Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Dánta Phiarais Feiritéir</title><author><name type="main">Piaras Feiritéar</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L276</note>
                         <note type="L">73</note>
                         <note type="B">1653ob 17L</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L276</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Dánta Phiarais Feiritéir</title><author>Piaras Feiritéar</author><imprint><publisher>B.Á.C.: O.S., 1934</publisher><date>1653ob 17L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>DÁNTA PHIARAIS FEIRITÉIR.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>1. MO THRAOCHADH IS MO SHAOTH REM LÓ THÚ.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Mo thraochadh is mo shaoth rem ló thú,</span>
<lb n="6"/><span>A Chiarraighigh it chian-luighe i gcómhrainn,</span>
<lb n="7"/><span>Mo chreach t'fheart tar lear i bhFlóndras,</span>
<lb n="8"/><span>A Mhuiris, mhic an Ridire ó Flórens.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Cé mór an crádh thárrthuigh rómhat,</span>
<lb n="11"/><span>Ní raibh blas ná dath na tóirse air,</span>
<lb n="12"/><span>Dáríribh gan fhuigheall gan fhóbairt,</span>
<lb n="13"/><span>Fám chroidhe-se gur scaoileadh do sceol-sa.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>M'úidh leat is mo shúil go mór riot,</span>
<lb n="16"/><span>'San chinneamhain do chiorrbhadh na cómhairle,</span>
<lb n="17"/><span>Mar dorug an cnoc luch mar thóircheas</span>
<lb n="18"/><span>Is é seacht mbliadhna i ndiachair thórmaigh.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>An uair dochuala guais is gleo-nimh</span>
<lb n="21"/><span>Síodhbhan na dtíortha ag cómh-ghol,</span>
<lb n="22"/><span>Do sceinneas is do shireas do chómhdach</span>
<lb n="23"/><span>Ar Chríost, is, fáiríor, níor dheonuigh.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Dobhí Áine Chnuic Áine dot fhógradh,</span>
<lb n="26"/><span>Is bean ghuil ag Loch Guir na ngleo-fhear</span>
<lb n="27"/><span>Caoi ag mnaoi bhinn i nGlinn Fhógra</span>
<lb n="28"/><span>Is Gearalt-chaoi ag Seanadmhnaoi it chómhgar.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>D'admhuigh bean do cheart ar Eochaill</span>
<lb n="31"/><span>Bean sídhe ag Moigíle do chómhgas,</span>
<lb n="32"/><span>Íbh Mac Caille is Cathrach Móna</span>
<lb n="33"/><span>Is Cinéal mBéice ag dréim re deoraibh.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Do ghlac eagla an Sasanach sódhamhail</span>
<lb n="36"/><span>I dTráighlí na rí-fhear ór thóismhis,</span>
<lb n="37"/><span>Bean sídhe dot chaoineadh 'na dhóirsibh</span>
<lb n="38"/><span>Gur shíl gurab é a dhíbirt do fhógair.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Ins an Daingean níor chaigil an ceol-ghol,</span>
<lb n="41"/><span>Gur ghlac eagla ceannaidhthe an chnósta,</span>
<lb n="42"/><span>Dá n-eagla féin níor bhaoghal dóibh sin,</span>
<lb n="43"/><span>Ní chaoinid mná sidhe an sórt soin.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Bean sídhe i nDún Caoin ag brón-ghol,</span>
<lb n="46"/><span>Is bean dúthchais mo Dhún an Óir-sa,</span>
<lb n="47"/><span>Bean bhinn-scol Inseach Móire,</span>
<lb n="48"/><span>Is Cois Fhéile fá éag óg-scath.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Ar Shliabh Mis níor chis an mór-ghol,</span>
<lb n="51"/><span>'S ar Shliabh fionnaghlan Fiolair na feola,</span>
<lb n="52"/><span>Ar Chruachaibh na Tuatha do thóscuin</span>
<lb n="53"/><span>'S ar Chnoc Bréanainn bréid-gheal bómhar.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>B'aithnigheas ar an Eas-sín dtóirnigh</span>
<lb n="56"/><span>'S ar an bhfuil-chioth do thuit san bhfóghmhar,</span>
<lb n="57"/><span>Ar shéideadh na réalta cóimeit</span>
<lb n="58"/><span>Éag Chaesair nó t'éag gur fhógair.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Gidheadh, a ghleacaidhe, a chaptaoin chródha,</span>
<lb n="61"/><span>Tig do dhamuin i n-aislinge sróll-chuilt,</span>
<lb n="62"/><span>Ionnam féin, mo shaoth, gur thómhaiseas</span>
<lb n="63"/><span>T'éag-sa tar éag Chaesair Rómha.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Mór bhfile nár bh'file i gcómhad</span>
<lb n="66"/><span>I n-amhras ar fheabhas a n-eolais</span>
<lb n="67"/><span>d'eagla ná beadh d'eagna leo san</span>
<lb n="68"/><span>Marbhna nach ba mharbhna cóir duit.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Mór bhfaraire nár shatail ar Eoghanacht,</span>
<lb n="71"/><span>Ba thnúthach let chlú is tú beo aca,</span>
<lb n="72"/><span>Ler bh'anacrach dul d'acfuinne tórsa,</span>
<lb n="73"/><span>Dot chumha-sa go brúighte brónach.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Mór maighre ba mhaighdean rómhat,</span>
<lb n="76"/><span>Nár bh'aithreach gur chlas dí t'óg-chur,</span>
<lb n="77"/><span>Is tú gan ghangaid gan mheanga acht don tsórt soin,</span>
<lb n="78"/><span>Ó n-ar mheallais a hanam 's a hóigheacht.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Mór spéirbhean chéadfadhach i gcóiste,</span>
<lb n="81"/><span>Nár líoghadh acht ós íseal beo oraibh,</span>
<lb n="82"/><span>d'éis t'éaga fá bhréidibh sróill duibh</span>
<lb n="83"/><span>Ag éad le n-a chéile fóibh-se.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Mór maoith-bhean aoil-chuirp is ómr'-fhuilt</span>
<lb n="86"/><span>Dá gcíoradh gan chíor acht a gceol-ghlac,</span>
<lb n="87"/><span>Iar dtraochadh do sna téadaibh órdha</span>
<lb n="88"/><span>Is a mbuidheachas ag an ngaoith ar a hóige.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Iomdha rí-bhean mhíonla mhódhmhar,</span>
<lb n="91"/><span>Fá ghlas dúnta i gcúil dá seomra,</span>
<lb n="92"/><span>Nár leig eagla carad dí glór-ghol</span>
<lb n="93"/><span>Dot chaoineadh le híodhbairt a ndeora.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>I n-amhras an marbh nó beo dhí,</span>
<lb n="96"/><span>An uair is mithid léi a thuigsint 'na hógcruth,</span>
<lb n="97"/><span>Mar thug th'annsacht anriocht beo uirthe</span>
<lb n="98"/><span>An dtug dearbh do mhairbh níos mó dhí?</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Dochídh mar do dhíol an rós-dath,</span>
<lb n="101"/><span>Ar mhí-lí ba shaoilighe ná gósta;</span>
<lb n="102"/><span>Is é a scáthán an scáthán scólta</span>
<lb n="103"/><span>Na laganach ó fhras-shil a póir-dhearc.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>Dá silleadh sin t'inneall is t'ógcruth,</span>
<lb n="106"/><span>Do chreidfeadh Bhénus éirghe Adónis;</span>
<lb n="107"/><span>Is dá bhfaiceadh tú it armaibh dó-fhulaing,</span>
<lb n="108"/><span>Bhulcánus dot ghabháil mar ghleo-Mhars.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Tug do ghaisce dhuit gairm is glóire,</span>
<lb n="111"/><span>Tug fá deara i n-armaibh t'óirneadh,</span>
<lb n="112"/><span>Tug gradam duit tú a ghlacadh ar dhóid ghil</span>
<lb n="113"/><span>Rí Pilip is níor mhistide a mhórdhacht.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Loinne, laochas, léigheann is leoghantacht,</span>
<lb n="116"/><span>Oineach, anamdhacht, eagna is eolas,</span>
<lb n="117"/><span>Mire, míollacht, míne is mórtas</span>
<lb n="118"/><span>Ar altromas gur ghlacais-se go t'chróchur.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Cia ag ar fhágbhais t'áille is t'óige,</span>
<lb n="121"/><span>An cneas ar shnuadh uain na bóchna,</span>
<lb n="122"/><span>An leaca ar lí ghrís an óig-lil,</span>
<lb n="123"/><span>'S an dreach ar dhath na leag lóghmhar?</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Cia dár thiomnuis ionnmhas t'ór-fhuilt</span>
<lb n="126"/><span>Ciabh dhíogach na linnte lóghmhar</span>
<lb n="127"/><span>Léithreacha mhic Bhénus dóid-ghil,</span>
<lb n="128"/><span>Gach cuach is gach ruainne it ró-fhad-fholt.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>An righe reamhar 'san chealltar chómhardach,</span>
<lb n="131"/><span>An teanga mhall ar gheall gur chómhaill</span>
<lb n="132"/><span>An troigh thréan 's an taobh mar shróll gheal</span>
<lb n="133"/><span>An ionga chaol 's an béal mar pórphur.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Do chleasaidheacht ag marcuidheacht móir-each,</span>
<lb n="136"/><span>Do stairidheacht le sean-scríbhinn seolta,</span>
<lb n="137"/><span>I bpionnsa go n-ionnlas t'eolas,</span>
<lb n="138"/><span>Ó dhíghnit píce go bóidcin.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>T'fhoistine nár blodhadh le bóstuinn,</span>
<lb n="141"/><span>'S do bhandacht le bantracht beol-tais</span>
<lb n="142"/><span>Do shoirbheas i n-am coda is cómhroinn</span>
<lb n="143"/><span>Do dhoirbheas i n-am colg is cómhlann.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Cia bhus oidhre dot shaidhbhreas seoide,</span>
<lb n="146"/><span>Cia dhearscnas an dán it dheoidh-se</span>
<lb n="147"/><span>Gan bheith is é let mhéaraibh pósta</span>
<lb n="148"/><span>Cleite gé is tú ag déanamh clódha ris?</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Cia chuirfeas, mar do chuiris, i mbeo-riocht,</span>
<lb n="151"/><span>Ag innsint t'inntleachta is t'eolais,</span>
<lb n="152"/><span>Ag tabhairt teangan dí is anam a dóthain,</span>
<lb n="153"/><span>Soileach mharbh nár bhalbhuigh feodhadh?</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>Ba let bhannaíbh aiscí thórsa,</span>
<lb n="156"/><span>Is ba leat féin an méid nár leo-san,</span>
<lb n="157"/><span>A mbaodhachas soin is é ba stór duit,</span>
<lb n="158"/><span>Is do bhaodhachas-sa go léir a lón sin.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Níor thaodach do dhaonnacht dó-chléith,</span>
<lb n="161"/><span>'S do bhaodhachas cléirigh is cómhaid-fhir,</span>
<lb n="162"/><span>Níor éarais éarla ná óinmhid</span>
<lb n="163"/><span>'S níor aorais méirdreach ná geocach.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>Dorugais do rogha ba rogha go deoin dam,</span>
<lb n="166"/><span>Mar dhíol i bhfíontaibh 's i bhfeoltach,</span>
<lb n="167"/><span>Mar dhíol i gcíos-fhleidh 's i gcóisribh</span>
<lb n="168"/><span>I ndíthcheall tíortha ar do thórramh.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>I ndúthracht 's i gcumha do chómh-fhogais,</span>
<lb n="171"/><span>I gcaoineadh aois-fhear is óig-fhear</span>
<lb n="172"/><span>I n-athtuirse sean-bhan gan fóirthin,</span>
<lb n="173"/><span>Dearbhthar 's i n-adchumha óg-bhan.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Do hadhlacadh tú i n-aghaidh mo thóichim,</span>
<lb n="176"/><span>Is ísligheadh pící chum dóibe,</span>
<lb n="177"/><span>An druma ba glonnmhar glórach</span>
<lb n="178"/><span>'Na ós bhalbh ót mharbh 'na thómas.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>Muscaeid is a nduibh-béil fótha,</span>
<lb n="181"/><span>Halabairt is a mbarra le fódaibh,</span>
<lb n="182"/><span>Bratacha is iad ceangailte cnósta</span>
<lb n="183"/><span>Láimh re talamh dá mannar gan mórtas.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Do chlaidheamh ba ghníomhach i ngleo-bhruid,</span>
<lb n="186"/><span>Lomnochta ar onachoin óig-fhir,</span>
<lb n="187"/><span>Do mholárdach sholámhach is t'ór-spuir</span>
<lb n="188"/><span>Go n-ionnlas dá n-iomchur rómhat.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>Coirnéal gan oil-bhéim eolais,</span>
<lb n="191"/><span>Is captaoin ó gach glan-chrích d'Eoraip,</span>
<lb n="192"/><span>Go stuamdha i n-uain 's i n-órdeir,</span>
<lb n="193"/><span>San oirchill fá chosaibh do chróchuir.</span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>Céad fear det ghaoltaibh feola,</span>
<lb n="196"/><span>I libhré i ndubh-éadach rómhaibh,</span>
<lb n="197"/><span>T'armus is é tarraingthe ar ór-dhath</span>
<lb n="198"/><span>Ronnta ar an bhfoghail-chath bhfórsach.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>An uair do glacadh san talamh do chómhra,</span>
<lb n="201"/><span>Dá mbadh maidean lasuighthe an lóchrainn,</span>
<lb n="202"/><span>Dodhéanfadh oidhche chíor-dhubh ceo dhí</span>
<lb n="203"/><span>Le smúit an phúdair do dóigheadh ort.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>Gach saighdiúir ag deimhniughadh a eolchair</span>
<lb n="206"/><span>Ag dúbláil cumha-rádh fá dhó dhuit</span>
<lb n="207"/><span>An túiseáil d'úr-bhádhadh a dheora</span>
<lb n="208"/><span>Go dtiormuigheadh le n-a osnaíbh dóighte.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Cérbh í an mhaidean an eachtra thóscuin,</span>
<lb n="211"/><span>Is cér ghearra ón eaglais do nós-bhrog,</span>
<lb n="212"/><span>Do b'éigean le méid an mhórtais,</span>
<lb n="213"/><span>Baodhachas ar an gcéir um nóna.</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Naoi gcaogaid do chléireachaibh corónta,</span>
<lb n="216"/><span>Deifireach i n-ionaraibh órdha,</span>
<lb n="217"/><span>Sagairt na salmach gan cómhaireamh</span>
<lb n="218"/><span>Is easbuig an deachmha, ar do thórramh.</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>Muna mbeadh a mhéid de théidhm dómhsa,</span>
<lb n="221"/><span>Is ualach nach ualach cómhthrom,</span>
<lb n="222"/><span>Is maith do chaoinfeadh mo chroidhe bróin tú,</span>
<lb n="223"/><span>I gcaoin-bhers nár mhílse ag Óibhid.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>Gidheadh do b'éagcóir, a ghrian-eoil nóna,</span>
<lb n="226"/><span>Nach tú is aoirde chaoinfinn d'Fhódla,</span>
<lb n="227"/><span>Nach é is dílse chaoinfeadh dóibh tú,</span>
<lb n="228"/><span>Do Phiaras ba phiarla it phóir-dhearc.</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span>Fa tú dam, an tan ba bheo tú,</span>
<lb n="231"/><span>M'urradh síodha, mo scíth tóirse,</span>
<lb n="232"/><span>Furtacht m'éigin, éide m'fheola,</span>
<lb n="233"/><span>Cómhla m'áruis, fál mo thórraimh,</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>Mo dhíon tuaithe, mo bhuachaill bó-eallaigh,</span>
<lb n="236"/><span>Mo stiúir árthraigh ar lár bóchna,</span>
<lb n="237"/><span>Mo mhaide láimhe i mbeárnain dó-fhulaing,</span>
<lb n="238"/><span>Mo chrann bagair san mbaile is tú i bhFlóndras,</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>Mo theach séad, mo néamhann nósmhar,</span>
<lb n="241"/><span>Mo chnuas beiche, m'eite eiteoige,</span>
<lb n="242"/><span>Mo ghrian gheimhre, m'innscne óg-bhan,</span>
<lb n="243"/><span>Mo dhéar aille, m'airsigh mór-scol,</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>Mo bheithir dhéadla, mo chaor cómhraic,</span>
<lb n="246"/><span>Mo dhragan lonn, mo Gholl mac Móirne,</span>
<lb n="247"/><span>Mo churadh caomh, mo laoch, mo leomhan,</span>
<lb n="248"/><span>Mo mhionn súl, mo lionn-lúth, mo lóchrann.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>Do mhalartais mo rachmas ar ró-cheas,</span>
<lb n="251"/><span>Is do dhíolais mo shaoirse let óg-dhul,</span>
<lb n="252"/><span>Is tú anocht mo thocht 's mo theo-ghoin,</span>
<lb n="253"/><span>Earr m'aoibhnis is críoch mo ghlóire,</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Mo Luain-chreach, mo ghuais, mo ghleo-bhruid,</span>
<lb n="256"/><span>Mo chnead báis, mo bhráth, mo bheo-ghoin,</span>
<lb n="257"/><span>Mo mhíle mairg, mo chealg, mo chló-nimh,</span>
<lb n="258"/><span>Mo dhíle donais tú, m'osna 'gus m'eolchair,</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>Mo shileadh déar, mo léan, mo leonadh,</span>
<lb n="261"/><span>Mo ghoin chroidhe, mo dhíth, mo dheonchadh,</span>
<lb n="262"/><span>Mo shioscadh ball, mo chall, mo chró-lot;</span>
<lb n="263"/><span>Mo chnead clí do shíneadh i gcómhrainn.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>M'ár daoine, mo mhaoith, mo mhóir-cheas,</span>
<lb n="266"/><span>Mo bhraon allsa, mo channcar drólann,</span>
<lb n="267"/><span>Mo mhío-ádh gan aoin-chrádh 'na chómhar</span>
<lb n="268"/><span>Mo dhíoghbháil is mo dhíoth-láithreach dó-innis.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>Ba thaise ná an fhearthainn do shódhantacht,</span>
<lb n="271"/><span>Ba dhaingne ná an charraig do chródhacht,</span>
<lb n="272"/><span>Do b'fhairsinge ná an Bhanbha do bheodhacht,</span>
<lb n="273"/><span>'S ba cumhainge ná t'úire an Eoraip.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>Do leagadh-sa mo leagadh is mo leonadh,</span>
<lb n="276"/><span>Do chailleamhain ba chailleamhain dómhsa,</span>
<lb n="277"/><span>Ó chailleas tú do chailleas mo dhóchas,</span>
<lb n="278"/><span>'S ós marbh tú is marbh cé beo mé.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Do shaoth rom-thraoch is rom-thóirsigh,</span>
<lb n="281"/><span>Rom-shaoth do thraochadh is do thóstal,</span>
<lb n="282"/><span>Féithle na féile 's a fóir thú,</span>
<lb n="283"/><span>Mo thraochadh is mo shaoth rem ló thú.</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>1a.  A BHÁIS, AR MHARBHAIS MUIRIS?</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Diarmuid Riabhach Ó Dálaigh cct.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>A bháis, ar mharbhais Muiris?</span>
<lb n="290"/><span>Saoth liom nach am amhuiris</span>
<lb n="291"/><span>Damhna cáis ar gcnú chroidhe</span>
<lb n="292"/><span>A thrú, a bháis, a bhradoidhe.</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>Fada is dian na ndeaghuidh sibh,</span>
<lb n="295"/><span>Fionn-fhuil Gréag an iúil áirmhigh,</span>
<lb n="296"/><span>Beag slán don fhine ót fhoghuil,</span>
<lb n="297"/><span>Crádh cridhe ar do chéadfodhuibh.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>d'éis a ndearnuis ar a ndroing</span>
<lb n="300"/><span>Ní tú féin fuair urroim,</span>
<lb n="301"/><span>A thrú éidigh na n-armghal,</span>
<lb n="302"/><span>Acht nach éidir t'athmharbhadh.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>Dar leat níor libh an aicme,</span>
<lb n="305"/><span>Ní thugais trá comairce,</span>
<lb n="306"/><span>Mór n-eighreacht aguibh ón fhuil</span>
<lb n="307"/><span>Do dheighshliocht abuidh otuir.</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>Is tú an t-ainiochtach orra,</span>
<lb n="310"/><span>Uain tar éis a ndíoghloma,</span>
<lb n="311"/><span>Mór bhfine i n-úir rér n-aisne</span>
<lb n="312"/><span>Rúin mo chridhe chugaibh-se.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Earr na roighéag rugais lat,</span>
<lb n="315"/><span>Scath cáich do chuiris romhat,</span>
<lb n="316"/><span>Laoich lonna na gceastghal gcruaidh</span>
<lb n="317"/><span>Ód mheascadh orra an athuair.</span>
<lb n="318"/><span>Mo mhallachtsa is mallacht Dé</span>
<lb n="319"/><span>Ort aniu nochtaim m'fhínné,</span>
<lb n="320"/><span>A roinimh fháis ar olcaibh,</span>
<lb n="321"/><span>A bháis dhoiligh dhíoghaltuigh.</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>Mac Uilliam dragan dearbhtha</span>
<lb n="324"/><span>D'fhuil Ghréag glún is déidheancha</span>
<lb n="325"/><span>Mór ré do ghonais go grod</span>
<lb n="326"/><span>Ní hé a dhonuis do dhearmod.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>Scoth leoghan ar ngríobh ghoile</span>
<lb n="329"/><span>Muiris mac an Riodoire</span>
<lb n="330"/><span>A éag is éachtghrodghal d'fhior</span>
<lb n="331"/><span>Créad acht créachtchognamh cridheadh.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>Do shaoil meise, mairg do mheas,</span>
<lb n="334"/><span>Ós d'fhíonfhuil Ghréag fuair flaitheas,</span>
<lb n="335"/><span>Gur neach dar neambhaoghlach linn,</span>
<lb n="336"/><span>Gearrshaoghlach an bhreath bheirim.</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>Dá mbeith gan bheith 'na dhreagan</span>
<lb n="339"/><span>Gan fhoghluim gan fhoirceadal</span>
<lb n="340"/><span>Ursa thréan é re hamhsuibh</span>
<lb n="341"/><span>Ní ré ghéar dogheabhadhsoin.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>Muna bheith dá bhogfhuil féin</span>
<lb n="344"/><span>Ríoghraidh Ghréag na ngníomh soiléir</span>
<lb n="345"/><span>Ceann slóigh ar nár fhás omhan</span>
<lb n="346"/><span>Níor dhóigh bás dá bhaoghloghadh.</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>Tarla tuisle dá ghruaidh ghil</span>
<lb n="349"/><span>Turbhuidh bhróin é 's teidhm tuirsidh</span>
<lb n="350"/><span>Dom mhaicne is eol a fhéaguin</span>
<lb n="351"/><span>I mbeol aipche an fhinn-Ghréagaigh.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>D'éis Mhuiris ní saoghlach sinn,</span>
<lb n="354"/><span>Fíonfhuil Ghréag créad nach caoinfinn</span>
<lb n="355"/><span>Beag slán don fhine ó'n eachtra</span>
<lb n="356"/><span>Grádh mo chridhe an chuideachta.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>Uch, gá thréad is truaighe cor</span>
<lb n="359"/><span>Uch a Dhe damhna ar gcumhodh</span>
<lb n="360"/><span>Crú Ghréag nár ceileadh ar chléir</span>
<lb n="361"/><span>Ar n-éag go deireadh dhóibhséin.</span></p>
<lb n="362"/>
<lb n="363"/><p><span>d'éis na laochruidhe leonadh teinn</span>
<lb n="364"/><span>Sliocht Diuic of Flórens foirtill</span>
<lb n="365"/><span>Searc scoile na scaithshleagh dte</span>
<lb n="366"/><span>Ní mhairfeadh croidhe cloiche.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>A Phiaruis fuarais obair,</span>
<lb n="369"/><span>A Risdeird don reachtghrodfhuil,</span>
<lb n="370"/><span>Fuair geall ar dhianbhroid ar dhoigh,</span>
<lb n="371"/><span>Dar leam, Diarmaid Ó Dáloigh.</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>Neart tréanmhór a dtrí gcridhe</span>
<lb n="374"/><span>Dá mbeith uile a n-éinchridhe</span>
<lb n="375"/><span>Beag an neart aonchridhe d'fhior</span>
<lb n="376"/><span>Tré shearc gaothbhile Ghaoidhiol.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>Atá aga leabhair laoi</span>
<lb n="379"/><span>Aca a dtriúr adhbhar aonchaoi</span>
<lb n="380"/><span>Cuaine go bhflathfhuil bhfosuidh</span>
<lb n="381"/><span>Fachuin truaighe a dturosuin.</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>Gáir dhéarchaoi do dhlighfeadh scol</span>
<lb n="384"/><span>Fada anonn uatha a n-adhbhor</span>
<lb n="385"/><span>Ní hí an obair nach tréan te</span>
<lb n="386"/><span>Léan do chogain a gcridhe.</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>Go mbeirir ad bhrugh oirdhric,</span>
<lb n="389"/><span>A Rí rathmhuir reachtfhoirmghlic</span>
<lb n="390"/><span>Tú do roighne an ré ghlanfháis</span>
<lb n="391"/><span>Sé gan doilghe docharbháis.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>2.  DOCHUALA SCÉAL DO CHÉAS AR LÓ MÉ.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>Dochuala scéal do chéas ar ló mé,</span>
<lb n="396"/><span>Is thug san oidhche i ndaoirse bhróin mé,</span>
<lb n="397"/><span>Do léig mo chreat gan neart mná seolta,</span>
<lb n="398"/><span>Gan bhrígh gan mheabhair gan ghreann gan fóghnamh.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>Adhbhar maoithe scaoileadh an sceoil sin,</span>
<lb n="401"/><span>Cás gan leigheas is adhnadh tóirse,</span>
<lb n="402"/><span>Athnuadhadh luit is uilc is eolchair,</span>
<lb n="403"/><span>Gríosughadh teadhma is treighde móire.</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>Díothughadh buidhne críche Fódla,</span>
<lb n="406"/><span>Lagughadh grinn is gnaoi na cóige,</span>
<lb n="407"/><span>Mar do díogadh ár ndaoine móra,</span>
<lb n="408"/><span>As a bhfearann cairte is córa.</span></p>
<lb n="409"/>
<lb n="410"/><p><span>Mór an scéal ní féidir d'fhólang,</span>
<lb n="411"/><span>Méad ár ndíth do ríomh lem ló-sa</span>
<lb n="412"/><span>Fuair an fhéile léan 'na dheoidh sin,</span>
<lb n="413"/><span>Is tá an daonnacht gach lae dá leonadh.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>Ní bhfuil cliar i n-iathaibh Fódla,</span>
<lb n="416"/><span>Ní bhfuil aifrinn againn ná órda,</span>
<lb n="417"/><span>Ní bhfuil baiste ar ár leanbhaíbh óga,</span>
<lb n="418"/><span>Is ní bhfuil neach re maith dá mhórdhacht.</span></p>
<lb n="419"/>
<lb n="420"/><p><span>Créad dodhéanfaidh ár n-aos óga,</span>
<lb n="421"/><span>Gan fear seasaimh ná tagartha a gcóra,</span>
<lb n="422"/><span>Táid gan triath acht Dia na glóire</span>
<lb n="423"/><span>Is preasáil 'gá ngreasáil tar bóchna?</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>Greadán m'aignidh dearbhadh an sceoil sin,</span>
<lb n="426"/><span>Gabháil gharbh na n-eachtrannach óirnne,</span>
<lb n="427"/><span>Maith fhios agam an t-adhbhar fár órduigh,</span>
<lb n="428"/><span>d'aithle ár bpeacadh an tAthair do dheonuigh.</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>Dá mbeith Tuathal fuadrach beo againn,</span>
<lb n="431"/><span>Nó Feidhlim do threighidfeadh tóra,</span>
<lb n="432"/><span>Nó Conn, fear na gcath do ró-chur,</span>
<lb n="433"/><span>Ní bheith teann na nGall dár bhfógradh.</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>Cár ghabh Art do char an chródhacht?</span>
<lb n="436"/><span>Nó Mac Con ba dhocht i gcómhlainn,</span>
<lb n="437"/><span>Le n-ar scannruigh clann Oilill Óluim?</span>
<lb n="438"/><span>Is séan do Ghallaibh ná mairid na treoin sin.</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>Is léan do Bhanbha marbhadh Eoghain,</span>
<lb n="441"/><span>Tréin-fhear fá chéile don bheodhacht,</span>
<lb n="442"/><span>Ní bheith neart tar cheart ar fhódaibh,</span>
<lb n="443"/><span>Ag na Gallaibh meara móra.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>Do bheith neart is ceart is cródhacht,</span>
<lb n="446"/><span>Do bheith smacht is reacht fá ró-chion,</span>
<lb n="447"/><span>Do bheith rath ar ar san bhfóghmhar,</span>
<lb n="448"/><span>Dá mbeith Dia le triathaibh Fódla.</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>D'imthigh Brian na gcliar ón mBóirmhe,</span>
<lb n="451"/><span>Dobhí tréimhse ag Éirinn pósta,</span>
<lb n="452"/><span>Ní bhfuil Murchadh cumasach cródha</span>
<lb n="453"/><span>I gCluain Tarbh ba thaca re cómhlann.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>An tan fá láidir trá na treoin sin</span>
<lb n="456"/><span>Clann Chárrthaigh 's an Tál-fhuil treorach,</span>
<lb n="457"/><span>Níor shaoileadar Gaill dá bhfógradh</span>
<lb n="458"/><span>Tar tuinn nó i gcríochaibh Fódla.</span></p>
<lb n="459"/>
<lb n="460"/><p><span>Atáid na Danair i leabaidh na leoghan,</span>
<lb n="461"/><span>Go seascair sámh go sádhail seomrach,</span>
<lb n="462"/><span>Bríoghmhar biadhmhar briathrach bórdmhar,</span>
<lb n="463"/><span>Coimhightheach cainnteach sainnteach srónach.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>Is é rún is fonn na fóirne,</span>
<lb n="466"/><span>Dá mhéid síth do-nídh re ár bpór-ne</span>
<lb n="467"/><span>An drong bhíos ag rídhteach leo-san</span>
<lb n="468"/><span>Súgradh cluichidhe an chuitín chródha.</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>Is truagh lem chroidhe 'sis tinn dár ndrólaim:</span>
<lb n="471"/><span>Nuachar Chríomhthainn, Chuinn is Eoghain</span>
<lb n="472"/><span>Suas gach oidhche ag luighe le deoraibh,</span>
<lb n="473"/><span>'S gan luadh ar an tí dobhí aice pósta.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>Teach Tuathail monuar do tóirneadh,</span>
<lb n="476"/><span>Is Cró Chuinn gan cuimhne ar nósaibh;</span>
<lb n="477"/><span>Fonn Féidhlim go tréith-lag tóirseach,</span>
<lb n="478"/><span>Iath Iúghuine go brúighte brónach.</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>Achadh Airt fá cheas gan sóghchas,</span>
<lb n="481"/><span>Críoch Chobhthaigh fá oghaim ag slóightibh;</span>
<lb n="482"/><span>Clár Chormaic, fáidh foirtil na gcómh-fhocal,</span>
<lb n="483"/><span>Fá orchra lán d'fhothram deorach.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>Mo léan, ní hé tréine na slógh soin,</span>
<lb n="486"/><span>Ná buirbe na fuirne ó Dhóbher</span>
<lb n="487"/><span>Ná neart naimhde chaill ár ndóchas</span>
<lb n="488"/><span>Acht díoghaltas Dé tá ar Éirinn fhód-ghlais.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>Peacadh an tsinnsir, claoine an tsóisir,</span>
<lb n="491"/><span>Aithne Chríost gan suim 'na chómhall,</span>
<lb n="492"/><span>Éigean bruinneall, briseadh pósta,</span>
<lb n="493"/><span>Craos is guid is iomad móide.</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>Neamh-chion gnáth is tár ar órdaibh,</span>
<lb n="496"/><span>Réabadh ceall is feall is fórsa,</span>
<lb n="497"/><span>Leigean na bhfann gan chabhair gan chómhthrom</span>
<lb n="498"/><span>Ag saobh-lucht sainnte is caillte ar chómharsain.</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>Tréigean Dé le spéis i seodaibh,</span>
<lb n="501"/><span>Gléas le a séantar gaol is cómhgas,</span>
<lb n="502"/><span>Géill do neart 's an lag do leonadh,</span>
<lb n="503"/><span>Claonadh breath 's an ceart fá cheo chur.</span></p>
<lb n="504"/>
<lb n="505"/><p><span>Ciodh tá an eang so teann ag tórmach</span>
<lb n="506"/><span>Fá láimh leabhair na nGall so nódh againn</span>
<lb n="507"/><span>Áilim Aon-Mhac tréan na hÓighe</span>
<lb n="508"/><span>Go dtigidh an ceart san alt 'n-ar chóir dhó.</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>Is bíodhgadh báis liom cás mo chómharsan,</span>
<lb n="511"/><span>Na saoithe sámha sásta seolta,</span>
<lb n="512"/><span>'Na dtír ba ghnáthach lán de thóbhacht</span>
<lb n="513"/><span>Ite, vade, dá rádh leo-san.</span></p>
<lb n="514"/>
<lb n="515"/><p><span>Is gan acht cáirde ó ló go ló aca,</span>
<lb n="516"/><span>Dá gcur uile i dtuilleadh dóchais,</span>
<lb n="517"/><span>Go mbeith fábhar dá fhagháil dóibh sin,</span>
<lb n="518"/><span>Is gan annsin acht till further order.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>Galar gan téarnadh is méala mór liom,</span>
<lb n="521"/><span>Greamanna daor-bháis, cé táim glórach,</span>
<lb n="522"/><span>Scaipeadh ar an bhFéinn dár ghéill Clár Fódla</span>
<lb n="523"/><span>Is Eaglais Dé dá claochládh as órdaibh.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Tá scéimh ghlan na gréine go nóna</span>
<lb n="526"/><span>Fá éiclips ó éirghe ló dhí;</span>
<lb n="527"/><span>Táid na spéartha i ngné dá fhógradh</span>
<lb n="528"/><span>Ná fuil téarma ár saoghail ró-fhada.</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>Fuair an cáirdeas spás a dhóthain,</span>
<lb n="531"/><span>Le lucht séad ní géar an sceol soin;</span>
<lb n="532"/><span>Ní léir dam aoinneach ar m'eolas;</span>
<lb n="533"/><span>Noch dobhéarfadh réal chum bróg dam.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>Fágaim sin ar chur an Chómhachtaigh</span>
<lb n="536"/><span>Aon-Mhac Muire gile móire</span>
<lb n="537"/><span>As a bhfuil ár n-uile dhóchas</span>
<lb n="538"/><span>Go bhfuighidh sibh-se is mise cómhthrom.</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>Is aitchim Íosa, rí na glóire,</span>
<lb n="541"/><span>Mar is fíor gur tríonas fhóghnas,</span>
<lb n="542"/><span>Soillse laoi agus oidhche d'órduigh,</span>
<lb n="543"/><span>Go dtigidh an ní mar shílim dóibh sin.</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>An Ceangal.</span></p>
<lb n="546"/>
<lb n="547"/><p><span>Gríosughadh cnead, laghdughadh ar neart, síorughadh ar cheas brónach;</span>
<lb n="548"/><span>Fíorughadh ár bhfear do gheimhliughadh i nglas, foillsiughadh a n-acht</span>
<lb n="549"/><span>óirnne;</span>
<lb n="550"/><span>Críochnughadh ár bhflaith do dhíorughadh amach ar dhruim tonn tar bóchna;</span>
<lb n="551"/><span>Do mhíon-bhrúig lag mo chroidhe dúr leasc re maothughadh ár ndearc ndeorach.</span></p>
<lb n="552"/>
<lb n="553"/><p><span>3.  IOMDHA IORRADH AG TULAIGH TUATHAIL.</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Iomdha iorradh ag Tulaigh Tuathail,</span>
<lb n="556"/><span>Iomdha mór-bhrat órtha uasal,</span>
<lb n="557"/><span>Is brat síoda fíor-ghlan uaine</span>
<lb n="558"/><span>Do chaith sí go groidhe dá guailnibh.</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>Iomdha riocht is cruth do chuarduigh,</span>
<lb n="561"/><span>Iomdha aithearrach aithiorais ualaigh,</span>
<lb n="562"/><span>Iomdha doirbheas doilgheas duairceas,</span>
<lb n="563"/><span>Is cúis faoilte is aoibhnis fuair sin.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Iomdha atharrughadh deacamhail duaibhseach</span>
<lb n="566"/><span>Dorinne sí le cuimhne a cuallacht,</span>
<lb n="567"/><span>Is bladh bróin, dom dhóigh, is buan-bhrat,</span>
<lb n="568"/><span>Do chuir uirthe an Chorcra chnuaisteach.</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>Iomdha leanbh lér caradh a nuaidh-riocht</span>
<lb n="571"/><span>Noch ar altuigh a sealbh go suaimhneach</span>
<lb n="572"/><span>Is céile do fhéagadh a fuair-chneas,</span>
<lb n="573"/><span>Do chaill sí go fíor gan fuascladh.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Dearbhthar so ar a holc an uair seo,</span>
<lb n="576"/><span>Táinig anchruth anacrach uaiste,</span>
<lb n="577"/><span>Táirnig earr a háinis uaithe,</span>
<lb n="578"/><span>'S do shil fréamha a saor-dhearc snuadh-ghlas.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>Fá éag mná a tlácht do truailleadh,</span>
<lb n="581"/><span>Thárla an tuile-se tuisle gan tualang,</span>
<lb n="582"/><span>Tárrthuigheadh a léan, a séan d'fhuathadh,</span>
<lb n="583"/><span>d'ísle a seol, a brón buaidheadh.</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>Deoradh a tréad, a tréan tuairceadh</span>
<lb n="586"/><span>d'árdadh a ceas, a teas d'fhuaradh,</span>
<lb n="587"/><span>Do mhalartuigh a dreach geal ar ghual-dath</span>
<lb n="588"/><span>Is dochuaidh i n-aibíd an-chaoin uathmhair.</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>Créad is ciall don liach Luain seo?</span>
<lb n="591"/><span>Créad fá dtáid ár lá gan luaithe?</span>
<lb n="592"/><span>Cliar fá seach, gan aire ár n-uaisle,</span>
<lb n="593"/><span>'S ár n-éigeas dá n-éaradh gan fuaradh.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Mairgréag Ní Bhriain an Niamh nuadh so</span>
<lb n="596"/><span>Cneadh dheireannach an Eibhir-ghuirt uamhnaigh</span>
<lb n="597"/><span>Áladh a báis bráth a buaidhre</span>
<lb n="598"/><span>Díle a donais a dochma 's a dualang.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>A shluaigh Éireann, éighim is uaillim,</span>
<lb n="601"/><span>Fáth ár ndochair ní hothras uaire,</span>
<lb n="602"/><span>Orchra í gan chrích 'ga chruadhtan</span>
<lb n="603"/><span>Is cneadh mharbhthach mharthannach bhuaidheartha.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Tógam d'aon-láimh aon-gháir uaill-ghuirt</span>
<lb n="606"/><span>Caoidheam a gcás tráighte tuaimneach,</span>
<lb n="607"/><span>Freagram Éire ár saobh-stáid shuan-tearc,</span>
<lb n="608"/><span>Is glacam congnamh na ndúl n-uachtrach.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>Rachad-sa isteach go teach na truaighe,</span>
<lb n="611"/><span>Is glacfad aibíd fhaid-scís uaithe,</span>
<lb n="612"/><span>'S ní ba feasach d'fhear fala ná fuatha,</span>
<lb n="613"/><span>Cia díne don dís ba duairce.</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>Do-ghéan oiread le fiche gan fuaradh</span>
<lb n="616"/><span>Do chumha díochra ríoghna an ruaim-fhuilt,</span>
<lb n="617"/><span>Caoinfead a ceas, basa buailfead,</span>
<lb n="618"/><span>Is ní bheidh deor 'na deoidh im dhuairc-dhearc.</span></p>
<lb n="619"/>
<lb n="620"/><p><span>Créad nach díothruagh an fhíon-ghruadh uain-gheal,</span>
<lb n="621"/><span>'S a dá reamhar-shúil seabhacamhail snuadh-ghlas,</span>
<lb n="622"/><span>A dá mhaol-ghlúin aolamhail fhuar-ghlan,</span>
<lb n="623"/><span>'S a dá tirim-throigh silte 'san tuama.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Mo bhíodhgadh bróin mo bhreodh mo bhuan-cheas,</span>
<lb n="626"/><span>Mo dhibhle déar mo léan mo luain-chreach,</span>
<lb n="627"/><span>Gaol na ríghthe an Daoil dár dhualgas,</span>
<lb n="628"/><span>Fuil arad-fhlaith Seanaid na sluaighte.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>Caoinfead dreasa an dreach-gheal dual-chas,</span>
<lb n="631"/><span>Is caoinfead finn-chriadh rí-Bhriain ruagmhair,</span>
<lb n="632"/><span>Ban-ua bola Bloid na buan-bhla</span>
<lb n="633"/><span>Pór phríomh-fhlaith na bhfíon-fhleadh bhfuartha.</span></p>
<lb n="634"/>
<lb n="635"/><p><span>Maighre soineannda Sionna na suan-shreabh,</span>
<lb n="636"/><span>Ubhall cumhra d'úir-fhidh d'uas-Chais</span>
<lb n="637"/><span>Cnú do chollaibh gan chonchlainn guais-bheart,</span>
<lb n="638"/><span>Préamh do phailm ghlais Teamhrach Tuathail.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>Cé leor do chrádh cháich a cruadh-ghoin</span>
<lb n="641"/><span>Mairgréag Ní Bhriain fá iadhadh uaighe,</span>
<lb n="642"/><span>Tháinig dochar don tsolais-ghein tsuaithnidh</span>
<lb n="643"/><span>Is mó dáibh 'ná a bás do bhuan-chreach.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>Táinig di gan ioth ar thuar-ghort,</span>
<lb n="646"/><span>Aimrid dá héis gach craobh chnuasaigh,</span>
<lb n="647"/><span>Atá 'na diaidh an ghrian 'na gual dubh</span>
<lb n="648"/><span>Agus an mhuir 'na fuil go fuaisneach.</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>D'fhágaibh i mbrón Fódla fuaighte,</span>
<lb n="651"/><span>Do clódhadh aoibhneas naoimh-ghuirt Nuadhat,</span>
<lb n="652"/><span>Tángus ré 'na Céideach cuantach,</span>
<lb n="653"/><span>Táinig treighid is teidhm 'na tuairim.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>Beag an iongnadh tuirse is truaighe,</span>
<lb n="656"/><span>'S a liacht mór-fhlaith bródmhar buannach,</span>
<lb n="657"/><span>Is rí nathardha dreach-iodhan duasmhar,</span>
<lb n="658"/><span>Rug an t-éag i mbéal a buaidhte.</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>Níor chaill sí 's fíor nach fuair sin</span>
<lb n="661"/><span>Gan a brat ar dath a dualais,</span>
<lb n="662"/><span>Dearbhadh so 's nach fo-chneadh fuaras</span>
<lb n="663"/><span>Gurab iomdha iorradh ag Tulaigh Tuathail.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>4.  MOCHEAN D'ALTROM AN OIRBHEIRT.</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p><span>Mochean d'altrom an oirbheirt,</span>
<lb n="668"/><span>Ionmhain a gheis ghníomh-oirdhirc,</span>
<lb n="669"/><span>Cosc feirge 'gus fola soin,</span>
<lb n="670"/><span>Rogha gach ceirde an cheardsoin.</span></p>
<lb n="671"/>
<lb n="672"/><p><span>Re mac Dhómhnaill mhic an Daill</span>
<lb n="673"/><span>Buan-bheanas brígh a dtagraim,</span>
<lb n="674"/><span>Aonduine an uairse do chin</span>
<lb n="675"/><span>Aodhaire uaisle is oinigh.</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>Éamonn dúileach mac an Daill</span>
<lb n="678"/><span>Rún bronntach briathar fhortaill,</span>
<lb n="679"/><span>Dalta is deagh-oidhir na ndall</span>
<lb n="680"/><span>Altra an ear-oinigh Éamonn.</span></p>
<lb n="681"/>
<lb n="682"/><p><span>Fuaras ó mhac mic an Daill</span>
<lb n="683"/><span>Cláirseach allánach álainn,</span>
<lb n="684"/><span>Seoid bhuan bhreac-lonach bhuidhe,</span>
<lb n="685"/><span>Ealtonach nuadh neamhdhaidhe.</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>A comhmaith do chruit sheanma</span>
<lb n="688"/><span>Ní fhuair triath ná tighearna,</span>
<lb n="689"/><span>Móir-thréadach cean agus creach,</span>
<lb n="690"/><span>An bhean óir-théadach áiseach.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>Ní maoidheamh go méid mearbhaill,</span>
<lb n="693"/><span>Ní fhuair éin-rí d'Éireannchaibh</span>
<lb n="694"/><span>A comhmór nó a comhmaith sin,</span>
<lb n="695"/><span>Donnóg na bhfonnaith bhfrithir.</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>Ní fhuair Maine ná Mogh Néid,</span>
<lb n="698"/><span>Ní fhuair Laoghaire a leithéid,</span>
<lb n="699"/><span>Ní fhuair Niall do nocht don mhil,</span>
<lb n="700"/><span>Ní fhuair Brian ná Corc Caisil.</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>Instruim oirdhearc uigthe fonn,</span>
<lb n="703"/><span>Éin-iongantas fiadh Fréamhann,</span>
<lb n="704"/><span>Dé Danannach doilbhthe dil</span>
<lb n="705"/><span>'S bé Manannach gcoirche gceirdigh;</span></p>
<lb n="706"/>
<lb n="707"/><p><span>Is binn allmhurdha amhra</span>
<lb n="708"/><span>A géimeanna geanamhla,</span>
<lb n="709"/><span>An éacht-fharránach fhoirbhthe</span>
<lb n="710"/><span>Dréacht-allánach dearscnoidhthe.</span></p>
<lb n="711"/>
<lb n="712"/><p><span>Eochair an cheoil 's a chomhla,</span>
<lb n="713"/><span>Ionnmhus teach na healadhna,</span>
<lb n="714"/><span>An Éireannach ghasta ghlan,</span>
<lb n="715"/><span>Ghéimeannach bhlasta bhiadhmhar.</span></p>
<lb n="716"/>
<lb n="717"/><p><span>Aos fíor-ghalair, fir ghonta,</span>
<lb n="718"/><span>Codlaid ris an gclár chorcra,</span>
<lb n="719"/><span>An bheo-bhadhbh don bhróin do bhris</span>
<lb n="720"/><span>Ceol-adhbh an óil 's an aoibhnis.</span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>Fuair corr a cnuas-choill i nAoi</span>
<lb n="723"/><span>Is lámh-chrann a Lios Seantraoi</span>
<lb n="724"/><span>Breastach mhaoth-lonn na gcleas gcorr</span>
<lb n="725"/><span>Is caomh-chom ó Eas Éagonn.</span></p>
<lb n="726"/>
<lb n="727"/><p><span>Fuair mac Sithdhuill dá suidheacht</span>
<lb n="728"/><span>Fuair Cathal dá ceardaidheacht</span>
<lb n="729"/><span>Is fuair Beannghlan, mór an modh,</span>
<lb n="730"/><span>A ceangladh d'ór 's a hionnlodh.</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>Maith a hóir-cheard eile sain,</span>
<lb n="733"/><span>Parthalón mór mac Chathail,</span>
<lb n="734"/><span>Cláirseach an óir 's na n-allán</span>
<lb n="735"/><span>Dóigh nach práisneach Partholán!</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>Is í ba chlos cian ó shoin</span>
<lb n="738"/><span>Do spreagadh spride Sauil</span>
<lb n="739"/><span>Go cruith gcaomh gcailm-cheannach bhfionn</span>
<lb n="740"/><span>Go sailmcheadlach saor séisbhionn.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>Cian ó dhian-chor Dolbh is Sanbh</span>
<lb n="743"/><span>Ar armacach, an oll-adhbh,</span>
<lb n="744"/><span>Dreach neamh-dhubh Ghaoidhealta ghlan</span>
<lb n="745"/><span>Deallradh draoidheachta a dealbhsan.</span></p>
<lb n="746"/>
<lb n="747"/><p><span>Mongán is mac an Daghdha,</span>
<lb n="748"/><span>Dias il-gheasach ealadhna</span>
<lb n="749"/><span>Dá gcaoil-fhéagsain a ceol so</span>
<lb n="750"/><span>Fá mheor gcaoin-éascaidh gcubhra.</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>Díol na néamhdha Nioclás Dall</span>
<lb n="753"/><span>A dhíol-sa an chruit gan chonchlann,</span>
<lb n="754"/><span>An dall-sa disi idir</span>
<lb n="755"/><span>Is isi d'annsa an oirfidigh.</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>Éin-ní i gconchlann a ceoil uill</span>
<lb n="758"/><span>Níor chóir acht croidhe Éamuinn,</span>
<lb n="759"/><span>Acht cé leor a luinne dhe,</span>
<lb n="760"/><span>Is guinne an ceol 'ná an croidhe.</span></p>
<lb n="761"/>
<lb n="762"/><p><span>Ionmhuin ráib do raid an chruit,</span>
<lb n="763"/><span>Croidhe úr, aigneadh oirdhearc,</span>
<lb n="764"/><span>Géag shaor raithréimeach rasach</span>
<lb n="765"/><span>Caomh caithréimeach ceannasach.</span></p>
<lb n="766"/>
<lb n="767"/><p><span>Mór an séan dá ghruaidh ghlantais</span>
<lb n="768"/><span>Buaine blaidh a thabhartais,</span>
<lb n="769"/><span>Mairfidh beo mar bheirear soin</span>
<lb n="770"/><span>Go deo is go deireadh domhain.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>San uain dteirc-se tharla ann</span>
<lb n="773"/><span>Uaigneach an obair d'Éamonn,</span>
<lb n="774"/><span>An caithleoghan go gcrú ndil,</span>
<lb n="775"/><span>Aithbheodhadh clú a chinidh.</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>Ar dteacht ó Mhaigh Luirg i le,</span>
<lb n="778"/><span>Fuair ollamhnacht is uaisle,</span>
<lb n="779"/><span>Is mar do fhill an uairse dhi</span>
<lb n="780"/><span>Do chinn ar uaisle aisti.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>Fear nach ceann-chas, clú nach gann,</span>
<lb n="783"/><span>Eascara an ionnmhuis Éamonn</span>
<lb n="784"/><span>Barr gach aoin an uairse dho</span>
<lb n="785"/><span>Do thaoibh uaisle is anma.</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>M'ionmhaine mo thréan tobhaigh,</span>
<lb n="788"/><span>Meig óg inghean Chonchubhair,</span>
<lb n="789"/><span>M'annsa clí séad-rang a sreath</span>
<lb n="790"/><span>'Sí do chéad-bhronn an chláirseach.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>Ní baosradh, ní bladh bréige,</span>
<lb n="793"/><span>Áilne is oirbheart Mairgréige</span>
<lb n="794"/><span>A haonlocht maordhacht is madh</span>
<lb n="795"/><span>Aobhdhacht daonnacht is deallradh.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>4a. TIAR TÁINIG TÚS NA SEANMA.</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>Tiar táinig tús na seanma,</span>
<lb n="800"/><span>Gnáth dúil andiaigh oileamhna,</span>
<lb n="801"/><span>Críoch Mhumhan na séadmhúr sídh</span>
<lb n="802"/><span>Bunadh na gcéadghlún gciníl.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Ní beag d'fhiadhnaise air sin</span>
<lb n="805"/><span>Imreasain dá mhac Mílidh</span>
<lb n="806"/><span>Ag roinn fhóid bláthchoille Breagh</span>
<lb n="807"/><span>Don dámhchoille óig fhéinneadh.</span></p>
<lb n="808"/>
<lb n="809"/><p><span>Tugsad go hÉirinn eidir</span>
<lb n="810"/><span>Filidh agus oirfidigh</span>
<lb n="811"/><span>A slios Thuir mbrat-ghloin mBreoghain</span>
<lb n="812"/><span>Tar muir n-atmhair n-anfhannaigh.</span></p>
<lb n="813"/>
<lb n="814"/><p><span>Onaoi ainm an fhir chiuil</span>
<lb n="815"/><span>Cior mac Cis ceann ar seiniuil</span>
<lb n="816"/><span>Ní leanfam dá slonnadh sin</span>
<lb n="817"/><span>Dá ollamh mearchlann Mílidh.</span>
<lb n="818"/><span>Órdaighis Éibhear amhra</span>
<lb n="819"/><span>Crannchor fá a n-aois ealadhna</span>
<lb n="820"/><span>Ar mbeith d'Éireamhón ón fhior</span>
<lb n="821"/><span>Ar leith ghléimheadhón Gaoidhiol.</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>Do thaoibh Éibhir, gár bh'fhearr céim,</span>
<lb n="824"/><span>Dobhí an t-oirfideach ainnséin</span>
<lb n="825"/><span>Re gnúis mbuig ngeilmhíolla ngloin</span>
<lb n="826"/><span>Fá neimhdhíogha an cuid crannchoir.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>Ríoghdhacht na seanma ó so lat</span>
<lb n="829"/><span>Ag leanmhain luirg na ro-mhac,</span>
<lb n="830"/><span>Atá ag seinshliocht Éibhir Fhinn</span>
<lb n="831"/><span>Eighreacht re a n-éirigh intinn.</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>Dá mbeith fós nach raibh reimhe,</span>
<lb n="834"/><span>Atá an uairsi d'áiridhe,</span>
<lb n="835"/><span>Fréamh an cheoil i Muigh Mumhan</span>
<lb n="836"/><span>Sceoil ar a bhfuil fiadhnughadh.</span></p>
<lb n="837"/>
<lb n="838"/><p><span>Atá aniugh ag Nioclás Dall</span>
<lb n="839"/><span>Ar cheart ar chumas néamhonn,</span>
<lb n="840"/><span>Mír curadh ceoil na Banbha</span>
<lb n="841"/><span>Bunadh eoil na healadhna.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>Cumadóir na gcleas ndoilche</span>
<lb n="844"/><span>Gadaidhe na geamhoidhche</span>
<lb n="845"/><span>Muscladh bróin bithchridhe ban</span>
<lb n="846"/><span>Glóir nach sílfidhe a síothbhrugh.</span></p>
<lb n="847"/>
<lb n="848"/><p><span>Adhbhar caomhnaidhe cumhadh</span>
<lb n="849"/><span>Sás meanman do mhórughadh</span>
<lb n="850"/><span>Sians ón girre laoi leabhra</span>
<lb n="851"/><span>Nach binne caoi Céideamhna.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>Colloid re caoine a sheanma</span>
<lb n="854"/><span>Na beathadhaigh brúideamhla</span>
<lb n="855"/><span>Ag éisteacht marbhchor a mheoir bhrais</span>
<lb n="856"/><span>Do anfadh eoin re a n-amais.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>Líonmhaire 'ná féar ag fás</span>
<lb n="859"/><span>Ar leath ó lámhaibh Nioclás</span>
<lb n="860"/><span>Sreath a ghéag gceathbhraonach gciuin</span>
<lb n="861"/><span>Do ghealchaolach dtéad dtaidhiuir.</span></p>
<lb n="862"/>
<lb n="863"/><p><span>Mar dheilbh i ndiaidh a rannta</span>
<lb n="864"/><span>Ní fios d'aois aigeanta</span>
<lb n="865"/><span>Séis marbhghlan a mheoir rathmhair</span>
<lb n="866"/><span>Damhnadh an cheoil chuimhighthi<gh>.</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>5.  NÍ MAITH UAIGNEAS DON ANNSA.</span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p><span>Do Risteard Husae.</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>Ní maith uaigneas don annsa,</span>
<lb n="873"/><span>Atá a heolas agamsa,</span>
<lb n="874"/><span>Don mhúin damhsa flaith re fios</span>
<lb n="875"/><span>Nach maith don annsa uaigneas.</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>Re cúig bliadhnaibh uaigneach inn</span>
<lb n="878"/><span>Gan amharc an fhir álainn,</span>
<lb n="879"/><span>Bile taobh-fhuar mar Ghoill ghlain,</span>
<lb n="880"/><span>Acht aon-uair thoir an treall soin.</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>Fear an toil mar sain sonn</span>
<lb n="883"/><span>Atá a airdheana agam</span>
<lb n="884"/><span>'Bé do chreachóchadh a chorp</span>
<lb n="885"/><span>Do bheathóchadh é a amharc.</span></p>
<lb n="886"/>
<lb n="887"/><p><span>A mhná uaisle an iongnadh libh</span>
<lb n="888"/><span>Nach bean rom-meall uair éigin</span>
<lb n="889"/><span>A stuadh gheal gan fheirg gan an,</span>
<lb n="890"/><span>Acht fear gan cheilg dom chealgadh?</span></p>
<lb n="891"/>
<lb n="892"/><p><span>Dá mbadh aithnid daoibhse a dháil,</span>
<lb n="893"/><span>Tréithe ionganta an ógáin,</span>
<lb n="894"/><span>Ní bhiadh sibh gan suirghe ris,</span>
<lb n="895"/><span>Mil a fhuighle le n-aithris.</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>Scoth ógán caomh-inse Cé</span>
<lb n="898"/><span>Risteard rann-ghasta Husae</span>
<lb n="899"/><span>Cneas so-ghealta ré dár reacht</span>
<lb n="900"/><span>Do-leanta é i n-aintleacht.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Lán beoil tíortha, tobar fis,</span>
<lb n="903"/><span>Doras eoil, airgtheach doilghis,</span>
<lb n="904"/><span>Ár gcuid-ne i bhFódán na bhfionn</span>
<lb n="905"/><span>Oide ógán na hÉireann.</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>Órthóir glan-dán ngasta ngrinn,</span>
<lb n="908"/><span>Ughdar ait, ollamh innill,</span>
<lb n="909"/><span>Fear daor-dhuan bhfrithir i bhfor,</span>
<lb n="910"/><span>Aol-ghruadh go gcrithir ceardchan.</span></p>
<lb n="911"/>
<lb n="912"/><p><span>6. IONMHUIN T'AISEAG, A EOGHAIN.</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>D'Eoin Ua Callanáin an Liaigh.</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Ionmhuin t'aiseag, a Eoghain,</span>
<lb n="917"/><span>Mochean d'fhior an ghlé-eolais,</span>
<lb n="918"/><span>Thóg fám chroidhe briocht loinne</span>
<lb n="919"/><span>Ón riocht i rabhamair-ne.</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>Ní mé amháin dobhí mar sain,</span>
<lb n="922"/><span>Iomdha ó chlos t'éaga, a Eoghain,</span>
<lb n="923"/><span>Trom sluagh imshníomhach i n-airc</span>
<lb n="924"/><span>A stuadh il-ghníomhach ordhairc.</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>Glóir 'na dhíol do Dhia Athar</span>
<lb n="927"/><span>Bheith duit-se gan deonachadh</span>
<lb n="928"/><span>A réalt eoil, gan cheilt, gan chuir,</span>
<lb n="929"/><span>Is gan deoir rem dheirc it dheaghaidh.</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>Níorbh'ionann aoinneach oile</span>
<lb n="932"/><span>Is tusa damh-sa, a dheagh-ruire,</span>
<lb n="933"/><span>Fuaiment oile níor mheall mé</span>
<lb n="934"/><span>Is fearr duine 'ná daoine.</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>Dobhítheá damhsa, a dhreach nár,</span>
<lb n="937"/><span>It chómhairleach, it chompán,</span>
<lb n="938"/><span>It bhráthair fheile im fhail,</span>
<lb n="939"/><span>'S i dtráthaibh eile it athair.</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>Muna mbeinn dod chléibh cleachta,</span>
<lb n="942"/><span>Mar táim a fhéil intleachta</span>
<lb n="943"/><span>A shlat 's a sheise dom thoil</span>
<lb n="944"/><span>Mise níor mhac dom athair.</span></p>
<lb n="945"/>
<lb n="946"/><p><span>Ní fhaca aoinneach tusa</span>
<lb n="947"/><span>'S níor éist bhós do bhriathra-sa</span>
<lb n="948"/><span>Nár ligh do chás 'na chás air,</span>
<lb n="949"/><span>'S dar libh do bhás a bhás-soin.</span></p>
<lb n="950"/>
<lb n="951"/><p><span>Is gearr geamh-oidhche it fhochair,</span>
<lb n="952"/><span>Téarna treabhluid tionnscadail,</span>
<lb n="953"/><span>Is gan lámh do chur óm chuim,</span>
<lb n="954"/><span>Nach am i ngliadh ná i n-iorghuil.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Fairsing t'eolas, a ghairt-mhic,</span>
<lb n="957"/><span>Ó Arctic go hAntairctic,</span>
<lb n="958"/><span>'S ó aibhéis go laoi thréan duit</span>
<lb n="959"/><span>Fad fis a n-airgne agat.</span></p>
<lb n="960"/>
<lb n="961"/><p><span>Agat doghéabhthaoi, a ghruaidh the,</span>
<lb n="962"/><span>Ceirt-bhreith cille is tuaithe,</span>
<lb n="963"/><span>Cosc do ghrádh caoi gach uilc,</span>
<lb n="964"/><span>Damhna dearg-lámh do dhíoghailt.</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Gé mbadh dochtúir gach duine</span>
<lb n="967"/><span>Dá bhfuil i n-iath Iughuine,</span>
<lb n="968"/><span>Is tú do fhreagra, a shlat shuilt,</span>
<lb n="969"/><span>Lat a heagna 's a hadhuint.</span></p>
<lb n="970"/>
<lb n="971"/><p><span>Ót órd féin ar feadh Bhanbha,</span>
<lb n="972"/><span>Cóir fuarais céim cathardha,</span>
<lb n="973"/><span>Barr ar anóir gach fhisigh</span>
<lb n="974"/><span>Ó andóigh 's ó dheigh-fhisibh.</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>Ó do thárla-sa taobh rut,</span>
<lb n="977"/><span>Mo chrádh-sa crádh na gcarad,</span>
<lb n="978"/><span>A bheoil fhairsing is dom fhuil,</span>
<lb n="979"/><span>A Eoghain, t'aiseag is ionmhuin.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>7.  MÁ'S É AN LEOGHAN CRÓDHA GAEDHEAL.</span></p>
<lb n="982"/>
<lb n="983"/><p><span>Ar Eoghan Ruadh Ua Néill.</span></p>
<lb n="984"/>
<lb n="985"/><p><span>Má's é an leoghan cródha Gaedheal i gceart</span>
<lb n="986"/><span>Dobhéarfas fód glan Fódla fé n-a smacht,</span>
<lb n="987"/><span>A bhfaice-se, a stócaigh chróin noch téid tar lear</span>
<lb n="988"/><span>Beir chum Eoghain mhóir Uí Néill an ghlac.</span></p>
<lb n="989"/>
<lb n="990"/><p><span>Donnchadh Maol Ua Súilleabháin ag freagra:</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>Tugais uait an ghlac go léir</span>
<lb n="993"/><span>Tar ceart, a Phiarais Feiritéir,</span>
<lb n="994"/><span>Ó ainmhire shleachta Éibhir Fhinn</span>
<lb n="995"/><span>Ainbhfios teachta dot chéad-rinn.</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>8.  NUAIR NACH FÉIDIR CUR RET CHEIRD.</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>Ag freagra ar bhárd dar bh'ainm Risteard.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>Nuair nach féidir cur ret cheird,</span>
<lb n="1002"/><span>Ná bualadh roimhe, a Risteird,</span>
<lb n="1003"/><span>Mar is uaim ór is umha</span>
<lb n="1004"/><span>Éigse Fódla t'fhoghlugha.</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>Cruithneacht is cogal amhlaidh,</span>
<lb n="1007"/><span>Fiú an t-oideas fuaramair,</span>
<lb n="1008"/><span>Mo shaoth-sa, 'athfhlaith tar toil,</span>
<lb n="1009"/><span>Mé it árus it fhiachaibh.</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>E. Mac G. cct. ag freagra:</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>Dá mb'fhéidir go mbéaradh ar Phiaras bárr</span>
<lb n="1014"/><span>Aoinne ar aonchor i n-iathaibh Fáil</span>
<lb n="1015"/><span>Chum daor-bhruide réidhteach is riartha ar dáimh</span>
<lb n="1016"/><span>'Sé Éamonn an té seo anois thiar i n-áit.</span></p>
<lb n="1017"/>
<lb n="1018"/><p><span>9. TUGAS ANNSACHT d'ÓIGH GHALLDA.</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>Do Mheig Ruiséil.</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>Tugas annsacht d'óigh Ghallda,</span>
<lb n="1023"/><span>Inghean chruth-ghlan chéimbanda,</span>
<lb n="1024"/><span>Stuadh ollghaoth gan fhuath gan oil,</span>
<lb n="1025"/><span>d'uath na lonnlaoch ó Londain.</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>Tugas - nárab miste me,</span>
<lb n="1028"/><span>Nárab mó is miste ise -</span>
<lb n="1029"/><span>Searc m'anma d'inghin an Ghaill</span>
<lb n="1030"/><span>Don fhinn-ghil amhra álainn.</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>An croidhe gan cead damhsa</span>
<lb n="1033"/><span>A raibh d'annsa ionnamsa,</span>
<lb n="1034"/><span>Tug uaim go ngeilt-chuing ngusa,</span>
<lb n="1035"/><span>Don stuaidh ngeiltruim nGallda-so.</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>Aoinbhean eile ní bhfuighbheadh</span>
<lb n="1038"/><span>A n-uair uaim an Londain-bhean,</span>
<lb n="1039"/><span>Ní hé amhán is doiligh dhamh,</span>
<lb n="1040"/><span>Grádh dom oighidh 's dom adhnadh.</span></p>
<lb n="1041"/>
<lb n="1042"/><p><span>Iongnadh nach ionmhaoidhimh dhamh</span>
<lb n="1043"/><span>Go meallann is ná mealltar</span>
<lb n="1044"/><span>Bean mé do aith-chreach oram</span>
<lb n="1045"/><span>Nach clé aithreach uraghall.</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Meig Ruiséil ríoghan Ghallda,</span>
<lb n="1048"/><span>Réalta shuaithnidh shaorchlannda,</span>
<lb n="1049"/><span>Ubhall óir is cian rom-char,</span>
<lb n="1050"/><span>Grian agus glóir na nGallbhan.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>Do-ní a folt ór d'umha</span>
<lb n="1053"/><span>Is san ló a rosc réilteana,</span>
<lb n="1054"/><span>Croidhe uar na n-airghiall dte,</span>
<lb n="1055"/><span>'S a gruadh ainghrian ast-oidhche.</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>Dubhaidh a cneas an ghéis gheal,</span>
<lb n="1058"/><span>'S a dá cóirdhearc an cristeal,</span>
<lb n="1059"/><span>Tug fionna ar an rós reimhe</span>
<lb n="1060"/><span>Ionga is ós na hingheine.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>Caoinidh aimsir uaithe ag dul,</span>
<lb n="1063"/><span>Anmhain nach féad 'na fochair,</span>
<lb n="1064"/><span>Is gan bionnshruth suas le sin,</span>
<lb n="1065"/><span>Diomdhach do luas an leanbhsoin.</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>Mar a mbídh is breath damhsa</span>
<lb n="1068"/><span>Lá i n-oidhche san ionadhso;</span>
<lb n="1069"/><span>'S gach lá doilbhthe nach só soin</span>
<lb n="1070"/><span>Is oidhche san ló an lá soin.</span></p>
<lb n="1071"/>
<lb n="1072"/><p><span>Ainnear ongtha an óigh gan chuir,</span>
<lb n="1073"/><span>Aon uair mar a mbí bliadhain,</span>
<lb n="1074"/><span>Rún ciallaidh gan uaill gan oil</span>
<lb n="1075"/><span>Bliadhain uair acht 'na hochair.</span></p>
<lb n="1076"/>
<lb n="1077"/><p><span>Ó n-a crobh cumhra gach crann,</span>
<lb n="1078"/><span>Mil mar ghlacas an grafann</span>
<lb n="1079"/><span>'S dá mbeana ris rós rod-fhear</span>
<lb n="1080"/><span>A hós ar dhris 's ar dhraighean.</span></p>
<lb n="1081"/>
<lb n="1082"/><p><span>Dá bhfaiceadh neach, neamh-nár di,</span>
<lb n="1083"/><span>Ise 's an ghrian san gheimhre,</span>
<lb n="1084"/><span>Ann féin 's i ngach aon oile</span>
<lb n="1085"/><span>Dá ghréin iad i n-aon-roidhe.</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>Nár ba hiomchur d'fhiach a corp,</span>
<lb n="1088"/><span>Dá mbudh eadh dob fhiach éadrocht,</span>
<lb n="1089"/><span>Is cloch ghairt dá bhféaghadh fair</span>
<lb n="1090"/><span>Go ndéanadh cailc don chloch soin.</span></p>
<lb n="1091"/>
<lb n="1092"/><p><span>Atá ní fá n-a fearta</span>
<lb n="1093"/><span>Fuil Ghallda gníomh Gaedhealda,</span>
<lb n="1094"/><span>is Gall-ghníomh an méid is math,</span>
<lb n="1095"/><span>I ngéig shalm-shaoir na saltrach.</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Siúr Iarla Essex fuair uilc,</span>
<lb n="1098"/><span>Is diuic dícheannta an ór-fhuilt,</span>
<lb n="1099"/><span>Lucht sugh-chorp is ngairt-phort ngnaoi</span>
<lb n="1100"/><span>Hairfort Sufolc is Suraoi.</span></p>
<lb n="1101"/>
<lb n="1102"/><p><span>Maith dhó a ghaol 'na goire</span>
<lb n="1103"/><span>Iarla calma Chorcaighe,</span>
<lb n="1104"/><span>'S do ghriangha na gcealgcholg gcuir</span>
<lb n="1105"/><span>D'Iarla Beadford a bhráthair.</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>Uilliam Ruiséil ruire seang,</span>
<lb n="1108"/><span>Giúistís oirdhearc na hÉireann,</span>
<lb n="1109"/><span>Nochar taom timdhibhe dhi</span>
<lb n="1110"/><span>Gaol an fhinn-bhile innti.</span></p>
<lb n="1111"/>
<lb n="1112"/><p><span>Ní do thairgeas dom dheoin di,</span>
<lb n="1113"/><span>Níor ghlac is do ghoid an nísin;</span>
<lb n="1114"/><span>Iongnadh an tsloid dá saoirlí sonn,</span>
<lb n="1115"/><span>Aoinní de ghoid ní ghlacann.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>Ní fheaca mé don tsaoir shéimh</span>
<lb n="1118"/><span>Adciú, a Chaitilín Ruiséil,</span>
<lb n="1119"/><span>Ní rug glionn-Bhanbha a geall so,</span>
<lb n="1120"/><span>Ceann is ionlabhra acht tusa.</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>10. LÉIG DÍOT T'AIRM, A MHACAOIMH MNÁ.</span></p>
<lb n="1123"/>
<lb n="1124"/><p><span>Léig díot t'airm, a mhacaoimh mná,</span>
<lb n="1125"/><span>Muna fearr leat cách do lot,</span>
<lb n="1126"/><span>Muna léigir na hairm sin díot,</span>
<lb n="1127"/><span>Cuirfead bannaidhe d'áirighthe ort.</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>Má chuireann tú t'airm ar gcúl,</span>
<lb n="1130"/><span>Foiligh feasta do chúl cas,</span>
<lb n="1131"/><span>Ná léig leis do bhrághaid bhán,</span>
<lb n="1132"/><span>Nár léig duine do chách as.</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>Má shíleann tú féin, a bhean,</span>
<lb n="1135"/><span>Nár mharbhais aon theas ná thuaidh,</span>
<lb n="1136"/><span>Do mhairbh silleadh do shúl rín</span>
<lb n="1137"/><span>Cách uile gan scín gan tuaigh.</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>Dar leat acht cé maol do ghlún,</span>
<lb n="1140"/><span>Dar fós acht cé húr do ghlac,</span>
<lb n="1141"/><span>Do loit gach n-aon dá bhfaca iad,</span>
<lb n="1142"/><span>Ní fearra dhuit sciath is ga.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>Foiligh orm t'ucht mar aol,</span>
<lb n="1145"/><span>Ná feictear fós do thaobh gheal,</span>
<lb n="1146"/><span>Ar ghrádh Chríost ná feiceadh cách</span>
<lb n="1147"/><span>Do chíoch ró-gheal mar bhláth dos.</span></p>
<lb n="1148"/>
<lb n="1149"/><p><span>Foiligh orm do rosc rínn</span>
<lb n="1150"/><span>Má théid ar mhairbhis díobh leat,</span>
<lb n="1151"/><span>Ar ghrádh t'anma dún do bhéal,</span>
<lb n="1152"/><span>Ná feiceadh aon do dhéad gheal.</span></p>
<lb n="1153"/>
<lb n="1154"/><p><span>Má's leor leat ar chuiris tím,</span>
<lb n="1155"/><span>Sul a gcuirtear sinn i gcré,</span>
<lb n="1156"/><span>A bhean atá ream ró-chlaoidh,</span>
<lb n="1157"/><span>Na hairm sin díot-sa léig.</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>11.  DEACAIR TEACHT Ó GHALAR GRÁIDH.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>Deacair teacht ó ghalar gráidh,</span>
<lb n="1162"/><span>An galar dom char fá chiaich,</span>
<lb n="1163"/><span>Ní bhí an galar gan goin bróin,</span>
<lb n="1164"/><span>Galar nach fóir luibh ná liaigh.</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Galar gráidh is galar damh,</span>
<lb n="1167"/><span>An galar go bráth n-ár mbun,</span>
<lb n="1168"/><span>Im chroidhe do chóidh isteach,</span>
<lb n="1169"/><span>Cneadh toile lér dóigh mo dhul.</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Ar marthain béaraidh go buan,</span>
<lb n="1172"/><span>Ní lamhthar céadtoil do chlódh,</span>
<lb n="1173"/><span>Do chuir sin im luing-se a lán,</span>
<lb n="1174"/><span>Ní grádh cuimse linn bhus lór.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>Tonn seirce 'na tuile tríom,</span>
<lb n="1177"/><span>Tuile le' mbeirthear ar mbuaidh,</span>
<lb n="1178"/><span>Tug soin ar snoidhe go cnámh -</span>
<lb n="1179"/><span>Doigh ghráidh im chroidhe dochuaidh.</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>Ní le faobhar gráidh romghoin,</span>
<lb n="1182"/><span>Baoghal mar atáim óm thoil,</span>
<lb n="1183"/><span>Ní féidir dol saor mar sin</span>
<lb n="1184"/><span>Nimh mo ghon don taobh istoigh.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>Gaoi gráidh ag tolladh mo thaoibh,</span>
<lb n="1187"/><span>Créad do b'áil dá chur i gcéill</span>
<lb n="1188"/><span>Ní bhfuil cabhair i ndán dúinn,</span>
<lb n="1189"/><span>Mo ghrádh rúin dá bhfaghainn féin.</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>Ag so céime Dé na ndúl,</span>
<lb n="1192"/><span>Ar an té dá dtugas grádh,</span>
<lb n="1193"/><span>Troigh thana 'gus seang-bhonn saor,</span>
<lb n="1194"/><span>Mala chaol dá ndealbham dán.</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>Fuilt dlúithe is díon ar gach sín</span>
<lb n="1197"/><span>Tug an Dúileamh dí mar ghlóir,</span>
<lb n="1198"/><span>Gach fáinne cromchas dá céibh,</span>
<lb n="1199"/><span>Ar néimh fholchas áille an óir.</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>An béal tana is nuaidhe niamh,</span>
<lb n="1202"/><span>Nach gar dá guaile a ghlór,</span>
<lb n="1203"/><span>'S a dá gruaidh ar ghné na gcaor,</span>
<lb n="1204"/><span>Nár fhuaigh acht Saor na sé slógh.</span></p>
<lb n="1205"/>
<lb n="1206"/><p><span>Stuadh mhíonla na mailgheadh gcaol,</span>
<lb n="1207"/><span>Ní shileabh a hainm-se uaim,</span>
<lb n="1208"/><span>Atá sin dom ghoin dá grádh</span>
<lb n="1209"/><span>Do thoil nach ál linn a luadh.</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>Dá leacain leabhra ar lí an aoil,</span>
<lb n="1212"/><span>Do dealbhadh di mar ba chóir,</span>
<lb n="1213"/><span>An bhas bhairr-gheal sheada shéimh</span>
<lb n="1214"/><span>Leaba réidh na bhfailgheadh n-óir.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>An ríoghan nach mbeadh do mhnaoi</span>
<lb n="1217"/><span>Mo shearc ar n-a líonadh lé</span>
<lb n="1218"/><span>An Coimdhe ar n-a car i gclí,</span>
<lb n="1219"/><span>Cá ní is doilghe dhamh, a Dhé.</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>12. AN BHEAN DO B'ANNSA LIOM FÁN nGRÉIN.</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>An bhean do b'annsa liom fán ngréin,</span>
<lb n="1224"/><span>Is nár bh'annsa léi mé ar bith,</span>
<lb n="1225"/><span>'Na suidhe ar ghualainn a fir féin,</span>
<lb n="1226"/><span>Ba chruaidh an céim is mé istigh.</span></p>
<lb n="1227"/>
<lb n="1228"/><p><span>An guirtín branair dorinneas dam féin,</span>
<lb n="1229"/><span>Is mé i bhfad i bpéin 'na bhun,</span>
<lb n="1230"/><span>Gan ag an bhfear soin dotháinig indé</span>
<lb n="1231"/><span>Acht a fhuirse dó féin agus a chur.</span></p>
<lb n="1232"/>
<lb n="1233"/><p><span>Má rinnis branar gan síol</span>
<lb n="1234"/><span>Is fear maith den tír uait 'na bhun,</span>
<lb n="1235"/><span>Do fhreagras an Mhárta san am chóir,</span>
<lb n="1236"/><span>Is do fhreastalas dóigh le n-a chur.</span></p>
<lb n="1237"/>
<lb n="1238"/><p><span>Is mairg do-ní branar go bráth</span>
<lb n="1239"/><span>Ná beir fás fada dá chuid féir,</span>
<lb n="1240"/><span>Is an tan chuadhas-sa i bhfad</span>
<lb n="1241"/><span>Gur coilleadh mo nead tar m'éis.</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>Dá mbudh duine mise raghadh i bhfad,</span>
<lb n="1244"/><span>Is d'fhágfadh mo nead tar m'éis,</span>
<lb n="1245"/><span>Do chuirfinn anál fá n-a bruach</span>
<lb n="1246"/><span>Do chuirfeadh a fuath ar gach éan.</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>Cumann cealgach ag mnaoi,</span>
<lb n="1249"/><span>Is cumann dearbhtha 'na dhíol uaim,</span>
<lb n="1250"/><span>Mise i ngéibhinn dá grádh,</span>
<lb n="1251"/><span>Is ise ag caitheamh gach léim ar luas.</span></p>
<lb n="1252"/>
<lb n="1253"/><p><span>Cumann, go dtéighead i sac,</span>
<lb n="1254"/><span>Ní dhéan feasta ar eagla an bháis,</span>
<lb n="1255"/><span>Is é bheir mo chroidhe 'na ghual</span>
<lb n="1256"/><span>An grádh fuar dobhíos ag mnáibh.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>Níl bráthair bocht gan hata cinn,</span>
<lb n="1259"/><span>Bád ar tuinn ná tigh ar tráigh,</span>
<lb n="1260"/><span>Mo chorpán dá dtéigheadh san gcill,</span>
<lb n="1261"/><span>Ag caoineadh im chionn ní bheadh na mná.</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>Fríd mo chumha ní shilid a rosc,</span>
<lb n="1264"/><span>Greadaid siad a mbos go hárd,</span>
<lb n="1265"/><span>Le n-a méaraibh fliuchaid a súil,</span>
<lb n="1266"/><span>Is iomdha lúib ins na mnáibh.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>Ná creid cómhrádh mná,</span>
<lb n="1269"/><span>'S ná glac a lámh i gceangal rúin,</span>
<lb n="1270"/><span>Aire do chómhairle an duine ghlic</span>
<lb n="1271"/><span>Ní sin nach mistide thú.</span></p>
<lb n="1272"/>
<lb n="1273"/><p><span>Is mairg atá mar atáim,</span>
<lb n="1274"/><span>Is mairg dobheir grádh leamh,</span>
<lb n="1275"/><span>Is mairg dobheas gan mnaoi</span>
<lb n="1276"/><span>'S dá mhairg ag ná bíonn bean mhaith.</span></p>
<lb n="1277"/>
<lb n="1278"/><p><span>Dá dtugthá póg do chailín deas,</span>
<lb n="1279"/><span>Is go ndéarfadh leat "Is tú mo ghrádh,"</span>
<lb n="1280"/><span>Fá mar thiocfá scaoil uait,</span>
<lb n="1281"/><span>Is ná bíodh ort gruaim tré mhnáibh.</span></p>
<lb n="1282"/>
<lb n="1283"/><p><span>Ná toigh bean ar a scéimh,</span>
<lb n="1284"/><span>Go bhfionnair créad é a locht;</span>
<lb n="1285"/><span>Tar éis iad do bheith dearg</span>
<lb n="1286"/><span>Is searbh blas na gcaor gcon.</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>D'éaluigh Meadhbh ó rígh Chruachna</span>
<lb n="1289"/><span>De dhruim uabhair is macnais</span>
<lb n="1290"/><span>Ris an rígh onórach do ghabh Éire</span>
<lb n="1291"/><span>Is ná bíodh éad ort, a mharcaigh.</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>Nó an gcuala tú scéal Ghearóid Iarla</span>
<lb n="1294"/><span>Mar éaluigh Cúntaois an chúil chiartha</span>
<lb n="1295"/><span>Uaidh le meang is le cealg</span>
<lb n="1296"/><span>Ré lúidín ar feadh bliadhna?</span></p>
<lb n="1297"/>
<lb n="1298"/><p><span>D'éaluigh a bhean ó Dháibhí an rí</span>
<lb n="1299"/><span>Re hiomad cuir agus cleas,</span>
<lb n="1300"/><span>d'éaluigh a bhean ó Fhionn féin,</span>
<lb n="1301"/><span>Níl acht díth céille 'n-ár neart.</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>Guidhim Dia go lá an bhrátha</span>
<lb n="1304"/><span>Dá gcuireadh cách dúinn i gcéill</span>
<lb n="1305"/><span>Má tá i ndán dúinn go bráth stad</span>
<lb n="1306"/><span>Leath olc na mban ná hinnstear é.</span></p>
<lb n="1307"/>
<lb n="1308"/><p><span>Dar Duinnín is dar Donn</span>
<lb n="1309"/><span>Bun-ós-cionn liom gabhaid na mná,</span>
<lb n="1310"/><span>Dá n-abrainn gur dubh é an fiach</span>
<lb n="1311"/><span>Dothabharfaidís Dia nach eadh acht bán.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>A fhir úd doní coimhéad ar do mhnaoi,</span>
<lb n="1314"/><span>Cuir i gcrích dam créad an fáth.</span>
<lb n="1315"/><span>Cionnus choimhéadfas tú do bhean</span>
<lb n="1316"/><span>Dá dtéighir amach go bráth?</span></p>
<lb n="1317"/>
<lb n="1318"/><p><span>Bheith dá coimhéad is tú istigh,</span>
<lb n="1319"/><span>Dar liom ní maith do chiall,</span>
<lb n="1320"/><span>Dá n-iompuighir léi do dhrom,</span>
<lb n="1321"/><span>Rithfeadh uait san chúil siar.</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>Dá mbeiththeá is í taobh re taobh</span>
<lb n="1324"/><span>Do sméidfeadh go claon a dearc,</span>
<lb n="1325"/><span>Dá mbeiththeá ós cómhair a dhá súl</span>
<lb n="1326"/><span>Do bhagarfadh mar siúd a glac.</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>Má théid sí go haifreann uait,</span>
<lb n="1329"/><span>Ná fan an uair sin dá héis,</span>
<lb n="1330"/><span>Ná bí roimpe ná 'na diaidh,</span>
<lb n="1331"/><span>"A Chrann na Croiche cá mbiaidh mé?"</span></p>
<lb n="1332"/>
<lb n="1333"/><p><span>Ná taobh t'anam re do mhnaoi,</span>
<lb n="1334"/><span>Gidh aidhbhseach a caoi 's a deor,</span>
<lb n="1335"/><span>Fá thuirse ní bhia acht seal</span>
<lb n="1336"/><span>Is geabhaidh chúiche an fear bhias beo.</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>An chlann so re bhfuil do shúil</span>
<lb n="1339"/><span>Dá raibh tusa i n-úir na gcnumh,</span>
<lb n="1340"/><span>Gach ar thacair tú re do ré,</span>
<lb n="1341"/><span>Cuirfid go léir le sruth.</span></p>
<lb n="1342"/>
<lb n="1343"/><p><span>Le drúis, le himirt, le hól,</span>
<lb n="1344"/><span>Le suirghe na n-óg, le stád,</span>
<lb n="1345"/><span>Caithfidh an chlann do chuid</span>
<lb n="1346"/><span>Is bia t'anam i mbruid go bráth.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>Dar an peann atá gan gléas</span>
<lb n="1349"/><span>Dá dtuigtheá-sa béas na mban,</span>
<lb n="1350"/><span>Is an teagasc dobheirim uaim</span>
<lb n="1351"/><span>Is duine gan stuaim nár ghabh.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>FREAGRA AR PHIARAS.</span></p>
<lb n="1354"/>
<lb n="1355"/><p><span>A fhir úd dorinne an duan,</span>
<lb n="1356"/><span>Is chuir orm fuath gach mná,</span>
<lb n="1357"/><span>Do dhallais m'intleacht ar fad</span>
<lb n="1358"/><span>Do chosaint na mban ar chách.</span></p>
<lb n="1359"/>
<lb n="1360"/><p><span>Cosaint con ar tí cait</span>
<lb n="1361"/><span>Cosaint na bhfear ar na mnáibh,</span>
<lb n="1362"/><span>Cosaint lachan ar linn</span>
<lb n="1363"/><span>Nó faire na taoide ón dtráigh.</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>Beannacht ní thugaid na mná</span>
<lb n="1366"/><span>Ar ainm an dáimh dorinne an duan,</span>
<lb n="1367"/><span>Bean do geintear d'aon fhear amháin</span>
<lb n="1368"/><span>Agus bean eile dobheir a slán fán sluagh.</span></p>
<lb n="1369"/>
<lb n="1370"/><p><span>Adhaint teineadh ar loch,</span>
<lb n="1371"/><span>Nó carnáilt cloch i n-aghaidh cuain,</span>
<lb n="1372"/><span>Cómhairle thabhairt do mhnaoi bhuirb,</span>
<lb n="1373"/><span>Nó buile ruibe ar iarann fhuar.</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>Bean ghránna is gan í suairc,</span>
<lb n="1376"/><span>A pósadh ba chruaidh an céim,</span>
<lb n="1377"/><span>Créad an fáth go bpósfadh fear</span>
<lb n="1378"/><span>Acht an bhean do b'áil leis féin.</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>Ná tabhair taobh ris na mnáibh,</span>
<lb n="1381"/><span>'S ná tabhair do dháil fá n-a neart,</span>
<lb n="1382"/><span>Ná creid uatha clog ná mionn,</span>
<lb n="1383"/><span>'S ná creid a dteanga liom leat.</span></p>
<lb n="1384"/>
<lb n="1385"/><p><span>Meabhair an fháidh 's a dtáine 'dhraoithibh riamh,</span>
<lb n="1386"/><span>Mo cheann 'na phrás dá ndáile míle bliadhan,</span>
<lb n="1387"/><span>Mo pheann im láimh 's mé ag sár-chur síos mar iad,</span>
<lb n="1388"/><span>Ar mheang na mná ní thráchtfaimís a dtrian.</span></p>
<lb n="1389"/>
<lb n="1390"/><p><span>Dá mba liom an peann dobhí teann ag Óibhid seal,</span>
<lb n="1391"/><span>Dá mba liom an ceann le n-ar mheabhruigh Hómer stair,</span>
<lb n="1392"/><span>Dá gcaithinn-se an peann 's an ceann cé mór a leath,</span>
<lb n="1393"/><span>Ní nochtfainn trian feall fallsacht ná fóirneart ban.</span></p>
<lb n="1394"/>
<lb n="1395"/><p><span>Dá mbadh dubh an fhairrge,</span>
<lb n="1396"/><span>Dá mbadh cailc na cruadh-chairrge</span>
<lb n="1397"/><span>Dá mbadh meamram an spéar</span>
<lb n="1398"/><span>Dá mbadh pinn eití na n-éan,</span></p>
<lb n="1399"/>
<lb n="1400"/><p><span>Peann do thabhairt i láimh gach fir,</span>
<lb n="1401"/><span>Do shíol Ádhaimh is Éabhaidh</span>
<lb n="1402"/><span>d'fhúigfidís uile dá n-éis</span>
<lb n="1403"/><span>Trian olc mná gan faisnéis.</span></p>
<lb n="1404"/>
<lb n="1405"/><p><span>Ná déin-se tábhacht go bráth de ghníomharthaibh ban</span>
<lb n="1406"/><span>Acht mar thráighfeadh tráigh nó thálfadh taoide ag teacht,</span>
<lb n="1407"/><span>Nó mar cháith lá Márta i dtráth a timchealltar</span>
<lb n="1408"/><span>Is go mbíonn a ngrádh i ndá áit nó trí gan stad.</span></p>
<lb n="1409"/>
<lb n="1410"/><p><span>Níl file ná fáidh, bárd ná éigse triath,</span>
<lb n="1411"/><span>Ná cuisle den dáimh dár tháinig céim 'na ndiaidh,</span>
<lb n="1412"/><span>Dá mhéid le rádh ar phár a saothar riamh</span>
<lb n="1413"/><span>Do chuirfeadh síos cáil na mbáb dá léigheanntacht iad.</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>Duine éigin cct.</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>Annsacht mná go bráth ná claoidheadh do chiall,</span>
<lb n="1418"/><span>Is fann a ngrádh 's is fánach síleach iad,</span>
<lb n="1419"/><span>Dream atá atháile ón dílinn iad,</span>
<lb n="1420"/><span>'S is cam an fáth lér táthadh croidhe 'na gcliabh.</span></p>
<lb n="1421"/>
<lb n="1422"/><p><span>Is sanntach ráidhteach gáibhtheach maoidhteach iad,</span>
<lb n="1423"/><span>Mo cheann 'na phrás dá ndáile míle bliadhain,</span>
<lb n="1424"/><span>Ar mheabhair an fháidh 's a dtáine 'dhraoithibh riamh</span>
<lb n="1425"/><span>Ar mheabhal na mná ní thráchtfaimís a dtrian.</span>
<lb n="1426"/><span>An Freagra:</span></p>
<lb n="1427"/>
<lb n="1428"/><p><span>Amhgar smáil ort 'fháidh bhig chrín gan chiall,</span>
<lb n="1429"/><span>Do labhair ar mhnáibh i n-áit nár thuill a dtrian;</span>
<lb n="1430"/><span>Dá fheabhas atáid, ó mhnáibh go mbí a dtriall,</span>
<lb n="1431"/><span>'S le greann do Mháire tháinig Críost i gcliabh.</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>13.  ÁRDUIGH DO MHEANMA, A MHÁGHNUIS.</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>Árduigh do mheanma, a Mhághnuis,</span>
<lb n="1436"/><span>A thúir dhreachghlain dhearcshámhghlais,</span>
<lb n="1437"/><span>A shlat fhial iomlán i gcath,</span>
<lb n="1438"/><span>A iomrádh cliar is cearrbhach.</span></p>
<lb n="1439"/>
<lb n="1440"/><p><span>A fhir aidhmillte ógbhan,</span>
<lb n="1441"/><span>A thaistil fonn bhfadródghlan,</span>
<lb n="1442"/><span>A thúir choscair, a ghríbh ghrinn,</span>
<lb n="1443"/><span>Is díbh d'oscail ar n-intinn.</span></p>
<lb n="1444"/>
<lb n="1445"/><p><span>A dheaghlámh dhíolta faladh,</span>
<lb n="1446"/><span>A fháidh órtha ar n-ealadhan,</span>
<lb n="1447"/><span>A fhir fheardha, a ghruaidh go ngoil,</span>
<lb n="1448"/><span>Do mheanma iar n-uair árduigh.</span></p>
<lb n="1449"/>
<lb n="1450"/><p><span>14. DÍON, A CHOIMDHE, MO CHARA.</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>Eoin Ua Callanáin do Phiaras Feiritéar.</span></p>
<lb n="1453"/>
<lb n="1454"/><p><span>Díon, a Choimdhe, mo chara</span>
<lb n="1455"/><span>Mo choigle re eascara,</span>
<lb n="1456"/><span>Do lucht confadh fíochdha is fill</span>
<lb n="1457"/><span>Sborfadh díochra mar dhrithlinn.</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>A dhíon fós feairrde sinne,</span>
<lb n="1460"/><span>Ar anáirde intinne</span>
<lb n="1461"/><span>A Phiarais, 'sar fheirg gach fhir</span>
<lb n="1462"/><span>'S ar cheilg na bhfiabhras bhfrithir.</span></p>
<lb n="1463"/>
<lb n="1464"/><p><span>Maraidh múinte, mac feasach,</span>
<lb n="1465"/><span>Staraidh cúirte cairdeasach,</span>
<lb n="1466"/><span>Fearas fo ghean séanta ar gcuid</span>
<lb n="1467"/><span>Nach ro-néata acht re namhaid.</span>
<lb n="1468"/><span>Marcach cliste, ceann buidhne,</span>
<lb n="1469"/><span>Ann nach miste ar muinighne,</span>
<lb n="1470"/><span>Bheith go cráibhtheach caithmheach caoin,</span>
<lb n="1471"/><span>Maithmheach náireach neamh-eascaoin.</span></p>
<lb n="1472"/>
<lb n="1473"/><p><span>Fear briste fromhtha is féile,</span>
<lb n="1474"/><span>Ciste gartha glain-chléire,</span>
<lb n="1475"/><span>Ógán eagnaidhe gan aos oll,</span>
<lb n="1476"/><span>Leanbaidhe gan chraos colonn.</span></p>
<lb n="1477"/>
<lb n="1478"/><p><span>Dogheibhthear uaidh iall an spuir,</span>
<lb n="1479"/><span>Ag triall san chómhrac mar chabhair,</span>
<lb n="1480"/><span>Bheir go leor ionair an lón,</span>
<lb n="1481"/><span>An beag san mór 's an meadhón.</span></p>
<lb n="1482"/>
<lb n="1483"/><p><span>Gan fear eile acht é féin</span>
<lb n="1484"/><span>Againn ná aon mar eiséin,</span>
<lb n="1485"/><span>Re trian ar ndochra do dhíon,</span>
<lb n="1486"/><span>Riaras sochra soi-dhíol.</span></p>
<lb n="1487"/>
<lb n="1488"/><p><span>Dá mbeadh aige mar nach fhuil</span>
<lb n="1489"/><span>Iardháil taighe an taoibh thiaruin</span>
<lb n="1490"/><span>Dobheadh sa bhfaghadh gan cheas,</span>
<lb n="1491"/><span>Fri riar aoigheadh is éigeas.</span></p>
<lb n="1492"/>
<lb n="1493"/><p><span>Dá urdháil ar áirimh sinn</span>
<lb n="1494"/><span>Do cháilibh oidhre Éamuinn</span>
<lb n="1495"/><span>Dó, gan chlódh buan re bail,</span>
<lb n="1496"/><span>Dó ba dhual ó n-a mháthair.</span></p>
<lb n="1497"/>
<lb n="1498"/><p><span>Do bhreith an tí-si tré chridhe</span>
<lb n="1499"/><span>Go brogh Íosa ainglidhe,</span>
<lb n="1500"/><span>Do bhrígh a bhfeadar a bhfus,</span>
<lb n="1501"/><span>Bíodh ar Pheadar do Phiarus.</span></p>
<lb n="1502"/>
<lb n="1503"/><p><span>Iarraim mar iarras an scéal</span>
<lb n="1504"/><span>A leas do Phiaras Feiritéar,</span>
<lb n="1505"/><span>'S an tí dobheir sreatha síon</span>
<lb n="1506"/><span>Rí an bheatha dá bhith-dhíon.</span></p>
<lb n="1507"/>
<lb n="1508"/><p><span>15. CIDH IAD AN CHLIAR SO.</span></p>
<lb n="1509"/>
<lb n="1510"/><p><span>Do Phiaras Feiritéar.</span></p>
<lb n="1511"/>
<lb n="1512"/><p><span>Cidh iad an chliar so 's an éigse as tír</span>
<lb n="1513"/><span>I mbliadhna re hiarratas séada is bídh;</span>
<lb n="1514"/><span>Do chiapadar siar mé 's ag téacht arís</span>
<lb n="1515"/><span>A dtriallann ar Phiaras Mac Éamuinn díobh.</span></p>
<lb n="1516"/>
<lb n="1517"/><p><span>16.  D'FHÓBAIR OLC DON URCHAR THIAR.</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>An Sagart Dómhnall Mac Taidhg an Gharáin cct. do Phiaras Feiritéar.</span></p>
<lb n="1520"/>
<lb n="1521"/><p><span>D'fhóbair olc don urchar thiar,</span>
<lb n="1522"/><span>Do-chuala i n-imlibh aigian;</span>
<lb n="1523"/><span>Lot láimhe mo laoich chailce,</span>
<lb n="1524"/><span>Saoi fa sáimhe subhailce.</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>Don urchar do hinnleadh lais,</span>
<lb n="1527"/><span>Do fóbradh príomhlot Piarais,</span>
<lb n="1528"/><span>Fearr dúinn a théacht mar atá,</span>
<lb n="1529"/><span>Gan úidh ar éacht ná ar iargná.</span></p>
<lb n="1530"/>
<lb n="1531"/><p><span>Moladh mór do Dhia na ndúl,</span>
<lb n="1532"/><span>Nár goineadh an ghéag ghlanúr</span>
<lb n="1533"/><span>A bheith beo gan ágh gan oil,</span>
<lb n="1534"/><span>Dobheir an ceo do chnocaibh.</span></p>
<lb n="1535"/>
<lb n="1536"/><p><span>A lámh ghasta ghléasta ghlinn,</span>
<lb n="1537"/><span>Do fhaghradh ag scoil scríbhinn,</span>
<lb n="1538"/><span>Nár thorchair do bhloisc ar mbaill</span>
<lb n="1539"/><span>Do thoisc an urchair iomroill.</span></p>
<lb n="1540"/>
<lb n="1541"/><p><span>Lámh chruaidh um loinn lasmhar</span>
<lb n="1542"/><span>Fear foirne na bhfianghasradh</span>
<lb n="1543"/><span>Lámh fhial nár fhill ó fhile,</span>
<lb n="1544"/><span>Dar linn is mian maighdine.</span></p>
<lb n="1545"/>
<lb n="1546"/><p><span>Tá an bhean ag breith a buidhe,</span>
<lb n="1547"/><span>An feallsamh 's an fiannuidhe,</span>
<lb n="1548"/><span>Maith a bheith gan ghoimh gan ghoin</span>
<lb n="1549"/><span>'Na leith gan doigh gan diachoir.</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>A bheith gan teidhm gan tinneas</span>
<lb n="1552"/><span>Beidh um oileán aidhmhilleas</span>
<lb n="1553"/><span>Éide cosnaimh ceall is cliar</span>
<lb n="1554"/><span>Maith leam don bhos-ghlan bhairr-fhiar.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>Do Chiarraighe na mbrogh mbán,</span>
<lb n="1557"/><span>Idir fear is mnaoi is macámh,</span>
<lb n="1558"/><span>Na guil-si ón gcathshlógh do chuir</span>
<lb n="1559"/><span>Tuirsi is athbhrón d'fhóbuir.</span></p>
<lb n="1560"/>
<lb n="1561"/><p><span>17.  NÍ TRUAGH GALAR ACHT GRÁDH FOLAIGH.</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>Chum Meig Ruiséil.</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>Ní truagh galar acht grádh folaigh,</span>
<lb n="1566"/><span>Uch is fada gur smuain mé,</span>
<lb n="1567"/><span>Ní bhiad níos sia gan a nochtadh.</span>
<lb n="1568"/><span>Mo ghrádh folaigh don tseang shéimh.</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>Tugas grádh ná féadaim d'fholach,</span>
<lb n="1571"/><span>Dá folt cochlach, dá rún leasc,</span>
<lb n="1572"/><span>Dá malainn chaoil, dá rosc gorm,</span>
<lb n="1573"/><span>Dá déid shocair, dá gnúis gheal.</span></p>
<lb n="1574"/>
<lb n="1575"/><p><span>Tugas fós, gion go n-admhuim,</span>
<lb n="1576"/><span>Grádh mar mh'anam dá píp réidh,</span>
<lb n="1577"/><span>Dá guth ró-bhinn, dá béal blasta,</span>
<lb n="1578"/><span>Dá hucht sneachtmhar, dá cích ghéir.</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>Uch, monuar ní théid i ndearmad,</span>
<lb n="1581"/><span>Mo ghrádh scamalach dá corp geal,</span>
<lb n="1582"/><span>Dá troigh slím-cheart trácht-thana,</span>
<lb n="1583"/><span>Dá gáire righin, dá crobh tais.</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>Bíodh nár fionnadh riamh roimhe</span>
<lb n="1586"/><span>Méid mo chumainn dí tar chách,</span>
<lb n="1587"/><span>Ní bhfuil, ní bhiaidh is níor imthigh,</span>
<lb n="1588"/><span>Bean is truime ghoid mo ghrádh.</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>17a. FADA ÁR gCOMHTHROM Ó CHÉILE.</span></p>
<lb n="1591"/>
<lb n="1592"/><p><span>Fada ár gcomhthrom ó chéile,</span>
<lb n="1593"/><span>Mise is mo chéile chumainn,</span>
<lb n="1594"/><span>Mise go ndíoghrais uimpe,</span>
<lb n="1595"/><span>Is gan í go soilbhir umainn.</span></p>
<lb n="1596"/>
<lb n="1597"/><p><span>Go dtréigfeadh mise ar shaidhbhreas</span>
<lb n="1598"/><span>Níl ann acht ainbhfios céille;</span>
<lb n="1599"/><span>'S ná tréigfinn-se mo bhean chumainn,</span>
<lb n="1600"/><span>'S a teacht chugham 'na léine.</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>Aice is ualach éadtrom,</span>
<lb n="1603"/><span>A searc, is tréan trom orum,</span>
<lb n="1604"/><span>'S ná deineann sé goimh don ghalar,</span>
<lb n="1605"/><span>Ó chéile is fada ár gcomhthrom.</span></p>
<lb n="1606"/>
<lb n="1607"/><p><span>18.  A DHIA NA MBUADH AN TRUAGH LEAT MISE MAR TÁIM.</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>A Dhia na mbuadh an truagh leat mise mar táim,</span>
<lb n="1610"/><span>I bpríosún fhuar is nach mór go bhfeicim an lá,</span>
<lb n="1611"/><span>An braon bhíonn thuas i n-uachtar lice go hárd</span>
<lb n="1612"/><span>Ag tuitim im chluais is fuaim na tuinne lem sháil.</span></p>
<lb n="1613"/>
<lb n="1614"/><p><span>19.  BEIR UAIM-SE FRIOTAL CHUM RIDIRE DUIBHNEACH SIAR.</span></p>
<lb n="1615"/>
<lb n="1616"/><p><span>Beir uaim-se friotal chum ridire Duibhneach siar,</span>
<lb n="1617"/><span>'S innis dó ar feadh m'uireasbha go bhfuilim féin buidheach do Dhia;</span>
<lb n="1618"/><span>Ní feairrde mise ar ibheas do na fíontaibh riamh</span>
<lb n="1619"/><span>Seach uisce na ruide seo is mise innte sínte siar.</span></p>
<lb n="1620"/>
<lb n="1621"/><p><span>20. NÍ HÉ MARBHADH AN DÚIN DO BHRÚIGH MO MHUINEÁL RIAMH.</span></p>
<lb n="1622"/>
<lb n="1623"/><p><span>Ní hé marbhadh an Dúin do bhrúigh mo mhuineál riamh</span>
<lb n="1624"/><span>Ná a ndearnadh liúm i gciumhais an Oileáin Tiar,</span>
<lb n="1625"/><span>Acht an óig-bhean mhúinte bhúidh na gcocán gciar</span>
<lb n="1626"/><span>Ná deaghas 'á fiosrughadh ar dtúis ná im dhonán liath.</span></p>
<lb n="1627"/>
<lb n="1628"/><p><span>21. A RIDIRE NA CIRCE 'S A' GHANDAIL GÉ.</span></p>
<lb n="1629"/>
<lb n="1630"/><p><span>A ridire na circe 's a' ghandail gé,</span>
<lb n="1631"/><span>Mise 'gus tusa ar gach taobh den mhéis;</span>
<lb n="1632"/><span>Ní mar sin dobhinn-se is mo mhuinntear féin,</span>
<lb n="1633"/><span>Acht 'nár gcúigear ar fhichid is ba ghann linn é.</span></p>
<lb n="1634"/>
<lb n="1635"/><p><span>22.  DOCHONNAC AISLING AR MAIDIN AN LAE GHIL.</span></p>
<lb n="1636"/>
<lb n="1637"/><p><span>Marbhna Phiarais Feiritéir.</span></p>
<lb n="1638"/>
<lb n="1639"/><p><span>Dochonnac aisling ar maidin an lae ghil,</span>
<lb n="1640"/><span>Do bhris mo shuan do bhuaidir mo chéadfadh,</span>
<lb n="1641"/><span>Thug mo chroidhe go claoidhte tréith lag,</span>
<lb n="1642"/><span>Is cé go mairim, do mhairbh go léir mé.</span></p>
<lb n="1643"/>
<lb n="1644"/><p><span>Fódla i gceas i bhfad roimh Éirinn,</span>
<lb n="1645"/><span>Ag caoi 's ag caoineadh 's ag géar-ghol,</span>
<lb n="1646"/><span>A gnaoi ar mí-lí gur thréig sí</span>
<lb n="1647"/><span>'S a cruth geal ar dath nár ghléigeal.</span></p>
<lb n="1648"/>
<lb n="1649"/><p><span>Í líonta 'chumha go dubhach déarach,</span>
<lb n="1650"/><span>I ndeoidh a fear is flaith na féile,</span>
<lb n="1651"/><span>Ag sníomh a glac 's ag stathadh a céibhe,</span>
<lb n="1652"/><span>Gan bhrígh go lag le neart a héigin.</span></p>
<lb n="1653"/>
<lb n="1654"/><p><span>Fiafruighim dí do'n fhuighle is séimhe</span>
<lb n="1655"/><span>Cá cúis chaointe ag mnaoi Chuinn Chéadchath,</span>
<lb n="1656"/><span>Nó cia an tír 'nar fríth na scéalta</span>
<lb n="1657"/><span>Thug fá scís na tíortha i n-éinfheacht.</span></p>
<lb n="1658"/>
<lb n="1659"/><p><span>Do ráidh an bhean dár bh'ainm Éire,</span>
<lb n="1660"/><span>Cá tír i mbíthí ar díth céille,</span>
<lb n="1661"/><span>Mar ná fuarais cluas le héisteacht</span>
<lb n="1662"/><span>Ar éag an fhir lér thuit na céadta.</span></p>
<lb n="1663"/>
<lb n="1664"/><p><span>Sirim ort, má's toil leat féachaint</span>
<lb n="1665"/><span>Ar mo chás ó thárla i ndaor-bhruid,</span>
<lb n="1666"/><span>Réidh mo cheist is beir mé a baoghal,</span>
<lb n="1667"/><span>Is deimhnigh dam cár theasta an té sin.</span></p>
<lb n="1668"/>
<lb n="1669"/><p><span>Adubhairt Fódla do ghlór nár bhréagach</span>
<lb n="1670"/><span>Taobh le loch do crochadh an t-éarlamh,</span>
<lb n="1671"/><span>Do sloinntear ón gcrích do chinn ar Éirinn,</span>
<lb n="1672"/><span>Ar an dtulaigh dá ngoirtear Cnoc Caorach.</span></p>
<lb n="1673"/>
<lb n="1674"/><p><span>Bíodhgaim ar scaoileadh an scéil sin,</span>
<lb n="1675"/><span>Is thugas amharc ar fhairsinge an tsléibhe,</span>
<lb n="1676"/><span>Do ráidh gach fir dá dtig 'na dtréin-rith,</span>
<lb n="1677"/><span>Is fíor ar chan an bhean ba héigneach.</span></p>
<lb n="1678"/>
<lb n="1679"/><p><span>Buailim m'ucht, do ghoin go haedhibh mé</span>
<lb n="1680"/><span>Bás an tí do chinn go héachtach,</span>
<lb n="1681"/><span>'S a bheith anocht fá bhruid 'na aonar</span>
<lb n="1682"/><span>Ag bhárda an Ruis 'gá chur i n-éagaibh.</span></p>
<lb n="1683"/>
<lb n="1684"/><p><span>A thír Dhuibhneach, is daoibh is céasta,</span>
<lb n="1685"/><span>Sibh 'na dheoidh nach dóigh gur saoghalach,</span>
<lb n="1686"/><span>Fál bhar dtórramh, stór bhar laoch mear,</span>
<lb n="1687"/><span>Crodh bhar n-óg-bhan, lón bhar léigheann-mhac.</span></p>
<lb n="1688"/>
<lb n="1689"/><p><span>An té ba hursa is do b'urradh is do b'fhéitheamh,</span>
<lb n="1690"/><span>Ag díon bhar gcreach is teach bhar dtréada,</span>
<lb n="1691"/><span>Is do bhar ndíon ar mhíle léir-scrios</span>
<lb n="1692"/><span>Ag díol bhar bhfiach 's 'na ndiaidh gan éileamh.</span></p>
<lb n="1693"/>
<lb n="1694"/><p><span>Atáid a dhúnta i gcumha gan faeseamh</span>
<lb n="1695"/><span>Is baile an Daingin cé'r dheacair a thraochadh,</span>
<lb n="1696"/><span>'S a chómharsain ag cómh-ghol go héigneach,</span>
<lb n="1697"/><span>Is na trí tíortha tré n-a chéile.</span></p>
<lb n="1698"/>
<lb n="1699"/><p><span>Dún Caoin ba haoibhinn ré néallaibh,</span>
<lb n="1700"/><span>Is Dún an Óir nár chóir do thréigean,</span>
<lb n="1701"/><span>Dún Úrla i gcúl gur léir-chuir,</span>
<lb n="1702"/><span>Is Dún Meidhreach taidhbhseach taobh-gheal.</span></p>
<lb n="1703"/>
<lb n="1704"/><p><span>Lá dá bhfeaca ag an bhfaraire féata</span>
<lb n="1705"/><span>I gcuan nó i gcaladh-phort daingean na hÉireann</span>
<lb n="1706"/><span>Cabhlach mara do b'armach éideach</span>
<lb n="1707"/><span>Dá bhfobhadh, dá bhfeannadh, dá reacadh 's dá réabadh.</span></p>
<lb n="1708"/>
<lb n="1709"/><p><span>Cé do mheasfadh ná mairfeadh acht tréimhse</span>
<lb n="1710"/><span>An tí ba chosmhail le Hector na Trae thoir</span>
<lb n="1711"/><span>Nó le Hearcuil ag leadradh laoch mear</span>
<lb n="1712"/><span>Ag teacht don bhaile 's a bhanna gan daor-lot?</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>Go ló an Luain ní luaidhfear laoch mear</span>
<lb n="1715"/><span>Dul i ngleo nó i gcómhrac aonair</span>
<lb n="1716"/><span>Ris an gcuradh nár bh'fhuras a thraochadh,</span>
<lb n="1717"/><span>Mar Choin Chulainn do ciorrbhadh ar fhéithibh.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>Breitheamh ceart é i measc a ghaolta,</span>
<lb n="1720"/><span>Ar scríbhinn ghasta ba chneasta an cléireach,</span>
<lb n="1721"/><span>Caoin re seanaibh, tais re béithibh,</span>
<lb n="1722"/><span>Lag le fann is teann re tréanaibh.</span></p>
<lb n="1723"/>
<lb n="1724"/><p><span>Captaoin cródha beodha i n-éachtaibh,</span>
<lb n="1725"/><span>Mars ar eolas, leoghan ar laochas,</span>
<lb n="1726"/><span>Ar chlár bóchna leor a thréine,</span>
<lb n="1727"/><span>Seabhac na n-oileán ar ghabháil éanlaith.</span></p>
<lb n="1728"/>
<lb n="1729"/><p><span>Impire ar uaisle, Guaire ar fhéile,</span>
<lb n="1730"/><span>Marcach líomhtha i ngníomharthaibh stéadmhar!</span>
<lb n="1731"/><span>Saighdiuir fír-iúil ar éachtaibh,</span>
<lb n="1732"/><span>Máighistir pionnsa is Fionn na Féinne.</span></p>
<lb n="1733"/>
<lb n="1734"/><p><span>Ciste rúin tú is úird na cléire,</span>
<lb n="1735"/><span>Grádh na maighdean mbraighid-gheal mbéasach,</span>
<lb n="1736"/><span>Órthóir an dána ós Clár Éibhir,</span>
<lb n="1737"/><span>Oide múinte is clú na héigse.</span></p>
<lb n="1738"/>
<lb n="1739"/><p><span>File 'gus ughdar múinte i mBéarla,</span>
<lb n="1740"/><span>Léightheoir blasta ar fhearsa Gaedhilge,</span>
<lb n="1741"/><span>Tuigseach Laidne is staire Gréigis,</span>
<lb n="1742"/><span>Fear cómhad-chur go cóimh-dheas san réidhteach.</span></p>
<lb n="1743"/>
<lb n="1744"/><p><span>Dobhí sé fáilteach cráibhtheach déarcach,</span>
<lb n="1745"/><span>Dobhí tabharthach bronntach béasach,</span>
<lb n="1746"/><span>An cian do mhair deagh-mhac Éamuinn</span>
<lb n="1747"/><span>Bó na mbocht é is crodh na cléire.</span></p>
<lb n="1748"/>
<lb n="1749"/><p><span>Ar cheannach fíona síoda 's éadaigh,</span>
<lb n="1750"/><span>Ar dháil maoine dighe 'gus méath-mhairt,</span>
<lb n="1751"/><span>Ar chaitheamh fleidhe 's féasta 'na aol-bhrogh</span>
<lb n="1752"/><span>Níor thug sé bárr ná tárr d'éinneach.</span></p>
<lb n="1753"/>
<lb n="1754"/><p><span>Dá mbeinn choidhche ag ríomh do thréithe,</span>
<lb n="1755"/><span>Ag áireamh ar dheárlais do shéadaibh</span>
<lb n="1756"/><span>Do leath Mhogha 'gus Chonn na gcéad-chath</span>
<lb n="1757"/><span>A gcur síos i gcrích níor léir liom.</span></p>
<lb n="1758"/>
<lb n="1759"/><p><span>Is bodhar 's is balbh an Bhanbha it éagmais,</span>
<lb n="1760"/><span>Do chaill a clú, do mhúch a daonnacht,</span>
<lb n="1761"/><span>Na Danair gach lá ag gabháil a saor-fhlaith,</span>
<lb n="1762"/><span>Is iad fá bhruid i riocht nach saoghuin.</span></p>
<lb n="1763"/>
<lb n="1764"/><p><span>Do luighe, do shíneadh, do chéad-chur</span>
<lb n="1765"/><span>Thug an chliar fá chiach i mbaoghal,</span>
<lb n="1766"/><span>Tar muir do chuir an bith braonach</span>
<lb n="1767"/><span>D'fhearaibh áilne 'on Spáin dá dtraochadh.</span>
<lb n="1768"/><span>Mochean feart 'nar thaisce t'aol-chorp,</span>
<lb n="1769"/><span>Do dhá thaobh cailce ar dhath na géise,</span>
<lb n="1770"/><span>Do dhá throigh thana chearta shéimhe,</span>
<lb n="1771"/><span>Is do dhá chaol-mhala ós leacain ghléigil.</span></p>
<lb n="1772"/>
<lb n="1773"/><p><span>A Phiarais m'anama ó chailleas rem ré thú,</span>
<lb n="1774"/><span>Is ná fuil aiseag ar mharbh dá n-éagann,</span>
<lb n="1775"/><span>Triath na n-aingeal dot ghairm a daor-bhruid</span>
<lb n="1776"/><span>Suas go Flaitheas go Cathair an Éin-Mhic.</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>23.  EACHTRA PHIARAIS FEIRITÉIR AGUS RAITHIDHE MHIC SIONNA.</span></p>
<lb n="1779"/>
<lb n="1780"/><p><span>Duine uasal saoitheamhail fíor-fhoghlumtha rug buaidh</span>
<lb n="1781"/><span>laochais i gCúigeadh Mumhan agus dobhí ró-chliste</span>
<lb n="1782"/><span>i ngach cleas do na cleasaibh filidheachta dár</span>
<lb n="1783"/><span>bh'ainm Piaras Feiritéar.  I dtimcheall trí chéad bliadhan</span>
<lb n="1784"/><span>ó shoin dobhí sé 'na chómhnuidhe i gCorca Dhuibhne i n-iarthar</span>
<lb n="1785"/><span>Chonntae Chiarraighe le hais Chuan Árd na Caithne, san áit</span>
<lb n="1786"/><span>le n-a ráidhtear indiu Parróiste an Fheiritéaraigh.</span></p>
<lb n="1787"/>
<lb n="1788"/><p><span>Is le n-a linn sin do mhair file i gCúigeadh Uladh i dtaobh</span>
<lb n="1789"/><span>thoir thuaidh d'Éirinn.  Raithidhe Mac Sionna a ainm.  Do</span>
<lb n="1790"/><span>ghlac fonn an file sin dul d'ionnsaighidh Phiarais, d'fhéachain</span>
<lb n="1791"/><span>an raibh sé 'na fhile do réir a theastais is a thuarasgbhála;</span>
<lb n="1792"/><span>agus rug leis san lán-turas soin, .i. a bhean agus a ghiolla</span>
<lb n="1793"/><span>óglach do Mhuinntir Ghráinne agus a ghadhar.</span></p>
<lb n="1794"/>
<lb n="1795"/><p><span>Do ghluaiseadar rómpa i n-aith-ghearr gacha conaire go</span>
<lb n="1796"/><span>rángadar Cathair Thráighlí, is as sin tré Ghleann na nGealt</span>
<lb n="1797"/><span>siar gach ndíreach ag cur Chathair Conraoi ar a láimh ndeis</span>
<lb n="1798"/><span>eatortha féin is an fhairrge thuaidh, is as sin tré Ghleann</span>
<lb n="1799"/><span>Locha Scáil gur shroicheadar an sean-bhaile le n-a ráidhtear</span>
<lb n="1800"/><span>Daingean Uí Chúise.</span></p>
<lb n="1801"/>
<lb n="1802"/><p><span>Agus ní cómhnuidhe ná sosadh dorinneadar annsin, acht</span>
<lb n="1803"/><span>gabháil go neimh-leisceamhail rómpa tré Chlochán Cinn Chait le</span>
<lb n="1804"/><span>hais Chuain Fhionntrágha.  Is annsin d'iompuigheadar a</span>
<lb n="1805"/><span>n-aighthe ó thuaidh go ndeachadar tar Mám Ráith Fhionáin gurab</span>
<lb n="1806"/><span>í áit i n-ar stadadar fá bhun Chruacha Mhártain ar an dtaobh</span>
<lb n="1807"/><span>thuaidh.</span></p>
<lb n="1808"/>
<lb n="1809"/><p><span>Súil dá dtug an giolla 'na thimcheall dochonnaic sé</span>
<lb n="1810"/><span>bothán beag ós a chómhair, go ndubhairt:</span></p>
<lb n="1811"/>
<lb n="1812"/><p><span>"Dár go deimhin, a mháighistir, is cosmhail dúinn bheith</span>
<lb n="1813"/><span>láimh le Dún an Fheiritéaraigh, agus téigheam go n-uige an</span>
<lb n="1814"/><span>bhotháin úd thall d'fhéachain an bhfuil aoinneach ann</span>
<lb n="1815"/><span>dothiubhradh dúinn eolas chum an dúna."</span></p>
<lb n="1816"/>
<lb n="1817"/><p><span>"Téigheam cheana," ar an Raithidhe.</span></p>
<lb n="1818"/>
<lb n="1819"/><p><span>Is amhlaidh fuaradar 'na shuidhe istigh rómpa, aon mhacaomh</span>
<lb n="1820"/><span>cumasach córach cathaiseach.  Do bheannuigheadar dó agus</span>
<lb n="1821"/><span>thug seisean an beannughadh céadna dhóibh agus adubhairt:</span></p>
<lb n="1822"/>
<lb n="1823"/><p><span>"Airighim," ar seisean, "ar an imtheacht atá fúibh,</span>
<lb n="1824"/><span>gur deoruidhthe san tír seo sibh, agus ní foláir nó tá ocras</span>
<lb n="1825"/><span>oraibh d'éis bhar n-aistir; agus má aontuigheann sibh suidhe</span>
<lb n="1826"/><span>im fhochair, gidheadh ná fuil rogha gach bídh ná togha gach dighe</span>
<lb n="1827"/><span>agam le cur i nbhar láthair mar ná fuil ionnam acht figheadóir</span>
<lb n="1828"/><span>aindeis go leor, fáiríor, atá bairghean nó dhó do phlúr</span>
<lb n="1829"/><span>eornan, agus bhar sáith de bhainne na ngabhar le fagháil agaibh</span>
<lb n="1830"/><span>agus míle fáilte."</span></p>
<lb n="1831"/>
<lb n="1832"/><p><span>"Ní gábhadh dhuit an cuireadh soin do thabhairt dúinn an</span>
<lb n="1833"/><span>dara feacht," ar an Raithidhe, agus leis sin do shuidheadar</span>
<lb n="1834"/><span>i gcuibhreann an fhigheadóra, gur itheadar agus gur óladar</span>
<lb n="1835"/><span>a leor-dhóthain.</span></p>
<lb n="1836"/>
<lb n="1837"/><p><span>Annsin d'éirigh an Raithidhe agus adubhairt le n-a ghiolla:</span></p>
<lb n="1838"/>
<lb n="1839"/><p><span>"Is mithid dúinn, a ghiolla," ar sé, "bheith ag gluaiseacht</span>
<lb n="1840"/><span>feasta."</span></p>
<lb n="1841"/>
<lb n="1842"/><p><span>"Ní hamhlaidh is cóir," ar an figheadóir, "acht suidheam</span>
<lb n="1843"/><span>go fóill ag agallamh a chéile."</span></p>
<lb n="1844"/>
<lb n="1845"/><p><span>"Ní dhéanfam go deimhin," ar an Raithidhe, "óir cá</span>
<lb n="1846"/><span>bhfios nach fada an turas atá rómhainn fós agus dein-se</span>
<lb n="1847"/><span>eolas dúinn anois go Dún an Fheiritéaraigh."</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>"Créad é fáth do thurais annsoin?" ar an figheadóir.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>"Atá," ar an Raithidhe, "mar dochuala go raibh teist</span>
<lb n="1852"/><span>file ag sean-chailleachaibh agus ag bodachaibh na dúthaighe seo</span>
<lb n="1853"/><span>ar an bPiaras so, agus chum tástála an file é do réir a</span>
<lb n="1854"/><span>thuairisce thángas-sa; agus geallaim duit nach fada bhead-sa</span>
<lb n="1855"/><span>ag cur an chinn-fheasa air, óir is file sár-fhoghlumtha mise</span>
<lb n="1856"/><span>ó Chúigeadh Uladh, rug buaidh filidheachta i ngach áird d'Éirinn."</span></p>
<lb n="1857"/>
<lb n="1858"/><p><span>"Is neamh-ádhbharach é do thuras," ar an figheadóir,</span>
<lb n="1859"/><span>"má's é sin fá ndeara dhuit triall 'nár measc; óir is</span>
<lb n="1860"/><span>fíor ná claoidhfear Piaras chómh bog soin agus a meastar</span>
<lb n="1861"/><span>leat-se; agus dá mba dhóigh liom-sa ó chianaibh gur bh'é sin</span>
<lb n="1862"/><span>an fuadar a bhí fút, dar Pádraig, cé nach file mise acht</span>
<lb n="1863"/><span>figheadóir tuatha, do chaithfinn féin rann leat."</span></p>
<lb n="1864"/>
<lb n="1865"/><p><span>Do mheabhaidh a ghean gáire ar an Raithidhe agus ar an</span>
<lb n="1866"/><span>gcuid eile ag éisteacht leis an bhfigheadóir.  Is annsin</span>
<lb n="1867"/><span>adubhairt an figheadóir leis an Raithidhe:</span></p>
<lb n="1868"/>
<lb n="1869"/><p><span>"Ní cóir duit scaramhaint linn go háirithe gan fios</span>
<lb n="1870"/><span>t'ainme d'fhágáil againn."</span></p>
<lb n="1871"/>
<lb n="1872"/><p><span>"Dogheobhair sin," ar an Raithidhe.  "Raithidhe Mac</span>
<lb n="1873"/><span>Sionna is ainm damh-sa."</span></p>
<lb n="1874"/>
<lb n="1875"/><p><span>"Agus cia hiad soin it fhochair?" ar an figheadóir.</span></p>
<lb n="1876"/>
<lb n="1877"/><p><span>"Atáid," ar seisean, "mo ghiolla, mo bhean agus mo mhadradh."</span></p>
<lb n="1878"/>
<lb n="1879"/><p><span>Is annsin d'fhéach an figheadóir go géar ar an gceathrar</span>
<lb n="1880"/><span>séimh i ndiaidh a chéile go ndubhairt:</span></p>
<lb n="1881"/>
<lb n="1882"/><p><span>Dhein sé ar an dtuirt cheithre ranna aite ná haithristear</span>
<lb n="1883"/><span>annso ag magadh fá'n gceathrar.</span></p>
<lb n="1884"/>
<lb n="1885"/><p><span>Ar gclos na rann soin don Raithidhe, do líonadh d'uamhain</span>
<lb n="1886"/><span>agus d'imeagla é gur laguigh a chroidhe 'na chliabh ar módh nár</span>
<lb n="1887"/><span>fhéad freagra ar bith do thabhairt ar an bhfigheadóir, go</span>
<lb n="1888"/><span>ndubhairt len-a ghiolla:</span></p>
<lb n="1889"/>
<lb n="1890"/><p><span>"Dar mo chubhais, a ghiolla," ar sé, "má táid figheadóirí</span>
<lb n="1891"/><span>na dúthaighe seo 'na bhfilíbh chómh maith leis sin, ní hionntaoibh</span>
<lb n="1892"/><span>damh-sa dul do láthair an Fheiritéaraigh, agus filleam tar</span>
<lb n="1893"/><span>n-ais dár ndúthaigh féin."</span></p>
<lb n="1894"/>
<lb n="1895"/><p><span>Leis sin d'iompuigh an Raithidhe le n-a chuallacht abhaile</span>
<lb n="1896"/><span>go ceann-trom mall-troightheach, lán do náire agus d'aithis</span>
<lb n="1897"/><span>go nach fios dúinn a n-imtheachta as sin amach.</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>Bíodh a fhios agat, a léightheoir ionmhuin, gurab é Piaras</span>
<lb n="1900"/><span>féin dobhí rómpa san mbothán i riocht figheadóra.  Gurab é</span>
<lb n="1901"/><span>sin eachtra Phiarais Feiritéir agus Raithidhe Mhic Sionna</span>
<lb n="1902"/><span>go nuige sin.</span></p>
<lb n="1903"/>
<lb n="1904"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Dánta Phiarais Feiritéir

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Dánta Phiarais Feiritéir

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
