín, agus rl.</span></p>
<lb n="2429"/>
<lb n="2430"/><p><span>Búig = “búidh” nó “buig” (bog)?</span>
<lb n="2431"/><span>Triuch = tríoch; geineamhnach iolraigh ar “tríocha.”</span>
<lb n="2432"/><span>Cúigí-stáit?</span>
<lb n="2433"/><span>Ólfam = ólfaimís.</span>
<lb n="2434"/><span>An tréad fá ghúnaíbh = na ministrí Gallda.</span></p>
<lb n="2435"/>
<lb n="2436"/><p><span>61. — SLÁN CHUM PÁDRAIC SÁIRSÉAL</span></p>
<lb n="2437"/>
<lb n="2438"/><p><span>A Phádraic Sáirséal, slán go dtí tú,</span>
<lb n="2439"/><span>Ó chuadhais do'n Fhrainnc, 's do champaí scaoilte,</span>
<lb n="2440"/><span>Ag déanamh do ghearáin leis na ríghthibh,</span>
<lb n="2441"/><span>As d'fhág tú Éire agus Gaedhil bhocht' claoidhte.</span></p>
<lb n="2442"/>
<lb n="2443"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2444"/>
<lb n="2445"/><p><span>A Phádraic Sáirséal, is duine le Dia thú,</span>
<lb n="2446"/><span>Is beannuighthe an talamh ar shiubhail tú riamh air;</span>
<lb n="2447"/><span>Go mbeannuighidh an ghealach gheal 's an ghrian duit,</span>
<lb n="2448"/><span>Ó thug tú an lá ó lámhaibh Ríogh Liam leat.</span></p>
<lb n="2449"/>
<lb n="2450"/><p><span>Och! ochón!</span>
<lb n="2451"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2452"/><p><span>A Phádraic Sáirséal, guidhe gach nduine leat,</span>
<lb n="2453"/><span>Mo ghuidhe-se féin, as guidhe Mhic Mhuire leat,</span>
<lb n="2454"/><span>Ó thóg tú an t-Áth Caol ag gabháil tré Bhiorra dhuit,</span>
<lb n="2455"/><span>'S gur ag Cuileann Ó gCuanach buadhadh leat Luimneach.</span></p>
<lb n="2456"/>
<lb n="2457"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2458"/>
<lb n="2459"/><p><span>Geobhad-sa siar an sliabh so im' aonar,</span>
<lb n="2460"/><span>As geobhad aniar arís má's féidir;</span>
<lb n="2461"/><span>Is ann do chonnaic mé an campa Gaedhealach,</span>
<lb n="2462"/><span>An dream bocht silte nár chuir le n-a chéile.</span></p>
<lb n="2463"/>
<lb n="2464"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2465"/>
<lb n="2466"/><p><span>Cia súd thall ar chnoc Bheinne Éadair?</span>
<lb n="2467"/><span>Saighdiuir bocht mé le Rígh Séamus;</span>
<lb n="2468"/><span>Do bhí mé anuraidh i n-arm 's i n-éadach</span>
<lb n="2469"/><span>Acht táim i mbliadhna ag iarraidh déirce.</span></p>
<lb n="2470"/>
<lb n="2471"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2472"/>
<lb n="2473"/><p><span>Is é mo chreach mar do chailleamar Diarmaid,</span>
<lb n="2474"/><span>Bhí ceann an scafaire ar halbart iarainn,</span>
<lb n="2475"/><span>Bhí a fheoil d'a stracadh 's a bhratach d'á stialladh,</span>
<lb n="2476"/><span>'S gan fagháil chasta 'ge, dá bhfaghadh sé Dia air.</span></p>
<lb n="2477"/>
<lb n="2478"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2479"/>
<lb n="2480"/><p><span>Is é mo chreach-sa an tsraith d'á tógain,</span>
<lb n="2481"/><span>An dá fhear déag do bhí ós cionn Feorach;</span>
<lb n="2482"/><span>Mo dhias dearbhráthar, is iad is gleo liom,</span>
<lb n="2483"/><span>Acht mo chúig céad diachair Diarmaid an t-óigfhear!</span></p>
<lb n="2484"/>
<lb n="2485"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2486"/>
<lb n="2487"/><p><span>Do cuireadh an chéad bhriseadh orainn ag droichead na Bóinne</span>
<lb n="2488"/><span>An dara briseadh ag droichead na Sláinge,</span>
<lb n="2489"/><span>An tríomhadh briseadh i nEachdhruim Uí Cheallaigh,</span>
<lb n="2490"/><span>'S a Éire chumhra, mo chúig céad slán leat!</span></p>
<lb n="2491"/>
<lb n="2492"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2493"/>
<lb n="2494"/><p><span>An uair las an teach bhí an deatach 'ghár múchadh,</span>
<lb n="2495"/><span>'S clann Bhil bhradaigh 'ghár ngreadadh le púdar,</span>
<lb n="2496"/><span>Ní'l aon urchar d'á scaoilidís fúinne</span>
<lb n="2497"/><span>Ná fiafruigheadh Colonel Mitchell ar leagadh Lord Lucan.</span></p>
<lb n="2498"/>
<lb n="2499"/><p><span>Och! ochón!</span>
<lb n="2500"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2501"/><p><span>Briseadh na Cruiminne 's briseadh na Bóinne,</span>
<lb n="2502"/><span>'S an tríomhadh briseadh ag Móta Ghráinne Óige,</span>
<lb n="2503"/><span>An ceathramhadh briseadh i nEachdhruim Dia Domhnaigh,</span>
<lb n="2504"/><span>'S buaileadh buille trom orainn ag Tobar Ríogh an Domhnaigh</span></p>
<lb n="2505"/>
<lb n="2506"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2507"/>
<lb n="2508"/><p><span>Mo chúig céad slán chughaibh, a hallaí Luimnigh,</span>
<lb n="2509"/><span>'S chum na buidhne áilne do' bhí 'n-ár gcuideachtain;</span>
<lb n="2510"/><span>Bhíodh teinte cnámh againn, as cártaí imeartha,</span>
<lb n="2511"/><span>As briathra Dé d'á léigheadh go minic dhúinn.</span></p>
<lb n="2512"/>
<lb n="2513"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2514"/>
<lb n="2515"/><p><span>A Lonndain-Doire, bolgach chughat-sa,</span>
<lb n="2516"/><span>Ar nós na scáile ar lasadh le púdar,</span>
<lb n="2517"/><span>'S a liacht faraire fada fionn lúbach,</span>
<lb n="2518"/><span>Gan fosc' ó'n ngaoith ná cré 'ghá gcumhdach!</span></p>
<lb n="2519"/>
<lb n="2520"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>Do bhí mé ar sliabh lá breágh gréine,</span>
<lb n="2523"/><span>Do chonnac na Sasanaigh i bhfochair a chéile;</span>
<lb n="2524"/><span>An cor capall ba dheise bhí i nÉirinn;</span>
<lb n="2525"/><span>Ó! coimeád dam na bodaigh go mbainead gé asta!</span></p>
<lb n="2526"/>
<lb n="2527"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2528"/>
<lb n="2529"/><p><span>Is iomdha saighdiuir meadhrach meanmnach</span>
<lb n="2530"/><span>Do ghabh an tslighe seo le seacht seachtmhainíbh,</span>
<lb n="2531"/><span>Faoi ghunna, faoi phíce, faoi chlaidheamh chinn airgid,</span>
<lb n="2532"/><span>Acht tá siad sínte thíos i nEachdhruim!</span></p>
<lb n="2533"/>
<lb n="2534"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2535"/>
<lb n="2536"/><p><span>Tá leasughadh ag Ua Ceallaigh nach gaineamh ná aoileach</span>
<lb n="2537"/><span>Acht saighdiuirí tapaidhe dhéanfadh gaisceadh le píce;</span>
<lb n="2538"/><span>Do fágadh iad i nEachdhruim 'n-a sraitheannaibh sínte,</span>
<lb n="2539"/><span>Mar bhéadh feoil chapaill ag madraíbh d'á sraoilleadh.</span></p>
<lb n="2540"/>
<lb n="2541"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2542"/>
<lb n="2543"/><p><span>Cia súd thall ag doras na ceardchan?</span>
<lb n="2544"/><span>Ná ceil ar Rígh Liam é, mise Brian Láidir;</span>
<lb n="2545"/><span>Fan id' sheasamh, a bhodaigh, go gcaithead grán leat;</span>
<lb n="2546"/><span>A ghiolla na praisce, ní bhacfad go bráth leat.</span></p>
<lb n="2547"/>
<lb n="2548"/><p><span>Och! ochón!</span>
<lb n="2549"/></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2550"/><p><span>Annsúd atá siad, barr-uaisle Éireann,</span>
<lb n="2551"/><span>Diuicí, Búrcaigh, 's Mac Ríogh Shéamuis,</span>
<lb n="2552"/><span>Caiptín Talbóid, croidhe na féile,</span>
<lb n="2553"/><span>As Pádraic Sáirséal, grádh ban nÉireann.</span></p>
<lb n="2554"/>
<lb n="2555"/><p><span>Och! ochón!</span></p>
<lb n="2556"/>
<lb n="2557"/><p><span>Go dtí = go dtigidh.</span>
<lb n="2558"/><span>An lá, nó “bárr” nó “an</span>
<lb n="2559"/><span>báire.”</span>
<lb n="2560"/><span>Casta .i. geineamhnach an fhocail</span>
<lb n="2561"/><span>“casadh.”</span>
<lb n="2562"/><span>Dá bhfaghadh sé Dia air, nó “dá</span>
<lb n="2563"/><span>bhfeiceadh sé Dia ann.”</span>
<lb n="2564"/><span>Diachair no “dío-chur.”</span>
<lb n="2565"/><span>Bhil, an Rí Liam.</span>
<lb n="2566"/><span>Lord Lucan — an Sáirséalach.</span>
<lb n="2567"/><span>Cor = scata.</span>
<lb n="2568"/><span>Gé? - “Béic” san MS. 23 E 12</span>
<lb n="2569"/><span>Grán .i. piléar.</span></p>
<lb n="2570"/>
<lb n="2571"/><p><span>62. SEAGHÁN Ó DUIBHIR AN GHLEANNA</span></p>
<lb n="2572"/>
<lb n="2573"/><p><span>(Fonn: Seaghán Ó Duibhir an Ghleanna)</span></p>
<lb n="2574"/>
<lb n="2575"/><p><span>Ar m'éirghe dham ar maidin,</span>
<lb n="2576"/><span>Grian an tsamhraidh 'g taithneamh,</span>
<lb n="2577"/><span>Chuala an uaill d'á casadh,</span>
<lb n="2578"/><span>Agus ceol binn na n-éan;</span>
<lb n="2579"/><span>Bruic as míolta gearra,</span>
<lb n="2580"/><span>Creabhair na ngoba fada,</span>
<lb n="2581"/><span>Fuaim ag an macalla</span>
<lb n="2582"/><span>As lámhach gunnaí tréan;</span>
<lb n="2583"/><span>An sionnach ruadh ar an gcarraig,</span>
<lb n="2584"/><span>Míle liugh ag marcaigh,</span>
<lb n="2585"/><span>As bean go dubhach 'san mbealach</span>
<lb n="2586"/><span>Ag áireamh a cuid géadh;</span>
<lb n="2587"/><span>Anois tá an choill d'á gearradh;</span>
<lb n="2588"/><span>Triallfaimíd tar caladh,</span>
<lb n="2589"/><span>'S a Sheagháin Uí Dhuibhir an Ghleanna</span>
<lb n="2590"/><span>Tá tú gan géim.</span>
<lb n="2591"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2592"/><p><span>Is é sin m'uaigneas fada,</span>
<lb n="2593"/><span>Scáth mo chluas d'á ghearradh,</span>
<lb n="2594"/><span>An ghaoth a dtuaidh a'm leathadh</span>
<lb n="2595"/><span>Agus bás ins an spéir;</span>
<lb n="2596"/><span>Mo ghadhairín suairc d'á cheangal</span>
<lb n="2597"/><span>Gan chead lúith ná aistidheacht,</span>
<lb n="2598"/><span>Do bhainfeadh gruaim de'n leanbh</span>
<lb n="2599"/><span>I meádhon ghil an lae;</span>
<lb n="2600"/><span>Croidhe na huaisle ar an gcarraig,</span>
<lb n="2601"/><span>Go ceáfrach buacach beannach,</span>
<lb n="2602"/><span>Do thiocfadh suas ar aiteann,</span>
<lb n="2603"/><span>Go lá deireadh 'n tsaoghail,</span>
<lb n="2604"/><span>'S dá bhfaghainn-se suaimhneas tamall</span>
<lb n="2605"/><span>Ó dhaoinibh uaisle an bhaile,</span>
<lb n="2606"/><span>Do thriallfainn féin ar Ghaillimh,</span>
<lb n="2607"/><span>As d'fhágfainn an scléip.</span></p>
<lb n="2608"/>
<lb n="2609"/><p><span>Táid fearainn ghleanna an tsrotha</span>
<lb n="2610"/><span>Gan ceann ná teann ar luchtaibh,</span>
<lb n="2611"/><span>I mbléidhe ná i gcuach ní hóltar</span>
<lb n="2612"/><span>A sláinte ná a saoghal;</span>
<lb n="2613"/><span>Mo lomadh luain gan foscadh</span>
<lb n="2614"/><span>Ó Chluain go Stuaic-na-gcolum.</span>
<lb n="2615"/><span>'S an gearrfhiadh ar bhruach an rosa</span>
<lb n="2616"/><span>Ar fán le n-a rae.</span>
<lb n="2617"/><span>Créad í an ruaig so ar Ghallaibh,</span>
<lb n="2618"/><span>Bualadh, buanadh, as cartadh?</span>
<lb n="2619"/><span>An smóilín binn 's an londubh</span>
<lb n="2620"/><span>Gan sár-ghuth ar ghéig;</span>
<lb n="2621"/><span>'S gur mór an tuar chum cogaidh,</span>
<lb n="2622"/><span>Cléir go buaidheartha as pobal</span>
<lb n="2623"/><span>D'á seoladh i gcuantaibh loma</span>
<lb n="2624"/><span>I lár ghleanna an tsléibh'.</span></p>
<lb n="2625"/>
<lb n="2626"/><p><span>'S é mo ró-chreach maidne</span>
<lb n="2627"/><span>Nach bhfuair mé bás gan pheacadh,</span>
<lb n="2628"/><span>Sul a bhfuair mé scannail</span>
<lb n="2629"/><span>Fá mo chuid féin;</span>
<lb n="2630"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2631"/><p><span>'S a liacht lá breágh fada</span>
<lb n="2632"/><span>'Dtig ubhla cumhra ar chrannaibh,</span>
<lb n="2633"/><span>Duilleabhar ar an ndair,</span>
<lb n="2634"/><span>Agus drúcht ar an bhféar;</span>
<lb n="2635"/><span>'Nois táim-se ruaigthe óm' fhearann,</span>
<lb n="2636"/><span>I n-uaigneas fuar óm' charaid,</span>
<lb n="2637"/><span>Im' luighe go duairc faoi scairtibh,</span>
<lb n="2638"/><span>'S í gcuasaibh an tsléibh'.</span>
<lb n="2639"/><span>'S muna bhfaghad-sa suaimhneas feasta</span>
<lb n="2640"/><span>As cead fuireach ag baile,</span>
<lb n="2641"/><span>Tréigfidh mé mo shealbh</span>
<lb n="2642"/><span>Mo dhúthaigh 's mo réim.</span></p>
<lb n="2643"/>
<lb n="2644"/><p><span>Géim nó réim.</span>
<lb n="2645"/><span>Bléidhe .i. corn.</span>
<lb n="2646"/><span>Lomadh luain — léir-scrios? Cf.</span>
<lb n="2647"/><span>luain-chreach.</span>
<lb n="2648"/><span>Croidhe na huaisle — .i. an fiadh.</span>
<lb n="2649"/><span>Scannail, nó “easmailt.”</span>
<lb n="2650"/><span>Fuar, nó “'bhfad.”</span>
<lb n="2651"/><span>As cead fuireach ag baile, nó</span>
<lb n="2652"/><span>“ó dhaoinibh uaisle an bhaile.”</span>
<lb n="2653"/><span>Mo dúthaigh 's mo réim nó “agus</span>
<lb n="2654"/><span>fágfad an saoghal.”</span>
<lb n="2655"/><span>Réim, rian san MS.</span></p>
<lb n="2656"/>
<lb n="2657"/><p><span>63. — TIGHEARNA MHAIGHEÓ</span></p>
<lb n="2658"/>
<lb n="2659"/><p><span>(Fonn: Tighearna Mhaigheó)</span></p>
<lb n="2660"/>
<lb n="2661"/><p><span>Dáibhí Ó Muireadhaigh ro chan</span></p>
<lb n="2662"/>
<lb n="2663"/><p><span>Is mian liom feasta gluaiseacht</span>
<lb n="2664"/><span>Go cuan ceart an fhíona 'ól,</span>
<lb n="2665"/><span>As comairc an té tá shuas ort</span>
<lb n="2666"/><span>A Thighearna Mhaigheó!</span>
<lb n="2667"/><span>A fhír-smior scoith na ngruagach</span>
<lb n="2668"/><span>Fuair buaidh 'gus clú in gach gleo,</span>
<lb n="2669"/><span>Atá mé 'teacht an uair so</span>
<lb n="2670"/><span>Faoi dhídean do shlóigh!</span>
<lb n="2671"/><span>Is mise féin bhur ndall bocht</span>
<lb n="2672"/><span>Tá 'fill' oraibh a annsacht,</span>
<lb n="2673"/><span>Dár éirigh faillighe mhall damh</span>
<lb n="2674"/><span>Le bliadhain mhóir faoi cheo.</span>
<lb n="2675"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2676"/><p><span>I ngeall ar an té tá 'láthair,</span>
<lb n="2677"/><span>As Aon-Mhac Dé na grása,</span>
<lb n="2678"/><span>'Nocht oidhche Nodlag claoidhtear cogadh</span>
<lb n="2679"/><span>Thighearna Mhaigheó!</span></p>
<lb n="2680"/>
<lb n="2681"/><p><span>Feasta ná cuir suas díom,</span>
<lb n="2682"/><span>A chraobh na fola 's uaisle -</span>
<lb n="2683"/><span>Dar a bhfuil de mhór-chluig</span>
<lb n="2684"/><span>Na naomh ins an Róimh,</span></p>
<lb n="2685"/>
<lb n="2686"/><p><span>Ní bhéad-sa an fad úd uait-se,</span>
<lb n="2687"/><span>A chraobh na bhfíréan mbuacach,</span>
<lb n="2688"/><span>Go dtéidh an chré anuas ar</span>
<lb n="2689"/><span>Mo shean-chorp faoi fhód!</span></p>
<lb n="2690"/>
<lb n="2691"/><p><span>S í an Bhaintighearna Máire</span>
<lb n="2692"/><span>Thar mhnáibh fuair an chraobh i gclódh,</span>
<lb n="2693"/><span>I méinn, i bpearsain shásta,</span>
<lb n="2694"/><span>'S in gach cáilidheacht is cóir:</span></p>
<lb n="2695"/>
<lb n="2696"/><p><span>Geal-ghrian í ar gach bantracht,</span>
<lb n="2697"/><span>I gceannsacht 's i gcéill ró-mhór,</span>
<lb n="2698"/><span>Fá shíothcháin d'fhagháil damh 'san am so</span>
<lb n="2699"/><span>Uait féin as ód' leomhan;</span></p>
<lb n="2700"/>
<lb n="2701"/><p><span>'S é Tiubóid óg de Búrca,</span>
<lb n="2702"/><span>An chraobh chumhra tá éifeachtach mór,</span>
<lb n="2703"/><span>Faoi chomairc Dé na ndúl dó,</span>
<lb n="2704"/><span>'S go mbadh buan bhéas se beo!</span></p>
<lb n="2705"/>
<lb n="2706"/><p><span>'Sí Siubhán deas na gciún-rosc</span>
<lb n="2707"/><span>Is múinte as is féile glór,</span>
<lb n="2708"/><span>As bíodh fá impidhe dhamh-sa</span>
<lb n="2709"/><span>Um réidhteach fhagháil óm' leomhan;</span></p>
<lb n="2710"/>
<lb n="2711"/><p><span>Tigidh feasta a chúigir,</span>
<lb n="2712"/><span>A chuirfeadh maise ar chúige,</span>
<lb n="2713"/><span>As canaidh cainnt fá dhuthracht</span>
<lb n="2714"/><span>Im' dháil mar is cóir;</span></p>
<lb n="2715"/>
<lb n="2716"/><p><span>Rí na rann d'bhur gcumhdach,</span>
<lb n="2717"/><span>Go mbadh saoghlach slán an cúigear,</span>
<lb n="2718"/><span>Mar tá Héibí, Neillí, Tum as Beití,</span>
<lb n="2719"/><span>As péarla an chúil óir!</span></p>
<lb n="2720"/>
<lb n="2721"/><p><span>Mór-chluig, abair “muar-chluig.”</span>
<lb n="2722"/><span>Go dtéid an chré, &rl., nó “cré na húire 'nuas ar mo shean-chorp</span>
<lb n="2723"/><span>chaoch faoi fhód.”</span>
<lb n="2724"/><span>Ar chúige, nó “ar chlannaibh cóigidh.”</span>
<lb n="2725"/></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2726"/><p><span>64. — MARBHNA EOGHAIN RUAIDH UÍ NÉILL</span></p>
<lb n="2727"/>
<lb n="2728"/><p><span>Dá bhfuighinn maoin as fíon le n-ól</span>
<lb n="2729"/><span>Níor bheo inn chroidhe acht ag caoineadh id' dheoidh.</span>
<lb n="2730"/><span>An bhfuil duine ar bith ar an tsaoigheal</span>
<lb n="2731"/><span>A mbeadh tuigse in a chroidhe</span>
<lb n="2732"/><span>Nach mbeadh ag caoineadh a bháis ar Eoghan?</span>
<lb n="2733"/><span>Gaol na bhfear bhí láidir tréan,</span>
<lb n="2734"/><span>Ar rúscadh na nGall gach lá 's ní bréag.</span></p>
<lb n="2735"/>
<lb n="2736"/><p><span>Is cuma liom cé éagas ó d'éag tú a Eoghain!</span>
<lb n="2737"/><span>Scaoilim feasta tharm súd, 's béidh mé id' dhéidh 'n-a brón.</span>
<lb n="2738"/><span>I n-áit an óil, ochón! béidh osna,</span>
<lb n="2739"/><span>I n-áit an cheoil, obo! béidh tuirse.</span>
<lb n="2740"/><span>Och! och! och! mo bhrón 's mo dhíth!</span>
<lb n="2741"/><span>I d' luighe leat féin tú bheith 'sa gcré</span>
<lb n="2742"/><span>Airiú a Eoghain!</span>
<lb n="2743"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2744"/><p><span>CUID IV.  AMHRÁIN DIADHA</span></p>
<lb n="2745"/>
<lb n="2746"/><p><span>65. — PAIDIR MAIDNE</span></p>
<lb n="2747"/>
<lb n="2748"/><p><span>Éirighim suas le Dia,</span>
<lb n="2749"/><span>Go n-éirighidh Dia liom</span>
<lb n="2750"/><span>Lámh Dé in mo thimcheall,</span>
<lb n="2751"/><span>Ag suidhe, 's ag luighe,</span>
<lb n="2752"/><span>'S ag éirighe dham.</span></p>
<lb n="2753"/>
<lb n="2754"/><p><span>66. — A AOIN-MHIC DÉ CHUAIDH D'ÉAG I mBARR AN</span>
<lb n="2755"/><span>CHRAINN</span></p>
<lb n="2756"/>
<lb n="2757"/><p><span>A Aoin-Mhic Dé chuaidh d éag i mbárr an chrainn,</span>
<lb n="2758"/><span>As croidhe do chléibh d'á raobadh le láimh an Daill;</span>
<lb n="2759"/><span>Fuil do chréacht ag téacht go talamh mar linn,</span>
<lb n="2760"/><span>Ar scáth do scéithe beir féin go Parrthas sinn.</span></p>
<lb n="2761"/>
<lb n="2762"/><p><span>A Íosa, a Naoimh-Spioraid, a Athair 's a Uain,</span>
<lb n="2763"/><span>Thug for-fhuil do chroidhe dhil d'ár gceannach go cruaidh,</span>
<lb n="2764"/><span>Bí im' dhíon-sa, bí im' choimhdeacht, bí im' aice gach uair,</span>
<lb n="2765"/><span>Má's luighe dham, má's suidhe dham, má's seasamh, má's suan</span></p>
<lb n="2766"/>
<lb n="2767"/><p><span>Ísligh mo dhíoghaltas, as m'fhearg as m'fhuath,</span>
<lb n="2768"/><span>As díbir na smaointe malluighthe uaim;</span>
<lb n="2769"/><span>Leig braoin beag ó d' Naoimh-Spioraid beannuighthe anuas,</span>
<lb n="2770"/><span>A scaoilfidh mo chroidhe-si 'tá 'n-a charraig le cruas</span>
<lb n="2771"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2772"/><p><span>67. — IS IONGNA AN COR-SA</span></p>
<lb n="2773"/>
<lb n="2774"/><p><span>Is iongna an cor-sa toisc fá bhfuilim i bpéin,</span>
<lb n="2775"/><span>Mo thuigsin ó'm thoil, 's mo thoil ag druidim óm' chéill,</span>
<lb n="2776"/><span>Nach tuigthear dom' thoil gach toil dom' thuigsin is léir,</span>
<lb n="2777"/><span>'S má tuigthear nach toil léi acht toil a tuigsiona féin.</span></p>
<lb n="2778"/>
<lb n="2779"/><p><span>A Bhuime na mBocht ó'n locht 'n-a bhfuilim beir mé;</span>
<lb n="2780"/><span>Tabhair tuigse dom' thoil, nó toil dom' thuigse, 's bím réidh;</span>
<lb n="2781"/><span>Ós imtheacht dom' thoil le holc ná leigidh mé léi,</span>
<lb n="2782"/><span>Acht cuiridh mo thoil let' thoil 'n-a hionad, a Dhé.</span></p>
<lb n="2783"/>
<lb n="2784"/><p><span>Nach toil léi, ní fonn léi, ní háil léi.</span>
<lb n="2785"/><span>Bím, nó bíam.</span></p>
<lb n="2786"/>
<lb n="2787"/><p><span>68. - COIGLIM AN TEINE SEO</span></p>
<lb n="2788"/>
<lb n="2789"/><p><span>Coiglim an teine seo mar choigleann Críost lághach;</span>
<lb n="2790"/><span>Muire ar dhá cheann an tighe, as Brighid i n-a lár.</span>
<lb n="2791"/><span>Gach a bhfuil d'ainglibh 's de naomhaibh i gcathair na ngrás</span>
<lb n="2792"/><span>Ag cosaint 's ag coimhéad lucht an tighe seo go lá.</span></p>
<lb n="2793"/>
<lb n="2794"/><p><span>69. - BEANNACHT LEAT, A MHUIRE</span></p>
<lb n="2795"/>
<lb n="2796"/><p><span>Beannacht leat, a Mhuire,</span>
<lb n="2797"/><span>Beannacht leat, a Chríost,</span>
<lb n="2798"/><span>Go gcumhduighidh sibh m'anam</span>
<lb n="2799"/><span>Go dtigidh mé arís.</span></p>
<lb n="2800"/>
<lb n="2801"/><p><span>Beannacht leat, a thigh Dé,</span>
<lb n="2802"/><span>As beannacht Dé 'n-ár dtimcheall,</span>
<lb n="2803"/><span>Nár scaraidh uainne grásta Dé</span>
<lb n="2804"/><span>Go bhfillimíd chum a theampaill.</span>
<lb n="2805"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2806"/><p><span>70. - A MHUIRE MHÁTHAIR 'S A MHAIGHDEAN RÓ-GHLÓRMHAR</span></p>
<lb n="2807"/>
<lb n="2808"/><p><span>A Mhuire Mháthair 's a Mhaighdean ró-ghlórmhar</span>
<lb n="2809"/><span>Tabhair dhúinn radharc ar do theaghlach mhór-chomhachtach,</span>
<lb n="2810"/><span>Solus na Soillse as Radharc na Tríonóide,</span>
<lb n="2811"/><span>As grásta na foighne i n-aghaidh na héagcóra.</span></p>
<lb n="2812"/>
<lb n="2813"/><p><span>71. - A MHUIRE NA nGRÁS</span></p>
<lb n="2814"/>
<lb n="2815"/><p><span>A Mhuire na ngrás,</span>
<lb n="2816"/><span>A Mháthair Mhic Dé,</span>
<lb n="2817"/><span>Go gcuiridh tú</span>
<lb n="2818"/><span>Ar mo leas mé.</span></p>
<lb n="2819"/>
<lb n="2820"/><p><span>Go sábhálaidh tú mé</span>
<lb n="2821"/><span>Ar gach uile olc,</span>
<lb n="2822"/><span>Go sábhálaidh tú mé</span>
<lb n="2823"/><span>Idir anam as corp.</span></p>
<lb n="2824"/>
<lb n="2825"/><p><span>Go sábhálaidh tú mé</span>
<lb n="2826"/><span>Ar muir as ar tír,</span>
<lb n="2827"/><span>Go sábhálaidh tú mé</span>
<lb n="2828"/><span>Ar leic na bpian.</span></p>
<lb n="2829"/>
<lb n="2830"/><p><span>Garda na n-aingeal</span>
<lb n="2831"/><span>Ós mo chionn -</span>
<lb n="2832"/><span>Dia romham,</span>
<lb n="2833"/><span>Agus Dia liom.</span></p>
<lb n="2834"/>
<lb n="2835"/><p><span>72. - AN BEANNACHADH MUIRE</span></p>
<lb n="2836"/>
<lb n="2837"/><p><span>Dia do bheatha-sa a Mhuire,</span>
<lb n="2838"/><span>A thuile lán do ghrásaibh;</span>
<lb n="2839"/><span>Atá an Tighearna id' fhochair</span>
<lb n="2840"/><span>A ghein shochair chlann n-Ádhaimh.</span>
<lb n="2841"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2842"/><p><span>Beannuighthe thusa tharsta -</span>
<lb n="2843"/><span>Dheagh-mhná na talmhan uile,</span>
<lb n="2844"/><span>'S is beannuighthe an ghein ríoghdha</span>
<lb n="2845"/><span>Íosa toradh do bhruinne.</span></p>
<lb n="2846"/>
<lb n="2847"/><p><span>A Naomh-Mháthair Dé, a Mhuire,</span>
<lb n="2848"/><span>A Bhuime mar an gcéadna,</span>
<lb n="2849"/><span>Guidh orainne na peacaigh</span>
<lb n="2850"/><span>'N-ar mbeathaidh 's in am éaga.</span></p>
<lb n="2851"/>
<lb n="2852"/><p><span>73. - GO LUIGHIMÍD LE DIA</span></p>
<lb n="2853"/>
<lb n="2854"/><p><span>Go luighimíd le Dia as go luighidh Dia linn,</span>
<lb n="2855"/><span>Pearsa ó Dhia linn, dhá láimh Dé linn,</span>
<lb n="2856"/><span>Ná trí Mhuire linn,</span>
<lb n="2857"/><span>Dia agus Colmcille linn.</span>
<lb n="2858"/><span>Nach daingean an dún a bhfuilimíd ann!</span>
<lb n="2859"/><span>Idir Muire agus a Mac,</span>
<lb n="2860"/><span>Brighid agus a brat,</span>
<lb n="2861"/><span>Micheál agus a sciath,</span>
<lb n="2862"/><span>Dia agus a lámh dheas</span>
<lb n="2863"/><span>'Dul idir sinn as gach ole.</span>
<lb n="2864"/><span>Nár luighimíd le holc,</span>
<lb n="2865"/><span>Nár luighidh olc linn.</span>
<lb n="2866"/><span>Coimrighe na dtrí gcrann,</span>
<lb n="2867"/><span>Crann na croiche,</span>
<lb n="2868"/><span>Crann na cró,</span>
<lb n="2869"/><span>Crann ar ar crochadh Críost,</span>
<lb n="2870"/><span>Agus ó'r éirigh sé arís beo.</span>
<lb n="2871"/><span>Ó a Rí na cathrach ar Neamh</span>
<lb n="2872"/><span>Coimhéad spiorad m' anma</span>
<lb n="2873"/><span>Ar fhíor-chathuighthibh an áidhbhearsóra</span>
<lb n="2874"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="2875"/><p><span>74. - AN PHAIDIR GHEAL</span></p>
<lb n="2876"/>
<lb n="2877"/><p><span>Ag dul do chodladh dhuit smuainigh gur codladh an bháis é</span>
<lb n="2878"/><span>agus go musclóchaidh tú Lá an tSléibhe agus abair: -</span></p>
<lb n="2879"/>
<lb n="2880"/><p><span>Luighim-se le Dia,</span>
<lb n="2881"/><span>Go luighidh Dia liom!</span>
<lb n="2882"/><span>Scáth Dé ós mo chionn,</span>
<lb n="2883"/><span>Cros na n-aingeal fá mo chom,</span>
<lb n="2884"/><span>Cá luighfidh tú anocht?</span>
<lb n="2885"/><span>Eadar Muire as a Mac,</span>
<lb n="2886"/><span>Eadar Brighid as a brat,</span>
<lb n="2887"/><span>Eadar Colmcille as a sciath,</span>
<lb n="2888"/><span>Eadar Dia as a lámh dheas.</span>
<lb n="2889"/><span>Cá n-éireochaidh tú i mbárach?</span>
<lb n="2890"/><span>Éireochaidh le Pádraig.</span>
<lb n="2891"/><span>Cia 's iad ar ar n-aghaidh?</span>
<lb n="2892"/><span>Dhá chéad aingeal.</span>
<lb n="2893"/><span>Cia 's iad ar ar ndiaidh?</span>
<lb n="2894"/><span>An oiread so eile de mhuinntir Dé.</span>
<lb n="2895"/><span>Druid na dúin fá Ifreann,</span>
<lb n="2896"/><span>As foscail geafta Flaithis Dé;</span>
<lb n="2897"/><span>Leig an tsoillse mhór amach,</span>
<lb n="2898"/><span>As an t-anam truaigh isteach.</span>
<lb n="2899"/><span>Ó a Dhia déan trócaire orainn!</span>
<lb n="2900"/><span>A Mhic na hÓighe go bhfuighidh ar n-anam!</span></p>
<lb n="2901"/>
<lb n="2902"/><p><span>Geafta = geata.</span></p>
<lb n="2903"/>
<lb n="2904"/><p><span>75. - AN PHAIDIR GHEAL</span></p>
<lb n="2905"/>
<lb n="2906"/><p><span>Cá chodail tú aréir?</span>
<lb n="2907"/><span>Faoi chosaibh Mhic Dé.</span>
<lb n="2908"/><span>Cá choideolas tú anocht?</span>
<lb n="2909"/><span>Faoi chosaibh na mbocht</span>
<lb n="2910"/><span>Cá choideolas tú i mbárach?</span>
<lb n="2911"/><span>Faoi chosaibh Naoimh Pádraig</span>
<lb n="2912"/></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="2913"/><p><span>Cia sin romhat?</span>
<lb n="2914"/><span>Tá na haingle.</span>
<lb n="2915"/><span>Cia sin id' dhiaidh?</span>
<lb n="2916"/><span>Tá na haspail.</span>
<lb n="2917"/><span>Cia sin ar do dheas-láimh?</span>
<lb n="2918"/><span>Trí braoin d'uisce an Domhnaigh</span>
<lb n="2919"/><span>Chuir Muire liom ag déanamh an eolais,</span>
<lb n="2920"/><span>Ó dhoras go doras, go doras Pharrthais,</span>
<lb n="2921"/><span>Go ndúnfar dóirse Ifrinn,</span>
<lb n="2922"/><span>Agus go bhfosclóchthar dóirse Flaithis.</span></p>
<lb n="2923"/>
<lb n="2924"/><p><span>A Naomh-Mhuire, a Mháthair Dé</span>
<lb n="2925"/><span>Leig isteach mé ar dhoras na féile,</span>
<lb n="2926"/><span>Ins an áit nach n-iarrfaidh mé</span>
<lb n="2927"/><span>Biadh ná éadach.</span></p>
<lb n="2928"/>
<lb n="2929"/><p><span>Eochair Pharrthais tá mé 'iarraidh</span>
<lb n="2930"/><span>Tá san dabhach údan thall,</span>
<lb n="2931"/><span>'Bhfuil fleasca óir in a cheann,</span>
<lb n="2932"/><span>An choinneal shoillseach in a láthair.</span>
<lb n="2933"/><span>Tháinig oidhche, tháinig ceo,</span>
<lb n="2934"/><span>Tháinig Brighid le n-a brat,</span>
<lb n="2935"/><span>Tháinig Micheál le n-a scéith -</span>
<lb n="2936"/><span>Brionglan fada, brionglan gearr -</span>
<lb n="2937"/><span>Cia déarfadh an Phaidir Gheal</span>
<lb n="2938"/><span>Ceann do oidhche,</span>
<lb n="2939"/><span>Ceann do ló,</span>
<lb n="2940"/><span>Go mb' aoibhinn dó</span></p>
<lb n="2941"/>
<lb n="2942"/><p><span>Údan = úd.</span></p>
<lb n="2943"/>
<lb n="2944"/><p><span>Brionglan - brionglan na croise, leath-ghéag na croise? = déin</span>
<lb n="2945"/><span>fíoghair na croise annso?</span></p>
<lb n="2946"/>
<lb n="2947"/><p><span>76. - CAOINEADH NA DTRÍ MUIRE</span></p>
<lb n="2948"/>
<lb n="2949"/><p><span>"A Pheadair, a Apstail, an bhfaca tú mo ghrádh geal?"</span>
<lb n="2950"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2951"/><span>"Chonnaic mé ar ball é i lár a námhad."</span>
<lb n="2952"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2953"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2954"/><p><span>"Gabhaidh i leith, a dhá Mhuire, go gcaoinidh sibh mo ghrádh geal."</span>
<lb n="2955"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2956"/><span>"Céard atá le caoineadh againn, muna gcaoinimíd a chnámha?"</span>
<lb n="2957"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span></p>
<lb n="2958"/>
<lb n="2959"/><p><span>"Cé hé an fear breágh sin ar chrann na Páise?"</span>
<lb n="2960"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2961"/><span>"An é nach n-aithnighir do Mhac a Mháthair?"</span>
<lb n="2962"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó.</span></p>
<lb n="2963"/>
<lb n="2964"/><p><span>"'S an é sin an Maicín d'iomchair mé trí ráithe?</span>
<lb n="2965"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2966"/><span>"Nó an é sin an Maicín a rugadh san stábla?"</span>
<lb n="2967"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span></p>
<lb n="2968"/>
<lb n="2969"/><p><span>"Nó an é sin an Maicín a hoileadh i n-ucht Mháire?"</span>
<lb n="2970"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2971"/><span>"Éist, a Mháthair, as ná bí cráidhte."</span>
<lb n="2972"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span></p>
<lb n="2973"/>
<lb n="2974"/><p><span>"'S an é sin an casúr a bhuail tríot na táirngí?"</span>
<lb n="2975"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2976"/><span>"Nó an í sin an tsleagh a chuaidh thrí do lár gheal?"</span>
<lb n="2977"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span></p>
<lb n="2978"/>
<lb n="2979"/><p><span>"Nó an í sin an choróin spíonta chuaidh ar do mhullach álainn?"</span>
<lb n="2980"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2981"/><span>"Éist, a Mháthair, as ná bí cráidhthe.</span>
<lb n="2982"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span></p>
<lb n="2983"/>
<lb n="2984"/><p><span>"Éist, a Mháthair, as ná bí cráidhthe,"</span>
<lb n="2985"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2986"/><span>"Atá mná inn chaointe le breith fós, a Mháithrín"</span>
<lb n="2987"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span></p>
<lb n="2988"/>
<lb n="2989"/><p><span>"A bhean atá ag gol do bharr mo bháis-se,</span>
<lb n="2990"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2991"/><span>"Béidh na céadta indiu i ngáirdín Pharrthais."</span>
<lb n="2992"/><span>M' ochón agus m' ochón Ó!</span>
<lb n="2993"/></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2994"/><p><span>77. - GNÍOMH CREIDIMH</span></p>
<lb n="2995"/>
<lb n="2996"/><p><span>Creidim gur ghlac go fíor</span>
<lb n="2997"/><span>An Mac, le toil Dé bhí,</span>
<lb n="2998"/><span>Le hoibriughadh ó'n Spiorad Naomh le grádh dhúinn,</span></p>
<lb n="2999"/>
<lb n="3000"/><p><span>Colann daonna i mbruinn</span>
<lb n="3001"/><span>Na Maighdine Muire mín'</span>
<lb n="3002"/><span>'S go dtáinig ar an saoghal d'ar sábháilt.</span></p>
<lb n="3003"/>
<lb n="3004"/><p><span>Gur fhulaing sé - mo scíos!</span>
<lb n="3005"/><span>Géar-bhás fé phéin fé scím,</span>
<lb n="3006"/><span>Ar chrann na croise aoird' ar ár son.</span></p>
<lb n="3007"/>
<lb n="3008"/><p><span>Gur éirigh an treas lá arís</span>
<lb n="3009"/><span>Ó mharbhaibh ar an saoghal;</span>
<lb n="3010"/><span>Go ndeaghaidh suas Daordaoin ar árd-Neamh</span></p>
<lb n="3011"/>
<lb n="3012"/><p><span>Go dtiocfaidh mar a mhaoidhimh</span>
<lb n="3013"/><span>As son i ndeireadh an tsaoghail</span>
<lb n="3014"/><span>Chun breitheamhnais cirt fír gan cháirde</span></p>
<lb n="3015"/>
<lb n="3016"/><p><span>Do thabhairt ar gach n-aon</span>
<lb n="3017"/><span>D'réir a oibreacha cruinn -</span>
<lb n="3018"/><span>Nach truagh é an neamh-aithrigheach an lá úd!</span></p>
<lb n="3019"/>
<lb n="3020"/><p><span>Go dtabharfaidh sé go buidheach</span>
<lb n="3021"/><span>Mar luach saothair d'á chlainn</span>
<lb n="3022"/><span>An bheatha shaor shíorraidhe ar árd-Neamh</span></p>
<lb n="3023"/>
<lb n="3024"/><p><span>As damaint daor le fíoch,</span>
<lb n="3025"/><span>I gcaitheamh na síorraidheacht',</span>
<lb n="3026"/><span>Go hIfreann d'a naimhid le fánaidh.</span></p>
<lb n="3027"/>
<lb n="3028"/><p><span>Tá aigne, a Rí</span>
<lb n="3029"/><span>Lán-diongmhálta as cuibhe</span>
<lb n="3030"/><span>Agam-sa, 'gus is gnaoi é áireamh,</span></p>
<lb n="3031"/>
<lb n="3032"/><p><span>Maireachtain go humhal mín</span>
<lb n="3033"/><span>As bás d'fhagháil gan aon teimheal</span>
<lb n="3034"/><span>'Sa chreideamh cheart so tríd' naomh-ghrástaibh.</span></p>
<lb n="3035"/>
<lb n="3036"/><p><span>Naimhid = namhaid.</span>
<lb n="3037"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="3038"/><p><span>78. - STÁBLA NA BEITHILE</span></p>
<lb n="3039"/>
<lb n="3040"/><p><span>Tadhg Gaedhealach Ó Súilleabháin ro chan</span></p>
<lb n="3041"/>
<lb n="3042"/><p><span>A Thríonóid na naomh nglórmhar, machtnuigh</span>
<lb n="3043"/><span>Gur thúirling geal-Phrionnsa na bhFlaitheas</span>
<lb n="3044"/><span>Fá bhán-bhruinne Mháire 'n-a leanbh;</span>
<lb n="3045"/><span>Trí ráithe d'fhan Maighistir na n-aingeal</span>
<lb n="3046"/><span>Le humhluigheacht 's le húir-ísleacht aici,</span>
<lb n="3047"/><span>'S fuirnéis ghrádha 'n-a lár ar lasadh</span>
<lb n="3048"/><span>D'fhuaduigh anuas ar an dtalamh</span>
<lb n="3049"/><span>An t-Uan geal d'ár bhfuascailt ó'n bpeacadh;</span>
<lb n="3050"/><span>A Mháthair ní bhfaigheadh árus 'san gcathair</span>
<lb n="3051"/><span>Go dtáinig 'san stábla chum leaptha.</span>
<lb n="3052"/><span>Is ann do bhí 'n-a luighe go dealbh,</span>
<lb n="3053"/><span>Gan fíon gan feoil ag a beol le blaiseadh;</span>
<lb n="3054"/><span>I gcolgas tháir i n-árus eallaigh</span>
<lb n="3055"/><span>Do rug sí Aon-Mhac Dé na n-apstal;</span>
<lb n="3056"/><span>Fuacht as fán níor cháin mar chleachtadh,</span>
<lb n="3057"/><span>'S dob' é an Radharc Naomhtha é i mainséar asail.</span></p>
<lb n="3058"/>
<lb n="3059"/><p><span>Beithil = Betlehem.</span></p>
<lb n="3060"/>
<lb n="3061"/><p/>
<lb n="3062"/>
<lb n="3063"/><p>
<lb n="3064"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Duanaire Gaedhilge

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Duanaire Gaedhilge

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
