Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Irish Corpus Astronomiae</title><author><name type="main">Ó Domhnaill, Maghnus; Eag. Henry, R.M. agus O'Connell, F.W.</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L256</note>
                         <note type="L">xxix</note>
                         <note type="B">1694 17D</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L256</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>An Irish Corpus Astronomiae</title><author>Ó Domhnaill, Maghnus; Eag. Henry, R.M. agus O'Connell, F.W.</author><imprint><publisher>Londain: David Nutt</publisher><date>1694 17D</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>Clár na h-Oibre.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An Chéad Chaibidil</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>1 - Don domhan agus dá chodchaibh; 2 - Don aimsir;  3 -</span>
<lb n="6"/><span>Do aoisibh an domhain; 4 - Do aoisibh an duine; 5 - Don</span>
<lb n="7"/><span>Bhliadhain; 6 - Do na Míosaibh; 7 - Don tSeachtmhain;</span>
<lb n="8"/><span>8 - Don Lá; 9 - Don Uair; 10 - Do na Ceathramhnaibh;</span>
<lb n="9"/><span>11 - Do 4 haimsearachaibh na bliadhna agus dá gcáilidheach-</span>
<lb n="10"/><span>taibh; 12 - Do na h-Equinoxia agus do na Solstitia;</span>
<lb n="11"/><span>13 - Clár.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>An Dara Caibidil.</span>
<lb n="14"/><span>1 - Don Réigiún eilemeinteach - Clár; 2 - Do nádúir</span>
<lb n="15"/><span>agus do uimhir na nGaotha; 3 - Fios ar an modh i ndéantar</span>
<lb n="16"/><span>cumhdach ar an mBeatha agus ar an tSláinte.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>An Treas Caibidil.</span>
<lb n="19"/><span>1 - Do Réigiún Fhlaitheasach; 2 - Riaghail le</span>
<lb n="20"/><span>n-aitheontar san oidhche an uair do chlog ar an réalt</span>
<lb n="21"/><span>thuaidh; 3 - Riaghail eile le n-aithnighthar leis an ngréin</span>
<lb n="22"/><span>agus le láimh an duine an uair do ló; 4 - Eolas ar</span>
<lb n="23"/><span>fheardhacht tighe na bliadhna do réir Plinius -</span>
<lb n="24"/><span>Ianuarius; 5 - Feardhacht tighe agus cailindeoracht</span>
<lb n="25"/><span>mí Feb.  do réir Paladius; 6 - An Márt do réir</span>
<lb n="26"/><span>Paladius; 7 - Oibreacha Aprioll do réir Abencenif;</span>
<lb n="27"/><span>8 - Feardhacht tighe May do réir Paladius; 9 -</span>
<lb n="28"/><span>Oibreacha míosa Iune do réir Paladius; 10 - Oibreacha</span>
<lb n="29"/><span>Iulius do réir Paladius; 11- Oibreacha mí August</span>
<lb n="30"/><span>do réir Paladius; 12 - Oibreacha Sep. do réir</span>
<lb n="31"/><span>Paladius; 13 - Oibreacha October do réir Abencenif;</span>
<lb n="32"/><span>14 - Oibreacha November do réir Abencenif;  15 -</span>
<lb n="33"/><span>Oibreacha December do réir Paladius.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>An Ceathramhadh Caibidil.</span>
<lb n="36"/><span>1 - Do chailindeoracht na h-aimsire; do na</span>
<lb n="37"/><span>plainéidibh agus da gcáilidheachtaibh do réir Leopoldus;</span>
<lb n="38"/><span>2 - Do cháilidheachtaibh na plainéide dá ngoirthear</span></p>
</div>
<pb n="xxx"/>
<div><lb n="39"/><p><span>Saturnus; 3 - Do chailindeoracht na plainéide so;</span>
<lb n="40"/><span>4 - Don deilbh crotha thig ón bplainéid so; 5 - Do na</span>
<lb n="41"/><span>cáilidheachtaibh dhoirteas an phlainéid so insa duine;</span>
<lb n="42"/><span>6 - Do chlaon nádúrtha na droinge so; 7 - Do cháilidheach-</span>
<lb n="43"/><span>taibh na plainéide dá ngoirthear Iupiter; 8 - Do</span>
<lb n="44"/><span>chailindeoracht na plainéide so; 9 - Don deilbh crotha</span>
<lb n="45"/><span>bheir an phlainéid so; 10 - Do cháilidheachtaibh na</span>
<lb n="46"/><span>droinge so;  11 - Do chlaon nádúrtha na droinge so;</span>
<lb n="47"/><span>12 - Do cháilidheachtaibh na plainéide dá ngoirthear</span>
<lb n="48"/><span>Mars; 13 - Do chailindeoracht na plainéide so;</span>
<lb n="49"/><span>14 - Don deilbh crotha bheir an phlainéid so; 15 - Do</span>
<lb n="50"/><span>cháilidheacht na droinge so; 16 - Do chlaon nádúrtha</span>
<lb n="51"/><span>na droinge so; 17 - Do cháilidheachtaibh na plainéide dá</span>
<lb n="52"/><span>ngoirthear Sol; 18 - Do chailindeoracht na plainéide</span>
<lb n="53"/><span>so; 19 - Don deilbh crotha bheir an phlainéid so; 20 -</span>
<lb n="54"/><span>Do cháilidheacht na droinge so; 21 - Do chlaon</span>
<lb n="55"/><span>nádúrtha na droinge so; 22 - Do cháilidheactaibh na</span>
<lb n="56"/><span>plainéide dá ngoirthear Venus; 23 - Do chailindeoracht</span>
<lb n="57"/><span>na plainéide so; 24 - Don deilbh crotha bheir an</span>
<lb n="58"/><span>phlainéid so; 25 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="59"/><span>so; 26 - Do chailidheachtaibh na droinge so; 27 - Do</span>
<lb n="60"/><span>cháilideachtaibh na plainéide dá ngoirthear Mer-</span>
<lb n="61"/><span>curius; 28 - Do chailindeoracht na plainéide so;</span>
<lb n="62"/><span>29 - Do dheilbh crotha na droinge so; 30 - Do cháilidheacht</span>
<lb n="63"/><span>na droinge so; 31 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="64"/><span>so; 32 - Do cháilidheachtaibh na plainéide dá ngoirthear</span>
<lb n="65"/><span>Lúna .i. an ghealach; 33 - Do chailindeoracht na</span>
<lb n="66"/><span>plainéide so; 34 - Do dheilbh crotha na droinge dar</span>
<lb n="67"/><span>plainéid an ghealach; 35 -  Do cháilidheachtaibh na droinge</span>
<lb n="68"/><span>so; 36 - Do chlaon nádúrtha na droinge so; 37 -</span>
<lb n="69"/><span>Iongantas eile don ghealaigh taoibh líonadh agus trághadh</span>
<lb n="70"/><span>na fairge; 38 - Clár; 39 - Modh i n-aitheontar an</span>
<lb n="71"/><span>comhartha i mbia an ghealach gach laoi ar an gclár so;</span>
<lb n="72"/><span>40 -  Míniughadh ar an gclár so; 41 - Riaghail le</span>
<lb n="73"/><span>n-aitheontar do mheabhair an comhartha agus na céimeanna</span>
<lb n="74"/><span>in a mbia an ghealach gach laoi; 42 - Riaghail eile</span>
<lb n="75"/><span>níosa chinnte ar an nidh so; 43 - Iongantas eile, agus</span>
<lb n="76"/><span>cailindeoracht don ghealaigh agus do na comharthaidhibh taoibh</span>
<lb n="77"/><span>na beatha; 44 - Clár; 45 - Míniughadh ar an gclár so,</span>
<lb n="78"/><span>atá síorraidhe agus geinearálta ar chailindeoracht na</span>
<lb n="79"/><span>bliadhna.</span>
<lb n="80"/></p>
</div>
<pb n="xxxi"/>
<div><lb n="81"/><p><span>An Cúigeadh Caibidil.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>1 - Foillsigheas cáilidheachta an dá chomartha</span>
<lb n="84"/><span>déag flaitheasacha; 2 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="85"/><span>Aquarius in a dtéid an ghrian ar 21 Ianuarius;</span>
<lb n="86"/><span>3 - Do cháilidheacht an chomhartha Piscis in a dtéid</span>
<lb n="87"/><span>an ghrian ar an 19 do Feb.;  4 - Do cháilidheacht an</span>
<lb n="88"/><span>chomhartha Aries in a dtéid an ghrian an 21 lá do</span>
<lb n="89"/><span>Mhárt; 5 - Do cháilidheacht an chomhartha Taurus in</span>
<lb n="90"/><span>dtéid an ghrian ar an 20 lá do Aprioll; 6 - Do</span>
<lb n="91"/><span>cháilidheacht an chomhartha Gemini in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="92"/><span>ar an 21 do May;  7 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="93"/><span>Cancer in a dtéid an ghrian ar an 22 do Iune;</span>
<lb n="94"/><span>8 - Do cháilidheacht an chomhartha Leo in a dtéid an</span>
<lb n="95"/><span>ghrian ar an 23 do Iuly; 9 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="96"/><span>Virgo in a dtéid an ghrian ar an 24 do Agust; 10 -</span>
<lb n="97"/><span>Do cháilidheacht an chomhartha Libra in a dtéid an</span>
<lb n="98"/><span>ghrian ar a 23 do Sep.; 11 - Do cháilidheacht an</span>
<lb n="99"/><span>chomhartha Scorpio in a dtéid an ghrian an 24 do</span>
<lb n="100"/><span>Oct.; 12 - Do cháilidheacht an chomhartha Sagittarius</span>
<lb n="101"/><span>in a dtéid an ghrian ar a 23 do November; 13 - Do</span>
<lb n="102"/><span>cháilidheacht an chomhartha Capricornus in a dtéid an</span>
<lb n="103"/><span>ghrian ar a 22 do December; 14 - Riaghail astronomic</span>
<lb n="104"/><span>le n-aitheontar comhartha na h-uaire in a mbeirthear</span>
<lb n="105"/><span>duine.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>An Seiseadh Caibidil</span>
<lb n="108"/><span>1 - Do éiclips na gréine agus na gealaighe;  2 - Chum</span>
<lb n="109"/><span>go n-aitheontar na neithe adhbharuigheas na h-éiclipsigh;</span>
<lb n="110"/><span>3 - Don aimsir in a dtosuigheann oibriughadh na</span>
<lb n="111"/><span>n-éiclips; 4 - An modh le n-aitheontar na h-áite san</span>
<lb n="112"/><span>domhan in a dteagmhóchaidh oibriughadh na n-éiclips.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>An Seachtmhadh Caibidil.</span>
<lb n="115"/><span>1 - Do chailindeoracht eile nádúrtha na h-aimsire</span>
<lb n="116"/><span>do réir Aristotill, Plinius, agus Ptolomeus atá ro-</span>
<lb n="117"/><span>dhearbhtha.  Do na Cométaib, agus dá gcáilidheachtaibh go</span>
<lb n="118"/><span>geinearálta; 2 - Do na Laethibh Madramhla, agus don uair</span>
<lb n="119"/><span>thosuighid agus chríochnuighid; 3 - Clár; 4 - Cailindeoracht</span>
<lb n="120"/><span>Bhliadhnamhail ar an lá thosuigheas an Canicula; Clár</span></p>
</div>
<pb n="xxxii"/>
<div><lb n="121"/><p><span>síorraidhe ar theacht agus ar lán na gealaighe; 5 -</span>
<lb n="122"/><span>Míniughadh ar an gclár so fhoillsigheas teacht agus lán na</span>
<lb n="123"/><span>gealaighe go síorraidhe; 6 - Clár do iomad cathrach</span>
<lb n="124"/><span>agus bailte insa Spáin agus aiste, dá bhfoghnann an clár so</span>
<lb n="125"/><span>ar ndiaidh thráchtas ar theacht agus ar lán na gealaighe; 7 -</span>
<lb n="126"/><span>Riaghlacha astrologthacha ro-tharbhacha chum foladóiracht</span>
<lb n="127"/><span>agus leighis eile; 8 - Riaghail fhoillsighas an uair is maith</span>
<lb n="128"/><span>agus is olc purgóid do ghlacadh; 9 - Clár fhoillsigheas an</span>
<lb n="129"/><span>uair is fearr purgóid agus fuil, agus an uair is olc;</span>
<lb n="130"/><span>10 - Breathnughadh Astronomic ar na h-aicídeachaibh</span>
<lb n="131"/><span>nádúrtha - Clár;  11 - Breathnughadh eile ar an nidh</span>
<lb n="132"/><span>céadna; 12 - Breathnughadh eile; 13 - Breathnughadh</span>
<lb n="133"/><span>iongantach oirdhearc ar na h-aicídeachaibh nádúrtha</span>
<lb n="134"/><span>do réir aois na gealaighe, darab ughdar Nicolas</span>
<lb n="135"/><span>Florentinus .i. liaig foglumtha ro-oirdhearc; 14 -</span>
<lb n="136"/><span>Clár le n-aitheontar críoch an tinnis nádúrtha;</span>
<lb n="137"/><span>15 - Comhairle tharbhach agus Chríostamhail, iomchubhaidh</span>
<lb n="138"/><span>le glacadh.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>An t-Ochtmhadh Caibidil.</span>
<lb n="141"/><span>1- Do iongantasaibh eile na gealaighe.  Do thaoibh</span>
<lb n="142"/><span>na gcomhartha agus na céad tóirnighe na bliadhna; 2 -</span>
<lb n="143"/><span>Teagasc tarbhach don lucht saothair; 3 - Seicréid</span>
<lb n="144"/><span>chúirialta agus ionmholta don lucht saothair.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p/>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="147"/><p><span>An Chéad Chaibidil.</span>
<lb n="148"/><span>1 - Don Domhan agus Dá chodchaibh.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Is é is domhan ann .i. an uile nidh, mar atá na</span>
<lb n="151"/><span>flaithis, na réalta agus na h-eilemeintidhe; agus fós gach nidh</span>
<lb n="152"/><span>eile cruthuighthe.  Goirid na Gréigigh Cosmos dhe so agus na</span>
<lb n="153"/><span>Laidneoiridhthe mundus .i. oirnéaltacht agus dathmhaileacht</span>
<lb n="154"/><span>amhail agus mar atá.  Do cruthuigheadh an domhan insa</span>
<lb n="155"/><span>bhfoghmhar, do réir mar adeir ughdair phrionnsapálta,</span>
<lb n="156"/><span>i mí Sep.; agus is é is adhbhar dóibh chuige sin, do bhrigh</span>
<lb n="157"/><span>gurab é gnáth-bhéas na nEabhruidheach, na hÉgipteach,</span>
<lb n="158"/><span>na bPersians, na nGréigeach, agus na gcineadhacha uile</span>
<lb n="159"/><span>mar éirgheas grian, an bhliadhain do ríomh ó Shep. sa</span>
<lb n="160"/><span>tsean-aimsir.  Do-bheir siad reasún eile ris so dá</span>
<lb n="161"/><span>dhearbhadh; mar atá, gur apaigh bhádar na tortha toir-</span>
<lb n="162"/><span>miosctha d'ith ar gcéad aithre .i. Adhamh agus Ébha ler</span>
<lb n="163"/><span>pheacaigh siad, agus nach raibh acht spás beag aimsire</span>
<lb n="164"/><span>ó cruthuigheadh iad go nuige sin; agus do bhrigh gurab</span>
<lb n="165"/><span>í mí Sep. am apughadh gach tortha, táirngid as so gur</span>
<lb n="166"/><span>san bhfoghmhar do cruthuigheadh an domhan.  Acht giodh</span>
<lb n="167"/><span>maith na réasúin so, dar leat, atá réasún is fearr iná</span>
<lb n="168"/><span>iad 'na n-aghaidh dá dhearbhadh nach san bhfoghmhar do</span>
<lb n="169"/><span>cruthuigheadh é acht insa Márt i n-earrach, do bhrigh gur</span>
<lb n="170"/><span>túsca fás gach neithe iná a bheith apaigh go nádúrtha:</span>
<lb n="171"/><span>agus mar is é mí Mhárta aimsear nádúrtha chum fás</span>
<lb n="172"/><span>agus geineamhna gach neithe, ní insa bhfoghmhar, mar sin,</span>
<lb n="173"/><span>do cruthuighedh an domhan acht insa Márta, .i. insa</span>
<lb n="174"/><span>t-aonmhadh lá déag de sin, fón am i dtéid an ghrian</span>
<lb n="175"/><span>insa chéad chéim don chomhartha fhlaitheasach dá ngoirthear</span>
<lb n="176"/><span>Aries.  Tairis so, atá réasún eile láidir dá dhearbhadh</span>
<lb n="177"/><span>gur fón am so do cruthuigheadh an domhan; óir do b'í toil</span>
<lb n="178"/><span>Chríost bás d'fhulang san earrach - agus sin Dia</span>
<lb n="179"/><span>h-Aoine, an treas lá do Aprioll, d'aois trí mbliadhain</span>
<lb n="180"/><span>déag ar 20, acht gan a mbeith iomlán: agus do b'é a thoil</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="181"/><p><span>tairis sin a chur san gcroich ar a seiseadh h-uair, do</span>
<lb n="182"/><span>bhrigh gurab í sin uair agus am agus lá do bhris ar gcéad</span>
<lb n="183"/><span>shinsear aithne Dé; mar sin nach san bhfoghmhar do</span>
<lb n="184"/><span>cruthuigheadh é acht san earrach.  Ranntar an domhan</span>
<lb n="185"/><span>ar dhó, mar atá réigiún flaitheasach agus réigiún eile-</span>
<lb n="186"/><span>meinteach; ortha so tráchtfamaoid re congnamh Dé.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>2 - Don Aimsir.</span>
<lb n="189"/><span>Is é is aimsir ann .i. moille siubhail na h-equinoxium:</span>
<lb n="190"/><span>ionann sin le rádh agus an t-am gur b'ionann fad don lá</span>
<lb n="191"/><span>agus don oidhche, agus teagmhaidh sin faoi dhó san mbliadhain,</span>
<lb n="192"/><span>mar atá an t-aonmhadh lá déag do Mhárt agus an t-aonmhadh</span>
<lb n="193"/><span>lá déag do Shep. faoi nó ós a chionn: nó is é is aimsir</span>
<lb n="194"/><span>ann, mar adeir Aristotill (4 Phisic.), miosúr an</span>
<lb n="195"/><span>tsiubhail do-ghní an chéad-ghluasacht .i. primum mobile</span>
<lb n="196"/><span>ó thosuigheann miosúr aoise an domhain agus aoise an</span>
<lb n="197"/><span>duine, agus gach cuid eile mór agus beag don aimsir; agus fós</span>
<lb n="198"/><span>claochlódh gach neithe dá bhfuil faoi chomhachta na h-aim-</span>
<lb n="199"/><span>sire.  Do b'é tús na h-aimsire, do réir Eoin Easbal,</span>
<lb n="200"/><span>Apoc. 10, an tan do cruthuigheadh an domhan.  Agus</span>
<lb n="201"/><span>atá ó shoin do réir na h-Eabhruidheach gus an mbliadhain</span>
<lb n="202"/><span>i láthair 5654.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Ranntar an aimsir i dtrí h-aimsireadha do réir</span>
<lb n="205"/><span>na dtrí ndlighthe tug Dia aon tsaoghal fó seach .i.</span>
<lb n="206"/><span>aimsir an dlighe nádúrtha do bhí ann ó Adhamh go Maoise,</span>
<lb n="207"/><span>dá tug Dia an dlighe scríobhtha; agus do b'é a líon do</span>
<lb n="208"/><span>bhliadhnaibh 2453: an dara h-aimsir do bhí ó tugadh an</span>
<lb n="209"/><span>dlighe scríobhtha (do scríobh Maoise) go dlighe na ngrás</span>
<lb n="210"/><span>do thug Críost agus go bhfuair bás 1540.  An treas aimsir,</span>
<lb n="211"/><span>ó tugadh dlighe na ngrás gus an mbliadhain i láthair</span>
<lb n="212"/><span>l694, agus tairis sin biaidh go teacht Chríost i ndeireadh an</span>
<lb n="213"/><span>tsaoghail.  Is é is céad-ghluasacht ann .i. an</span>
<lb n="214"/><span>deachmhadh flaitheas amhail deirim 'na dhiaidh so.</span>
<lb n="215"/><span>Tairis so ranntar an aimsir go particulárdha i n-aoisibh,</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="216"/><p><span>i mbliadhnaibh, i míosaibh, i seachtmhainibh, i láithibh, i</span>
<lb n="217"/><span>n-uairibh, agus i gceathramhnaibh; agus gidh gur féidir a roinn</span>
<lb n="218"/><span>i gcodchaibh is lugha agus is mó iná iad so, gidheadh is lór so</span>
<lb n="219"/><span>don deaghthuigse.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>3 - Do Aoisibh an Domhain.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>Gach aimsir do-chuaidh thort agus atá re teacht, ranntar</span>
<lb n="224"/><span>í in a ré h-aoisibh do réir na scrioptúiridhe diadha.  An</span>
<lb n="225"/><span>chéad aois ó Adhamh go dílinn do réir Genesis Cap.5 = 1656</span>
<lb n="226"/><span>bliadhain: an dara h-aois ó dhílinn go h-Abraham do b'é</span>
<lb n="227"/><span>a líon do bhliadhnaibh 505; an treas h-aois ó Abraham</span>
<lb n="228"/><span>go dlighe Mhaoise 292: an ceathramhadh h-aois ó dhlighe</span>
<lb n="229"/><span>Mhaoise go tionnscnamh teampaill Sholaimh mic Dháibhidh</span>
<lb n="230"/><span>an rígh 480: an cúigeadh h-aois ó thionnscnamh an</span>
<lb n="231"/><span>teampaill go scrios an teampaill chéadna 440: an</span>
<lb n="232"/><span>seiseadh h-aois ó scrios an teampaill go rugadh</span>
<lb n="233"/><span>Críost 587.  As sin tuigthear gur b'é aimsir do-chuaidh</span>
<lb n="234"/><span>thort ó thosach an domhain go breith Chríost 3960 bliadhain.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>4 - Do Aoisibh an Duine.</span>
<lb n="237"/><span>Ranntar saoghal an duine do réir Galenus i gcúig</span>
<lb n="238"/><span>aoisibh, mar atá: aois leanbhaidhe, aois fhásamhail, aois</span>
<lb n="239"/><span>ógánta, aois fheardha, agus aois chríon nó aosta.  Is é is</span>
<lb n="240"/><span>adhbhar do chlaochlódh na n-aoise so .i. claochlódh na</span>
<lb n="241"/><span>gcáilidheachta theagmhas san duine re linn gach aimsir</span>
<lb n="242"/><span>dá shaoghail; óir anuair scaras cáilidheacht díobh ris, tig</span>
<lb n="243"/><span>cáilidheacht eile ann nach ionann agus chéad cháilidheacht,</span>
<lb n="244"/><span>agus sin in aimsir áirithe.  An chéad aois dá ngoirthear</span>
<lb n="245"/><span>an aois leanbhaidhe, is é is cáilidheacht dí a bheith te</span>
<lb n="246"/><span>fliuch; agus mairidh sí san duine ó a bhreith go h-aois a 14</span>
<lb n="247"/><span>mbliadhna.  An dara h-aois dá ngoirthear aois fhásamhail,</span>
<lb n="248"/><span>agus gurab é is cáilidheacht dí a bheith te tirm; mairidh</span>
<lb n="249"/><span>ó aois a ceithre mbliadhna déag go cúig bliadhna fichead.</span>
<lb n="250"/><span>An treas h-aois dá ngoirthear an aois ógánta, agus gurab</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="251"/><p><span>é is cáilidheacht dí a bheith measardha, go h-áirithe in a</span>
<lb n="252"/><span>tosach, mairidh ó 25 go 40.  An ceathramhadh h-aois dá</span>
<lb n="253"/><span>ngoirthear an aois fheardha nó seasmhach, agus gurab é is</span>
<lb n="254"/><span>cáilidheacht dí a bheith fuar tirm go measardha, mairidh</span>
<lb n="255"/><span>ó 40 go 55.  An cúigeadh h-aois dá ngoirthear an aois</span>
<lb n="256"/><span>chríon, agus gurab é is cáilidheacht dí a bheith fuar tirm go</span>
<lb n="257"/><span>h-iomarcach, mairidh ó 55 go críoch a shaoghail.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>5 - Don Bhliadhain.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>Is é is bliadhain ann .i. spás aimsire nó miosúr dhá</span>
<lb n="262"/><span>mhí déag grianamhail: is é sin re rádh, an mhoill do-ghní</span>
<lb n="263"/><span>an ghrian ag siubhal timcheall fán dá chomhartha dhéag</span>
<lb n="264"/><span>flaitheasach go dtig chum an phoinc chéadna ór shiubhail</span>
<lb n="265"/><span>i dtosach na bliadhna.  Is é an t-Impire Iúlius Caesar</span>
<lb n="266"/><span>do roinn an bhliadhain atá againn anois i n-úsáid do</span>
<lb n="267"/><span>365 lá agus 6 h-uaire gan a mbeith iomlán; gidheadh ní fuil</span>
<lb n="268"/><span>an uimhir sin chomh ceart agus sin, do bhrigh go bhfaicimid</span>
<lb n="269"/><span>go soiléir an aimsir ag an t-equinoxium ag athrughadh</span>
<lb n="270"/><span>chugainn ní sa luaithe.  An rí Alfonsus na Spainne,</span>
<lb n="271"/><span>insa chruinniughadh do-rinne do leabhraibh na n-as-</span>
<lb n="272"/><span>trologach agus na bhfealsamhnach agus ar rinn-fhéachain agus</span>
<lb n="273"/><span>ar scrúdadh cáilidheachta na bliadhna; do fuair sé</span>
<lb n="274"/><span>amach go raibh 365 lá, 5 h-uaire, 49 móiminte, agus 10 segund</span>
<lb n="275"/><span>insa mbliadhain.  Agus do réir opinion an righ so (atá</span>
<lb n="276"/><span>glactha ag an uile astrologdha) ní féidir lá go h-iomlán</span>
<lb n="277"/><span>do thabhairt isteach insna ceithre bliadhna, do bhrigh go</span>
<lb n="278"/><span>dteastuigheann de 42 móimint agus 56 segund.  Acht</span>
<lb n="279"/><span>ar máthair naomhtha an Eaglais chum nach n-imtheochadh</span>
<lb n="280"/><span>re mion-chonntas móimintidhe, do-ghní sí úsáid don</span>
<lb n="281"/><span>mbliadhain do orduigh Julius Caesar .i. 365 lá le 6</span>
<lb n="282"/><span>h-uaire, agus mar sin do-bheir isteach insna ceithre bliadhna</span>
<lb n="283"/><span>lá, acht gan a bheith iomlán.  Agus do b'é sin adhbhar</span>
<lb n="284"/><span>dar n-athair naomhtha an Pápa; sé an treas Griogóir</span>
<lb n="285"/><span>dhéag, fár orduigh an aimsir d'athrughadh san mbliadhain</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="286"/><p><span>1582, an 5 lá do October, ag baint 10 lá don mhí</span>
<lb n="287"/><span>chéadna agus ag athrughadh an litir Domhnaigh do bhí ann .i.</span>
<lb n="288"/><span>G agus ag ordughadh C 'na litir Domhnaigh go deireadh na</span>
<lb n="289"/><span>bliadhna; agus tairis sin d'orduigh mar an gcéadna lá do</span>
<lb n="290"/><span>bhaint don aimsir i gcionn gacha trí chéad bliadhain.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>6 - Do na Míosaibh.</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>Adeirthear mí ón fhocal Laidne .i. metior metiri</span>
<lb n="295"/><span>.i. tomhas nó miosúr, mar is cuid í don dá mhí déag na</span>
<lb n="296"/><span>bliadhna.  Atá trí gné míosa ann, .i. mí ghrianamhail, mí</span>
<lb n="297"/><span>eascamhail, agus mí úsáideamhail.  Mí úsáideamhail an mhí</span>
<lb n="298"/><span>dá ndéantar úsáid insa gcalindeoir, agus mar do-ghní</span>
<lb n="299"/><span>an Eaglais úsáid dí goirthear amhlaidh sin í.  Mí ghrian-</span>
<lb n="300"/><span>amhail goirthear don spás aimsir chaitheas an ghrian ag</span>
<lb n="301"/><span>siubhal fó aon chomhartha don dá chomhartha déag fhlaithea-</span>
<lb n="302"/><span>sach.  Mí éascamhail: atá sin ar thrí mhodhaibh .i. mí shiubhlach,</span>
<lb n="303"/><span>mí theasbáinteach, agus mí leanmhainteach.  Is í is mí shiubhlach</span>
<lb n="304"/><span>ann .i. an spás aimsire chaitheas an ghealach ag siubhal</span>
<lb n="305"/><span>fán dá chomhartha déag flaitheasach, agus is é sin 27 lá</span>
<lb n="306"/><span>agus 8 n-uaire.  Mí theasbáinteach, nó ar mhodh eile mí</span>
<lb n="307"/><span>leigheasamhail, is é sin an spás aimsire ó chídhmid an</span>
<lb n="308"/><span>ghealach nuadh tar éis teachta go h-am a faicsiona arís</span>
<lb n="309"/><span>tar éis teachta dí an ath-uair.  Mí leanmhainteach, is é</span>
<lb n="310"/><span>sin an spás aimsire chaitheas an ghealach ó scaras ris an</span>
<lb n="311"/><span>ghréin go dteagmhadh ria arís, agus is é sin 29 lá go leith.</span>
<lb n="312"/><span>Atá dhá mhí déag san mbliadhain agus is iad a n-anmanna</span>
<lb n="313"/><span>.i. Ianuarius, Februarius, Martius, Aprilis, Maius,</span>
<lb n="314"/><span>Iúnius, Iúlius, Agustus, September, October, Nouem-</span>
<lb n="315"/><span>ber, December.</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>7 - Don tSeachtmhain.</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>Is é is seachtmhain ann .i. spás seacht lá d'aimsir, agus</span>
<lb n="320"/><span>deirthear amhlaidh sin í ón Laidin Septemane .i. seacht</span>
<lb n="321"/><span>maidne nó seacht solais, do bhrigh go n-éirgheann an</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="322"/><p><span>ghrian seacht n-uaire san tseachtmhain; agus is iad is</span>
<lb n="323"/><span>anmanna do na laethibh do-ghní seachtmhain .i. Domhnach,</span>
<lb n="324"/><span>Luan, Mart, Cédaoine, Diardaoin, Aoine, agus Satharn,</span>
<lb n="325"/><span>agus tairngid a n-anmanna ó na seacht bplainéidibh.  Do</span>
<lb n="326"/><span>ba ghnáth-bhéas do na geintlidhibh Dies Solis do ghairm</span>
<lb n="327"/><span>don Domhnach, agus Dies Lunae don Luan, agus Dies martis</span>
<lb n="328"/><span>don Mháirt, etc; do brigh go bhfuaradar amach le réasún</span>
<lb n="329"/><span>astronomic gur ab í an ghrian is plainéid don uair i</span>
<lb n="330"/><span>n-éirgheann sí Dia Domhnaigh, agus gur ab í an ghealach is</span>
<lb n="331"/><span>plainéid don uair i n-éirgheann an ghrian Dia Luain, agus</span>
<lb n="332"/><span>amhlaidh sin for sna laethibh eile.  Acht an Eaglais ag</span>
<lb n="333"/><span>seachnadh an ghnáth-bhéasa sin na ngeintlidhe, do thugadar</span>
<lb n="334"/><span>anmanna eile do na láithibh i n-aimsir an Phápa Silvester;</span>
<lb n="335"/><span>mar atá Lá an Tighearna don Domhnach, nó an chéad tráth;</span>
<lb n="336"/><span>an dara tráth don Luan; an treas tráth don Mháirt;</span>
<lb n="337"/><span>mar atá Feria Secunda, Feria Tertia, agus ar an ordughadh</span>
<lb n="338"/><span>sin ris na láithibh eile acht amháin an Satharn dá dtugadh</span>
<lb n="339"/><span>mar ainm .i. Sabathum .i. scíth agus iolghárdas; do bhrigh</span>
<lb n="340"/><span>gurab ann do chomhnuigh Dia iar gcruthughadh an domhain,</span>
<lb n="341"/><span>agus mar an gcéadna corp Chríost san tomba.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>8 - Don Lá.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Ionann lá re rádh agus solas nó deallradh, do bhrigh</span>
<lb n="346"/><span>nuair thig an ghrian ar amharc go mbíonn 'na lá; agus atá</span>
<lb n="347"/><span>ar dhá mhodh .i. lá nádúrtha agus lá saotharamhail nó gnóthach.</span>
<lb n="348"/><span>Lá saotharamhail, do réir Aristotill, goirtear don</span>
<lb n="349"/><span>spás aimsire bhíos ó éirghe don ghréin go luighe dhí.</span>
<lb n="350"/><span>Goirthear amhlaidh sin é mar is insa spás sin do-ghní an</span>
<lb n="351"/><span>lucht saothair a n-oibre.  Is é an lá nádúrtha spás</span>
<lb n="352"/><span>ceithre n-uaire fichead thosuigheas ó éirghe don ghréin</span>
<lb n="353"/><span>go h-éirghe dhí an ath-uair; agus is é so modh ghnáthuigheas</span>
<lb n="354"/><span>na Caldei na Persians, agus na Babilónians; acht na</span>
<lb n="355"/><span>Hebraei gnáthuighidh siad an lá do ríomh ó luighe gréine</span>
<lb n="356"/><span>go luighe dhí an ath-uair.  Máseadh ar máthair an</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="357"/><p><span>Eaglais, ag a scrúdadh so níosa dhoimhne, tosuighidh sí</span>
<lb n="358"/><span>ris an lá so ó mheadhón oidhche go meadhón oidhche 'na</span>
<lb n="359"/><span>dhiaidh; do bhrigh gurab annsin do rugadh a chéile .i. Íosa</span>
<lb n="360"/><span>Críost slánuightheoir an domhain.  Acht na h-astrologdha</span>
<lb n="361"/><span>tosuighidh siad an lá so ó mheadhón lae go meadhón an</span>
<lb n="362"/><span>lae 'na dhiaidh.</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>9 - Don Uair.</span>
<lb n="365"/><span>Is é is uair ann .i. cuid do na ceithre codchaibh fichead</span>
<lb n="366"/><span>bhíos san lá nádúrtha; nó, ar mhodh eile, an dara cuid</span>
<lb n="367"/><span>déag don lá saotharamhail, ar ar labhair Críost ris na</span>
<lb n="368"/><span>h-easbalaibh ag a rádh:  Nonne duodecim horae sunt diei?.</span>
<lb n="369"/><span>Agus do-ghní Eoin san 11.C. iomrádh ar na h-uairibh</span>
<lb n="370"/><span>saotharamhla so anuair adubhairt: erat quasi hora sexta</span>
<lb n="371"/><span>quando crucifixus est Jesus.  Is é sin re rádh go raibh 'na</span>
<lb n="372"/><span>mheadhón lae acht a bheag anuair do céasadh Críost ag</span>
<lb n="373"/><span>tuigsin an seiseadh h-uair mar a dó dhéag; agus dá bhrigh</span>
<lb n="374"/><span>sin goirid na Hebraei an chéad uair don seiseadh h-uair</span>
<lb n="375"/><span>ar maidin agus an treas uair don naomhadh h-uair, agus</span>
<lb n="376"/><span>an seiseadh h-uair don mheadhón lae, agus naomhadh</span>
<lb n="377"/><span>h-uair don treas uair i ndiaidh an mheadhón lae, amhail</span>
<lb n="378"/><span>agus mar tuigthear ag Matha C.17. an áit adeir go</span>
<lb n="379"/><span>raibh dorchadas os cionn an talaimh uile ón seiseadh</span>
<lb n="380"/><span>h-uair go nuige an naomhadh uair; is é sin ón mheadhón</span>
<lb n="381"/><span>lae go nuige an treas uair 'na dhiaidh.  Ag so an modh</span>
<lb n="382"/><span>adeir an Eaglais na h-uaire canónta.</span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>10 - Do na Ceathramhnaibh.</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Is é is ceathramha ann .i. cuid do na ceithre codchaibh</span>
<lb n="387"/><span>bhíos insan uair; ionann sin agus cúig móiminte déag, agus</span>
<lb n="388"/><span>iad sin ceithre h-uaire do-ghní siad 60 móiminte, agus</span>
<lb n="389"/><span>do-ghní sin uair iomlán.</span>
<lb n="390"/>
<pb n="16"/></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>11 - Do 4 haimsireachaibh na Bliadhna</span>
<lb n="393"/><span>agus dá gcáilidheachtaibh.</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>Ranntar an bhliadhain i gceithre h-aimsireachaibh .i.</span>
<lb n="396"/><span>earrach, samhradh, foghmhar agus geimhreadh; agus atá in gach</span>
<lb n="397"/><span>cuid díobh sin trí mí do réir na n-astronomicidhe.</span>
<lb n="398"/><span>Tosuighidh an t-earrach an 11 lá do Mhárt agus críoch-</span>
<lb n="399"/><span>nuighthar é an 12 do Iúne, agus is é is cáilidheacht don</span>
<lb n="400"/><span>aimsir sin a bheith te fliuch, agus insan aimsir sin stiúras</span>
<lb n="401"/><span>an lionn dearg, nó is ann is treise é; agus má bhíonn</span>
<lb n="402"/><span>an t-earrach ro-fhliuch biaidh fás mór ag na luibheannaibh</span>
<lb n="403"/><span>acht biaidh siad beag-shubstainteach, agus biaidh na tortha</span>
<lb n="404"/><span>lobhtha sul dtig am a mbuana.  Má bhíonn an t-earrach</span>
<lb n="405"/><span>ro-the, scéithfidh na crainn a mbláth go luath agus a nduil-</span>
<lb n="406"/><span>leabhar, agus biaidh a dtortha lán do phiastaibh, agus biaidh</span>
<lb n="407"/><span>na rósa ann níosa luaithe iná is cóir, agus mar sin gan</span>
<lb n="408"/><span>deaghbholadh.  Más fuar an t-earrach, cialluighidh sin</span>
<lb n="409"/><span>seac mór 'na dheireadh scriosfas na tortha, agus dhéanfas</span>
<lb n="410"/><span>díoghbháil mhór don fhíneamhain.  Má bhíonn ro-thirm biaidh</span>
<lb n="411"/><span>siad ro-mhaith.  Más fuar an t-earrach, biaidh na tortha</span>
<lb n="412"/><span>mall, maith, agus tarbhach.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>Tosuighidh an samhradh an 22 lá do Iune agus críochnuigh-</span>
<lb n="415"/><span>tear é an 23 lá do Sep. agus is é is cáilidheacht dó .i. te</span>
<lb n="416"/><span>tirm, agus is ann is treise an lionn ruadh.  Agus más</span>
<lb n="417"/><span>fliuch an samhradh biaidh na tortha lobhtha, agus biaidh an</span>
<lb n="418"/><span>chruithneachta gann, agus níosa lugha don eorna, agus na h-aicí-</span>
<lb n="419"/><span>deacha líonmhar.  Más ro-thirm é biaidh na tortha maith</span>
<lb n="420"/><span>agus folláin; acht biaidh na h-aicídeacha ro-ghéar.  Más</span>
<lb n="421"/><span>ro-the é biaidh na tortha líonmhar agus fós na h-aicídeacha.</span>
<lb n="422"/><span>Más fuar é biaidh na tortha mall agus an bliadhain</span>
<lb n="423"/><span>ro-shaothrach.  Tosuighidh an foghmhar an 23 lá do Sep. agus</span>
<lb n="424"/><span>críochnuighthear é an 21 do December, agus is é is</span>
<lb n="425"/><span>cáilidheacht dó a bheith fuar tirm, agus is ann is treise</span>
<lb n="426"/><span>don lionn dubh.  Agus más ró-fhliuch 'na dheireadh biaidh</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="427"/><p><span>an chruithnechta ro-ghann, agus níos lugha don eorna san</span>
<lb n="428"/><span>mbliadhain 'na dhaidh; acht má bhíonn ro-thirm cialluighidh</span>
<lb n="429"/><span>díoghbháil gacha sórt beathadh agus móran aicídeacha san</span>
<lb n="430"/><span>dara h-aimsir don mbliadhain 'na diaidh.  Más ro-fhuar</span>
<lb n="431"/><span>an foghmhar biaidh a thortha domblasta gan deaghbholadh.</span>
<lb n="432"/><span>Más fuar agus tirm é go measardha biaidh an bhliadhain</span>
<lb n="433"/><span>folláin agus go maith.  Tosuighidh an geimhreadh ar a 22 do</span>
<lb n="434"/><span>Decem. agus críochnuighidh ar an 20 do Mhárt.  Is é is</span>
<lb n="435"/><span>cáilidheacht don aimsir so a bheith fuar fliuch, agus is ann</span>
<lb n="436"/><span>stiúras agus is treise an lionn fionn.  Más te fliuch</span>
<lb n="437"/><span>an geimhreadh biaidh urchóideach do na plandaibh agus don</span>
<lb n="438"/><span>tsláinte.  Má bhíonn sé gaothmhar biaidh díoghbhálach do</span>
<lb n="439"/><span>na torthaibh agus do na pórthachaibh.  Acht fá dheoidh, más</span>
<lb n="440"/><span>claochlódhach cáilidheachta na gceithre n-aimsireacha so,</span>
<lb n="441"/><span>Is é sin más samhradhamhail an t-earrach, nó</span>
<lb n="442"/><span>más earrachamhail an samhradh, nó má bhíonn</span>
<lb n="443"/><span>cáilidheachta coda díobh ag na codchaibh eile</span>
<lb n="444"/><span>contrárdha dá gcáilidheachtaibh dílse féin, is</span>
<lb n="445"/><span>comhartha dearbhtha sin do dhíoghbháil na beatha, agus do</span>
<lb n="446"/><span>ghorta, agus fós do iomad easláinte.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>12 - Do na hEquinoxia agus do na Solstitia.</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>Atá dhá Equinoxium agus dhá Solstitia insa mbliadhain .i.</span>
<lb n="451"/><span>dhá aimsir insa mbliadhain inar b'ionann fad don</span>
<lb n="452"/><span>oidhche agus don lá; agus dhá aimsir eile insa mbliadhain</span>
<lb n="453"/><span>chéadna agus gur b'é an lá is faide san mbliadhain aimsir</span>
<lb n="454"/><span>díobh agus an lá is giorra san mbliadhain an aimsir eile.</span>
<lb n="455"/><span>Teagmhaidh an chéad equinoxium anuair thosuigheas an</span>
<lb n="456"/><span>ghrian re dol isteach sa chomhartha Aries; agus do-ghní sin</span>
<lb n="457"/><span>gach bliadhain ar an 21 lá do Mhárt agus is annsin is</span>
<lb n="458"/><span>ionann fad don oidhche agus don lá.  Teagmhaidh an dara</span>
<lb n="459"/><span>equinoxium anuair théid an ghrian san gcomhartha Libra;</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="460"/><p><span>agus do-ghní sin gach bliadhain an 23 lá Sep. agus annsin is</span>
<lb n="461"/><span>ionann fad don lá agus don oidhche arís.  Teagmhaidh na</span>
<lb n="462"/><span>solstitia mar an gcéadna faoi dhó san mbliadhain .i. an</span>
<lb n="463"/><span>chéad Solstitium díobh an 12 lá do December anuair</span>
<lb n="464"/><span>thionnscanas an ghrian re dol isteach insa chomhartha</span>
<lb n="465"/><span>Capricornus, agus is annso theagmhas an lá is giorra sa</span>
<lb n="466"/><span>mbliadhain; agus is é a fhad insa Spáin naoi n-uaire agus</span>
<lb n="467"/><span>ceathramhadh uaire, agus insa n-oidhche sin 14 h-uaire agus trí</span>
<lb n="468"/><span>ceathramhna do uair.  Teagmhaidh an dara Solstitium</span>
<lb n="469"/><span>anuair théid an ghrian insa chomhartha Cancer agus é sin</span>
<lb n="470"/><span>an 12 lá do Iune, agus is annsin theaghmhas an lá is faide</span>
<lb n="471"/><span>san mbliadhain (Insa Spáin adeirim) .i. 14 h-uaire</span>
<lb n="472"/><span>agus trí cheathramhna amhail is follas san gclár so ar ndiaidh.</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>Tuigthear an clár so ar an modh so .i. an 13 do</span>
<lb n="475"/><span>Ianuarius sa Spáin (agus gurab é sin an 13 lá</span>
<lb n="476"/><span>annso i n-Éirinn) éirghidh an ghrian ar a seachtmhadh</span>
<lb n="477"/><span>h-uair agus ceathramhain ar maidin, agus luighidh sí ar a ceathair</span>
<lb n="478"/><span>agus trí ceathramhna i ndiaidh an mheadhóin lae, agus is é fad</span>
<lb n="479"/><span>an lae .i. naoi n-uaire agus dhá cheathramhain; agus fad na</span>
<lb n="480"/><span>h-oidhche .i. 14 h-uaire agus dhá cheathramhain; agus mar sin le</span>
<lb n="481"/><span>so tuigfidhthear é uile.  Fóiridh an clár so chum feasa</span>
<lb n="482"/><span>na h-uaire i n-éirgheann an ghrian agus i luigheann sí, agus fad</span>
<lb n="483"/><span>an lae agus na h-oidhche gach am san mbliadhain.</span>
<lb n="484"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="485"/><p><span>An Dara Caibidil.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>1 - Don Réigiún eilemeinteach.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Is é réigiún eilemeinteach ann .i. an uile nidh</span>
<lb n="490"/><span>cruthuighthe atá ó fhlaitheas nó ó spéir na gealaighe anuas</span>
<lb n="491"/><span>go ponc meadhónach an talaimh, agus atá gach nídh díobh sin</span>
<lb n="492"/><span>cruthuighthe do cheithre corpaibh singilte dá ngoirthear</span>
<lb n="493"/><span>eilemeintidhe, agus is é a n-anmanna .i. talamh, uisce, aer,</span>
<lb n="494"/><span>agus teine: goirthear corpa singilte díobh do bhrigh nach</span>
<lb n="495"/><span>bhfuilid déanta do chorpaibh eile agus go bhfuil an uile</span>
<lb n="496"/><span>chorp eile déanta díobh.  Atá an talamh (mar is corp</span>
<lb n="497"/><span>trom é) i lár an domhain go nádúrtha, agus is é is</span>
<lb n="498"/><span>cáilidheacht dó a bheith fuar tirm, agus is é is compás dó</span>
<lb n="499"/><span>do réir an opinion is mó: 6480 léagadh.  Is féidir an</span>
<lb n="500"/><span>talamh mar sin do shiubhal timcheall ann a mbliadhain agus</span>
<lb n="501"/><span>ann a naoi mí agus ann a dtrí lá ndéag, ré deich léagadh</span>
<lb n="502"/><span>do shiubhal gach lá.  Atá do dhiameter aige - is é sin</span>
<lb n="503"/><span>tarsna ó thaoibh go taoibh nó ó imeall go h-imeall:</span>
<lb n="504"/><span>2061 léagadh agus beagán ós cionn leath-léagadh.  As sin</span>
<lb n="505"/><span>críochnuighthear agus dearbhthar gurab a fhad uainne, nó ó</span>
<lb n="506"/><span>imeall an talaimh so ar a bhfuilmid go ponc meadhónach</span>
<lb n="507"/><span>an talaimh chéadna in a bhfuil ifreann: 1030 léagadh agus trí</span>
<lb n="508"/><span>ceathramhna do léagadh.  Atá an dara h-eilemeint,</span>
<lb n="509"/><span>.i. an t-uisce, ós cionn an talaimh, agus is é is cáilidheacht</span>
<lb n="510"/><span>dó a bheith fuar fliuch; agus do réir na bhfealsamhnach</span>
<lb n="511"/><span>atá sé deich n-uaire níosa mhó iná an talamh; acht ní</span>
<lb n="512"/><span>do chaindigheacht atá sin, acht raritate.  Atá an treas</span>
<lb n="513"/><span>h-eilemeint, .i. an t-aer, ós cionn an uisce, agus is é is</span>
<lb n="514"/><span>cáilidheacht dó a bheith te fliuch; agus atá deich n-uaire</span>
<lb n="515"/><span>níosa mhó iná an t-uisce .i. raritate.  Atá an ceathramhadh</span>
<lb n="516"/><span>h-eilemeint, .i. an teine, ós cionn an aeir, agus is é is</span>
<lb n="517"/><span>cáilidheacht dí a bheith te tirm; agus atá 10 n-uaire níosa</span>
<lb n="518"/><span>mhó iná an t-aer .i. raritate.</span></p>
<lb n="519"/>
<lb n="520"/><p><span>lch.26 fágtha ar lár.  Clár nó tábla</span>
<lb n="521"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="522"/><p><span>Do réir an chláir so ghéabhthar amach fios ar cháili-</span>
<lb n="523"/><span>dheachtaibh na gceithre n-eilemeint, agus ar cháilidheacht na</span>
<lb n="524"/><span>n-áirdean agus na gceithre ngaotha, na gceithre codtha</span>
<lb n="525"/><span>na bliadhna, na gceithre leannta, na gceithre aoise an</span>
<lb n="526"/><span>duine; agus fós nádúir agus cáilidheachta an dá chomhartha</span>
<lb n="527"/><span>déag flaitheasach.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>2 - Do nádúir agus do Uimhir</span>
<lb n="530"/><span>na nGaotha.</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>Is é is gaoth ann do réir na bhfealsamhnach .i.</span>
<lb n="533"/><span>exhalatio; is é sin deathach éirgheas ar mhodh anála bhíos</span>
<lb n="534"/><span>te tirm, agus geintear sin i gcompar agus i gcroidhe an</span>
<lb n="535"/><span>talaimh; agus tar éis a tharaing as sin le brigh agus neart na</span>
<lb n="536"/><span>gréine, gluaisidh sé le neart gaitheadh na gréine</span>
<lb n="537"/><span>timcheall an talaimh chomh neartmhar agus do-chídhmid.  Is é</span>
<lb n="538"/><span>is adhbhar déanmhasach don ghaith an ghrian, amhail</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="539"/><p><span>adubhramar, do bhrigh go n-oibrigheann sí rena teas agus</span>
<lb n="540"/><span>go dtairngeann chuice na deathaigh sin; agus ar a dtógbháil</span>
<lb n="541"/><span>éirghid go h-árd, go scaraid agus go spreagaid res an</span>
<lb n="542"/><span>bhfuacht atá i réigiún meadhonach an aeir; agus mar</span>
<lb n="543"/><span>scartar iad séididh siad dá réir sin fó chompás an</span>
<lb n="544"/><span>talaimh; agus amhail mar bhíos an talamh nó na réigiúin</span>
<lb n="545"/><span>for a ngluaiseann siad goirthear anmanna díobh dá</span>
<lb n="546"/><span>réir sin; agus tig cáilideacht ar leith do bheith ag gach gaoith</span>
<lb n="547"/><span>fó seach, agus oibrighidh dá réir sin.  Is é ba ghnáth-bhéas do</span>
<lb n="548"/><span>na fealsamhnaibh sa tsean-aimsir úsáid do dhéanamh do</span>
<lb n="549"/><span>dhá ghaoith dhéag amháin; agus díobh so atá an ceathair díobh</span>
<lb n="550"/><span>dá ngoirthear gaotha cairdionálta nó prionsapálta; agus</span>
<lb n="551"/><span>ocht eile dá ngoirthear gaotha taoibhe nó leath-taoibhe</span>
<lb n="552"/><span>díobh, do bhrigh go mbíonn dias díobh ar gach taoibh do</span>
<lb n="553"/><span>gach gaoith chairdionálta.  Is í an chéad ghaoth chairdion-</span>
<lb n="554"/><span>álta an ghaoth ó dheas dá ngoirthear i Laidin .i. Notus</span>
<lb n="555"/><span>vel Auster.  Is adhbhar í so do néaltaibh fada, do</span>
<lb n="556"/><span>theintrigh, do mhóran fearthanna, agus do aicídeachaibh</span>
<lb n="557"/><span>iomdha; agus ó bheith dí te fliuch, geinidh sí morcadas agus</span>
<lb n="558"/><span>lobhthadas. Is í is gaoth taoibhe dí so chum na h-áirde</span>
<lb n="559"/><span>siar, an ghaoth dá ngoirthear Libanotus; agus is adhbhar í</span>
<lb n="560"/><span>mar an gcéadna do fhearthainn agus do aicídeachaibh, mar</span>
<lb n="561"/><span>an ghaoith phrionsapálta.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>An ghaoth eile taoibhe chum na h-áirde soir, dá</span>
<lb n="564"/><span>ngoirthear Phenicias, adhbharaidh sí sláinte agus aimsir</span>
<lb n="565"/><span>néalamhail.  Is í an dara gaoth chairdionálta an ghaoth</span>
<lb n="566"/><span>thuaidh (contrárdha don ghaoith chairdionálta an ghaoth ó dheas) dá</span>
<lb n="567"/><span>ngoirthear Septentrio; agus bí sí sin fuar tirm, agus is iongnadh</span>
<lb n="568"/><span>má thig fearthainn ria, acht atá ro-fholláin.  Adhbharaidh</span>
<lb n="569"/><span>sí fuacht tirm do-ghní díoghbháil do na torthaibh, agus</span>
<lb n="570"/><span>atá dhá ghaoith taoibhe eile aice .i. gaoth chum na</span>
<lb n="571"/><span>h-áirde siar dá ngoirthear Caurus.  Bhí sí sin fuar</span>
<lb n="572"/><span>tirm agus is adhbhar í do chomhghluasacht mhór gaoithe agus</span>
<lb n="573"/><span>sneachta.  Agus an ghaoth eile chum na h-áirde soir,</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="574"/><p><span>dá ngoirthear Aquilo vel Caecias, atá fuar tirm gan</span>
<lb n="575"/><span>fhearthainn.  Is í is treas gaoth chairdionálta ann</span>
<lb n="576"/><span>.i. an ghaoth anoir, dá ngoirthear Eurus vel Subsolanus.</span>
<lb n="577"/><span>Atá sí sin fuar fliuch, agus do-ghní néalta; agus is gnáthach</span>
<lb n="578"/><span>fearthainn léi so, go h-áirithe insa Valencia.  Congnaidh</span>
<lb n="579"/><span>sí fris na luibheanna agus ris an mbláth agus ris an tsláinte.</span>
<lb n="580"/><span>Atá aici so mar an gcéadna dhá ghaoith taoibhe; gaoth</span>
<lb n="581"/><span>dhíobh chum na h-áirde dheas, dá ngoirthear Eurus, agus</span>
<lb n="582"/><span>an ghaoth eile chum na h-áirde thuaidh dá ngoirthear</span>
<lb n="583"/><span>Gregal; agus atáid araon fábharach amhail agus mar atá an</span>
<lb n="584"/><span>ghaoth phrionnsapálta.  Is í an ghaoth chairdionálta eile</span>
<lb n="585"/><span>an ghaoth aniar, agus is é is cáilideacht dí a bheith te tirm.</span>
<lb n="586"/><span>Anuair shéideas an ghaoth so, cuiridh sí an fuacht ar</span>
<lb n="587"/><span>gcúl, agus mar an gcéadna an sneachta; acht is adhbhar í</span>
<lb n="588"/><span>do aicídeachaibh, agus ar uairibh do thóirnigh, agus do fhearthainn.</span>
<lb n="589"/><span>Is iad is gaotha taoibhe dí .i. gaoth dhíobh chum na h-áirde</span>
<lb n="590"/><span>thuaidh dá ngoirthear Chorus, agus an ghaoth eile chum na</span>
<lb n="591"/><span>h-áirde dheas dá ngoirthear Africus; agus atá do réir</span>
<lb n="592"/><span>cáilidheachta na gaoithe prionnsapálta .i. an ghaoth</span>
<lb n="593"/><span>aniar dá ngoirthear Zephirus.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>3 - FIOS AR AN MODH I NDÉANTAR</span>
<lb n="596"/><span>CUMHDACH AR AN MBEATHA AGUS AR AN</span>
<lb n="597"/><span>TSLÁINTE.</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>Mar atá na soilléir agus na h-áite in a mbíonn</span>
<lb n="600"/><span>fíon, ionnas go mairfidh go buan, is fearr a ndorus</span>
<lb n="601"/><span>chum na h-áirde thuaidh; chum go mbia gaoth agus solus na</span>
<lb n="602"/><span>h-áirde sin chuige, do réir Plinius, Lib.14.  Agus ná</span>
<lb n="603"/><span>fulaingtear fínéagar, nó fíon do géaradh tríd</span>
<lb n="604"/><span>truaillidheacht, a bheith i n-aon-bhall ris an bhfíon eile.</span>
<lb n="605"/><span>Mar an gcéadna na sciobóil, is fearr a ndoirse agus a</span>
<lb n="606"/><span>bhfuinneoga chum na h-áirde céadna, do bhrigh gur</span>
<lb n="607"/><span>buaine agus gur folláine an grán uadh sin iná a mbeith i</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="608"/><p><span>dtaoibh eile.  Ar an nós gcéadna do na torthaibh; do</span>
<lb n="609"/><span>bhrigh gurab é is nádúir don áird sin a bheith fuar tirm,</span>
<lb n="610"/><span>agus mar sin ro-dhíleas chum a sábhála; agus an uile ghráin</span>
<lb n="611"/><span>ar-cheana.  Agus is é am buana na dtortha, ionnas go</span>
<lb n="612"/><span>mairfid níosa bhuaine, re dol don ghealaigh ar gcúl; agus</span>
<lb n="613"/><span>go gearr i ndiaidh an mheadhóin lae, anuair is neart-</span>
<lb n="614"/><span>mhara teas na gréine.  Na seomraidhe codalta, ionnas</span>
<lb n="615"/><span>go mbiaid folláin agus glan ó phiastaibh, is fearr a</span>
<lb n="616"/><span>ndoirse agus a bhfuinneoga a bheith chum na h-áirde soir,</span>
<lb n="617"/><span>mar éirgheas grian.  Mar an gcéadna áit taiscthe</span>
<lb n="618"/><span>leabhar agus éadach, ionnas go mbia glan o leadhmain.</span>
<lb n="619"/><span>Fa dheoidh, an ola, iarraidh sí solus chuice ón áird ó</span>
<lb n="620"/><span>dheas, agus a bheith san geimhreadh i n-áit the agus san tsamhradh</span>
<lb n="621"/><span>i n-áit fhuair, agus in gach am díobh sin a bheith i soilléaraibh.</span>
<lb n="622"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="623"/><p><span>An 3 Caibidil.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>1 - Don Reigiún Flaitheasach.</span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>Go nuige so thráchtamar ar an réigiún eilemein-</span>
<lb n="628"/><span>teach chomh h-aithghearr agus b'fhéidir: anois is iomchubhaidh</span>
<lb n="629"/><span>trácht ar an réigiún fhlaitheasach ris an aithghearra</span>
<lb n="630"/><span>céadna, dá ngoireann Aristotill Lib. 1. De Caelo, C.8.</span>
<lb n="631"/><span>quinta essentia; do bhrigh go bhfuil eadardhealughadh eidir</span>
<lb n="632"/><span>í féin agus na ceithre h-eilemeintidhe eile.  Ranntar an</span>
<lb n="633"/><span>réigiún flaitheasach (nó mar ainm eile an réigiún</span>
<lb n="634"/><span>spéireamhail) ann a n-aon fhlaitheas déag, do réir an</span>
<lb n="635"/><span>opinion is dearbhtha ag an uile astronomic.  An chéad</span>
<lb n="636"/><span>spéir, nó an chéad fhlaitheas do réir orduighthe nádúrtha,</span>
<lb n="637"/><span>agus an t-aonmhadh déag uainne mar adeir an diadhairidhe;</span>
<lb n="638"/><span>is é is áit cómhnuidhe do Dhia, do na h-ainglibh, agus do na</span>
<lb n="639"/><span>h-anmannaibh naomhtha; agus níl an flaitheas so faoi</span>
<lb n="640"/><span>ghluasacht mar atá na flaithis eile.  I ndiaidh so atá</span>
<lb n="641"/><span>an deachmhadh spéir, nó an deachmhadh flaitheas do réir</span>
<lb n="642"/><span>sinne, agus an dara flaitheas do réir orduighthe nádúrtha,</span>
<lb n="643"/><span>dá ngoirthear primum mobile .i. an chéad-ghluasacht</span>
<lb n="644"/><span>(amhail fuair amach an righ Alfonsus) agus re na shiubhal agus</span>
<lb n="645"/><span>re na ghluasacht gluaistear na flaithis uile uadh anuas i</span>
<lb n="646"/><span>dtimcheall an talaimh ann a spás 24 n-uaire.  I ndiaidh</span>
<lb n="647"/><span>so atá an naomhadh spéir, do fuair amach Ptolomeus, dá</span>
<lb n="648"/><span>ngoirthear christalinum; áit in a raibh (mar adeir daoine</span>
<lb n="649"/><span>foghlumtha) na h-uisceacha a ndéan an leabhar Genesis</span>
<lb n="650"/><span>iomrádh orra; agus adeir Beda C.1, De Natura Rerum C.4</span>
<lb n="651"/><span>gur congbhadh mar sin iad chum báthughadh an domhain,</span>
<lb n="652"/><span>amhail agus mar rinneadh i n-aimsir na díleann.  I ndiaidh</span>
<lb n="653"/><span>so atá an t-ochtmadh spéir, dá ngoirthear an spéir</span>
<lb n="654"/><span>réaltógach, in a bhfuil na réalta uile greamuighthe.  Na</span>
<lb n="655"/><span>réalta, iomorro, dá ngoirthear plainéididhe, atáid insna</span>
<lb n="656"/><span>flaithisibh eile íochtracha uadh sin anuas.  Goirthear</span>
<lb n="657"/><span>plainéididhe, nó réalta seachránacha díobh, do bhrigh</span>
<lb n="658"/><span>nach mbíonn siad man ionann dá chéile, nó ó chéile,</span>
<lb n="659"/><span>amhail agus mar bhíos na réalta eile, orra so tráchtfamaoid</span>
<lb n="660"/><span>in a n-áitibh féin, agus ar gach plainéid díobh fó seach.</span>
<lb n="661"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="662"/><p><span>2 - Riaghail eile le n-aithnighthear</span>
<lb n="663"/><span>san oidhche an uair do chlog ar an</span>
<lb n="664"/><span>réalt thuaidh.</span></p>
<lb n="665"/>
<lb n="666"/><p><span>Is í is réalt thuaidh ann .i. réalt atá san t-ochtmhadh</span>
<lb n="667"/><span>spéir agus i bhfogas don bponc ós cionn a ngluaistear</span>
<lb n="668"/><span>na flaithis uile.  Atá an réalt so san áird thuaidh.</span>
<lb n="669"/><span>Aithnighthear í ag tabhairt do neach a aighthe san áird</span>
<lb n="670"/><span>soir agus ag féachain ós comhair a ghualann clí; is í an</span>
<lb n="671"/><span>réalt thuaidh is soillsighe do-chidhfidh annsin; léi fós a</span>
<lb n="672"/><span>stiúrann agus a sheolann píolótaidhthe agus an lucht fairrge;</span>
<lb n="673"/><span>mar aon léi féin agus le dhá réaltainn eile atá i bhfogus</span>
<lb n="674"/><span>dá chéile, agus atáid ag rinn Ceann na Bócina .i. béal na</span>
<lb n="675"/><span>h-adhairce, nó réalta goirthear mar sin, agus ar an réalt</span>
<lb n="676"/><span>is soillsighe díobh sin, dá ngoirthear horologialis, aithnigh-</span>
<lb n="677"/><span>thear an uair do oidhche gach am sa mbliadhain.</span>
<lb n="678"/>
<pb n="40"/></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>Ag tabhairt aithne mar sin ar an réalt thuaidh,</span>
<lb n="681"/><span>tugadh neach a aghaidh uirri ar mhodh go mbiaidh a ghuala</span>
<lb n="682"/><span>chlí chum na h-áirde siar agus a ghuala dheas chum na h-áirde</span>
<lb n="683"/><span>shoir go díreach.  Ar mbeith amhlaidh sin, measadh féin</span>
<lb n="684"/><span>cros san aer ós a chomhair agus gurab é is lár nó meadhón</span>
<lb n="685"/><span>dí an réalt thuaidh; agus ceann do cheithre ceannaibh na</span>
<lb n="686"/><span>croise chum a chinn féin agus ceann eile don chrois (con-</span>
<lb n="687"/><span>trárdha dó sin) chum a chosa; agus an dá cheann eile na</span>
<lb n="688"/><span>croise do-ghní an líne láir, ceann díobh chum na h-áirde</span>
<lb n="689"/><span>siar réir a ghualann clí, agus an ceann eile chum na</span>
<lb n="690"/><span>h-áirde soir réir a ghualann deise.  'Na dhiadh so</span>
<lb n="691"/><span>measadh mar an gcéadna fáinne cruinn i dtimcheall</span>
<lb n="692"/><span>na croise, amhail agus mar chidh insa taoibh ar ndiaidh; agus</span>
<lb n="693"/><span>tugadh dá aire go siubhlann an réalta horologialis</span>
<lb n="694"/><span>(do-chidh tairngthe insa gclár) i dtimcheall na réilte</span>
<lb n="695"/><span>tuaidh le spás ceithre n-uaire fichead, ionnus go siubh-</span>
<lb n="696"/><span>lann gach ceathramhadh don chrois fó seach ann a sé</span>
<lb n="697"/><span>h-uaire; agus do bhrigh go bhfuil gach ceathramhadh rannta 'na</span>
<lb n="698"/><span>sé codchaibh, cialluigidh gach cuid díobh uair, amhail agus atá</span>
<lb n="699"/><span>ar an gclár.  Ar dtuigsin an méid adubhramar,</span>
<lb n="700"/><span>tugadh dá aire an aimsir don bhliadhain i mbiadh, nó an</span>
<lb n="701"/><span>aimsir in ar mian leis fios na h-uaire don oidhche</span>
<lb n="702"/><span>d'fhagháil, do bhrigh go mbíonn an réalt horologialis (réir</span>
<lb n="703"/><span>a siubhail) ag ceann uachtarach na croise an chéad lá</span>
<lb n="704"/><span>do mhí May san meadhón oidhche, agus go mbíonn an chéad</span>
<lb n="705"/><span>lá do August ag ceann na croise atá chum na h-áirde</span>
<lb n="706"/><span>siar agus chum na gualann clí insa meadhón oidhche.  Mar</span>
<lb n="707"/><span>an céadna bidh 'na meadhón oidhche an tan bhíos an</span>
<lb n="708"/><span>réalt chéadna ag ceann íochtarach na croise, agus teagmhaidh</span>
<lb n="709"/><span>sin an chéad lá do Nouember; agus bidh an chéad lá do</span>
<lb n="710"/><span>Februarius 'na mheadhón oidhche an tan theagmhas an</span>
<lb n="711"/><span>réalt sin ag an ceann eile don chrois atá chum na</span>
<lb n="712"/><span>h-áirde soir agus chum na gualann deise.  Tairis so tug-</span>
<lb n="713"/><span>tar aire go n-athruigheann na poinc so an mheadhon</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="714"/><p><span>oidhche i gcionn gacha cúig lá ndéag .i. spás uaire, mar</span>
<lb n="715"/><span>eisiomláir an chéad lá do May bídh an réalt so horolo-</span>
<lb n="716"/><span>gialis ag an bponc uachtarach na croise san meadhón</span>
<lb n="717"/><span>oidhche (amhail adubhramar), agus i gcionn cúig lá ndéag 'na</span>
<lb n="718"/><span>dhiaidh sin bídh sí uair eile ar a h-aghaidh sa meadhón oidhche,</span>
<lb n="719"/><span>ag an dara ponc don chéad cheathramhain don chrois chum</span>
<lb n="720"/><span>na h-áirde siar agus chum na gualann clí; agus i gcionn 15 lá</span>
<lb n="721"/><span>eile do-ghní an réalt an meadhón oidhche uair eile ar a</span>
<lb n="722"/><span>h-aghaidh ag an 3 ponc don cheathramhain chéadna, agus ar an</span>
<lb n="723"/><span>ordughadh sin ar feadh na bliadhna.  Ar dtabhairt aire go</span>
<lb n="724"/><span>maith do na ceithre poinc so na croise in a mbíonn an</span>
<lb n="725"/><span>réalt horologialis san meadhón oidhche, tugadh aire an</span>
<lb n="726"/><span>chéad lá do May an fad atá an réalt chéadna ón bponc i</span>
<lb n="727"/><span>ndéanann an meadhón oidhche, agus so chum na gualann</span>
<lb n="728"/><span>deise, agus má ghní sin trí poinc is follus go bhfuil 'na naoi</span>
<lb n="729"/><span>do chlog, do bhrigh go dteastuigheann trí poinc do na sé</span>
<lb n="730"/><span>poinc atá i gceathramhain na croise chum an mheadhóin</span>
<lb n="731"/><span>oidhche; agus má shiubhlann an réalt chéadna trí poinc eile</span>
<lb n="732"/><span>ar a h-aghaidh ó chionn uachtarach na croise siar chum na</span>
<lb n="733"/><span>gualann clí, is dearbh go mbia 'na trí do chlog ar</span>
<lb n="734"/><span>maidin agus i ndiaidh an mheadhón oidhche; le so is féidir</span>
<lb n="735"/><span>fios gach uair don oidhche fhághail amach gach am sa</span>
<lb n="736"/><span>mbliadhain do dearbhtha gan aon phonc seachráin.</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>3 - RIAGHAIL EILE LE N-AITHNIGHTHEAR</span>
<lb n="739"/><span>LEIS AN NGRÉIN AGUS LE LÁIMH AN DUINE</span>
<lb n="740"/><span>AN UAIR DO LÓ.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>Amhail agus mar tugtar riaghail le n-aithnighthear gach</span>
<lb n="743"/><span>uair don oidhche gan clog uaire, tugtar mar an</span>
<lb n="744"/><span>gcéadna riaghail le n-aitheontar an uair do ló leis an</span>
<lb n="745"/><span>láimh; mar sin gur féidir le gach duine uaireadóir a</span>
<lb n="746"/><span>bheith ris féin do ghnáth.  Adeirim mar sin an té ler</span>
<lb n="747"/><span>mian leis fios na h-uaire do ló tugadh sé a chúl féin</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="748"/><p><span>fris an ngréin go díreach; agus, ionnas go ndéanadh sin</span>
<lb n="749"/><span>go cinnte, cuireadh sé maide beag díreach 'na sheasamh</span>
<lb n="750"/><span>i dtalamh iomlán cothrom, agus gabhadh sé a scáile sin</span>
<lb n="751"/><span>eidir a throighthibh; agus ar mbeith amhlaih sin dó, cuireadh</span>
<lb n="752"/><span>sé brodh do fhad a chorr-mhéir 'na sheasamh i líne na beatha</span>
<lb n="753"/><span>(goirthear mar sin do thimcheallas an ordóg), agus síneadh</span>
<lb n="754"/><span>an lámh chlé go díreach uadh chum na coise céadna, agus gan</span>
<lb n="755"/><span>a bheith níosa áirde nó níosa ísle iná a ghuala agus</span>
<lb n="756"/><span>deasuigheadh clí a ndeárnann ar mhodh nach ndéanadh an</span>
<lb n="757"/><span>ordóg scáile innte; agus is dearbh go mbia scáile an</span>
<lb n="758"/><span>bhrodha sin i n-áit éigin insa gcorrmhéar gach am san</span>
<lb n="759"/><span>mbliadhain.  Agus déanmaoid cás go n-éirgheann an</span>
<lb n="760"/><span>ghrian ar a 5 do chlog; annsin biaidh scáile an bhrodha i</span>
<lb n="761"/><span>mbárr an chorr-mhéir, agus má bhíonn i mbárr an mhéir mhea-</span>
<lb n="762"/><span>dhóin biaidh annsin 'na sé do chlog, agus má bhíonn i mbárr an</span>
<lb n="763"/><span>tanaiste biaidh annsin 'na seacht do chlog, agus má bhíonn i</span>
<lb n="764"/><span>mbárr an mhéir bhig biaidh 'na h-ocht do chlog, agus má bhíonn</span>
<lb n="765"/><span>san líne is foigse do bharr an mhéir bhig biaidh 'na naoi do</span>
<lb n="766"/><span>chlog, agus má bhíonn insa líne nó san alt meadhónach biaidh</span>
<lb n="767"/><span>'na 10 do chlog, agus má bhíonn san alt ag bun an mhéir bhig</span>
<lb n="768"/><span>chéadna biaidh 'na 11 do chlog, agus má théid an scáile</span>
<lb n="769"/><span>isteach san láimh ós comhair an bhrodha biaidh 'na dhó</span>
<lb n="770"/><span>dhéag.  Anois ionnus go bhfuighbheadh fios na n-uaire</span>
<lb n="771"/><span>amach i ndiaidh an mheadhóin lae, tugadh dá aire go</span>
<lb n="772"/><span>bpilleann an scáile forsna h-ailt agus forsna h-áite</span>
<lb n="773"/><span>céadna for a dtáinig ar maidin; mar sin ar bpilleadh</span>
<lb n="774"/><span>don scáile chum an treas ailt i mbun an mhéir bhig, bí</span>
<lb n="775"/><span>annsin 'na h-aon do chlog i ndiaidh an mheadhón lae; agus</span>
<lb n="776"/><span>insan alt láir, bhí 'na dhó; agus ag an treas alt bí 'na trí;</span>
<lb n="777"/><span>agus ag bárr an mhéir bhig bí 'na 4; agus ag bárr an tanaiste</span>
<lb n="778"/><span>bí 'na 5; agus ag bárr an mhéir mheadhóin bí 'na sé; agus ag</span>
<lb n="779"/><span>bárr an chorr-mhéir bí 'na seacht do chlog.  Ós a chionn</span>
<lb n="780"/><span>so, tugadh dá aire má éirgheann an ghrian ar a sé do</span>
<lb n="781"/><span>chlog ar maidin gur ar na h-ailt is foigse do bharraibh</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="782"/><p><span>na méar céadna do-ghníthear an conntas, agus ag toirneamh</span>
<lb n="783"/><span>for an mear beag chum líne an dó dhéag réir na</span>
<lb n="784"/><span>h-eisiomlára réamhráidhte, agus ag filleadh forsna h-ailt</span>
<lb n="785"/><span>céadna i ndiaidh an mheadhóin lae.  Má éirgheann an</span>
<lb n="786"/><span>ghrian ar a seacht do chlog ar maidin, déantar an</span>
<lb n="787"/><span>conntas céadna so ar na h-ailt meadhónacha na méar</span>
<lb n="788"/><span>céadna, agus ag tosughadh do ghnáth leis an gcorr-mhéar; agus</span>
<lb n="789"/><span>mar do-ghní an t-experiens gach nidh urasa, ní beag so,</span>
<lb n="790"/><span>acht go n-éirgheann an ghrian insna míosaibh May, June,</span>
<lb n="791"/><span>July ar a 5 nó i bhfogus dó, agus ann a August; ar a 6, insa</span>
<lb n="792"/><span>Márt, Aprioll, Sep. agus Oct.; agus ar a 7 i Nouember, Dece-</span>
<lb n="793"/><span>mber, Ianuarius, agus Feb. nó i bhfogus dó.  Acht tuig-</span>
<lb n="794"/><span>thear gur do réir conntas an Phápa atá an</span>
<lb n="795"/><span>leabhar so, gidheadh is féidir úsáid do dhéanamh</span>
<lb n="796"/><span>dhe in gach talamh nach bhfuil faoi n-a chomhachta.</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>4 - Eolas ar fheardhacht tighe na</span>
<lb n="799"/><span>bliadhna do réir Plinius.</span>
<lb n="800"/><span>Ianuarius.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>Ó theacht gealaighe na míosa so is cóir do na</span>
<lb n="803"/><span>fearaibh tighe na crainn ar a dtig bláth go luath a</span>
<lb n="804"/><span>mbeangáin do scathadh, mar atá crann almonds, plum-</span>
<lb n="805"/><span>aidhe, agus a macsamhla sin.  Is cóir scealláin ghéara na</span>
<lb n="806"/><span>n-oráistidhe, na liomóin, agus na mbaláistidhe agus na gcnó</span>
<lb n="807"/><span>franncach do chur san am so i dtalamh te.  Ó lán na</span>
<lb n="808"/><span>gealaighe so amach go teacht arís is ann is fearr gach</span>
<lb n="809"/><span>adhmad do bhaint chum go mairidh níosa bhuaine, acht is</span>
<lb n="810"/><span>iad crainn is fearr chuige sin na crainn do chaill a</span>
<lb n="811"/><span>nduilleabhar.  Is maith annso an t-aoileach do chur ar</span>
<lb n="812"/><span>an talamh agus a leasughadh fris, agus gáirleog agus uinniúin do</span>
<lb n="813"/><span>chur.  Adeir Plinius gurab é am buana gacha neithe chum</span>
<lb n="814"/><span>go mairidh a bhfad .i. i ndiaidh lán gacha gealaighe, agus fós</span>
<lb n="815"/><span>chum cailltéoracht agus grafála, lib.18.  Más insa mí so</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="816"/><p><span>cluinfidhthear an chéad tóirneach biaidh na tortha líonmhar,</span>
<lb n="817"/><span>droch-bhiseach ar na coilltibh, iomarcach uisce, gaotha</span>
<lb n="818"/><span>easlána, buaidhreadh insna puiblidheachaibh agus bás daoine</span>
<lb n="819"/><span>agus áirnéise insa talamh in a gcluintear í, do réir ráidhte</span>
<lb n="820"/><span>an ughdair fhoghlamtha agus an astronomic oirdheirc .i.</span>
<lb n="821"/><span>Leopoldus de Austria, agus is í an chéad tóirneach .i.</span>
<lb n="822"/><span>an chéad tóirneach theagmhas i ndiaidh Lae Nod-</span>
<lb n="823"/><span>laig beag nó an lá sin féin fós.</span></p>
<lb n="824"/>
<lb n="825"/><p><span>5 - Feardhacht tighe agus cailindeoracht</span>
<lb n="826"/><span>mí Feb. do réir Paladius.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>Ó theacht gealaighe na míosa so go raibh lán is maith</span>
<lb n="829"/><span>an chnáib agus an líon do chur, agus an mustard agus na milloin</span>
<lb n="830"/><span>chum go mbia luath.  Ó lán na gealaighe so go teacht,</span>
<lb n="831"/><span>is maith na slatacha chum cliabh agus neithe mar sin do</span>
<lb n="832"/><span>bhuaint (acht adeir Paladius gur fearr a mbuaint fón</span>
<lb n="833"/><span>am so don ghealaigh i mí Ianuarius).  Is féidir grafáil</span>
<lb n="834"/><span>na fíneamhna do dhéanamh.  Is guasachtach tinneas na</span>
<lb n="835"/><span>gcos san am so.  Más san mí so chluinfidhthear an</span>
<lb n="836"/><span>chéad tóirneach cialluighidh sin bás daoine comhachtacha,</span>
<lb n="837"/><span>aicídeacha cinn, pian insna cluasaibh, sioc mór agus</span>
<lb n="838"/><span>beagán tortha do réir Leopoldus.</span></p>
<lb n="839"/>
<lb n="840"/><p><span>6 - An Márt do réir Paladius.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>Ré fás na gealaighe so is cóir na milloin, na</span>
<lb n="843"/><span>pepinidhe agus na calabásaidhe do chur: agus an chnáib agus an</span>
<lb n="844"/><span>líon i dtalamh te; agus is fearr a gcur anois iná i</span>
<lb n="845"/><span>mí Feb. agus mar an gcéadna na garabhansaidhe agus gacha</span>
<lb n="846"/><span>scealláin ghéara, agus crainn óga na bhfigineach i dtalamh</span>
<lb n="847"/><span>measardha.  Re lán na gealaighe so is maith na gar-</span>
<lb n="848"/><span>ruidheanna agus an cruithneachta do ghort-ghlanadh agus na</span>
<lb n="849"/><span>campaidhe do threabhadh chum nach bhfásaidh an luibhreach agus</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="850"/><p><span>glanadh fo na crainn scéitheas go mall, mar atá crann</span>
<lb n="851"/><span>na sméar agus na ngránádach etc.  Grafáil na fíneamhna</span>
<lb n="852"/><span>ní cóir a leigean ón am so, do bhrigh go dtosuigheann</span>
<lb n="853"/><span>scéith an uair seo.  Geintear insa mí so droch-leannta,</span>
<lb n="854"/><span>agus aicídeacha an chinn bíd guasachtach.  Más insa mí so</span>
<lb n="855"/><span>cluinfidhthear an chéad tóirneach, cialluighidh sin gaotha</span>
<lb n="856"/><span>móra, líonmhaireacht gráin agus féar, imreasain, uathbháis</span>
<lb n="857"/><span>agus bás insa talamh i gcluintear í, do réir Leopoldus.</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>7 - Oibreacha Aprioll do réir</span>
<lb n="860"/><span>Abencenif.</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>Ó theacht gealaighe na míosa so go raibh lán, is</span>
<lb n="863"/><span>maith an uile luibhgháirdín do phlantáil, giodh gur maith</span>
<lb n="864"/><span>an sórt sin do dhéanamh mar an gcéadna i mí ó</span>
<lb n="865"/><span>Ianuarius go h-August.  Ó lán na gealaighe so go</span>
<lb n="866"/><span>teacht arís, is maith an t-uisce leigean chum na gcam-</span>
<lb n="867"/><span>paidhe curtha bhíos tirm te.  Is maith an mhí so chum go</span>
<lb n="868"/><span>nglanfaidhe curcóga na mbeach ón dubhán alla agus</span>
<lb n="869"/><span>piastaibh eile geintear ionnta.  Is ró-fholláin an t-am</span>
<lb n="870"/><span>so chum purgóid do ghlacadh, agus aicídeacha an mhuinéil agus</span>
<lb n="871"/><span>na brághad atáid guasachtach.  Más insa mí so cluin-</span>
<lb n="872"/><span>fidhthear an chéad tóirneach, cialluighidh an bhliadhain do</span>
<lb n="873"/><span>bheith deaghthorthach; iomadamhlacht don fhíon agus don</span>
<lb n="874"/><span>chruithneachta agus don áirnéis, go spesialta don chruith-</span>
<lb n="875"/><span>neachta insna talta tiorma clochacha; acht go gciallui-</span>
<lb n="876"/><span>gheann mar an gcéadna contabhartacha for an bhfairge</span>
<lb n="877"/><span>insna ríoghachtaibh in a gcluintear í, do réir Leopoldus.</span></p>
<lb n="878"/>
<lb n="879"/><p><span>8 - Feardhacht tighe May do réir</span>
<lb n="880"/><span>Paladius.</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>Ó theacht na gealaighe so go raibh lán is maith an</span>
<lb n="883"/><span>cróach do bhearradh, agus na boic do leigean chum na</span>
<lb n="884"/><span>ngabhar.  Is féidir fon am so gach sórt lubhghort do</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="885"/><p><span>phlantughadh.  Ó lán na gealaighe go teacht is fearr</span>
<lb n="886"/><span>iná uair eile na brícidhe do loscadh agus do bhruith, agus an</span>
<lb n="887"/><span>uile oibre mar sin do chriaidh, óir is í so aimsir is</span>
<lb n="888"/><span>fearr chuige sin san mbliadhain.  Insan aimsir so is</span>
<lb n="889"/><span>maith na campaidhe do threabhadh cuirthear san bhfoghmhar</span>
<lb n="890"/><span>agus i dtalamh fhuar.  Is féidir na laoigh, na cullaigh agus na</span>
<lb n="891"/><span>h-uain fireanna do chaill.  Gach aicíd insna guaillibh agus</span>
<lb n="892"/><span>insna lámhaibh atá níosa ghuasachtaighe iná uair eile, agus</span>
<lb n="893"/><span>go h-áiridhe cneadhthach ó iarann.  Más insa mí so</span>
<lb n="894"/><span>cluinfidhthear an chéad tóirneach .i. ó thosach na bliadhna,</span>
<lb n="895"/><span>cialluighidh mórán uisce, díoghbháil don éanlaith, ioma-</span>
<lb n="896"/><span>damhlacht don arán agus do gach sórt pise insna ríoghdhach-</span>
<lb n="897"/><span>taibh in a gcluintear í, do réir Leopoldus.</span></p>
<lb n="898"/>
<lb n="899"/><p><span>9 - Oibreacha míosa Iune do réir</span>
<lb n="900"/><span>Paladius.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Ó theacht na gealaighe so go a lán is maith scothadh</span>
<lb n="903"/><span>do dhéanamh ar na crainn ar a mbíonn coirt reamhar;</span>
<lb n="904"/><span>mar atá crainn oráistidhe, figineach agus ola, agus crainn</span>
<lb n="905"/><span>eile mar sin; agus an gabáiste agus gach lubhghort eile chum</span>
<lb n="906"/><span>go mbia luath.  Ó lán na gealaighe so go teacht is</span>
<lb n="907"/><span>maith an phónair do bhuaint agus a bhualadh agus gach sórt pise</span>
<lb n="908"/><span>eile más tirm iad.  Adeir Paladius má leigthear</span>
<lb n="909"/><span>uisce fo bhun crann na bhfigin san am so gur luaithide</span>
<lb n="910"/><span>bhias a dtortha apaigh é, agus uadh sin biaidh siad níosa</span>
<lb n="911"/><span>fhearr agus níosa bhlasta.  An olann bhuaintear do na</span>
<lb n="912"/><span>caoirchibh san am so, is fearr uadh sin í iná i n-uair eile,</span>
<lb n="913"/><span>do bhrigh go mbíonn níosa aillsighe.  Insa mí so is</span>
<lb n="914"/><span>guasachtaigh aicíd an uchta, an ghoile, agus na scamhógaidhe.</span>
<lb n="915"/><span>Más insa mí so cluinfidhthear an chéad tóirneach, cial-</span>
<lb n="916"/><span>luighidh iomadamhlacht don arán agus don iasc, díoghbháil</span>
<lb n="917"/><span>tortha, mí-shuiamhneas insna puiblidheachaibh, doirt-bhrúch-</span>
<lb n="918"/><span>tadh aibhneach insa talamh i gcluintear í, do réir Leo-</span>
<lb n="919"/><span>poldus.</span>
<lb n="920"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="921"/><p><span>10 - Oibreacha Iulius do réir Paladius.</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>Ó theacht na gealaighe so go a lán, is gnáth an chóilis</span>
<lb n="924"/><span>fhionnfadhach, na tornapaidhe, na h-inniúin, an meacan</span>
<lb n="925"/><span>dearg agus an mustard do phlandughadh; agus an scairt do</span>
<lb n="926"/><span>bhuaint don talamh chum nach bhfásfadh.  Ó lán na</span>
<lb n="927"/><span>gealaighe so go teacht, is tarbhach an chruithneachta do</span>
<lb n="928"/><span>bhuaint, chum go mbia maith agus go mairfadh níosa bhuaine.</span>
<lb n="929"/><span>Atá tinneas an chroidhe urchóideach san mí so.  Atá fós na</span>
<lb n="930"/><span>purgóididhe, an foladóiracht, an snámh, agus an fothragadh,</span>
<lb n="931"/><span>agus suan an mheadhón lae urchóideach san mí so.  Más</span>
<lb n="932"/><span>insa mí so cluinfidhthear an chéad tóirneach, cialluighidh</span>
<lb n="933"/><span>buaidhreadh mór insna ríoghachtaibh, comhghluasacht buartha</span>
<lb n="934"/><span>insna puiblidheachaibh, gainne don arán, acht na tortha</span>
<lb n="935"/><span>líonmhar, insa talamh i gcluintear í, amhail adeir Leo-</span>
<lb n="936"/><span>poldus.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>11 - Oibreacha mí August do réir</span>
<lb n="939"/><span>Paladius.</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>Ó theacht na gealaighe so go lán, is maith an</span>
<lb n="942"/><span>t-aoileach do chur ar na campaidhibh chum na cruithneachta;</span>
<lb n="943"/><span>na h-inniúin do bhuaint chum a dtaiscthe, agus tar éis</span>
<lb n="944"/><span>fearthanna, na rabúin, na tornapaidhe, agus an chóilis mhall</span>
<lb n="945"/><span>do chur.  Ó lán na gealaighe so go teacht, is gnáth na</span>
<lb n="946"/><span>grápaidhe, na baláistidhe, agus na figinidhe do thiormughadh,</span>
<lb n="947"/><span>chum úsáid do dhéanamh díobh uair eile; agus pór gabáiste agus</span>
<lb n="948"/><span>pónair do chur.  Insa mí so is ro-chontabhartach cuideachta</span>
<lb n="949"/><span>na mban, suan an mheadhóin lae, agus an fothragadh; agus ní</span>
<lb n="950"/><span>maith purgóid, nó fuil do scaoileadh acht re riachtanas</span>
<lb n="951"/><span>mór.  Más insa mí so cluinfidhthear an chéad tóirneach,</span>
<lb n="952"/><span>cialluighidh sin bás d'iascaibh na fairge, agus do</span>
<lb n="953"/><span>na h-ainmhíntibh ceatharchosacha, suaimhneas do na</span>
<lb n="954"/><span>puibleachaibh, agus iomad aicídidhe insna ríoghachtaibh i</span>
<lb n="955"/><span>gcluinfidhthear í, do réir Leopoldus de Austria.</span>
<lb n="956"/>
<pb n="56"/></p>
<lb n="957"/>
<lb n="958"/><p><span>12 - Oibreacha Sep. do réir Paladius.</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>Ó theacht na gealaighe so go lán, is maith an</span>
<lb n="961"/><span>seagal, an eorna, agus an phónair a chur i dtalamh te; óir</span>
<lb n="962"/><span>is i dtalamh fuar is fearr a gcur roimhe so.  Is ró-mhaith</span>
<lb n="963"/><span>an t-am so chum an líon do chur.  Ó lán na gealaighe</span>
<lb n="964"/><span>go teacht is aimsir nádúrtha chum na grápaidhe do</span>
<lb n="965"/><span>bhuaint agus an fíon do dhéanamh.  Is maith inso an talamh</span>
<lb n="966"/><span>do threabhadh agus do rómhar, agus a leasughadh le h-aoileach</span>
<lb n="967"/><span>chum gach lubhghort do chur ann.  Ar feadh na míosa so</span>
<lb n="968"/><span>is maith an fhuil re scaoileadh, agus an uile aicíd insna</span>
<lb n="969"/><span>dubháin agus insna másaibh atá ro-urchóideach.  Más insa</span>
<lb n="970"/><span>mí so cluintear an chéad tóirneach, cialluighidh</span>
<lb n="971"/><span>tiormlach i dtosach na bliadhna, agus fliuchlach in a deireadh;</span>
<lb n="972"/><span>iomadamhlacht don arán, acht go daor; agus ro-bhagar báis</span>
<lb n="973"/><span>don droing phuiblidhe insa talamh i gcluintear í, do</span>
<lb n="974"/><span>réir Leopoldus.</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>13 - Oibreacha October do réir</span>
<lb n="977"/><span>Abencenif.</span></p>
<lb n="978"/>
<lb n="979"/><p><span>Ó thosach na míosa so go deireadh, is cóir an ola</span>
<lb n="980"/><span>do dhéanamh agus an fíon ann i dtalamh mhall, agus is maith</span>
<lb n="981"/><span>annso an uile sórt gráin do chur; mar atá cruithneachta,</span>
<lb n="982"/><span>seagal, eorna, agus a macasamhla sin.  Agus na cnódha,</span>
<lb n="983"/><span>na castáinidhe, na gránádaidhe, agus na cnodha Francacha</span>
<lb n="984"/><span>do bhuaint, agus na tortha malla mar an gcéadna; agus na</span>
<lb n="985"/><span>crainn ar a dtig na silínidhe, na piorraidhe, agus na h-ubhla</span>
<lb n="986"/><span>do phlandughadh.  Atá an uile chneadh do-leighis insa mí</span>
<lb n="987"/><span>so, agus atá tinneas na mball príobháideach guasachtach.</span>
<lb n="988"/><span>Más insa mí so cluintear an chéad tóirneach, cialluighidh</span>
<lb n="989"/><span>stoirm gaoithe agus comhghluasacht na n-aer, gainne aráin</span>
<lb n="990"/><span>agus tortha agus fíona; bás áirnéise agus éisc insa talamh i</span>
<lb n="991"/><span>gcluintear í, do réir Leopoldus.</span>
<lb n="992"/>
<pb n="58"/></p>
<lb n="993"/>
<lb n="994"/><p><span>14 - Oibreacha November do réir</span>
<lb n="995"/><span>Abencenif.</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>Ó thosach na míosa so is maith na campaidhe do</span>
<lb n="998"/><span>threabhadh, agus an talamh in a mbíonn droch-luibheanna,</span>
<lb n="999"/><span>chum nach bhfásfadh; agus an críonach do bhaint do na</span>
<lb n="1000"/><span>crannaibh, agus a leasughadh re h-aoileach.  I lán na</span>
<lb n="1001"/><span>gealaighe so, agus i lán na gealaighe 'na diaidh, is maith an</span>
<lb n="1002"/><span>fheoil le sailleadh, agus crainn do ghearradh chum oibre.  Is</span>
<lb n="1003"/><span>maith an mhí so chum fola do scaoileadh, agus chum fothraicthe,</span>
<lb n="1004"/><span>agus chum gach sórt aicíd do leigheas; agus atá aicídidhe</span>
<lb n="1005"/><span>insna luirgnibh guasachtach.  Más insa mí so cluinfidh-</span>
<lb n="1006"/><span>thear an chéad tóirneach, cialluighidh díoghbháil do na</span>
<lb n="1007"/><span>caoirchibh, iomadamhlacht don chruithneachta, iolgháirdeas</span>
<lb n="1008"/><span>insna daoinibh.  Tiocfaidh an aimsir isteach go maith.</span>
<lb n="1009"/><span>Ní dhéana fearthainn acht ro-tharbhach; gidheadh, tuitfidh</span>
<lb n="1010"/><span>na tortha do na crannaibh níosa luaithe iná is cóir insa</span>
<lb n="1011"/><span>talamh in a gcluintear í, do réir Leopoldus.</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>15 - Oibreacha December do réir</span>
<lb n="1014"/><span>Paladius.</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>Ar son gur beag oibreacha an champa insa mí so;</span>
<lb n="1017"/><span>gidheadh, is féidir an lubhghort do chur fá chómhair an</span>
<lb n="1018"/><span>earraigh, agus an t-adhmad bhuaintear san am so bíonn sé</span>
<lb n="1019"/><span>ro-bhuan; agus ní theasdeocha ón fhear-tighe dúthrachtach agus</span>
<lb n="1020"/><span>cúirialta nidh le déanamh san am so féin (amhail agus mar</span>
<lb n="1021"/><span>adeir Paladius); mar atá, an t-aoileach do chruin-</span>
<lb n="1022"/><span>niughadh i gcarnaibh, rópaidhe agus córdaidhe do dhéanamh fá</span>
<lb n="1023"/><span>chomhair na h-aimsire chuige, na soiléir do ghlanadh, agus</span>
<lb n="1024"/><span>gach saothar eile nach mbaineann do cháilidheacht na</span>
<lb n="1025"/><span>h-aimsire.  Is iomdha neithe eile do b'fhéidir a rádh gach</span>
<lb n="1026"/><span>mí nach ndubhramar, do bhrigh nach áil linn a bheith fadálach.</span>
<lb n="1027"/><span>Is annso is guasachtach tinneas na nglún.  Más inso</span>
<lb n="1028"/><span>cluintear an chéad tóirneach cialluighidh bliadhain mhaith,</span>
<lb n="1029"/><span>folláineacht, síth insna cinidheachaibh insa talamh in a</span>
<lb n="1030"/><span>gcluintear í, do réir Leopoldus de Austria.</span>
<lb n="1031"/>
<pb n="60"/></p>
<lb n="1032"/>
<lb n="1033"/><p><span>An 4 Caibidil</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>1 - Do chailindeoracht na h-aimsire:</span>
<lb n="1036"/><span>do na plainéidibh agus dá gcailideachtaibh</span>
<lb n="1037"/><span>do réir Leopoldus.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>Sul thoiseocham le cailindeoracht na bliadhna, ní</span>
<lb n="1040"/><span>misde an sean-fhocal bhíos dá luadh go minic ag an</span>
<lb n="1041"/><span>lucht léighinn, agus fós ag na h-astrologdaibh Críostamhla,</span>
<lb n="1042"/><span>do fhoillsiughadh; do bhrigh go mbaineann ris an saothar</span>
<lb n="1043"/><span>so .i. Astra movent homines, sed Deus astra movet; is é</span>
<lb n="1044"/><span>sin; go ngluaiseann na réalta agus go gclaonann na</span>
<lb n="1045"/><span>daoine chum claochlódha nádúire, agus go ndéan amhlaidh</span>
<lb n="1046"/><span>sin leis na neithe cruthuighthe uile an domhain, beothacha,</span>
<lb n="1047"/><span>mhoitheacha agus neamh-mhoitheacha, ag dortadh ionnta a</span>
<lb n="1048"/><span>gcáilidheachta díleas maithe nó olca.  Acht thairis sin</span>
<lb n="1049"/><span>adeir an sean-fhocal céadna go ngluaiseann Dia na</span>
<lb n="1050"/><span>réalta féin, ag tabhairt dóibh re na mhór-chomhachtaibh</span>
<lb n="1051"/><span>brigh nádúrtha chum na daoine agus gach nidh eile do chlaonadh</span>
<lb n="1052"/><span>do réir a nádúire díleas fein; ionnus gur uatha atá</span>
<lb n="1053"/><span>claon nádúrtha gach neithe, ó dtig an seanráidhte</span>
<lb n="1054"/><span>Aristotill, adeir; Quod a natura inest, semper inest;</span>
<lb n="1055"/><span>is é sin: an nidh atá ag duine go nádúrtha gur deacair</span>
<lb n="1056"/><span>a scaradh fris; ní hé amháin, acht mairidh go buan aige;</span>
<lb n="1057"/><span>óir dearbhuighmid sin do ghnáth orainn féin agus ar chách eile;</span>
<lb n="1058"/><span>acht fós is dearbh gur féidir ris an duine eagnach</span>
<lb n="1059"/><span>deiscréideach buaidh do bhreith ar an uile chlaon thig</span>
<lb n="1060"/><span>go nádúrtha; mar sin adubradh re céill; Sapiens</span>
<lb n="1061"/><span>dominabitur astris, is é sin gur maighistir ar na réalta</span>
<lb n="1062"/><span>an duine eagnach, óir do-ghní tláith macánta a nádúir</span>
<lb n="1063"/><span>bhorb, agus seachnuidh sé an t-olc chum a mbíonn claon.</span>
<lb n="1064"/><span>Tairis so tug Dia mór uilechomhachtach, da dtugamaoid</span>
<lb n="1065"/><span>an uile mholadh, don duine neart a thoile saoire, ar</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1066"/><p><span>mhodh, ní h-iad amháin na réalta acht fós na deamhain,</span>
<lb n="1067"/><span>ifrionn, agus gach nidh eile nach féidir leo a chlaonadh muna</span>
<lb n="1068"/><span>budh ciontach é féin ris, agus níosa lugha go mór ré</span>
<lb n="1069"/><span>congnamh grása Dé.  Mar sin adeirim gur féidir leis</span>
<lb n="1070"/><span>na réalta an duine do chlaonadh go nádúrtha, acht nach</span>
<lb n="1071"/><span>féidir leo foiréigniughadh do dhéanamh fair.  Ar an</span>
<lb n="1072"/><span>chlaon nádúrtha so is mian liomsa trácht for</span>
<lb n="1073"/><span>cailindeoracht nádúrtha na bplainéid, ag umhlughadh agus</span>
<lb n="1074"/><span>ag luighe go h-uile agus go h-iomlán faoi smacht agus faoi</span>
<lb n="1075"/><span>stiúradh ar máthar naomhtha an Eaglais Catolice</span>
<lb n="1076"/><span>Rómhánta.</span></p>
<lb n="1077"/>
<lb n="1078"/><p><span>2 - Do cháilidheachtaibh na plainéide</span>
<lb n="1079"/><span>dá ngoirthear Saturnus.</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>Saturnus.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>Is é is áit don phlainéid so an seachtmhadh spéir,</span>
<lb n="1084"/><span>dá ngoirthear an seachtmhadh flaitheas, agus do réir ord</span>
<lb n="1085"/><span>nádúrtha goirthear an chéad phlainéid de.  Is é is</span>
<lb n="1086"/><span>cáilidheacht dó a bheith fuar tirm, leanndubhach, talmhaidhe,</span>
<lb n="1087"/><span>feardha, agus laetheamhail.  Atá sé 'na námhaid ag an</span>
<lb n="1088"/><span>nádúir daonda go nádúrtha.  Is ádhbhar é do mhór-</span>
<lb n="1089"/><span>shaothar, do ghorta, d'anródh, do bheag-thoradh na bliadhna</span>
<lb n="1090"/><span>agus do dhíoghbháil na beatha; do-bheir mar an gcéadna</span>
<lb n="1091"/><span>doilgheas, osnadhacha, scrios, boichtine agus bás; buaidhreadh,</span>
<lb n="1092"/><span>mí-chomhnuidhe, fadáil agus neamhdhóchas.  Is gnáth le so na</span>
<lb n="1093"/><span>daoine ar a stiúrann do chlaonadh chum fuatha, chum</span>
<lb n="1094"/><span>tuirse, chum leannduibh, chum cráidhteachta, uathbháis,</span>
<lb n="1095"/><span>uaignis, agus neamhdhúil cuideachtan.  Stiúraidh an phlainéid</span>
<lb n="1096"/><span>so ar na daoine críon-aosta, uaigneacha, sanntacha,</span>
<lb n="1097"/><span>tuirseacha, leanndubhacha, úsúracha, ceacharacha, sclábhacha,</span>
<lb n="1098"/><span>éadóchasacha, dí-chreidmheacha, anorduigheacha, glutúnacha,</span>
<lb n="1099"/><span>piseogacha; agus fós ar an droing bhíos claon chum na</span>
<lb n="1100"/><span>h-ealadhna duibhe, agus shiubhlas imeasc na gcorp marbh ag</span>
<lb n="1101"/><span>déanamh piseoga agus diabhlaidheachta.</span>
<lb n="1102"/>
<pb n="64"/></p>
<lb n="1103"/>
<lb n="1104"/><p><span>3 - Do chailindeoracht na</span>
<lb n="1105"/><span>plainéide so.</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>Is é is lá don phlainéid so, an Satharn.  Is í is uair</span>
<lb n="1108"/><span>dí an cheád uair mar éirgheas grian an lá sin, agus an</span>
<lb n="1109"/><span>t-ochtmhadh uair i ndiaidh éirghe don ghréin.  Agus i gcás</span>
<lb n="1110"/><span>do dtosócha an bhliadhain ar an tSatharn, biaidh sí tirm</span>
<lb n="1111"/><span>gann-bheathach; biaidh an t-earrach mór-ghaothach, an</span>
<lb n="1112"/><span>samhradh fliuch, an foghmhar tirm fionn-fhuar, agus an</span>
<lb n="1113"/><span>geimhreadh fadtuirseach gaothach, caol-fhuacht, agus beag-</span>
<lb n="1114"/><span>uisceach.  Cialluighidh fós gainne don chruithneachta,</span>
<lb n="1115"/><span>fíon, ola, agus níosa lugha don mhil.  Biaidh an líon gann</span>
<lb n="1116"/><span>agus daor, biaidh na tortha líonmhar, acht ní bhiaidh an t-iasc</span>
<lb n="1117"/><span>úr mar sin.  Cialluighidh mar an gcéadna go mbiaidh</span>
<lb n="1118"/><span>trácht iomdha ar phósadh, agus go dtuitfidh mórán do na</span>
<lb n="1119"/><span>sean-tighthibh.  Biaidh an fiabhras tréan, agus go h-áirithe an</span>
<lb n="1120"/><span>tersiana agus an Quartana, i n-iomad áite san domhan.</span>
<lb n="1121"/><span>Is gar bas do sheandaoinibh insan mbliadhain so, óir is</span>
<lb n="1122"/><span>contrárdha dóibh an aimsir.  Cialluighidh bás don</span>
<lb n="1123"/><span>áirnéis, go spesialta na caoirigh, agus piastaidhe an tsíoda.</span></p>
<lb n="1124"/>
<lb n="1125"/><p><span>4 - Don deilbh crotha thig ón</span>
<lb n="1126"/><span>bplainéid so.</span></p>
<lb n="1127"/>
<lb n="1128"/><p><span>An drong beirthear faoi stiúradh na plainéide so</span>
<lb n="1129"/><span>bíd go nádúrtha fuar tirm, mór-aightheach, mí-dhathamhail.</span>
<lb n="1130"/><span>A súile measardha i méad, agus claonta chum an talaimh,</span>
<lb n="1131"/><span>acht go mbí súil is mó iná a chéile aca.  Sróna</span>
<lb n="1132"/><span>feolmhara, puisínidhe reamhra, a malaidhe i bhfogus dá</span>
<lb n="1133"/><span>chéile, dath a n-aighthe donn, a ngruag dubh cruaidh-</span>
<lb n="1134"/><span>fhionnfadhach agus caol-chasta; a bhfiacla cuid díobh níosa</span>
<lb n="1135"/><span>faide iná a chéile, ucht fionnfadhach, luirgne fada</span>
<lb n="1136"/><span>neamhdhíreacha.  Bí siad féitheach tirm-fheolach, a</span>
<lb n="1137"/><span>gcuisleanna caola gidheadh taisbeántacha.  Agus má</span>
<lb n="1138"/><span>bhíonn an phlainéid so siar, biaidh na daoine beaga, gann-</span>
<lb n="1139"/><span>fheolacha, beagfhéasógacha, agus gruag fadsínteacha.</span>
<lb n="1140"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1141"/><p><span>5 - Do na cáilidheachta dhoirtear an</span>
<lb n="1142"/><span>phlainéid so insa duine.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>Is é cáilidheacht na droinge beirthear faoi an</span>
<lb n="1145"/><span>phlainéid so a bheith trom-smuainteacha, crioth-eaglacha,</span>
<lb n="1146"/><span>agus dúlmhar i bhfeardhacht tighe.  Bí siad neamhsheasmhach,</span>
<lb n="1147"/><span>tuirseach, leanndubhach, mealltach, corach (agus do réir na</span>
<lb n="1148"/><span>bhfealsamhnach drúiseamhail, ón iomad póradh geintear</span>
<lb n="1149"/><span>ionnta); bíd dúlmhar san uaigneas, agus fuathmhar ar an</span>
<lb n="1150"/><span>ullghárdas.  Bí siad feargach fo bheag-adhbhar agus deacrach</span>
<lb n="1151"/><span>fo scaradh ria; gidheadh, ar na droch-cháilidheachtaibh so</span>
<lb n="1152"/><span>uile is féidir leis an duine críonna é féin do sheachnadh</span>
<lb n="1153"/><span>tré chongnamh Dé agus re tiodhlacadh na toile saoire.</span></p>
<lb n="1154"/>
<lb n="1155"/><p><span>6 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="1156"/><span>so.</span></p>
<lb n="1157"/>
<lb n="1158"/><p><span>Bídh siad claon chum litreach agus chum foghluma, go</span>
<lb n="1159"/><span>spesialta chum fealsamhnachta agus staidéir na tuigse;</span>
<lb n="1160"/><span>chum fós seicréid naomhtha na n-ealadhnacha saora agus</span>
<lb n="1161"/><span>neamh-shaora, mar atá feardhacht tighe, saordhacht cloiche,</span>
<lb n="1162"/><span>gréasuidheacht agus déanamh lámhán.  Cuid eile díobh bíd</span>
<lb n="1163"/><span>claon chum a bheith ag cur na gcorp agus chum gach oibre</span>
<lb n="1164"/><span>ghníthear do chriaidh.  Bíd fonnmhar chum bheith ag iarraidh</span>
<lb n="1165"/><span>mianach airgid bheo, luaidhe, agus stáin, agus sean-taiscidheacha</span>
<lb n="1166"/><span>na talmhan.  Tig siad go maith le beith 'na mbráithre,</span>
<lb n="1167"/><span>do bhrigh gur ionmhain leo an t-uaigneas.  Is mó an</span>
<lb n="1168"/><span>phlainéid so iná an talamh (do réir Alfraganus) 95</span>
<lb n="1169"/><span>uaire.  Is é is miotal dí an luaidhe, is é is dath dí</span>
<lb n="1170"/><span>dath na luath.  Atá stiúradh aice ar an talamh, agus atá</span>
<lb n="1171"/><span>uadh 28089750 do léagadh, agus atá do chorp aici féin .i.</span>
<lb n="1172"/><span>589680 léagadh.</span>
<lb n="1173"/>
<pb n="68"/></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>7 - Do cháilidheachtaibh na plainéide</span>
<lb n="1176"/><span>dá ngoirthear Iupiter.</span></p>
<lb n="1177"/>
<lb n="1178"/><p><span>Iupiter.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>Is é is áit don phlainéid so an seismhadh spéir.  Is</span>
<lb n="1181"/><span>é is cáilidheacht dhí a bheith te, fliuch, aeramhail, leann-</span>
<lb n="1182"/><span>deargach, feardha, agus ro-fhábharach don nádúir daonda,</span>
<lb n="1183"/><span>do bhrigh go bhfuil féin measardha go nádúrtha; agus mar</span>
<lb n="1184"/><span>sin glanaidh sí an t-aer, ó dtig na gaotha do bheith</span>
<lb n="1185"/><span>folláin, agus an fhearthainn ro-shochaireach don talamh.  Do-</span>
<lb n="1186"/><span>ghní teas an tsamhraidh measardha agus an fuacht san</span>
<lb n="1187"/><span>ngeimhreadh, laghduighidh na h-aicídeacha agus díbiridh na</span>
<lb n="1188"/><span>pláighe, agus cuididh ris na neithe fásamhla.  Do-bheir</span>
<lb n="1189"/><span>na daoine a bheith síothchánta re aroile, agus a mbeith</span>
<lb n="1190"/><span>cráibhtheach, go speisialta na daoine dar plainéid í .i. na</span>
<lb n="1191"/><span>daoine eagnacha, ionraice, gnúisnáracha, fiala, cearta,</span>
<lb n="1192"/><span>trócaireacha, riaghalta, coinghiollacha, claon-mhaitheasacha,</span>
<lb n="1193"/><span>fírinneacha, mór-chroidheacha, subháilceacha.  Na daoine</span>
<lb n="1194"/><span>ceart-bheathacha, compáiseacha, bronntacha, déirceacha.</span>
<lb n="1195"/><span>Na daoine dúlmhara insna mnáibh, súgacha, so-ghrádhacha;</span>
<lb n="1196"/><span>na daoine deaghchumtha, dathmhala, eagnaithe; na daoine</span>
<lb n="1197"/><span>a mbíonn eagla Dé 'na gcroidhthe, agus i mbíonn faithchill</span>
<lb n="1198"/><span>agus roimhfhéachain aca air.</span></p>
<lb n="1199"/>
<lb n="1200"/><p><span>8 - Do chailindeoracht na plainéide</span>
<lb n="1201"/><span>so.</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>Is é is lá dhí so .i. an Diardaoin.  Is é is uair dí</span>
<lb n="1204"/><span>an chéad uair éirgheas grian an lá sin, agus an t-ochtmhadh</span>
<lb n="1205"/><span>h-uair 'na dhiaidh.  An bhliadhain thosuigheas ar an lá so .i.</span>
<lb n="1206"/><span>ar a Diardaoin, biaidh an t-earrach gaothach, an samhradh</span>
<lb n="1207"/><span>measardha, an foghmhar fliuch, agus an geimhreadh mar an</span>
<lb n="1208"/><span>gcéadna measardha: biaidh an cruithneachta líonmhar agus</span>
<lb n="1209"/><span>an beatha, biaidh an mionghrán ro-líonmhar agus an líon</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="1210"/><p><span>ro-thearc.  Biaidh an fíon iomadamhail agus an ola, an mhil</span>
<lb n="1211"/><span>gann; acht biaidh an mhuicfheoil agus an t-iasc úr líonmhar.</span>
<lb n="1212"/><span>Biaidh an bhliadhain sin claon chum síothchána acht (mar</span>
<lb n="1213"/><span>adubhramar) bheir an toil shaor buaidh ar a nádúir.</span></p>
<lb n="1214"/>
<lb n="1215"/><p><span>9 - Don deilbh crotha bheir an</span>
<lb n="1216"/><span>phlainéid so.</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>An drong beirthear faoi stiúradh na plainéide so</span>
<lb n="1219"/><span>bíd deighphearsanacha, deaghchumtha, geala, claon chum</span>
<lb n="1220"/><span>beith fionnchrothacha; a bhféasóga donn, casta, agus scoilte</span>
<lb n="1221"/><span>'na dhá cuid; a súile dearga, lag-radharcacha, dubha,</span>
<lb n="1222"/><span>dathmhala; aighthe fairsinge feolmhara; fiacla móra</span>
<lb n="1223"/><span>dlútha; gruaige tláithe tana, ó dtig dóibh a bheith plait-</span>
<lb n="1224"/><span>mhaola; cuisleanna fada taisbeántacha.</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>10 - Do cháilidheachtaibh na droinge</span>
<lb n="1227"/><span>so.</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>Bídh siad ro-shíothchánta, macánta, neamhchealgacha,</span>
<lb n="1230"/><span>neamhdhúbailte i n-intinn.  Bíd measardha taoibh bídh agus</span>
<lb n="1231"/><span>dighe, subhailceacha, deaghchoinghiollacha, deaghfheasacha:</span>
<lb n="1232"/><span>ní bhíonn siad námhadach nó díoghaltach, gidheadh bíd so-</span>
<lb n="1233"/><span>ghluaiste chum feirge fo bheag-adhbhar.  Cóimhlíonaid a</span>
<lb n="1234"/><span>ngeallta le fírinne.  Tráchtaid a ngnoithe le deiscréid.</span>
<lb n="1235"/><span>Bheirid deaghchomhairle sábháilteach.  Tuigid gach nidh go</span>
<lb n="1236"/><span>h-urasa, do bhrigh go mbíd glan-intleachtach; bíd</span>
<lb n="1237"/><span>clannmhar folláin, agus do dheaghcháilidheachtaibh.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>11 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="1240"/><span>so.</span></p>
<lb n="1241"/>
<lb n="1242"/><p><span>Bíd so claon chum na h-eaglaise, chum creidimh agus</span>
<lb n="1243"/><span>debhósion, do bhrigh go mbíd suaimhneach, subhailceach,</span>
<lb n="1244"/><span>macánta: tairis so bíd claon chum bheith 'na</span>
<lb n="1245"/><span>mbreitheamhnaibh, agus 'na ndaoinibh liteardha, 'na gcómhair-</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="1246"/><p><span>leadhaibh, agus cúramacha fo na bochtaibh, agus fo gach ocáid</span>
<lb n="1247"/><span>eile bhíos 'na díol-truaighe.  Adeir Alfraganus gur</span>
<lb n="1248"/><span>mó an phlainéid so 95 n-uaire iná an talamh.  Is é is</span>
<lb n="1249"/><span>miotal dí an stán.  Atá stiúradh aice ar an aer.  Atá</span>
<lb n="1250"/><span>sí ón talamh 17208200 do léagaibh, agus atá do chorp aice</span>
<lb n="1251"/><span>féin 615600 do léagaibh.</span></p>
<lb n="1252"/>
<lb n="1253"/><p><span>12 - Do cháilidheachtaibh na plainéide</span>
<lb n="1254"/><span>dá ngoirthear Mars.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>Mars.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>Is é is áit don plainéid so an cúigmhadh spéir.  Is</span>
<lb n="1259"/><span>é is cáilidheacht dí a bheith tirm, te, leannruadhach,</span>
<lb n="1260"/><span>teineamhail, feardha, agus oidhcheamhail.  Atá sí 'na námhaid</span>
<lb n="1261"/><span>ag an nádúir daonda ó bheith drochnádúrtha í féin.</span>
<lb n="1262"/><span>Do-bheir gaotha, toirmiosctha, sioc agus fuacht mór,</span>
<lb n="1263"/><span>clochshneachta agus dorchadas, an-teas san aimsir bhíos</span>
<lb n="1264"/><span>claon chuige; gaotha neamhmheasardha, easlána agus droch-</span>
<lb n="1265"/><span>cháilidheachtacha.  Agus atá do nádúir chomh contrárdha</span>
<lb n="1266"/><span>agus chomh díoghbhálach agus sin, ar mhodh go ngluaiseann agus go</span>
<lb n="1267"/><span>gclaonann intinn na gcréatúiridhe i n-aghaidh a chéile</span>
<lb n="1268"/><span>le bheith dóibh feargach, coitinneach, coinspóideach,</span>
<lb n="1269"/><span>earráideach, fuildhoirteach, cogthach agus námhadach re aroile.</span>
<lb n="1270"/><span>Claonaidh mar an gcéadna iad chum a bheith bradach,</span>
<lb n="1271"/><span>robálach, loisceach, marbhthach, éagcórach, imdheargthach agus</span>
<lb n="1272"/><span>obann-fheargach.  Stiúraidh an phlainéid so ar lucht</span>
<lb n="1273"/><span>cogaidh, ar na daoinibh feargacha, fealltacha, droch-</span>
<lb n="1274"/><span>choinghiollacha agus bréagacha, ar na meisceoiridhibh, crosacha</span>
<lb n="1275"/><span>agus mí-náireacha, ar lucht rinnce, bruighneacha agus ciapalacha,</span>
<lb n="1276"/><span>ar an droing bhíos dúlmhar i n-arm, a bhíos obann-</span>
<lb n="1277"/><span>fheargacha, ar an lucht mire, slaid, agus robála; ar an</span>
<lb n="1278"/><span>lucht drochrúin, mealltach agus anróidhteach, ar an lucht</span>
<lb n="1279"/><span>cluanacha, cúlchainteacha, bíodánacha; ar an lucht</span>
<lb n="1280"/><span>tnúthach, sáruidheacha, sanntacha, agus ar an lucht fealltacha,</span>
<lb n="1281"/><span>fuilteacha, feargacha, mor-ghothacha.</span>
<lb n="1282"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="1283"/><p><span>13 - Do chailindeoracht na plainéide</span>
<lb n="1284"/><span>so.</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>Is é is lá na pláinéide so an Mháirt; is í a h-uair</span>
<lb n="1287"/><span>an chéad uair agus an t-ochtmhadh h-uair.  An bhliadhain</span>
<lb n="1288"/><span>thosuigheas ris an lá so biaidh an t-earrach fliuch, an</span>
<lb n="1289"/><span>samhradh te, an foghmhar tirm, agus an geimhreadh fuar,</span>
<lb n="1290"/><span>fliuch, dorcha, le h-iomad sneachta.  Biaidh fortún taoibh</span>
<lb n="1291"/><span>na fairge ón iomad long-bhriseadh.  Cialluighidh</span>
<lb n="1292"/><span>díoghbháil don chruithneachta agus grán eile, measardhacht</span>
<lb n="1293"/><span>don ola agus don mhil.  Biaidh gach sórt pise líonmhar,</span>
<lb n="1294"/><span>beagán don fhíon, measardhacht do na torthaibh, agus</span>
<lb n="1295"/><span>ghéabhaid mórán don mhin-eallach bás ó iomad na fola</span>
<lb n="1296"/><span>agus an teas bhíos a stiúradh ionnta an bhliadhain sin.</span>
<lb n="1297"/><span>Cialluighidh mar an gcéadna an phlainéid so iomad</span>
<lb n="1298"/><span>aicídeacha agus báis don chinéal bhanda; agus cialluighidh thairis</span>
<lb n="1299"/><span>so bás obann, agus daoine uaisle comhachtacha: Vitam cum</span>
<lb n="1300"/><span>morte commutabunt.  Biaidh imreasain agus cointinn idir</span>
<lb n="1301"/><span>an lucht tíoránta.</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>14 - Do deilbh crotha bheir an</span>
<lb n="1304"/><span>phlainéid so.</span></p>
<lb n="1305"/>
<lb n="1306"/><p><span>Biaidh ag an droing beirthear faoi an phlainéid so</span>
<lb n="1307"/><span>aighthe móra mí-dhathamhla, le boill bheaga, dhearga</span>
<lb n="1308"/><span>ionnta: gruaga beaga, dearga nó fionna; súile lasta,</span>
<lb n="1309"/><span>dearga, agus feolmhara, agus féachain rinn-ghéara; sróna</span>
<lb n="1310"/><span>móra, fairsinge; fiacla glana, scaoilteacha, neamh-</span>
<lb n="1311"/><span>iomlána; agus beag-fhéasógacha, agus corpa crom-chrothacha.</span>
<lb n="1312"/><span>Má bhíonn an phlainéid so san áird shiar cialluighidh</span>
<lb n="1313"/><span>muinéil caola, agus luirgne fanna fadchoiscéimeacha in a</span>
<lb n="1314"/><span>siubhal: troighthe árdtosacha; múrlainn bheaga, agus a</span>
<lb n="1315"/><span>gcinn mór.</span>
<lb n="1316"/>
<pb n="76"/></p>
<lb n="1317"/>
<lb n="1318"/><p><span>15 - Do cháilidheacht an droinge so.</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>Bíd so feargacha, togracha chum duine do bhualadh,</span>
<lb n="1321"/><span>droch-chéillidhe agus droch-bhriathracha; bíd iarratach ar</span>
<lb n="1322"/><span>chointinn agus 'na náimhdibh ag an tsuaimhneas: bíd</span>
<lb n="1323"/><span>grádhmhar ar a gcomhchosmhalacht féin, ar imirt agus ar</span>
<lb n="1324"/><span>mhnáibh: bíd bréagach, meangach, mealltach, neamh-</span>
<lb n="1325"/><span>chompáiseach, bradach, acht bheir an duine eagnach buaidh</span>
<lb n="1326"/><span>ar chlaon na réalta agus ar a nadúir féin.</span></p>
<lb n="1327"/>
<lb n="1328"/><p><span>16 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="1329"/><span>so.</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>Bíd so claon chum airm agus chum teine; mar sin bíd</span>
<lb n="1332"/><span>claon chum bheith 'na ngabhnaibh, 'na gceardana, 'na lucht</span>
<lb n="1333"/><span>déanta airm, agus an uile shórt ceardachta; bíd dúlmhar</span>
<lb n="1334"/><span>i n-armaibh teineadh agus i bhfeardhacht gunnaidhe móra agus</span>
<lb n="1335"/><span>beaga etc.  Atá an phlainéid so, do réir Alfraganus,</span>
<lb n="1336"/><span>níos mhó iná an talamh uair go leith, agus an t-ochtmhadh</span>
<lb n="1337"/><span>cuid ós a chionn sin.</span></p>
<lb n="1338"/>
<lb n="1339"/><p><span>Atá stiúradh aice ar an teinidh.  Is é is miotal dí</span>
<lb n="1340"/><span>an t-iarann agus an copar, agus atá ón talamh 2379000 do</span>
<lb n="1341"/><span>léagaibh, agus atá do chorp aice: 10530 do léagaibh.</span></p>
<lb n="1342"/>
<lb n="1343"/><p><span>17 - Do cháilidheachtaibh na plainéide</span>
<lb n="1344"/><span>dá ngoirthear Sol.</span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>Sol.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>Is é is áit na plainéide so i meadhón na bplainéid</span>
<lb n="1349"/><span>eile, agus an ceathramhadh h-aer nó spéir, mar thighearna agus</span>
<lb n="1350"/><span>mar rígh orra, ó bhfághaid uile a solas.  Is é is cáilidheacht</span>
<lb n="1351"/><span>don phlainéid so dá ngoirthear Sol .i. an ghrian, a bheith</span>
<lb n="1352"/><span>te agus tirm go measardha, laetheamhail, agus feardha.  Uaithi</span>
<lb n="1353"/><span>so thig na tortha a bheith apaidh agus gach nidh eile cóimhlíonta</span>
<lb n="1354"/><span>'na thráth féin.  Is adhbhar an doirt comhacht tug Dia dí</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="1355"/><p><span>so chum na neithe thabhairt ar a n-aghaidh, ar mhodh gur</span>
<lb n="1356"/><span>ghluais sin Aristotill chum a rádh: Sol et homo generant</span>
<lb n="1357"/><span>hominem, is é sin go ngeineann duine agus grian an duine.</span>
<lb n="1358"/><span>Labhraidh Hali ar an bplainéid so agus adeir gurab í is</span>
<lb n="1359"/><span>adhbhar do fhás gacha neithe, agus gurab í gheineas na neithe</span>
<lb n="1360"/><span>fásamhla, agus na h-ainmhíntidhe.  Claonaidh sí agus gluaisidh</span>
<lb n="1361"/><span>sí na daoine chum a bheith i stáid chomhachtaigh, onóirigh,</span>
<lb n="1362"/><span>shaoir; agus stiúraidh for neach eile a bheith tromdha agus ag</span>
<lb n="1363"/><span>dréim fria árdchéimeadh.  Bídh stiúradh aice ar na</span>
<lb n="1364"/><span>ríghthibh agus ar na daoinibh comhachtacha, ar na daoinibh</span>
<lb n="1365"/><span>tromdha, mórchroidheacha, deaghchomhairleacha, agus ar gach</span>
<lb n="1366"/><span>duine bhíos 'na chomhairleach ar rígh agus ro-fhlatha.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>18 - Do chailindeoracht na</span>
<lb n="1369"/><span>plainéide so.</span></p>
<lb n="1370"/>
<lb n="1371"/><p><span>Is é lá na plainéide so an Domhnach, agus a h-uair an</span>
<lb n="1372"/><span>chéad uair agus an t-ochtmhadh.  An bhliadhain thosuigheas ar</span>
<lb n="1373"/><span>an lá so, biaidh an t-earrach measardha, an samhradh</span>
<lb n="1374"/><span>ro-the, an foghmhar gaothach, agus an geimhreadh géar.  Biaidh</span>
<lb n="1375"/><span>an beatha líonmhar agus an uile shórt gráin, agus fós an fíon,</span>
<lb n="1376"/><span>an ola, agus mhil agus na tortha.  Biaidh an áirnéis beag agus</span>
<lb n="1377"/><span>mór líonmhar.  Cialluighidh an phlainéid so imreasain</span>
<lb n="1378"/><span>eidir daoine uaisle, agus iomrádh ar ríghthibh, agus giorra</span>
<lb n="1379"/><span>saoghail don aois óig, sed Deus super omnia.</span></p>
<lb n="1380"/>
<lb n="1381"/><p><span>19 - Don deilbh crotha bheir an</span>
<lb n="1382"/><span>phlainéid so.</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>An drong beirthear faoi stiúradh na plainéide so</span>
<lb n="1385"/><span>bíd geal agus feolmhar: aighthe cruinne solas-ghlana, béal</span>
<lb n="1386"/><span>measardha; puisínidhe caol-reamhra; malaidhe caola;</span>
<lb n="1387"/><span>fiacla geala dathamhla; srón díreach deaghchumtha;</span>
<lb n="1388"/><span>muinéal agus ucht cruinne; corp díreach deaghchumtha; bíd</span>
<lb n="1389"/><span>ro-láidir agus neartmhar.</span>
<lb n="1390"/>
<pb n="80"/></p>
<lb n="1391"/>
<lb n="1392"/><p><span>20 - Do cháilidheacht na droinge so.</span></p>
<lb n="1393"/>
<lb n="1394"/><p><span>Bíd so tromdha, ionraice, fiala, deaghchomhairleacha,</span>
<lb n="1395"/><span>dúlmhar fa neach eile da n-onórughadh: bíd flaitheamhail</span>
<lb n="1396"/><span>in a n-intinn, deaghchainteach, mórdhálach agus mór-</span>
<lb n="1397"/><span>mheasamhail orra féin.</span></p>
<lb n="1398"/>
<lb n="1399"/><p><span>21 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="1400"/><span>so.</span></p>
<lb n="1401"/>
<lb n="1402"/><p><span>Bídh siad so claon chum bheith i stáid onóirigh agus i</span>
<lb n="1403"/><span>gcéimibh áirde ag stiúradh for dhaoinibh eile; mar</span>
<lb n="1404"/><span>sin bíd ullamh chum bheith 'na n-uachtaránaibh, 'na</span>
<lb n="1405"/><span>ngobhernóiribh, 'na gcaiptínibh, 'na gcoirinélibh, 'na</span>
<lb n="1406"/><span>bpiláitibh, agus 'na bpreláidibh; a bheith 'na bpastóiribh ar</span>
<lb n="1407"/><span>dhaoinibh agus ar ainmhíntibh, acht fa dheireadh bíd claon chum</span>
<lb n="1408"/><span>an uile oifige agus ceirde bhaineas le síoda, ór, agus airgead.</span>
<lb n="1409"/><span>Atá an phlainéid so, mar adeir Alfraganus, níosa mhó</span>
<lb n="1410"/><span>iná an talamh 166 uair.  Atá stiúradh aice ar an</span>
<lb n="1411"/><span>teinidh.  Is é is miotal dí an t-ór.  Atá sí ón talamh</span>
<lb n="1412"/><span>1213333 do léagaibh agus atá do chorp aice 1075680 do</span>
<lb n="1413"/><span>léagaibh.</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>22 - Do cháilidheachtaibh na plainéide</span>
<lb n="1416"/><span>dá ngoirthear Venus.</span></p>
<lb n="1417"/>
<lb n="1418"/><p><span>Venus.</span></p>
<lb n="1419"/>
<lb n="1420"/><p><span>Is é is áit don phlainéid so an treas spéir; is é</span>
<lb n="1421"/><span>is cáilidheacht dí a bheith fuar agus fliuch go measardha,</span>
<lb n="1422"/><span>uisceamhail, banda, oidhcheamhail agus caol-leanna finn.</span>
<lb n="1423"/><span>Atá fábharach don nádúir daonda.  Is í so réalt is mó</span>
<lb n="1424"/><span>shoillsigheas an oidhche ón ghealaigh amach, agus dar gnáth</span>
<lb n="1425"/><span>réalt na maidne do ghairm dí.</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>chidhthear í ar uairibh re h-éirghe don ghréin, go</span>
<lb n="1428"/><span>speisialta san gheimreadh.  Bídh stiúradh aice ar na</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="1429"/><p><span>mnáibh, ar na leinbh, ar an aois ciúil, ar na</span>
<lb n="1430"/><span>daoinibh deaghbhriathracha, sona, deaghfhortúnacha, cearta,</span>
<lb n="1431"/><span>eagnaidhe, suilbhire, so-bhuidheachas, trócaireacha; agus ar</span>
<lb n="1432"/><span>gach duine bhíos dúlmhar a bheith glan inneallta agus</span>
<lb n="1433"/><span>strebheisach.</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>23 - Do chailindeoracht na plainéide</span>
<lb n="1436"/><span>so.</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>Is é is lá don phlainéid so an Aoine: is é is uair</span>
<lb n="1439"/><span>dhí an chéad uair agus an t-ochtmadh uair.  An bhliadhain</span>
<lb n="1440"/><span>thosuigheas ar an lá so, ní bhiaidh díoghbháil uisce innte.</span>
<lb n="1441"/><span>Biaidh an t-earrach gaothach, an samhradh fliuch macánta,</span>
<lb n="1442"/><span>an foghmhar tirm gaothach i n-áiteacha, agus i n-áitibh eile</span>
<lb n="1443"/><span>ro-fhliuch, agus an geimhreadh fuar ro-shaotharach.  Biaidh an</span>
<lb n="1444"/><span>beatha líonmhar, gidheadh daor.  Biaidh an fhíneamhain</span>
<lb n="1445"/><span>maith torthach, agus an ola agus an mhil líonmhar.  Cialluighidh</span>
<lb n="1446"/><span>aicídeacha súl, agus bás mórán leanbh don ghalar bhreac, agus</span>
<lb n="1447"/><span>go bhfuighbhidh mórán don mhin-eallach bás, agus go mbiaidh</span>
<lb n="1448"/><span>crioth-talamh i n-iomad d'áitibh.</span></p>
<lb n="1449"/>
<lb n="1450"/><p><span>24 - Don deilbh crotha bheir an</span>
<lb n="1451"/><span>phlainéid so.</span></p>
<lb n="1452"/>
<lb n="1453"/><p><span>An drong beirthear faoi stiúradh na plainéide so</span>
<lb n="1454"/><span>bídh aighthe reamhra cruinne aca agus dearga: súile dubha</span>
<lb n="1455"/><span>brionnacha agus súgacha; malaidhe dubha dúnta: gruag</span>
<lb n="1456"/><span>shlím fhada, agus casta ag cuid eile díobh, agus is gnáth</span>
<lb n="1457"/><span>comhartha in a n-aighthibh: sróna cama, béal measardha,</span>
<lb n="1458"/><span>pus uachtarach níosa lugha iná an pus íochtarach; muinéal</span>
<lb n="1459"/><span>dathamhail, ucht cumhang: pearsanna beaga gann-</span>
<lb n="1460"/><span>fheolacha; luirgne luchtmhara, agus más soir an phlainéid</span>
<lb n="1461"/><span>so ghní sí na curip reamhar, geal, do phearsa dathamhail;</span>
<lb n="1462"/><span>agus más siar í, biaidh siad beag-phearsanach, plat-mhaola.</span>
<lb n="1463"/>
<pb n="84"/></p>
<lb n="1464"/>
<lb n="1465"/><p><span>25 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="1466"/><span>so.</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>Bíd so claon chum díomhaoinis agus chum ealadhnacha</span>
<lb n="1469"/><span>aeracha, cúirialta, taisbeántacha, mar atá canteoracht,</span>
<lb n="1470"/><span>seinm théad: mar sin bíd tugtha d'fhilidheacht, d'orgain,</span>
<lb n="1471"/><span>do choraibh, do phinteoracht, do dhéanamh lásaidhe agus</span>
<lb n="1472"/><span>órshnáithe etc., agus thairis so tugtha do comedy .i. ealadha</span>
<lb n="1473"/><span>ro-phuiblidhe.</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>26 - Do cháilidheacht na droinge so.</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>Atá siad so do nádúir the fhliuch agus leanna finn:</span>
<lb n="1478"/><span>bíd deaghbhriathracha, críona agus sona, sobhuidheacha,</span>
<lb n="1479"/><span>grádhach, geanamhail, ceart, milisbhriathracha, dúlmhar i</span>
<lb n="1480"/><span>gceol, i rinnce, agus i gcaitheamh aimsire, i gcluiche</span>
<lb n="1481"/><span>díomhaoine agus i ndrúis, i ndathamhlacht, i ngabháil agus i</span>
<lb n="1482"/><span>ndéanfas éadaighe; bíd dúlmhar fa dheoidh re bheith go</span>
<lb n="1483"/><span>maith agus go lúthgháireach leo, le h-éadaighe deaghbholadh,</span>
<lb n="1484"/><span>agus is annamh do-bheir siad iad féin do fhoghlaim.  Atá</span>
<lb n="1485"/><span>an phlainéid so (do réir Alfraganus) níosa lugha iná</span>
<lb n="1486"/><span>an talamh 37 n-uaire.  Is é is miotal dí an copar.</span>
<lb n="1487"/><span>Atá stiúradh aice ar na boill príobháideacha na bhfear</span>
<lb n="1488"/><span>agus na mban.  Atá sí ón talamh 325656 do léagaibh, agus</span>
<lb n="1489"/><span>do chorp aice féin 175 léaga.</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>27 - Do cháilidheachtaibh na plainéide</span>
<lb n="1492"/><span>dá ngoirthear Mercurius.</span></p>
<lb n="1493"/>
<lb n="1494"/><p><span>Mercurius.</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>Is é is áit don phlainéid so an dara spéir: is é is</span>
<lb n="1497"/><span>cáilidheacht dí a bheith feardha, laetheamhail, agus do nádúir</span>
<lb n="1498"/><span>chlaochlóidhigh; do bhrigh go ngabhann a cáilidheacht ón</span>
<lb n="1499"/><span>bplainéid dá gceanglann, nó dar foigse bhíos; ar</span>
<lb n="1500"/><span>mhodh má bhíonn i bhfogas do phlainéid mhaith biaidh a</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="1501"/><p><span>cáilidheacht maith, agus má bhíonn a bhfogas do dhroch-</span>
<lb n="1502"/><span>phlainéid biaidh a cáilidheacht so olc; óir do-chídhmid sin</span>
<lb n="1503"/><span>go laetheamhail .i. daoine don cháilidheacht sin, go mbíonn</span>
<lb n="1504"/><span>maith fris na deaghdhaoine, agus olc fris na drochdhaoine.</span>
<lb n="1505"/><span>Stiúraidh an phlainéid so ar na filidhibh, ar na scríobhanna,</span>
<lb n="1506"/><span>agus ar lucht dlighe; ar na pinnteoiribh, matematics, agus ar</span>
<lb n="1507"/><span>na daoinibh gheibh neithe nuadha amach; ar na cearda óir</span>
<lb n="1508"/><span>agus airgid, agus fa dheoidh ar na daoinibh dúthrachtacha chum</span>
<lb n="1509"/><span>margála agus ceannuigheachta.</span></p>
<lb n="1510"/>
<lb n="1511"/><p><span>28 - Do chailindeoracht na</span>
<lb n="1512"/><span>plainéide so.</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>Is é is lá don phlainéid an Céadaoine: is é is</span>
<lb n="1515"/><span>uair dí an chéad uair agus an t-ochtmhadh h-uair.  An</span>
<lb n="1516"/><span>bhliadhain thosuigheas ar an lá so, biaidh an t-earrach</span>
<lb n="1517"/><span>fliuch gan bheith ro-mhaith, an samhradh an-te, an foghmhar</span>
<lb n="1518"/><span>measardha, agus an geimhreadh géar, acht ní bhiaidh ro-fhuar.</span></p>
<lb n="1519"/>
<lb n="1520"/><p><span>Biaidh an cruithneachta agus gach grán eile go</span>
<lb n="1521"/><span>measardha, biaidh an fhíneamhain maith agus an ola líonmhar,</span>
<lb n="1522"/><span>acht do gach sórt eile beatha cialluighidh gainne, agus</span>
<lb n="1523"/><span>gorta i n-áiteachaibh.  Insa bhfoghmhar cialluighidh bás</span>
<lb n="1524"/><span>duine phrionsapálta, agus go gcaillfidh na mná torracha</span>
<lb n="1525"/><span>clann roimh am, agus cuid díobh bhéaras clann marbh ar</span>
<lb n="1526"/><span>dteacht am a mbreith: biaidh an fiabhras teinteach</span>
<lb n="1527"/><span>líonmhar agus an tinneas cinn, agus biaidh iomrádh agus cuimhne</span>
<lb n="1528"/><span>ar na mór-neithe móra nuadha theagmhóchas san mbliadhain</span>
<lb n="1529"/><span>so.</span></p>
<lb n="1530"/>
<lb n="1531"/><p><span>29 - Do dheilbh crotha na droinge so.</span></p>
<lb n="1532"/>
<lb n="1533"/><p><span>An drong beirthear faoi an phlainéid so bíd do</span>
<lb n="1534"/><span>phearsa dhathamhail, mheasardha, ghann-fheolaigh; aighthe</span>
<lb n="1535"/><span>cumhanga córacha fadghiallacha: sróna fada barr-</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="1536"/><p><span>rinneacha: súile beaga gan bheith ro-dhubha; malaidhe</span>
<lb n="1537"/><span>fada sínte; féasóga tana dubha; puisínidhe tana,</span>
<lb n="1538"/><span>gruaga sínte barr-chasta; fiacla neimhdhíreacha, agus méir</span>
<lb n="1539"/><span>na lámh fada.</span></p>
<lb n="1540"/>
<lb n="1541"/><p><span>30 - Do cháilidheacht na droinge so.</span></p>
<lb n="1542"/>
<lb n="1543"/><p><span>Bídh so géar-intleachtach dúthrachtach eagnaidhe;</span>
<lb n="1544"/><span>gheibhid amach neithe nuadha go h-urusa; níd a ngnoithe</span>
<lb n="1545"/><span>go cinnte; bíd diongmhálta chum an uile ceirde agus</span>
<lb n="1546"/><span>ealadhna, agus dúlmhar chum siubhail talta coimhthigheacha etc.</span></p>
<lb n="1547"/>
<lb n="1548"/><p><span>31 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="1549"/><span>so.</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>Bíd so claon chum bheith 'na n-ollamhnaibh, 'na</span>
<lb n="1552"/><span>scríobhannaibh, 'na bpinnteoiribh agus 'na lucht déanta</span>
<lb n="1553"/><span>íomháighthe; cuid díobh a mbeith 'na matematics, 'na</span>
<lb n="1554"/><span>n-aritmetics, 'na gceannuighthibh, agus 'na lucht tráchta ar</span>
<lb n="1555"/><span>phósadh etc.  Atá an phlainéid so (do réir Alfraganus)</span>
<lb n="1556"/><span>níosa lugha go mór iná an ghealach, agus atá an ghealach</span>
<lb n="1557"/><span>níosa lugha go mór iná an talamh, mar deirim aice féin.</span>
<lb n="1558"/><span>Is é is miotal dí an t-airgead beo; agus atá sí ón talamh</span>
<lb n="1559"/><span>125185 do léagaibh, agus atá do chorp aice .i. 1000</span>
<lb n="1560"/><span>míleadh, ionnann sin agus 200 léagadh Eadáilleach.</span></p>
<lb n="1561"/>
<lb n="1562"/><p><span>32 - Do cháilidheachtaibh na plainéide</span>
<lb n="1563"/><span>dá ngoirthear Lúna .i. an ghealach.</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>Lúna.</span></p>
<lb n="1566"/>
<lb n="1567"/><p><span>Is é is áit don phlainéid so an chéad spéir is</span>
<lb n="1568"/><span>foigse dhúinn: is é is cáilidheacht dí a bheith fuar,</span>
<lb n="1569"/><span>fliuch, uisceamhail, oidhcheamhail, banda.  Adeirthear</span>
<lb n="1570"/><span>gurab í so is adhbhar don uile taisleach agus fliuchnais, agus</span>
<lb n="1571"/><span>do fhás na neithe fásamhla ó iomad fliuchnais na</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="1572"/><p><span>plainéide so do dhoirteas insna créatúiribh sin.  Do</span>
<lb n="1573"/><span>tuirsigheadh go lór ughdar foghlumtha ag mion-scrúdughadh</span>
<lb n="1574"/><span>cáilidheachta agus nádúra na plainéide so; agus ní fhuil ann</span>
<lb n="1575"/><span>acht gaineamh do chur i ngad, nó an fhairge do</span>
<lb n="1576"/><span>thaomadh 'na deora, óir atá a nádúir chomh claochlódhach,</span>
<lb n="1577"/><span>chomh iongantach agus chomh uaigneach agus sin, ar mhodh nach</span>
<lb n="1578"/><span>féidir a fagháil amach uile; gidheadh, ós gníomh i láimh é,</span>
<lb n="1579"/><span>tairgfeam beagán d'fhoillsiughadh de go genarálta.</span>
<lb n="1580"/><span>Ó thús tugtar aire gur mór an t-eidirdhealughadh atá</span>
<lb n="1581"/><span>mar oibrigheas an phlainéid so an tan bhíos ag fás,</span>
<lb n="1582"/><span>tairis mar ghní an tan bhíos ag dol ar gcúl; mar sin</span>
<lb n="1583"/><span>na daoine críona agus feasacha, bí conntas géar aca ar</span>
<lb n="1584"/><span>fhás nó ar theacht na gealaighe agus mar an gcéadna ar a</span>
<lb n="1585"/><span>lán nó ar dol ar gcúl dí, fa iomad neithe bhaineas le</span>
<lb n="1586"/><span>feardhacht tighe agus le sláinte corpardha; óir adeir</span>
<lb n="1587"/><span>Plinius Lib.18 Cap.32 gurab é am buana, gearrtha, agus</span>
<lb n="1588"/><span>bearrtha gacha neithe lán na gealaighe .i. óna beith lán</span>
<lb n="1589"/><span>go a teacht chum go mairfidh níosa bhuaine; mar sin,</span>
<lb n="1590"/><span>an t-adhmad bhaintear re fás na gealaighe ghníthear</span>
<lb n="1591"/><span>maosgán de le gearr-aimsir, más crann é chailleas a</span>
<lb n="1592"/><span>dhuilleabhar.  Agus na h-ainmhíntidhe a mbaintear asta</span>
<lb n="1593"/><span>le fás gealaighe bíd i gcontabhairt, agus an gort agus na</span>
<lb n="1594"/><span>tortha baintear le fás na gealaighe (do réir Paladius)</span>
<lb n="1595"/><span>ní bhíonn siad substainteach nó buan nó tarbhach, amhail</span>
<lb n="1596"/><span>agus mar bheith le na mbuaint i lán na gealaighe.  Tugtar</span>
<lb n="1597"/><span>aire mar an gcéadna do cháilidheacht iongantach eile</span>
<lb n="1598"/><span>na gealaighe, agus is é sin, más mian le neach an bhliadhain</span>
<lb n="1599"/><span>fhirionnach léigeadh na h-aithreacha d'ionnsaighe na</span>
<lb n="1600"/><span>máthrach le fás na gealaighe, agus má chuirtear uighe faoi</span>
<lb n="1601"/><span>cheirc nó faoi éan eile le fás na gealaighe biaidh na</span>
<lb n="1602"/><span>coiligh níosa líonmhaire, agus más mian a chontrárdhacht</span>
<lb n="1603"/><span>déanadh na neithe so le lán na gealaighe.  Iongantas</span>
<lb n="1604"/><span>eile do thaoibh teacht na gealaighe, amhail agus mar adeir</span>
<lb n="1605"/><span>Iacóbus Palermo Eadáilleach .i. más mian le neach fios</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="1606"/><p><span>cinnte d'fagháil ar an bponc i dtiocfaidh an ghealach</span>
<lb n="1607"/><span>tugadh sé copán airgid chuige agus cuireadh sáile na</span>
<lb n="1608"/><span>fairge ann, agus luath déanta don chrann Oliva .i. an</span>
<lb n="1609"/><span>crann dá ndéantar an ola, agus bíodh coimhéad géar aige</span>
<lb n="1610"/><span>fair faoi thuairim teacht na gealaighe, agus insa bponc i</span>
<lb n="1611"/><span>dtiocfaidh gluaisfidhthear an luaith for an sáile, ionnas</span>
<lb n="1612"/><span>go mbiaidh buartha go soiléir san gcupán.  Dobheir an</span>
<lb n="1613"/><span>t-ughdar céadna réasún leis sin, dá rádh gur uime</span>
<lb n="1614"/><span>thig so ón stiúradh ro-ghrinn atá ag an ghealaigh ar an</span>
<lb n="1615"/><span>airgead, ar uisce na fairge, agus ar chrann oliva tar gach</span>
<lb n="1616"/><span>nidh eile.  Mar sin go mothuighid agus go ngluaisid ré na</span>
<lb n="1617"/><span>teacht, ag foillsiughadh na nádúire taoi aca ón bplainéid</span>
<lb n="1618"/><span>so.  Atá stiúradh aice so ar na mairnéalaibh agus ar an</span>
<lb n="1619"/><span>lucht fairge, ar lucht leanna finn, ar na daoine leasga,</span>
<lb n="1620"/><span>lagchroidheacha, agus mórchodaltacha.</span></p>
<lb n="1621"/>
<lb n="1622"/><p><span>33 - Do chailindeoracht na plainéide</span>
<lb n="1623"/><span>so.</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>Is é is lá na gealaighe an Luan; is í a h-uair an</span>
<lb n="1626"/><span>chéad uair agus an t-ochtmadh h-uair.  Insa mbliadhain</span>
<lb n="1627"/><span>thosuigheas ar an lá so ní theasdóchaidh uisce; biaidh an</span>
<lb n="1628"/><span>t-earrach fionnfhuar, an samhradh measardha, an foghmhar</span>
<lb n="1629"/><span>ro-fhliuch, agus an geimhreadh macánta.  Cialluighidh gainne</span>
<lb n="1630"/><span>don chruithneachta, acht iomad do na gránaibh eile:</span>
<lb n="1631"/><span>measardhacht don fhíon agus don ola.  Cialluighidh iomad</span>
<lb n="1632"/><span>aicídeacha na h-áirnéise, ar mhodh go mbia 'na iongantas</span>
<lb n="1633"/><span>ag na cineadhachaibh; agus fós biaidh aicídeacha ar na</span>
<lb n="1634"/><span>daoinibh, agus siosma idir na daoine comhachtacha.  Biaidh</span>
<lb n="1635"/><span>ar na mnáibh go líonmhar insa mbliadhain so a n-aicíd</span>
<lb n="1636"/><span>féin .i. Suffocatio matricis. Ní bhiaidh mil ná síoda ar</span>
<lb n="1637"/><span>foghnamh san mbliadhain so, do bhrigh go bhfuighbhid iomad</span>
<lb n="1638"/><span>beach agus piastaidhe síoda bás.</span>
<lb n="1639"/>
<pb n="94"/></p>
<lb n="1640"/>
<lb n="1641"/><p><span>34 - Do dheilbh crotha na droinge</span>
<lb n="1642"/><span>dar plainéid an ghealach.</span></p>
<lb n="1643"/>
<lb n="1644"/><p><span>Bíd so ro-gheal, leannfhinnach; éadan leathan,</span>
<lb n="1645"/><span>cruinn, bláthmhar; súile measardha, claon, codaltacha,</span>
<lb n="1646"/><span>agus súile is mó iná a chéile.  Is gnáth baill in a aighthibh;</span>
<lb n="1647"/><span>a malaidhe i bhfogas dá chéile; sróna smutacha, agus béil</span>
<lb n="1648"/><span>bheaga.</span></p>
<lb n="1649"/>
<lb n="1650"/><p><span>35 - Do cháilidheacht na droinge so.</span></p>
<lb n="1651"/>
<lb n="1652"/><p><span>Bíd so neamhsheasmhacha, subhailceacha, codaltacha,</span>
<lb n="1653"/><span>min-thinneasacha neamh-urchóideacha; bíd claon le bheith</span>
<lb n="1654"/><span>'na lucht fairge, agus siubhail for uisce: bíd leasc agus</span>
<lb n="1655"/><span>mall-thionnscnamhach.</span></p>
<lb n="1656"/>
<lb n="1657"/><p><span>36 - Do chlaon nádúrtha na droinge</span>
<lb n="1658"/><span>so.</span></p>
<lb n="1659"/>
<lb n="1660"/><p><span>Bíd claon do neithibh claochlódhacha, do bhrigh go</span>
<lb n="1661"/><span>mbíd féin mar sin.  Bíd claon re bheith 'na n-iascairidhibh,</span>
<lb n="1662"/><span>'na dtaibheoirnidhibh, agus bheith ag reic bídh agus díghe agus a</span>
<lb n="1663"/><span>macsamhla sin.  Atá an phlainéid so (do réir</span>
<lb n="1664"/><span>Alfraganus) níosa lugha iná an talamh 39 n-uaire.  Is</span>
<lb n="1665"/><span>é is miotal dí an t-airgead.  Atá stiúradh aice ar an</span>
<lb n="1666"/><span>uisce goirt na fairge agus ar an crann oliva.  Atá ón</span>
<lb n="1667"/><span>talamh 9847 do léagaibh agus atá do chorp aice fein 166 do</span>
<lb n="1668"/><span>léagaibh.</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>Do réir na gcomharthaidhe agus an deilbh crotha do-bheir</span>
<lb n="1671"/><span>na plainéididhe do na daoinibh beirthear faoi na stiúradh,</span>
<lb n="1672"/><span>is féidir le gach duine fios a phlainéide féin do bheith</span>
<lb n="1673"/><span>aige, agus níosa fearr má dhearcann ar a chlaon nádúrtha</span>
<lb n="1674"/><span>féin: óir más nádúir Mars mhoitheochas ann féin, is</span>
<lb n="1675"/><span>dearbh gurab é is plainéid dó; agus más nádúir Iupiter</span>
<lb n="1676"/><span>mhoitheochas ann féin, is é is plainéid dó; agus mar sin</span>
<lb n="1677"/><span>for sna plainéidibh uile.</span>
<lb n="1678"/></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="1679"/><p><span>37 - Iongantas eile don ghealaigh</span>
<lb n="1680"/><span>taoibh líonadh agus trághadh na fairge.</span></p>
<lb n="1681"/>
<lb n="1682"/><p><span>I measc gach nídh eile dá n-oibrigheann an ghealach</span>
<lb n="1683"/><span>atá nidh díobh ro-iongantach, mar atá líonadh agus trághadh</span>
<lb n="1684"/><span>na fairge, do líonas faoi dhó agus do thrághas faoi dhó ann</span>
<lb n="1685"/><span>a spás 24 h-uaire agus corradh beag, le gluaiseacht na</span>
<lb n="1686"/><span>gealaighe; agus tré ghrinnchonntas mairidh gach líonadh agus</span>
<lb n="1687"/><span>gach trághadh 6 h-uaire agus an cúigeadh cuid do uair.</span>
<lb n="1688"/><span>Teagmhaidh an líonadh so agus an trághadh i n-uile chósta na</span>
<lb n="1689"/><span>fairge dá ngoirthear mare oceanum, agus i gcuid don</span>
<lb n="1690"/><span>fhairge meditteraneum, ar mhodh go nochtar ar uairibh</span>
<lb n="1691"/><span>mórán don talamh.  Mar sin gur riachtanasach don lucht</span>
<lb n="1692"/><span>fairge a bhfios so do bheith aca, agus an tan tionnscanaid,</span>
<lb n="1693"/><span>ionnas go madh sábháilte thiocfaidís chum tíre tré sna</span>
<lb n="1694"/><span>slighthe tana cumhanga.  Ní lughaide is cóir do na</span>
<lb n="1695"/><span>liaighibh fios na seicréid seo: óir scríobh Plinius, agus adeir</span>
<lb n="1696"/><span>Petrus Aponiensis, gur le linn trághadh na fairge do-</span>
<lb n="1697"/><span>gheibh an uile dhuine agus ainmhidhe bás, do-gheibh bás go</span>
<lb n="1698"/><span>nádúrtha; seicréid go deimhin iontugtha d'aire: agus ionnas</span>
<lb n="1699"/><span>go mbí fios go síorraidhe ar an uair do ló nó d'oidhche</span>
<lb n="1700"/><span>thosóchas líonadh agus trághadh na fairge, tugthar aire</span>
<lb n="1701"/><span>d'aois na gealaighe, agus an lá inar mian don ghealaigh</span>
<lb n="1702"/><span>fios d'fagháil ar an uair thosóchas líonadh agus trághadh,</span>
<lb n="1703"/><span>féachadh é insa gclár so rómhainn insa gcéad cholamhain</span>
<lb n="1704"/><span>taoibh na láimhe clí, agus ar a chomhair sin, taoibh na láimhe</span>
<lb n="1705"/><span>deise, gheibhthear an uair thosóchas an líonadh agus an</span>
<lb n="1706"/><span>trághadh; ag tabhairt aire go gcialluigheann an litir</span>
<lb n="1707"/><span>.M. an mhaidin, nó roimhe an meadhón lae, agus an litir .T.</span>
<lb n="1708"/><span>an tráthnóna, nó i ndiaidh an mheadhón lae; agus go</span>
<lb n="1709"/><span>gcialluigheann na litreacha so .ME. an meadhón lae,</span>
<lb n="1710"/><span>agus na litreacha so .NO. an oidhche.</span>
<lb n="1711"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="1712"/><p><span>Agus ionnas go mbia an clár so-thuigse le</span>
<lb n="1713"/><span>h-eisiomláir, fiafruighim ca h-uair thoiseóchas líonadh</span>
<lb n="1714"/><span>agus trághadh na fairge indiu .i. an 20 lá de Mhárt</span>
<lb n="1715"/><span>annso i n-Eirinn, agus gurab é sin an 30 lá do</span>
<lb n="1716"/><span>réir an Phápa don mbliadhain i láthair .i. 1694</span>
<lb n="1717"/><span>(agus ar son go bhfuil an leabhar so ag trácht</span>
<lb n="1718"/><span>do réir conntais an Phápa, gidheadh is féidir</span>
<lb n="1719"/><span>úsáid do dhéanamh de annso amhail agus do dhéantar</span>
<lb n="1720"/><span>insa Róimh, do bhrigh gurab ionnann an lá</span>
<lb n="1721"/><span>acht nach ionnann ghníthear a gconntas do réir</span>
<lb n="1722"/><span>na míosa, taobh amuigh do na feistidhe</span>
<lb n="1723"/><span>gluasachtacha).  Mar sin féachaim an 30 do Mhárt</span>
<lb n="1724"/><span>líon aoise na gealaidhe i gcalindeoir na míosa, gurab</span>
<lb n="1725"/><span>é sin an 5: iarraim so insa gcéad cholamhain don chlár</span>
<lb n="1726"/><span>so taoibh na láimhe clí, agus do-chídhim ós a chomhair go</span>
<lb n="1727"/><span>dtosuigheann an chéad líonadh an lá so ar a seacht do</span>
<lb n="1728"/><span>chlog ar maidin, agus a trághadh sin ar a h-aon agus cúigmhadh</span>
<lb n="1729"/><span>cuid do uair i ndiaidh an mheadhóin lae, agus an dara</span>
<lb n="1730"/><span>líonadh ar a seacht agus dá chúigmhadh do uair i ndiaidh an</span>
<lb n="1731"/><span>mheadhóin lae chéadna, agus a trághadh sin ar a h-aon agus trí</span>
<lb n="1732"/><span>cúigmhadh cuid do uair i ndiaidh an mheadhóin oidhche tar</span>
<lb n="1733"/><span>a cionn ar maidin an lae 'na dhiaidh.  Le so atá an</span>
<lb n="1734"/><span>clár so-thuigse for láithe uile na gealaighe.</span></p>
<lb n="1735"/>
<lb n="1736"/><p><span>lgh.102-104 ar lár.  Cláir nó táblaí.</span>
<lb n="1737"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="1738"/><p><span>40 - Míniughadh ar an gclár so.</span></p>
<lb n="1739"/>
<lb n="1740"/><p><span>Chum go n-aitheontar ar an gclár so ar ndiaidh an</span>
<lb n="1741"/><span>comhartha i mbia an ghealach gach laoi, féachadh neach aois</span>
<lb n="1742"/><span>na gealaighe, an lá inar mian sin d'aithne, insa gclár</span>
<lb n="1743"/><span>insa gcéad cholamhain do thaoibh na láimhe clé; agus ós</span>
<lb n="1744"/><span>comhair na h-uimhre sin ghéabhaidh sé an comhartha in a</span>
<lb n="1745"/><span>mbia an ghealach an lá sin, taoi comhfhreagrach don mhí</span>
<lb n="1746"/><span>in a mbia, taoi sonnruighthe i n-uachtar an chláir: agus</span>
<lb n="1747"/><span>ionnas go madh fearrde thuigfidhear so, fiafruighthear</span>
<lb n="1748"/><span>an comhartha in a bhfuil an ghealach an 22 lá do Mhárt</span>
<lb n="1749"/><span>insa mbliadhain so 1694, agus adeirim go bhfuil</span>
<lb n="1750"/><span>insa gcomhartha Geminis, óir ba é teacht na</span>
<lb n="1751"/><span>gealaighe an 16 lá, agus uadh sin gus an 22 atá 6</span>
<lb n="1752"/><span>lá (gan lá teacht na gealaighe do ríomh air)</span>
<lb n="1753"/><span>agus féachaim an seiseadh lá d'aois na gealaighe</span>
<lb n="1754"/><span>insa gclár, agus gheibhim an comhartha Geminis ós</span>
<lb n="1755"/><span>a chomhair, taoi freagrach don mhí Márt ós a</span>
<lb n="1756"/><span>chionn.  Agus más mian fios d'fhagháil ar an chomhartha</span>
<lb n="1757"/><span>i mbia an ghealach an lá tiocfaidh sí, is dearbh go mbia i</span>
<lb n="1758"/><span>n-aon-chomhartha fris an ghréin an lá sin; agus geibheadh sin</span>
<lb n="1759"/><span>amach i gcailindeoir na míosa; agus tabhair aire go</span>
<lb n="1760"/><span>bhfuighthear romhainn clár eile ar na comharthaidhibh ataoi</span>
<lb n="1761"/><span>maith nó olc chum purgóide agus fola.</span></p>
<lb n="1762"/>
<lb n="1763"/><p><span>41 - Riaghail le n-aitheontar do</span>
<lb n="1764"/><span>mheabhair an comhartha agus na</span>
<lb n="1765"/><span>céimeanna in a mbia an</span>
<lb n="1766"/><span>ghealach gach laoi.</span></p>
<lb n="1767"/>
<lb n="1768"/><p><span>Chum go n-aitheontar so go cinnte tugtar aire do</span>
<lb n="1769"/><span>trí neithibh: an chéad nidh .i. an lá thig an ghealach go</span>
<lb n="1770"/><span>mbíonn féin agus an ghrian i n-aon-chomhartha; an dara nídh,</span>
<lb n="1771"/><span>go mbíonn an ghrian for aon-chomhartha ar feadh míosa,</span></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="1772"/><p><span>agus an ghealach nach mbíonn acht ar feadh dhá lá go leith</span>
<lb n="1773"/><span>faoi nó ós a chionn; agus an treas nídh, fios an lae i</span>
<lb n="1774"/><span>dtéid an ghrian in gach comhartha, agus gheibhthear sin i</span>
<lb n="1775"/><span>gcailindeoir na míosa, agus fós i dtrácht ar na comharthaidhibh.</span>
<lb n="1776"/><span>Ar dtabhairt aire dóibh so mar sin, agus do lá theachta na</span>
<lb n="1777"/><span>gealaighe, ríomhthar na laethe ó na teacht gus an lá in</span>
<lb n="1778"/><span>ar mian fios d'fhagháil ar an gcomhartha in a mbia; agus</span>
<lb n="1779"/><span>cuirthear an uimhir sin i gceann a chéile faoi dhó, mar</span>
<lb n="1780"/><span>aon le h-aon; agus ar ndéanamh cúigeacha dhe so bia an</span>
<lb n="1781"/><span>ghealach ar a h-aghaidh ón gcomhartha in a dtáinig,</span>
<lb n="1782"/><span>comhartha i n-aghaidh an cúig díobh; agus má bhíonn corradh</span>
<lb n="1783"/><span>ós cionn na gcúigeadh, ionnann gach aon díobh sin agus sé</span>
<lb n="1784"/><span>gráda nó céime insa gcomhartha eile.  Agus go mbia</span>
<lb n="1785"/><span>so urusa le tuigsin, fiafruighim cia an comhartha in a</span>
<lb n="1786"/><span>bhfuil an ghealach an 22 lá don Mhárt Anno Domini</span>
<lb n="1787"/><span>1694, agus adeirim go bhfuil insa gcomhartha</span>
<lb n="1788"/><span>Geminis: óir dob'é teacht na gealaighe an 16</span>
<lb n="1789"/><span>lá do Mhárt, agus uadh sin go 22 atá seacht lá (do</span>
<lb n="1790"/><span>bhrigh go ríomhthar annso lá teacht na gealaighe),</span>
<lb n="1791"/><span>agus dúbla na seacht lá sin do-ghní sin 14, agus aon</span>
<lb n="1792"/><span>fris do-ghní sin 15, in a bhfuil trí cúig: mar</span>
<lb n="1793"/><span>sin atá an ghealach ann a Geminis .i. an treas</span>
<lb n="1794"/><span>comhartha ó Aries in a dtáinig agus in a raibh mar</span>
<lb n="1795"/><span>an gcéadna an ghrian, agus is chum go mbia fios ar na</span>
<lb n="1796"/><span>comharthaibh agus mar bhíd i ndiaidh a chéile, cuirim annso</span>
<lb n="1797"/><span>iad ar an ordughadh sin .i. Aries, Taurus, Gemini,</span>
<lb n="1798"/><span>Cancer, Leo, Uirgo, Libra, Scorpio, Sagittarius,</span>
<lb n="1799"/><span>Capricornus, Aquarius, Pisces.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>42 - Riaghail eile níosa chinnte ar</span>
<lb n="1802"/><span>an nídh so.</span></p>
<lb n="1803"/>
<lb n="1804"/><p><span>Cuirthear aois na gealaighe i gceann a chéile ceithre</span>
<lb n="1805"/><span>huaire, agus biaidh an ghealach comhartha ar a h-aghaidh fo</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="1806"/><p><span>gach deich dá mbia san uimhir sin; agus má bhíonn corradh</span>
<lb n="1807"/><span>ós a cionn, ionnann gach aon díobh agus trí gráda insa</span>
<lb n="1808"/><span>gcomhartha eile.  Exemp. gratia.  Fiafruighim cá bhfuil an</span>
<lb n="1809"/><span>ghealach an 22 lá do Mhárt, amhail agus mar</span>
<lb n="1810"/><span>do rinneas insna riaghlacha eile, agus adeirim go</span>
<lb n="1811"/><span>bhfuil do réir na riaghla so insa 12 gráda don</span>
<lb n="1812"/><span>chomhartha Cancer, óir táinig an ghealach an 16</span>
<lb n="1813"/><span>lá, agus uadh sin go 22 atá 6 lá (le gan lá teacht</span>
<lb n="1814"/><span>na gealaighe do ríomh) agus é sin ceithre h-uaire</span>
<lb n="1815"/><span>do-ghní 24 in a bhfuil dhá dheich agus ceathair do</span>
<lb n="1816"/><span>chorradh; mar sin atá an ghealach dhá ghráda</span>
<lb n="1817"/><span>déag insa gcomhartha Cancer, do bhrigh gurab</span>
<lb n="1818"/><span>é sin an treas comhartha ó Aries exclusive, in</span>
<lb n="1819"/><span>a raibh an uair do tháinig.  Tabhair aire go bhfuil</span>
<lb n="1820"/><span>an riaghail so ro-phrionsapálta agus ro-fhírinneach.</span></p>
<lb n="1821"/>
<lb n="1822"/><p><span>43 - Iongantas eile, agus cailindeoracht</span>
<lb n="1823"/><span>don ghealaigh agus dona comharthaidhibh</span>
<lb n="1824"/><span>taoibh na beatha.</span></p>
<lb n="1825"/>
<lb n="1826"/><p><span>Ma théid gealach na míosa Ianuarius insa gcomhartha</span>
<lb n="1827"/><span>Aquarius agus í ag fás, cialluighidh iomadamhlacht na beatha</span>
<lb n="1828"/><span>an bhliadhain sin: agus más ag dol ar gcúl</span>
<lb n="1829"/><span>rachas ann, cialluighidh bochtaine, doilgheas, agus anródh,</span>
<lb n="1830"/><span>brúchtbhriocht aibhneach, agus stoirme móra ar fairge.</span></p>
<lb n="1831"/>
<lb n="1832"/><p><span>Má théid gealach Feb. insa gcomhartha Pisces agus í ag</span>
<lb n="1833"/><span>fás, badh adhbar é chum na neithe bheith ar shaor-chonnradh</span>
<lb n="1834"/><span>agus so-fhaghála; agus más ag dol ar gcúl rachas ann</span>
<lb n="1835"/><span>cialluighidh iomarcach d'fhearthainn an bhliadhain sin.</span></p>
<lb n="1836"/>
<lb n="1837"/><p><span>Má théid gealach Márta ag fás insa gcomhartha</span>
<lb n="1838"/><span>Aries, agus a bheith chum na h-áirde thuaidh, cialluighidh</span>
<lb n="1839"/><span>domblastacht agus mí-shuaimhneas; agus más ag dol ar</span>
<lb n="1840"/><span>gcúl rachas ann, cialluighidh bliadhain mhaith thorthach.</span>
<lb n="1841"/></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="1842"/><p><span>Má théid gealach Aprioll ag fás insa gcomhartha</span>
<lb n="1843"/><span>Taurus, cialluighidh mór-mhaitheas, sástacht, agus ullghárdas:</span>
<lb n="1844"/><span>agus más ag dol ar gcúl rachas ann, cialluighidh e contra.</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>Má théid gealach Mai ag fás ann a Gemini, cial-</span>
<lb n="1847"/><span>luighidh comhghluasacht, buaidhreadh, agus claochlódh insna réi-</span>
<lb n="1848"/><span>giúin darab comhartha sin: agus más ag dol ar</span>
<lb n="1849"/><span>gcúl rachas ann, cialluighidh mórán fearthanna.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>Má théid gealach Iune ag fás ann a gCancer,</span>
<lb n="1852"/><span>cialluighidh claochlódh, gluasacht, agus neithe druim ar ais</span>
<lb n="1853"/><span>i n-impireacht na h-Afraice; agus más ag dol ar gcúl</span>
<lb n="1854"/><span>rachas ann, cialluighidh mórán fearthanna.</span></p>
<lb n="1855"/>
<lb n="1856"/><p><span>Má théid gealach Iulius ag fás ann a Leo,</span>
<lb n="1857"/><span>cialluighidh maith agus tarbha mór do na fir tighe; agus</span>
<lb n="1858"/><span>más ag dol ar gcúl rachas ann cialluighidh anródh,</span>
<lb n="1859"/><span>contabhairt agus aicídeacha.</span></p>
<lb n="1860"/>
<lb n="1861"/><p><span>Má théid gealach Augt. ag fás ann a Virgo,</span>
<lb n="1862"/><span>cialluighidh corrthuafail gaoithe, stoirme, agus crioth-</span>
<lb n="1863"/><span>thalamh; agus más ag dol ar gcúl rachas ann, cialluighidh</span>
<lb n="1864"/><span>bliadhain mhaith shéanmhar taoibh sláinte agus taoibh na</span>
<lb n="1865"/><span>beatha.</span></p>
<lb n="1866"/>
<lb n="1867"/><p><span>Má théid gealach Sep. ag fás ann a Libra,</span>
<lb n="1868"/><span>cialluighidh iomadamhlacht don uile shórt gráin; acht</span>
<lb n="1869"/><span>más ag dol ar gcúl, cialluighidh stoirme agus neithe</span>
<lb n="1870"/><span>bun ós cionn.</span></p>
<lb n="1871"/>
<lb n="1872"/><p><span>Má théid gealach Oct. ag fás ann a Scorp.,</span>
<lb n="1873"/><span>cialluighidh námhadacht agus imreasain eidir lucht dlighe, agus</span>
<lb n="1874"/><span>tnúth; acht más ag dol ar gcúl rachas ann, cialluighidh</span>
<lb n="1875"/><span>bliadhain shéanmhar agus líonmhar insna réigiúin darab</span>
<lb n="1876"/><span>comhartha é.</span></p>
<lb n="1877"/>
<lb n="1878"/><p><span>Má théid gealach Nou. ag fás ann a Sagitt., ní</span>
<lb n="1879"/><span>theasthóchaidh uisce nó ola an bhliadhain sin; acht más</span>
<lb n="1880"/><span>ag dol ar gcúl rachas ann, cialluighidh gorta agus</span>
<lb n="1881"/><span>cosmhalacht pláighe.</span>
<lb n="1882"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="1883"/><p><span>Má théid gealach Decem. ag fás i gCapric.,</span>
<lb n="1884"/><span>cialluighidh stoirme móra ar an bhfairge: agus más</span>
<lb n="1885"/><span>ag dol ar gcúl rachas ann, cialluighidh sástacht agus</span>
<lb n="1886"/><span>ullghárdas do na fearaibh tighe bhíos ag saothrughadh an</span>
<lb n="1887"/><span>talaimh.  Acht tugthar aire, gach nidh dá gcialluighthear</span>
<lb n="1888"/><span>annso, gurab insa réigiúin ar a stiúrann na</span>
<lb n="1889"/><span>comharthaidhe so fo seach teagmhóchaidh sé níosa phrion-</span>
<lb n="1890"/><span>sapálta iná i n-aitibh eile; agus más mian fios d'fhagháil</span>
<lb n="1891"/><span>cia iad na réigiúin bhíos faoi stiúradh gach comhartha,</span>
<lb n="1892"/><span>ghéabhthar sin insan áit i dtráchtfam ar na comharthaidhaibh</span>
<lb n="1893"/><span>féin.</span></p>
<lb n="1894"/>
<lb n="1895"/><p><span>lch.116 ar lár.  Clár nó tábla.</span>
<lb n="1896"/>
<pb n="118"/></p>
<lb n="1897"/>
<lb n="1898"/><p><span>45 - Míniughadh ar an gclár so, atá</span>
<lb n="1899"/><span>síorraidhe agus geinearálta ar</span>
<lb n="1900"/><span>chailindeoracht na bliadhna.</span></p>
<lb n="1901"/>
<lb n="1902"/><p><span>Atá insa gclár so ar ndiaidh cúig colamhna (taobh</span>
<lb n="1903"/><span>amuigh don chéad cholamhain, nach ríomhthar orra, atá</span>
<lb n="1904"/><span>chum na láimhe clé, agus in a bhfuil coimhéad ar na bliadhna</span>
<lb n="1905"/><span>in a n-athruigheann an Litir Domhnaigh tairis an modh</span>
<lb n="1906"/><span>gnáthach) insa gcéad cholamhain taoibh na láimhe clé atá</span>
<lb n="1907"/><span>Litreacha Domhnaigh gacha bliadhna.  Insa dara colamhain</span>
<lb n="1908"/><span>atá na bliadhna, ag tosughadh ris an bhliadhain .i. 1663,</span>
<lb n="1909"/><span>agus mairfidh an cholamhain so go deireadh an domhain</span>
<lb n="1910"/><span>ar an modh so .i. an uair bhus críoch dhó uile tosughadh</span>
<lb n="1911"/><span>leis arís.  Insa treas colamhain atá na laeithe le</span>
<lb n="1912"/><span>dtosuigheann an bhliadhain go síorraidhe.  Insa gceath-</span>
<lb n="1913"/><span>ramhadh colamhain atá plainéididhe na laeithe so.  Agus</span>
<lb n="1914"/><span>insa gcúigmheadh colamhain atá na neithe chialluigheas</span>
<lb n="1915"/><span>gach plainéid taoibh na beatha san mbliadhain sin.  Agus</span>
<lb n="1916"/><span>ionnas go dtuigfidhe so níosa fhearr, cuirfeam dhá</span>
<lb n="1917"/><span>eisiomláir annso ris, don bhliadhain atá sonnruighthe le</span>
<lb n="1918"/><span>dtosuigheann an clár .i. 1663, agus don bhliadhain 1691,</span>
<lb n="1919"/><span>nach bhfuil iomrádh uirre san gclár, acht gidheadh atá sí</span>
<lb n="1920"/><span>cóimhfhreagarach don bhliadain 1663; mar sin is ionnann</span>
<lb n="1921"/><span>bhias an dá bhliadhain sin, agus arís is ionnann bhias an dá</span>
<lb n="1922"/><span>bhliadhain .i. 1664 agus an bhliadhain 1692, agus mar sin for sna</span>
<lb n="1923"/><span>bliadhna eile.  Acht chum go dtigmís ar eolas na</span>
<lb n="1924"/><span>bliadhna 1663 (le dtuigfidhthear an clár uile) darab</span>
<lb n="1925"/><span>Litir Domhnaigh .G. amhail agus mar atá san gclár taoibh na</span>
<lb n="1926"/><span>láimhe clé, ós comhair na bliadhna sin; agus atá don taoibh</span>
<lb n="1927"/><span>eile gur b'é an Luan an chéad lá dhí, agus gurab í an</span>
<lb n="1928"/><span>ghealach is plainéid don lá sin, chialluigheas measardhacht</span>
<lb n="1929"/><span>na beatha insa mbliadhain céadna, amhail agus mar atá ós</span>
<lb n="1930"/><span>a comhair.  Agus más mian níosa mhó d'fhios na bliadhna</span>
<lb n="1931"/><span>sin d'fhagháil, féachadh mar thráchtamar ar an ghealaigh</span>
<lb n="1932"/><span>roimhe so, agus ghéabhadh annsin go lór.  Annso is féidir</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="1933"/><p><span>leis an cúirialtas teacht anuas agus a rádh nach féidir</span>
<lb n="1934"/><span>leis an gclár so bheith síorraidhe, do bhrigh go n-athruigheann</span>
<lb n="1935"/><span>na Litreacha Domhnaigh tairis an ordughadh gnáthach i</span>
<lb n="1936"/><span>gcionn gacha céad bliadhain, mar atá ó gach ceithre</span>
<lb n="1937"/><span>céad bliadhain go 400 bliadhain go n-athruigeann trí</span>
<lb n="1938"/><span>h-uaire: ionnann sin re rádh agus uair i gcionn gacha 100</span>
<lb n="1939"/><span>bliadhain do 300 dá mbaintear lá le h-ocáid na</span>
<lb n="1940"/><span>bliadhna bisigh (amhail agus mar d'orduigh an 13 Griogóir)</span>
<lb n="1941"/><span>agus do-rinneadh so chum riaghluighthe na h-aimsire, ionnas</span>
<lb n="1942"/><span>nach biadh seachrán (fa mar luathuigheas ar a h-aghaidh</span>
<lb n="1943"/><span>an t-equinoxium, agus go h-áiridhe insan earrach) fa</span>
<lb n="1944"/><span>sholamhan cinnte na cásca; acht is dearbh so, agus fós go</span>
<lb n="1945"/><span>n-athruigheann na Litreacha Domhnaigh i n-aimsireacha</span>
<lb n="1946"/><span>áiridhe; mar sin ní féidir leis an gclár do bheith</span>
<lb n="1947"/><span>síorraidhe, do bhrigh, má chlaochluigheann na Litreacha</span>
<lb n="1948"/><span>Domhnaigh, do dhéanadh amhlaidh laeithe thosuighthe na</span>
<lb n="1949"/><span>bliadhna, agus ní bhiaidh an bhliadhain mar adeir, ó nach</span>
<lb n="1950"/><span>ionnann (b'fhéidir) brigh na bplainéididhe.  Is é ar</span>
<lb n="1951"/><span>bhfreagra ar so go bhfuil an uile chlaochlódh dar féidir</span>
<lb n="1952"/><span>theacht ar na Litracha Domhnaigh ar na leigheasughadh agus</span>
<lb n="1953"/><span>ar na riaghlughadh go síorraidhe i n-iomall an chláir leis</span>
<lb n="1954"/><span>na trí h-uimhreacha bliadhnamhla taoi sonnruighthe taoibh</span>
<lb n="1955"/><span>na láimhe clé; agus is iad sin céad bliadhna in a</span>
<lb n="1956"/><span>n-aithreochaidh na Litreacha Domhnaigh, taoibh amuigh don</span>
<lb n="1957"/><span>mhodh gnáthach do-ghní gach bliadhain.  Agus tugthar aire</span>
<lb n="1958"/><span>gurab insna h-áite céadna in a bhfuil na trí h-uimhre</span>
<lb n="1959"/><span>sin athróchas na Litreacha Domhnaigh go síorraidhe for</span>
<lb n="1960"/><span>sna bliadhna le teacht; agus teagmhaidh sin trí h-uaire</span>
<lb n="1961"/><span>in gach 400 bliadhain: agus an chéad uair athróchas na Litre</span>
<lb n="1962"/><span>Domhnaigh, déanaidh sin insa mbliadhain 1701, agus an</span>
<lb n="1963"/><span>dara h-uair athróchas, déanaidh sin insa mbliadhain</span>
<lb n="1964"/><span>1801, agus an treas uair insa mbliadhain 1901, agus ar an modh</span>
<lb n="1965"/><span>so go deireadh domhain: mar sin atá ar gclár síorraidhe,</span>
<lb n="1966"/><span>agus mairfidh chomh fada le cailindeoir Griogóire mhairfeas</span>
<lb n="1967"/><span>go síorraidhe, agus go mairidh re toil Dé, Amen.</span>
<lb n="1968"/>
<pb n="122"/></p>
<lb n="1969"/>
<lb n="1970"/><p><span>An 5 Caibidil.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>1 - Fhoillsigheas cáilidheachta an dá</span>
<lb n="1973"/><span>chomhartha déag flaitheasacha.</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>Insa naomhadh spéir (dá ngoirthear chrystalinum)</span>
<lb n="1976"/><span>measaidh na hastronomicthe circulum .i. fáinne cruinn,</span>
<lb n="1977"/><span>dá ngoirid zodiacum, do 360 gráda ar fad, agus do 12</span>
<lb n="1978"/><span>ghráda ar leathad; agus rannaid so 'na dhá chuid dhéag</span>
<lb n="1979"/><span>chothroma, dá ngoirthear an dá chomhartha dheag</span>
<lb n="1980"/><span>flaitheasacha, agus atá in gach comhartha díobh so 30 gráda;</span>
<lb n="1981"/><span>agus is é is anmanna do na comharthaibh sin .i. Aries,</span>
<lb n="1982"/><span>Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Uirgo, Libra, Scorpius,</span>
<lb n="1983"/><span>Sagittarius, Capricornus, Aquarius, agus Piscis.  Tugadh</span>
<lb n="1984"/><span>na h-anmanna so dóibh taoibh na gcáilidheachta do-bheir</span>
<lb n="1985"/><span>na comharthaidhe so do na créatúiribh an tan théid an</span>
<lb n="1986"/><span>ghrian ionnta.  Goirthear anmanna eile díobh .i. teach</span>
<lb n="1987"/><span>na bplainéididhe, do bhrigh an tan theagmhas plainéid in</span>
<lb n="1988"/><span>a comhartha díleas féin (.i. in a teach féin) bídh níosa</span>
<lb n="1989"/><span>neartmhara agus níosa bhríoghmhara iná an tan bhíos ann a</span>
<lb n="1990"/><span>gcomhartha eile; agus is é fad gach comhartha dhíobh 273870047</span>
<lb n="1991"/><span>léagadh, agus atá do leathad ag gach comhartha díobh</span>
<lb n="1992"/><span>22818258 léagadh; agus más mian fios d'fhagháil ar thighthe</span>
<lb n="1993"/><span>na bplainéid, inneosam sin go h-aithghearr; óir is é an</span>
<lb n="1994"/><span>comhartha dá ngoirthear Leo teach na gréine, Cancer</span>
<lb n="1995"/><span>teach na gealaighe, Cap. agus Aquarius tighthe Saturnus,</span>
<lb n="1996"/><span>Piscis, agus Sagitt. tighthe Iupiter, Aries agus Scorp.</span>
<lb n="1997"/><span>tighthe Mars, Libra, Taurus tighthe Venus, Gemini agus Virgo</span>
<lb n="1998"/><span>tighthe Mercurius.  Na comharthaidhe so, an tan théid an</span>
<lb n="1999"/><span>ghrian ionnta, bídh claochlódh cáilidheacht aice do réir</span>
<lb n="2000"/><span>nadúir gacha comhartha, amhail agus mar foillseochar in a</span>
<lb n="2001"/><span>áit féin; agus mar an gcéadna foillseochar cáilidheacht agus</span>
<lb n="2002"/><span>seicréid nádúrtha na dtighthe so, nó na gcomharthaidhe so,</span>
<lb n="2003"/><span>agus na neithe adhbhraidh siad insna daoinibh tinne nó</span>
<lb n="2004"/><span>easlána an tan théid an ghealach ionnta.</span>
<lb n="2005"/></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="2006"/><p><span>2 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2007"/><span>Aquarius in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2008"/><span>ar 21 Ianuarius.</span></p>
<lb n="2009"/>
<lb n="2010"/><p><span>Is é is deilbh no fíoghair do-bheir na h-astronomicthe</span>
<lb n="2011"/><span>don chomhartha so .i. deilbh duine ag dortadh uisce as</span>
<lb n="2012"/><span>soitheach; gidheadh ní fá bheith mar sin ann féin (óir ní</span>
<lb n="2013"/><span>fhuil ar éan-chor), acht fón iomarcach uisce thuiteas.</span>
<lb n="2014"/><span>Is é is cáilidheacht an chomhartha so te fliuch, agus is</span>
<lb n="2015"/><span>adhbhar é do theas agus do thiormlach go mí-mheasardha.</span>
<lb n="2016"/><span>Atá sé ro-dhíoghbhálach, óir do-ghní coruipsion ar an aer,</span>
<lb n="2017"/><span>agus dioghbháil mar sin do na plantaibh agus do na neithibh</span>
<lb n="2018"/><span>fásamhla.</span></p>
<lb n="2019"/>
<lb n="2020"/><p><span>Do théid an ghrian insa gcomhartha so ar an 21 lá</span>
<lb n="2021"/><span>do Ianuarius go coitcheannta .i. an 11 lá annso i</span>
<lb n="2022"/><span>n-Éirinn don mhí chéadna (tugtar aire go</span>
<lb n="2023"/><span>bhfuil an leabhar so ar nós an Phápa uile;</span>
<lb n="2024"/><span>gidheadh, is féidir sochar do bhaint as annso, ag</span>
<lb n="2025"/><span>dearcadh ar difir deich lá d'aimsir eatorra</span>
<lb n="2026"/><span>go nuige an bhliadhain 1700, agus ó shin i leith atá</span>
<lb n="2027"/><span>difir 11 lá déag eatorra).   Atá an comhartha so</span>
<lb n="2028"/><span>aereamhail, feardha, laetheamhail; atá 'na thigh laetheamhail</span>
<lb n="2029"/><span>agus 'na ullghárdas ag Saturnus, agus 'na dhíoghbháil oidhcheamhail</span>
<lb n="2030"/><span>ag Sol.  Atá stiúradh ag an gcomhartha so ar na</span>
<lb n="2031"/><span>probhinsibh Aragon, Bohemia, Saxonia, Aetiopia, Dal-</span>
<lb n="2032"/><span>macia, Arabia, Sodiana, Azania, Piamonte, agus India.</span>
<lb n="2033"/><span>Ar na cathracha Constancia, Ierusalem, Urbino, Pavia,</span>
<lb n="2034"/><span>agus Monserato; insa Spáin ar na cathracha Zamora,</span>
<lb n="2035"/><span>Medina, Valencia agus Sevilla.  An fear beirthear faoi</span>
<lb n="2036"/><span>stiúradh an chomhartha so biaidh do phearsain meadhonaigh,</span>
<lb n="2037"/><span>deaghlabharthach, deaghrúnach, deaghchroidhtheach le dol ar</span>
<lb n="2038"/><span>aghaidh insa nidh chuirfeas roimhe: cialluighidh go bhfuighe</span>
<lb n="2039"/><span>buille d'iarann agus contabhairt taoibh uisce: biaidh claon</span>
<lb n="2040"/><span>chum siubhail for talta coimhidhtheacha, agus rachaidh níosa</span></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="2041"/><p><span>fhearr dhó ria a thalamh féin: cialluighidh má fhilleann go</span>
<lb n="2042"/><span>mbiaidh sona saidhbhir; acht tugadh aire gan fearg do</span>
<lb n="2043"/><span>ghlacadh, óir budh dhíoghbhálach dhó; in certo quodam anno</span>
<lb n="2044"/><span>erit in dubio vitae suae, do bhrigh go gcialluigheann dó</span>
<lb n="2045"/><span>aicíd urchóideach roimhe na 30 mbliadhna; agus má thig uadh,</span>
<lb n="2046"/><span>cialluighidh do réir a nádúire agus a chomplex 58 bliadhna</span>
<lb n="2047"/><span>do shaoghal.  Más bean beirfidhthear faoi, cialluighidh a</span>
<lb n="2048"/><span>beith déanmhasach, measamhail uirre féin: biaidh i</span>
<lb n="2049"/><span>gcontabhairt báis, agus tairis sin uair eile taoibh uisce.</span>
<lb n="2050"/><span>Ní chaithfidh go h-urusa a h-éadáil, agus ghéabhaidh fo mheadhón</span>
<lb n="2051"/><span>a h-aoise a saoghal níosa fhearr: gidheadh roimhe na 38</span>
<lb n="2052"/><span>mbliadhna cialluighidh dhí dhá aicíd; an chéad aicíd i</span>
<lb n="2053"/><span>gcionn 34 mbliadhain agus an aicíd eile i gcionn 35</span>
<lb n="2054"/><span>mbliadhain; agus má thig uatha, cialluighidh dí go nádúrtha</span>
<lb n="2055"/><span>82 mbliadhna do shaoghal.</span></p>
<lb n="2056"/>
<lb n="2057"/><p><span>3 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2058"/><span>Piscis in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2059"/><span>ar an 19 do Feb.</span></p>
<lb n="2060"/>
<lb n="2061"/><p><span>Is é is fioghair agus deilbh tugthar don chomhartha so .i.</span>
<lb n="2062"/><span>dhá iasc; ionnas mar is é nádúir an éisc do bheith fliuch</span>
<lb n="2063"/><span>agus insan uisce do ghnáth, mar an gcéadna, anuair théid</span>
<lb n="2064"/><span>an ghrian insa gcomhartha so, bí an aimsir fliuch agus</span>
<lb n="2065"/><span>uisceamhail.  Atá an comhartha so banda, oidhcheamhail,</span>
<lb n="2066"/><span>uisceamhail, agus coitchionn ag an geimhreadh agus an earrach.</span>
<lb n="2067"/><span>Atá do nádúir fhuair fhliuch; dá bhrigh sin is adhbar é do</span>
<lb n="2068"/><span>fhuacht agus do fhliuchnas mí-mheasardha, do-ghní díoghbháil do</span>
<lb n="2069"/><span>uisce na n-aibhneach, na dtobar, agus na locha; óir do-ghní</span>
<lb n="2070"/><span>corupsion ionnta.  Is é an comhartha so tigh oidhche agus lae</span>
<lb n="2071"/><span>do Iupiter, árdughadh do Venus, tuitim agus dioghbháil</span>
<lb n="2072"/><span>oidhche agus doilgheas do Mercurius.  Atá stiúradh ag an</span>
<lb n="2073"/><span>gcomhartha so ar na probhinsigh, Persia, Hibernia,</span>
<lb n="2074"/><span>Normandia, Portugallia, Lidia, Cicilia, Pamphilia,</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="2075"/><p><span>Garamantes, Mesamenes.  Ar na cathrachaibh Colonia,</span>
<lb n="2076"/><span>Agrippina, Venecia, Ratisbona, agus Alexandria.  Insa</span>
<lb n="2077"/><span>Spáin, ar na cathrachaibh Orense, Santiago, agus cuid do</span>
<lb n="2078"/><span>Sevilla.  An fear beirthear faoi an gcomhartha so, bí</span>
<lb n="2079"/><span>sé dúlmhar i dtaltaibh coimhthigheacha, agus siubhal for uisce;</span>
<lb n="2080"/><span>bí do mhór-ghoile agus dá thaoibh sin biaidh i gcontabhairt</span>
<lb n="2081"/><span>báis muna gcuidighibh a phlainéid fris: biaidh sé tostach;</span>
<lb n="2082"/><span>cialluighidh aicíd dó i gceann a 15 mbliadhna, agus aicíd</span>
<lb n="2083"/><span>eile i gcionn a 30, agus an treas aicíd i gcionn a 38</span>
<lb n="2084"/><span>mbliadhna do shaoghal; agus má thig asta, is nádúrtha dhó</span>
<lb n="2085"/><span>65 bliadhna do shaoghal.  An bhean beirthear faoi, bí sí</span>
<lb n="2086"/><span>diadha, macánta, agus náireach; acht bí sí tuirseach do</span>
<lb n="2087"/><span>thinneas na súl agus do Suffocatio matricis: cialluighidh go</span>
<lb n="2088"/><span>bhfuighe urchóid taoibh teineadh, agus go mbiaidh tinn i gcionn</span>
<lb n="2089"/><span>a 12 bliadhain, agus uair eile i gcionn 20 bliadhain agus 21, agus</span>
<lb n="2090"/><span>uair eile i gcionn a 30; acht cialluighidh do shaoghal dí</span>
<lb n="2091"/><span>59 bliadhain.</span></p>
<lb n="2092"/>
<lb n="2093"/><p><span>4 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2094"/><span>Aries, in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2095"/><span>an 21 Lá do Mhárt.</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p><span>Is é is fioghair agus deilbh bheirthear don chomhartha so</span>
<lb n="2098"/><span>.i. reithe.  Atá do nádúir na teineadh, te, tirm: mar</span>
<lb n="2099"/><span>sin do-bheir teas agus tiormlach go measardha.  Atá sé</span>
<lb n="2100"/><span>laetheamhail, gluasachtach, agus feardha.  Is é is tigh do</span>
<lb n="2101"/><span>Mhars, árdughadh do Sol, tuitim do Saturnus, agus</span>
<lb n="2102"/><span>díoghbháil do Venus: téid an ghrian ann ar a 21 do</span>
<lb n="2103"/><span>Mhárt agus annsin thosuigheas an chéad equinoxium in ar</span>
<lb n="2104"/><span>b'ionnann fad don lá agus don oidhche.  Atá á stiúradh</span>
<lb n="2105"/><span>ar na probhinsigh: Anglia, Gallia, Alemania, agus ar an</span>
<lb n="2106"/><span>Polonia Minor.  Ar na cathracha: Florencia, Napoles,</span>
<lb n="2107"/><span>Patavia, Fauencia, Craconia, Inmola, Pergamo.  Insa</span>
<lb n="2108"/><span>Spáin, ar Zaragoza, Tortosa, agus Valladolid.</span>
<lb n="2109"/></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="2110"/><p><span>An fear beirthear faoi stiúradh an chomhartha so,</span>
<lb n="2111"/><span>bí sé intleachtach, eagnaidhe, do intinn mhórdhálaigh;</span>
<lb n="2112"/><span>gidheadh, bí sé cainteach, so-fheargach, acht so-thraothach.  Is</span>
<lb n="2113"/><span>dual dó a bheith ag labhairt fris féin, gan bheith</span>
<lb n="2114"/><span>ro-shaidhbhir nó ro-bhocht, coinghiollach fris na daoine</span>
<lb n="2115"/><span>muinteardha: biaidh aige re dtiocfaidh mortuorum causa;</span>
<lb n="2116"/><span>cialluighidh go mbiaidh comhartha sonnradhach ar a chorp,</span>
<lb n="2117"/><span>agus go bhfuighe a bhualadh ó bheithidheach ceatharchosach,</span>
<lb n="2118"/><span>agus buille eile d'iarann; acht fa dheoidh, biaidh mí-fhortúnach</span>
<lb n="2119"/><span>anróiteach.  Biaidh sé tinn i gcionn 22 bliadhain, agus má</span>
<lb n="2120"/><span>thig uaidh, annsin forsan ducet uxorem, agus ghéabhaidh do</span>
<lb n="2121"/><span>réir a nádúir 75 bliadhna do shaoghal.  An bhean</span>
<lb n="2122"/><span>beirthear faoi, biaidh feargach, agus ro-bheo agus bras i</span>
<lb n="2123"/><span>ngníomharthaibh, taithneamhach do réir meas daoine</span>
<lb n="2124"/><span>eile; gidheadh, cialluighidh má phósann go mbiaidh 'na</span>
<lb n="2125"/><span>baintreabhaigh, agus go mbiaidh aicíd uirre fo na ceann nó</span>
<lb n="2126"/><span>fo na glún ro-chontabhairteach ó na seacht mbliadhna</span>
<lb n="2127"/><span>d'aois go 12, acht go bhfuighe do shaoghal nádúrtha 49</span>
<lb n="2128"/><span>mbliadhna.  Cialluighidh an comhartha so don mhnaoi agus</span>
<lb n="2129"/><span>don fhear go dtiocfaidh dóibh a bheith ro-bhocht, gidheadh</span>
<lb n="2130"/><span>go mbiaid sin i neamh-riachtanas tré na ndeaghshaothar</span>
<lb n="2131"/><span>féin.</span></p>
<lb n="2132"/>
<lb n="2133"/><p><span>5 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2134"/><span>Taurus in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2135"/><span>ar an 20 lá do Aprioll.</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>Is é is fioghair nó deilbh bheirthear don chomhartha so</span>
<lb n="2138"/><span>.i. tarbh.  Atá do nádúir thalmhaidhe, fhuair, thirm:</span>
<lb n="2139"/><span>adhbharaidh sé fuacht agus tiormlach gidheadh measardha, ó</span>
<lb n="2140"/><span>dtig na neithe mothuigheacha geineamhain, agus na neithe</span>
<lb n="2141"/><span>fásamhla fás, re dol don ghréin ann.  Atá an comhartha</span>
<lb n="2142"/><span>so oidhcheamhail, banda.  Is é is tigh do Uenus, agus a</span>
<lb n="2143"/><span>h-ullghárdas, árdughadh do Lúna, agus díoghbháil agus doilgheas</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="2144"/><p><span>do Mhars.  Atá stiúradh aige ar na probhinsigh .i.</span>
<lb n="2145"/><span>Persia, Media, Suycia, Asia Minor, Hibernia, Aegypto,</span>
<lb n="2146"/><span>Armenia, agus Cyprus.  Ar na cathrachaibh .i. Capua,</span>
<lb n="2147"/><span>Salerno, Bolonia, Sena, Verona, Ancona, Treveres,</span>
<lb n="2148"/><span>Parma, Mantua, agus Palermo.  Insa Spáin, ar Gitona,</span>
<lb n="2149"/><span>Osca, Toro, Badajoz, Astorga, agus Jaen.  An fear</span>
<lb n="2150"/><span>beirthear faoi stiúradh an chomhartha so, biaidh sé dána,</span>
<lb n="2151"/><span>borb, díomsach, agus do chroidhe árd-uaibhreach; claon chum</span>
<lb n="2152"/><span>a thalamh d'fhágbháil agus siubhail for thalamh coimhightheach, le</span>
<lb n="2153"/><span>dtiocfaidh dhó níosa fhearr, agus má phósann go bhfuighe nidh</span>
<lb n="2154"/><span>le na mhnaoi.  Biaidh sona agus i stáid cheannasaigh:</span>
<lb n="2155"/><span>cialluighidh go bhfuighe a lot ó mhadraibh agus contabhairt</span>
<lb n="2156"/><span>taoibh uisce, agus thairis sin muna dtugaidh aire go bhfuighe</span>
<lb n="2157"/><span>infortunia mulierum causa, agus go mbiaidh tinn i gcionn 12</span>
<lb n="2158"/><span>mbliadhain agus arís ag 30, agus uair eile ag 40, agus má thig uatha</span>
<lb n="2159"/><span>sin go bhfuighe go nádúrtha 64 bliadhain do shaoghal.  An</span>
<lb n="2160"/><span>bhean beirthear faoi, cialluighidh go mbia ro-ghnóthach,</span>
<lb n="2161"/><span>cúramach fa neithibh saoghalta, críochnamhail, claon chum</span>
<lb n="2162"/><span>talta coimhthigheacha: biaidh clannmhar mór-mhacach et</span>
<lb n="2163"/><span>plures indicat ei habere maritos.  Cialluighidh tuitim do</span>
<lb n="2164"/><span>nidh árd, agus tinneas i gcionn 16 bliadhain, agus uair eile ar</span>
<lb n="2165"/><span>a 33.  Geallaidh an comhartha so go nadúrtha 66 bliadhain</span>
<lb n="2166"/><span>do shaoghal.</span></p>
<lb n="2167"/>
<lb n="2168"/><p><span>6 -  Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2169"/><span>Gemini in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2170"/><span>ar an 21 do May.</span></p>
<lb n="2171"/>
<lb n="2172"/><p><span>Is é deilbh nó fioghair bheirthear don chomhartha so .i.</span>
<lb n="2173"/><span>dias leanbh ag fáscadh a chéile so ro-mhuinteardha, ag</span>
<lb n="2174"/><span>ciallughadh macántacht na h-aimsire an tan théid an</span>
<lb n="2175"/><span>ghrian ann.  Atá an comhartha so do nádúir aereamhail,</span>
<lb n="2176"/><span>te, fliuch; mar sin atá oileamhnach chum na neithe</span>
<lb n="2177"/><span>fásamhla.  Is é is tigh do Mercurius, díoghbháil agus</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="2178"/><p><span>doilgheas do Iupiter.  Atá sé feardha, laetheamhail,</span>
<lb n="2179"/><span>agus atá té tirm san earrach go coitcheann; acht go bhfuil</span>
<lb n="2180"/><span>tirm annsin go measardha.  Atá stiúradh ag an</span>
<lb n="2181"/><span>comhartha so ar na probhinsigh .i. Hircania, Cyrenaica,</span>
<lb n="2182"/><span>Marmatica, ar chuid don Égipt, Armenia, Margiana.</span>
<lb n="2183"/><span>Ar na cathrachaibh .i. Trento, Cessena, Uiterbo, Norum-</span>
<lb n="2184"/><span>berga, Bruxas, Leon na Fraince, agus Maguntia.  Insa</span>
<lb n="2185"/><span>Spáin, ar Ciguenca, Moruiedra, Cordoua, agus Talauera.</span>
<lb n="2186"/><span>An fear beirthear faoi stiúradh an chomhartha so bí sé</span>
<lb n="2187"/><span>deaghchroidheach, fial: bí claon chum talta eile agus siubhail</span>
<lb n="2188"/><span>ionnta; biaidh saidhbhir, agus seasmhach insna neithe gheallfas,</span>
<lb n="2189"/><span>biaidh dúthrachtach, agus i gcontabhairt taoibh uisce: budh</span>
<lb n="2190"/><span>riachtanacht dó e féin do sheachnadh ar mhadraibh gaoithe,</span>
<lb n="2191"/><span>agus taobhaim ris a bheith coimhéadach air féin, óir cialluighidh</span>
<lb n="2192"/><span>go mbeith ro-chneadhach, agus go mbiaidh tinn ceithre h-uaire</span>
<lb n="2193"/><span>sul thiocfas chum 30 mbliadhna, agus má thig uatha go</span>
<lb n="2194"/><span>mbiaidh níosa fhalláine, agus go bhfuighe 68 mbliadhna do</span>
<lb n="2195"/><span>shaoghal.  An bhean beirthear faoi, biaidh ro-choinghiollach,</span>
<lb n="2196"/><span>agus i ndeaghmheas daoine eile, agus biaidh claon chum pósadh;</span>
<lb n="2197"/><span>glacfaidh sí doilgheas agus cathughadh fa éagcóir do dhéanamh</span>
<lb n="2198"/><span>uirre, agus ní bhiaidh ó easláinte, agus ghéabha 62 bliadhain</span>
<lb n="2199"/><span>do shaoghal nádúrtha.</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>7 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2202"/><span>Cancer in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2203"/><span>ar an 22 do Iune.</span></p>
<lb n="2204"/>
<lb n="2205"/><p><span>Is é is fioghair agus deilbh bheirthear don chomhartha so</span>
<lb n="2206"/><span>.i. iasc áiridhe dá ngoirthear Cancer, agus atá do nádúir</span>
<lb n="2207"/><span>uisceamhail, fuar, fliuch, banda, oidhcheamhail agus gluas-</span>
<lb n="2208"/><span>achtach; do bhrigh an tan théid an ghrian ann claochluighidh</span>
<lb n="2209"/><span>an aimsir chum taisligh agus fuachta measardha, ionnas go</span>
<lb n="2210"/><span>mbí oileamhanta.  Is é is tigh lae agus oidhche don ghealaigh,</span>
<lb n="2211"/><span>árdughadh do Iupiter, díoghbháil do Shaturnus, agus tuitim</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="2212"/><p><span>do Mhars.  Atá stiúradh aige ar na probhinsigh .i. Nume-</span>
<lb n="2213"/><span>dia, Olanda, Noruegia, Selanda, Bithonia, Burgundia,</span>
<lb n="2214"/><span>Scocia, Rhodas, Lidia, Etiopia, Africa, Colgis, agus Phri-</span>
<lb n="2215"/><span>gia.  Ar na cathrachaibh .i. Constantinopla, Milano, Pisa,</span>
<lb n="2216"/><span>Luca, Uenecia, Tunes, agus Genoua.  Insa Spáin, ar Com-</span>
<lb n="2217"/><span>postela, Lisbon, Granada, agus Barcelona.  An fear beir-</span>
<lb n="2218"/><span>thear faoi bí do phearsa mheadhonaigh, súgach agus umhal: cial-</span>
<lb n="2219"/><span>luighidh go bhfuighe saothar taoibh an dlighe, agus go mbia claon</span>
<lb n="2220"/><span>chuige sin agus chum cás duine eile do chosnamh, agus go mbia</span>
<lb n="2221"/><span>ro-chaithmheach.  Cialluighidh contabhartacha taoibh uisce,</span>
<lb n="2222"/><span>teineadh, agus iarainn; agus go mbia dána, deaghmheasta.</span>
<lb n="2223"/><span>Cialluighidh dhó mion-aicídeacha, agus go bhfuighe do shaoghal</span>
<lb n="2224"/><span>nádúrtha 73 bliadhna.  An bhean beirthear faoi, biaidh</span>
<lb n="2225"/><span>dúthrachtach, deaghghnóthach, obann chum feirge agus chum</span>
<lb n="2226"/><span>teacht as, so-bhuidheach, so-ghrádhach: clann líonmhar agus</span>
<lb n="2227"/><span>buartha umpa.  Cialluighidh go bhfuighe tuitim do nidh</span>
<lb n="2228"/><span>árd, agus go bhfuighe neithe foluightheacha acht beag-luachach:</span>
<lb n="2229"/><span>biaidh folláin agus ghéabhaidh do shaoghal nádúrtha 70 bliadhain.</span></p>
<lb n="2230"/>
<lb n="2231"/><p><span>8 - Do cháilidheacht an chomhartha Leo</span>
<lb n="2232"/><span>ina dtéid an ghrian ar an</span>
<lb n="2233"/><span>23 do Iuly.</span></p>
<lb n="2234"/>
<lb n="2235"/><p><span>Is é fioghair thugthar don chomhartha so .i. Leomhan.</span>
<lb n="2236"/><span>Atá do nádúir te tirm go h-iomarcach, feardha,</span>
<lb n="2237"/><span>laetheamhail, comhnuidheach; do bhrigh anuair théid an</span>
<lb n="2238"/><span>ghrian ann bhí an teas iomlán seasmhach, agus is adhbhar</span>
<lb n="2239"/><span>scrios agus críonuighthe do na neithibh fásamhla.  Is é is tigh</span>
<lb n="2240"/><span>oidhche agus lae do Sol, díoghbháil agus doilgheas do Saturnus.</span>
<lb n="2241"/><span>Atá stiúradh aige ar na probhinsigh .i. cuid do Sicilia,</span>
<lb n="2242"/><span>agus cuid do Apulia, Bohémia, agus cósta na Fairge Deirge,</span>
<lb n="2243"/><span>Caldea, Italia, Grecia, Turcia, Proponto, Alpes, agus</span>
<lb n="2244"/><span>Macedonia.  Ar na cathrachaibh .i. Roma, Rauena, Cre-</span>
<lb n="2245"/><span>mona, Usma, Creton, Damasco, agus Praga.  Insa Spáin</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="2246"/><p><span>.i. Murcia agus Leon.  An fear beirthear faoi, biaidh deagh-</span>
<lb n="2247"/><span>chumtha, sciamhach, mór-chroidheach, díomsach, deagh-labhar-</span>
<lb n="2248"/><span>thach; agus má bheir é féin d'fhoghluim biaidh feasach.  Ciallui-</span>
<lb n="2249"/><span>ghidh go bhfuighe árd-chéime agus go siublóchaidh mórán talta;</span>
<lb n="2250"/><span>agus má phósann ghéabha sé nidh re caitheamh taoibh a mhná.</span>
<lb n="2251"/><span>Cialluighidh go bhfuighe buille mór d'iarann, agus contabhairt</span>
<lb n="2252"/><span>taoibh uisce, agus biaidh ádhmhar chum éadáil d'fhagháil, agus</span>
<lb n="2253"/><span>uair éigin inveniet pecuniam absconditam.  Cialluighidh dhó</span>
<lb n="2254"/><span>sé h-aicídeacha ar feadh a shaoghail, acht an aicíd is</span>
<lb n="2255"/><span>contabhartaighe díobh i gcionn a 40 bliadhain, agus má thig</span>
<lb n="2256"/><span>uadh, geallaidh an comhartha so do shaoghal nádúrtha 71</span>
<lb n="2257"/><span>bliadhain.  An bhean beirthear faoi, biaidh sciamhach,</span>
<lb n="2258"/><span>droch-mhúinte, láidir, borb: cialluighidh go mbia tinneas</span>
<lb n="2259"/><span>goile uirri, agus go dúlmhar i n-onóir, agus biaidh saidhbhir,</span>
<lb n="2260"/><span>acht bia trócaireach ris na bochtaibh agus tugtha do aicíd</span>
<lb n="2261"/><span>fola agus do mhórán aicíd eile; gidheadh dó so níosa mhó,</span>
<lb n="2262"/><span>agus go nádúrtha ghéabha 71 mbliadhan 'na saoghal.</span></p>
<lb n="2263"/>
<lb n="2264"/><p><span>9 - Do cháilidheacht an chomhartha Virgo</span>
<lb n="2265"/><span>in a dtéid an ghrian ar an</span>
<lb n="2266"/><span>24 do Agust.</span></p>
<lb n="2267"/>
<lb n="2268"/><p><span>Is é is fíoghair nó deilbh tugthar don chomhartha so .i.</span>
<lb n="2269"/><span>maighdean, chialluigheas neamh-thorthacht an talamh an</span>
<lb n="2270"/><span>uair so: atá do nádúir thalmhaidhe fhuair thirm; atá</span>
<lb n="2271"/><span>banda, oidhcheamhail, lionn-dubhach agus coitcheannta don</span>
<lb n="2272"/><span>tsamhradh agus don fhoghmhar.  Is é is tigh, ullghárdas, agus</span>
<lb n="2273"/><span>árdughadh do Mercurius, tuitim do Venus, agus dioghbháil</span>
<lb n="2274"/><span>oidhche do Iupiter.  Atá stiúradh aice ar na probhinsigh</span>
<lb n="2275"/><span>.i. Grecia, cuid do Phenecia agus Babilionia, Asiria, Meso-</span>
<lb n="2276"/><span>potamia, Cicilia, Rodas, agus Candia.  Ar na cathrachaibh .i.</span>
<lb n="2277"/><span>Puma, Paris, Ferraia, Tolosa, Pasencia, agus Coimbra.</span>
<lb n="2278"/><span>Insa Spáin, ar Lerida, Toledo, Auilla, agus Algecira.  An</span>
<lb n="2279"/><span>fear beirthear faoi, bí onórach, geanamhail, do cháilidh-</span></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="2280"/><p><span>eacht onóraigh: cialluighidh go mbia dúthrachtach, cúramach</span>
<lb n="2281"/><span>a na ghnóthaibh agus ag dréim fria árdchéimibh; thairis so</span>
<lb n="2282"/><span>cialluighidh go mbia gnúis-náireach, claochlódhach, agus tar</span>
<lb n="2283"/><span>éis a bheith saidhbhir go dtiocfaidh chum bochtaine móire,</span>
<lb n="2284"/><span>ó gan bheith feasach chum é féin do stiúradh.  Biaidh</span>
<lb n="2285"/><span>caol-aicídeacha air go 30 mbliadhna, agus má thig uatha is</span>
<lb n="2286"/><span>é a nádúireacht 84 bliadhna do shaoghal.  An bhean</span>
<lb n="2287"/><span>beirthear faoi biaidh sí náireach, dúthrachtach, debhóid:</span>
<lb n="2288"/><span>cialluighidh go dtuitfidh d'árd, agus go mbia easlán: biaidh</span>
<lb n="2289"/><span>dúlmhar cum bheith glan agus geanmnach, agus tiocfaidh chum</span>
<lb n="2290"/><span>bheith anróiteach: cialluighidh tinneas contabhartach ó 30</span>
<lb n="2291"/><span>mbliadhna go 36, agus má thig uadh ghéabha 77 mbliadhna do</span>
<lb n="2292"/><span>shaoghal nádúrtha.</span></p>
<lb n="2293"/>
<lb n="2294"/><p><span>10 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2295"/><span>Libra in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2296"/><span>ar a 23 do Sep.</span></p>
<lb n="2297"/>
<lb n="2298"/><p><span>Is é fioghair bheirthear don chomhartha so .i. meidh dhá</span>
<lb n="2299"/><span>scála, ag ciallughadh cothrom na laethe fris an oidhche</span>
<lb n="2300"/><span>fón am sin; agus an uair théid an ghrian ann, bí an</span>
<lb n="2301"/><span>dara h-equinoxium ann, in ar b'ionnann fad don oidhche</span>
<lb n="2302"/><span>agus don lá.  Atá an comhartha so do nádúir an aeir .i.</span>
<lb n="2303"/><span>te, fliuch.  Is adhbhar é do theas agus do thaisleach thiugh;</span>
<lb n="2304"/><span>mar sin is adhbhar é an aer do reamhrughadh, ionnas go</span>
<lb n="2305"/><span>mbí díoghbhálach don uile bheathach, agus  geinidh sé iomad do</span>
<lb n="2306"/><span>aicídeachaibh.  Is é is tigh lae do Venus, tuitim do</span>
<lb n="2307"/><span>Sol, árdughadh do Saturnus, agus díoghbháil lae do Mars.</span>
<lb n="2308"/><span>Atá stiúradh aige ar na probhinsigh .i. Austria, Casperia,</span>
<lb n="2309"/><span>Bactriana Regio, Tuscia, agus Siria.  Ar na cathrachaibh</span>
<lb n="2310"/><span>Ualentia, Lodi, Parma, Gaeta, Uiana, agus Augusta.  Insa</span>
<lb n="2311"/><span>Spáin, ar Burgos, Almeria, agus Salamanca.  An fear</span>
<lb n="2312"/><span>beirthear faoi an gcomhartha so, bí sé onórach, deigh-</span>
<lb n="2313"/><span>mhisneamhail: tábhachtach in a ghníomharthaibh, claon chum</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="2314"/><p><span>talta coimhightheacha rachas dó níosa fhearr iná a thalamh</span>
<lb n="2315"/><span>féin.  Cialluighidh go mbia nidh re caitheamh aige, acht</span>
<lb n="2316"/><span>go bhfuighe bochtaine agus anródh: cialluighidh aicíd dó i</span>
<lb n="2317"/><span>gcionn a 18 mbliadhna, agus uair eile ar 35, agus an chéad</span>
<lb n="2318"/><span>aicíd i gcionn a 6 mbliadhan, agus má thig uatha ghéabhaidh</span>
<lb n="2319"/><span>77 mbliadhna do shaoghal nádúrtha.  An bhean beirthear</span>
<lb n="2320"/><span>faoi, biaidh súgach so-chadartha: cialluighidh go bhfuighe</span>
<lb n="2321"/><span>lot taoibh a chos ó theinidh, agus go mbia claon chum siubhail</span>
<lb n="2322"/><span>for an domhan, agus má thig ón aicíd chinneamhnaigh go</span>
<lb n="2323"/><span>bhfuighe 66 bliadhna do shaoghal nádúrtha.</span></p>
<lb n="2324"/>
<lb n="2325"/><p><span>11 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2326"/><span>Scorpio, in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2327"/><span>an 24 do Oct.</span></p>
<lb n="2328"/>
<lb n="2329"/><p><span>Is é fioghair tugthar don chomhartha so .i. beathach</span>
<lb n="2330"/><span>nimhe ag a mbíonn gath re ndéanann urchóid, amhail agus</span>
<lb n="2331"/><span>mar ghní ren a bhéal, ag ciallughadh mar do théid an</span>
<lb n="2332"/><span>ghrian ann, go ndéan samhlaidh sin, ag adhbharughadh fuacht</span>
<lb n="2333"/><span>agus stoirme, tóirnighe, agus teinntighe.  Atá do nádúir</span>
<lb n="2334"/><span>fhlich fhuair, banda, oidhcheamhail agus comhnuidheach, do bhrigh</span>
<lb n="2335"/><span>go bhfuil an foghmhar an uair sin in a neart.  Is é is</span>
<lb n="2336"/><span>tigh oidhche agus ullghárdas do Mhars, tuitim do Luna,</span>
<lb n="2337"/><span>díoghbháil agus doilgheas do Uenus.  Atá stiúradh ag an</span>
<lb n="2338"/><span>gcomhartha so ar na probhinsigh .i. Scotia, agus ar chóstaibh</span>
<lb n="2339"/><span>na fairge, Siria, Mauretania, Getulai, Capadocia, agus</span>
<lb n="2340"/><span>Iudea.  Ar na cathrachaibh .i. Mecina, Padua, Acuileia,</span>
<lb n="2341"/><span>Crema agus Bucsia.  Insa Spáin, ar Ualencia, Xatiua,</span>
<lb n="2342"/><span>Segouia, Tudela, Braga, Malaga, agus Burgos.  An fear</span>
<lb n="2343"/><span>beirthear faoi, biaidh do dhroch-cháilidheacht; mealltach,</span>
<lb n="2344"/><span>drúiseamhail, sáruightheach, dúbailte i n-intinn, agus bradach;</span>
<lb n="2345"/><span>bia tromdha, muinteardha, milis-bhriathrach gidheadh mailí-</span>
<lb n="2346"/><span>seach.  Sed sapiens dominabitur astris.  Cialluighidh go</span>
<lb n="2347"/><span>mbia tugtha do thinneas goile, agus in a chlocha, agus go bhfuighe</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="2348"/><p><span>contabhairt taoibh cloiche agus iarainn; biaidh claon chum</span>
<lb n="2349"/><span>talta eile, agus biaidh cealgach, blandarach in a bhriathraibh</span>
<lb n="2350"/><span>agus in a ghníomharthaibh gan fhios do neach eile; agus ní bhiaidh</span>
<lb n="2351"/><span>ro-shaidhbhir nó ro-bhocht: biaidh min-thinneasach, acht</span>
<lb n="2352"/><span>ghéabhaidh go nádúrtha 61 bliadhna do shaoghal.  An bhean</span>
<lb n="2353"/><span>beirthear faoi, biaidh muinteardha, acht biaidh sí láidir,</span>
<lb n="2354"/><span>borb, agus cialluighidh habeat cicatrices in maximum periculum</span>
<lb n="2355"/><span>vitae, agus go mbia tinneas goile go ro-mhinic uirre, agus</span>
<lb n="2356"/><span>biaidh easlán, acht go nádúrtha ghéabhaidh 72 bliadhain do</span>
<lb n="2357"/><span>shaoghal.</span></p>
<lb n="2358"/>
<lb n="2359"/><p><span>12 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2360"/><span>Sagittarius in a dtéid an</span>
<lb n="2361"/><span>ghrian ar a 23 do November.</span></p>
<lb n="2362"/>
<lb n="2363"/><p><span>Is é is fioghair don chomhartha so .i. fear bogha ag</span>
<lb n="2364"/><span>caitheamh saighde uadh, ag ciallughadh mar do-ghní an</span>
<lb n="2365"/><span>comhartha an tan théid an ghrian ann, ag caitheamh</span>
<lb n="2366"/><span>fearthanna, cloch-shneachta, tóirnighe agus caortha teintighe</span>
<lb n="2367"/><span>uadh.  Atá do nádúir na teineadh, te, tirm, feardha,</span>
<lb n="2368"/><span>laetheamhail, agus coitcheann don bhfoghmhar agus don gheimhreadh.</span>
<lb n="2369"/><span>Is é is tigh lae do Iupiter, agus ullghárdas; agus díoghbháil</span>
<lb n="2370"/><span>lae do Mercurius.  Atá stiúradh aige ar na probhinsigh</span>
<lb n="2371"/><span>.i. Hispania, Arabia Felics, Scalauonia, Dalmacia,</span>
<lb n="2372"/><span>Heluecia, agus cuid don Liguria.  Ar na cathrachaibh .i.</span>
<lb n="2373"/><span>Malta, Auinon, Ierusalem, Asta agus Milan.  Insa Spáin,</span>
<lb n="2374"/><span>ar Iaen, Calahorra, agus Medina Celi.  An fear beirthear</span>
<lb n="2375"/><span>faoi stiúradh an chomhartha so, bí sé gnúis-náireach, ma-</span>
<lb n="2376"/><span>cánta, ionnraic, sona; cialluighidh go mbia claon le dul</span>
<lb n="2377"/><span>ar fairge, ar a bhfuighe fortún níosa fhearr.  Cialluighidh</span>
<lb n="2378"/><span>go bhfuighe díoghbháil taoibh ainmhidhe ceathar-chosach, agus aicí-</span>
<lb n="2379"/><span>deacha i gcionn a seacht mbliadhna d'aois, agus arís ar a 18,</span>
<lb n="2380"/><span>acht má thig uatha ghéabhaidh 67 mbliadhna do shaoghal.  An</span>
<lb n="2381"/><span>bhean beirthear faoi, biaidh tostach, crioth-eaglach,</span>
<lb n="2382"/><span>náireach, agus saidhbhir, agus goirfidhthear máthair cloinne dhí;</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="2383"/><p><span>acht biaidh an bhean, agus mar an gcéadna an fear,</span>
<lb n="2384"/><span>claochlódhach, neamhsheasmhach; gidheadh, biaidh siad</span>
<lb n="2385"/><span>trócaireach, coinsiasach.  Biaidh aicíd ar an mnaoi i</span>
<lb n="2386"/><span>gcionn a ceithre mbliadhain, uair eile ar a 22, agus uair</span>
<lb n="2387"/><span>eile i gcionn a 40 bliadhain, agus má thig uatha ghéabhaidh 57</span>
<lb n="2388"/><span>mbliadhna do shaoghal nádúrtha.</span></p>
<lb n="2389"/>
<lb n="2390"/><p><span>13 - Do cháilidheacht an chomhartha</span>
<lb n="2391"/><span>Capricornus in a dtéid an ghrian</span>
<lb n="2392"/><span>ar a 22 do December.</span></p>
<lb n="2393"/>
<lb n="2394"/><p><span>Is é fioghair tugthar don chomhartha so .i. gabhar</span>
<lb n="2395"/><span>bhíos ag dol i n-ionadaibh áirde, ag ciallughadh an tan</span>
<lb n="2396"/><span>théid an ghrian ann go mbíonn ag árdughadh chugainn agus</span>
<lb n="2397"/><span>na laeithe ag dol i bhfad.  Atá do nádúir thalmhaidhe,</span>
<lb n="2398"/><span>fuar agus tirm, banda, oidhcheamhail, agus gluasachtach; óir</span>
<lb n="2399"/><span>téid an foghmhar thort, agus tosuighidh an geimhreadh.  Is é is</span>
<lb n="2400"/><span>tigh oidhche do Saturnus, árdughadh do Mars, tuitim do</span>
<lb n="2401"/><span>Iupiter, agus díoghbháil do Luna.  Atá stiúradh aige ar na</span>
<lb n="2402"/><span>probhinsigh .i. Macedonia, Bauaria, Portugal, Romandi-</span>
<lb n="2403"/><span>ola, Albania, Moscouia, Gedrocia, Tracia, Croacia,</span>
<lb n="2404"/><span>India, agus cuid don Sclauonia.  Ar na cathracha .i. Uerona,</span>
<lb n="2405"/><span>Forliuio, Sauoia, Fauencia, agus Constantinopla.  Insa</span>
<lb n="2406"/><span>Spáin .i. ar Tortosa, Soria, agus Carmona.  An fear beir-</span>
<lb n="2407"/><span>thear faoi, biaidh sé feargach, baoth, bréagach.  Cialluighidh</span>
<lb n="2408"/><span>go mbiaidh ag comhrádh fris féin: biaidh sé lionndubhach,</span>
<lb n="2409"/><span>mór-chroidheach, claon chum cogaidh et gaudebit bonis</span>
<lb n="2410"/><span>alienis, et habebit curam de animalibus quadripedibus.</span>
<lb n="2411"/><span>Cialluighidh go bhfuighidh buaidhreadh taoibh causa mulierum,</span>
<lb n="2412"/><span>biaidh easlán agus ghéabhaidh 77 mbliadhna do shaoghal nádúrtha.</span>
<lb n="2413"/><span>An bhean beirthear faoi, biaidh do nádúir shár-chrosta,</span>
<lb n="2414"/><span>biaidh ro-chaithmheach: cialluighidh go mbainfidh ainmhidhe</span>
<lb n="2415"/><span>ceatharchosach greim eisde, agus contabhairt le tuitim</span>
<lb n="2416"/><span>d'árd: biaidh tinn, acht go h-éadtrom, agus do-ghéabhaidh go</span>
<lb n="2417"/><span>nádúrtha 69 mbliadhna do shaoghal.</span>
<lb n="2418"/></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="2419"/><p><span>14 - Riaghail astronomic le n-aith-</span>
<lb n="2420"/><span>eonthar comhartha na h-uaire in</span>
<lb n="2421"/><span>a mbeirthear duine.</span></p>
<lb n="2422"/>
<lb n="2423"/><p><span>Chum go n-aitheontar so ní riachtanacht feasta</span>
<lb n="2424"/><span>fioghaireacha nó a macasamhla sin chuige, acht amháin</span>
<lb n="2425"/><span>aire do thabhairt do trí neithibh .i. an chéad nidh, fios an</span>
<lb n="2426"/><span>chomhartha in a mbia an ghrian an lá i mbéarfaidhthear</span>
<lb n="2427"/><span>duine; an dara nidh, fios na h-uaire i n-éirgheann an</span>
<lb n="2428"/><span>ghrian an lá sin; an treas nidh, .i. fios grinn ar an uair</span>
<lb n="2429"/><span>i rugadh é.  Tar éis fios na dtrí neithe sin, féachadh ca</span>
<lb n="2430"/><span>mhéad na h-uaire do-chuaidh thort ó éirghe gréine gus an</span>
<lb n="2431"/><span>uair do rugadh é exclusive, (is é sin re rádh, gan an</span>
<lb n="2432"/><span>uair do éirigh grian d'áireamh).  Annsin ríomhthar</span>
<lb n="2433"/><span>comhartha leat i n-aghaidh gacha dá uair díobh sin, ón</span>
<lb n="2434"/><span>gcomhartha in a mbí an ghrian an lá sin gus an gcomhartha</span>
<lb n="2435"/><span>na h-uaire in a rugadh é, inclusive; agus ghéabhthar mar sin</span>
<lb n="2436"/><span>comhartha nádúrtha gach duine.  Agus i gcás go mbia</span>
<lb n="2437"/><span>uair chorradh ar na h-uaire ó éirghe gréine go h-uair a</span>
<lb n="2438"/><span>bhreith, ríomhthar í ar an gcomhartha eile 'na dhiaidh: agus i</span>
<lb n="2439"/><span>gcás nach dtiocfadh chum uaire iomlán, ná déantar</span>
<lb n="2440"/><span>scrupal de sin, oir ní lochtach an riaghail de sin.  Is</span>
<lb n="2441"/><span>urusa gach nidh do thuigsin anuair fhoillsighthear é le</span>
<lb n="2442"/><span>h-eisiomláir: mar sin adeirim an duine do rugadh ar</span>
<lb n="2443"/><span>a 4 do August ar a h-aon do chlog i ndiaidh an mheadhóin</span>
<lb n="2444"/><span>lae, gurab é Scorpio is comhartha dhó (acht deirim an</span>
<lb n="2445"/><span>duine do rugadh i Ualencia) do bhrigh go n-éirgheann an</span>
<lb n="2446"/><span>ghrian annsin ar a 5 do chlog fón am sin, agus ón 5 go a</span>
<lb n="2447"/><span>h-aon i ndiaidh an mheadhón lae atá sin 'na h-ocht n-uaire,</span>
<lb n="2448"/><span>chialluigheas ceithre comhartha; agus mar is insa gcomhartha</span>
<lb n="2449"/><span>leo do bhí an ghrian an lá sin, áirmhim ceithre comhartha</span>
<lb n="2450"/><span>uadh, inclusive, agus is é sin Scorpio.</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>Eisiomláir eile ar dhuine do rugadh san Eadáile</span>
<lb n="2453"/><span>an 10 lá do October ar an t-aonmhadh déag go leith i</span></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="2454"/><p><span>ndiaidh an mheadhón lae, agus do réir na riaghla adeirim</span>
<lb n="2455"/><span>gurab é Gemini is comhartha dhó; óir fón am sin</span>
<lb n="2456"/><span>bhí an ghrian insa gcomhartha Libra, agus éirgheann sí</span>
<lb n="2457"/><span>san Eadáile annsin ar a cúig go leith do chlog, agus</span>
<lb n="2458"/><span>ón cúig go leith go h-aon déag go leith i ndiaidh</span>
<lb n="2459"/><span>an mheadhóin lae atá ocht n-uaire déag, chiallui-</span>
<lb n="2460"/><span>gheas naoi gcomhartha, agus is é an naomhadh comhartha</span>
<lb n="2461"/><span>ón gcomhartha Libra an comhartha Gemini adubhramar, agus</span>
<lb n="2462"/><span>is é sin comhartha ceart an duine sin; agus i gcás go</span>
<lb n="2463"/><span>bhfiafróchadh an chúiríaltacht; go dá bhfoghnann na</span>
<lb n="2464"/><span>comharthaidhe sin, nó créad an nádúir do-bheirid?  Is</span>
<lb n="2465"/><span>é ar bhfreagra ar sin go bhfuilid coitcheanna agus geinea-</span>
<lb n="2466"/><span>rálta do gach duine beirthear insa mí dá bhfóiridheann;</span>
<lb n="2467"/><span>agus ar son go dtugaid nádúrthacht mhór don tí beirthear</span>
<lb n="2468"/><span>insa mí sin, acht ní bhfuil cuid aige don nádúir do-bheir</span>
<lb n="2469"/><span>comhartha na h-uaire in a mbeirthear é, óir le sin is</span>
<lb n="2470"/><span>fearr measfaidhthear a cáilidheacht agus a nádúir.  Tugtar</span>
<lb n="2471"/><span>aire má bheirthear duine roimhe éirghe don ghréin, gurab</span>
<lb n="2472"/><span>don lá roimhe bhaineas sin; óir is le h-éirghe gréine</span>
<lb n="2473"/><span>thosuighid na h-astrologtha ris an lá.</span>
<lb n="2474"/></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="2475"/><p><span>An 6 Caibidil</span></p>
<lb n="2476"/>
<lb n="2477"/><p><span>1 - Do éiclips na gréine agus na</span>
<lb n="2478"/><span>gealaighe.</span></p>
<lb n="2479"/>
<lb n="2480"/><p><span>Chum coimhlíonta na h-oibre so, do-chonnarcas</span>
<lb n="2481"/><span>damh trácht ar éiclipsigh na gréine agus na gealaighe le</span>
<lb n="2482"/><span>h-athchomaireacht.  Mar sin adeirim gurab é is éiclips</span>
<lb n="2483"/><span>ann don ghréin .i. an tan thig an ghealach idir sinne agus an</span>
<lb n="2484"/><span>ghrian, ar mhodh go scarann solas na gréine rinn, agus</span>
<lb n="2485"/><span>teagmhaidh so le teacht na gealaighe, acht tugthar aire</span>
<lb n="2486"/><span>chum éiclips na gréine gur riachtanacht dhá nídh.  An</span>
<lb n="2487"/><span>chéad nidh, an ghrian agus an ghealach a mbeith i n-aon-</span>
<lb n="2488"/><span>chomhartha: an dara nidh a mbeith araon i bponc do dhá</span>
<lb n="2489"/><span>phonc dá ngoirthear caput et cauda Draconis .i. ceann agus</span>
<lb n="2490"/><span>earball an dragúin: mar sin ní theagmhann éiclips</span>
<lb n="2491"/><span>na gréine gach uair theagmhas í féin agus an ghealach a mbeith</span>
<lb n="2492"/><span>i n-aonchomhartha, acht tairis sin is éigean a mbeith</span>
<lb n="2493"/><span>araon i bponc don dá phonc sin; agus do réir foigse nó</span>
<lb n="2494"/><span>fad éiclips na gréine ó na poncaibh sin, bí an t-éiclips</span>
<lb n="2495"/><span>mór nó beag.  Is é nidh dá ngoirmid éiclips na</span>
<lb n="2496"/><span>gealaighe .i. an tan shiubhlas an ghealach for scáile an</span>
<lb n="2497"/><span>talaimh, éirgheas go h-árd ó bheith don ghréin don taoibh</span>
<lb n="2498"/><span>eile faoi, agus mar sin go scarann a solas rinn, ó gan</span>
<lb n="2499"/><span>bheith i radharc na gréine dhí, ó bhfaghann sí a solas, agus de</span>
<lb n="2500"/><span>so goirthear an t-éiclips ceart, do bhrigh go mbíonn an</span>
<lb n="2501"/><span>uair so an ghrian agus an ghéalach ós comhair a chéile go</span>
<lb n="2502"/><span>grinn, agus meadhón an talaimh go díreach eatorra; agus mar</span>
<lb n="2503"/><span>sin tig for-mhúchadh ar an ghealaigh, do bhrigh go scarthar</span>
<lb n="2504"/><span>dealradh na gréine fria, is solas dí, le mbeith don</span>
<lb n="2505"/><span>talamh go díreach eatorra.  Agus chum éiclips na</span>
<lb n="2506"/><span>gealaighe is riachtanacht dhá nidh; an chéad nidh .i. an</span>
<lb n="2507"/><span>ghrian agus an ghealach a mbeith ós comhair a chéile; agus</span>
<lb n="2508"/><span>an dara nidh .i. an ghrian do bheith i bponc don dá phonc</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="2509"/><p><span>réamhráidhte, agus an ghealach do bheith insa dara ponc.</span>
<lb n="2510"/><span>Agus más mian leat fios d'fhagháil créad an nidh</span>
<lb n="2511"/><span>chialluigheas ceann agus earball an dragúin, adeirim go</span>
<lb n="2512"/><span>measann na h-astronomicthe circulum .i. fáinne nó</span>
<lb n="2513"/><span>compás cruinn san spéir do 12 gráda do leathad, dá</span>
<lb n="2514"/><span>ngoirid Zodiacum, amhail agus adubhramar pag.  Agus</span>
<lb n="2515"/><span>for a mheadhón so siubhlaidh an ghrian le na gluasacht</span>
<lb n="2516"/><span>nádúrtha, agus don tslighe sin for a ngabhann goirid</span>
<lb n="2517"/><span>eclyptica de; agus tugthar aire nach dtéid an ghealach</span>
<lb n="2518"/><span>tar an leathad so na Zodiacum amach ar aon chor, do</span>
<lb n="2519"/><span>réir a gluasacht nádúrtha féin; gidheadh, do théid ar</span>
<lb n="2520"/><span>uairibh for chuid don tslighe sin na gréine dá ngoirthear</span>
<lb n="2521"/><span>eclyptica, agus ar uairibh eile for an gcuid eile dhe.</span>
<lb n="2522"/><span>Agus an tan do ghabhas an ghealach ó thuaith go ndeas</span>
<lb n="2523"/><span>gabhaidh sí for an eclyptica, nó mar is fearr le rádh,</span>
<lb n="2524"/><span>gabhaidh for an líne in a siubhlann an ghrian; agus an ponc</span>
<lb n="2525"/><span>sin for a siubhlann an ghealach ó thaobh na líne gus an</span>
<lb n="2526"/><span>taobh eile dhí an uair sin goirid Cauda Draconis, nó</span>
<lb n="2527"/><span>earball an dragúin, de; agus anuair philleas tar a h-ais</span>
<lb n="2528"/><span>ó dheas gus an áird tuaith, gabhaidh for an líne céadna,</span>
<lb n="2529"/><span>agus don phonc sin goirid Caput Draconis, nó ceann an</span>
<lb n="2530"/><span>dragúin, de.</span></p>
<lb n="2531"/>
<lb n="2532"/><p><span>2 - Chum go n-aitheontar na neithe</span>
<lb n="2533"/><span>adhbharuigheas na h-éiclipsigh.</span></p>
<lb n="2534"/>
<lb n="2535"/><p><span>Foillsighthear annso an modh ar a n-aitheontar na</span>
<lb n="2536"/><span>neithe oibrigheas agus adhbhruigheas na h-éiclipsigh so; ionnas</span>
<lb n="2537"/><span>nach riachtanas do dhuine a bheith 'na astronomic chum a</span>
<lb n="2538"/><span>bhfagháil amach.  Mar sin, ní fhuil re déanamh acht</span>
<lb n="2539"/><span>féachain cia an tigh nó an comhartha in a mbia an ghrian,</span>
<lb n="2540"/><span>más uirre bhias an t-éiclips, nó in a mbia an ghealach</span>
<lb n="2541"/><span>más uirre bhias, agus biaidh fios na neithe adubhramar aige:</span>
<lb n="2542"/><span>óir más i gcomhartha nó i dtigh Mars bhias an ghrian nó</span>
<lb n="2543"/><span><pb n="156"/>.</span>
<lb n="2544"/><span>an ghealach ar a mbia an t-éiclips, is dearbh (do réir</span>
<lb n="2545"/><span>Ptolomeus Lib.2, cap.7) go noibreocha do réir</span>
<lb n="2546"/><span>nádúir Mars, atá mar luaidheamar ar féin: pag.</span>
<lb n="2547"/><span>Agus más i gcomhartha bhus tigh do phlainéid eile bhias,</span>
<lb n="2548"/><span>oibreocha do réir nádúir na plainéide sin, atá foillsighthe</span>
<lb n="2549"/><span>in a dtráchtaibh féin, agus tugtar aire gurab iad an</span>
<lb n="2550"/><span>dá chomhartha déag tighthe na bplainéidigh amhail agus</span>
<lb n="2551"/><span>adubhramar.</span></p>
<lb n="2552"/>
<lb n="2553"/><p><span>3 - Don aimsir in a dtosuigheann</span>
<lb n="2554"/><span>oibriughadh na n-éiclips.</span></p>
<lb n="2555"/>
<lb n="2556"/><p><span>Ní fhuil do chruadhas annso acht fios grinn ar an</span>
<lb n="2557"/><span>uair i dtosuigheann an t-éiclips do ló nó d'oidhche, agus</span>
<lb n="2558"/><span>fós fad an lae ó eirghe gréine go luighe dhí (dá</span>
<lb n="2559"/><span>ngoirthear an lá saotharamhail), ghéabhthar mar sin an</span>
<lb n="2560"/><span>t-am cinnte thosuigheas oibriughadh na n-éiclips, agus an</span>
<lb n="2561"/><span>fad a mhairid; agus ionnas go mbia so níosa sho-thuigse,</span>
<lb n="2562"/><span>cuirim i gcás go dtáinig éiclips ar an ghréin i gcionn</span>
<lb n="2563"/><span>dá uair tar éis éirghe dhí, agus gur b'é fad an lae sin 12</span>
<lb n="2564"/><span>uair .i. ó éirghe gréine go luighe dhí.  Adeirim, maseadh,</span>
<lb n="2565"/><span>go dtosóchaidh oibriughadh an éiclips so i gcionn dá</span>
<lb n="2566"/><span>mhíosa 'na dhiaidh sin; do bhrigh, mar is é an seismhadh</span>
<lb n="2567"/><span>cuid don lá sin dhá uair, is é an seiseadh cuid don</span>
<lb n="2568"/><span>bhliadhain dhá mhí; agus i gcás gurab é fad an lae 10 n-uaire,</span>
<lb n="2569"/><span>tosóchaidh oibriughadh an éiclips i gcionn dá mhí agus 12 lá,</span>
<lb n="2570"/><span>óir is é sin an cúigeadh cuid don bhliadhain amhail agus mar</span>
<lb n="2571"/><span>is é an cúigeadh cuid don lá saotharamhail; dhá uair,</span>
<lb n="2572"/><span>Agus i gcás gurab é fad an lae 14 h-uaire, tosóchaidh</span>
<lb n="2573"/><span>an t-éiclips i gcionn an seachtmhadh cuid don bhliadhain</span>
<lb n="2574"/><span>.i. i gcionn míosa agus 21 lá, óir is é sin an seachtmhadh</span>
<lb n="2575"/><span>cuid don lá sin; agus mar sin ar an ordughadh sin tuig-</span>
<lb n="2576"/><span>fidhthear gach uair eile, más gearr nó fada an lá, ag</span>
<lb n="2577"/><span>tabhairt aire gur ar an nós céadna so tuigthear éiclips</span></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="2578"/><p><span>na gealaighe fós.  Agus chum go dtuigfeá créad an</span>
<lb n="2579"/><span>fad mhaireas oibriughadh na n-éiclips, tabhair aire go</span>
<lb n="2580"/><span>maireann oibriughadh éiclips na gréine bliadhain i</span>
<lb n="2581"/><span>n-aghaidh na h-uaire a maireann an t-éiclips uirre</span>
<lb n="2582"/><span>féin, agus go maireann oibriughadh éiclips na gealaighe mí</span>
<lb n="2583"/><span>i n-aghaidh na h-uaire a maireann an t-éiclips uirre</span>
<lb n="2584"/><span>féin.</span></p>
<lb n="2585"/>
<lb n="2586"/><p><span>4 - An modh le n-aitheontar na</span>
<lb n="2587"/><span>h-áite san domhan in a dteagmhóchaidh</span>
<lb n="2588"/><span>oibriughadh na n-éiclips.</span></p>
<lb n="2589"/>
<lb n="2590"/><p><span>Chum go bhfoillseocha so, féachtar cia an comhartha</span>
<lb n="2591"/><span>in a mbia an phlainéid ar a mbia an t-éiclips, más</span>
<lb n="2592"/><span>grian nó gealach é, agus insna proibhinsigh ar a stiúrann</span>
<lb n="2593"/><span>an comhartha sin oibreochaidh an t-éiclips.  Ghéabhthar</span>
<lb n="2594"/><span>eolas ar an gcomhartha i mbia an ghrian gach laoi, agus ar</span>
<lb n="2595"/><span>na probhinsigh, agus ar na cathrachaibh ar a stiúrann gach</span>
<lb n="2596"/><span>comhartha, insan áit ar thráchtamar ar na comharthaidhibh</span>
<lb n="2597"/><span>féin; agus ghéabhthar eolas ar an gcomhartha in a mbia</span>
<lb n="2598"/><span>an ghealach gach laoi insan áit in ar thráchtamar ar an</span>
<lb n="2599"/><span>ghealaigh féin, agus ar na plainéidibh eile.  Agus tabhair</span>
<lb n="2600"/><span>aire go dteagmhann do ghnáth éiclips na gréine le</span>
<lb n="2601"/><span>teacht na gealaighe, agus gurab é uair do theagmhas éiclips</span>
<lb n="2602"/><span>na gealaighe anuair do bhíos féin iomlán nó lán.</span>
<lb n="2603"/></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="2604"/><p><span>An 7 Caibidil.</span></p>
<lb n="2605"/>
<lb n="2606"/><p><span>1 - Do chailindeoracht eile nádúrtha</span>
<lb n="2607"/><span>na h-aimsire do réir Aristotill,</span>
<lb n="2608"/><span>Plinius, agus Ptolomeus atá</span>
<lb n="2609"/><span>ro-dhearbhtha.</span></p>
<lb n="2610"/>
<lb n="2611"/><p><span>Do na cométaibh, agus dá gcáilidheachtaibh go</span>
<lb n="2612"/><span>geinearálta.</span></p>
<lb n="2613"/>
<lb n="2614"/><p><span>Is é is cométa ann (do réir feallsamhnacha</span>
<lb n="2615"/><span>iomráidhte) .i. deathaighe glan-dhealracha, teodha, tiorma</span>
<lb n="2616"/><span>(dá ngoirthear exhalationes) tarngtar le teas iomarcach</span>
<lb n="2617"/><span>na gréine chum réigiún uachtarach an aeir; agus annsin ó</span>
<lb n="2618"/><span>bheith chomh gar agus sin don eilemeint eile na teineadh, agus</span>
<lb n="2619"/><span>an t-aer dá ngluasacht, lasaidh siad, agus a réir mar bhíos</span>
<lb n="2620"/><span>tiugh nó tana mairidh gan spréidheadh.  Cialluighidh na</span>
<lb n="2621"/><span>comharthaidhe so, nó na cométa so, do réir na n-ughdar</span>
<lb n="2622"/><span>céadna, droch-chinneamhna, mar atá cogtha, imreasna,</span>
<lb n="2623"/><span>gorta, dioghbháil, plágha, agus bás prionnsaidhe agus daoine</span>
<lb n="2624"/><span>comhachtacha.  Tugthar aire gur do réir foirm agus dath na</span>
<lb n="2625"/><span>gcométa aitheontar na neithe chialluighidh siad, agus na</span>
<lb n="2626"/><span>h-éiclipsigh do réir a ndatha.  Mar sin, más dubh an</span>
<lb n="2627"/><span>cométa nó an t-éiclips, agus é dar leat glas-uaithne,</span>
<lb n="2628"/><span>biaidh do nádúir Saturnus; agus mar sin cialluighidh bás,</span>
<lb n="2629"/><span>plágha, fuacht mór, sioc, agus sneachta, aer dorcha, stoirm,</span>
<lb n="2630"/><span>gaotha corr-thuaithbhil, crioth-talamh, díle, agus gorta.  Más</span>
<lb n="2631"/><span>bán-dearg an dath biaidh do nádúir Iupiter, mar sin</span>
<lb n="2632"/><span>cialluighidh bás ríogh agus duine chomhachtaigh.  Is é foirm na</span>
<lb n="2633"/><span>cométa so a bheith mór, cruinn, agus do ghnúis daonda</span>
<lb n="2634"/><span>mar dh'eadh.  Más dearg lasamhail a dath, agus earball</span>
<lb n="2635"/><span>fada uirre, biaidh do nádúir Mars; agus más san áird</span>
<lb n="2636"/><span>shoir a bhias, agus a h-earball suas ós a cionn, cialluighidh</span>
<lb n="2637"/><span>san áird shiar gorta mhór, cogadh, crioth-talamh, díoghbháil</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="2638"/><p><span>uisce, agus scrios cathracha agus ríoghachta.  Más ro-bhán a</span>
<lb n="2639"/><span>dath, agus í uathbhásach le faicsin, agus í i bhfogas don ghréin,</span>
<lb n="2640"/><span>biaidh do nádúir na gréine; mar sin cialluighidh</span>
<lb n="2641"/><span>claochlódh tighearnais, díoghbháil do na torthaibh, bás do</span>
<lb n="2642"/><span>ríoghaibh agus do dhaoinibh saidhbhre agus comhachtacha.  Más</span>
<lb n="2643"/><span>órdha a dath, biaidh do nádúir Venus; agus má bhíonn a</span>
<lb n="2644"/><span>faicsin cosmhail ris an ghealaigh, agus í gruagamhail, agus ag</span>
<lb n="2645"/><span>fágbháil gaithe 'na diaidh, cialluighidh díoghbháil do</span>
<lb n="2646"/><span>dhaoinibh comhachtacha, nuadhchreideamh, agus go sonnradhach</span>
<lb n="2647"/><span>insna h-áitibh chum a ndeasuigheann sí a h-earball.</span>
<lb n="2648"/><span>Más gorm a dath, nó má bhíonn do iomad datha, agus do</span>
<lb n="2649"/><span>chorp beag le h-earball fada, biaidh do nádúir</span>
<lb n="2650"/><span>Mercurius: mar sin cialluighidh bás phrionnsa mhóir,</span>
<lb n="2651"/><span>siosma, cogadh, gorta, mórán tóirnighe, agus teinteach mar</span>
<lb n="2652"/><span>aon le tóirnigh.  Más é dath an airgid is dath dhí, agus sin</span>
<lb n="2653"/><span>níosa shoillsighe iná dath na réalta eile, biaidh do</span>
<lb n="2654"/><span>nádúir Luna .i. do nádúir na gealaighe; agus mar sin</span>
<lb n="2655"/><span>cialluighidh iomadamhlacht na beatha, agus go speisialta má</span>
<lb n="2656"/><span>theagmhann fón am sin Iupiter insa gcomhartha Cancer</span>
<lb n="2657"/><span>nó Piscis; tugthar aire, má chidhtear an cométa san</span>
<lb n="2658"/><span>áird shoir, go n-oibreochaidh go ro-aithghearr insna talta</span>
<lb n="2659"/><span>atá faoi stiúradh an chomhartha le bhfaicfidhthear í; agus má</span>
<lb n="2660"/><span>chidhfidhthear í san áird shiar, oibreochaidh sí níosa</span>
<lb n="2661"/><span>mhoille.</span></p>
<lb n="2662"/>
<lb n="2663"/><p><span>2 - Do  na laethibh madramhla, agus don</span>
<lb n="2664"/><span>uair thosuighid agus chríochnuighid.</span></p>
<lb n="2665"/>
<lb n="2666"/><p><span>Do bhrigh go measaim go bhfuil mórán dar maith</span>
<lb n="2667"/><span>fios d'fhagháil créad is adhbhar do na laethibh madramhla</span>
<lb n="2668"/><span>so, nó créad an uair thosuigheann siad agus chríochnuigheann</span>
<lb n="2669"/><span>siad, foillseocham go h-aithghearr na trí neithe sin.</span>
<lb n="2670"/><span>Gheibhthear, maseadh, insa h-ochtmhadh spéir, dhá con-</span>
<lb n="2671"/><span>stellatio .i. dhá chompall do réaltaibh dá ngoirthear</span></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="2672"/><p><span>Canis Minor agus Canis Major, .i. madra is lugha agus</span>
<lb n="2673"/><span>madra is mó; agus atáid do nádúir Mars.  Acht Canis</span>
<lb n="2674"/><span>Minor, in a bhfuil dhá réalt do réir Ptolomeus, atá do</span>
<lb n="2675"/><span>nádúir Mars agus Mercurius.  Adeir ughdair oirdhearca</span>
<lb n="2676"/><span>gur b'é Canis Minor is adhbhar do na laethibh so, mar atá</span>
<lb n="2677"/><span>Plinius Lib.18, Cap.28, agus an rí Alfonsus in tabulis</span>
<lb n="2678"/><span>astronomicis, agus leanam-ne dá n-opinion, óir do-chidhmid</span>
<lb n="2679"/><span>gur b'é is foigse do réasún agus do experiens.  Eirghidh</span>
<lb n="2680"/><span>an Canis Minor so mar aon ris an ghréin for horizon na</span>
<lb n="2681"/><span>Valencia (ionann horizon le rádh agus an méad</span>
<lb n="2682"/><span>talaimh bhíos faoi chompás radhairc gach duine)</span>
<lb n="2683"/><span>an tan théid an phlainéid sin insa gcéad chéim don</span>
<lb n="2684"/><span>chomhartha Leo, agus do-ghní sin gach bliadhain ar a 24</span>
<lb n="2685"/><span>do July; agus mar sin tosuighid na laethe madramhla so insa</span>
<lb n="2686"/><span>Valencia fón am sin, agus críochnuighid ar an dara lá do</span>
<lb n="2687"/><span>Sep.  Is é opinion coitcheann na n-astronomic agus na</span>
<lb n="2688"/><span>liaigh go maireann na laethe so 40 lá .i. an aimsir</span>
<lb n="2689"/><span>chaitheas an ghrian ó éirgheas leis an gCanicula (.i.an</span>
<lb n="2690"/><span>madra beag) go siubhlaidh for an gcomhartha leo</span>
<lb n="2691"/><span>uile.  Atá an spás aimsire so chomh géar agus chomh</span>
<lb n="2692"/><span>urchóideach agus sin, ar modh go ndubhairt Hipocrates, ag</span>
<lb n="2693"/><span>tabhairt comhairle do na liaighibh, gan leigheas do</span>
<lb n="2694"/><span>dhéanamh don aois galair fón am sin.  Adeir Plinius,</span>
<lb n="2695"/><span>insa stair nádúrtha Lib. 2, go gclaochluigheann an fíon</span>
<lb n="2696"/><span>fón am so, agus go ngabhann na madraidhe mire ón</span>
<lb n="2697"/><span>iomarcach teasa agus tiormlaigh adhbharuigheas an ghrian</span>
<lb n="2698"/><span>mar aon leis an gcomhartha Leo (is tigh díleas dí), agus</span>
<lb n="2699"/><span>leis an gCanicula, fón am so; agus mar sin guidhim gach</span>
<lb n="2700"/><span>duine coimhéad maith do dhéanamh air féin fón am so, agus</span>
<lb n="2701"/><span>a ndóithin uisce do thabhairt do na madraibh, agus snámh</span>
<lb n="2702"/><span>do bhaint asta, chum go gclaoidhfidhe a dteas nádúrtha,</span>
<lb n="2703"/><span>óir bí sin ro-urchóideach; agus go saoraidh Dia sinn uadh</span>
<lb n="2704"/><span>uile.  Amen.</span>
<lb n="2705"/></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="2706"/><p><span>Clár nó tábla fágtha ar lár.  Béarla.</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>Ag so clár fhoillsigheas an uair thosuigheas na</span>
<lb n="2709"/><span>laethe madramhla insna cathrachaibh so thuas.</span></p>
<lb n="2710"/>
<lb n="2711"/><p><span>4 - Cailindeoracht bhliadhnamhail ar</span>
<lb n="2712"/><span>an lá thosuigheas an Canicula.</span></p>
<lb n="2713"/>
<lb n="2714"/><p><span>Scríobhaidh an t-ughdar Diaferes, más in Aries bhias an</span>
<lb n="2715"/><span>ghealach an lá thosuigheas an Canicula, go mbia san</span>
<lb n="2716"/><span>bhliadhain 'na dhiaidh mórán uisce, beagán cruithneachta,</span>
<lb n="2717"/><span>iomadamhlacht don ola, gidheadh bás áirnéise.  Más i</span>
<lb n="2718"/><span>dTaurus bhias an ghealach an lá sin, biaidh an cruithneachta</span>
<lb n="2719"/><span>gann, mórán fearthanna, cloch-shneachta, bliadhain shao-</span>
<lb n="2720"/><span>tharach agus anróiteach.  Más i nGemini bhias, biaidh an</span>
<lb n="2721"/><span>t-arán, an fíon, agus na tortha líonmhar; acht biaidh na</span>
<lb n="2722"/><span>h-aicídeacha mar sin.  Más i gCancer, biaidh an</span>
<lb n="2723"/><span>cruithneachta agus an t-uisce gann.  Más ann a Leo,</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="2724"/><p><span>biaidh cruithneachta, fíon, agus ola líonmhar; na tortha</span>
<lb n="2725"/><span>daor, crioth-talaimh, stoirm fairge, agus díle.  Más i</span>
<lb n="2726"/><span>Virgo, biaidh an bhliadhain torthach, an t-uisce líonmhar,</span>
<lb n="2727"/><span>béara na mná torracha clann mharbh roimhe am, agus biaidh</span>
<lb n="2728"/><span>an áirnéis saor-luachach.  Más i Libra, biaidh an ola</span>
<lb n="2729"/><span>gann, an fíon líonmhar, meathfaidh an cruithneachta agus na</span>
<lb n="2730"/><span>cnadh fhrancacha; acht biaidh na cnadh coill agus na castáinidhe</span>
<lb n="2731"/><span>líonmhar.  Más i Scorpio bhias, ghéabhaidh mórán do na</span>
<lb n="2732"/><span>beachaibh agus do phiastabh an tsíoda bás, aer mí-fholláin</span>
<lb n="2733"/><span>agus beagán don tsíoda.  Más i Sagittarius, biaidh an</span>
<lb n="2734"/><span>cruithneachta, an t-uisce, agus an éanlaith líonmhar; acht</span>
<lb n="2735"/><span>ní bhiaidh an áirnéis mar sin.  Más i gCapricornus</span>
<lb n="2736"/><span>bhias an ghealach an lá thosuigheas an Canicula, biaidh an</span>
<lb n="2737"/><span>cruithneachta, an fíon, agus an ola, agus gach beatha eile, agus</span>
<lb n="2738"/><span>an t-uisce líonmhar.  Más in Aquarius bhias an ghealach,</span>
<lb n="2739"/><span>biaidh an cruithneachta agus an t-uisce gann; acht ní bhiaidh</span>
<lb n="2740"/><span>na piastaidhe dá ngoirthear langosta mar sin, .i. pias-</span>
<lb n="2741"/><span>taidhe ghní díoghbháil mhór don arbhar; agus is conta-</span>
<lb n="2742"/><span>bhairteach plágha na bliadhna sin.  Más insa gcomhartha</span>
<lb n="2743"/><span>Piscis bhias an ghealach an lá thosuigheas an mhí mhadramhail,</span>
<lb n="2744"/><span>biaidh an cruithneachta, an fhearthainn, agus na h-aicídeacha</span>
<lb n="2745"/><span>líonmhar, agus mar an gcéadna an fíon; acht ní bhiaidh an</span>
<lb n="2746"/><span>éanlaith mar sin - Sed Deus super omnia.</span></p>
<lb n="2747"/>
<lb n="2748"/><p>
<lb n="2749"/><span>lgh.170 -180 ar lár.  Cláir nó táblaí.</span>
<lb n="2750"/>
<pb n="182"/></p>
<lb n="2751"/>
<lb n="2752"/><p><span>5 - Míniughadh ar an gclár so</span>
<lb n="2753"/><span>fhoillsigheas teacht agus lán na</span>
<lb n="2754"/><span>gealaighe go síorraidhe.</span></p>
<lb n="2755"/>
<lb n="2756"/><p><span>Ionnas go dtuigfidhe an clár so go soiléir, is</span>
<lb n="2757"/><span>riachtanach fios d'fhagháil ar an uimhir óir na bliadhna in</span>
<lb n="2758"/><span>ar mian teacht agus lán na gealaighe d'fhagháil gacha mí;</span>
<lb n="2759"/><span>agus féachthar sin san gclár insa gcéad colamhain de</span>
<lb n="2760"/><span>thaoibh na láimhe clé, agus as a comhair sin chum na láimhe</span>
<lb n="2761"/><span>deise, coimhfhreagarach don mhí in a mbia, gheabhthar</span>
<lb n="2762"/><span>teacht agus lán na gealaighe, .i. an lá agus an uair i dtiocfaidh</span>
<lb n="2763"/><span>agus i mbia lán; ag tabhairt aire go gciallann an litir</span>
<lb n="2764"/><span>.M. an mhaidin, agus an litir .T. an tráthnóna, agus go gciallann</span>
<lb n="2765"/><span>.con. teacht na gealaighe ón fhocal conjunctio, adeirthear</span>
<lb n="2766"/><span>amhlaidh sin do bhrigh go mbí an ghealach agus an ghrian</span>
<lb n="2767"/><span>fón am sin i bhfogas dá chéile i n-aon-chomhartha.</span>
<lb n="2768"/><span>Foillsighthear so le h-eisiomláir, agus fiafruighim</span>
<lb n="2769"/><span>ca h-uair thiocfas an ghealach i mí May insa</span>
<lb n="2770"/><span>mbliadhain so 1694; agus adeirim, do réir an</span>
<lb n="2771"/><span>chláir, go dtiocfaidh ar a 24 lá agus 4 huaire</span>
<lb n="2772"/><span>tráthnóna; óir is é 4 an nuimhir óir, agus ós a</span>
<lb n="2773"/><span>comhair sin do-gheibhim an 24 lá agus 4 h-uaire</span>
<lb n="2774"/><span>do mhí May, amhail agus atá sonnruighthe ós a cionn</span>
<lb n="2775"/><span>etc., agus adeirim go raibh an ghealach roimhe sin</span>
<lb n="2776"/><span>lá ar a 9 lá agus 11 uair ar maidin don mhí</span>
<lb n="2777"/><span>céadna, agus mar sin for sna míosa eile.  Agus</span>
<lb n="2778"/><span>tugthar aire go bhfoghnann an clár so don domhan uile,</span>
<lb n="2779"/><span>le baint de nó le cur leis difer nó eidirdhealughadh an</span>
<lb n="2780"/><span>mheadhón lae so na Valencia; agus mar sin cuirfeam</span>
<lb n="2781"/><span>sin síos annso ar áitibh agus ar chathrachaibh áiridhe,</span>
<lb n="2782"/><span>chum gur fearrde measfaidhe na talta eile</span>
<lb n="2783"/><span>leo; ag tabhairt aire go gciallann, insa</span>
<lb n="2784"/><span>gclár eile romhainn, an litir .B. buain de, agus</span>
<lb n="2785"/><span>an litir .C. cuir leis, agus go gciallann an líne</span>
<lb n="2786"/><span>so ( - ) leath ceathramhan do uair.</span>
<lb n="2787"/></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="2788"/><p><span>6 - Clár do iomad cathrach agus bailte,</span>
<lb n="2789"/><span>insa Spáin agus aiste, dá bhfoghnann</span>
<lb n="2790"/><span>an clár so ar ndiaidh thráchtas ar</span>
<lb n="2791"/><span>theacht agus ar lán na gealaighe.</span></p>
<lb n="2792"/>
<lb n="2793"/><p><span>An clár fágtha ar lár</span></p>
<lb n="2794"/>
<lb n="2795"/><p><span>7 - Riaghlacha astrologthacha ro-</span>
<lb n="2796"/><span>tharbhacha chum foladóiracht</span>
<lb n="2797"/><span>agus leighis eile.</span></p>
<lb n="2798"/>
<lb n="2799"/><p><span>Is riachtanasach ceithre neithe do thabhairt fo deara</span>
<lb n="2800"/><span>chum na fola do tharraing .i. an aimsir, an aois, an gnás</span>
<lb n="2801"/><span>nó an cleachtadh, agus complex an duine.  Tairis so adeir</span>
<lb n="2802"/><span>Avicenna gur cóir aire do thabhairt do dhá uair taoibh</span>
<lb n="2803"/><span>na fola, .i. uair riachtanasach, agus uair thoileamhail, .i. an</span>
<lb n="2804"/><span>uair tarraingthear an fhuil chum coimhéada na sláinte;</span>
<lb n="2805"/><span>agus is í uair is fearr chuige sin .i. in aimsir te, mar atá,</span>
<lb n="2806"/><span>tar éis éirghe don ghréin, agus díleaghadh do dhéanamh ar an</span></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="2807"/><p><span>mbiadh; gidheadh chuige so féin is maith comhairle na</span>
<lb n="2808"/><span>ndochtúiridhe.  Is í is uair riachtanasach ann .i. an uair</span>
<lb n="2809"/><span>thig tinneas obann, agus gur faoiseamh dhó an fhuil do</span>
<lb n="2810"/><span>tharraing; mar ata fiabhras géar, pliúrisidhe, etc., nach</span>
<lb n="2811"/><span>bhfanann re fadáil.  Acht ag labhairt ar an uair</span>
<lb n="2812"/><span>thoileamhail, adeirim le Ptolomeus in Centiloquio, Verbo</span>
<lb n="2813"/><span>20, gur contabhartach agus ainbhfiosach fuil do tharraing</span>
<lb n="2814"/><span>as an mball i mbia an ghealach ag stiúradh ann.</span></p>
<lb n="2815"/>
<lb n="2816"/><p><span>8 - Riaghail fhoillsigheas an uair is</span>
<lb n="2817"/><span>maith agus is olc Purgóid do ghlacadh.</span></p>
<lb n="2818"/>
<lb n="2819"/><p><span>Is riaghail coitcheanna is gnáthach ag na liaighibh</span>
<lb n="2820"/><span>foghlumtha gan an leigheas scaoilteach do dhéanamh i</span>
<lb n="2821"/><span>dteas iomarcach an tsamhraidh, nó i bhfuacht mór an</span>
<lb n="2822"/><span>gheimhridh, amhail agus adeir Hipocrates in quinto aphorismo,</span>
<lb n="2823"/><span>particula 4.: Sub cane et ante canem molesta sunt</span>
<lb n="2824"/><span>pharmacia, et medicamentorum usus difficilis.  Adeir mar</span>
<lb n="2825"/><span>an gcéadna in lib. de aere, aquis, et locis nach maith</span>
<lb n="2826"/><span>leigheas do dhéanamh san aimsir mhórchlaochlódhaigh, mar</span>
<lb n="2827"/><span>atá cauteria, síneadh láimhe, nó leigheas ar bith; agus fós</span>
<lb n="2828"/><span>gan a dhéanamh i n-aimsir na Solstitia agus na n-equinoxia;</span>
<lb n="2829"/><span>agus atá na h-aimsireacha so agus an breathnughadh astrologthach</span>
<lb n="2830"/><span>so ionmheasta, ar mhodh go ndubhairt Hipocrates in lib.</span>
<lb n="2831"/><span>epidemiae, Hujusmodi medicus est qui astrologiam ignorat</span>
<lb n="2832"/><span>nemo, etc., .i. nach liaigh an té bhíos ainbhfiosach insan</span>
<lb n="2833"/><span>ealadhain dá ngoirthear astrologia.  Is é is fearr,</span>
<lb n="2834"/><span>maseadh, insa mbliadhain chum purgóide .i. an t-earrach</span>
<lb n="2835"/><span>do na daoinibh neimh-riachtanasacha.  Ní maith purgóid</span>
<lb n="2836"/><span>do ghlacadh, nó fós fuil do scaoileadh, an lá thig an</span>
<lb n="2837"/><span>ghealach; agus mar an gcéadna an lá roimhe sin agus an lá 'na</span>
<lb n="2838"/><span>dhiaidh.  Ní maith fós purgóid do ghlacadh an tan bhíos</span>
<lb n="2839"/><span>an ghealach i gcomhartha do-ghní athchongnamh, mar atá</span>
<lb n="2840"/><span>Aries, Taurus, agus Capricornus, do bhrigh nach a chongbháil</span></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="2841"/><p><span>san ghoile gan a teilgean; gidheadh más maith a teilgean,</span>
<lb n="2842"/><span>is é sin am is fearr chum a glacadh.  Gach uair bhíos an</span>
<lb n="2843"/><span>ghealach i gcomharthaidhibh uisceamhla, is maith an phurgóid</span>
<lb n="2844"/><span>re glacadh; acht más deoch í, is fearr an ghealach do</span>
<lb n="2845"/><span>bheith insa gcomhartha Scorpio; agus más greim í, an ghealach</span>
<lb n="2846"/><span>do bheith i gCancer; agus más pilliridhe í, an ghealach do</span>
<lb n="2847"/><span>bheith i bPiscis; agus mar sin, má thugthar aire don</span>
<lb n="2848"/><span>ordughadh so, biaidh oibriughadh maith agus folláin ag an</span>
<lb n="2849"/><span>phurgóid agus deagh-shláinte 'na diaidh gan amhras; agus</span>
<lb n="2850"/><span>tugthar aire gurab iad so is comharthaidhe uisceamhla</span>
<lb n="2851"/><span>ann .i. Cancer, Scorpio, agus Piscis.</span></p>
<lb n="2852"/>
<lb n="2853"/><p><span>Lch.190 ar lár.  Clár eile</span>
<lb n="2854"/></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="2855"/><p><span><Ó do fhoillsigheamar an t-am is olc tarraing na></span>
<lb n="2856"/><span>fola, in iomchubhaidh annso do fhoillsiughadh an t-am in</span>
<lb n="2857"/><span>ar maith a tarraing, ionnas go mbiaidh tarbhach agus folláin.</span>
<lb n="2858"/><span>Do lucht an leanna ruaidh, is folláin dóibh a bhfuil do</span>
<lb n="2859"/><span>tharraing an tan bhíos an ghealach insna comharthaidhibh</span>
<lb n="2860"/><span>uisceamhla, mar atá Cancer, Scorpio, agus Piscis: go</span>
<lb n="2861"/><span>speisialta insna 15 gráda déidheanacha dhíobh.  Do lucht</span>
<lb n="2862"/><span>an leanna fhinn, is maith an tan bhíos an ghealach i</span>
<lb n="2863"/><span>gcomharthaidhibh teodha nó teineamhla (acht amháin Leo),</span>
<lb n="2864"/><span>mar atá Aries agus Sagittarius.  Do lucht an leanna</span>
<lb n="2865"/><span>duibh, is maith an tan bhíos an ghealach i gcomharthaidhibh</span>
<lb n="2866"/><span>aereamhla (acht amháin Gemini), mar atá Libra agus</span>
<lb n="2867"/><span>Aquarius.  Do lucht an leanna deirg, is maith an uile</span>
<lb n="2868"/><span>uair agus an uile chomhartha in a mbiaidh an ghealach, má</span>
<lb n="2869"/><span>choimhéadtar na riaghlacha leighis agus astronomicthe</span>
<lb n="2870"/><span>tugamar cheana.</span></p>
<lb n="2871"/>
<lb n="2872"/><p><span>10 -  Breathnughadh Astronomic ar na</span>
<lb n="2873"/><span>h-aicídeachaibh nádúrtha.</span></p>
<lb n="2874"/>
<lb n="2875"/><p><span>Más mian le duine tinn créad is críoch dá thinneas,</span>
<lb n="2876"/><span>féachadh ca mhéad lá do-chuaidh thort ón ló do thosuigh</span>
<lb n="2877"/><span>na laethe madramhla, insa talamh i mbia, gus an lá do</span>
<lb n="2878"/><span>ghabh a thinneas (inclusive), agus de sin baineadh an uimhir</span>
<lb n="2879"/><span>36 gach uair is féidir; agus an corrlach bhias de, féachadh sin</span>
<lb n="2880"/><span>san gclár so rómhainn, agus foillseochaidh an litir atá ós</span>
<lb n="2881"/><span>comhair na h-uimhre sin críoch an tinnis; ag tabhairt</span>
<lb n="2882"/><span>aire go gcialluigheann an litir so (M) an bás, agus an litir</span>
<lb n="2883"/><span>so (V) a bheith beo, agus lacuna litir so (L) tinneas</span>
<lb n="2884"/><span>fada agus saotharach; agus an uimhir ná biaidh litir ós a</span>
<lb n="2885"/><span>comhair, cialluighidh nach feas an bás no beatha dhó: agus</span>
<lb n="2886"/><span>tugadh an léightheoir cúirialta aire don riaghail so.</span>
<lb n="2887"/>
<pb n="194"/></p>
<lb n="2888"/>
<lb n="2889"/><p><span>Tábla eile ar lár.</span></p>
<lb n="2890"/>
<lb n="2891"/><p><span>11 - Breathnughadh eile ar an nidh</span>
<lb n="2892"/><span>céadna.</span></p>
<lb n="2893"/>
<lb n="2894"/><p><span>Adeir an t-ughdar Guido Aretinus bainne mná</span>
<lb n="2895"/><span>do rug mac do chur i n-uisce an duine thinn, agus má tháthuighid</span>
<lb n="2896"/><span>sin fria chéile is comhartha dearbhtha go dtiocfaidh ón</span>
<lb n="2897"/><span>tinneas sin; acht má theagmhann a chontrárdhacht is</span>
<lb n="2898"/><span>comhartha báis é.</span></p>
<lb n="2899"/>
<lb n="2900"/><p><span>12 - Breathnughadh eile.</span></p>
<lb n="2901"/>
<lb n="2902"/><p><span>Adeir an t-ughdar Bernardus Granullachs, in sua</span>
<lb n="2903"/><span>cronographia, deor d'fhuil an duine thinn, go grod tar</span>
<lb n="2904"/><span>éis a tarraing, do leigean síos ann a soitheach i mbia</span>
<lb n="2905"/><span>uisce ro-ghlan; agus má théid sin gan spréidheadh tríd an</span>
<lb n="2906"/><span>uisce, is comhartha go dtiocfaidh; acht má spréidheann</span>
<lb n="2907"/><span>for an uisce, agus fuireach ar uachtar, is comhartha báis é.</span>
<lb n="2908"/>
<pb n="196"/></p>
<lb n="2909"/>
<lb n="2910"/><p><span>13 - Breathnughadh iongantach oir-</span>
<lb n="2911"/><span>dhearc ar na h-aicídeachaibh nádúrtha</span>
<lb n="2912"/><span>do réir aois na gealaighe, darab</span>
<lb n="2913"/><span>ughdar Nicolas Florentinus .i. liaigh</span>
<lb n="2914"/><span>foghlumtha ro-oirdhearc.</span></p>
<lb n="2915"/>
<lb n="2916"/><p><span>Ní féidir a shéanadh go n-oibrigheann agus go n-adhbhar-</span>
<lb n="2917"/><span>uigheann na réalta agus na coirp flaitheasacha eile claochlódh</span>
<lb n="2918"/><span>mór insna corpaibh daonda agus talmhaidhe; agus mar is í an</span>
<lb n="2919"/><span>ghealach réalt agus plainéid is mó do-ghní sin, ó na beith</span>
<lb n="2920"/><span>níosa fhoigse dhúinn agus níosa chlaochlódhaighe innte féin</span>
<lb n="2921"/><span>iná na réalta eile, adeir ar an adhbhar sin Nicolas</span>
<lb n="2922"/><span>Florentinus, chum go n-aitheontar críoch an tinnis</span>
<lb n="2923"/><span>nádúrtha, dhá nidh do thabhairt fo ndear .i. fios cinnte</span>
<lb n="2924"/><span>ar an lá go ghabh neach tinneas, nó in ar mhothuigh é féin</span>
<lb n="2925"/><span>neamh-shásta do thaoibh an tinnis; agus an dara nidh .i. fios</span>
<lb n="2926"/><span>dearbhtha ar an lá do tháinig an ghealach in a mbia.</span>
<lb n="2927"/><span>Annsin féachadh na laethe do-chuaidh thort ó theacht na</span>
<lb n="2928"/><span>gealaighe gus an lá do ghabh a thinneas, agus ríomhthar iad</span>
<lb n="2929"/><span>inclusive, agus féachadh an uimhir sin insa gclár so romhainn,</span>
<lb n="2930"/><span>agus ós comhair na h-uimhre sin ghéabhthar amach créad bhus</span>
<lb n="2931"/><span>críoch don tinneas sin.  Acht tugthar aire, gidh go</span>
<lb n="2932"/><span>ndéan na plainéididhe go nádúrtha an claochlódh so</span>
<lb n="2933"/><span>insna corpaibh talmhaidhe, gur féidir le Dia sin do</span>
<lb n="2934"/><span>thoirmeasc, óir atá uile-chomhachtach; agus, ionnas go</span>
<lb n="2935"/><span>dtuigfidhe so, cuirim i gcás gur ghabh neach tinneas ar a</span>
<lb n="2936"/><span>seiseadh lá do Februarius agus go dtáinig an ghealach ar</span>
<lb n="2937"/><span>a 29 lá do Ianuarius; ríomhaim na laethe sin inclusive,</span>
<lb n="2938"/><span>.i. lá do Ianuarius do chur i gcionn na sé lá do</span>
<lb n="2939"/><span>Februarius, agus do-ghní sin naoi lá.  Féachaim an uimhir</span>
<lb n="2940"/><span>sin san gclár, agus gheibhim ós a comhair .i. tinneas trom</span>
<lb n="2941"/><span>neamh-mharbhthach.  Le so tuigfidhthear an clár uile.</span>
<lb n="2942"/>
<pb n="198"/></p>
<lb n="2943"/>
<lb n="2944"/><p><span>14 - Clár le n-aitheontar críoch an</span>
<lb n="2945"/><span>tinnis nádúrtha.</span></p>
<lb n="2946"/>
<lb n="2947"/><p><span>1.  Má ghabhann neach tinneas an lá thiocfas an ghealach,</span>
<lb n="2948"/><span>biaidh i mbaoghal go nuige an 14, 21, agus 28 lá; acht</span>
<lb n="2949"/><span>'na dhiaidh sin cialluighidh sláinte.</span></p>
<lb n="2950"/>
<lb n="2951"/><p><span>2.  Annso: cialluighidh contabhairt roimhe an 14 lá; 'na</span>
<lb n="2952"/><span>dhiaidh sin biaidh níosa fhearr.</span></p>
<lb n="2953"/>
<lb n="2954"/><p><span>3.  Annso: tinneas aithghearr neamh-shaotharach.</span></p>
<lb n="2955"/>
<lb n="2956"/><p><span>4.  Annso: tinneas ro-chontabhairteach go nuige an 21</span>
<lb n="2957"/><span>lá; acht má thig uadh sin biaidh slán.</span></p>
<lb n="2958"/>
<lb n="2959"/><p><span>5.  Annso: tinneas saothrach neamh-mharbhthach.</span></p>
<lb n="2960"/>
<lb n="2961"/><p><span>6.  Annso: cialluighidh muna raibh slán go h-aithghearr</span>
<lb n="2962"/><span>go mbiaidh tinn saotharach; acht ar a 5 lá don</span>
<lb n="2963"/><span>ghealaigh eile biaidh slán.</span></p>
<lb n="2964"/>
<lb n="2965"/><p><span>7.  Annso: biaidh slán go h-aithghearr.</span></p>
<lb n="2966"/>
<lb n="2967"/><p><span>8.  Annso: muna raibh slán faoi 12 nó 14 do laethibh,</span>
<lb n="2968"/><span>biaidh i mbaoghal.</span></p>
<lb n="2969"/>
<lb n="2970"/><p><span>9.  Annso: tinneas trom neamh-mharbhthach.</span></p>
<lb n="2971"/>
<lb n="2972"/><p><span>10.  Annso: contabhairt roimhe an 15 lá.</span></p>
<lb n="2973"/>
<lb n="2974"/><p><span>11.  Annso: bás nó beatha go h-aithghearr.</span></p>
<lb n="2975"/>
<lb n="2976"/><p><span>12.  Annso: muna raibh slán roimhe an 15 lá, ghéabhaidh</span>
<lb n="2977"/><span>sé bás.</span></p>
<lb n="2978"/>
<lb n="2979"/><p><span>13.  Annso: tinneas mór-shaotharach go nuige an 18 lá,</span>
<lb n="2980"/><span>agus má thig uadh sin biaidh slán.</span></p>
<lb n="2981"/>
<lb n="2982"/><p><span>14.  Annso: biaidh tinn 15 lá, acht 'na dhiaidh sin tiocfaidh</span>
<lb n="2983"/><span>ar a aghaidh.</span></p>
<lb n="2984"/>
<lb n="2985"/><p><span>15.  Annso: muna raibh slán faoi 4 lá, biaidh i gcon-</span>
<lb n="2986"/><span>tabhairt báis; nó, mar adeir ughdar eile, rachaidh</span>
<lb n="2987"/><span>go doras an bháis.</span></p>
<lb n="2988"/>
<lb n="2989"/><p><span>16.  Annso: biaidh tinn go nuige an 18 lá agus má tig uadh</span>
<lb n="2990"/><span>sin biaidh slán.</span>
<lb n="2991"/></p>
</div>
<pb n="200"/>
<div><lb n="2992"/><p><span>17.  Annso: má théid tairis an 18 lá, biaidh slán.</span></p>
<lb n="2993"/>
<lb n="2994"/><p><span>18.  Annso: muna raibh slán go haithghearr, biaidh i bhfad</span>
<lb n="2995"/><span>tinn agus i mbaoghal.</span></p>
<lb n="2996"/>
<lb n="2997"/><p><span>19.  Annso: biaidh slán go h-aithghearr, má ghéabhaidh</span>
<lb n="2998"/><span>deagh-riaghlughadh.</span></p>
<lb n="2999"/>
<lb n="3000"/><p><span>20.  Annso: biaidh i mbaoghal go nuige an 6 nó an 7 do</span>
<lb n="3001"/><span>laethibh, agus má thig uadh sin biaidh slán.</span></p>
<lb n="3002"/>
<lb n="3003"/><p><span>21.  Annso: muna bhfuighe bás faoi 10 lá, biaidh slán le</span>
<lb n="3004"/><span>teacht na gealaighe.</span></p>
<lb n="3005"/>
<lb n="3006"/><p><span>22.  Annso: faoi 10 nó 12 do laethibh biaidh slán.</span></p>
<lb n="3007"/>
<lb n="3008"/><p><span>23.  Annso: biaidh slán san mhí eile ar éigean.</span></p>
<lb n="3009"/>
<lb n="3010"/><p><span>24.  Annso: muna raibh slán faoi 22 lá, nó le teacht na</span>
<lb n="3011"/><span>gealaighe eile san mhí eile, biaidh i mbaoghal.</span></p>
<lb n="3012"/>
<lb n="3013"/><p><span>25.  Annso: muna bhfuighe bás faoi 6 lá, biaidh slán;</span>
<lb n="3014"/><span>gidheadh, le saothar.</span></p>
<lb n="3015"/>
<lb n="3016"/><p><span>26.  Annso: tinneas trom contabhartach.</span></p>
<lb n="3017"/>
<lb n="3018"/><p><span>27.  Annso: tuitfidh ón tinneas sin ann a dtinneas</span>
<lb n="3019"/><span>eile.</span></p>
<lb n="3020"/>
<lb n="3021"/><p><span>28.  Annso: contabhairt roimhe an 21 lá.</span></p>
<lb n="3022"/>
<lb n="3023"/><p><span>29.  Annso: as a chéile ghéabhaidh sláinte go fadálach.</span></p>
<lb n="3024"/>
<lb n="3025"/><p><span>30.  Annso: tinneas saotharach, acht le deagh-fhritheolamh</span>
<lb n="3026"/><span>biaidh slán go h-aithghearr.</span></p>
<lb n="3027"/>
<lb n="3028"/><p><span>15 - Comhairle tharbhach agus Chríosta-</span>
<lb n="3029"/><span>mhail, iomchubhaidh le glacadh.</span></p>
<lb n="3030"/>
<lb n="3031"/><p><span>Gach uair nach féidir neithe goidtear, cailltear, nó</span>
<lb n="3032"/><span>théid ar seachrán d'fhoillsiughadh go nádúrtha, tré bhrigh</span>
<lb n="3033"/><span>na réalt; agus fós an tan bhíos an tinneas urchóideach, ar</span>
<lb n="3034"/><span>mhodh nach feas créad is críoch; is maith an nidh aghaidh</span>
<lb n="3035"/><span>do thabhairt ar Dhia agus ar a naomhaibh, do bhrigh go dtug</span>
<lb n="3036"/><span>Dia comhachta dhóibh oibriughadh nádúrtha do thoirmeasc,</span></p>
</div>
<pb n="202"/>
<div><lb n="3037"/><p><span>agus foillsiughadh do dhéanamh ar neithe cailltear, goidtear,</span>
<lb n="3038"/><span>agus a macasamhla; amhail agus mar foillsigheadh go minic tré</span>
<lb n="3039"/><span>eadar-ghuidhe an naoimh oirdheirc S. Antoine de Padua,</span>
<lb n="3040"/><span>d'ord S. Phroinsias, do ach deaghchríostaidhe dar</span>
<lb n="3041"/><span>ghuidhe é go dúthrachtach, deagh-mhuinighneach, leis an</span>
<lb n="3042"/><span>Responsorium, agus leis an ortha so, dá ndéan an eaglais</span>
<lb n="3043"/><span>uile úsáid díobh .i. Si quaeris miracula, mors, error,</span>
<lb n="3044"/><span>calamitas, daemon, lepra fugiunt, aegri surgunt sani, etc.,</span>
<lb n="3045"/><span>Ora pro nobis B. Antonii, ut digni, etc.  Oremus; Ecclesiam</span>
<lb n="3046"/><span>tuam Deus B. Antonii, etc.  Agus adeirim an fhírinne i</span>
<lb n="3047"/><span>nglóir Dé, agus i n-onóir an naoimh, gur minic tarla dam</span>
<lb n="3048"/><span>féin neithe caillte d'fhagháil, tré bhrigh an debhósion sin.</span>
<lb n="3049"/><span>Agus creideadh gach duine mé dá gcluin; ar son, i gcás</span>
<lb n="3050"/><span>nach bhfuighthí na neithe cailltear i láthair, gidheadh bíodh</span>
<lb n="3051"/><span>dhóchas daingean aige go bhfuighthear iad más é is</span>
<lb n="3052"/><span>iomchubhaidh dhó: mar sin ná leigeadh neach de gan a</span>
<lb n="3053"/><span>rádh go minic.  Adubhras más iomchubhaidh dhó; oir gidh</span>
<lb n="3054"/><span>gur feas dúinn na neithe iarrmaoid, acht ní feas dúinn</span>
<lb n="3055"/><span>an maith dhúinn a bhfagháil, acht is dearbh gur fearr a</span>
<lb n="3056"/><span>fhios ag Dia ar na neithe is iomchubhaidh dhúinn; mar sin</span>
<lb n="3057"/><span>ar uairibh na neithe iarrmaoid lacuna mbeith</span>
<lb n="3058"/><span>maith, ní thugann Dia sin dúinn, do bhrigh go</span>
<lb n="3059"/><span>mbíd olc dar n-anam; Ar son dar linne go</span>
<lb n="3060"/><span>mbíd maith dar gcorp, mar is dó sin is mó</span>
<lb n="3061"/><span>fhéachamaoid.  Amhail is follas mar thárla do mhnaoi</span>
<lb n="3062"/><span>uasail i gcathair na Valencia, ar a raibh aicíd dá</span>
<lb n="3063"/><span>ngoirthear Cancer aimsir fhada go pianamhail: do-rinne</span>
<lb n="3064"/><span>debhósion naoi lá don naomh beannuighthe San Luis Beltran,</span>
<lb n="3065"/><span>d'ord S. Dominic, chum go bhfuigheadh ó Dhia a sláinte.</span>
<lb n="3066"/><span>I gcionn na naoi lá bhí sí slán.  'Na dhiaidh sin do-chualaidh</span>
<lb n="3067"/><span>ó sheanmóntaidhe go madh slighe phrionsapálta chum na</span>
<lb n="3068"/><span>glóire síorraidhe d'fhagháil a bheith fo shaothar, fo anró, agus</span>
<lb n="3069"/><span>fo phianaibh ar an tsaoghal so, i ngeall ar Dhia.  Mar</span>
<lb n="3070"/><span>sin do thionscain an debhósion céadna do dhéanamh,</span></p>
</div>
<pb n="204"/>
<div><lb n="3071"/><p><span>chum an naoimh chéadna; dá ghuidhe, má budh ocáid sin</span>
<lb n="3072"/><span>chum na glóire d'fhagháil, an aicíd chéadna do chur uirre</span>
<lb n="3073"/><span>arís.  Do fuair a h-athchuinghe, agus i gcionn gearr-aimsire</span>
<lb n="3074"/><span>do-chuaidh do shealbhughadh na glóire.  Acht pilleam chum</span>
<lb n="3075"/><span>ar gcomhrádh: ní h-é amháin an Responsorium so S.</span>
<lb n="3076"/><span>Antoine, go bhfóireann chum na neithe cailltear agus</span>
<lb n="3077"/><span>goidtear do fhagháil ar ais; acht tairis sin, fóiridh chum</span>
<lb n="3078"/><span>duine do shaoradh ar anró, agus ar bhochtaine.  Atá fós</span>
<lb n="3079"/><span>bríoghmhar i n-aghaidh an diabhail, saoraidh neach ar</span>
<lb n="3080"/><span>seachrán slighe agus intinne, ar bhás, ar lubhra, agus aicídeacha</span>
<lb n="3081"/><span>eile; ar riachtanas, agus ar olcaibh iomdha.  Leis an</span>
<lb n="3082"/><span>Responsorium so beirthear buaidh ar na gaothaibh, ar</span>
<lb n="3083"/><span>stoirmibh mara agus tíre; agus fós boill na ndaoine bhíos</span>
<lb n="3084"/><span>creapailte d'easláinte, scaoilid go míorbhaileach.</span>
<lb n="3085"/><span>Tabhair aire don iongantas so atá neamhghnáthach .i. go</span>
<lb n="3086"/><span>dtugann an eaglais cead don uile dhuine míorbhailtidhe</span>
<lb n="3087"/><span>d'iarraidh ar Dhia trés an Responsorium so; amhail agus</span>
<lb n="3088"/><span>mar adeir na céad trí focailde, dá rádh: Si quaeris</span>
<lb n="3089"/><span>miracula.  Is uime thráchtamar air so d'éantoisc, ionnas</span>
<lb n="3090"/><span>nach dtairgfeadh neach, chaillfidh nó ó ghoidfidhe neithe,</span>
<lb n="3091"/><span>buaidhreadh do chur ar na h-astronomicthibh fá fhios do</span>
<lb n="3092"/><span>dhéanamh dóibh, nó fioghair do thógbháil le na n-ealadhain,</span>
<lb n="3093"/><span>chum sin d'fhoillsiughadh; do bhrigh go mbíd sin neamh-</span>
<lb n="3094"/><span>thairbheach, agus fós gurab adhbhar drochbharamhla, cointinne</span>
<lb n="3095"/><span>agus mí-chlú é; amhail agus mar admhuighid na h-astronomicthe</span>
<lb n="3096"/><span>féin, agus mar dhearbhas an t-experiens dúinn, faredh gur</span>
<lb n="3097"/><span>fiadhnaise mé féin air sin.</span>
<lb n="3098"/></p>
</div>
<pb n="206"/>
<div><lb n="3099"/><p><span>An 8 Caibidil.</span></p>
<lb n="3100"/>
<lb n="3101"/><p><span>1 - Do iongantasaibh eile na geal-</span>
<lb n="3102"/><span>aighe.  Do thaoibh na gcomhartha agus na</span>
<lb n="3103"/><span>céad tóirnighe na bliadhna.</span></p>
<lb n="3104"/>
<lb n="3105"/><p><span>Má theagmhann an chéad tóirneach don bhliadhain</span>
<lb n="3106"/><span>anuair bhíos an ghealach insa comhartha Aries, biaidh na</span>
<lb n="3107"/><span>luibheanna agus an féar líonmhar.  Más i dTaurus bhias</span>
<lb n="3108"/><span>an ghealach leis an gcéad tóirnigh, biaidh na cnuic níosa</span>
<lb n="3109"/><span>thorthaighe iná na h-ísle, agus an talamh tirm níosa fhearr</span>
<lb n="3110"/><span>iná an talamh fliuch; agus biaidh na caoirigh líonmhar agus an</span>
<lb n="3111"/><span>fíon.  Más i nGemini bhias an ghealach an tan sin, biaidh</span>
<lb n="3112"/><span>an t-arán agus an t-uisce agus an clochshneachta agus an pis</span>
<lb n="3113"/><span>líonmhar, acht ní bhiaidh mar sin an éanlaith.  Más i</span>
<lb n="3114"/><span>gCancer bhias, biaidh gorta agus comhghluasacht insna</span>
<lb n="3115"/><span>puiblidheachaibh faoi stiúradh an chomhartha sin, agus déanfaidh</span>
<lb n="3116"/><span>piastaidhe díoghbháil don arbhar agus do na torthaibh insna</span>
<lb n="3117"/><span>talta ísle, agus biaidh an t-uisce líonmhar.  Más i Leo,</span>
<lb n="3118"/><span>biaidh imreasna idir ríoghaibh, biaidh an bheatha daor, agus</span>
<lb n="3119"/><span>ghéabhaidh daoine prionsapálta bás san mbliadhain sin.</span>
<lb n="3120"/><span>Más i Virgo, biaidh námhaid líonmhar agus na spídóiridhe, agus</span>
<lb n="3121"/><span>ghéabhaidh mórán don mhór-áirnéis bás.  Más i Libra,</span>
<lb n="3122"/><span>biaidh tosach na bliadhna tirm, agus a deireadh fliuch, agus</span>
<lb n="3123"/><span>biaidh an bheatha daor.  Más i Scorpio, biaidh an fíon</span>
<lb n="3124"/><span>líonmhar, ghéabhaidh mórán don iasc agus do na caoirchibh</span>
<lb n="3125"/><span>bás, agus caillfidh na mná clann marbh roimhe am a mbreith,</span>
<lb n="3126"/><span>agus ní theastócha gaotha tréana agus neartmhara an bhliadhain</span>
<lb n="3127"/><span>sin.  Más i Sagittarius bhias, biaidh an t-uisce</span>
<lb n="3128"/><span>measardha agus tarbhach, na tortha gann, agus siosma líonmhar</span>
<lb n="3129"/><span>idir lucht éin-tighe agus éan-bhaile.  Más i gCapricornus</span>
<lb n="3130"/><span>bhias an ghealach, biaidh na daoine lionn-dubhach agus plágha</span>
<lb n="3131"/><span>insna talta atá faoi stiúradh an chomhartha sin.  Más i</span>
<lb n="3132"/><span>n-Aquarius bhias, biaidh an t-uisce líonmhar, buaidhreadh</span></p>
</div>
<pb n="208"/>
<div><lb n="3133"/><p><span>agus uathbhás insna puiblidheacha, agus gaotha olca easlána.</span>
<lb n="3134"/><span>Más i bPiscis bhias an ghealach leis an chéad tóirnigh na</span>
<lb n="3135"/><span>bliadhna, biaidh an aimsir an-tirm, agus sioc mór in a am</span>
<lb n="3136"/><span>féin; an fíon líonmhar, na tortha gann, agus na h-aicídeacha</span>
<lb n="3137"/><span>neamh-urchóideach.  Tugthar aire gurab insna talta atá</span>
<lb n="3138"/><span>faoi stiúradh an chomhartha in a mbia an ghealach leis</span>
<lb n="3139"/><span>an gcéad tóirnigh teagmhócha na neithe so níosa</span>
<lb n="3140"/><span>phrionsapálta.</span></p>
<lb n="3141"/>
<lb n="3142"/><p><span>2 - Teagasc tarbhach don lucht</span>
<lb n="3143"/><span>saothair.</span></p>
<lb n="3144"/>
<lb n="3145"/><p><span>Chum go mbia lán toradh ag na fir tighe do thaoibh</span>
<lb n="3146"/><span>a saothair, tugaidís aire an síol agus na pórtha do chur le</span>
<lb n="3147"/><span>fás na gealaighe, agus an tan do bhiadh insna comharthaidhibh</span>
<lb n="3148"/><span>Taurus, Cancer, Virgo, Libra, agus Capricornus; agus do-</span>
<lb n="3149"/><span>chídhfid toradh éagsamhail dá thaoibh sin.</span></p>
<lb n="3150"/>
<lb n="3151"/><p><span>3 - Seicréid chúirialta agus ionmholta</span>
<lb n="3152"/><span>don lucht saothair.</span></p>
<lb n="3153"/>
<lb n="3154"/><p><span>Chum go n-aitheontar, ó bhliadhain go bliadhain, cia</span>
<lb n="3155"/><span>an sórt do ghrántaibh bhus líonmhaire agus bhus tar</span>
<lb n="3156"/><span>scríobhadh ughdar áiridhe, mar</span>
<lb n="3157"/><span>adeir Samoranus in a leabhar go lacuna ag iarraidh trí</span>
<lb n="3158"/><span>nó a ceathair do ghráinínibh do chur do gach sórt gráin i</span>
<lb n="3159"/><span>dtalamh maith agus tais, mí roimhe na laethe madramhla; agus</span>
<lb n="3160"/><span>an grán is fearr thaisbeánas é féin ar an gcéad lá do</span>
<lb n="3161"/><span>na laethibh madramhla, is é sin is fearr le cur, agus bhus</span>
<lb n="3162"/><span>líonmhaire an bhliadhain sin dar gcionn; agus an grán is</span>
<lb n="3163"/><span>measa thaisbeánas é féin, agus is críne fhásfas ar an lá</span>
<lb n="3164"/><span>céadna, is é bhus lugha toraidh an bhliadhain sin.</span></p>
<lb n="3165"/>
<lb n="3166"/><p><span>Críoch</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Irish Corpus Astronomiae

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Irish Corpus Astronomiae

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
