Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Donnchadh Ruadh Mac Conmara</title><author><name type="main">Donnchadh Ruadh Mac Conmara</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L238</note>
                         <note type="L">21</note>
                         <note type="B">1810ob 19T</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L238</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Donnchadh Ruadh Mac Conmara</title><author>Donnchadh Ruadh Mac Conmara</author><imprint><publisher>B.Á.C.: O.S., 1933</publisher><date>1810ob 19T</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>EACHTRA GHIOLLA AN AMARÁIN.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Roinn a hAon</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Do riarfainn sceól dom chomhursa ar éanrud</span>
<lb n="6"/><span>I mbriathra beóil do b'eól do chéadta,</span>
<lb n="7"/><span>Ar Bhrian Bóirmhe, ar shlógh na Féinne,</span>
<lb n="8"/><span>Ar chliar mhic Lóbuis, fós a ghaolta,</span>
<lb n="9"/><span>'S níor chóra dham teacht thar dreas dá saothar</span>
<lb n="10"/><span>'Ná ar nódhacht do bhain dam d'easbhaidh an tsaoghail seo,</span>
<lb n="11"/><span>De bhrígh go rabhas-sa gann fí ghréithre</span>
<lb n="12"/><span>'S gur fríoth go fannlag dream na hÉireann,</span>
<lb n="13"/><span>Gan chíos gan chabhair acht speannsus bréige</span>
<lb n="14"/><span>'S dá gcíoradh ag clann na ngall so is tréine.</span>
<lb n="15"/><span>Ag múineadh scoile do b'obair dom laethibh,</span>
<lb n="16"/><span>'S a rún don phobul go mb'fholamh an chéird sin.</span>
<lb n="17"/><span>Ins an oidhche im luighe 's me im aonar,</span>
<lb n="18"/><span>Dam seal ag smaoineadh ar íde an tsaoghail,</span>
<lb n="19"/><span>Ag caitheamh mo bheathadh gan earradh gan éanrud,</span>
<lb n="20"/><span>'S go mb'fhearra go fada bheith tamall mar mhaol bheag</span>
<lb n="21"/><span>I gcomhar na gcapall nó ag cartadh na cré seal</span>
<lb n="22"/><span>Nó ag ól bhainne i dtigh M'leachlain Uí Mhaona,</span>
<lb n="23"/><span>Nó fós go rachainn as talamh na hÉireann</span>
<lb n="24"/><span>'S go mb'eól dam sealad do chaitheamh im chléireach,</span>
<lb n="25"/><span>'S go rachainn fí sheól le feóithne ar séide</span>
<lb n="26"/><span>Go Sasana Nódh má's dóith go mb'éidir.</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="27"/><p><span>Ar dteacht do mhaidean do phreabas go héadtrom</span>
<lb n="28"/><span>As mo leaba le taithneamh an scéil seo,</span>
<lb n="29"/><span>Beirim ar mhaide 's ní stadfainn ar éanchor,</span>
<lb n="30"/><span>Is feilc ar mo hata san bhfaision is faobhar air.</span>
<lb n="31"/><span>Déantar jackets bheag ghearra le sméide,</span>
<lb n="32"/><span>Is léinteacha breaca go barra mo mhéara.</span>
<lb n="33"/><span>Do chuir me slán lem cháirde in éinfheacht</span>
<lb n="34"/><span>'S ag cuid níor fhágas slán le foiréigean,</span>
<lb n="35"/><span>Dá gcasadh gan árthach ad fhagháil in Éirinn</span>
<lb n="36"/><span>Dorachainn thar sáile in áit nár bhaoghal dam.</span>
<lb n="37"/><span>Fiadhain ar ghlacas ó mhaithibh sin Phaorach</span>
<lb n="38"/><span>A liacht beathadh mion-earradh agus gréithre</span>
<lb n="39"/><span>Dothug an pobul i bhfochair a chéile</span>
<lb n="40"/><span>Chum ár gcothuighthe i gcogadh nó i spéirlinn,</span>
<lb n="41"/><span>Stór ná caillfeadh suim de laethibh</span>
<lb n="42"/><span>Agus cófra dhoimhinn a dtoillfinn féin ann;</span>
<lb n="43"/><span>Dobhí seacht gclocha 'e mhin choirce ghlan-chréithre ann</span>
<lb n="44"/><span>Is dríodar crochta na loiste le chéile,</span>
<lb n="45"/><span>Is lán an bharaille b'fhearra bhí in Éirinn</span>
<lb n="46"/><span>De phrátaí leathana d'eagla géarbhroid;</span>
<lb n="47"/><span>Dobhí seacht bhfichid ubh circe agus éanla ann</span>
<lb n="48"/><span>Le haghaidh a n-ithte chomh minic 's ba mhéin linn;</span>
<lb n="49"/><span>Cróca n-ime do dingeadh le saothar,</span>
<lb n="50"/><span>Spóla suille ba thruime 's ba mhéithe;</span>
<lb n="51"/><span>Dothugas ceaig leanna ann do lasfadh le séide</span>
<lb n="52"/><span>Is chuirfeadh na mairbh 'n-a mbeathaidh dá mb'éidir,</span>
<lb n="53"/><span>Leaba agus clúda i gciumhais a chéile</span>
<lb n="54"/><span>Ceangailte ar dhrom mo thrúnc le téadaibh;</span>
<lb n="55"/><span>Bhí bróga istigh ann, wig is béabhar</span>
<lb n="56"/><span>Agus stór mar sin anois ná déarfad.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Go Portláirge dhen stáir sin téighimse</span>
<lb n="59"/><span>Chomh farránta le Conán na Féinne;</span>
<lb n="60"/><span>Glacaim mo lóistín bórd bídh is féasta</span>
<lb n="61"/><span>Fairis an ógmhnaoi ba chóraighe in Éirinn.</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="62"/><p><span>Dobhí sí fáinneach fáilteach, tréitheach,</span>
<lb n="63"/><span>Ba chaoin deas sásta an drawer le glaedhach í,</span>
<lb n="64"/><span>Ba ghleóidhte, b'aibidh, ba ghasta, ba néata</span>
<lb n="65"/><span>d'inneósadh eachtra, startha agus scéil duit,</span>
<lb n="66"/><span>Ní ghlacfadh sí faladh ná fearg go héag leat</span>
<lb n="67"/><span>An feadh bhraithfeadh sí airgead agat gan traochadh,</span>
<lb n="68"/><span>'S i gcúrsa mná ní thráchtaim éanrud,</span>
<lb n="69"/><span>Acht cúis mo gháire fáth a sméide;</span>
<lb n="70"/><span>Dorinn sí mo chlú dá mb'fhiú mo shaothar,</span>
<lb n="71"/><span>Do chuireadh sí im chúl-sa púdar gléigeal,</span>
<lb n="72"/><span>Bhíodh deoch ar maidin 's me im leabaidh dá gléas dam,</span>
<lb n="73"/><span>Ó bhun go barra 'sí bhearradh go léir me.</span>
<lb n="74"/><span>Ba mhuar é m'iongantus a soineantacht féile</span>
<lb n="75"/><span>Is cruadhas a muime chum pingne dh'éileamh,</span>
<lb n="76"/><span>Ní mhaithfeadh a máthair cárt ná braon dam</span>
<lb n="77"/><span>Go gcaithfeadh sí an táille dfhagháil gan phléidhe uaim.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Dfhanas 'n-a bhfeighil sin suim de laethibh</span>
<lb n="80"/><span>Ag fuireach le luing doraghadh as Éirinn.</span>
<lb n="81"/><span>Bhí Captaein Ailin, fear meanmnach, aerach,</span>
<lb n="82"/><span>Ag teacht don mbaile 's níorbh'fhada gur réidheas leis.</span>
<lb n="83"/><span>Gléasam orm go hobann le féirsce -</span>
<lb n="84"/><span>Me féin 's mo chostus ar sodar in éinfheacht.</span>
<lb n="85"/><span>Chuadhas don Phasáiste ar ghearrán le caraeire,</span>
<lb n="86"/><span>Is ualach scadán 'om mheádhachan ar thaobh de.</span>
<lb n="87"/><span>Dochuaidh mo chófra ar bórd go héascaidh,</span>
<lb n="88"/><span>Is uaisle an phóirt ag ól gan traochadh.</span>
<lb n="89"/><span>Dfhiafradh go haibidh an labhrainn Béarla.</span>
<lb n="90"/><span>'S dfhéadas a bhfreagairt i Laidin ar éigean.</span>
<lb n="91"/><span>Níorbh'fhuláir dam m'ainm do thabhairt don chléireach,</span>
<lb n="92"/><span>Is Mac Namara chuir tarsna sa DayBook.</span>
<lb n="93"/><span>B'éigean mo chófra sheóladh ar thaobh dhíom</span>
<lb n="94"/><span>'S me ag éisteacht ceóil is spóirt in éinfheacht.</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="95"/><p><span>Scaoiltear seólta ar nóin do Phoébus,</span>
<lb n="96"/><span>Dobhí Aeólus leó agus Thétis;</span>
<lb n="97"/><span>Scinnid de phreab amach san tréanmhuir,</span>
<lb n="98"/><span>Druidid abhfad i dteas na gréine.</span>
<lb n="99"/><span>Níorbh'fhada gur ghoill ar chloinn sin Mhaonuis</span>
<lb n="100"/><span>An fhairrge dhoimhinn is radharc na spéire,</span>
<lb n="101"/><span>Bhí meacain is meadhg ag Tadhg Ó Laoghaire</span>
<lb n="102"/><span>Is ní bhlaisfeadh sé greim le treighid ná braon de;</span>
<lb n="103"/><span>Bhí Caoilte Ó Caoimh ag caoineadh a chéile</span>
<lb n="104"/><span>'S ní bhfaghadh a chroidhe bocht scíth ar éanchor.</span>
<lb n="105"/><span>Bhí buachaill Uí Leathlabhair ag altughadh a bhéile,</span>
<lb n="106"/><span>'S cé bhuail é san leathshúil acht Calbhach is scéird air;</span>
<lb n="107"/><span>Bhí Gearailt is Tiobóid is Gearóid ar saothar</span>
<lb n="108"/><span>Ag tarraint mo phlocóide in onóir na scléipe;</span>
<lb n="109"/><span>Gur dhearbhuigh Diarmuid thiar go faobhrach</span>
<lb n="110"/><span>Ná mairfeadh a dtrian le triall ar Éire.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Sin mar do chaitheadar tamall go taomnach,</span>
<lb n="113"/><span>Tuirseach, atuirseach, treascartha, traochta,</span>
<lb n="114"/><span>Is bíodh ar mh'fhalaing nár thaise dham féin sin -</span>
<lb n="115"/><span>Sínte tarsna chomh aindeis le héinne.</span>
<lb n="116"/><span>Dfhanas im mhart gan phreab gan faothamh</span>
<lb n="117"/><span>Mar a bheadh sac gan fead gan glaodh ionnam:</span>
<lb n="118"/><span>Mo chreach fhada, ní magadh ba mhéin liom,</span>
<lb n="119"/><span>Im chleas margaidh 's im lastram aonaigh;</span>
<lb n="120"/><span>Ba mhinic é m'iarraidh ar Dhia, dá mb'éidir,</span>
<lb n="121"/><span>Stoirm dár bhfiaradh aniar go hÉire.</span>
<lb n="122"/><span>B'fhearr 'ná a bhfeaca de mhaitheas an tsaoghail</span>
<lb n="123"/><span>Is é dfhagháil, cé fairsing, is a raibh i dtaisce ag Croesus,</span>
<lb n="124"/><span>'Ná an lomradh órdha thóg mac Jason,</span>
<lb n="125"/><span>'Ná sochar na Scótach is mhór-Dháilréada,</span>
<lb n="126"/><span>'S dá bhfaghainn 'san imirt an fhinnebhean Déirdre</span>
<lb n="127"/><span>Ler cailleadh clann chumusach Uisneach na dtréan-each,</span>
<lb n="128"/><span>Nó ar dhearmad Seóirse i bhFlóndrus de ghréithre</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="129"/><p><span>Ag teacht ó n-a nómhaid go Hanover ar éigean.</span>
<lb n="130"/><span>A ndeirim do thabhairt mar mhalairt le buidheachas</span>
<lb n="131"/><span>Ar bheith sa bhaile nó i gcalathphort éigin,</span>
<lb n="132"/><span>Ar bheith san mBarúnaigh 'om neartughadh idir Ghaedhlaibh</span>
<lb n="133"/><span>Ag reic mo cheathramhan 's ag smachtughadh mo thréada,</span>
<lb n="134"/><span>Nó fairis an sagart tug teagasc go séimh dam</span>
<lb n="135"/><span>Is blaise na leanna go fairsing gan éileamh,</span>
<lb n="136"/><span>Nó ar Sliabh† geal †gCua rug buadh na féile</span>
<lb n="137"/><span>Ag riar lucht duanta druadh, 's a gcléirigh,</span>
<lb n="138"/><span>Farra Uilliam Ó Moghráin fonn-árd léigheanta</span>
<lb n="139"/><span>Do chanfadh seanndán os ceann chláir m'éaga.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Roinn a dó.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>In a dtráchtfam an iongantas ádhbhalmhór i módh aislinge aineólachuis</span>
<lb n="144"/><span>le hAoibheall na Craige Léithe, ar ndul san áit a ráidhtar</span>
<lb n="145"/><span>Elysium, ar gach radharc annsúd, ar thairngreacht Chonáin, ar</span>
<lb n="146"/><span>theacht as an áit réamhráidhte, ar theagmháil le luing Franncach, ar</span>
<lb n="147"/><span>an gcath do fearadh idir an dá luing, ar a chasadh abhaile, agus ar</span>
<lb n="148"/><span>a ghuidhe féin chun Dé fá dheóidh.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Ar lár mo smaointe is m'intinn traochta</span>
<lb n="151"/><span>Dotháine an tsídhbhean mhíonla mhaordha,</span>
<lb n="152"/><span>A cuacha scaoilte síos go féar léi,</span>
<lb n="153"/><span>A gruadh mar chaor ag suidheamh a scéimhe;</span>
<lb n="154"/><span>Ar íoghair a pearsan a d'aithin me ar éigean</span>
<lb n="155"/><span>Aoibheall chleasach na Craige Léithe.</span>
<lb n="156"/><span>Do tharraing an fháidhbhean mhánla léi sinn</span>
<lb n="157"/><span>Gur stadadh linn láimh le báinsigh réidhtigh:</span>
<lb n="158"/><span>Chonnacas uaigh n-a ngluaiseadh gaoth as,</span>
<lb n="159"/><span>Sceach ar a bruach leathstuas is fraoch glas.</span>
<lb n="160"/><span>Do mhachtnuigh me an cás go hárracht éadmhar,</span>
<lb n="161"/><span>'S cé an t-achrann fáin 'n'arbh-áil léi mé chur.</span>
<lb n="162"/><span>Dothug go haibidh sí freagra in éiric: -</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="163"/><p><span>"Ná cuireadh beart ar bith fearg ná fraoch ort;</span>
<lb n="164"/><span>Ná déin iongantas de nidhthibh an tsaoghail;</span>
<lb n="165"/><span>Ná tréig mise go bhfillead, 's ní baoghal duit;</span>
<lb n="166"/><span>Radharc ná fuair fir Thuadhmhan is léir</span>
<lb n="167"/><span>Go bhfaghairse uaimse is luach do shaothair."</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Buailimíd i ngeimheall a chéile</span>
<lb n="170"/><span>'San uaigh sin síos ar shoillseadh an lae ghil,</span>
<lb n="171"/><span>Go bhfeacamair uainn ann cuanta is géar-mhuir</span>
<lb n="172"/><span>Is Acheron fuar ag gluaiseacht taobh linn;</span>
<lb n="173"/><span>Seo an t-eanach 'n-a ngabhaid an dream so éagann,</span>
<lb n="174"/><span>Gach anam is samhail i ngeall a daorthar.</span>
<lb n="175"/><span>Na mílte ceann bhí ann go déarach</span>
<lb n="176"/><span>Ná fuigheadh dul anonn tar abhainn le réidhteach:</span>
<lb n="177"/><span>Ní hionann mar thuiteann ó Virgil le hAenghus -</span>
<lb n="178"/><span>Gur le huireasbha a gcurtha ar an tsaoghal so.</span>
<lb n="179"/><span>'S é chloisinn dá rádh ag lucht ráidhte is léighinn</span>
<lb n="180"/><span>Gurab é duine bhí i mbád ann Cháron méirscreach:</span>
<lb n="181"/><span>Adeirimse leó gur dóibh is bréag san, -</span>
<lb n="182"/><span>Acht cleithire mór de phór na hÉireann.</span>
<lb n="183"/><span>Dochímís i seanbhád thu dá tiomáint go saothrach</span>
<lb n="184"/><span>A dhíthreabhaigh ghalánta, a Chonáin na Féinne.</span>
<lb n="185"/><span>Dobhí croiceann dubh fóisce ar a thóin mar éadach</span>
<lb n="186"/><span>'S ní beag linn go deó air mar chomhartha an méid sin.</span>
<lb n="187"/><span>Ní thabharfadh Sasanach tarsna gan réal gheal</span>
<lb n="188"/><span>'S ní labharfadh dada acht Laidean nó Gaedhilg!</span>
<lb n="189"/><span>Nuair chonnaic sé Aoibheall bhinn is mé aici</span>
<lb n="190"/><span>Crothann a mhaoil 's ba scíosmhar a fhéachain;</span>
<lb n="191"/><span>Adubhairt mar tharbh go feargach, faobhrach: -</span>
<lb n="192"/><span>"A chrústa mhalluighthe, a chaile 's a mhéirligh,</span>
<lb n="193"/><span>Is dána thugairse duine i gcruith dhaonna</span>
<lb n="194"/><span>In áit ná tigeann éinsciolla dhen chré ar bith;</span>
<lb n="195"/><span>Dá mb'fhiú liom mursantacht cumuis do dhéanamh</span>
<lb n="196"/><span>Do rúiscfinn tusa is do ghiolla mar aon leat!"</span>
<lb n="197"/><span>"Fóill, a churaidh" ar an mhiochardha mhaordha,</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="198"/><p><span>Tóg do chuthach is glac iomachur réidhtigh;</span>
<lb n="199"/><span>Duine gan bhuairt dofuair mé i ngéarbhroid</span>
<lb n="200"/><span>De chineachaibh uabhair is d'uaislibh Éireann."</span>
<lb n="201"/><span>Dorug an macámh ar bharr mo mhéara</span>
<lb n="202"/><span>'S dorinne sé gáire ós árd is béiceach;</span>
<lb n="203"/><span>Le fuaim a ghutha do chritheadh na spéartha</span>
<lb n="204"/><span>Go gcuala an chruinne é is chuir ifreann géim as!</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>Téigheam thar sruthán sa churrachán chaol dubh</span>
<lb n="207"/><span>'S déanam an t-aithghearr gnuig cnocán beag aerach</span>
<lb n="208"/><span>Go rángamair eanaighe is geataí gan éanghlais,</span>
<lb n="209"/><span>An áit a mbíodh maistín ag glamghail gan traochadh.</span>
<lb n="210"/><span>Níor bhréag do Virgil adeireadh 'n-a bhéarsa</span>
<lb n="211"/><span>Gurab é seo Cerberus theipeadh an réidhteach.</span>
<lb n="212"/><span>'N-a chodladh bhí ar cheartlár an chasáin 's gan fé sin</span>
<lb n="213"/><span>Acht soparnach phiseáin 's é ag srannán 's ag séide:</span>
<lb n="214"/><span>Dorug an fear fóirnirt de phór na hÉireann</span>
<lb n="215"/><span>Go dubh ar a scórnain le fórsa a ghéaga;</span>
<lb n="216"/><span>Níor leigeadh don mhadra feacadh ná staonadh</span>
<lb n="217"/><span>Gur ritheamair thairis fí eagla ár ndaethin.</span>
<lb n="218"/><span>Níor fhanadh linn go barra an chnuic den réim sin,</span>
<lb n="219"/><span>Mar ar stadamair ag machtnamh 's ag féachain;</span>
<lb n="220"/><span>Gur amharcas uaim ann sluagh ar gach taobh dhíom</span>
<lb n="221"/><span>Ag tarraint magcuairt 's ag ruagadh a chéile.</span>
<lb n="222"/><span>Adubhairt linn suidhe go n-innseadh éifeacht</span>
<lb n="223"/><span>Is cunntus díreach buidhne is béasa.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>"Féach-se thall uait clann Gadelus"</span>
<lb n="226"/><span>Ar sé "agus bantracht modhmhail na hÉireann</span>
<lb n="227"/><span>An bhfeicir fir ghroidhe na Traoi 's na Gréige,</span>
<lb n="228"/><span>Hector 's a chloidheamh ag maoidheamh a thréithe,</span>
<lb n="229"/><span>An seanduine Anchises a chríon le léithe,</span>
<lb n="230"/><span>A mhac le n-a thaoibh 's a shínsear éachtach?</span>
<lb n="231"/><span>An gcloisir an glór so ag slógh na héigse</span>
<lb n="232"/><span>Ag seinm a gceólta is spórt is pléidhe aca?</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="233"/><p><span>Horace ann ag mealladh shuilt Mhaecenas</span>
<lb n="234"/><span>'S dá ngearradh san gan lagadh ar bith le géire</span>
<lb n="235"/><span>Óvid 'n-a shuidhe ar bhínse féir ghlais</span>
<lb n="236"/><span>'S a nóta scríobhtha síos chun Caesar,</span>
<lb n="237"/><span>Juvenal 's a phionn idir a mhéara</span>
<lb n="238"/><span>Is domblas mar dhubh aige is géirnimh;</span>
<lb n="239"/><span>Aodh Buidhe Mac Cruitín as Éirinn</span>
<lb n="240"/><span>'S é ag filidheacht go guib-bhinn i nGaedhilg -</span>
<lb n="241"/><span>A bprionnsa san go ceannsa i suilt - dá mbréagadh</span>
<lb n="242"/><span>'S fonn a ghuib go dtabharfadh duine ón éag leis!</span>
<lb n="243"/><span>Atáid annsúd, uch! trúip na Féinne</span>
<lb n="244"/><span>Go hárracht, lúdrach lúbach léidmheach,</span>
<lb n="245"/><span>Uch! a Fhinn Mhic Chumhaill a chionn na Féinne</span>
<lb n="246"/><span>Dá mbeinnse is tú 'n-ár ndúthaigh ghaolmhair.</span>
<lb n="247"/><span>Dothabharfimís abhaile arís an faraire Séarlus</span>
<lb n="248"/><span>'S bheadh cabhair dhó i nAlba nó mealladh me, 's in Éire.</span>
<lb n="249"/><span>Machtnuighse Liútar d'iompuigh an téarma</span>
<lb n="250"/><span>'S Calbhin 'n-a gcrústa ag cúbhradh méithris;</span>
<lb n="251"/><span>An t-ochtmhadh Hannraí 's a bhainríghin bhréagach</span>
<lb n="252"/><span>Crochta i mbrannraí a' slabhraí daora.</span>
<lb n="253"/><span>Iad so atá scaoilte is chír gan éanghlas</span>
<lb n="254"/><span>Béarfar arís go ríoghacht Mhic Dé isteach!</span>
<lb n="255"/><span>Imthighse abhaile," ar an faraire tréanmhar,</span>
<lb n="256"/><span>"A dhuine seo thagann mar theachtaire as Éirinn</span>
<lb n="257"/><span>Is fada bheidh síolradh mhíntais Shéamuis</span>
<lb n="258"/><span>Fí cheannus 'n-a rígh ag díonadh bhur ngaolta,</span>
<lb n="259"/><span>Go n-éirighe plannda 'e sheann-tsliocht Éibhir</span>
<lb n="260"/><span>A dhéanfas conncus i ngeall ar éigean,</span>
<lb n="261"/><span>A bhainfeas an choróin de Sheóirse an éithigh</span>
<lb n="262"/><span>Is leanfa go fóill de phór Mhilésius.</span>
<lb n="263"/><span>Seachainse an t-olc do loit síol Éabha,</span>
<lb n="264"/><span>Gaibh paidear is troscadh is cros Mhic Dé chughat,</span>
<lb n="265"/><span>Bí déarcach carthannach, ar lasadh le daonnacht,</span>
<lb n="266"/><span>Is réim i bhflaitheas dogheabhair má's féidir.</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="267"/><p><span>Rachadsa ar siubhal, tá liugh agus glaodh orm</span>
<lb n="268"/><span>An aicme seo Liútair bhrughadar m'ae ionnam;</span>
<lb n="269"/><span>Do mhairbh an Frangcach an domhan 's an saoghal díobh</span>
<lb n="270"/><span>'S caithfeadsa a n-iomchur anonn don taobh so."</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>Go rófhada sceinn óm radharc den léim sin</span>
<lb n="273"/><span>Gur thóg Aoibheall íogair léi me.</span>
<lb n="274"/><span>Thángamair annso aníos i gcoinghíoll nách léir liom,</span>
<lb n="275"/><span>Mar sáidhtar coinín as poillín le spéice;</span>
<lb n="276"/><span>Gan stad, óm smúit do mhúscail mé annsan,</span>
<lb n="277"/><span>Mo leaba fúm, mo thrúnc is m'éadach;</span>
<lb n="278"/><span>Is amhlaidh bhraitheas me tarsna gan éinphreab</span>
<lb n="279"/><span>'S an long ag tarrint ar Shasana ar foiréigean;</span>
<lb n="280"/><span>'S é chráidh mo chroidhe nuair smaoinigh mé annsan</span>
<lb n="281"/><span>Gach gábha ar ghabhas tríd gur thaidhreamh bréige é!</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>Níorbh'fhada gur labhair an long "A sail, a sail,</span>
<lb n="284"/><span>The hammocks all down, odzouns she'll take us"</span>
<lb n="285"/><span>Frigate bheag Fhrangcach lom mhear ghléasta</span>
<lb n="286"/><span>Chuir sinn i bponnc fí scannradh ár ndaethin:</span>
<lb n="287"/><span>Caitheann sí urchar fí imeall ár n-éadain</span>
<lb n="288"/><span>'S a dathad glan-ghunna dá leigean gach féile;</span>
<lb n="289"/><span>Go mb'éigean dúinn casadh chomh tapa 's do b'éidir</span>
<lb n="290"/><span>'S pé againn ba mheathta chun reatha bheith fé dhe.</span>
<lb n="291"/><span>Mar a bheadh cúrsa cú agus girrfhéidh aici</span>
<lb n="292"/><span>Dá chasadh i ngach ponnc 's an cúpla ar saothar</span>
<lb n="293"/><span>Go gcaithfeadh sí stad le neart bheith traochta</span>
<lb n="294"/><span>Ba mar sin ár gcath-na teacht ar éigean.</span>
<lb n="295"/><span>Do marbhadh fiche d'ár bhfuirinn san scléip sin,</span>
<lb n="296"/><span>Ní áirmhim tuilleadh do milleadh bhí créachtach.</span>
<lb n="297"/><span>Do chailleamair triúr i dtúis an lae ghil,</span>
<lb n="298"/><span>Bhí gearradh agus brughadh ar chúig fhear déag díobh,</span>
<lb n="299"/><span>Chuaidh urchar i ndailtín an chaptaoin 's níor léan liom,</span>
<lb n="300"/><span>Do ghoid sé mo chaipín is níor dhanaoid leis maol me.</span>
<lb n="301"/><span>Rángamair an Pasáiste go batrálta tréithlag</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="302"/><p><span>'S thángas-sa go Portláirge ar cosanáirde im aonar.</span>
<lb n="303"/><span>Ar luing faid mhairfead ní rachad má fhéadaim</span>
<lb n="304"/><span>Mura raghainn le bata nó ceangailte ar théada.</span>
<lb n="305"/><span>Mar bharra ar gach nídh le Críost bíodh buidheachas,</span>
<lb n="306"/><span>A Chara bí 'om dhíon, a Rí ná tréig sinn,</span>
<lb n="307"/><span>Tóg-se t'fhearg dhínn, neartuigh is saor sinn</span>
<lb n="308"/><span>Fóir ar ár n-anam - sin agaibh mo scéalta.</span>
<lb n="309"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="310"/><p><span>BÁNCHNUIC ÉIREANN ÓIGHE.</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>Moladh dorinne Donnchadh Ruadh agus é i dTalamh an Éisc ? 1745.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Beir beannacht óm chroidhe go Tír na hÉireann,</span>
<lb n="315"/><span>Bánchnuic Éireann Óighe,</span>
<lb n="316"/><span>Chum a maireann de shíolrach Ír is Éibhir,</span>
<lb n="317"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe</span>
<lb n="318"/><span>An áit úd nur bh'aoibhinn binnghuth éan</span>
<lb n="319"/><span>Mar shámhchruit chaoin ag caoine Gaedhal,</span>
<lb n="320"/><span>Mo chás a bheith míle míle i gcéin</span>
<lb n="321"/><span>Ó bhánchnuic Éireann Óighe.</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>Bíonn barra bog slím ar chaoinchnuic Éireann,</span>
<lb n="324"/><span>Bánchnuic Éireann Óighe,</span>
<lb n="325"/><span>'S is fearra 'ná an tír seo díogha gach sléibhe</span>
<lb n="326"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe;</span>
<lb n="327"/><span>Is árd a coillte 's is díreach réidh</span>
<lb n="328"/><span>'S an bláth mar aol ar mhaoilinn géag,</span>
<lb n="329"/><span>Tá grádh im chroidhe is im intinn féin</span>
<lb n="330"/><span>Do bhánchnuic Éireann Óighe.</span></p>
<lb n="331"/>
<lb n="332"/><p><span>Ní fhaicim a gcóraidh ag gabhóil san taobh so,</span>
<lb n="333"/><span>Bánchnuic Éireann Óighe,</span>
<lb n="334"/><span>Ní fhaicim a mbólacht dá treór chum féir ann,</span>
<lb n="335"/><span>Bánchnuic Éireann Óighe</span>
<lb n="336"/><span>Acht barca dá seóladh le fóirneart gaoth,</span>
<lb n="337"/><span>Is fairrgí móra go deó le n-a dtaobh,</span>
<lb n="338"/><span>Go bhfaiceathar fós me im chóige féin -</span>
<lb n="339"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe.</span>
<lb n="340"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="341"/><p><span>Tá gasradh líonmhar i dtír na hÉireann,</span>
<lb n="342"/><span>Bánchnuic Éireann Óighe,</span>
<lb n="343"/><span>Dfhearachoin ghroidhe ná claoidhfeadh céadta,</span>
<lb n="344"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe;</span>
<lb n="345"/><span>M'atuirse chroidhe! mo chaoine géar!</span>
<lb n="346"/><span>Iad ag gallaphoic síos fé ghreím, mo léan!</span>
<lb n="347"/><span>'S a mbailte dá ríomh fé chíos go daor -</span>
<lb n="348"/><span>Bánchnuic Éireann Óighe.</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>Is fairsing 's is muar iad cruacha Éireann,</span>
<lb n="351"/><span>Bánchnuic Éireann Óighe;</span>
<lb n="352"/><span>A cuid meala agus uachtair gluaisid 'n-a slaoda</span>
<lb n="353"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe;</span>
<lb n="354"/><span>Racha mise ar cuaird nó is luath mo shaoghal</span>
<lb n="355"/><span>Don talamh bhig shuairc is dual do Ghaedhil,</span>
<lb n="356"/><span>B'fhearra liom 'ná duais dá uaisleacht é</span>
<lb n="357"/><span>Bheith ar bhánchnuic Éireann Óighe.</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>Scaiptar an drúcht ar gheamhar 's ar féar ann,</span>
<lb n="360"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe,</span>
<lb n="361"/><span>Is tagaid ann ubhla cúmhra ar ghéagaibh,</span>
<lb n="362"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe;</span>
<lb n="363"/><span>Biolar is samhadh i ngleanntaibh ceóidh</span>
<lb n="364"/><span>'S na srotha sa tsamhradh ag labhairt ar neóin,</span>
<lb n="365"/><span>Bíonn maise gheal is clú i gcúilfhinn óig</span>
<lb n="366"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe.</span></p>
<lb n="367"/>
<lb n="368"/><p><span>Is oscailte fáilidh an áit sin Éire,</span>
<lb n="369"/><span>Bánchnuic Éireann Óighe,</span>
<lb n="370"/><span>Bíonn toradh na sláinte i mbarr na déise</span>
<lb n="371"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe;</span>
<lb n="372"/><span>Ba bhinne 'ná méara ar théadaibh ceóil</span>
<lb n="373"/><span>Ag seinm liom géimneadh a laogh is a bó,</span>
<lb n="374"/><span>Bíonn taitneamh na gréine ortha, aosta is óg</span>
<lb n="375"/><span>Ar bhánchnuic Éireann Óighe.</span>
<lb n="376"/></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="377"/><p><span>SEO SCÉALA TUG DANAID IS DEÓRÁN</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>An aithnid díbh Séamus is Seán Óg? -</span>
<lb n="380"/><span>Aicme den chléir sin do ghráidh ceól -</span>
<lb n="381"/><span>Fear díobh ó shléibhtibh</span>
<lb n="382"/><span>An bhaile nach aeirde</span>
<lb n="383"/><span>'S an neach eile ón gCé sin na mbád seól.</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p><span>Ní feasach a samhail i réim fós</span>
<lb n="386"/><span>Ó Eachdhruim Uí Cheallaigh go Léid Mhór</span>
<lb n="387"/><span>Le canamhain Réquiem</span>
<lb n="388"/><span>Mar ghabhtar ar aonach</span>
<lb n="389"/><span>Gan gamut gan aon lá ná ré sóh!</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>Is mairg don té sin bheadh láimh leó</span>
<lb n="392"/><span>Cailleamhaint a éisteacht' ba dháil dó</span>
<lb n="393"/><span>Le searbhas béice</span>
<lb n="394"/><span>'S a leathar á réabadh</span>
<lb n="395"/><span>Iar gcaitheamh an féasta bhí in Áird Mhóir.</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Ba mheasa liom caodhan bocht i mbás bróin</span>
<lb n="398"/><span>Gur mheasadar éag dhó, cé tá beó;</span>
<lb n="399"/><span>Dar leabhar na nGréagach</span>
<lb n="400"/><span>Do b'fhearra dhóibh éisteacht</span>
<lb n="401"/><span>'S gan cantain a dhéanamh le cnáid spóirt.</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>A chara na n-éigeas nár stán fós</span>
<lb n="404"/><span>Ón gCarraig sin taobh linn is sámh neóll,</span>
<lb n="405"/><span>Smachtuigh an chléir sin</span>
<lb n="406"/><span>Let theangain i bhfaobhar</span>
<lb n="407"/><span>Nó geallaim go dtraochfar an dáimh leó.</span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>Ní héistfeadsa ar mh'anam, it phórpháirt,</span>
<lb n="410"/><span>'S ní ghéillfead dá gcleasaibh go deó it dháil,</span>
<lb n="411"/><span>Acht ag céasadh is ag casadh</span>
<lb n="412"/><span>Ag aoradh is ag gearradh</span>
<lb n="413"/><span>Gach cléireach do mhasluigh do mhóráil.</span>
<lb n="414"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="415"/><p><span>Taom agus taise agus tóchtán</span>
<lb n="416"/><span>Déirc agus paca ar a thómpán,</span>
<lb n="417"/><span>Gan réal ina spaga</span>
<lb n="418"/><span>Gan chléireach gan chapall</span>
<lb n="419"/><span>Ag an té rinn an magadh le róphráisc.</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>Donnchadh Ruadh dá fhreagairt: -</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>Seo scéala tug danaid is deórán</span>
<lb n="424"/><span>Daorchnead is peannaid im mheadhónlár -</span>
<lb n="425"/><span>An t-aenfhear do b'fhearra</span>
<lb n="426"/><span>Bhí in Éirinn de shagairt</span>
<lb n="427"/><span>Ag cléir 'n-a stoc magaidh is mórchnáid.</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>Léigheann agus cantain is beólrádh</span>
<lb n="430"/><span>Gan éanchuid do chaitheamh acht lón gearr,</span>
<lb n="431"/><span>Daorghuth 'n-a mhainistir</span>
<lb n="432"/><span>Ag éileamh an airgid -</span>
<lb n="433"/><span>Thraoch an fear calma ar comhlár.</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>Réabadh agus cnapadh agus dórnfhásc,</span>
<lb n="436"/><span>Tréadhnas is faire agus órdchrádh,</span>
<lb n="437"/><span>Gan spéis insan mbeatha,</span>
<lb n="438"/><span>Gan braon acht go hannamh</span>
<lb n="439"/><span>Bheir éigse na Seanmhagh ar tógáil.</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>Do b'éidir, má mhaireann sé beó um Cháisc,</span>
<lb n="442"/><span>Go ndéanaimís easpog de Thómás,</span>
<lb n="443"/><span>Chomh naomhtha le haspol</span>
<lb n="444"/><span>Na hÉireann do thaistil</span>
<lb n="445"/><span>Tar Thétis dár dteagasc ón Róimh áird.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>Glaodhaim agus gairim thú ón mbás,</span>
<lb n="448"/><span>Ná tréigse do charaid go fóill tráth</span>
<lb n="449"/><span>Ná héirg go Flaitheas</span>
<lb n="450"/><span>Na naomh is na n-aingeal</span>
<lb n="451"/><span>Gan éiric it mhasladh fé dhó dfhagháil.</span>
<lb n="452"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="453"/><p><span>Bhí tréimhse fé rachmus ag Tómás</span>
<lb n="454"/><span>Le tréine le gaisce is le sólás,</span>
<lb n="455"/><span>Níl éinne ina mhalairt</span>
<lb n="456"/><span>Do léimfeadh i ngealtaibh</span>
<lb n="457"/><span>Chomh éadtrom chomh tapaidh ná chomh árd.</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>Éirigh go haibidh d'aindeóin chách</span>
<lb n="460"/><span>Dom bréithir ní heagal duit fós bás,</span>
<lb n="461"/><span>Nuair is méin leatsa freagairt</span>
<lb n="462"/><span>Go haolbhrog na bhFlaitheas</span>
<lb n="463"/><span>Beidh céadta dár n-aicme-na it chomhdháil.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>Glaodhfimíd caibidil cór dámh</span>
<lb n="466"/><span>Agus déanfimíd salma ar nós Dáth;</span>
<lb n="467"/><span>Réidhfam a ghlasa</span>
<lb n="468"/><span>Le Réquiem na marbh</span>
<lb n="469"/><span>Agus éigse na Banba i ngeóin-gháir.</span></p>
<lb n="470"/>
<lb n="471"/><p><span>Taoscfimíd cannaí agus córnáin</span>
<lb n="472"/><span>Den aon digh is fearra tig ón Spáinn,</span>
<lb n="473"/><span>Saorfimíd a anam</span>
<lb n="474"/><span>Mar dhéinid na sagairt</span>
<lb n="475"/><span>'S is craosach a chanfimíd crónán.</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>Beidh a shaothar i leabhraibh fós lá,</span>
<lb n="478"/><span>'S a réaltan ag taitneamh um nóin, tráth;</span>
<lb n="479"/><span>Éistse le hatuirse</span>
<lb n="480"/><span>Is éigean do charad -</span>
<lb n="481"/><span>Na Gaedhil bhochta is fada fé dhólás.</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>Ná héimigh a gceasta ná a n-óráid</span>
<lb n="484"/><span>Acht aontuigh fear Shacsan do rórchádh,</span>
<lb n="485"/><span>Ná taobhuighse sagart</span>
<lb n="486"/><span>An éisc is an mhagaidh</span>
<lb n="487"/><span>Ná an cléireach ón mbaile nach róárd.</span>
<lb n="488"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="489"/><p><span>As I was walking one evening fair</span>
<lb n="490"/><span>Is me go déidheanach i mBaile Sheáin,</span>
<lb n="491"/><span>I met a gang of English blades</span>
<lb n="492"/><span>Is iad dá dtraochadh age n-a námhaid;</span>
<lb n="493"/><span>I sang and drank so brisk and airy</span>
<lb n="494"/><span>With those courageous men of war -</span>
<lb n="495"/><span>'S gur bhinne liom Sasanaigh ag rith le foiréigean</span>
<lb n="496"/><span>'S gurbh'iad clanna Gaedhal bocht a bhuaidh an lá.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>I spent my money by being freakish</span>
<lb n="499"/><span>Drinking, raking and playing cards -</span>
<lb n="500"/><span>Cé ná raibh airgead agam ná gréithre</span>
<lb n="501"/><span>Ná rud san tsaoghal acht nídh gan áird;</span>
<lb n="502"/><span>Then I turned a jolly sailor,</span>
<lb n="503"/><span>By work and labour I lived abroad,</span>
<lb n="504"/><span>Is bíodh ar mh'fhalaingse gur mór an bhréag san</span>
<lb n="505"/><span>Is gur beag den tsaothar a thuit lem láimh.</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>Newfoundland is a wide plantation,</span>
<lb n="508"/><span>'Twill be my station before I die;</span>
<lb n="509"/><span>Mo chrádh go mb' fhearra dham bheith in Éirinn</span>
<lb n="510"/><span>Ag díol gártaeirí ná ag dul fén gcoill:</span>
<lb n="511"/><span>Here you may find a virtuous lady,</span>
<lb n="512"/><span>A smiling fair one to please the eye -</span>
<lb n="513"/><span>An paca straipeanna is measa tréithe</span>
<lb n="514"/><span>'S go mbeiread féin ar bheith as a radharc.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>Come, drink a health, boys, to Royal George,</span>
<lb n="517"/><span>Our chief commander - nár órduigh Críost,</span>
<lb n="518"/><span>Is aitchimís ar Mhuire Mháthair</span>
<lb n="519"/><span>É féin 's a ghárdaí do leagadh síos;</span>
<lb n="520"/><span>We'll fear no cannon nor loud alarms</span>
<lb n="521"/><span>While noble George shall be our guide -</span>
<lb n="522"/><span>'S a Chríost go bhfaiceadsa iad dá gcárnadh</span>
<lb n="523"/><span>Ag an mac so ar fán uainn ag dul don bhFraingc.</span>
<lb n="524"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="525"/><p><span>AR MAIDIN INDÉ BHÍ CAMADÁN SCÉIL</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>Ar maidin indé bhí camadán scéil</span>
<lb n="528"/><span>Ag gaige gan chéill dá leathadh idir mhná</span>
<lb n="529"/><span>Go bhfeaca sé Aodh Ó Ceallaigh go tréith</span>
<lb n="530"/><span>I dTalamh an Éisc 'n-a mhangaire smáil,</span>
<lb n="531"/><span>Lag marbh sa stage gan tapa ina ghéig</span>
<lb n="532"/><span>Ó tharraint an éisc is an tsalainn de ghnáth</span>
<lb n="533"/><span>Is Sasanach méith dá lascadh ar a thaobh</span>
<lb n="534"/><span>Ó bhaitheas go féar is do b'aindeis mar phágha.</span></p>
<lb n="535"/>
<lb n="536"/><p><span>Do b'aithnidh dam féinidh feara nach é</span>
<lb n="537"/><span>Do chleachtadh an scléip 's ná stadadh den phráisc</span>
<lb n="538"/><span>Dorachadh ag pléidhe le Sasanach méith</span>
<lb n="539"/><span>I dTalamh an Éisc nó ag baile gan tlás;</span>
<lb n="540"/><span>Do phlapfadh do phléascfadh baithis is plaosca</span>
<lb n="541"/><span>Do chnapfadh do réabfadh reathacha is cnámha</span>
<lb n="542"/><span>Le bata le claedheamh le cleath is le pléar</span>
<lb n="543"/><span>Is glacaimse, a Aodh Uí Cheallaigh, do pháirt.</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>Má's frolic le hAodh dul tamall dá shaoghal</span>
<lb n="546"/><span>Go Talamh an Éisc ag caitheamh 's ag fagháil</span>
<lb n="547"/><span>Ní thaitneann leis éinfhear magaidh ná bréige</span>
<lb n="548"/><span>Bheith ag aithris a scéalta sa bhaile do mhná;</span>
<lb n="549"/><span>Is fearamhail faobhrach meanmnach léidmheach</span>
<lb n="550"/><span>Calma an laoch é ag tarraint tar sáil</span>
<lb n="551"/><span>Is banna agus cléirchas, earradh agus éadach</span>
<lb n="552"/><span>Is airgead réidh aige ag casadh sa bhFáll.</span>
<lb n="553"/></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="554"/><p><span>Is tapa dothéigheann i shallop de léim</span>
<lb n="555"/><span>Is na flaithis ag séide seachtmhain nó lá,</span>
<lb n="556"/><span>'S go mb' fhearra leis craosmhuir gailshion is gaoth</span>
<lb n="557"/><span>Is cranna dá réabadh 'ná tarraint na rámha;</span>
<lb n="558"/><span>A ghlaca ba tréan ar halyard nó ar mainsail</span>
<lb n="559"/><span>Taca agus téada dá stracadh go clár,</span>
<lb n="560"/><span>Do neartuigh sé an wage i dTalamh an Éisc,</span>
<lb n="561"/><span>Is abram go léir go dtaga sé slán.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>'Sé an scafaire subhach é chaithfeadh na púint,</span>
<lb n="564"/><span>Do scaipfeadh an lionn is do lascfadh an clár,</span>
<lb n="565"/><span>Do chnagfadh sa tsúil éan-tSasanach reamhar</span>
<lb n="566"/><span>Is rachadh le fonn i sparainn le námhaid;</span>
<lb n="567"/><span>Bíonn ceaig agus crúsca, canna agus cubhar air</span>
<lb n="568"/><span>Is bata do lúbfadh 'n-a dhorn de ghnáth</span>
<lb n="569"/><span>'S ní chasfadh sé a chúl le héinfhear insa Mhumhain</span>
<lb n="570"/><span>Nó gur mhasluigh an gúta a chosa is a lámha.</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>An té chasfadh le hAodh bheith ag tarraint an tséine</span>
<lb n="573"/><span>Nó i mbarra na fléice is bara dá chrádh</span>
<lb n="574"/><span>Sin damanta daor é má thagann go hÉire</span>
<lb n="575"/><span>Ag beannughadh do éigse, cleasaidhthe is báird;</span>
<lb n="576"/><span>Do b'fhearra le Gaedhil é bheith eatortha féin</span>
<lb n="577"/><span>Ag seasamh sa scléip 's ag cur eagla ar chách</span>
<lb n="578"/><span>Ná anaithe in aer i dTalamh an Éisc -</span>
<lb n="579"/><span>Sin teastas ar Aodh Ó Ceallaigh do mhná.</span>
<lb n="580"/></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="581"/><p><span>IS MAIRG GHUIRT I MBAILTE CHUIRC</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>Don Athair Seán Ó Cathasaigh, sagart paróiste an tSráidbhaile,</span>
<lb n="584"/><span>A.D. 1756.</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>Is mairg ghuirt i mbailte Chuirc is brón 's is scíos</span>
<lb n="587"/><span>An cafaire Mac Cathasaigh a d'ólfadh cuibheas</span>
<lb n="588"/><span>Gan dadamh dhigh acht baraille is a thóin le gaoith</span>
<lb n="589"/><span>Ná blaise muig do shagartaibh dogheóbhadh an tslighe.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>Slighe ar agaibh feasach fáidh ná draoi</span>
<lb n="592"/><span>Gach taosc do ghlac an casca bán 'n-a chlí</span>
<lb n="593"/><span>Gan dríodar leanna, deasca amháin ná braon</span>
<lb n="594"/><span>Tug claoidhte meathta an sagart Seán 'n-a luighe.</span></p>
<lb n="595"/>
<lb n="596"/><p><span>'N-a luighe sa chúil is dubhach gan giodam gan ghlór</span>
<lb n="597"/><span>Le mí gan dúil i sughchas scige ná i spórt</span>
<lb n="598"/><span>Gan suim gan súil, in ughdar oilte gan tóir,</span>
<lb n="599"/><span>'N-a shuidhste súighte os cionn na teine gan deóir.</span></p>
<lb n="600"/>
<lb n="601"/><p><span>Deóir dighe níor órduighis a tharraint le bliain</span>
<lb n="602"/><span>As do sheómrín, a Sheóinín Uí Chathasaigh aniar,</span>
<lb n="603"/><span>It lóistín le deóraidhe níor chaithiseach riamh</span>
<lb n="604"/><span>It sceóig síos téighid do phóircín, do channa is do bhiadh.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>Biadh go fairsing is leathan-chuid lóin ar clár</span>
<lb n="607"/><span>Is féasta as baile ar baiste nó ar pósadh ag cách,</span>
<lb n="608"/><span>Scian is cnagaire is fleasc ina dhóid is cnámh;</span>
<lb n="609"/><span>A Dhia ní ghlacfadh a mhalairt de spórt go brách.</span>
<lb n="610"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="611"/><p><span>Go brách is duine i gcrith 's i bponncaibh báis</span>
<lb n="612"/><span>Is tráighte tinne-liosta i dtreabhlaid Seán;</span>
<lb n="613"/><span>Ní fhágfa an teine, an chuilt ná an ball ar ghnáth</span>
<lb n="614"/><span>Gan lán a chuirp de dhigh nó 'en bhrannda dfhagháil.</span></p>
<lb n="615"/>
<lb n="616"/><p><span>Dála baraille an tsagairt le mí monuar</span>
<lb n="617"/><span>Do thráigh go deasca le cleasaibh na sidhe ba suairc,</span>
<lb n="618"/><span>Áine thartmhar, nó Ceasar, nó Clíodna ón mbruach,</span>
<lb n="619"/><span>Lucht áitribh leasa 'n-ár n-aice nó Aoibheall bhuadhach.</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>Is buadhach bruighnach sluagh sidhe sin Chaisil is Mháig</span>
<lb n="622"/><span>Ag uaignidheacht ar thuaith Chlíodna mhara agus trágha;</span>
<lb n="623"/><span>A gcuaird oidhche is cruaidh-shíonach ag taisteal ón Spáinn,</span>
<lb n="624"/><span>'S ní suaraighe nár fhuaduigheadh a bharaille ó Sheán.</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>A Sheáin, 'sé an feall gan leann tú is grádh agat di,</span>
<lb n="627"/><span>Roimh chách gur chrom do cheann 's gur tráighte muig;</span>
<lb n="628"/><span>Don Pháp ní thabharfá steall, cé nár, it thigh</span>
<lb n="629"/><span>Ná lán an pheannta mhanntaigh bhearnaigh bhig.</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>Ní beag an chreach an casca bríoghmhar buan</span>
<lb n="632"/><span>'S tú 'ot thachtadh i dtart 's in íota chruaidh</span>
<lb n="633"/><span>Le bleid na mban do chreachadh críocha ar cuaird</span>
<lb n="634"/><span>Le breith seal as go prap 's tú sínte it shuan.</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>It shuan, mo dhóghadh, má b'eól do Dháth i rúm thu,</span>
<lb n="637"/><span>Má bhuail it chomhair an Códach cáileamhnach,</span>
<lb n="638"/><span>Níor fhág sé deóir go tóin it bhláthchúil-se,</span>
<lb n="639"/><span>'Sé chuaidh, 'sé d'ól, mo dhóith, bain sásughadh dhe.</span>
<lb n="640"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="641"/><p><span>TEASTAS</span>
<lb n="642"/><span>Tug Donnchadh† duanógach †Mac Conmara ar thuireamh do</span>
<lb n="643"/><span>rinneadh le Laighneach do Thiobóid Builtéar.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>Tuigim it thuireamh, a Laighnigh,</span>
<lb n="646"/><span>Gur thuillis a bhfaghair ar do phort,</span>
<lb n="647"/><span>Leanann tú oideas do dhúthchais</span>
<lb n="648"/><span>Gearrann tú fút is thort.</span></p>
<lb n="649"/>
<lb n="650"/><p><span>Ná rith do réir an chéachta</span>
<lb n="651"/><span>Ná scrios do réir do speile,</span>
<lb n="652"/><span>Ná cuir an seanchas ar seachrán,</span>
<lb n="653"/><span>Leansa casán an fhile.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>Dáil† mhear oirdheirc †gCais</span>
<lb n="656"/><span>Anois gidh tais 'is sliocht Eóghain,</span>
<lb n="657"/><span>Do bhris ar mhaidhm na Lochlannach</span>
<lb n="658"/><span>Gníomha coscartha na leógan.</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>Clanna Breatan le caithréim</span>
<lb n="661"/><span>Do threascair iadsan le toibhéim,</span>
<lb n="662"/><span>'S mó le maoidheamh dar liom 'n-a dtréithe</span>
<lb n="663"/><span>A mbeith ó shoin fá scáth a scéithe.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>Maith an iarracht ar an díg</span>
<lb n="666"/><span>Stad ar an gclaidhe, ar a bruach</span>
<lb n="667"/><span>Seal searbh mar chaorthann sinn</span>
<lb n="668"/><span>Seal eile chomh binn le cuach.</span>
<lb n="669"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="670"/><p><span>Ceathracha de gach fírghné</span>
<lb n="671"/><span>Le fidhnéidh gach deaghdhána</span>
<lb n="672"/><span>Ag Builtéaraigh na ndiúicí</span>
<lb n="673"/><span>Agus mórdhúthaí fá chána.</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>Cia aca d'uaislibh Gall</span>
<lb n="676"/><span>Geall do thuirimh, luadhacht do dháin,</span>
<lb n="677"/><span>Do bhronnfadh duit mar chongnamh stuic</span>
<lb n="678"/><span>Do rogha de mhuic i ndúbhrannáin?</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>Cuir díot do thocht le glaodhrach</span>
<lb n="681"/><span>Ar do bhlaodhrach i ndeire cróchair,</span>
<lb n="682"/><span>Ní bhfagh tú bogadh do phuis</span>
<lb n="683"/><span>Ó Ché Ruis go Cnoc a' Tóchair.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>Ar an gcuisle cumais sin it scairt</span>
<lb n="686"/><span>Ní thabharfadh Laighneach cloigeann mairt</span>
<lb n="687"/><span>Coimirce do bhuilg ar do neart</span>
<lb n="688"/><span>A dtuillir a n-ithir is do thart.</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>Chuiris i dtosach a mheodhan</span>
<lb n="691"/><span>Gearr do lón i bhfuaim mhall</span>
<lb n="692"/><span>Mar chú choimhthigh idir chontairt chlamh</span>
<lb n="693"/><span>Bheir sracadh is sceamh abhfus is tall.</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>Chuaidh do ghlafarnach tar Siúir siar</span>
<lb n="696"/><span>Go múrthaibh riartha na scol</span>
<lb n="697"/><span>Cloisid gach reachtaire do gheóin</span>
<lb n="698"/><span>Fáth do bhróin is do ghol.</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>Ní thugaid duit i dteacht don gheimhreadh</span>
<lb n="701"/><span>Na bodaigh is saidhbhre 'gus is teó</span>
<lb n="702"/><span>Acht biadha tiorma tur gan deocha</span>
<lb n="703"/><span>Bfhearr tú chrochadh 'ná bheith beo.</span>
<lb n="704"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="705"/><p><span>PAS DO RISTEÁRD RÁBACH MAC GEARAILT</span>
<lb n="706"/><span>A.D. 1759</span></p>
<lb n="707"/>
<lb n="708"/><p><span>In Áth na Scoile de bhrígh go bhfuil an brasaire béalchaoin</span>
<lb n="709"/><span>agus an cleasaire cluicheach clothaighthe cas</span>
<lb n="710"/><span>curata cródha calma cliabhscaoilte, agus an</span>
<lb n="711"/><span>teachtaire tapa troighluath trusánta, agus an rathmhaire</span>
<lb n="712"/><span>róghasta róphras róléir, agus an lannaire luath leathan</span>
<lb n="713"/><span>lánaigeantach le n-a ráidhtar Risteárd Rábach Mac</span>
<lb n="714"/><span>Gearailt, ag foghluim cleas, ealadhan, agus ilcheard</span>
<lb n="715"/><span>na scol, agus ag síorshuirghe le searcbhéithibh Sléibhe</span>
<lb n="716"/><span>Parnassus, éadhon, na naoi sidhe binne shuidheas i</span>
<lb n="717"/><span>mbruach srotha Helicon ag sír-ionnladh i dtobar na</span>
<lb n="718"/><span>mbárdéigse nÉireannach:</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Ar na hadhbharaibh sin, órduighim agus fógraim do</span>
<lb n="721"/><span>gach cailligh chrúbaigh chiarsánaigh; do gach caile chrosta</span>
<lb n="722"/><span>chasaoidigh; do gach scolóig scaithmhigh scoithbhéalaigh;</span>
<lb n="723"/><span>agus do gach bodach brocach búndúnach ó Cheann Chriadáin</span>
<lb n="724"/><span>go faithche Chaisil agus ó Lios Mór go hOileán Uí</span>
<lb n="725"/><span>Bhric, agus as sain a leith cois fairrge nó cois maighe,</span>
<lb n="726"/><span>gan doicheall gan diúltadh gan tagairt do thabhairt don</span>
<lb n="727"/><span>rábaire réamhráidhte Risteárd Rábach Mac Gearailt.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>Máiseadh, máiseadh, mar sin: órduighim fós agus</span>
<lb n="730"/><span>fógraim gan é dfhágáil cois coca ná stáca, soip ná</span>
<lb n="731"/><span>láthrach, i dtairsigh ná i gcúinne, i bpoll ná i bpóirse;</span>
<lb n="732"/><span>acht fíorchaoin fáilte fleadhach is aoibhneas, a rogha</span>
<lb n="733"/><span>rúma agus a thogha clúdaigh chum codlata, tosach suidhte</span>
<lb n="734"/><span>agus éirighe do thabhairt don rábaire réamhráidhte</span>
<lb n="735"/><span>Risteárd Rábach Mac Gearailt.</span>
<lb n="736"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="737"/><p><span>Máiseadh, máiseadh, mar sin: órduighim fós agus</span>
<lb n="738"/><span>fógraim gan gort ná garrdha, feadh ná fearann, sliabh</span>
<lb n="739"/><span>ná mínleach, móin ná machaire bheith ann, thoir, thiar,</span>
<lb n="740"/><span>theas ná thuaidh, ná faghaidh sé cead a rith, a léim is</span>
<lb n="741"/><span>a thruslóg tríd.</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>Máiseadh, máiseadh, mar sin: órduighim fós agus</span>
<lb n="744"/><span>fógraim gan brat ná barailín, bainne ná bláthach, corn</span>
<lb n="745"/><span>ná cainnín, deasca ná dríodar, fleadh ná féasta,</span>
<lb n="746"/><span>greim ná císte, muga ná pigín, meacan ná práta,</span>
<lb n="747"/><span>gruth ná meadhg, leite ná lóta, lionn ná léithuisce,</span>
<lb n="748"/><span>mórnán práipín, subha ná silín a bheith aca, má's saor</span>
<lb n="749"/><span>daor é, ná faghaidh sé cead a lighe, a theanga agus a</span>
<lb n="750"/><span>mhaide do mheascadh tríd; ní hé a bhlas acht a thástáil,</span>
<lb n="751"/><span>an oiread le duine nó fós le beirt do thabhairt don</span>
<lb n="752"/><span>rábaire réamhráidhte Risteárd Rábach Mac Gearailt.</span></p>
<lb n="753"/>
<lb n="754"/><p><span>Máiseadh, máiseadh, mar sin: órduighim fós agus</span>
<lb n="755"/><span>fógraim gan braich ná bairín, cis ná cófra, cúil ná</span>
<lb n="756"/><span>cathaoir, leaba ná lóistín, nead ná neanntóg, poll</span>
<lb n="757"/><span>ná pruchán, sop ná suidhiste, anglais ná leamhnacht,</span>
<lb n="758"/><span>piseán ná pónaire, ná iairbhis ar bith eile do bheith</span>
<lb n="759"/><span>istigh ná amuigh, in árd ná i bhfána, thíos ná thuas, thoir</span>
<lb n="760"/><span>ná thiar, theas ná thuaidh, annso ná annsúd, gan a</span>
<lb n="761"/><span>thabhairt don rábaire réamhráidhte, Risteárd Rábach</span>
<lb n="762"/><span>Mac Gearailt.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>Máiseadh, máiseadh, mar sin; órduighim fós agus</span>
<lb n="765"/><span>fógraim gan a chur i gcuideachta, i gcomhluadar ná</span>
<lb n="766"/><span>i gcuibhreann le daoine neamheólacha, ná le haodhairí</span>
<lb n="767"/><span>bó, ná le buachaillí con, ná le lucht éirghe anáirde i</span>
<lb n="768"/><span>mbarraíbh craobh, ná le scolmháistríbh fada fuara</span>
<lb n="769"/><span>faillightheacha, scothbhéalacha, gan blas gan béasa gan</span>
<lb n="770"/><span>múine, mar atá ainmnighthe agam annso .i. Crostóir</span>
<lb n="771"/><span>Mac Tromthóna, Guagán Ó Caogaid, Breillín Ó</span>
<lb n="772"/><span>Beóláin, Faicín Ó Fhlannagáin, Seán† salach séideánach</span>
<lb n="773"/><span>†Ó Maolruana, Sraimín Ó Cuileannáin, nó Scigín</span>
<lb n="774"/><span>Ó Maolchatha, mar nár tomadh is nár fromhadh i dtosach</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="775"/><p><span>ná in iorr chaoinléighinn ná fíreóluis iad, acht iad ag</span>
<lb n="776"/><span>sírmhilleadh agus ag síormhúchadh an aosa óig neamh-Laideanaigh,</span>
<lb n="777"/><span>neambéasaigh.</span></p>
<lb n="778"/>
<lb n="779"/><p><span>Fám láimh agus fám shéala an dara lá fichead de mhí</span>
<lb n="780"/><span>Márta, an bhliain d'aois Chríost míle seacht gcéad agus</span>
<lb n="781"/><span>naoi mbliana déag is dathadh.</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>Donnchadh Mac Conmara.</span>
<lb n="784"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="785"/><p><span>EACHTRA SHÉAMUIS GRAE</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>Eachtra Shéamuis Grae</span>
<lb n="788"/><span>Dobhí ag iarraidh léighinn 'n-a scoláire</span>
<lb n="789"/><span>'S an chailleach phiastach mhaol</span>
<lb n="790"/><span>Do stiall a bhéabhar 's a mhála.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>Cá gcasfaidhe insan oidhche</span>
<lb n="793"/><span>Chum suidhe isteach an scoláire</span>
<lb n="794"/><span>Acht go baile na bhFaoiteach</span>
<lb n="795"/><span>Is é cíocrach mar ba ghnáthach.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>Dochuaidh sé mórthimcheall</span>
<lb n="798"/><span>Chum gach tighe is gach sleasa</span>
<lb n="799"/><span>'S ní bhfuair uatha aoidheacht ann</span>
<lb n="800"/><span>Ná slighe istigh ón bhfearthainn.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>Go ndeachaidh gnuig Gráinne</span>
<lb n="803"/><span>Dfhuineadh an t-arán ar an iarta</span>
<lb n="804"/><span>I bpoll beag dá ráinig leis</span>
<lb n="805"/><span>Sáitheadh isteach 'na diaidh ann.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>"God save you," arsa an scoláire;</span>
<lb n="808"/><span>Adubhairt Gráinne "Do chonntracht!</span>
<lb n="809"/><span>Is gad é, is ar bhiorán</span>
<lb n="810"/><span>Dothabharfainn ráibh duit sa cheann de.</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>'S mura mbeitheá-sa ceanndána</span>
<lb n="813"/><span>Mar atáir, is tú id dhailtín,</span>
<lb n="814"/><span>Ní thiocfá chum mo bhotháin-se</span>
<lb n="815"/><span>Ag déanamh casáin trém gharrdha."</span>
<lb n="816"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="817"/><p><span>"Not so," arsa an scoláire;</span>
<lb n="818"/><span>"Pray pardon my bouldness";</span>
<lb n="819"/><span>"Anródh chughat," arsa Gráinne,</span>
<lb n="820"/><span>"Ní raibh áirse ná poll ann."</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>Air sin, mar chonnaic sé</span>
<lb n="823"/><span>Ná raibh tuigsint aici ar Bhéarla,</span>
<lb n="824"/><span>d'iarr sé leaba agus teine uirthi</span>
<lb n="825"/><span>Chomh soineanta is do b'éidir.</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>"Dá dtagaidís na tíortha</span>
<lb n="828"/><span>'S a muinntir im chomhair-se</span>
<lb n="829"/><span>Ameasc a ngabhann an tslighe dhíobh</span>
<lb n="830"/><span>Níl díon agam dot shórtsa."</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>"Ní bacach me ná geócach,</span>
<lb n="833"/><span>Dar ndóigh," arsa an scoláire;</span>
<lb n="834"/><span>"Sa Bhaile Bhreac bhím im chomhnuidhe</span>
<lb n="835"/><span>Ag fagháil eóluis óm mháistir."</span></p>
<lb n="836"/>
<lb n="837"/><p><span>"Máistir ná buachaill</span>
<lb n="838"/><span>Ní dual go mbeidh im chúil-se,</span>
<lb n="839"/><span>Agus ní binn lem chluasa iad</span>
<lb n="840"/><span>Ina mbuannaidhibh san dúthaigh.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>Ní fuláir go mbeidh raisín</span>
<lb n="843"/><span>Dá chur síos nuair a thagaid siad,</span>
<lb n="844"/><span>Árdbheatha ar choigcríoch</span>
<lb n="845"/><span>Mar lucht seisrighe nó maitheasa.</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>'S an mhuinntir ag a ngnáithdís</span>
<lb n="848"/><span>Scoláirí agus sagairt fós</span>
<lb n="849"/><span>Dochímse nach fearrde</span>
<lb n="850"/><span>Thig an gráinne sa tseagal dóibh.</span>
<lb n="851"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="852"/><p><span>'S dá mbeadh oiread le dreóilín</span>
<lb n="853"/><span>d'ógchlainn agamsa,</span>
<lb n="854"/><span>Ní chuirfinn duine ná deóraidhe</span>
<lb n="855"/><span>Go deó arís chum scoile dhíobh."</span></p>
<lb n="856"/>
<lb n="857"/><p><span>"An té chaithfeas leis an scoláire</span>
<lb n="858"/><span>Beidh sásamh ó Dhia aige</span>
<lb n="859"/><span>Beidh an rath air de láthair</span>
<lb n="860"/><span>'S na grásta 'n-a dhiaidh san;</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>'S ní bhfaghairse dul i gcuideachtain</span>
<lb n="863"/><span>Leis an aicme gheibh eólus,</span>
<lb n="864"/><span>Agus dar ndóigh ní dhéanfaid malairt</span>
<lb n="865"/><span>Ar do chuid seagail ná eórnan."</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>"Tiubaist is díth ort,</span>
<lb n="868"/><span>Má's fíor san, a ghrabaire,</span>
<lb n="869"/><span>Leig det chuid aighnis</span>
<lb n="870"/><span>Fág mo radharc agus seachain me;</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>Agus ba ró-mhaith an gníomh</span>
<lb n="873"/><span>Dá bhfaghainn scríobh chum na cúirte</span>
<lb n="874"/><span>Chum lucht eóluis is bríbe</span>
<lb n="875"/><span>Do dhíbirt as an dúthaigh."</span></p>
<lb n="876"/>
<lb n="877"/><p><span>"Is lucht eóluis is foghluma</span>
<lb n="878"/><span>Atá ag cumhdach bhur gcinn díbh</span>
<lb n="879"/><span>Mar scáth ar shliocht Lóbuis</span>
<lb n="880"/><span>Do tógadh as an aoileach."</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>"Aoileach ná ualach</span>
<lb n="883"/><span>Ná raibh i gcluasa do thighe agat;</span>
<lb n="884"/><span>Do chíorfainn do chuacha</span>
<lb n="885"/><span>'S do bhuailfinn feadh an chinn tu."</span>
<lb n="886"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="887"/><p><span>"Dá gcíorthá mo chuacha-sa</span>
<lb n="888"/><span>Níor dhual duit go mb'fhearrde;</span>
<lb n="889"/><span>A chíste dhuibh ghruamdha</span>
<lb n="890"/><span>'S a chruadh-chailleach ghránna."</span></p>
<lb n="891"/>
<lb n="892"/><p><span>"A cheann cholnaigh cholg-ghuairigh,</span>
<lb n="893"/><span>Dhoicheallaigh chluasaigh chnapánaigh</span>
<lb n="894"/><span>Mhanntaigh bholg-mhóir gheanaigh</span>
<lb n="895"/><span>Alpaigh gharbh-ghágaigh."</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>Sceinneann an chailleach go sanntach</span>
<lb n="898"/><span>Is tug fobha fuinte fuadaigh</span>
<lb n="899"/><span>Go rug sí ar an bhfear leabhartha</span>
<lb n="900"/><span>Ar cheann is ar chluasa.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>Dobhí an chailleach is an scoláire</span>
<lb n="903"/><span>Ag cluicheáil a chéile</span>
<lb n="904"/><span>'S níor fhágadar breallán</span>
<lb n="905"/><span>Sa bhothán gan réabadh.</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>Ní raibh i gcath Gabhra</span>
<lb n="908"/><span>Ná i dTeamhra na mbéimeann</span>
<lb n="909"/><span>Beirt ba lia fulracht,</span>
<lb n="910"/><span>Fuil scannradh is foiréigean.</span></p>
<lb n="911"/>
<lb n="912"/><p><span>Dochualathas i gcéin uatha</span>
<lb n="913"/><span>A mbéice is a ngártha</span>
<lb n="914"/><span>A n-uaille 's a dtréan-tuargaint</span>
<lb n="915"/><span>A dtraochadh is a gcárnadh.</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>I gcomhrac na caillighe</span>
<lb n="918"/><span>Do sheasuigh go coimseach</span>
<lb n="919"/><span>Gur stróic sí a hata</span>
<lb n="920"/><span>Is cnaipís a bhríste.</span>
<lb n="921"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="922"/><p><span>"Help us, O Lord,"</span>
<lb n="923"/><span>Arsa an scoláire, "in this duel";</span>
<lb n="924"/><span>"Má's í mo sheilp-se í, arsa Gráinne,</span>
<lb n="925"/><span>"Níl báisteach ná sugha uirthi.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>Nó má's é deir tú gur seilp atá orm-sa</span>
<lb n="928"/><span>A bhodaigh cheataigh an mhála;</span>
<lb n="929"/><span>Mo bhó féin dobheir bainne dham</span>
<lb n="930"/><span>'S níl spleadh agam le scoláire."</span></p>
<lb n="931"/>
<lb n="932"/><p><span>"I lost my ears by the witch"</span>
<lb n="933"/><span>Arsa an scoláire;</span>
<lb n="934"/><span>"A bheith leastoir ná leastiar dham</span>
<lb n="935"/><span>Do stiallfainn do chnámha;</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>Agus má chaith mise m'fhiacla</span>
<lb n="938"/><span>Ní piarda me má mála;</span>
<lb n="939"/><span>Faic ar bith ní iarraim</span>
<lb n="940"/><span>Agus riaraim a lán díobh."</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>"Creidim-se" arsa an scoláire</span>
<lb n="943"/><span>"Ná spárálfá tu féin leó</span>
<lb n="944"/><span>Mar is daingean an greim cufála so</span>
<lb n="945"/><span>Ag do leathláimh im chéibh-se."</span></p>
<lb n="946"/>
<lb n="947"/><p><span>Le n-a linn sin do bhain tuairt</span>
<lb n="948"/><span>As an gcruadh-chailligh chíor-dhuibh</span>
<lb n="949"/><span>Is do shín sé anuas</span>
<lb n="950"/><span>Í 'n-a fuaradh sa ghríosaigh.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>"Bíodh breall" arsa an scoláire</span>
<lb n="953"/><span>"Ar an té fágfar ar déidheanaighe,"</span>
<lb n="954"/><span>'S do lom sé 'n-a tháinrith</span>
<lb n="955"/><span>Chomh láidir is dfhéad sé.</span>
<lb n="956"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="957"/><p><span>Adubhairt an chailleach, ag cur fuinnimh</span>
<lb n="958"/><span>'N-a hioscadh ina raibh crampa,</span>
<lb n="959"/><span>"Is mó fear ba mhire 'ná tusa</span>
<lb n="960"/><span>Nur chuireas-sa breall air."</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>Do thóg sí na héighmhe</span>
<lb n="963"/><span>Go héigneach 's do liúigh sí,</span>
<lb n="964"/><span>'S do chnósuigh sí a gaolta</span>
<lb n="965"/><span>Ar gach taobh di le congnamh.</span></p>
<lb n="966"/>
<lb n="967"/><p><span>Tháinig annsan Mairín</span>
<lb n="968"/><span>'S a smachtín 'n-a teannta</span>
<lb n="969"/><span>Áine is an cailín</span>
<lb n="970"/><span>Le barraidheacht mhór-chlampair.</span></p>
<lb n="971"/>
<lb n="972"/><p><span>Mór 's ina leathláimh</span>
<lb n="973"/><span>Dobhí slinneán an túrna,</span>
<lb n="974"/><span>Agus rómpa bhí Siobhán</span>
<lb n="975"/><span>Is tuagh an ghabáiste bhrúghadh aici -</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>Thug an scoláire a mhallacht</span>
<lb n="978"/><span>Do Bhaile na bhFaoiteach</span>
<lb n="979"/><span>Ní raibh ann acht drochmhná</span>
<lb n="980"/><span>Is crostáil dá bhrígh sin.</span>
<lb n="981"/></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="982"/><p><span>A SCAFAIRE GHROIDHE DE PHLANNDÁN</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>Do Sheán Breatnach i gCarraig na Siúire.</span></p>
<lb n="985"/>
<lb n="986"/><p><span>A scafaire ghroidhe de phlanndán</span>
<lb n="987"/><span>Na mBreatnach nár dhaor a gcannrán</span>
<lb n="988"/><span>Linn is danaid ár mearathall dighe</span>
<lb n="989"/><span>An lá casadh leat sinn in antráth.</span></p>
<lb n="990"/>
<lb n="991"/><p><span>Gan aiste gan laoi gan amhrán</span>
<lb n="992"/><span>Gan Laidin gan aoir gan seanndán</span>
<lb n="993"/><span>I ngeimheall ag Bacchus fliuch ceangailte 'e mhaoil</span>
<lb n="994"/><span>An sealad a bhíos ar antlás.</span></p>
<lb n="995"/>
<lb n="996"/><p><span>Is fada nach díbh mar lomghráin</span>
<lb n="997"/><span>Do theagmhainn le linn bheith im ghleangán</span>
<lb n="998"/><span>Im ríceach aindeis ó mhaidin an laoi</span>
<lb n="999"/><span>Tarsna i ngach díg is camshráid.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>Feadh seachtmhaine bhí me i rangcás</span>
<lb n="1002"/><span>Ag blaise gach dríodair 'e ghannchárt</span>
<lb n="1003"/><span>Is m'intinn meascaithe 'e dheasca na dighe</span>
<lb n="1004"/><span>A d'aistrigh sinn chum meabhráin.</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>Is dearbh gur fíor an seannrádh</span>
<lb n="1007"/><span>Ná maireann an saoi gan meangán</span>
<lb n="1008"/><span>Cuibhreann ceathrair agam-sa dhíobh</span>
<lb n="1009"/><span>Isé is measa ar bith tríotha an Splanncán.</span>
<lb n="1010"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1011"/><p><span>Adam ar ghreím den abhail dfhagháil</span>
<lb n="1012"/><span>Do stadadh leis thíos ina leabhair-bhrághaid</span>
<lb n="1013"/><span>Bhí sé tachtaithe, is mairg le maoidheamh</span>
<lb n="1014"/><span>Gan tarraint a chinn as an steanncán.</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>Níor measadh leis suim ná tomhas dfhagháil</span>
<lb n="1017"/><span>d'agair sé a shainnt ar abha an bháis</span>
<lb n="1018"/><span>An t-íota tarta san leanann dá chloinn</span>
<lb n="1019"/><span>Mo pheannaid mar taoim 'n-a gcomhlán.</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>Aitchim is guidhim tú thabhairt slán</span>
<lb n="1022"/><span>As aistear gach slighe is in am gábha</span>
<lb n="1023"/><span>'S me dhíon ar mhasladh san aiste 'n-ar claoidheadh me</span>
<lb n="1024"/><span>'S a aiteacht a bhínn leat im chomhrádh.</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>Tá an aindeise ar Ghaoidhil i gcompráid</span>
<lb n="1027"/><span>I ngach tír is feasach don chompás</span>
<lb n="1028"/><span>I ndíoghal an pheaca so carrbhus síor -</span>
<lb n="1029"/><span>Ag sparainn ag bruidhean is ag cannráil.</span></p>
<lb n="1030"/>
<lb n="1031"/><p><span>Go gcanaid siad saoithar rogha bárd</span>
<lb n="1032"/><span>Is an tabhairne líonta de ghlam árd</span>
<lb n="1033"/><span>Ringce is ragairne is anachuid bruidhne</span>
<lb n="1034"/><span>Tagann de dhíogadh an tanncáird.</span>
<lb n="1035"/><span>Dair agus droighean is coll bán</span>
<lb n="1036"/><span>Is deacair má bhíonn an ceann slán</span>
<lb n="1037"/><span>Ba mhíle fearra bheith in arm an ríogh</span>
<lb n="1038"/><span>'Ná eatorta ar thíocht don strampáil.</span>
<lb n="1039"/></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1040"/><p><span>BÁS BRÉIGE DHOMHNAILL UÍ CHORBÁIN.</span></p>
<lb n="1041"/>
<lb n="1042"/><p><span>A éigse Bhanba an feasach díbh cúis mo bhróin? -</span>
<lb n="1043"/><span>Scéal tug masladh agus screadadh sa Mhumhain is gleó,</span>
<lb n="1044"/><span>Tug cléir gan lagadh ar bith ag agall is úird na Rómha -</span>
<lb n="1045"/><span>An cléireach calma marbh gan lúth fén bhfód.</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Fén bhfód ghlas mo león-chreach tá an ollamhain tsuairc</span>
<lb n="1048"/><span>An t-óigfhear Sir Domhnall, ceann cogaidh na suadh,</span>
<lb n="1049"/><span>Fear comhfhoguis Rí Seóirse 's a chosanta i gcruadhainn,</span>
<lb n="1050"/><span>Fear ólta na gcoróineach 's a mbronnadh ar an sluagh.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>An sluagh má thig tar muir is nár an scéal</span>
<lb n="1053"/><span>'S gan d'uachtar nide againn acht Corbett séimh,</span>
<lb n="1054"/><span>Nach truagh anois na fir gan scáth gan scéith</span>
<lb n="1055"/><span>'S a ruagaire mear cliste ar lár ón éag?</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>Éagmuis an tréinbhile chalma ghroidhe</span>
<lb n="1058"/><span>Tug Éire 's a Gaedhla ag gallaibh gan chíos,</span>
<lb n="1059"/><span>Tug éigse, mo léirchreach, gan charaid sa tír,</span>
<lb n="1060"/><span>Tug créim ar shliocht Shéamuis gan fearann gan ríoghacht.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>Ríoghacht Fódla bhí ag Domhnall dá maireadh sé mí,</span>
<lb n="1063"/><span>Trí choróiní Rí Seóirse ar bhaitheas a chinn,</span>
<lb n="1064"/><span>Síorchóir is fíon soghail aige ar leabain 'n-a luighe,</span>
<lb n="1065"/><span>Binncheól dá shíorghabhóil dó is cantaireacht ghrinn.</span>
<lb n="1066"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1067"/><p><span>ATHCHUINGHE DHONNCHADH RUADH.</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>A.D. 1764.</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>Don tsaoi uasal oirdhreic áirdchéimeach .i. Séamus</span>
<lb n="1072"/><span>Duckett, onchú chosanta agus ceann coimirce agus fós</span>
<lb n="1073"/><span>mór na n-uasal n-éigseach n-ealadhanta nÉireannach, agus</span>
<lb n="1074"/><span>go háirithe a shearbhóntaidhe dhílis féin, .i. Donnchadh Mac</span>
<lb n="1075"/><span>Conmara, aon d'órd árdollamhan Leithe Mogha Nuadhat, i</span>
<lb n="1076"/><span>gCoill Mhac Thomáis Fhinn, sa bhliain d'Aois Chríost 1764:</span></p>
<lb n="1077"/>
<lb n="1078"/><p><span>A uasail dhil shuairc den mhír is aoirde</span>
<lb n="1079"/><span>Ó's dual duit is tú is uaisle 's is aoibhne</span>
<lb n="1080"/><span>Inneósad stair gan chleas gan chaim duit</span>
<lb n="1081"/><span>Ó's tú Maecenas éigs' na críche,</span>
<lb n="1082"/><span>Gur léir dam i néallaibh na hoidhche</span>
<lb n="1083"/><span>Chugham go dtáinig Áine is Aoibheall</span>
<lb n="1084"/><span>Níorbh'iongnadh me leó gan fód mo shinnsear</span>
<lb n="1085"/><span>Gan fearannaibh Lughach ná cúil 'n-a suidhfinn</span>
<lb n="1086"/><span>Acht b'iongnadh cruaidh gan chuas ná díon me</span>
<lb n="1087"/><span>Gan chruach gan chreach gan nead dom naoidhnaibh.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>"Éirigh it sheasamh ar maidin," arsa Aoibheall,</span>
<lb n="1090"/><span>"Is déin do stad i mBaile An Fhaoitigh,</span>
<lb n="1091"/><span>Gaibh do dhuan don uasal aoibhinn,</span>
<lb n="1092"/><span>Nocht do ghuais is gruaim do chroidhe dhó;</span>
<lb n="1093"/><span>Dogheabhair foscadh, is foithin is díon uaidh,</span>
<lb n="1094"/><span>Cabhair is coimirce i gcoinne na saoire,</span>
<lb n="1095"/><span>Is gheabhair gan aimhreas adhmadh tighe uaidh."</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>Do labhair Áine árd de bhinnghuth;</span>
<lb n="1098"/><span>"Tabhair-se buidheachas - duais is díoghal do;</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1099"/><p><span>Gaibh go dána do dhánta draoidheacht dó;</span>
<lb n="1100"/><span>Ó's feasach gur seancha fíor thu</span>
<lb n="1101"/><span>Nocht gach céim dá ghéagaibh gaoil do -</span>
<lb n="1102"/><span>Craobha coibhneasa mórmhaicne Míleadh."</span>
<lb n="1103"/><span>Lingid Áine bhláth agus Aoibheall</span>
<lb n="1104"/><span>I néallaibh neimhe fé imeall na hoidhche.</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>Ba támh mo thuras im dhuine gan daoine</span>
<lb n="1107"/><span>Ba tearc mo chuire cé minic dá mhaoidheamh me,</span>
<lb n="1108"/><span>Gan uaisle den mhuarshliocht im thimcheall</span>
<lb n="1109"/><span>Acht clanna cáis is fás na hoidhche</span>
<lb n="1110"/><span>Gan sult gan spéis i léigheann ná in intleacht</span>
<lb n="1111"/><span>Acht gráin is gruaim gach uair dochíd me</span>
<lb n="1112"/><span>Ar eagla bearta a sleachta d'innsint;</span>
<lb n="1113"/><span>Ní thabharfaidhe fód den bhóthar bhuidhe dham,</span>
<lb n="1114"/><span>Ní bhfaghainn cáirde lá ná oidhche</span>
<lb n="1115"/><span>Gur chorruigh an fhuil oirdheirc im rífhlaith</span>
<lb n="1116"/><span>Fuil bhorbmhear Chormaic ba rí seal,</span>
<lb n="1117"/><span>Fuil aerdha na bPaorach so taoibh linn</span>
<lb n="1118"/><span>Fuil chalma na Breataine is aoirde.</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>It choimirce téighimse, a Shéamuis uasail aoird,</span>
<lb n="1121"/><span>'S gur libh-se gach céim gach réim 's gach buadh sa tír,</span>
<lb n="1122"/><span>Acht cuiridh i gcéill nach craobh gan chuaille sinn</span>
<lb n="1123"/><span>Is cuideachta Ghaedhilge bhéar mar dhualgas díbh.</span>
<lb n="1124"/></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1125"/><p><span>NÍ FHAICFAR MO DHROM-SA AG CUR ALLUIS GO REAMHAR</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>Ní fhaicfar mo dhrom-sa ag cur alluis go reamhar</span>
<lb n="1128"/><span>Ag grafadh ná ag treabhadh éan-am den bhliain</span>
<lb n="1129"/><span>Gheobhad atharrach leabhair, béad im Shasanach teann</span>
<lb n="1130"/><span>Ó's aca bhíonn togha agus rogha gach biadh;</span>
<lb n="1131"/><span>Ina bhfarraid is cuibhe liom seasamh is suidhe -</span>
<lb n="1132"/><span>Ní taca liom Laoiseach buidhe ná a phór,</span>
<lb n="1133"/><span>Ag tarraint ar an bhfíon gach maidean gan suim -</span>
<lb n="1134"/><span>Sin beatha ná bíonn ag Gaoidhil go deó.</span></p>
<lb n="1135"/>
<lb n="1136"/><p><span>Is doilbh an cás do dhuine mar táim</span>
<lb n="1137"/><span>Bheith ag claoidh go brách gach lá 'em aindeóin</span>
<lb n="1138"/><span>'S go mb'fhearra liom bás gan toirmeasc dfhagháil</span>
<lb n="1139"/><span>'Ná allus lem chnámha ón rámhainn ag romhar;</span>
<lb n="1140"/><span>Preabfa mé i dtráth, ní bheadh mar atáim,</span>
<lb n="1141"/><span>Is brisfe mé an pháis le grádh don fheóil,</span>
<lb n="1142"/><span>'S i dtinneas ní fuláir dam ministir dfhagháil</span>
<lb n="1143"/><span>Isé thabharfa dham lánchuid aráin mar lón.</span></p>
<lb n="1144"/>
<lb n="1145"/><p><span>Is ceannasach teann dorachadsa ann</span>
<lb n="1146"/><span>Ag tarraint chum teampuill in am an pharade</span>
<lb n="1147"/><span>'S gur binne me ag labhairt 'ná an ridire ón nGleann</span>
<lb n="1148"/><span>Is m'uille go teann ar cheann an séat;</span>
<lb n="1149"/><span>Níl éanduine lom do chasfar liom ann</span>
<lb n="1150"/><span>Muna nochtaidh a cheann dam pleangcfad é,</span>
<lb n="1151"/><span>'S tá a fhios ag an domhan nuair ghlacfar mise ann</span>
<lb n="1152"/><span>Go mb' aindeis an ceann me de chlann na nGaedhal.</span>
<lb n="1153"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1154"/><p><span>AR BHÁS DHÁTH DE RÓISTE.</span></p>
<lb n="1155"/>
<lb n="1156"/><p><span>Is cás cuibhe bróin, deóra, goil is caoidhe</span>
<lb n="1157"/><span>Dáithí de Róiste ag feódh fé chlochaibh i gcill</span>
<lb n="1158"/><span>Sás bídh ar bórd do chomhad gach Nodlaig i dtigheas -</span>
<lb n="1159"/><span>Do pháirtidheacht leó go leór 's ná cloisinn dá mhaoidheamh.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>Admhuighim go mbronnadh d'eisteas oidhche is lá</span>
<lb n="1162"/><span>Ar shaoithe ar bhocht ní chloisinn choidhche Dáth,</span>
<lb n="1163"/><span>An croidhe nár loc ag toirbhirt maoin gan tlás</span>
<lb n="1164"/><span>Is aoibh a chor i bhfochair Ríogh na ngrás.</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Grása Dé agus réim i bhFlaitheas go hárd</span>
<lb n="1167"/><span>In áit na féile ghnéidheadh feadh a bheathadh de ghnáth:</span>
<lb n="1168"/><span>Cé stán an saoghal a chéim níor lagadh a lámh</span>
<lb n="1169"/><span>Ar dháimh ar éigse ar chléir a thagadh 'n-a dháil.</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Dála an Róistigh leóghanta bharramhail fhéil</span>
<lb n="1172"/><span>Ádhmhraigh eólaigh chorónta ghradammhar shéimh,</span>
<lb n="1173"/><span>Ní fearrde comhursa a chóir a scaramhain léi,</span>
<lb n="1174"/><span>'S is ádhbhar bróin dá chomhfhogus cathughadh an scéil.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>Scéal aindeis do Mhuiris do Bhríd is chách</span>
<lb n="1177"/><span>Tug céim 'n-a gcroidhthibh ná brisfar an tsnaidhm go brách;</span>
<lb n="1178"/><span>Ag caoine an fhir a chuirfeadh suim 'n-a gcás</span>
<lb n="1179"/><span>'S an saoghal mar chruinnigh gur imthigh, ba chruinn an fáth.</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1180"/><p><span>Fáth osna ní'l acht sochar do-san má áil le Dia</span>
<lb n="1181"/><span>Dáth coigilte fé chlocha anois le spás is bliain;</span>
<lb n="1182"/><span>Nár chortha leat bheith in' fhochair sinn lá cé cian,</span>
<lb n="1183"/><span>'S dar mh'fhocal duit gur folamh liom an tsráid 'n-a dhiaidh.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>'N-a dhiaidh ní ghnéim le tréimhse acht beagán grinn</span>
<lb n="1186"/><span>I gcian ag tarraint gan meidhir i sult ná suim</span>
<lb n="1187"/><span>Is iarsma tinn dá chloinn 's is uchlán linn</span>
<lb n="1188"/><span>É i gcriaidh go doimhinn i gcill Mhac Thomáis Fhinn.</span>
<lb n="1189"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1190"/><p><span>AN GÚTA IS AN DRIONNCAID</span></p>
<lb n="1191"/>
<lb n="1192"/><p><span>Do Shéamus Duckett ar mbeith sa ghúta dhon duine uasal san:</span></p>
<lb n="1193"/>
<lb n="1194"/><p><span>Is dubhach linn an gúta so it mhéara abhfad,</span>
<lb n="1195"/><span>A chrúfhuil 'nar dhlúthuigh an fhéile a nead;</span>
<lb n="1196"/><span>Bí súgach, gidh dubhras is géar an beart,</span>
<lb n="1197"/><span>Atá an samhradh agus lonnradh na gréine ag teacht.</span></p>
<lb n="1198"/>
<lb n="1199"/><p><span>Bí súgach 's is congnadh chum péine a mheath,</span>
<lb n="1200"/><span>Gidh cú nimhe é chuireadh Plato amach;</span>
<lb n="1201"/><span>Má dhiúltann leat connradh annsan déanfam stair</span>
<lb n="1202"/><span>A sciúrsfaidh an deamhan as an saoghal ar fad.</span>
<lb n="1203"/><span>Bhí an gúta 's an drionncaid in éinfheacht seal -</span>
<lb n="1204"/><span>Dobhí siubhal ag an ngúta muna bréag an stair -</span>
<lb n="1205"/><span>Thar dhúbhchnuic, iar dtúirling do Phoebus feacht</span>
<lb n="1206"/><span>d'aon-toisc go ndubhradar "déanam stad."</span></p>
<lb n="1207"/>
<lb n="1208"/><p><span>Bhí úrbhrog is cúirt fhairsing aolmhar ait,</span>
<lb n="1209"/><span>Is cumhangbhoth go súghchneasach caol re 'n-ais,</span>
<lb n="1210"/><span>Is clúchliste lúthmhar 's is éadtrom mear</span>
<lb n="1211"/><span>Chuaidh an drionncaid sa bhfionnbhrog de léim isteach.</span></p>
<lb n="1212"/>
<lb n="1213"/><p><span>Bhí brútach na cúirte chomh méith le mairt</span>
<lb n="1214"/><span>Gur ionnruigh an drionncaid é féin ar phlaic,</span>
<lb n="1215"/><span>Do liúigh sé, 's a dhlúthchoinneal féin do las,</span>
<lb n="1216"/><span>Gur spiúnadh gach cúinne ina mb'éidir teacht.</span>
<lb n="1217"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1218"/><p><span>Níor fhúigeadar cúinne finnaolta geal</span>
<lb n="1219"/><span>Ná clúda gan spiúnadh go léir i gceart</span>
<lb n="1220"/><span>Gan ciúineas go túrnamh don ghréin tar n-ais</span>
<lb n="1221"/><span>'N-a dhúbhthrosca dhúiseacht' gur éaluigh as.</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>Ní túisce chuaidh an gúta sa bhaothlach cas</span>
<lb n="1224"/><span>Ná a liúigh sé de bhúithre, de bhéic, de scread;</span>
<lb n="1225"/><span>Níl úrshreabh ná fionnghlaise, féith ná scairt,</span>
<lb n="1226"/><span>'Sa chionntar, ná múnlach, nár léim 'n-a measc.</span>
<lb n="1227"/><span>Do múchadh an gúta i ngach céim 'n-ar ghaibh</span>
<lb n="1228"/><span>Go brúighte bocht dubhach liosta traochta lag;</span>
<lb n="1229"/><span>Le congcas, na hughdair go léir do spalp</span>
<lb n="1230"/><span>Ná siubhalfadh le dúbhfhleascach cré do dhreas.</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>Rinn an cúpla so connradh le chéile, is acht,</span>
<lb n="1233"/><span>An chúirt bheith ag an ngúta bhí créimeach lag</span>
<lb n="1234"/><span>An súghbhoth ag an ndrionncaid ó's é bhí mear</span>
<lb n="1235"/><span>I gcumhangrach, i gciumhais plaide, in éigean beart.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>Cuirtar clúda ar an ngúta agus bréid bhog gheal</span>
<lb n="1238"/><span>'S an chlúmhleaba is úrbhoige fé n-a chneas;</span>
<lb n="1239"/><span>'Bé thabharfadh air siubhal ar an saoghal don spairt</span>
<lb n="1240"/><span>Ní lughade a shughann smior a ghéag 's a scairt.</span></p>
<lb n="1241"/>
<lb n="1242"/><p><span>Sciúrsa ceart Dúilimh is caor ó Neamh</span>
<lb n="1243"/><span>Ar an dtrú nimh' dá phúdhair-chur go daor thar n-ais</span>
<lb n="1244"/><span>Nach i mbrútach ó Lonndain chuir gae agus cnead</span>
<lb n="1245"/><span>Seach ughdar an tsúgraidh do léanadh ar fad.</span></p>
<lb n="1246"/>
<lb n="1247"/><p><span>Úllamh do scrúdadh an Ghaedhilge shean,</span>
<lb n="1248"/><span>Cúl coimirc dúinn-na agus d'éigsibh dreacht,</span>
<lb n="1249"/><span>Clú cine is cúige is eadh Séamus searc,</span>
<lb n="1250"/><span>Is rún cailce dhútha ghil Paor ar fad.</span>
<lb n="1251"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1252"/><p><span>AITHRIGHE DHONNCHADH RUADH</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>A athair na ngrása tarrthuigh mé</span>
<lb n="1255"/><span>Is maith dham gach cáin dá ndearna claon;</span>
<lb n="1256"/><span>Maith dham i dtráth faid táim sa tsaoghal</span>
<lb n="1257"/><span>Mar mhaithimse 'o chách le grádh dhuit féin.</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>Níl easbhaidh ná gábha 'n-a dtárla mé</span>
<lb n="1260"/><span>Nár ghlacais mo pháirt is mo chás do réidhis,</span>
<lb n="1261"/><span>Is gangaid mo námhad cé láidir tréan</span>
<lb n="1262"/><span>Do leagais ar lár 's an bás 'n-a mbéal.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>Mo chreach is mo chrádh, mo chás, mo léan,</span>
<lb n="1265"/><span>Faid táimse slán ná dearna a réir,</span>
<lb n="1266"/><span>Gach peaca agus cáim dá tháireacht gné</span>
<lb n="1267"/><span>Do ghlacas de láimh 's ba náir dam é.</span></p>
<lb n="1268"/>
<lb n="1269"/><p><span>Tá peannaid is fáscadh i lár mo chléibh</span>
<lb n="1270"/><span>Mar chaitheas mo lá gan áird gan chéill,</span>
<lb n="1271"/><span>Anois screadaim go cráidhte ar Árdmhac Dé -</span>
<lb n="1272"/><span>Beir m'anam trét pháis dot árus aobh.</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>Anois screadaid mo cháirde fánach claon</span>
<lb n="1275"/><span>Mar bhraithid me tláth 's mo bhláth gur thréig;</span>
<lb n="1276"/><span>Do chailleas mo ghrádh 's ní háil leó mé</span>
<lb n="1277"/><span>'S ní thagaid im dháil mar atá mé faon.</span></p>
<lb n="1278"/>
<lb n="1279"/><p><span>Do mealladh an táin gidh táimse faon, -</span>
<lb n="1280"/><span>Aithreachas, cás, is crádhnas géar,</span>
<lb n="1281"/><span>D'aingil is ádhbhar áthais mé</span>
<lb n="1282"/><span>Is gradam is grádh le páirt na naomh.</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>Ár n-anam-na slán is ár gcnámha dhen chré</span>
<lb n="1285"/><span>Go dtagaidh an lá as dála an tsléibhe,</span>
<lb n="1286"/><span>Go gcasam le hádh don árus tséin</span>
<lb n="1287"/><span>Go Cathair na nGrás i bpáirt na naomh.</span>
<lb n="1288"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1289"/><p><span>Níl dadamh acht scáil i mbláth an tsaoghail,</span>
<lb n="1290"/><span>Ní mhaireann acht gearr, tig bás le faobhar -</span>
<lb n="1291"/><span>Do chaithis do spás is fág an saoghal,</span>
<lb n="1292"/><span>'S ní chasfam go bráth le fáth an scéil.</span></p>
<lb n="1293"/>
<lb n="1294"/><p><span>Im leabaidh go tláth le fáinne an lae</span>
<lb n="1295"/><span>'S me ag machtnamh ar ghrása is ghrádh Mhic Dé,</span>
<lb n="1296"/><span>Le masladh le páis le bás go daor</span>
<lb n="1297"/><span>Do cheannuigh thar barr síol Ádhaimh is Éibh.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>Tá teagasc le fagháil ar chlár an tsaoghail,</span>
<lb n="1300"/><span>Ár gcaraid is fearr do fhág sinn saor,</span>
<lb n="1301"/><span>Anois canam le háthas árd TeDéum</span>
<lb n="1302"/><span>Don dalta d'oil Máire a Mháthair féin.</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>Is tu an mhaitheas is fearr, is tu an gárda tréan,</span>
<lb n="1305"/><span>Is tu taitneamh is scáth is grádh na naomh,</span>
<lb n="1306"/><span>Is tu ghlacfas mo lámh le báidh an tsaoghail</span>
<lb n="1307"/><span>Ó's fada liom táim ar fán ón tréad.</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>Do chailleas mo lúth mo shiubhal 's mo rian</span>
<lb n="1310"/><span>Trém pheaca is trém chúrsa cionntach riamh,</span>
<lb n="1311"/><span>Is fada me ag tnúth 's ag súil le Dia</span>
<lb n="1312"/><span>Go nglanadh go dlúth is go ndiúltadh iad.</span></p>
<lb n="1313"/>
<lb n="1314"/><p><span>Ní ceadaitheach liúm mar shiubhal an ghrian</span>
<lb n="1315"/><span>Go ndeachas amudha is mo chumha 'n-a dhiaidh,</span>
<lb n="1316"/><span>Anois aingil dom thabhairt anonn gan phian</span>
<lb n="1317"/><span>Isteach insan gcúirt ina stiúrann Dia.</span></p>
<lb n="1318"/>
<lb n="1319"/><p><span>Is leathan a chlú 's is fiúntach fial</span>
<lb n="1320"/><span>Ag freastal gan chunntas clúid is biadh,</span>
<lb n="1321"/><span>Is fairsing a dhún 's is cúthrom cian</span>
<lb n="1322"/><span>Chum sinn-na do chumhdadh ó dhlús na bpian.</span>
<lb n="1323"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1324"/><p><span>An aicme atá dúr ó dhúthchas fiar</span>
<lb n="1325"/><span>Gan machtnamh gan dúil i gclú ná i gciall</span>
<lb n="1326"/><span>Bheir tarcuisne dhúinn gan chúis ariamh</span>
<lb n="1327"/><span>Smachtuigh a rúin is iompuigh iad.</span></p>
<lb n="1328"/>
<lb n="1329"/><p><span>Is atuirseach liúm 's is túirseach dian</span>
<lb n="1330"/><span>Mo pheaca 's mo chionnta ó thúis mo bhlian;</span>
<lb n="1331"/><span>Mo dheacair, mo chumha, mo phudhair, mo phian,</span>
<lb n="1332"/><span>Anois screadaim go dubhach ar chongnamh Dhia.</span></p>
<lb n="1333"/>
<lb n="1334"/><p><span>Is é beartuigh ó thúis, is é chúm an ghrian,</span>
<lb n="1335"/><span>Is é dhealbh an domhan 's a raibh ann riamh,</span>
<lb n="1336"/><span>Is é mhaithfeas ár gcionnta dhúinn gan chiach,</span>
<lb n="1337"/><span>Ár n-athair, ár gcionn, ár bprionnsa, ár nDia.</span></p>
<lb n="1338"/>
<lb n="1339"/><p><span>Anois casam in am anonn sa tslighe</span>
<lb n="1340"/><span>Go Flaitheas ár ndún, ár ndúthchas fíor,</span>
<lb n="1341"/><span>Lem anamsa ag súil le congnamh Chríost</span>
<lb n="1342"/><span>Chum Athar na ndúl nár dhiúltuigh sinn.</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>Cuirimís romhainn an lón sa tslighe</span>
<lb n="1345"/><span>Ná millfidh an leamhan gan feódh gan luighead</span>
<lb n="1346"/><span>'S beidh tuille 's níos mó 'ná ór na gcríoch</span>
<lb n="1347"/><span>'N-ár gcoinne 's n-ár gcomhair i gcomhad ag Críost.</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>Ná tuiteadh ár ndóchas dearóil bocht síos</span>
<lb n="1350"/><span>'S go bhfuilid i sógh na slóighte naomh,</span>
<lb n="1351"/><span>Acht fuireach go fóill 's ní mór an mhoill</span>
<lb n="1352"/><span>'S má thuillimíd gheóbhmíd glóire shíor.</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>Ná cuirimís speóis i mbó ná i maoin,</span>
<lb n="1355"/><span>I gciste ná i stór ná i ngeóin an tsaoighil,</span>
<lb n="1356"/><span>Ná i siosma le comhursa, gleó ná baois,</span>
<lb n="1357"/><span>'S ní thiocfam níos mó don ród so arís.</span>
<lb n="1358"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Donnchadh Ruadh Mac Conmara

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Donnchadh Ruadh Mac Conmara

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
