Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Maith agus Dearmad</title><author><name type="main">Ó Fiannachtaigh, Tomás</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L182</note>
                         <note type="L">ii</note>
                         <note type="B">1833 19T</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L182</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Maith agus Dearmad</title><author>Ó Fiannachtaigh, Tomás</author><imprint><publisher>B.Á.C.: , Cuideachta Gaodheilge Uladh</publisher><date>1833 19T</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>MAITH AGUS DEARMAD</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Sgéul beag d'ar b'ughdar Maria Edgeworth.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Rosanna, ón ughdar chéadna.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Air na d-tarruing go fírinneach ó Bhéurla go Gaoidheilg,</span>
<lb n="8"/><span>air íarratas agus fa thearmonn na Cuideachta</span>
<lb n="9"/><span>Gaoidheilge Uladh a m-Béul-Fearsaide</span>
<lb n="10"/><span>le</span>
<lb n="11"/><span>Tomás Ó Fiannachtaigh</span>
<lb n="12"/><span>Oide Gaoidheilge a m-Béul-Fearsaide.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Clodh-bhuailte a m-Baile-ath-cliath.</span>
<lb n="15"/>
<pb n="iv"/></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>A Shaoi,</span>
<lb n="18"/><span>Ceadaigh dhuinn, a n-ainm na Cuideachta Gaodheilge Uladh, an beag-shaothar</span>
<lb n="19"/><span>so, do tionsgnadh chum maitheasa luchd ar d-tíre, do thoirbhirt fa</span>
<lb n="20"/><span>chomairce do Thighearnamhlachta le mor-urraim mar chomhartha treathlag air</span>
<lb n="21"/><span>a móir-mheas dod' dhíogras-sa a n-aith-bheodhadh ar d-teanga mhín</span>
<lb n="22"/><span>mhilis mhathardha a léigeadh a bh-faillighe le fada.  Is mór an sas chum</span>
<lb n="23"/><span>foghluim do chur air aghaidh a g-comhnuidhe thu, agus da réir sin, comh</span>
<lb n="24"/><span>luath a's chualaidh tu tracht air ar g-cuideacht-sa a bheith air bun,</span>
<lb n="25"/><span>tháinic tu uait féin, mar budh cuibhe do dhuine onórach, agus dhéonaidh</span>
<lb n="26"/><span>tu d'ainm a chur síos mar bhall dí.</span>
<lb n="27"/><span>Gídh nach bh-fuil ann so acht leabhrán beag, ta súil aguinn 'na</span>
<lb n="28"/><span>dhiaigh sin go m-béidh se féumamhuil d'ar g-coimhtíorachuibh.  A measg</span>
<lb n="29"/><span>na m-Breathnach agus na n-Albanach Gaodhalach, gidh nach bh-fuil an chaoí</span>
<lb n="30"/><span>cheadna aca a ta aguinne, is mór tá síad a' cur teanga a sínnsior air</span>
<lb n="31"/><span>aghaidh, agus a' tabhairt oideis agus foghluime do luchd an ainbhfiosa air</span>
<lb n="32"/><span>an modh so nar bh'fhéidir leo fhaghail air ghléus air bíth eile.</span>
<lb n="33"/><span>Do mheas an Chuideacht nar bh'féidir leo rud air bíth a dhéanamh air</span>
<lb n="34"/><span>d-tús, chum an nídh do chuir síad rompa a chur a ngníomh, nídh b'fhearr</span>
<lb n="35"/><span>ná roinn d'oibreachaibh Maria Edgeworth (an t-ughdar oirdhearc</span>
<lb n="36"/><span>sin, a theagagsas</span>
<lb n="37"/><span>go h-éagna agus go móralta) d'athrughadh go Gaoidheilg, agus a</span>
<lb n="38"/><span>dheanamh soilléir sothuigsionach do mhórán d'a eilg, agus a dheanamh</span>
<lb n="39"/><span>soilléir sothuigsionach do mhórán d'a luchd a h-éin-tíre.</span>
<lb n="40"/><span>Is doigh leo go measfuighear nach</span>
<lb n="41"/><span>bh-fuil an dá sgéul bheaga a thogh siad neamh-oireamhnach do stáid lathaireach</span>
<lb n="42"/><span>na h-Eirinn.  Ta muinighin láidir aca go leanfuidh mórán da</span>
<lb n="43"/><span>léighfhidh  an beag-shaothar so aca go leanfuidh mórán da léighfhidh an</span>
<lb n="44"/><span>beag-shaothar so sompla an fheilmeoir dhuthrachtaigh Rosanna, ionus go</span>
<lb n="45"/><span>m-b'fhéidir leo a m-beatha do chaithéamh go sona séunmhar.  'Sé a n-doigh,</span>
<lb n="46"/><span>mar an g-céadna, go ruagfuidh agus go n-díbeoraidh síad as a n-inntin gach</span>
<lb n="47"/><span>uile ghné mhiosguis agus mhio-rúin do mhéudaigh go mór olc ar d-tíre</span>
<lb n="48"/><span>go d-tí so, agus do thairuing mi-chliú uirri; agus go lean fuidh siád, air</span>
<lb n="49"/><span>gach uile uile ocáid, gnáthlabhairt Mhuiris .i. "Maith agus Dearmad."</span>
<lb n="50"/><span>Is sin-ne, a Shaoi,</span>
<lb n="51"/><span>le mór-urraim do sheirbhisigh ro-umhal, bíth-dhílis,</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Sgribhneóiridh na Cuideachta.</span>
<lb n="54"/><span>A m-Béul-fearsaide, 1833</span>
<lb n="55"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="56"/><p><span>Do bhí garrdhadoir 'na chómhnuidhe ann san g-comharsanachd do bhaile</span>
<lb n="57"/><span>ánnsa taobh shíar do Shacsain ag a raibh aonmhac d'ar bh'ainm Muiris, air</span>
<lb n="58"/><span>a raibh sé ro-cheanamhuil.  Do chuir a athair é lá áirídhe go baile nach</span>
<lb n="59"/><span>raibh a bh-fadh uaidh, do cheannach síola garrdhaidh dó.  A núair tháinic</span>
<lb n="60"/><span>Muiris go siopadh an t-síl, do bhí sé lán do dhaoinibh agus bhí déifir</span>
<lb n="61"/><span>air gach aondhuine chum é féin do ríar air d-tús.  Do chúaidh fear mór</span>
<lb n="62"/><span>árd an chéad úair roimhe le fóirneart, agus annsin bean mhór ramhar:</span>
<lb n="63"/><span>do sheas seision go foighideach a bh-fogus don g-contasóir, ag fanmhuin no</span>
<lb n="64"/><span>go m-bíadh foill ag neach éigin na síola bhí sé íarraidh thabhairt dó.</span>
<lb n="65"/><span>Fa dheireadh a núair a fúair an dream eile go h-iomlán a bhí sa t-siopadh</span>
<lb n="66"/><span>na neithe bhí air íarraidh uatha, d'fhill fear an t-siopaidh chum Mhuiris</span>
<lb n="67"/><span>agus dubhairt sé leis, "créad theasduigheas uáitse óglaigh bhigh</span>
<lb n="68"/><span>fhoighidigh."  "Teasduigh na síola so go h-iomlán uaim do m'athair," ar</span>
<lb n="69"/><span>Muiris, ag tabhairt sgríbhinne do fhear a t-siopaidh ann a raibh cuntas air</span>
<lb n="70"/><span>ainmneachaibh na síol, "agus do thug mé airgiod liom chum díol air son an</span>
<lb n="71"/><span>iomláin."</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Do chuartaigh an síoladóir na síola go léir a bhí teasdail ó Muiris,</span>
<lb n="74"/><span>agus cheangail sé súas ann a bpáipéar íad.  Bí sé ag ceangal súas pis</span>
<lb n="75"/><span>bhreagha áluinn iomdhathach, an</span>
<lb n="76"/><span>tan céadna sin tháinic fear mór timpchiollach gairbhéadanach a-steach</span>
<lb n="77"/><span>thrid chúl-dhoras a t-siopaid agus chomh luaith</span>
<lb n="78"/><span>'sdo tháinic se a-steach, do gháir se a-mach, ag radh, "an bh-fuil na</span>
<lb n="79"/><span>síola a d'orduigh mé réidh;</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="80"/><p><span>ta gaoth agus muirlíonadh linn, ba chóir dóibh a</span>
<lb n="81"/><span>bheith air bhord luinge a-ne.</span>
<lb n="82"/><span>Agus cait a bh-fuil mo chioltharn China, bh-fuil sé pácaigh súas, agus</span>
<lb n="83"/><span>air na dhíriúghadh?"</span>
<lb n="84"/><span>"Tá sé air a g-clár sin shúas ós cionn do chinn, a dhuine úasail,"</span>
<lb n="85"/><span>ar an síoladóir, "ta se ro-shabalta, do chídh tú, acht ní fhúaramur</span>
<lb n="86"/><span>foill a phácáil fós; déanfar a-niúgh e, agus do gheabhamoid na sióla</span>
<lb n="87"/><span>réidh dhuit ghán mhoill, a dhuine uasail."</span>
<lb n="88"/><span>"Gan mhoill! corruigh leat mar sin, ní phacálfuidh na síola iad féin</span>
<lb n="89"/><span>súas: déan déifir, guidhim thú."</span>
<lb n="90"/><span>"Air an m-ball, a dhuine uasail, comh luaith 'sdo dheanfad súas é so</span>
<lb n="91"/><span>'na cheangaltán don m-búachal bheag so."</span>
<lb n="92"/><span>"Créad an bhrígh a ta a g-ceangaltán an bhúachail bhig so; is féidir</span>
<lb n="93"/><span>leisean fanmhuin, agus ní féidir liomsa.  Ní fhanmhuid cóir gaoithe no</span>
<lb n="94"/><span>líonadh agus traghadh na mara le duine air bíth.  Gabh so chugad, a</span>
<lb n="95"/><span>bhúachail, agus bhí air siúbhal," á dubhairt an fear neamhfhoighidheach,</span>
<lb n="96"/><span>agus air na radh so dho, do thóg se súas na sióla don g-contasóir,</span>
<lb n="97"/><span>a-nuair a chrom fear a t-siopaidh síos ag íarraidh stúaidh phaipeir ruaidh</span>
<lb n="98"/><span>ramhair, agus córda chum an ceangaltán d'fhasgadh.  Ni raibh an ceangaltán</span>
<lb n="99"/><span>acht filte súas go bog, agus air a thógbháil súas don bh-fear neamhfhoigideach,</span>
<lb n="100"/><span>do raobadh an paipéar le meadhachan na pise a bhí taobh astigh</span>
<lb n="101"/><span>dé, agus do sgeith ná síola go léir air feadh an urláir agus Muiris ag</span>
<lb n="102"/><span>síneadh amach a lámha ag iarraidh a n-gabháil, 'sgan maith dó ann.  Do</span>
<lb n="103"/><span>sgab an phis thrid ar tsiopadh go h-iomlán; do bhí an fear neamhfhoighidéach</span>
<lb n="104"/><span>ag easgaine orrtha; act do thionsgnuigh Muiris a bhéith da</span>
<lb n="105"/><span>g-cruinniughadh a gceann a chéile, comh tapaidh is b'fheidir leis, gan a</span>
<lb n="106"/><span>bhéith feargach dó.</span>
<lb n="107"/><span>Air m-béith dhó gnothach mar so, fuair an fear na síola bhí air</span>
<lb n="108"/><span>íarraidh uaidhe, agus air m-beith dhó ag trácht orrtha, tháinic mairnealach</span>
<lb n="109"/><span>asteach san t-siopadh, agus  a dubhairt, "á Chaiptin, d'athruigh an</span>
<lb n="110"/><span>ghaoth  a n-iompódh láimhe, agus is cosmhuil go m-bíadh droicshíon againn."</span>
<lb n="111"/><span>"Ta go maith, is maith liom sin," a dubhairt an fear gairbhéadanach, a</span>
<lb n="112"/><span>bhí 'na chaiptin air a loing; "is ait liom fanmhuin lá eile a g-cúan,</span>
<lb n="113"/><span>agus ta obair go leor agam a lámh."</span>
<lb n="114"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="115"/><p><span>Do chuaidh an Caiptin air aghaidh go dána go doras a t-siopaidh, do </span>
<lb n="116"/><span>chonnairc Muiris, an trath bhí sé air a ghlúinibh air a d-talamh ag</span>
<lb n="117"/><span>cruinniughadh a' shiola, go raibh cos a Chaiptin a n-achran le corda eigin</span>
<lb n="118"/><span>a bhí air sileadh sios ón g-clár air a raibh an cioltharn China 'na</span>
<lb n="119"/><span>sheasamh.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>Do thug Muiris fa deara, da rachfadh an caiptin aon choiscéim</span>
<lb n="122"/><span>amháin eile air aghaidh, nar b'fhéidir dhó gán a córda do tharruing, ionnus</span>
<lb n="123"/><span>go leagfadh sé síos a chioltharn, do bhrígh go raibh an córda castaidh</span>
<lb n="124"/><span>timchioll air a íachdar.  Air an m-ball do rug se gréim air chos a Chaiptin,</span>
<lb n="125"/><span>agus do stad ó shiúbhal é.  "Stad! fan do sheasamh, a dhuine uasail," ar</span>
<lb n="126"/><span>se;, "no brisfir do chioltharn China."</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>D'fhan an fear 'na sheasamh go socair, d'amharc se agus do chonnairc</span>
<lb n="129"/><span>cionnus d'fhastuigh a córda do chlaspa a bhróige, agus cionnus a bhí a</span>
<lb n="130"/><span>chioltharn breagha China a g-contabhairt tuitim a-núas mar gheall air.</span>
<lb n="131"/><span>"Go fírinneach táim ro-bhuidheach dhíot, m'óglaigh bhigh," ar sé;</span>
<lb n="132"/><span>"do shabháil tú mo chioltharn, nach m-brisfinn air dheich b-píosa óir,</span>
<lb n="133"/><span>oir is dom mhnaoi é, agus thug mé liom sabháilte é, ó críochuibh coigcriche a</span>
<lb n="134"/><span>bh-fad ón m-baile, budh mhór an trúaighe da mbrisfinn é tar eis a</span>
<lb n="135"/><span>thabhairt a d-tír sabháilte.  Go deimhin táim robhuideach dhíot,</span>
<lb n="136"/><span>óganaigh bhig, ba h-é so maith do dhéanamh a n-aghaidh an uilc.  Goillidh</span>
<lb n="137"/><span>sé go mór orm ghur leag mé síos do shíola, do bhrígh go bh-fuil tú ad'</span>
<lb n="138"/><span>bhuachal dheaghnádurtha, claon cum maitheamhnus do thabhairt uait.  Bí</span>
<lb n="139"/><span>chomh maith sin," ar sé ag iompoighead chum fhir an t-siopaidh, "'sa</span>
<lb n="140"/><span>cioltharn sin a shíneadh a-núas damh."</span>
<lb n="141"/><span>Do thóg coimheadaidhe an díol-chuain a-nuas an cioltharn go</span>
<lb n="142"/><span>rochúramach, gus do bhaín an caiptin an falach dé, agus do tarruing a-mach</span>
<lb n="143"/><span>fréamhacha éigin laile; "is cosmuil duit le méid an t-síl a fúair</span>
<lb n="144"/><span>tú, gur le garrdhadoir thú.  An bh-fuil dúil agad a n-garrdhadoireachd," ar</span>
<lb n="145"/><span>se le Muiris.</span>
<lb n="146"/><span>"Tá go deimhin dúil anmhór agam ann, a Shaoi," ar Muiris: "oir tá</span>
<lb n="147"/><span>m'athair 'na gharrdhadoir, agus ceadaig sé dhamhsa saothar do dheanamh mar</span>
<lb n="148"/><span>aon leis, agus thug sé garrdhad beag dham féin."</span>
<lb n="149"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="150"/><p><span>"Ag so dhá fhréamh laile dhuit, ma bheirenn tu aire mhaith dhóibh,</span>
<lb n="151"/><span>m'fhocal duit go m-bíadh na laile is 'aille a Sacsan agad ann do gharrdhadh</span>
<lb n="152"/><span>beag.</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>Do fuair me na lail so ó cheannaighe Fléimionach, a dubhairt liom, nach</span>
<lb n="155"/><span>raibh cineal air bíth a Holanda b'áille agus ba dofhaghalá 'na íad.</span>
<lb n="156"/><span>Tiocfa síad ar aghaidh agadsa mur n-goiligh gaoth no síon orrtha."</span>
<lb n="157"/><span>Thug Muiris buidheachus don duine uasal, agus d'fhill sé chum baile, air</span>
<lb n="158"/><span>m-béith dhó fonnmhar a fhréamha breaga</span>
<lb n="159"/><span>laile do thaisbéunadh d'a athair, agus d'a</span>
<lb n="160"/><span>chompánach .i. mac garrdhadóire a bhí 'na chomhnuidhe a bh-fogus dó: 'sé</span>
<lb n="161"/><span>ainm a bhí air mhac a gharrdhadóire, Artur.</span>
<lb n="162"/><span>'Sé an chéud nídh rinne Muiris, tar éis a fhréamha laile do</span>
<lb n="163"/><span>thaisbéunadh d'a athair, d'imtheacht air siúbhal go deifireach go garrdhadh</span>
<lb n="164"/><span>Artuir da thóireacht.  Bhí balla cloiche ísiol deanta gan moirtéal air</span>
<lb n="165"/><span>bít 'na theóran idir a n-garrdhaidh.  "A Artuir! a Artuir! ca b-fuil tú?</span>
<lb n="166"/><span>Bh-fuil tú ann do gharrdhadh; ta féim agam ort."  Acht níor fhreagair</span>
<lb n="167"/><span>Artur air aonchor, agus níor tháinic sé go h-éasgaidh do theagmhail le</span>
<lb n="168"/><span>na charaid mar ba ghnathach leis.  "Atá a fhios agam ca bh-fhuil tú," ar</span>
<lb n="169"/><span>Muiris, "agus tá me ag teacht chugad comh lúaith is féidir liom a dhul</span>
<lb n="170"/><span>thríd na sgeacha subhcraobh.  Tá nuaidheacht mhaith agam duit, nídh eigin</span>
<lb n="171"/><span>do thaithneóchas leat d'fhaicsin, tá mé cinnte;" ar Muiris bocht, íar</span>
<lb n="172"/><span>n-dul thríd na sgeacha subhcráobh dhó, agus íar dteacht ann a mharc a</span>
<lb n="173"/><span>gharrdhaidh féin dhó, chonnairc se a chlog-ghloine, a chlog-ghloine</span>
<lb n="174"/><span>ionmhuin a rabhadar a chularáin ag fás faoi choimhbreagha is sin, a aon</span>
<lb n="175"/><span>chlog-ghloine briste 'na mhioruibh.</span>
<lb n="176"/><span>"Is aithmhéalach liom é," a dubhairt Artur, do sheas 'na leathluighe air a</span>
<lb n="177"/><span>spád ann a ghárrdhad féim, "tá eagla orm go m-biadh fearg anmhór ort</span>
<lb n="178"/><span>liom."</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>"Acht an tusa, a Artuir, a bhris mo chlóg-ghloine?  Och! cionnus</span>
<lb n="181"/><span>b'fhéidir dhuit sin do dhéanamh?</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>"Bhí mé ag caitheadh fiadhaille, agus tachair thar an m-balla, agus go</span>
<lb n="184"/><span>mío-thapach do thuit cnap mór féir lán do chlochaibh beaga air sileadh síos</span>
<lb n="185"/><span>as a fhréamhachaibh, air do chlog-ghloine, agus do bhris é mar chídh tu."</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Do thóg Muiris súas an cnap féir a thuit thríd a n-gloine bhriste</span>
<lb n="188"/><span>air a chularáinibh, agus d'amharc sé air</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="189"/><p><span>feadh tamuill air a chularáinibh 'na shocht.</span>
<lb n="190"/><span>"Och! mo chularáin bhochta! is éigin daoibh bás d'fhaghail a nois.</span>
<lb n="191"/><span>chífidh mé bhur m-blatha buidhe críon a márach; acht atá se déanta agus</span>
<lb n="192"/><span>ní bh-fuil neart air, nior bh'fhéidir a shabháil; uime sin,</span>
<lb n="193"/><span>Arthuir, na h-ábramoid níos mó 'na thimchioll."</span>
<lb n="194"/><span>"Atá tú rómhaith; shaoil mé go m-béidh fearg ort liom.  Tá mé</span>
<lb n="195"/><span>cinnte go m-béidh fearg anmhór ormsa leatsa, da m-brisfása gloine</span>
<lb n="196"/><span>liomsa."</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>"O! maith agus dearmad, mar a deir m'athair a g-comhnuidhe, 'sé sin</span>
<lb n="199"/><span>slighe is fearr.  - Feuch créad do fuair mé dhuit."</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>Annsin d'innis sé d'Artur an sgéul a d-taobh Chaiptin na loinge agus</span>
<lb n="202"/><span>an cioltharn China agus sgaipeadh na síol.  d'aithris sé dhó mar an</span>
<lb n="203"/><span>g-céadna a d-timchioll na bh-fréamha breagha láil a tugadh dó, agus fa</span>
<lb n="204"/><span>dheireadh do thairg Muiris aon do na fréamhachaibh ceannamhla d'Artur, noch</span>
<lb n="205"/><span>do thug buideachas dó le luthgháire mhór, agus a dubhairt arís is arís:.</span>
<lb n="206"/><span>"Cád é chomh maith is bhí tú, gan fearg a bhéith ort liom air son</span>
<lb n="207"/><span>do chlog-ghloine a bhriseadh.  Táim go mór níos brónaigh fa n-a bhriseadh,</span>
<lb n="208"/><span>'ná da m-béidheadh feargach liom."</span>
<lb n="209"/><span>"d'imthigh Artur a nois do chur a fhréamh láile, agus bhí Muiris</span>
<lb n="210"/><span>ag tabhairt fa deara na leabacha a bhí a chompánach ag romhar, agus gach uile</span>
<lb n="211"/><span>nídh do bhí teacht súas ann a gharrdhadh.  "Níl a fhios agam créad is</span>
<lb n="212"/><span>cíall dó," ar Artur, "acht is cosmuil duit a g-comhnuidhe a bheíth comh</span>
<lb n="213"/><span>lúthgáireach ag faicsin na neithe ag teacht súas ann mo gharrdhadhsa comh</span>
<lb n="214"/><span>maith agus da m-ba leat féin go léir iad.  Táim go mór níos sona ón</span>
<lb n="215"/><span>d-trath far thainic m'athair ag comhnuidhe annso, agus ó léagadar duitse</span>
<lb n="216"/><span>agus damhsa obair agus caithiomh aimsire a dhéanamh a g-ceann a chéile,</span>
<lb n="217"/><span>ioná bhí me 'ríamh 'roimhe: oir is éigin duit a thuigsin, sul a d-táinic</span>
<lb n="218"/><span>sinn do chomhnuidhe annso, go raibh fear-gaoil ann aon teach liom do</span>
<lb n="219"/><span>bhúadhairigheadh mé a g-comhnuidhe.  Ní raibh se a n-gar do bhéith comh</span>
<lb n="220"/><span>deaghnádúrtha leatsa; níor bh'áil leis aríamh amharc le pleisiur air mo</span>
<lb n="221"/><span>gharrdhadh, no air nídh air bíth a rinne mé, bhí déanta go maith, agus níor</span>
<lb n="222"/><span>thug sé 'ríamh roinn air bíth dham d'éinneithe da raibh aige; uime sin níor</span>
<lb n="223"/><span>thaithnigh sé liom:</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="224"/><p><span>cionnus b'fhéidir damh taithneamh a bheith agam air?</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>Acht creidim go n-déanan fuath a bheith againn air chách eile neamhshona</span>
<lb n="227"/><span>sinn; oir is fios dam nach raibh sólas air bíth ann mo bheatha agam, an</span>
<lb n="228"/><span>tan a bhí mé ag ciapáil leisean; agus táim a g-comhnuidhe go maith ad'</span>
<lb n="229"/><span>chuideachdsa, a Mhuiris, oir ta a fhios agad nach m-biodhmoid a á n-imreas</span>
<lb n="230"/><span>re chéile ann am air bíth."</span>
<lb n="231"/><span>Búdh mhaith don uile dhuine, da m-b'fhéidir a chúr a g-ceill dhóibh,</span>
<lb n="232"/><span>mar Artur, go m-bh'fhearr muintearas do ghnáthughadh agus do chothughadh, 'ná</span>
<lb n="233"/><span>a bhéith a n-imreas.  Búdh mhaith don domhan go léir da leanfaidh siád</span>
<lb n="234"/><span>sompladh Mhuiris, ag tabhairt maitheamhnuis uatha, agus ag déanamh dearmaid,</span>
<lb n="235"/><span>anúair a déantar, no mheasaid go n-déantar eagcóir orrtha.</span>
<lb n="236"/><span>Do bhí Maighistir Oachla, athair Artuir, fear an gharrdhaidh altra,</span>
<lb n="237"/><span>claon chum locht do thógbhail do nídh gan bhrígh, agus anúair a mheasfadh</span>
<lb n="238"/><span>se go n-dearna aon-dhuine da chomharsanaibh droichghníomh air bíth air,</span>
<lb n="239"/><span>bhí se níos uaibhrigh ioná go n-íarfadh sé orrtha ádhbhar a n-oilbheim</span>
<lb n="240"/><span>a thaisbéunadh dhó; uime sin is minic do bhí se mealta ann a bharamhuil</span>
<lb n="241"/><span>orrtha.  Do shaoil se gur thaisbéun se sbiorad, .i. a bhéith cuimhneach</span>
<lb n="242"/><span>mothuightheach fa mhasladh, agus air an ádbhar sin, air son nach raibh se</span>
<lb n="243"/><span>'na dhuine dhrocnadúrtha, do tharruing an bharamhuil mhealltach a bhí aige</span>
<lb n="244"/><span>a d-taobh meisnigh no sbioraide air úairibh é chum néithe drochnadúrtha do</span>
<lb n="245"/><span>dhéanamh.  Ba ghnáthach leis a radh go minic, "caraid chumanach, agus</span>
<lb n="246"/><span>namhuid fhíochmhar," agus do bhíodar a namhuide níos iomadamhla iona a</span>
<lb n="247"/><span>chairde.  Ní raibh se ro-shaidhbhir, acht do bhí sé uaibhreach, agus ba h-é</span>
<lb n="248"/><span>a ghnath-labhairt, "is fearr fuath iona fíorthruaighe."  Anuair tháinic se</span>
<lb n="249"/><span>air d-tús do chomhnuidhe a bh-fogus do Mhaighistir Grant, an garrdhadoir,</span>
<lb n="250"/><span>do bhí sé claon chum fuath do bhéith aige air, do bhrígh go g-cuala se gur</span>
<lb n="251"/><span>b'Albanach Maighistir Grant; agus bhí drochbharamhuil aige air mhuintir</span>
<lb n="252"/><span>Albain go h-iomlán.  Do mheas se go raibh síad go léir glic agus santach,</span>
<lb n="253"/><span>do bhrígh gur mheáll ceannuighe seachrain Albanaigh ésean aon úair amháin.</span>
<lb n="254"/><span>Do chlaoidh síbhialtachd Maighistir Grant a g-céim éigin an reamhchlaonadh</span>
<lb n="255"/><span>so, acht fós do bhí amhrus aige a n-inntinn féin "nach raibh annsa t-síbhial</span>
<lb n="256"/><span>tachd so," (mar a dubhairt se) "acht dath no</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="257"/><p><span>cosmhulachd, agus nach raibh se,</span>
<lb n="258"/><span>no nar bh'fhéidir dó a bhéith, íar m-béith 'na Albanach dó, 'na charaid</span>
<lb n="259"/><span>chomh fírinneach le fíor-Shácsanach beartha."</span>
<lb n="260"/><span>Bhiodar subhcraobha ro-bhreagha ag Grant, bhí an toradh comh mór sin, ionnus</span>
<lb n="261"/><span>gur mhían le duine a fhaícsin.  Anúair a bhí siad aifchidh, thangadar</span>
<lb n="262"/><span>mórán do choimhidheachaibh ón m-baile a n-gar dóibh do-bhí a n-ionad</span>
<lb n="263"/><span>ionnlata, chum na subhcraobha so d'fhaicsin da n-goirthear brobdignag .i.</span>
<lb n="264"/><span>fathach.</span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>"Cionnus fuair tu, no tháinic tu chum na subhcraobh breagha iongantacha</span>
<lb n="267"/><span>so, aitchim ort, a chomharsaidh Grant, ma fhéadán duine fhiafruighe," ar</span>
<lb n="268"/><span>Maighistir Oachla leis an gharrdhadóir, trathnóna áiridhe.</span>
<lb n="269"/><span>"Sin rún" ar Grant, le mionghaire cneamhairdhe.  "O " má's rún é, ni</span>
<lb n="270"/><span>dhearfha me níos mó, oir ní bhíann roinn air bíth agam le rúin dhuine</span>
<lb n="271"/><span>eile nach m-biann roinn air bíth agam le rúin dhuine eile nach m-biann dúil</span>
<lb n="272"/><span>aige a rúin a nocdamh dham.  Acht do b'fhearr liom go g-cuirfeádh uait an</span>
<lb n="273"/><span>leabhar sin; bíann tu a g comhnuidhe ag déanamh stuidéir go h-aireach</span>
<lb n="274"/><span>air leabhar éigin, anúair a thig duine air bíth ar cuairt chugad, nídh nach</span>
<lb n="275"/><span>bh-fuil ann mo bharamhuilsa (gidheadh nach bh'fuil ionnam acht duine simplidhe</span>
<lb n="276"/><span>codarmanta gan fhoghluim, a tugadh súas agus do rugadh a Sacsan) comh</span>
<lb n="277"/><span>síbhialta agus comh carthanach is b'fhéidir a bhéith."</span>
<lb n="278"/><span>Do dhúin Maighistir Grant a leabhar go tapaidh, acht dubhairt se ag</span>
<lb n="279"/><span>amharc go géur air a mhac, "gurab 'sa leabhar sin a fuair se a shubhcraobha</span>
<lb n="280"/><span>Brobdignag."</span></p>
<lb n="281"/>
<lb n="282"/><p><span>"Asé do thoil a bhéith greanmhar leosan nach bh-fuil a shéun orrtha</span>
<lb n="283"/><span>a bhéith comh leabhar-fhoghlumtha leatsa, a Mhaighistir Grant; acht measaim,</span>
<lb n="284"/><span>(íar m-béith dham am' fhear Shacsanach gan comhrádh foghlumtha, mar a</span>
<lb n="285"/><span>dubhairt me a roimhe,) go bh-fuil se go h-iomlán comh cosmuil do dhuine,</span>
<lb n="286"/><span>subhcraobh fhaghail ann a gharrdhadh le n-a leabhar, a Mhaighistir Grant."</span>
<lb n="287"/><span>Ag tabhairt fa deara do Grant gur labhair a chomharsadh go bodachamhuil,</span>
<lb n="288"/><span>níor dhubhairt se nidh air bíth a n-aghaidh, air m-béith dhó 'na dhuine</span>
<lb n="289"/><span>chraíbhtheach agus eolach go maith air an sgríobtúir dhiadha; (mar ta</span>
<lb n="290"/><span>an chuid is mó do mhuintir Albain, noch a thuilleas meas mór dóibh féin;)</span>
<lb n="291"/><span>do bhí a fhios aige go g-coscann freagradh mín boile, agus d'fhreagair se</span>
<lb n="292"/><span>a n-guth dheaghaigeantach, "cluinim, a chomharsaidh Oachladh, gur cosmhuil</span>
<lb n="293"/><span>duit</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="294"/><p><span>mórán airgid do dhéanamh dod' fhas-chrann an bhlíadhain so.</span>
<lb n="295"/><span>Ag so, fa thuairim do shláinte agus sláinte an té is leatsa, ní ag</span>
<lb n="296"/><span>déanamh dearmaid do na planduighib noch a chim ata ag teacht air a naghaidh go</span>
<lb n="297"/><span>breagha."</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>"Do bhéirim buidheachus ó chroidhe dhuit, a chomharsaidh, ta na plandaidh</span>
<lb n="300"/><span>teacht air a n-aghaidh go measardha, ta sin cinnte, agus ag so, fa</span>
<lb n="301"/><span>thuairim do shláinte mhaith, a Mhaighistir Grant, thú féin agus do chúram</span>
<lb n="302"/><span>maille le do shubhfraobhaibh - cionnus ainmnigheas tú íad."  d'ól</span>
<lb n="303"/><span>sé agus tar éis stad do dheanamh, ag tógbháil suás an chomhraidh arís,</span>
<lb n="304"/><span>dubhairt se: "Ní bh-fhuil cosmhulacht air bíth orm a bhéith ag íarraidh</span>
<lb n="305"/><span>deirce, acht da m-b'fheídir leatsa thabhairt damh"</span>
<lb n="306"/><span>Annso do cuireadh toirmeasg air Mhaighistir Oachladh le teacht asteach</span>
<lb n="307"/><span>choimhídhigh éigin, agus níor chríochnuigh se a athchuinge do dhéanamh</span>
<lb n="308"/><span>chum Grant  Ní raibh Maighistir Oachladh claon, mar dubhairt se na thaobh</span>
<lb n="309"/><span>féin, chum comaoineacha d'íarraidh air éinneach, agus níor bh'fhéidir le</span>
<lb n="310"/><span>nídh air bíth acht le sochroidheachd Graint amháin, buaidh do bhreith</span>
<lb n="311"/><span>air a reamhchlaonadh comh fad sin, ionnus go m-b'féidir cathughadh do chuir</span>
<lb n="312"/><span>air, comaoin air bíth d'íarraidh air Albanach.  Do bhí se air tí cuid do</span>
<lb n="313"/><span>na planduighibh subhcraobh Brobdignag d'iarraidh.</span>
<lb n="314"/><span>An lá na dhiaigh sin do smuainigh se arís air na subhcraobhaibh; acht</span>
<lb n="315"/><span>air m-béith dhó 'na dhuine náireach, níor mhían leis féin a dhul da</span>
<lb n="316"/><span>n-íarraidh, agus d'íarr sé air a mhnaoi, a bhí go díreach ag dul gus an</span>
<lb n="317"/><span>margadh, do ghlaodhach ag geatadh Graint, agus ma bhí se ag obair ann a</span>
<lb n="318"/><span>gharrdhadh, beagán do phlanduighibh subhcraobh d'íarraidh air.  Ba h-é</span>
<lb n="319"/><span>freagradh thug bean Óachlaidh chuige, "nach raibh planda air bíth</span>
<lb n="320"/><span>subhcraobh</span>
<lb n="321"/><span>ag Maighistir Grant a bhearfadh se dhó, agus da m-beidís comh iomadamhuil</span>
<lb n="322"/><span>is b'fhéidir aige, nach d-tabharfadh se aon uaidh do dhuine air bith, acht da</span>
<lb n="323"/><span>mhac féin.  Do ghlac fearg mhór Oacladh 'nuair a chúala se an teachdaireacdh</span>
<lb n="324"/><span>so; dubhairt se go m-ba cleas mí-naireach truaillidh é, agus</span>
<lb n="325"/><span>nar bh'fhéidir súil do bheith le nídh air bíth eile ó Albanach.  Dubhairt</span>
<lb n="326"/><span>se nach raibh ann féin acht suthaire inmheallta daillinntinneach, fa dhothchus</span>
<lb n="327"/><span>do chur aríamh a m-bríathruibh shíbhialta Albanaigh: do </span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="328"/><p><span>thug se móide</span>
<lb n="329"/><span>gur luaithe do gheabha se bás a d-teachoibre an pharáiste, ioná d'iarrfadh</span>
<lb n="330"/><span>se comaoin da láighiod air Albanach.</span>
<lb n="331"/><span>d'aithris míle uair da mhnaoi an gléus ar mheall an ceannuighe Albanaigh é</span>
<lb n="332"/><span>deich m-bliadhna ó shoin, agus fa dheóigh, thug se mionna nach m-beith roinn</span>
<lb n="333"/><span>air bíth aige le Maighistir Grant, no le aonduine ba leis, ó sin amach.</span>
<lb n="334"/><span>"A mhic Artur" ar sé, ag labhairt ris an m-buachal a tháinic asteach air</span>
<lb n="335"/><span>an uair sin go díreach ó obair; "a mhic Artuir, a g-cluinneann tu mé, na</span>
<lb n="336"/><span>faicim choidhche arís thu a g-cuideachd Mhuiris Grant."</span>
<lb n="337"/><span>"Ag-cuideachd Mhuiris a athair?"</span>
<lb n="338"/><span>"A g-cuideachd Mhuiris Grant, a deirim.  Croisim ort ón lá agus ón uair</span>
<lb n="339"/><span>so amach roinn air bíth a bheith agad leis."</span>
<lb n="340"/><span>"A athair ionmhuin, créud fa?"</span>
<lb n="341"/><span>"Na fíafraigh ceisd air bíth diom, achd déan mar deirim leat."</span>
<lb n="342"/><span>Do bhris Artur amach a n-gul, agus níor lábhair focal acht so amháin:</span>
<lb n="343"/><span>"aseadh, a athair, dhéanfad mar deir tu liom go deimhin."</span>
<lb n="344"/><span>"Cad é so anois?  créad fa n-guileann an t-óglach?</span>
<lb n="345"/><span>An measánn tu, a amadáin, nach bhfuil aon bhuachal eile le fághail, do </span>
<lb n="346"/><span>dhéanfadh súgradh ad'fhochair acht mac an Albanaigh so?  Do gheabha mise</span>
<lb n="347"/><span>amach comrádaigh eile dhuit, a leinbh, ma 'sé sin an t-iomlán."</span>
<lb n="348"/><span>"Ní h-é sin an t-iomlán, a athar," ar Artur, ag déanamh a dhithchioll,</span>
<lb n="349"/><span>é fein do chongbháil ó osnaibh;  "Acht is amhla tá an cás, ní bhéidh</span>
<lb n="350"/><span>a leithid do chomráda choidhche arís agam; ní bhéidh aon charaid eile go</span>
<lb n="351"/><span>brath agam mar Mhuiris Grant."</span>
<lb n="352"/><span>"Och! a amadáin bhoicht!" ar a athair, ag fasgadh cinn a mhic chuige,</span>
<lb n="353"/><span>"biadh go díreach chosmhuil le d'athair, soimheallta le briathraibh breagha</span>
<lb n="354"/><span>no mar sin.  Acht anuair a bhias tú beo comh fada liomsa, gheabha tú amach,</span>
<lb n="355"/><span>nach bhfuilid cairde chomh iomadamhuil le sméuraibh, agus nach bh-fasaid air</span>
<lb n="356"/><span>gach aon tum."</span>
<lb n="357"/><span>"Ní headh, go deimhin, ní mheasaim go bh-fasaidh," ar Artur, "ní raibh</span>
<lb n="358"/><span>aon charaid 'riámh 'roimhe agam, agus ní bheidh choidhche arís mar</span>
<lb n="359"/><span>Mhuiris Grant."</span>
<lb n="360"/><span>"Gach mac mar athair - feudann tú a radh gur tharlaidh dhuit go maith</span>
<lb n="361"/><span>a bhéith réidh leis."</span>
<lb n="362"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="363"/><p><span>"Réidh leis, a athair! agus nach rachfad choidhche arís chum oibre</span>
<lb n="364"/><span>gus a ghairdhadh, agus nach féidir leisean a theaht chum mo ghairdhaidhsa."</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>"Ní rachair," ar Oachladh go ceanndána; "do rinne a athair cleas</span>
<lb n="367"/><span>danartha ormsa, agus ní dhéanfadh aondhuine a leithid do chleas orm fa dhó</span>
<lb n="368"/><span>deirim</span>
<lb n="369"/><span>nach n-dhéanfadh - sguab súas an teallach so, a bhean - a bhuachail,</span>
<lb n="370"/><span>na bi ad'amadhán, acht ith do chuid bagún agus gabáisde agus na cluineamoid</span>
<lb n="371"/><span>níos mó a d-taobh Mhuiris Grant."</span>
<lb n="372"/><span>Do gheall Artur a bheith umhal da athair; níor íarr sé acht cead</span>
<lb n="373"/><span>labhairt le Muiris aon uair amháin, agus fhios a thabhairt dó, gur do réir</span>
<lb n="374"/><span>ordughadh a athair do rinne sé so.</span>
<lb n="375"/><span>Do fuair se an athchuinge so; acht anuair ba mhían</span>
<lb n="376"/><span>le Artur fios d'fhaghail ós a chionn sin, gad é an réasún do bhearfadh</span>
<lb n="377"/><span>se fa'n sgáramhuin so, do dhiúltaigh a athair a réasún d'insinn.  Do</span>
<lb n="378"/><span>ghlac an dá charaíd cead le chéile go ro-dhoilgheasach.</span>
<lb n="379"/><span>Anuair a chúalaidh Maighistir Grant so go h-uile, rinne se a dhithchioll</span>
<lb n="380"/><span>d'fhaghail ámach, créad a d'fheudfadh oilbhéim a thabhairt d'á chomharsan,</span>
<lb n="381"/><span>acht níor bh'féidir leis sin d'faghail amach, do chionn</span>
<lb n="382"/><span>Oacladh a bhéith go ceanndána 'na shocht.</span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>Anois níor bh'ionnan an teachdaireachd a chuir Grant uaidh, 'sa sgeul</span>
<lb n="385"/><span>a fuair Oacladh.  Ba h-é so an teachdaireachd, nar le Maighistir Grant na</span>
<lb n="386"/><span>subhcraobha, da bhrígh sin nach raibh ceart aige a d-tabhairt uaidh: go</span>
<lb n="387"/><span>m-ba le n-a mhac Muiris íad, agus nach é so an t-am cóir don bhlíadhan</span>
<lb n="388"/><span>chum a b-plandughad.  Do miothuigeadh an teachdaireachd so go mío-fhortunach.</span>
<lb n="389"/><span>Thug Grant a fhreagradh d'a mhnaoi, agus ísi do chailin seirbise Bhreathnach,</span>
<lb n="390"/><span>nar thuig go beacht canamhuin leathan Albain do labhair a maighistreas; agus</span>
<lb n="391"/><span>nior fhéud sísi fós a chur a g-céill go maith do Mhaighistreas Oachladh,</span>
<lb n="392"/><span>a d'fhuathuig blas cainte na m-Breathnach, agus d'a raibh a h-aireachas,</span>
<lb n="393"/><span>(anuair a bhí an cailin seirbhise ag deanamh na teachdaireachda,) go</span>
<lb n="394"/><span>prionnsapalta tógtha súas le ceannsuigheadh a h-eich.  Air m-beith don</span>
<lb n="395"/><span>n-each, air a raibh Maighistreas Oachladh air marcuigheacht an lá so,</span>
<lb n="396"/><span>drochmhúinte, ní fhanfadh se 'na seasamh go socair ag a n-geatadh, agus</span>
<lb n="397"/><span>bhí sísi neamhfhoideach freagradh</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="398"/><p><span>d'fhaghail agus imtheacht air a h-aghaidh gus an margadh.</span>
<lb n="399"/><span>Air neithibh neamhthabhachdaigh don t-samhuil so eirighid ceannairce</span>
<lb n="400"/><span>comharsan go minic.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>Anuair a chuir Oacladh roimhe aon úair amháin fuath a bheith aige air a</span>
<lb n="403"/><span>chomharsadh Grant, nior fheúd se a bheíth a bh-fad gan cúis chum géarán</span>
<lb n="404"/><span>do dhéanamh.  Do bhí crann pluimbis a n-garrdhadh Graint, a bhí curtha a</span>
<lb n="405"/><span>n-gar</span>
<lb n="406"/><span>donn m-balla cloiche sgaoilte, (.i. nach raibh ceangalta d'a chéile</span>
<lb n="407"/><span>go daingean,) do bhí 'na theóran idir an garrdhadh agus na fas-chranna.  Do</span>
<lb n="408"/><span>tharla don talamh ann a raibh an crann pluimbhis curtha, gan a bhéith chomh</span>
<lb n="409"/><span>maith go h-iomlán leis úd a bhí an taobh eile don m-balla, agus chuaidh</span>
<lb n="410"/><span>fréamh an chrainn phluimbis thríd an m-balla le fóirneart agus do ghlac</span>
<lb n="411"/><span>sealbh céim air chéim air an áit is fearr a thaithnigh leis.  Do mheas</span>
<lb n="412"/><span>Oacladh, do bhríg go m-ba le maighistir Grant an crann pluimbis, nach raibh</span>
<lb n="413"/><span>ceart air bíth aige a bheith air a chuid talmhansan; d'innis ádhbhocóid</span>
<lb n="414"/><span>dó go m-b'fhéidir leis cur d'fhiachaibh air Grant a ghearradh síos.</span>
<lb n="415"/><span>Ní ghearrfadh Maighistir Grant a chrann pluimbis síos do réir ordúghad an</span>
<lb n="416"/><span>adhbhocóide, agus chomharluigh an t-adhbhocóid Oachladh dhul chum dlíghe</span>
<lb n="417"/><span>a d-taobh an cháis, agus chuaidh an t-agradh dlighe air aghaidh air feadh</span>
<lb n="418"/><span>tamuill mhaith.  Ag deireadh na h-aimsire sin, tháinic an t-adhbhocóid chum</span>
<lb n="419"/><span>Oaclaidh ag íarraidh airgid air, ionnus go m-b'fhéidir leis an dlighe a chur</span>
<lb n="420"/><span>air aghaidh, ag dearbhughadh dhó, go g-críochnochuidh an cas gan mhaill ann a</span>
<lb n="421"/><span>leithsean.  Do dhíol Oacladh deich b-píosa óir re na adhbhocóid, thug sé</span>
<lb n="422"/><span>fa deara, go m-ba mhór an t-suim airgid dó a dhíól, agus nar bh'fhéidir le</span>
<lb n="423"/><span>nídh air bít acht gradh an cheirt amháin, chur d'fhiachaibh</span>
<lb n="424"/><span>air dhul air aghaidh go buainsheasmhach san éiliomh n-dlíghe so, mar gheall</span>
<lb n="425"/><span>air ghréim talmhan "nach fiu dhá phighin," ar sé, "tar éis an uile nídh.</span>
<lb n="426"/><span>Is beag an diobháil do gnidh an crann pluimbis dam, ach ní mían liom go</span>
<lb n="427"/><span>meallfadh Albanach mé."  Do thug an t-adhbhocóid fa dearadh fuath</span>
<lb n="428"/><span>Oachlaidh</span>
<lb n="429"/><span>a n-aghaidh lucht na hAlbain, agus do mheas se tairbhe do déanamh dhé: agus</span>
<lb n="430"/><span>do chuir se a g-céill dó, ionnus go d-taisbéunfadh se sbiorad fhir</span>
<lb n="431"/><span>Shacsanaigh, go raibh se ríachdanach dó dhul air aghaidh leis an g cúis,</span>
<lb n="432"/><span>gídh b'é air bít choiseónadh se dó.</span>
<lb n="433"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="434"/><p><span>Ba gár a n-diaigh an chomhraidh so leis an adhbhocóide, go raibh</span>
<lb n="435"/><span>Oacladh ag siubhal le coisceimnibh méisneamhla gus ang-crann pluimbis ag</span>
<lb n="436"/><span>rádh</span>
<lb n="437"/><span>leis féin, "da g-coiseónfadh se céud ponta damh, ní fhulangfad don</span>
<lb n="438"/><span>Albanach ghlic so, buaidh d'faghail orm."</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>Do chuir Artur toirmeasg air chaint mhicéillide a athar, ag síneadh amach</span>
<lb n="441"/><span>a lámha chum leabhair agus planduígh óga éigin a bhí leagtha air an</span>
<lb n="442"/><span>m-balla.  "Saoilim, a athar," ar se, "gur dhuitse ataid na neithe so, oir</span>
<lb n="443"/><span>ata</span>
<lb n="444"/><span>sgríbhínn bheag dírighthe chugadsa a láimhsgríobhadh Mhuiris.  A</span>
<lb n="445"/><span>m-bearfadh me chugad é."</span>
<lb n="446"/><span>"Beir, léig damh a leigheadh, a leinbh, ó thárla go g-caithfe mé."</span>
<lb n="447"/><span>Bhí na bríathra so ann.</span>
<lb n="448"/><span>"Mhaighistir Oaclaidh ionmhuin."</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>"Níl a fhios agam créad fa n-dearna tu imreas linne; taim ro-dhoilghíosach</span>
<lb n="451"/><span>mar gheall air.  Acht air son go bh-fuil fearg ortsa liomsa, ní bh-fuil</span>
<lb n="452"/><span>fearg ormsa leatsa.  Tá muinighin agam nach n-díultóchaid tu cuidh do</span>
<lb n="453"/><span>mo phlanduighibh subhcraobh Brobdignag noch a d'íarr tú tamall fáda ó</span>
<lb n="454"/><span>shoin, anúair a bhamur go léir 'nar g-cairdibh dílis.  Níor bh'é sin an</span>
<lb n="455"/><span>t-am cóir don bhlíadhain chum a b-plandughadh, agus is uime sin nar</span>
<lb n="456"/><span>cuireadh chugad íad; acht ata se anois go díreach ann am choir le na</span>
<lb n="457"/><span>g-cur, agus cuirim an leabhar chugad ann a bh-fuighidh tú an fáth fa</span>
<lb n="458"/><span>g-cuírmid luaith fheamnaigh a g-comhnuidhe tímchioll a bh-fréamha, agus</span>
<lb n="459"/><span>fuair me luaith fheamnáigh éigin duitse a tá a b-pota na m-blath air an</span>
<lb n="460"/><span>m-balla.  Níor labhair mé re Artur, no ésean liomsa, 'ríamh ó dubhairt</span>
<lb n="461"/><span>tu linn gan labhairt re chéile.  Mar sin, ag íarraidh mar athchuinge do chuid</span>
<lb n="462"/><span>subhcraobha Brobdignag do theacht chum bhéith comh maith le ar g-cuidne,</span>
<lb n="463"/><span>agus ag míanadh sinn do bhéith go léir 'nar g-cairdibh arís, is mé, le gean</span>
<lb n="464"/><span>d'Artur ionmhuin agus duitse,</span>
<lb n="465"/><span>Mac do chomharsan chumanaigh,  Muiris Grant.</span>
<lb n="466"/><span>Tuille eile.  Ta sé anois ceithre mhí ó tharla an t-imreas, agus is</span>
<lb n="467"/><span>anfháda an tamall sin."</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>Bhí roinn mhór don sgríbhinn so gan éifeachd ag Oacladh, do bhrígh nach</span>
<lb n="470"/><span>raibh se roieólach air léigheadh sgribhneorachda, agus is air éigin</span>
<lb n="471"/><span>d'fhéud se na litre</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="472"/><p><span>do ainmniughadh agus do chur re chéile go ceart.</span>
<lb n="473"/><span>Cídh b'é air bíth é, ba chosmhuil dó a bheith corruighthe ris, agus</span>
<lb n="474"/><span>dubhairt se; "creidim go bhfuil gean mór go leor ag Muiris so ort, a</span>
<lb n="475"/><span>Artuir, agus is cosmhuil dó a bheith 'na short buachail mhaith; acht a</span>
<lb n="476"/><span>d-taobh na subhcraobh, measaim nach bh-fuil acht leithsgéul sa méud a deir sé 'na</span>
<lb n="477"/><span>d-timchioll, agus air mhodh air bíth, ó tharla nar bh'fhéidir liom a</span>
<lb n="478"/><span>bh-fághail anuair a d'íarr mé íad, ní ghlacfad anois iad.  - An g-cluinéann</span>
<lb n="479"/><span>tú mé, a Artuir, a deirim, cad é ta tu ag leigheadh annsin?" - Do bhí</span>
<lb n="480"/><span>Artur ag leigheadh leathanaigh no taoibh duilleóige do bhí dúbailte síos</span>
<lb n="481"/><span>san leabhar, noch a d'fhág Muiris air an m-balla mar aon ris na</span>
<lb n="482"/><span>plannduighibh subhcraobh.  Do léigh Artur go h-árd mar so síos.</span>
<lb n="483"/><span>(Oirchisde míosamhuil, an t-ochtmhadh lá air fhíthchid den dara mí</span>
<lb n="484"/><span>gheimhridh, leathanach ceithre chéad is aonmhadhair-fhíthchid.)</span>
<lb n="485"/><span>"Curthar cineal subhtalmhuin ag Jerse, a folaighthear beagnach le feamnaigh</span>
<lb n="486"/><span>sa n-geimhreadh, air an módh g-ceadhna a bh-folaighthear iomad de</span>
<lb n="487"/><span>phlanduighibh</span>
<lb n="488"/><span>a Sacsan le h-aoileach stabla, bíd na subhtalmhuna so go coitchionn</span>
<lb n="489"/><span>timchioll mhéid apricoit den mhéid mheadhonaigh agus biann blás anmhilis</span>
<lb n="490"/><span>orrtha.  Ann Jerse agus Gernse, suighte aon chéim amháin air éigin níos</span>
<lb n="491"/><span>foigse gus an ard an-deas iona Cornuall, bídh gach uile chineal toraidh,</span>
<lb n="492"/><span>pónaire, pis agus fós gach nídh íonfais a soghsur ann a n-am féin</span>
<lb n="493"/><span>caocaidhis no trí seachdmhain níos luaithe iona a Sacsan, fiú air bhruach na</span>
<lb n="494"/><span>fairge gus an árd a n-deas, agus is air éigin a mhaireas an sneachta</span>
<lb n="495"/><span>ceithre h-úaire air fhithchid gan leaghadh air an d-talamh.  Gidheadh gur</span>
<lb n="496"/><span>féidir don áidhear sháillte agus uime sin fliuch, a thimchiollas na</span>
<lb n="497"/><span>h-oileanso, bhéith 'na ádhbhar aige so; air a shon sin is féidir fós</span>
<lb n="498"/><span>cuid dé chur a leith na luaithe fheamnaigh a n-deantar feim dé mar leasughad."</span>
<lb n="499"/><span>"Agus ag so," ar Artur a-rís, "nídh éigin sgríobhtha le cleitean air</span>
<lb n="500"/><span>ghreim bheag páipeir, agus is é sgribhneoireachd Mhuiris é.  Léighfidh me</span>
<lb n="501"/><span>dhuit é."</span>
<lb n="502"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="503"/><p><span>"A-núair a léigh mé san leabhar so an nídh deirthear a d-taobh fás</span>
<lb n="504"/><span>na subhtalmhuin comh mór le apricóitib (.i. cíneal toraidh,) déis iad a</span>
<lb n="505"/><span>bhéith folaighthe os a g-cinn le luaith fheamnaigh, do mheas me go m-b'fhéidir</span>
<lb n="506"/><span>go n-déanfadh luaith fheamnaigh maith do shubhcraobhaibh m'athar, agus</span>
<lb n="507"/><span>d'fhíafraigh me dhé, an d-tabharfadh se cead damh fromhadh do dhéanamh.</span>
<lb n="508"/><span>Do thug se cead damh, agus air an m-ball do chuaidh mé agus chruinnigheas a</span>
<lb n="509"/><span>g-ceann a chéile feamnach éigin do chuir an t-anfa a d-tír, agus do</span>
<lb n="510"/><span>thiormaigheas agus loisgeas é agus ann sin leasuigheas na subhcraobha leis,</span>
<lb n="511"/><span>agus an bhlíadhain na dhiaigh sin, d'fhásadar na subh craobha chum bheith san</span>
<lb n="512"/><span>mhéid sin ann ar chonnairc tú íad.  Anois 'sé an fath fa n-innisim so</span>
<lb n="513"/><span>dhuit, air d-tús, chor go m-béidh a fhios agad do shubhcraobha do chur a</span>
<lb n="514"/><span>n-eagar no do leasughadh; agus san dára h-áit, do bhrígh go g-cuimhnighim</span>
<lb n="515"/><span>gur fhéuch tu go ro-thromdha, amhuil is nach raibh tú sásta le m'athair,</span>
<lb n="516"/><span>a-núair a d'innis se dhuit go m-ba rún an t-slíghe le a d-táinic se</span>
<lb n="517"/><span>cum a shubhcraobh Brobdignag: do b'fhéidir gur b'é an nídh so do rinne</span>
<lb n="518"/><span>comh feargach so thu linne go h-uile, oir níor tháinic tu 'ríamh ón</span>
<lb n="519"/><span>trathnóna sin d'fhéuchain m'athar.  A-nois d'innis me dhuit gach uile</span>
<lb n="520"/><span>nídh is feasach damh, agus da bhrígh sin, tá muinighin agam nach m-béidh</span>
<lb n="521"/><span>fearg ort linn nios mó."</span>
<lb n="522"/><span>Do shásaigh an t-so-chroídheachd so go mór Maighistir Oacladh, agus</span>
<lb n="523"/><span>dubhairt se; - "acht a-nois, a Artuir, is so nídh éigin cosmhuil - ag so</span>
<lb n="524"/><span>d'innsin an nídh is mían le duine d'fhaghail a-mach, gan oráidibh</span>
<lb n="525"/><span>breagha.  Is mó is cosmhuil so le Sacsanach no le Albanach.</span>
<lb n="526"/><span>Aitchim ort, Artuir, an bh-fuil fhios agad an a Sacsan no ann Alban</span>
<lb n="527"/><span>rugadh do cháraid Muiris?"</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>"Níl a fhios agam go deimhin, a Shaoi, níor fhíafraigh mé 'ríamh,</span>
<lb n="530"/><span>agus níor shaoil mé gur bh'fhiú dadaidh é.  Ní fios damh éin-nidh acht</span>
<lb n="531"/><span>so amháin, mar a tá, cidh b'é air bíth ann a rugadh é, go bh-fuil se</span>
<lb n="532"/><span>ro-mhaith.  Féuch, a athair, tá mo lail ag blathughadh."</span>
<lb n="533"/><span>"Ar m'fhocal, béidh se so 'na lail áluinn."</span>
<lb n="534"/><span>"Tugadh damh é le Muiris."</span>
<lb n="535"/><span>"Agus a d-tug tú dadamh dhó air a shon?"</span>
<lb n="536"/><span>"Níor thugas nídh air bíth san domhan; agus thug se dhamh é, go díreach</span>
<lb n="537"/><span>san ám cheadna ann a raibh</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="538"/><p><span>cúis mhaith aige fearg an-mhór a bhéith air liom,</span>
<lb n="539"/><span>go díreach a-núair a bhris me a chlog-ghloine."</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>"Ta mían mór agam leigean daoibh súgradh do dhéanamh a bh-fochair a</span>
<lb n="542"/><span>chéile a-rís," arsa athair Artuir.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>"Och! da n-déanfádh sin," ar Artur, ag búaladh a bhosa fa chéile,</span>
<lb n="545"/><span>budh mhaith dúinn-ne é.  Dearbhuighim dhuit, a athar, gur minic a shuidh mé</span>
<lb n="546"/><span>air fedh úaire, shúas san abhall fhiadhain úd, gan chorrughadh, ag</span>
<lb n="547"/><span>féuchain síos air Mhuiris ag oibriughadh ann a gharrdhadh agus ag tnuith</span>
<lb n="548"/><span>a bhéith ag oibriughadh a n-einfheacht ris.  Feuch, a athar, ní'l mo</span>
<lb n="549"/><span>gharrdhadh a ngar do bhéith a n-ordughadh chomh maith is ba ghnathach leis a</span>
<lb n="550"/><span>bhéith.  Acht do bhéidh gach uile nídh go ceart a-rís da."</span>
<lb n="551"/><span>Ann so do cuireadh toirmeasg air Artur le teachd an adhbhocóide chum</span>
<lb n="552"/><span>Maighistir Oacladh, chum céisd éigin d'fhíafraidh dhé, a d-timchioll</span>
<lb n="553"/><span>éiliomh a n-dlígheadh a d-taobh an chrainn pluimbis.  Do thaisbéun</span>
<lb n="554"/><span>Oacladh</span>
<lb n="555"/><span>litir Mhuiris dó, agus comh lúath 's do léigh sé í, (nídh do chuir</span>
<lb n="556"/><span>uathbhas ro mhór air Artur,) do ghair se a mach, ag radh; - "creud an duine</span>
<lb n="557"/><span>úasal beag glic é so!  Air feadh m'eoluis go h-iomlan, níor tharla</span>
<lb n="558"/><span>rud air bíth 'ríamh orm is fearr ná é so.  Acht 's í an lítir is glice</span>
<lb n="559"/><span>léigh mé a-ríamh í."</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>"Ca bh-fuil an gliocas?" arsa Oacladh, agus do chuir se a speaclairidhe</span>
<lb n="562"/><span>air.   "Nach bh-faiceann tu, a dhuine mhaith, nach bh-fuil sa n-iomlán dé so</span>
<lb n="563"/><span>a d-taobh na subhcraobh Brobdignag, acht neimhnidh agus bréaga, chum</span>
<lb n="564"/><span>d'éiliomh-sa a d-timchioll an chrainn pluimbis d'fhor-choimhead?  Tá fios</span>
<lb n="565"/><span>aca, 'sé sin atá fios ag Maighistir Grant a tá géur go leór, go rachfaidh</span>
<lb n="566"/><span>an chúis sin a n-aghaidh, agus nach fuláir dó, gan mhaill, suim mhór</span>
<lb n="567"/><span>airgid a dhíol leat air son díobháil, ma théid an chúis air aghaidh."</span>
<lb n="568"/><span>"Air son díobháil!" ar Oacladh, ag féachuinn go h-uathbhasach 'na</span>
<lb n="569"/><span>thimchioll ag an g-crann pluimbis: - "acht níl a fhios agam gad é is mían</span>
<lb n="570"/><span>leat.  Ní mían liom-sa nídh air bíth acht an ceart; ní mían liom suim</span>
<lb n="571"/><span>mhór airgid air bíth d'íarraidh, oir is beag an díobháil do rinne an</span>
<lb n="572"/><span>crann pluimbis le teachd</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="573"/><p><span>a-steach ann mo gharrdhadh; acht amháin, ní</span>
<lb n="574"/><span>tháithnigheann liom go d-tiocfadh se ann súd gan mo chead."</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>"Ta go maith, ta go maith," ar an t-adhbhocoid, tuigim sin go h-iomlán;</span>
<lb n="577"/><span>acht so an nídh is mían liom chur a g-céill duit, a Mhaighistir Oaclaidh,</span>
<lb n="578"/><span>go bh-fuil Grant so agus a mhac ag íarraidh cairdeas a dhéanamh leat-sa, le</span>
<lb n="579"/><span>bríb de bheagan subhcraobhaibh do chur chugad fo láimh mar so, ionnus nach</span>
<lb n="580"/><span>d-tiocfadh an chuis chum breitheamhnais cheirt."</span>
<lb n="581"/><span>"Bríb!" - do gháir Oacladh a-mach, - "níor ghlac me bríb air bíth</span>
<lb n="582"/><span>a-ríamh, agus ní ghlacfad go brath;" agus le mothugadh h-oban feirge, do</span>
<lb n="583"/><span>tharraing se na subhcraobha as an d-talamh ann a raibh Artur da g-cur, agus</span>
<lb n="584"/><span>chaith se thar an m-balladh íad a-steach a n-garrdhadh Graint.  Do chuir</span>
<lb n="585"/><span>Muiris a lail noch a bhí a tosughadh air shéidigh bláith uaidh, a b-pota na</span>
<lb n="586"/><span>m-bláth air mhullach an bhallaidh a n-dóigh go bh-feichfeadh a charaid</span>
<lb n="587"/><span>Muiris é, ó lá go lá.</span>
<lb n="588"/><span>Och! ní raibh a fhios aige cread an t-ionad guasachdach ann ar chuir se</span>
<lb n="589"/><span>é.  Do scaith aon d'a phlandaibh subhcraobh Brobdignag féin, a theilg</span>
<lb n="590"/><span>Oacladh as a láimh le feirg, an ceann d'a lail dheas.</span>
<lb n="591"/><span>Air m-béith d'Artur ag léir-smuaineadh gad é mar chuirfeadh se a g-céill</span>
<lb n="592"/><span>d'a athair, go raibh an t-adhbhocóid meallta ann a bharamhuil air Mhuiris</span>
<lb n="593"/><span>bhocht, níor thug se fa deara tuitim an laile.</span>
<lb n="594"/><span>Lá air na mhárach, a-núair do chonnaic Muiris a phlandaidhe subhcraobh</span>
<lb n="595"/><span>sgaftha air an d-talamh, agus a lail air a raibh se ro cheanamhuil briste, do</span>
<lb n="596"/><span>ghabh uathbhas mór é agus fearg air feadh tamuill, acht níor mhair fearg</span>
<lb n="597"/><span>a-ríamh dó-san a bh-fád d'aimsir.  Chuir se a g-céill dó féin gur le</span>
<lb n="598"/><span>mí-thafadh do tharla so go léir; níor bh'fhéidir leis a chreidmhuin go</span>
<lb n="599"/><span>m-b'fhéidir do dhuine air bíth, a bheith chomh mío-rúnach sin dó, is go</span>
<lb n="600"/><span>n-déanfadh díobhal dó d'a dheóin.  "Agus cuir a g-cás go ndearnadar so</span>
<lb n="601"/><span>go h-uile le rún fearg a chur orm-sa," ar se leis féin, "ní thig liom nídh</span>
<lb n="602"/><span>air bith do dhéanamh níos fearr ná gan léigean dó fearg a chur orm.</span>
<lb n="603"/><span>Maith agus dearmad."  As mó sólás a bhí ag Muiris as a n-inntinn so a</span>
<lb n="604"/><span>bhéith aige ná b'fhéidir leis a bhéith aige gan í, dá m-ba leis laile</span>
<lb n="605"/><span>Holanda go h-iomlán.</span>
<lb n="606"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="607"/><p><span>Do bhíodar laile an trath sin 'na néithe mór-lúaigh do réir bharamhla</span>
<lb n="608"/><span>luchd na tíre a n-iomad d'áitibh air gach taobh den áit, ann a rabhadar</span>
<lb n="609"/><span>Muíris agus Artur 'na g-comhnuidhe.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>Do bhí neach dúileamhuil a m-blath air tí féasda do ghairm ag baile a</span>
<lb n="612"/><span>n-gar dóibh, mar a raibh tursgán maith d'uirlis gharrdhadoireachda re</span>
<lb n="613"/><span>faghail mar lúach saothair tre bhuaidh do bhréith ag neach air bíth a</span>
<lb n="614"/><span>d'fheudfadh an bláth a b'fhearr d'a chinéil do thaisbéunadh.  Ba h-é an</span>
<lb n="615"/><span>lail an bláth a b'fhearr san m-blíadhain a chuaidh thart, do réir baramhla</span>
<lb n="616"/><span>na poiblidheachda, agus da réir sin, rinneadar mórán de dhaoinibh a</span>
<lb n="617"/><span>n-dithchioll 'na dhiaigh sin fréamhacha laile d'fhaghail, a n-doigh buaidh do</span>
<lb n="618"/><span>bhréith an bhlíadhan so.</span></p>
<lb n="619"/>
<lb n="620"/><p><span>Ba bhreagha an lail a bhí ag Artur.  Mar bhí se da bhreathnughadh ó lá</span>
<lb n="621"/><span>go lá, agus gur shaoil se go raibh se teachd air aghaidh gach uile lá, bhí</span>
<lb n="622"/><span>mían mór aige buidheachas a thabhairt d'a charaid Muiris air a shon; agus</span>
<lb n="623"/><span>is minic do ghrap sé súas re na chrann abhalloir fiadhain féin, chum</span>
<lb n="624"/><span>féachuinn a-steach a n-garrdhadh Mhuiris, a n-doigh a lail-san d'fheicsin mar</span>
<lb n="625"/><span>an g-céadna a m-bláth 's a sgeimh iomlán.  Nior bh'fhéidir leis fheicsin</span>
<lb n="626"/><span>air aon chor.</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>Air theachd lae féasda an bhlathoire, do chuaidh Oacladh maille le n-a</span>
<lb n="629"/><span>mhac go h-ionad na coimh-thíonoile ag bréith an laile áluinn leo.  Is air</span>
<lb n="630"/><span>fhaithche iomairte fharsaing go chruinnigheadar a g-ceann a chéile.  Bhí na</span>
<lb n="631"/><span>blátha go léir d'iomad cinéal a n-eagar air chnocán ag an g-ceann shúas</span>
<lb n="632"/><span>den bh-faithche iomairte, agus, a-measg an iolardhais dheagh-mhaisigh so go</span>
<lb n="633"/><span>h-iomlán, do bhí an lail a thug Muiris do Artur breagha go soilléir.  Is</span>
<lb n="634"/><span>don té lerab leis an lail so, do breathnuigheadh an dúais do thabhairt, agus</span>
<lb n="635"/><span>a-núair a tugadh an uirlis gharrdhadoireachda dheas do Artur, chúalaidh sé</span>
<lb n="636"/><span>guth a d'aithin se go maith ag aitchiughadh sólais dó.  d'fhill se, d'fhéuch</span>
<lb n="637"/><span>se 'na thimchioll, agus chonnaic se Muiris a charaid.</span>
<lb n="638"/><span>"Acht ca bh-fuil do lail féin, a Mhuiris?" arsa Maighistir</span>
<lb n="639"/><span>Oachladh.</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>"Shaoil me, a Artuir, gur innis tu dham, gur chongbhaigh se ceann dó féin."</span>
<lb n="642"/><span>"Do chongbhas go deimhin," arsa Muris, "acht, (tré mhio-thafadh creidim) do</span>
<lb n="643"/><span>bhris duine éigin é."</span>
<lb n="644"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="645"/><p><span>"Duine éigin! cia h-é?"  - ar Artur agus Maighistir Oacladh a n-ein-</span>
<lb n="646"/><span>fheachd.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>"Duine éigin a chaith na plandaidhe subhcraobh tar ais a rís thar an</span>
<lb n="649"/><span>m-balladh;" ar Muiris.</span>
<lb n="650"/><span>"Is mise an duine éigin sin, is mise an fear sin," ar Oachladh; "ní</span>
<lb n="651"/><span>cuibhe liom a shéanadh; acht níor smuaínigheas do lail do bhriseadh,</span>
<lb n="652"/><span>a Mhuiris."</span></p>
<lb n="653"/>
<lb n="654"/><p><span>"A Mhuiris ionmhuin," ar Artur; "oir ata a fhios agad, a athar, gur féidir</span>
<lb n="655"/><span>liom Muiris ionmhuin a ghairm air 'nuair a tá tusa do lathair  -ag so an</span>
<lb n="656"/><span>uirlis gharrdhadoireachda - glac íad agus fáilte."</span>
<lb n="657"/><span>"Ní ghlacfad aon díobh," ar Muiris ag tarruing air ais.</span>
<lb n="658"/><span>"Tairg don athair íad, tairg do Mhaighistir Grant íad;" ar Oacladh ag</span>
<lb n="659"/><span>cogar; "glacfaidh seision íad, béidh mise a  n-urrudhas ort."</span>
<lb n="660"/><span>Do bhí Maighistir Oacladh meallta.  Ní ghlacfadh an t-athair an uirlis.</span>
<lb n="661"/><span>Do ghabh uathbhas Maighistir Oacladh.  "Go dearbhtha," ar se leis féin, "ní</span>
<lb n="662"/><span>féidir dó so a bheith 'na thruaighleanach nar shaoil mé" agus air an m-ball</span>
<lb n="663"/><span>do shiubhal se suas chum Grant agus dubhairt se ris go danartha; "Is ro</span>
<lb n="664"/><span>mhaith fuaras do mhac-sa air mo mhac-sa, agus is cosmhuil duit a bhéith</span>
<lb n="665"/><span>luthgháireach mar gheall air."</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p><span>"Ataim gan amhras," ar Grant.</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>"Nídh," ar Oachlad, "do- bheir baramhuil dam ort níos fearr ná bhí agam</span>
<lb n="670"/><span>a-riámh 'roimhe; 'sé sin le radh, ná bhí agam a-ríamh ó'n lá chuir</span>
<lb n="671"/><span>tú an freagradh mi-mhodhamhuil chugam a d-taobh na subhcraobh dí-chéillidhe</span>
<lb n="672"/><span>malluighthe sin, gad é an t-ainm a bheir tú orra,"</span>
<lb n="673"/><span>"Cad é an freagradh mío-mhodhamhuil é?" ar Grant go h-uathbhásach.</span>
<lb n="674"/><span>d'aithris Oachladh go beacht an freagra a fuair se, agus dhearbhuigh</span>
<lb n="675"/><span>Grant</span>
<lb n="676"/><span>nar chuir se teachdaireachd mar sin aríamh uaidh.  D'aithris se go beacht</span>
<lb n="677"/><span>an freagra ceadna do chuir se uaidh, agus do shín Oachlad a lámh amach chuige</span>
<lb n="678"/><span>air an úair ag radh, "creidim thu, ní'l ríachdanas níos mó a radh.</span>
<lb n="679"/><span>Ní'l orm acht buaidhreadh nar fhíafraigh mé so dhíot ceithre mhí ó</span>
<lb n="680"/><span>shoin agus mar sin do bheidhinn réidh muna m-beitheádh-sa ad' Albanach.</span>
<lb n="681"/><span>Níor thaitnigh Albanach liom go maith 'ríamh gus a-nois.  Feudamaoid</span>
<lb n="682"/><span>buidheachas do thabhairt</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="683"/><p><span>don óglach bheag mhaith so," ar se, ag filleadh chum Muiris,</span>
<lb n="684"/><span>"fa ar d-teachd fo dheireadh chum reidhteachadh.</span></p>
<lb n="685"/>
<lb n="686"/><p><span>"Níor bh'fhéidir seasamh a-mach a n-aghaidh a dheagh-chroidhe.  Go</span>
<lb n="687"/><span>deimhin tá brón orm ó íachdar mo chroidhe, gur bhris mé a lail.  Crathaidh</span>
<lb n="688"/><span>lámha le muinnteardhas, a bhuachailligh; is maith liom d'feicsin comh</span>
<lb n="689"/><span>soilbhir sin a-rís, a Artuir, agus tá muinighin agam go d-tabharfadh</span>
<lb n="690"/><span>Maighistir Grant maitheamhnas dúinn."</span>
<lb n="691"/><span>"Och! Maith agus dearmad," arsa Grant agus a mhac a n-einfheachd; agus ó</span>
<lb n="692"/><span>sin súas, tháinic an dá thaghlach le céile go maith.</span>
<lb n="693"/><span>Do rinne Oachladh fonamhad faoi n-a amaideachd féin a d-taobh an chrainn</span>
<lb n="694"/><span>phluimbis, agus a g-cionn aimsire, rug se buaidh iomlán os cionn a roimh-chlaoin</span>
<lb n="695"/><span>a n-aghaidh luchd na h-Alban, comh mór sin, ionnus gur tharla comh-roinn</span>
<lb n="696"/><span>a g-cúram ceannuidheachda idir é féin agus Grant.  Do fritheadh</span>
<lb n="697"/><span>leabhar-fhoghluim Mhaighistir Grant agus a eolas air an ealadha chomh-áireamh</span>
<lb n="698"/><span>ro-fhéumamhuil dó; agus a leith Oaclaidh bhí mórán de</span>
<lb n="699"/><span>cháilidheachdaibh maithe tapaidh ann, a bhí an-tarbhach d'a pháirtide.</span>
<lb n="700"/><span>Do chuir an reidhteachadh so idir a muinntir luthgháir mhór air an dís</span>
<lb n="701"/><span>buaichillidh, agus dubhairt Artur go minic gur b'é gnath-labhairt</span>
<lb n="702"/><span>Mhuiris,</span>
<lb n="703"/><span>iodhon, Maith agus Dearmad, do bhuaidh a sonas go h-iomlán dóibh.</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>Crioch.</span></p>
<lb n="706"/>
<lb n="707"/><p/>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="708"/><p><span>Rosanna</span>
<lb n="709"/><span>An cheud chaibhidil</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>Tá dhá chineal sasaidh ann: aon aca fhásas ó shaothar, agus an ceann</span>
<lb n="712"/><span>eile ó leisge ghnathamhuil.  Is subháilce an cheud cheann, acht is</span>
<lb n="713"/><span>dubháilce an dara ceann.  Is iomdha sompla de gach aon chineil aca so le</span>
<lb n="714"/><span>faghail a n-Eirinn; áit ann a bh-faiceamoid go minic fear slán fulláin, ag</span>
<lb n="715"/><span>fulang ó lá go lá amhgar agus trioblóid mar gheall air nidh a b'fhéidir</span>
<lb n="716"/><span>a leigheas gan mórán dochair; agus goillidh se air dhuine a chloistin</span>
<lb n="717"/><span>da radh, "Dhéanfha se maith go leór dhamhsa.  Nach n-dearna se do m'athair</span>
<lb n="718"/><span>romham.  Is féidir liom theacht a d-tír air feadh mo shaoghail; air mhódh</span>
<lb n="719"/><span>air bíth, tá mé sásta."  Is mór an toirmeasg a chuireas an leisg so air</span>
<lb n="720"/><span>shaothar na n-daoine.</span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>Acht is féidir somplaidh do chineal eile fhaghail a-measg móráin de</span>
<lb n="723"/><span>mhuintir na h-Éirinn a bhíos 'na g-comhnuidhe san tír.  Is feidir le duine,</span>
<lb n="724"/><span>cuid aca fhaiceal ag cíapáil le anró go crodhach fearamhuil meisneamhuil,</span>
<lb n="725"/><span>agus ag iomchar gach buaidhreadh nach féidir a léigheas, le méisnigh mhóir,</span>
<lb n="726"/><span>air mhodh nach féidir do dhuine gan iongnadh agus truaighe a bheith air san am</span>
<lb n="727"/><span>chéadna.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p><span>Tá bunadh 'na g-comhnuidhe a m-baile bheag dheas thuaithe, a g-coigeadh</span>
<lb n="730"/><span>Laighean, d'ar b'ainm Grae.  Is feasach do na comharsanaibh go léir nach raibh</span>
<lb n="731"/><span>mórán saidhbhris ag Grae an gabhaltuidhe a d-tosach a shaoghail.</span>
<lb n="732"/><span>Do b'é mac a b'óige do theaghlach mhór é: agus an mhéid do mhaoin a athar</span>
<lb n="733"/><span>a thainic chum a chionn rona, ní raibh ann acht go m-budh leór é chum a</span>
<lb n="734"/><span>bhean agus a thriur cloinne do chongbhail súas.  Ní raibh aige</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="735"/><p><span>acht céud ponta d'airgiod thirm tar éis báis a athar, agus do b'éigean dó</span>
<lb n="736"/><span>dhul a-steach a m-bothán déanta de bhalla chriaidh.</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>Bhí linn mhúlaigh os coinne an dorais: agus le taobh na fuinneóige,</span>
<lb n="739"/><span>bhí carn aoiligh chomh árd le cumhdach an tígh, a chongbhaigh a-mach an</span>
<lb n="740"/><span>solus, agus a líon an teach le droch-bhaladh.  Bhí fánadh leis an talamh</span>
<lb n="741"/><span>d'ionnsaidh doruis an tígh, air mhodh, (air m-béith don linn lán a n-aimsir</span>
<lb n="742"/><span>fhliuch) go m-bídheadh an chisdeanach 'na baisteach, agus bhí an t-urlár</span>
<lb n="743"/><span>chomh fliuch is chomh bog sin gach uile ám, ionnus go m-bídheadh lorg</span>
<lb n="744"/><span>tairngidhe na m-bróg le faicsin ann gach uile bháll dé.  Go deimhin, is air</span>
<lb n="745"/><span>éigin a b'fhéidir lorg na d-tairngidh so fhaicsin acht amháin go díreach</span>
<lb n="746"/><span>a bh-fogus don dorus, no a n-áit ar dheallraid solus na teine; do bhrígh</span>
<lb n="747"/><span>go raibh an deatach chomh mór sin ann gach áit eile ionnus go m-b'fhéidir</span>
<lb n="748"/><span>leis an muic a bheith a bh-foigseacht troidhe dhuit, 'sgan tu da faicsin.  Is</span>
<lb n="749"/><span>cosmhuil go ráibh luchd comhnuidhe deigheanach an tígh so sásta gan</span>
<lb n="750"/><span>saimléar air bíth, agus go deimhin beagnach gan aon mhullach; do chlaon</span>
<lb n="751"/><span>na cúplaidh agus na taobhain a-steach, agus níor cuireadh a n-ordughadh íad</span>
<lb n="752"/><span>a riámh ó shoin, agus bhí síad a tuitim a-steach le meadhachan an chumhdaigh,</span>
<lb n="753"/><span>ionnus go m-budh bhaoghalach a g-cinn do bhreig-chíabaibh na muintire</span>
<lb n="754"/><span>nach m-bídheadh air a g-coimhéud orra.</span>
<lb n="755"/><span>Ní raibh an chosmhulachd taobh a-muigh móran níos fearr ná mur bhí se</span>
<lb n="756"/><span>taobh a-stígh.  Bhí timchioll dhá fhithchid acra san bh-feilm, agus bhí</span>
<lb n="757"/><span>an fál air gach taobh den talamh (air a m-bídheadh an airneis ag inghilt)</span>
<lb n="758"/><span>chomh olc sin, go d-tigheadh eallach na g-comharsan a-steach go minic san lá,</span>
<lb n="759"/><span>agus a g-comhnuidhe san oidhche.  Do shaothruigh an té a bhí san áit sin</span>
<lb n="760"/><span>roimh Ghrae an talamh intreabhtha comh olc sin air chor go raibh se go</span>
<lb n="761"/><span>h-iomlán as leasughadh.</span></p>
<lb n="762"/>
<lb n="763"/><p><span>Da m-béidh Grae mar an g-céadna gan chroidhe gan mhéisnigh, b'fhéidir</span>
<lb n="764"/><span>dó féin agus d'a bhunadh a bheith ag íarraidh déirce a-niúgh.  Do mheas</span>
<lb n="765"/><span>mórán d'a chomharsanaibh go m-budh mhór an truaighe é; agus a m-beagán</span>
<lb n="766"/><span>laethibh tar éis báis a athar thainic mórán díobh chum coimh-dhoilghios</span>
<lb n="767"/><span>a dhéanamh leis.  Bhí Síméon sáimh a-measg na muintire a thainic. Budh</span>
<lb n="768"/><span>dhuine ciúin ceansa</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="769"/><p><span>foighideach é, no budh córa a radh, leisgeamhuil, agus</span>
<lb n="770"/><span>da bhrígh sin, thug daoine eigin Símeón bog d'ainm air.</span>
<lb n="771"/><span>Bí sé 'na short leath-dhuine-uasail, no mar deirtheádh, 'na cheatharnach.</span>
<lb n="772"/><span>Bhí feilm bheag aige a b'fhiu céud no céud-go-leith ponta san m-blíadhan;</span>
<lb n="773"/><span>leith-ceúd eile ag teacht a-steach as oifig a bhí aige a d-tígh an</span>
<lb n="774"/><span>chustuim; agus muillionn nar bh'fhearr dhó céud ponta san m-blíadhan aige</span>
<lb n="775"/><span>ná é, muna m-béidh go raibh se na chomhnuidhe air feadh mórán aimsire.</span>
<lb n="776"/><span>"O! bobh! bún! gad é an buaidhreadh a bh-fuilimid ann!</span>
<lb n="777"/><span>gad é an méud trioblóide ta annso!" - arsa Símeon, a-nuair a thainic</span>
<lb n="778"/><span>se go teach Ghrae, agus fuair se san dréimire é ag baint an t-sean chumhdaigh</span>
<lb n="779"/><span>de'n teach: air m-béidh d'aon d'a chlann mhac, ógánach timchioll</span>
<lb n="780"/><span>cheithre m-blíadhan déug d'aois, ag líonadh cairte le aoileach as an</span>
<lb n="781"/><span>g-carn-aoiligh a bhí os coinne na fuinneóige.  Bhí a mhac a b'óige, óglach</span>
<lb n="782"/><span>dha bhlíadhain déug d'aois, ag déanamh díoga mo claise chum an t-uisge</span>
<lb n="783"/><span>do tharraing air siúbhal as an linn ghlais, agus a éadan a's a mhuinéul</span>
<lb n="784"/><span>comh dearg le teine: agus bhí Róisi a dheirbh-shiur, cailin a g-ceann a</span>
<lb n="785"/><span>deich m-bliadhan, ag cruinniughadh na lachain do bhí a mathair air tí bhreith</span>
<lb n="786"/><span>chum tíghearna na talmhan le díol.</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>"O bob bún! gad é do bhuaidhreadh a's do thrioblóid annso! go</span>
<lb n="789"/><span>deimhin, a Shéumais Grae, tá tu anróideach go leór, a dhuine bhoicht!"</span>
<lb n="790"/><span>"Ní féidir a radh" arsa Grae,</span>
<lb n="791"/><span>"go bh-fuil duine air bíth bocht ag a bh-fuil a shláinte</span>
<lb n="792"/><span>agus usáid a bhalla.  Do bharr air sin," ar seisean, "nach bh-fuil bean agus</span>
<lb n="793"/><span>clann mhaith agam, agus nach bh-fuil adhbhar go leór ag duine a bheith</span>
<lb n="794"/><span>sásta leis na tíodhlacaíbh so?"</span>
<lb n="795"/><span>"'Seadh, go deimhin, 'sé sin an bealach is fearr le dhul thríd an</span>
<lb n="796"/><span>t-saoghal so.  Cídh b'é air bíth theagmhas, go díreach a ghlacadh go</span>
<lb n="797"/><span>foighideach agus a bheith sásta.  Do réir mo bharamhla-sa, níl nídh air</span>
<lb n="798"/><span>bíth is mór-luaighe, ná a bheith sásta a g-clúid theith sheasgair a chois</span>
<lb n="799"/><span>na teine."</span>
<lb n="800"/><span>"Is fíor sin, a Shiméoin," arsa Grae; "acht ní dhéanfadh do chineal</span>
<lb n="801"/><span>sásaidh-sa go brath damh-sa.  An té shuidheas síos go sáimh a g-clúid</span>
<lb n="802"/><span>an t-saimléir,</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="803"/><p><span>agus nach n-déanfadh dadadh acht a phíopa do chaitheadh;</span>
<lb n="804"/><span>is gearr no go d-tuitfidh an teach a-núas 'na mhullach agus ann-sin créud</span>
<lb n="805"/><span>tharlochas dod'shásadh?"</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>"Ta se lúath go léor smuaineadh air sin an t-ám a thiocfas se," arsa</span>
<lb n="808"/><span>Símeón; níor shábháil faitchíos teach ó thuitim a-ríamh: agus cuir</span>
<lb n="809"/><span>a g-cás go sábhalfadh, do b'fhearr liom é tuitim ná faitchíos a bheith</span>
<lb n="810"/><span>orm."</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>"Acht nach m-b'fhéidir leat an teach do chongbhail súas," arsa Grae;</span>
<lb n="813"/><span>"gan eagla air bíth a bheith ort?"</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>"An le mo ghuailleacha chur faoi?" arsa Símeón.  "Níor chleacht mo</span>
<lb n="816"/><span>ghuailleacha obair mhór a-ríamh, agus ni thaithnighean si liom air chor air</span>
<lb n="817"/><span>bíth.  Chomh fada a's fhéadfadh me bord a's leaba mhaith a bheith agam,</span>
<lb n="818"/><span>agus casóg le cur air mo dhruim, níl beann agam air an g-cuid eile.  Téidh</span>
<lb n="819"/><span>an saoghal mar is toil leis, táim sasta.  hé! hó! tá an cnaipe so</span>
<lb n="820"/><span>scaithte as coíléir an chota mhóir so agam, agus cionnus do chongbhuidheas</span>
<lb n="821"/><span>me orm é.  Go deimhin dhéanfaidh biorán chomh maith le cnaipea's níos</span>
<lb n="822"/><span>fearr.  Beidh me ro bhuidheach díot, a mhaistreas Grae, no a Róisi bhig, ma</span>
<lb n="823"/><span>bhuidheach díot, a mhaithreas Grae, no a Róisi bhig, ma bheireann tu biorán</span>
<lb n="824"/><span>damh."  Shaith se an biorán a n-áit an chnaipe chum an cóta mór do cheangal</span>
<lb n="825"/><span>timchioll a mhuinéil, agus d'imthigh leis.</span>
<lb n="826"/><span>Do ghoin se a smeig timchioll dhá uair dhéug an lá céudna; acht</span>
<lb n="827"/><span>do rinne se dearmad den g-cnaipe fhuaghail a-steach lá air na mhárach, agus</span>
<lb n="828"/><span>a n-oirthior agus an lá 'na dhíaigh sin.  Bhí se sásta, mar dubhairt se</span>
<lb n="829"/><span>féin, a cheangal leis an m-biorán.</span>
<lb n="830"/><span>Ní mar sin d'ar g-caraid Grae.  Níor bh'áil leis mio-chomhgar air</span>
<lb n="831"/><span>bíth d'fhulang, a bh'fhéidir a léigheas le saothar, no le inntleachd.</span>
<lb n="832"/><span>Acht cídh b'é air bíth nar bh'fhéidir a leasughadh, d'fhulang se go</span>
<lb n="833"/><span>foighideach fearamhnil é.  Cuireadh ceann agus cumhdach úr air a theach gan</span>
<lb n="834"/><span>mhaill.  Do cuireadh an carn aoilígh as a áit agus sgaipeadh é air feadh</span>
<lb n="835"/><span>na coda sin d'a fhearan is mó bhí air easbhuidh leasughaidh: do tiormadh an</span>
<lb n="836"/><span>linn bhréun, leis an uisge do tharraing uaidh, noch do rinne talamh an</span>
<lb n="837"/><span>mhóin-féir torthamhuil; agus ní raibh an chisdeanach 'ríamh ó shoin 'na</span>
<lb n="838"/><span>baisteach a n-aimsir</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="839"/><p><span>fearthaine, do bhrígh go n-dearnadar, a leath-lae,</span>
<lb n="840"/><span>díoga bheag leis an uisge do thairaing air siubhal.</span>
<lb n="841"/><span>Ní raibh lorg tairngidh na m-bróg nios faide le feicsin san urláir; oir</span>
<lb n="842"/><span>do chuir an dís buachaillidh caith thirm mhuillin thríd an g-cré, agus</span>
<lb n="843"/><span>bhuail siad an t-urlar go maith, go n-dearnadar cruaidh comhthrom é.</span>
<lb n="844"/><span>Do rinneadh mar an g-céadna na seómraidh saor glán ó dheataíg: oir</span>
<lb n="845"/><span>do rinne Grae saimléar, agus bhí fuinneóg ghloine a-nois air an g-cisteanaigh</span>
<lb n="846"/><span>a n-áit na fuinneoga bhí a-nallúd uirri, ar ghnathach leithi a bheith</span>
<lb n="847"/><span>stoptha súas le sean-hata, a-nuair a bhídheadh an ghaoth a' séideadh go</span>
<lb n="848"/><span>ro ghéur.  Bhí solus a-nois san tígh.  Níor bh'fhéidir leis a muic a-nois</span>
<lb n="849"/><span>dhul a-steach 's a-mách gan a faicsin 's gan a bualadh: ní raibh sí air</span>
<lb n="850"/><span>lóistin san g-cisteanaigh nios mó.</span>
<lb n="851"/><span>Go deimhin bhí neamhchosmhulacht comh mór sin idir an chisteanach</span>
<lb n="852"/><span>a-nois, agus a-nuair a bhí an maighistir deigheanach 'na chomhnuidhe innte,</span>
<lb n="853"/><span>ionnus go n-deacha sí ó aithne air.  Ní  raibh sí air aon chor cosmhuil</span>
<lb n="854"/><span>le fall mhuiche.  Bhíodar na ballaidh air na nigheadh le h-aol chomh geal</span>
<lb n="855"/><span>le sneachta, agus do cuireadh cláir súas air ar cuireadh uradh tíghe glan</span>
<lb n="856"/><span>maide agus peathair a n-eagar.  Ní raibh carnáin air bíth do thachair gan</span>
<lb n="857"/><span>féum a g-coirnélaibh an t-seómradh, no fiú sean chlíabh, nó seán phluid</span>
<lb n="858"/><span>no brat, no cóta mór caithte síos air feadh móimeide as bealach</span>
<lb n="859"/><span>an chailin.  Ní raibh.  Bhí Róisi 'na cailin a chuirfheadh gach uile nídh</span>
<lb n="860"/><span>a g-comhnuidhe ann a áit féin: agus thainic se beagnach comh reidh aice,</span>
<lb n="861"/><span>cóta no brat chrochadh súas air thairnge maide, le na g-caitheadh síos air</span>
<lb n="862"/><span>an talamh no air an urláir.  Mheas sí go raibh se chomh furas an cliábh</span>
<lb n="863"/><span>agus Iód na móna a chur as a bealach a-nuair a bheireadh a dearbhraithreacha</span>
<lb n="864"/><span>a-steach na potátaoi agus an mhóin, le na bh-fagáil a lár na cisteanaigh,</span>
<lb n="865"/><span>le tuisle do bhuain aisti féin agus as a mathair; no le na madaidh agus na</span>
<lb n="866"/><span>cait a bheith da g-cognadh.</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>Do b'fhéidir go measfuidh gur néithe gan bhrígh íad so, agus nach</span>
<lb n="869"/><span>cuibhe do sheanchaidhe tracht air a leithide; acht is mór a chuidigheas</span>
<lb n="870"/><span>néithe de'n t-sort so le glaine agus sólas do thabhairt do bhunadh bhocht;</span>
<lb n="871"/><span>agus uime sin is oireamhnach tracht orra ann a leithid so de dh'obair.</span>
<lb n="872"/><span>B'adhbhar uathbhais agus achmhusáin do chuid de</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="873"/><p><span>chomharsanaibh Grae, gur</span>
<lb n="874"/><span>chuir se a-mách air a g-céud thosach timchioll deich b-ponta,</span>
<lb n="875"/><span>níor bh'feidir dhó a bheith níos lúgha, (suim mhór airgid dhó-san!) air a</span>
<lb n="876"/><span>theach gus a ghairdhadh; do bhrígh, do réir a m-baramhuil-san, go</span>
<lb n="877"/><span>m-bh'fhearr dhó an t-airgiod á leagan a mách air an talamh.</span>
<lb n="878"/><span>"Agus créud fá" ar síad-san, "nach n-déanfadh se a dhíthchioll</span>
<lb n="879"/><span>comnuidhe a dhéanamh san t-sean chabán air feadh tamuill, mar rinne daoine</span>
<lb n="880"/><span>eile 'roimhe maith go leór.  Budh chóir do dhuine bhocht" ar síad-san,</span>
<lb n="881"/><span>"a bheith sásta le teach uirisiol: agus créud é an tairbhe an t-airgiod</span>
<lb n="882"/><span>tirm a chur a-mach a m-bealach nac d-tiubharfadh se nidh air bíth a-steach."</span>
<lb n="883"/><span>Do mheas an feilmeoir Grae nar bh'féidir dó a chuid airgid a leagan</span>
<lb n="884"/><span>a-mach chum tairbhe ní bhudh mhó: óir is maith an bháramuil gur</span>
<lb n="885"/><span>shábháil se, leis na deich b-ponta so, a bhean, a chlann a's é féin ó</span>
<lb n="886"/><span>fiabhras bhréun agus ó ron-ghalar. An mhuintir</span>
<lb n="887"/><span>a bhí 'na g-comhnudhe san tígh só go déigheanach, agus a d'fhulang an</span>
<lb n="888"/><span>carn aoiligh a bheith a bh-fogus don bh-fuinneóg, agus an linn líath-ghorm</span>
<lb n="889"/><span>theacht a-steach air feadh na cisteanaigh, agus an ghaoth ghéur do bheith</span>
<lb n="890"/><span>ag séideadh a-steach thríd an h-fuinneóg bhriste, do chaill siad a</span>
<lb n="891"/><span>sláinte a m-beagán blíadhanaibh.  Bhí fear an tígh bacach le sgoilteach;</span>
<lb n="892"/><span>fuair dís cloinne leis bás de'n bh-fiabhras: agus bhí súile na mathar</span>
<lb n="893"/><span>comh lasda dearg sin ionus nar bh'féidir leithi sníomhadh no dadaidh eile</span>
<lb n="894"/><span>do dheanamh re easbhuidh radhairc.  A-nois thainic an t-iomlán dar cailleadh</span>
<lb n="895"/><span>le tineas bhunadh an tígh, le dochtuir, agus le cur na cloinne, thainic</span>
<lb n="896"/><span>síad go léir a d-trí m-blíadhanaibh a bh-fogus do dheich b-ponta tri</span>
<lb n="897"/><span>h-uaire.  Uime sin, ma dhearcamoid air airgiod amháin budh duine ro chríona</span>
<lb n="898"/><span>Maighistir Grae.  Créud a d'feudfadh seisean no duine air bíth eile a</span>
<lb n="899"/><span>dhéanamh gan sláinte?  Ní h-é an t-airgiod an chéud nídh san t-saoghal</span>
<lb n="900"/><span>so air ar chóir smuaineadh: oir is iomdha nídh nach feídir a cheannach</span>
<lb n="901"/><span>air airgiod, agus is díobh so an t-sláinte.  "Is féidir le sláinte airgiod</span>
<lb n="902"/><span>a dhéanamh, acht ní feidir le airgiod slainte a thabhairt;" ars' an</span>
<lb n="903"/><span>feilmeoir criona - "agus ann sin mar geal air</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="904"/><p><span>bheagan sgillinibh no pontaibh,</span>
<lb n="905"/><span>ta solus aguin-ne le ar ngnothuidhe a dheánamh agus d'fheicsin; agus cláir</span>
<lb n="906"/><span>agus cófra le ar g-cuid éadaigh do chur a d-taisge ionnta.</span>
<lb n="907"/><span>A-nois beidh an uiread sin go h-iomlán sabháilte aguinn gan morán maille,</span>
<lb n="908"/><span>oir mairfidh na h-eadaigh niós faide, agus ní rachfuidh na neithe air gach</span>
<lb n="909"/><span>taobh dhinn a-mugha; agus a-nuair is feidir liom-sa agus leis na buachallaibh</span>
<lb n="910"/><span>theacht a bhaile a n-díaigh ar n-obair lae chum a leithid so de theach, is</span>
<lb n="911"/><span>féidir dhuinn a bheith sásta."</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>Iar n-deimhniughadh sláinte, glaine, agus soluis ann a thigh dár</span>
<lb n="914"/><span>d-tréun fhear comh maith is b'fhéidir leis, thug se féin agus a chlann a</span>
<lb n="915"/><span>n-aireachas chum an talamh do chur a n-eagar.  Do thoisigh síad a' deasughadh</span>
<lb n="916"/><span>na bh-fal go h-uile; oir gidheadh go raibh na buacaillidh óg, b'féidir leo</span>
<lb n="917"/><span>cuidiughadh le n-a n-atair ag saothrughadh na feilme: bhí mían a's sólás</span>
<lb n="918"/><span>aca obair a dhéanamh 'na chuideacht-san.  B'fhéidir le Sean, an té ba</span>
<lb n="919"/><span>sine, potataoi a chur, agus le Roibeard, treabhadh do dhéanamh: air mhodh</span>
<lb n="920"/><span>nar ghabh Graé feadhmanach air bíth air thuarasdal lé cuidiughad leis, no</span>
<lb n="921"/><span>Maighistreas Grae seirbhiseach mna air bith.  "Is feidir le Róisi a's liom-sa",</span>
<lb n="922"/><span>ar sise "maith go leor aire do thabhairt don dá bhá, agus a m-bleaghan, agus</span>
<lb n="923"/><span>an t-im a dheanamh; agus 'na cheann sin feadfhamoid rud eigin a shaothrughadh</span>
<lb n="924"/><span>ler sníomhachan.  Is eigin duinn déanámh gan searbhoghantuidh, agus is maith</span>
<lb n="925"/><span>dhuinn réir do dhéanamh orainn fein, agus budh choir duinn réir do</span>
<lb n="926"/><span>dhéanamh orainn fein, agus budh choir duinn a bheith sásta leis."</span>
<lb n="927"/><span>"Beidh an aimsir níos fearr," arsa Grae, "'sé sin le radh, dhéanfam</span>
<lb n="928"/><span>níos féarr í gach uile bhliadhan: caithfeamoid an chuid is gairbhe a</span>
<lb n="929"/><span>bheith aguinn air d-tús."</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>An chéud bhlíadhan, gan amhrus, bhí se garbh go léor, agus da fheabhas</span>
<lb n="932"/><span>da n-dearnadar a n-díthchioll, nior bh'fhéidir leo níos mó ná an ciós a</span>
<lb n="933"/><span>dheanamh: agus budh h-é suim an chiosa dha fhithchid ponta.  Budh h-é</span>
<lb n="934"/><span>tighearna na talmhan duine áirighe d'ar b'ainm Hopcins, d'ar ab oifig cíos</span>
<lb n="935"/><span>a thógbhail do dhuine uasal eigin a bhí 'na chomhnuidhe a</span>
<lb n="936"/><span>Sacsan.  Do chuir Maighistir Hopcins roimhe go ceann-dana an</span>
<lb n="937"/><span>cíos</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="938"/><p><span>d'fhaghail an lá budh chóir e agus fuair se é. Do bhí Grae sasta a n-</span>
<lb n="939"/><span>inntinn féin, ag smuaneadh gur b'é a leas é.</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>"A nuair a díoltar an cíos aon uair amháin," ar se, "ni feidir a</span>
<lb n="942"/><span>iarraidh a-rís, agus ni'l me a g-cumhachta dhuine air bíth:  is mór an</span>
<lb n="943"/><span>sólás sin.  Tá se cinnte da m-béidh cíos na leith-bhlíadhna air feadh</span>
<lb n="944"/><span>tamuill a m' lamhuíbh, go m-b'fhéidir dó a bheith feumamhuil damh, acht is</span>
<lb n="945"/><span>fearr gan a bheith faoí chomaoin ag duine mar Mhaighistir</span>
<lb n="946"/><span>Hopcins, a chuirfeadh d'fíachaibh orainn a chúiteadh leis a</span>
<lb n="947"/><span>m-bealach eigin; agus sin a nuair is lúghadh a bhéidh</span>
<lb n="948"/><span>smuaineadh aguinn air."  Bhí Maighistir Hopcins, 'na short</span>
<lb n="949"/><span>duine d'a ngoirthear a n-Éirinn fear meadhonach, .i. duine a</span>
<lb n="950"/><span>cheannaigheas talamh ó na h-árd-thighearnaíbh le na dhíol</span>
<lb n="951"/><span>a-rís níos daoire, agus go minic go ro dhaor leis na daoinibh</span>
<lb n="952"/><span>bochta.  Bhí a chuid talmhan ag Grae air chíos chomhthrom,</span>
<lb n="953"/><span>do bhrígh nach ó Hopcins do ghabh a athair léaghsa na talmhan;</span>
<lb n="954"/><span>acht ón duine uasal d'a raibh an fear so a' tógbhail cíosa.</span>
<lb n="955"/><span>Bhí dúil ag Maighitir Hopcins an talamh; acht</span>
<lb n="956"/><span>ón duine uasal 'a raibh an ear so a' tógbhail cíosa.  Bhí dúil ag</span>
<lb n="957"/><span>Maighistir Hopcins an talamh a bhí seilbh Grae do cheannach, agus uime sin,</span>
<lb n="958"/><span>budh mhían leis a chur a g-céill do thíghearna na talmhan, do bhí 'na</span>
<lb n="959"/><span>chomhnuidhe a Sacsan, agus ag a raibh beagán eoluis air a dhuthchaidh féin</span>
<lb n="960"/><span>nach raibh feilm Grae go ro mhaith. - "Mur n-díolfhuidh na Graes so an</span>
<lb n="961"/><span>chíos," ar se le na thiomántóir, "cuir a g-cuid airnéis a láimh, agus</span>
<lb n="962"/><span>díol go puíblidhe íad, fa cheann ochd lá, leis an té is mó bhearfhas</span>
<lb n="963"/><span>ortha.  Ma ealuigheann síad áir siúbhal, beidh an talamh glan agam, agus</span>
<lb n="964"/><span>is féidir liom a thabhairt le muinnteardhas dom' chairdibh féin comh</span>
<lb n="965"/><span>luaith a's thiocfhaidh se am' sheilbh."</span>
<lb n="966"/><span>Bhí se beagán meallta: oir bhí an cíos díolta súas gus an lá.</span>
<lb n="967"/><span>"Acht," ar se, "ní mar so bheidh se air an m-blíadhan so chugainn.  Ta an</span>
<lb n="968"/><span>fear so a' leagan a chuid airgid a-mach air an talamh, ag déanamh díog agus</span>
<lb n="969"/><span>fal, agus ni thabharfadh sin mórán tairbhe a-steach go h-oban.  Fagfamaoid</span>
<lb n="970"/><span>an cíos ann a lamhuibh air feadh blíadhna no mar sin agus ann sin bhéarfamoid</span>
<lb n="971"/><span>ordughadh air le n-a chur a-mach, ma fhaghamoid ann ar g-cumhacht é,</span>
<lb n="972"/><span>ó gheabhamoid</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="973"/><p><span>go cinnte. Ann sin gach a n-dearna se leis an teach, is damh-sa rachfhas se</span>
<lb n="974"/><span>ann sochair. Budh mhór an t-amadán é a chuid airgid a chur a-mach mar so!"</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>Tharlaidh se 'na dhiaigh sin go n-dearna Grae tairbhe mhór de'n airgiod</span>
<lb n="977"/><span>a leag se a-mach a' cur deis air a theach: agus sin ann ám agus air mhódh</span>
<lb n="978"/><span>nach raibh súil air bíth aige leis.  Bhí a chabán a rádharc a bhealaigh</span>
<lb n="979"/><span>mhóir a bhí a' dul chum baile timchioll míle ón áit a raibh se 'na</span>
<lb n="980"/><span>chomhnuidhe.  Thainic cuideacht shoighidiur as Sacsan chum ceathramhan do</span>
<lb n="981"/><span>ghabhail san m-baile sin, thainic a g-cuid mna go goirid 'na n-diaig.  Do</span>
<lb n="982"/><span>ghlac tinneas cloinne go h-oban aon de na mnáibh so .i. bean oifigigh.  Sul</span>
<lb n="983"/><span>ma d-tainic síad chum an bhaile, do stad an soighidiúr do thiomán an</span>
<lb n="984"/><span>chairt ann a raibh sí ag baile beag de chabanaibh bochta a bhi air thaobh</span>
<lb n="985"/><span>a bhothair: agus do chuaidh se a-steach a g-ceann aca, ag fiáfraidh de</span>
<lb n="986"/><span>bhunadh an tígh a d-tabharfadh síad lóistín don mnaoi.  Ag féuchain don</span>
<lb n="987"/><span>mnaoi thinn air an g-caban so lán de dheataigh agus de shalchar, thug sí</span>
<lb n="988"/><span>fuath dhó: agus d'íarr sí mar athchuinge air, a tabhairt air a h-aghaidh</span>
<lb n="989"/><span>chum an tígh bhig dheis ghil do chonnairc sí tamull beag ón áit sin.</span>
<lb n="990"/><span>Ba h-é so teach Grae.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>Do thug a bhean aoidheacht agus céud míle fáilte dhí; d'fhéud sí</span>
<lb n="993"/><span>leabadh dheas agus seomra anghlan, tirm a thabhairt di.  Ni fada a n-diaigh</span>
<lb n="994"/><span>a theacht dí no go rug bean an oifigigh leanbh, agus d'fhan sí ag</span>
<lb n="995"/><span>Maighistreas Grae no go d-tainic si chum a sláinte agus a neirt a-rís.  Bhí</span>
<lb n="996"/><span>sí ro bhuidheach de Mhaighistreas Grae air son go n-dearna sí mórán dí,</span>
<lb n="997"/><span>agus bhí a fear amhluidh mar an g-ceudna.  Thainic se trathnóna eigin chum</span>
<lb n="998"/><span>an chabáin bhig agus do réir nois na Sacsanach dubhairt se.</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>"Tá fhios agad, a Mhaighistir Grae, go bh-fuil adhbhar agam-sa no ag mo</span>
<lb n="1001"/><span>mhnaoi, (ó's e an cás céudna é,) a bhéith buidheach dhíot-sa no dod'</span>
<lb n="1002"/><span>mhnaoi; (noch is ionann;) uime sin, dlíghe comaoin a chúitiúghadh.  Thug</span>
<lb n="1003"/><span>ar d-taoiseach-sluaigh ordughadh dhamh-sa, air m-beith dham mo</span>
<lb n="1004"/><span>mhaigistirceathramhuin, cuid do shean-chapollaibh na</span>
<lb n="1005"/><span>saighidiúraidh do reic go puiblidhe. A-nois do cheannaidh me an ceann is</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1006"/><p><span>fearr aca air fhíor-bheagán, agus thug</span>
<lb n="1007"/><span>me liom ann so é a ndoigh go n-glacfa é mar shórt cuitiughaidh a n-éiric</span>
<lb n="1008"/><span>na sibhialtachda thaisbéun tu féin á's do bhean damh-sa agus dom' mhnaoi.</span></p>
<lb n="1009"/>
<lb n="1010"/><p>
<lb n="1011"/><span>Do fhreagair Grae, ag radh, go raibh sé ro bhuidheach dhé fa'n n-gearrán</span>
<lb n="1012"/><span>do thairgeal dó acht nar bh'fhéidir leis a ghlacadh: go raibh luthghair ro </span>
<lb n="1013"/><span>mhór air é bheith a g-cumas a mhna sibhialtachd air bíth do thaisbéunadh</span>
<lb n="1014"/><span>do dheóradh: acht do bhrígh nar chongbhaigh síad teagh-ósda nar bh'fhéidir</span>
<lb n="1015"/><span>leo nidh air bíth a ghlacadh a n-ionad díoluigheachta.</span>
<lb n="1016"/><span>Thaithnigh féile agus daonnacht an fheilmeoir Grae go ro mhór leis an</span>
<lb n="1017"/><span>oifigeach. - "Go deimhin," ar se, "Chualaidh me, sul ma d-tainic</span>
<lb n="1018"/><span>me go h-Eirinn</span>
<lb n="1019"/><span>nach raibh lucht sáruighte na n-Eirionnach á bh-féile le faghail air</span>
<lb n="1020"/><span>dhruim na talmhan, agus chim gur fíor é.  Agus gídh b'é air bíth áit a</span>
<lb n="1021"/><span>m-béidh me ó so súas air feadh mo shaoghail, ni cheilfhidh me sin.</span>
<lb n="1022"/><span>Agus á-nois, aitchim ort, aithris dam, an féidir liom nídh air bíth da</span>
<lb n="1023"/><span>laighiod a dhéanamh choidhche le cúitiughadh a dheanamh leat fa'n g-comaoin</span>
<lb n="1024"/><span>a chuir tu orm: oir, ma's éigin an fhirinne innsin ormsa, ní h-áill liom a</span>
<lb n="1025"/><span>bheith faoi chomaoin ag duine air</span>
<lb n="1026"/><span>bíth, a-nuair</span>
<lb n="1027"/><span>a bhíann se a'm' chumas a chúitiughadh."</span>
<lb n="1028"/><span>"Ionnus go g-cuirfinn a g-céill duit," arsa Grae, "nach mian liom</span>
<lb n="1029"/><span>cúitiughadh air bíth dh'íarraidh ort, inneósad duit cionnus is féidir</span>
<lb n="1030"/><span>leat oiread no a dheich n-oiread a dhéanamh dham-sa, a's rinne mise dhuit-se;</span>
<lb n="1031"/><span>agus sin gan cáill píghine a chur ort féin no air aon n-duine de'n</span>
<lb n="1032"/><span>mhuinntir d'a bh-fuil tu a' déanamh seirbhise."</span>
<lb n="1033"/><span>"Innis dam cionnus is féidir a dheanamh, agus déanfar é;" ars' an</span>
<lb n="1034"/><span>t-oifigeach.</span></p>
<lb n="1035"/>
<lb n="1036"/><p><span>"Maiseadh, so a bh-fuil me íarraidh ort .i. aoileach thígh na soighidiúr</span>
<lb n="1037"/><span>a thabhairt dam, a dhéanfas mo chuid talmhan agus me féin saidhbhir, gan</span>
<lb n="1038"/><span>tusa a dheanamh nios boichde: oir bhearfha me luach comhthrom dhuit air,</span>
<lb n="1039"/><span>gidh b'é air bhíth is fiú é.  Ní'l me ag íarraidh ort éagcóir da laighiod</span>
<lb n="1040"/><span>a dhéanamh air a muinntir a bh-fuil tu futha."</span></p>
<lb n="1041"/>
<lb n="1042"/><p><span>Do gheall an t-oifigeach go n-deanfadh se sin agus céud míle fáilte.</span>
<lb n="1043"/><span>d'fhalaigh Grae deich n-acradh</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1044"/><p><span>talmhan leis an aoileach a thug se ó thígh na saighídiúr; agus bhí na deich</span>
<lb n="1045"/><span>n-acradh so á g-craicionn ro mhaith an bhlíadhan na dhiáigh sin. Ba leór so</span>
<lb n="1046"/><span>le deich m-ba a thógbháil: bhí trí ba aige cheana, agus cheannaigh se</span>
<lb n="1047"/><span>seacht g-cinn eile, agus chuir sé stábla suas le a raibh do bharr na g-</span>
<lb n="1048"/><span>céud ponta aige tar éis luach ná m-bó do dhíol.  Ba ro mhaith an sás im a's</span>
<lb n="1049"/><span>boinne a dhéanamh a bhean agus a inghin.  Rinne síad ceithre phonta san m-</span>
<lb n="1050"/><span>bliadhan air bhlathaigh gach aoin bhó.  Do shaill siad an t-im agus rug síad</span>
<lb n="1051"/><span>leo é gus an margadh a b'fhoisge dhóibh.  Dhíol síad an bhlathach le</span>
<lb n="1052"/><span>muinntir na tíre theidheadh ann a tígh 'na coinne do réir nóis na h-áite</span>
<lb n="1053"/><span>sin.</span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>Thóg siád cúig gamhana 'na cheann sin, a dhíol siád a g-cionn a</span>
<lb n="1056"/><span>m-blíadhna air chúig ghinidh dhéug go léith.  'Na dhiaigh sin agus uile,</span>
<lb n="1057"/><span>níor thóg an tigh-boinne aimsir na mathara duthrachtaigh so agus a h-inghine</span>
<lb n="1058"/><span>súas go h-iomlán: bhí ám aca snaith do sníomhadh air a bh-fuair síad</span>
<lb n="1059"/><span>sé ghinidh.  Rinne síad, mar an g-céudna, rud beag air éunlaith; acht ní</span>
<lb n="1060"/><span>dhearna síad sin acht amháin an chéud bhlíadhan: thug Maighistir</span>
<lb n="1061"/><span>Hopcins fúrfhogradh dhóibh 'na dhiaigh sin, go g-caithfidh síad éunlaith</span>
<lb n="1062"/><span>an dualgais a dhíol do réir mar bhí d'fhiachaibh orrtha san léas, no dhá</span>
<lb n="1063"/><span>ghinidh thabhairt dó gach uile bhlíadhan air a son.  Is iomdha slíghe bhí</span>
<lb n="1064"/><span>aige, le airgiod d'fhásgadh a-mach as íocaidhibh bochta agus ní raibh mían</span>
<lb n="1065"/><span>air bíth aige géilleadh do na Graes; oir ba mhó an dúil a bhí aige</span>
<lb n="1066"/><span>a-nois 'ná a-ríamh a bh-feilm a bheith ann a sheilbh féin; do bhrígh,</span>
<lb n="1067"/><span>tre saothar agus díthchioll an fheilmeóra chríonna so agus a chlainne, go</span>
<lb n="1068"/><span>raibh sí go mór níos fearr a-nois 'ná air d-tús.</span>
<lb n="1069"/><span>Gídheadh go raibh a dhís clainne ro óg, do chuidigh síad le n-a</span>
<lb n="1070"/><span>n-athair an talamh do shaothrughadh mar a dubhramar 'roimhe.  Do thiormaigh</span>
<lb n="1071"/><span>an mac ba sine machaire beag d'ar b'ainm machaire na luachair, ag tarruing an</span>
<lb n="1072"/><span>uisge uaidh.  A-nois ní raibh feath air bíth le faghail air, agus thug a</span>
<lb n="1073"/><span>athair tairbhe an mhachaire so dhó, agus dubhairt se go n-ainmneóchadh se</span>
<lb n="1074"/><span>'na ainm féin é.  Rinne Roibeard, an té do b'óige, fromhadh beag do</span>
<lb n="1075"/><span>reir comhairle a athar, a bhí 'na chúis mhagaidh ag mórán d'a chomharsanaibh</span>
<lb n="1076"/><span>air d-tús,</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1077"/><p><span>agus d'a n-dearnadar iongnadh air deireadh. Bhí an tobar as a d-tigeadh an</span>
<lb n="1078"/><span>t-uisge chum linn na láchan ag ceann móin-fhéir, a bhí a' claonadh síos le</span>
<lb n="1079"/><span>fána, air mhodh go m-b'fhéidir leis an uisge rith air siúbhal de.</span>
<lb n="1080"/><span>d'fhliuch Roibeard an móin-fhéur so san ám cheart de'n m-blíadhan, agus</span>
<lb n="1081"/><span>thug se barr 'na dhíaigh sin nach bh-facas a leithide 'ríamh a-roimhe ann.</span>
<lb n="1082"/><span>Do ghoir a athair machaire Roibeird don móin-fhéur so, agus thug se luach</span>
<lb n="1083"/><span>an fhéir thirm a d'fhás air dó féin.</span></p>
<lb n="1084"/>
<lb n="1085"/><p>
<lb n="1086"/><span>"A-nois a bhuachaillidh muirneacha," ars' an t-athair maith so; "do</span>
<lb n="1087"/><span>shaothruigh sibh-se beagán airgid daoibh féin; agus so beagán eile</span>
<lb n="1088"/><span>dhaoibh, an méid is féidir liom a shábháil.  Feiciom créud is féidir</span>
<lb n="1089"/><span>libh a dhéanamh leis an airgiod so.  Cuirfidh se luathghair orm bhur</span>
<lb n="1090"/><span>bh-faicsin a' teacht air aghaidh le'r saothar agus le'r méisneach: ní'l</span>
<lb n="1091"/><span>me ag íarraidh oraibh a bhéith bhur sglábhaidhibh agam-sa air feadh na</span>
<lb n="1092"/><span>coda is fearr d'ur m-beatha; acht béidh me deóntach a g-comhnuidhe</span>
<lb n="1093"/><span>congnamh a thabhairt dáoibh, mar budh chóir d'athair a bheith."</span>
<lb n="1094"/><span>Is air eigin a d'fheúd na buachaillidh focal a labhairt, no freagra air</span>
<lb n="1095"/><span>bíth a thabhairt uatha d'a n-athair; acht an oidhche cheadna sin, air</span>
<lb n="1096"/><span>m-béith dhóibh leo féin, dubhairt duine aca leis an duine eile.</span>
<lb n="1097"/><span>"A bh-facaidh thu lítir Sheóin Ríl chum a athar, a dhearbhrathar?</span>
<lb n="1098"/><span>Deir siád gur chuir se deich n-ginidh a bhaile chuige.  An saoileann tú go</span>
<lb n="1099"/><span>bh-fuil se fíor?"</span>
<lb n="1100"/><span>"Ta go deimhin; connairc me an litir, agus níor sgríobhadh lítir</span>
<lb n="1101"/><span>a-ríamh ó mhac chum athar níos carthanaigh ná i.  Connairc me na deich</span>
<lb n="1102"/><span>n-ginidh d'a n-díol leis an t-sean n-duine a-steach ann a laimh; agus ba</span>
<lb n="1103"/><span>mhaith liom, san ám cheadna, da m-ba mise a bhéidh ag déanamh na néithe</span>
<lb n="1104"/><span>céadna le m'athair féin."</span>
<lb n="1105"/><span>"'Sé sin go díreach an nídh air a raibh me a' smuaineadh, a-nuair a</span>
<lb n="1106"/><span>d'fhíafraidh me dhíot a bh-fachaidh tu an lítir.  Acht ní raibh rud air</span>
<lb n="1107"/><span>bíth ag Seóin Ríl a-nuair a chuaidh se a g-críochaibh coigcriche leis</span>
<lb n="1108"/><span>an arm go h-Egipt a-nuraigh.  Go deimhin, ní raibh dúil agam féin a-ríamh</span>
<lb n="1109"/><span>an droma do leanmhuin, acht is beag nach leor so chum cathughadh do chur air</span>
<lb n="1110"/><span>neach a dhéanamh.  Da measfuinn go m-b'fhéidir liom</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1111"/><p><span>deich n-ginidh a chur a bhaile chum m-athar, chuirfinn me féin air rolla</span>
<lb n="1112"/><span>na saighidiúr a-márach."</span></p>
<lb n="1113"/>
<lb n="1114"/><p><span>"Ní maith a dhéanaidh sin, a Roibeird," ansa Seóin; oir ta me cinnte</span>
<lb n="1115"/><span>go m-bh'fhearr le m'athair go mór, tusa bheith aige ná deich n-ginidh; ní</span>
<lb n="1116"/><span>airighim mo mhathair bhocht, agus Róisi, agus me féin d'ar mhór an</span>
<lb n="1117"/><span>t-adhbhar bróin a chloistin go n-deachaidh piléar thríd do cheann mar a ta</span>
<lb n="1118"/><span>a n-dan, uair éigin don muinntir a leanas an armáil.  Os a chionn sin, ní</span>
<lb n="1119"/><span>thaithnigheann ceardh fola liom.  Air mo shon-sa b'fhearr liom ealadhan air</span>
<lb n="1120"/><span>bíth eile nach n-déanann díoghbhail d'aon n-duine, agus ghnídheas maith</span>
<lb n="1121"/><span>do mhórán chomh maith liom féin, mar a dubhairt ar n-athair an lá</span>
<lb n="1122"/><span>a-roimhe.  Ann sin gídh b'é A ghnidheas duine, is le cogúas glan do gnídh</span>
<lb n="1123"/><span>se é, agus is féidir leis a shólas a bheith aige."</span>
<lb n="1124"/><span>"Ta tú ceart, a Sheóin, agus bhí mise air seachrán tracht air</span>
<lb n="1125"/><span>liostail," arsa Roibeard: "acht 'sí lítir Sheóin Ril amhain, agus na</span>
<lb n="1126"/><span>deich n-ginidh a chuir se chum a athar do chuir ann mo cheann é.  Is fearr</span>
<lb n="1127"/><span>ceard air bíth, mar deir tusa, ná ceard fhola.  Is féidir liom an oiread</span>
<lb n="1128"/><span>sin a dhéanamh do m'athair le fanmhuin 'sa m-bhaile agus aire thabhairt</span>
<lb n="1129"/><span>dom ghnothuide.  Uime sin a-nois slán leat; rachadh mise a chodhladh, agus</span>
<lb n="1130"/><span>is féidir linn tuille a radh 'na thimchioll a-márach."</span>
<lb n="1131"/><span>Air maidin, lá air na mhárach, a-nuair a bhí an dís ogánach so a'</span>
<lb n="1132"/><span>cur potátaoi san machaire do bhunadh an tigh, agus ag léir-smuaineadh créud</span>
<lb n="1133"/><span>budh chóir dhóibh a dhéanamh tar éis na potátaoi a bhéith curtha,</span>
<lb n="1134"/><span>cuireadh toirmeasg orrtha le garsún beag a thainic d'a n-ionnsuidhe ag rith</span>
<lb n="1135"/><span>comh tapaidh is d'fhéud se, a' gairm a-mach.</span>
<lb n="1136"/><span>"Adhbú! adhbú! ta feum ag Símeon O Dochartuidh oraibh.  Air son Dé</span>
<lb n="1137"/><span>rithidh trasna an chorraigh, chomh luaith 's is féidir libh agus cuidighidh</span>
<lb n="1138"/><span>leis a ghearrán a tharraing a-mach as a díoga úd thall ann ar thuit se</span>
<lb n="1139"/><span>síos a-réir."</span>
<lb n="1140"/><span>Do lean an dís dearbhraithreacha an buachall beag air an m-ball, agus</span>
<lb n="1141"/><span>thug síad téud agus adhastar leo; óir do mheas síad nach m-béidh</span>
<lb n="1142"/><span>ceachtar</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1143"/><p><span>aca ag Símeon bog.  Fuair síad é ag fasgadh a lamh a bh-fogus don</span>
<lb n="1144"/><span>tonnamhas, an áit a raibh an gearrán d'á mhúchadh.  Bhí buachaill beag</span>
<lb n="1145"/><span>giobach ag streachailt chinn an ghearráin le píosa do rópa bheag gearr</span>
<lb n="1146"/><span>fheir. - "Och, mo chreach! mo chreach! gad é dheanfhas me gan adhastar?  Ar</span>
<lb n="1147"/><span>n-doigh cailfighthear an gearran, díoghbhail adhastair, agus ch'áit san</span>
<lb n="1148"/><span>domhan mhór a bh-fuigheadh me ceann," arsa Símeon, 'sgan é a' corrughadh</span>
<lb n="1149"/><span>aon urlach amháin as an áit, "Och, beannacht Dé dhaoibh, a bhuachaillidh, a</span>
<lb n="1150"/><span>thug an t-adhastar aguinn. Acht féuch ata an beathach bocht go díreach</span>
<lb n="1151"/><span>caillte.  Ní thabharfadh an domhann go léir a n-éinfheacht beo as sin é.</span>
<lb n="1152"/><span>Caithfidh me cur súas leis a g-caill agus a bhéith sásta.  Thug me cúig</span>
<lb n="1153"/><span>ginidh déug air, agus léumfadh se níos fearr ná gearrán air bíth san tír.</span>
<lb n="1154"/><span>Och, mo thruaighe é! mo thruaighe é! Acht glachaidh go socair an cás, ó</span>
<lb n="1155"/><span>tharla nach d-tig linn dadaidh dhéanamh acht sin.  A chreatúir bhoicht! a</span>
<lb n="1156"/><span>chreatuir bhoicht!" Níor thug na h-ogánaigh luthmhair so cluas do ghearan</span>
<lb n="1157"/><span>Shimeoín, acht le congnamh Simeoin agus an dís buachaillidh, do</span>
<lb n="1158"/><span>tharraing síad an gearrán as an tonnamhas.  Bhí an créatur bocht beag nach</span>
<lb n="1159"/><span>as anal le saothar ag iarraidh faghail a-mach; acht a g-cionn tamuill bhig</span>
<lb n="1160"/><span>'na dhiaigh sin, shín se é féin, agus thainic se chuige féin a n-díaigh a</span>
<lb n="1161"/><span>chéile, air mhodh go m-b' fhéidir leis seasamh.  Bhí leath-chos leis 'na</span>
<lb n="1162"/><span>dhiaigh sin comh bacach sin ionnus gur air éigin d'féud se siúbhal; agus</span>
<lb n="1163"/><span>dubhairt Símeon go m-béidh se bacach le n-a bheo.</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>"Acht cía smuaineóchadh choidhche go rachfadh se air seachrán ann a</span>
<lb n="1166"/><span>léithid d'áit ghrána seach áit air bíth eile?" ar se; "ta fhios agam,</span>
<lb n="1167"/><span>air mo shon-sa, go bh-fuil an áit sin comh faluighthe sin d'fhéur agus do</span>
<lb n="1168"/><span>luibhfearnach de gach aon chineal, agus ta se an fhad sin ó leasuigheadh</span>
<lb n="1169"/><span>dadaidh leathair ann sin le linn dhearbhrathar m'athar ui Hagartuidh, ionnus</span>
<lb n="1170"/><span>nar chuimhnigh me air aon chor go raibh tonnamhas, no cineal poill air bíth</span>
<lb n="1171"/><span>eile ann; agus b'fhearr liom go m-beidh siád so a bh-fad uaim, sul ma</span>
<lb n="1172"/><span>n-deachaidh mo ghearrán breagha a-steach ionnta air seachrán mar dhallorán:</span>
<lb n="1173"/><span>oir is mar so bhí an cás: bhí se deigheanach san oidhche a-nuair a</span>
<lb n="1174"/><span>thainic me a bhaile</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1175"/><p><span>'réir, agus ní raibh me comh measardha le breitheamh. Iar d-teacht a bhaile</span>
<lb n="1176"/><span>dham, ní fhuair me aon n-duine 'na shuidhe acht an cailin; thug me an</span>
<lb n="1177"/><span>gearrán dí le cur san stábla, agus dhearmad si an doras a dhruid 'na diaigh</span>
<lb n="1178"/><span>a ta gan glas air bíth, agus ní raibh acht beagan coirce aige tre neamh-</span>
<lb n="1179"/><span>aire an bhuachaill, agus ní raibh adhastar air bíth le n-a cheangal, agus</span>
<lb n="1180"/><span>tháinic mo Shir Háisint bocht a-mach ann so air seachrán, mar bhí an</span>
<lb n="1181"/><span>donas air, agus a-steach san tonnamhas leis.  Nach raibh rath air mo</span>
<lb n="1182"/><span>reamh-bhrathair ó Hagartuidh a rinne an tonnamhas ann so air chor air</span>
<lb n="1183"/><span>bíth.  Do b'fhéidir dó theacht súas, mar ba chuibhe dhó, gan a lamha</span>
<lb n="1184"/><span>shalaigheadh le leasughadh seithidh salacha".</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>"Bhí me go díreach air tí radh leat gan buaidhreadh a bhéith ort fa</span>
<lb n="1187"/><span>do ghearrán a bhéith bacach," arsa Seóin Grae, "agus innsin duit, da m-béidh</span>
<lb n="1188"/><span>an tonnamhas a n-eagar a-rís agad, go m-b'fheidir leat luach gearráin eile</span>
<lb n="1189"/><span>a dhéanamh súas gan mhaill."</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>"Och! ní bheidhínn a m-buaidhreadh le rud air bíth de'n t-sort.  Féuch</span>
<lb n="1192"/><span>muillionn Rosanna ann siúd thall; bhí me a d-trioblóid a t-saoghail leis</span>
<lb n="1193"/><span>no gur stad se go h-iomlán.  Is féidir leis a muinntir a thiocfhas a'm'</span>
<lb n="1194"/><span>dhiaigh-sa a chur air siúbhal a-rís agus fáilte.  Ta mo shaith go díreach</span>
<lb n="1195"/><span>agam le theacht súas air agus air mhodh air bíth ta me sásta."</span>
<lb n="1196"/><span>"Acht, da mb'fhéidir leat cíos comhthrom fhaghail air an tonnamhas,"</span>
<lb n="1197"/><span>arsa Seóin, "a n-dhíolfá é?"</span>
<lb n="1198"/><span>"Ní chuirinn a n-aghaidh sin air aon chor, a g-cás nach m-béidh triobloid</span>
<lb n="1199"/><span>dam ann" arsa Símeón. "Agus da m-b'fhéidir leat duine éigin fhaghail a</span>
<lb n="1200"/><span>choingbheóchadh muillion Rosanna air siúbhal gan buaidhreadh air bíth chur</span>
<lb n="1201"/><span>ort féin a g-cuirfeád a n-aghaidh sin, a g-cuirfeádh?" arsa Roibeard.</span>
<lb n="1202"/><span>"Ní chuirfinn, go cinnte;" arsa Símeón ag gáiridh.  "Gídh b'é</span>
<lb n="1203"/><span>bhéarfas Día damh, ma's beág mór é, tá me sásta.  Acht ná meas go</span>
<lb n="1204"/><span>bh-fuil me am' amadan fa bhéith ag caint chomh leamh so a d-taobh an cháis;</span>
<lb n="1205"/><span>ta fhios agam maith go leór gad é d'fhéudfainn faghail air an muillionn</span>
<lb n="1206"/><span>tamull fáda ó shoin, a-nuair a stad se air d-tús, da n-díolfhainn é leis</span>
<lb n="1207"/><span>an té a bhí dh'a cheannach uaim; acht gídheadh go raibh se 'na</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1208"/><p><span>íocaidhe comh maith is b'féidir leat íarraidh, 'na dhiaigh sin agus uile</span>
<lb n="1209"/><span>d'éirigh se súas am' aghaidh-sa ag an togha deigheanach, agus uime sin ba</span>
<lb n="1210"/><span>mhaith liom é bheith am' chumas a thabhairt le tuigsin dó nach n-dearna me</span>
<lb n="1211"/><span>dearmad dé." Air an adhbhar sin dhiúltaidh me an muillionn a dhíol leis air</span>
<lb n="1212"/><span>chor air bíth, agus dubhairt me mur so leis san ám cheadna: "A Mhaighistir</span>
<lb n="1213"/><span>Hopcíns," arsa mise, "tá talamh Rosánna a seilbh mo bhunaidh-sa le</span>
<lb n="1214"/><span>tuille agus dhá chéud blíadhan, agus gidheadh go meastar le mórán daoinibh</span>
<lb n="1215"/><span>'sna laethibh so go n-déantar gach uile nídh mar gheall air airgiod; agus</span>
<lb n="1216"/><span>gidheadh go n-dearna tusa, a Mhaighistir Hopcins oiread airgid 'sa</span>
<lb n="1217"/><span>b'fhéidir le mórán a dhéanamh san ám cheadna, agus ní ghoilleann se orm-</span>
<lb n="1218"/><span>sa, ní mór liom dhuit go léir é; acht beidh me chomh dána a's a radh leat, nach</span>
<lb n="1219"/><span>m-béidh talamh Rosánna no roinn no cuid air bíth dé, ad' sheilbh go</span>
<lb n="1220"/><span>brách a n-asgaidh no le ceannach, a Mhaighistir Hopcins, comh fáda a's</span>
<lb n="1221"/><span>bheidheas mise beó."  - Do las spiorad mhuinntire Dhochartuidh ionnam;</span>
<lb n="1222"/><span>agus air son go ngoiridh gach uile duine Símeón sáimh dam, tá splanc de</span>
<lb n="1223"/><span>spiorad cheart ionnam 'na dhiaigh sin.  Acht na bocáin bearach so, luchd-</span>
<lb n="1224"/><span>deanta an airgid, éirigheas súas ón t-salchar amháin fa cosaibh dhuine, air</span>
<lb n="1225"/><span>mo shon-sa, ní thaithnigheann síad liom air aon chor.  A-nois, a</span>
<lb n="1226"/><span>bhuachaillidh, budh mhaith liom léas a thabhairt daoibh air mhuillionn</span>
<lb n="1227"/><span>Rosánna tar éis diúltadh thabhairt do Hopcins: óir bhí sibh féin agus</span>
<lb n="1228"/><span>bhur n-atair romhaibh, a bhuachaillidh, ro charthanach a g-comhnuidhe liom-</span>
<lb n="1229"/><span>sa. Ataim réidh chum labhairt libh a d-taobh an tonnamhais agus uile, agus</span>
<lb n="1230"/><span>bheirim buidheachas daoibh fa mo ghearrán do tarraing dham air maidin. An</span>
<lb n="1231"/><span>siubhalfhaidh sibh súas agus dearcadh air an muillion?  Rachainn féin libh,</span>
<lb n="1232"/><span>acht is éigin dam a dhul chum líaigh-chapoll a d-taobh choise Shir</span>
<lb n="1233"/><span>Háisint, ann áit a bheith mo  sheasamh ann so níos faide. Beannacht Dé</span>
<lb n="1234"/><span>libh, a bhuachaillidh.  Bhéarfadh án cailin eochar an mhuillin daoibh, agus</span>
<lb n="1235"/><span>taisbéunfhadh sí gach uile nídh dhaoibh chomh maith 'sda mbéidhinn féin 'sa</span>
<lb n="1236"/><span>lathair."</span></p>
<lb n="1237"/>
<lb n="1238"/><p><span>Do chrap Símeón a chóta mór súas 'na thimchioll, agus súd air</span>
<lb n="1239"/><span>siúbhal é go liaigh na g-capoll.  Bhi luathghair mhór air an dís</span>
<lb n="1240"/><span>dearbhraithribh san ám cheadna do bhríg go raibh síad air tí an muillion</span>
<lb n="1241"/><span>d'faicsin,</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1242"/><p><span>'sgan a bhéith ag eisdeacht leisean ag síor-chaint.</span>
<lb n="1243"/><span>Bhí Símeón 'na chabaire neamh-thuirseach air feadh an lae, óir ní raibh</span>
<lb n="1244"/><span>aon nídh le déanamh aige acht a bhéith a' caint.  Gach uair da m-bíad</span>
<lb n="1245"/><span>tracht air thalamh Rosánna, no uair air bíth a chuireadh mothughadh feirge</span>
<lb n="1246"/><span>air, bhí sé 'na chainteoir uathbhásach.</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>AN DARA CAIBIDIL</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>Iar m-breathnughadh an mhuillin do Sheóin Grae, thug se fa deara go raibh</span>
<lb n="1251"/><span>an bhróg mhuillinn úachdarach 'na luidhe air an g-ceann íachdarach agus</span>
<lb n="1252"/><span>gur b'é so amháin a stop an muillionn ó bhéith air siúbhal.  Ní raibh</span>
<lb n="1253"/><span>cuid air bíth eile dhé caithte no briste no as ordughadh.  Dala an tonnamhuis,</span>
<lb n="1254"/><span>bhí se go mor as ordughadh, acht bhí se air na shuidhe go ro chomhgarach.</span>
<lb n="1255"/><span>Bhí uisge go líonmhar le faghail air</span>
<lb n="1256"/><span>thaobh dhé, agus bhí crainn</span>
<lb n="1257"/><span>daraigh curtha air a chúl, ionnus go m-b'fhéidir cairt fhaghail go reidh</span>
<lb n="1258"/><span>ann.  Tá se cinnte gur mór a milleadh cairt na g-crann so, a chuir a reamhbhrathair</span>
<lb n="1259"/><span>cúramach ó Hagartuidh, ó thainic siad a seilbh Shímeóin; óir,</span>
<lb n="1260"/><span>tre neamh-chúram, (mar ba ghnathach leis,) léig se an airnéis a-steach 'na</span>
<lb n="1261"/><span>measg.  Do ghearr se, mar an g-ceadna a-nois a's a-ris mórán don amuid</span>
<lb n="1262"/><span>a b' fhearr sul ma d-tainic se chum a iomláine, a-núair a theasduigheadh</span>
<lb n="1263"/><span>airgiod uaidh chum a ríachdanas do chosg; agus san ám so féin, fuair na</span>
<lb n="1264"/><span>Graes gach uile chrann a b'fhiú aireamh leagtha a-mach le gearradh; agus an</span>
<lb n="1265"/><span>dá chéud lítir d'ainm Shímeóin ui Dhochartuidh curtha mar comhartha</span>
<lb n="1266"/><span>orrtha.</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>Níor dhubhairt an dís dearbhraithreacha críonna so níos mó le</span>
<lb n="1269"/><span>Símeón a d-taobh an muillinn no an tonnamhais, no gur íarr síad comhairle</span>
<lb n="1270"/><span>air a n-athair.   Dubhairt se leo tionsgnadh go h-aireach ag tairgsint do</span>
<lb n="1271"/><span>Shímeón cúram an mhuillin agus an tonnamhais a ghabhail orrtha féin air</span>
<lb n="1272"/><span>feadh blíadhna air son cuid éigin</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1273"/><p><span>de'n tairbhe: agus ann sin da bh-feicfeadh síad go m-béidh cosmhulacht</span>
<lb n="1274"/><span>orrtha dhul air aghaidh go maith, go m-b-féidir leo léas do ghabhail air</span>
<lb n="1275"/><span>a n-iomlán. Ní raibh cur súas air bíth ag Simeón an socrughadh so a</span>
<lb n="1276"/><span>dheanamh leo, agus ní raibh baoghal air bíth dhóibh-san roinn a bheith aca</span>
<lb n="1277"/><span>ris; do bhrígh, ma bhí se 'na dhuine fhailligheach leisgeamhuil, go raibh se</span>
<lb n="1278"/><span>cneasda agus diongmhalta air a fhocal do sheasadh agus a gheallamhuin do</span>
<lb n="1279"/><span>chomh-líonadh.</span></p>
<lb n="1280"/>
<lb n="1281"/><p><span>Do rinneadar réidhteach re chéile, go m-béidh se air chumas</span>
<lb n="1282"/><span>Sheóin agus Roibeird, an muillionn agus an tonnamhas do chongbhail no a</span>
<lb n="1283"/><span>thabhairt súas fo cheann na blíadhna, agus idir an dá ám, íad-san</span>
<lb n="1284"/><span>na gnothuidhe do chur air aghaidh do Shímeón, agus cuid iomcubhaidh de'n</span>
<lb n="1285"/><span>tairbhe a bhéith aca air son a n-aimsire agus a saothair.</span>
<lb n="1286"/><span>Cuaidh síad air a n-aghaidh leis an muillion agus an tonnamhas air feadh</span>
<lb n="1287"/><span>na blíadhna, go mór níos fearr ná mar do shaoil síad.  Bhí Símeon</span>
<lb n="1288"/><span>ro fhonnmhar air léas fáda a thabhairt dóibh air na foirgneamhaibh, air</span>
<lb n="1289"/><span>choinghiol céud go léith ponta a dhíol síos leis a laimh.  Thóg a</span>
<lb n="1290"/><span>n-athair an t-suim airgid so dhoibh, oir bhí creideamhuin mhaith aige, agus</span>
<lb n="1291"/><span>b'fhéidir leis bannuighe seasmhach a thabhairt uaidh; do bhrígh go raibh</span>
<lb n="1292"/><span>feilm talmhan ro mhaith aige, a bhi a m-blath 's a soghsur a-nois; agus</span>
<lb n="1293"/><span>leag síad a-mach an t-airgiod a dhíol tar ais leis air an módh so, .i.</span>
<lb n="1294"/><span>roinn áiridhe thabhairt dó gach aon bhlíadhan as a d-tairbhe.</span>
<lb n="1295"/><span>Ní raibh na h-ogánaigh so eas-urrumach no neamhaireach le linn a</span>
<lb n="1296"/><span>bheith séunmhar dóibh.  Cuaidh síad air a n-aghaidh le n-a n-gnothuidh go</span>
<lb n="1297"/><span>buan-sheasmhach; bhí síad sásta teacht súas go measardha agus obair</span>
<lb n="1298"/><span>chruaidh d'fhulang air feadh tamuill.  Do mheas mórán d'ogánaibh na tíre</span>
<lb n="1299"/><span>air gach taobh dhíobh .i. clann luchd ceirde agus gabhaltuidhe a d'fheud</span>
<lb n="1300"/><span>b'fhéidir capall no dhó cheannach, no dhó no trí culaidh éadaigh san</span>
<lb n="1301"/><span>m-blíadhan agus le'r ba mhían íad féin a chur a g-céim úasal; agus a</span>
<lb n="1302"/><span>chaith a n-aimsir ag fiadhach, ag eunlathoireacht, no ag comhrac coileach;</span>
<lb n="1303"/><span>mheas síad, a deirim, go m-ba h-ogánaigh lagspioraidigh na Graes, air son go</span>
<lb n="1304"/><span>raibh síad comh tugtha sin d'obair.  Do rinneadar fáidheorachd a d-taobh na</span>
<lb n="1305"/><span>n-dearbhraithreacha so, .i. a-nuair a chruinneochadh síad saidhbhreas, nach</span>
<lb n="1306"/><span>m-beidh an croidhe no an fhéile aca le n-a chaitheadh, no le sólás air</span>
<lb n="1307"/><span>bíth do bhaint as.  Acht</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1308"/><p><span>is mór a bhí síad meallta.</span>
<lb n="1309"/><span>Do réir an nóis ar tugadh suas na Graes, nior mheas síad go raibh sólás</span>
<lb n="1310"/><span>no aoibhneas air bíth a g-cruinniughadh saidhbhris a-mháin.  Ni air son</span>
<lb n="1311"/><span>an airgid féin acht mar gheall air gach nídh da m-b'fheidir fhaghail air,</span>
<lb n="1312"/><span>ghradhaidh síad é; agus mheas síad nar bh'fheidir do dhuine sólás ní</span>
<lb n="1313"/><span>budh mhó d'fhagail do bharr airgid, no féum ní a b'fhearr a dheanamh dhé</span>
<lb n="1314"/><span>ná cuidiughadh le n-a n-athair agus le n-a mathair ann a ríachdanas.  A-</span>
<lb n="1315"/><span>núair</span>
<lb n="1316"/><span>a dhíol síad le n-a n-athair an céud go léith ponta</span>
<lb n="1317"/><span>a d'íoc se air a son roimh rae, 'na</span>
<lb n="1318"/><span>dhiaigh sin do thionsgnuidh síad air chabán deas a chur súas dó a bh-fogus</span>
<lb n="1319"/><span>don g-coill agus do mhuillionn Rosánna, ann áit áluinn ann ar chualaidh</span>
<lb n="1320"/><span>síad é ' radh aon úair amháin go m-budh mhaith leis teach a bheith aige.</span>
<lb n="1321"/><span>Dubhramar roimhe, go raibh brath ag Máighistir Hopcins air an bh-feilm</span>
<lb n="1322"/><span>so, agus go m-ba mhían leis a bhéith réidh leis na Graes: acht níor</span>
<lb n="1323"/><span>bh'fhuras dó sin do dheanamh, do bhrígh gur díoladh an cíos a g-comhnuidhe</span>
<lb n="1324"/><span>go bithchinnte.  Ní raibh leithsgéul air bíth aige an t-eallach do</span>
<lb n="1325"/><span>thiomaint,</span>
<lb n="1326"/><span>fiú mar gheall air dhualgas na n-éunlaith; bhí síad a g-comhnuidh réidh</span>
<lb n="1327"/><span>ag Maighistreas Grae san ám chóir.  Os a chionn sin, ba mhór an t-adhbhar</span>
<lb n="1328"/><span>bróin agus feirge le Maighistir Hopcins na Graes fhaiceal ag teacht air a</span>
<lb n="1329"/><span>n-aghaidh chomh maith sin gach uile bhlíadhan air a chuid talmhan: bhí se air</span>
<lb n="1330"/><span>síor lasadh le tnuth fa shéun a chomharsan díthchiollaigh shalarthaigh;</span>
<lb n="1331"/><span>agus ba leór cúis tairbhe da laighiod chum a thnuth do chorrughadh.</span>
<lb n="1332"/><span>A-nois, bhí iomthnuth aige dó air son a mhóin-fhéir ghlasa, agus a-rís</span>
<lb n="1333"/><span>mar gheall air charáiste ime a bhí se chur go Baile-ath-clíath.  Do </span>
<lb n="1334"/><span>théidheadh deich m-bá Grae gach maidin agus trathnóna go bithchinnte thart</span>
<lb n="1335"/><span>le fuinneóg Hopcins, agus is minic nach m-bidheadh sasadh aige ann a</span>
<lb n="1336"/><span>cheudlongadh no ann a shuipéar ag dearcadh orrtha go bronach; acht níor chuir</span>
<lb n="1337"/><span>rud air bíth buaidhreadh air an duine fhuathmhar so comh mór le aoileach</span>
<lb n="1338"/><span>thigh na saighidiúr.  Ba ghnathach leis seasamh ag a fhuinneóg féin, agus</span>
<lb n="1339"/><span>gach uile ualach aoiligh a theidheadh thart go feilm Grae do chomhaireamh</span>
<lb n="1340"/><span>go brónach dolásach.</span>
<lb n="1341"/><span>Rinne se a dhithchioll aon uair amháin dioghbhail mhór a dhéanamh do</span>
<lb n="1342"/><span>charaid Grae .i. an t-oifigeach, ag cur casaoide a-steach os ísioll 'na</span>
<lb n="1343"/><span>aghaidh gur ghlac sé</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1344"/><p><span>bríb ó Grae, agus gur dhíol se aoileach thígh na</span>
<lb n="1345"/><span>sáighidiúr leis, níos saoire ná mur tairgeadh dhó ó dhaoinibh eile air;</span>
<lb n="1346"/><span>acht go h-aghamhuil, ní raibh dúil air bíth ag an taoiseach le a n-dearna</span>
<lb n="1347"/><span>se an chasaoid so nídh air bith dh'innsin dó os ísioll; rinne se</span>
<lb n="1348"/><span>loirgeoracht a g-cás na fírinne go puiblidhe, agus fuaras a-mach agus</span>
<lb n="1349"/><span>cruthuigheadh go soleir cneasdacht an oifigigh agus cealg Hopcins: agus ann</span>
<lb n="1350"/><span>áit dochar a dhéanamh do Grae don g-casaoid mhiosguinneach so, 'sé an rud</span>
<lb n="1351"/><span>a chuaidh sí chum sochair dó; oir d'innis an taoiseach an sgeul don</span>
<lb n="1352"/><span>taoiseach a bhí air cheathramh san m-baile 'na dhiaigh féin, agus é-sean</span>
<lb n="1353"/><span>don bh-fear a thainic 'na dhiaigh-san, air módh nach raibh maith do</span>
<lb n="1354"/><span>Mhaighistir Hopcins cur a-steach air son an aoiligh air aon chor 'na dhiaigh</span>
<lb n="1355"/><span>sin.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>Fuair Grae a g-comhnuidhe é roimh duine air bíth eile.  Bhí Hopcins</span>
<lb n="1358"/><span>air cúthach, agus níor bh'fheidir leis a fhuath no fhearg do chosg fa</span>
<lb n="1359"/><span>theóran air bíth acht teorain an dlíge amháin.</span>
<lb n="1360"/><span>Fa dheiread, fuair se a-mach gléus do réir dlighe le díoghbhail a</span>
<lb n="1361"/><span>dheanamh d'a namhuid.  Bhí roinn thalmhan le Maighistir Hopcins idir feilm</span>
<lb n="1362"/><span>Grae agus an móintheach; agus ní raibh móinteach air bíth san</span>
<lb n="1363"/><span>g-comharsanachd acht é; a-nois, ní léigseadh se do Grae no do dhuine</span>
<lb n="1364"/><span>air bíth d'a mhuinntir, aon fhód móna do thairaing thríd n-a chuid</span>
<lb n="1365"/><span>talmhan, agus thoirmeasg se go h-iomlan air a íocaidhibh bochta gan fód</span>
<lb n="1366"/><span>móna a dhíol leis.  Shaoil se go g-cuirfeadh se ó theach 's ó áit a</span>
<lb n="1367"/><span>namhuid air an módh so.</span>
<lb n="1368"/><span>Tharlaidh neithe a bheith mar so a-nuair ba mhían le Seóin agus le</span>
<lb n="1369"/><span>Roibeardh teach a chur súas d'á n-athair ag Rosanna.  Níor chéill síad</span>
<lb n="1370"/><span>a rún air; oir nior mhían leo rud air bíth a dhéanamh nach d-taitneochadh</span>
<lb n="1371"/><span>leisean agus le n-a mathair.  Bhí a n-deirbhshiúr Róisi rann-pháirteach</span>
<lb n="1372"/><span>leo san uile chomhairle; agus a g-caitheamh na d-trí m-blíadhna déigheanach</span>
<lb n="1373"/><span>ba ghnathach lei dhul le sólás mhór gach aon lá, tar éis a h-obair lae</span>
<lb n="1374"/><span>a chríochnughadh, go muillion Rosanna, ionnus go bh-feicseadh sí cionnus</span>
<lb n="1375"/><span>a bhí á dearbhraithreacha a' dul air a n-aghaidh.  Nach aoibhinn do gach</span>
<lb n="1376"/><span>aon bhunadh tígh nach m-bíann fuath no miosgais eatorra, agus ann a m-bíann</span>
<lb n="1377"/><span>pléisiúr ag gach aon n-duine fa léith a sonas an iomláin.  Do thaithnígh</span>
<lb n="1378"/><span>cumann agus féile na clainne go ro mhór le Grae.</span>
<lb n="1379"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1380"/><p><span>Bhí Sean a-nois trí blíadhna air fhithchid, agus ní raibh a</span>
<lb n="1381"/><span>dhearbhrathair acht dhá bhlíadhan ní b'óige ná é.</span>
<lb n="1382"/><span>"A bhuachaillidh muirneacha," ar se, "ní'l rud air bíth a b'fhearr liom</span>
<lb n="1383"/><span>féin agus le'r mathair, ná cabán beag deas a bheith aguinn a bh-fogus</span>
<lb n="1384"/><span>daoibh, air an m-ball chéadna a leag me a-mach dhá bhlíadhan ó shoin</span>
<lb n="1385"/><span>mar a deir sibh liom.  Ní'l san g-cabán so ann a bh-fuilmid 'nar g-comhnuidhe</span>
<lb n="1386"/><span>a-nois, acht sórt áite gan mhaith, déis a bhfuair me do dhochair ag íarraidh</span>
<lb n="1387"/><span>a chongbhail súas, agus neamh-dheóin a n-déanann Róisi le n-a</span>
<lb n="1388"/><span>chongbhail glan gleóidte taobh a-stigh.  Is feidir linn teach is fearr ná é</span>
<lb n="1389"/><span>a chur súas a-nois, agus is maith liom a bhéith as comhachta ghéur-leanamhuin</span>
<lb n="1390"/><span>Mhaighistir Hopcins.  Uime sin tionsgnamoid agus cuireamoid teach úr</span>
<lb n="1391"/><span>súas.  Béarfhaidh sibh-se congnamh uaibh, a bhuachaillidh, agus ní thabharfhaidh</span>
<lb n="1392"/><span>sibh</span>
<lb n="1393"/><span>uaibh acht congnamh; cuimhnighidh, a deirim, nach d-tabharfhaidh sibh uaibh</span>
<lb n="1394"/><span>acht congnamh.  Agus tá súil agam gur féidir liom-sa air an m-blíadhan so</span>
<lb n="1395"/><span>chugainn cuidiughadh libh-se teach a chur súas do gach aon n-duine aguibh.  Is</span>
<lb n="1396"/><span>míthid daoibh smuaineadh air pósadh, agus air sibh féin a shocrughadh.  Is</span>
<lb n="1397"/><span>maith an rud do dhuine teach a bhéith réidh aige d'a chéile.  Béidh baile</span>
<lb n="1398"/><span>beag aguinn féin ag Rosanna.  Cía aige bh-fuil fhios nach mairfidh me le</span>
<lb n="1399"/><span>clann mo chlainne fhaicsin, 'seadh, agus a g-clannsan 'na dhiaigh sin, 'na</span>
<lb n="1400"/><span>g-comhnuidhe air gach taobh dhíom, saotharach, solárthach, agus sásta."</span>
<lb n="1401"/><span>Chuir síad súas do lathair cabán úr d'a n-athair ag Rosanna, agus do chuaidh</span>
<lb n="1402"/><span>se a chomhnuidhe ann an t-earrach 'na dhiaigh sin.  Air d-tús rinne</span>
<lb n="1403"/><span>siad garrdhadh; agus chuir síad gabáiste agus meacna, pis agus pónaire ann,</span>
<lb n="1404"/><span>agus beagan do bhlathaibh breagha.  B'ait le Róisi a bhéith ag tabhairt aire</span>
<lb n="1405"/><span>don n-garrdhadh so.  Do leag a dearbhraithreacha a-mach machaire beag deas</span>
<lb n="1406"/><span>glas os coinne an doruis, agus chuir síad fál sgeaighe agus driseóige air.</span>
<lb n="1407"/><span>Bhí fána síos ris an machaire go brúach an uisge, agus b'fheidir an</span>
<lb n="1408"/><span>muillionn agus na crainn fhaicsin ó fhuinneóguibh an pharlúis.  Ní raibh</span>
<lb n="1409"/><span>cabán níos déise, no go deimhin chomh deas leis san tír sin aríamh</span>
<lb n="1410"/><span>roimhe.</span>
<lb n="1411"/><span>Acht b'fhearr go mór an deagh-theacht le chéile a bhí a g-comhnúidhe</span>
<lb n="1412"/><span>eatorra ná an cabán deas, an</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1413"/><p><span>garrdhadh cumhra, an bhainseach os comhair an</span>
<lb n="1414"/><span>doruis, agus an fál sgeaighe air gach taobh de'n m-bainsigh.</span>
<lb n="1415"/><span>Tá moran ann ag a bh-fuil na táinte agus na mílte, a ta bocht 'na</span>
<lb n="1416"/><span>dhiaigh sin, do bhrígh gur mian leo tuille a bhéith aca.  Ionnus go</span>
<lb n="1417"/><span>d-tabharfhuinn sompla uaim, Maighistir Hopcins, a sgríob a gceann a chéile</span>
<lb n="1418"/><span>fhithchid míle ponta, no, mar deir dream eile, deich míle fhithchid, agus</span>
<lb n="1419"/><span>sin ar feadh chúig m-bliadhan déug, ní raibh lá sonais</span>
<lb n="1420"/><span>no séin aige fhád a's bhí se d'a chruinniughadh, no 'na dhiaigh sin: oir</span>
<lb n="1421"/><span>bhi se d'inntinn shantach mhí-shásta.  Ní'l da mhéud da raibh aige nach</span>
<lb n="1422"/><span>móide ba mhían leis a bhéith aige.  níor bh'féidir leis sonas a chomharsan</span>
<lb n="1423"/><span>d'fhulang, agus ma rinne iomthnuth dithchiollach solarthach é, gídheadh san</span>
<lb n="1424"/><span>ám cheadna rinne sí mí-shona é.  Agus gídheadh go raibh se 'na dhuine</span>
<lb n="1425"/><span>an-tsona do réir bharamhuile na puibligheachta, 'na dhiaigh sin níor </span>
<lb n="1426"/><span>bh'fhéidir leis sólais na beatha so do bhéith aige mar gheall air mhíshasamh</span>
<lb n="1427"/><span>a inntinne féin.  Ní raibh bean no clann aige le congbhail súas.</span>
<lb n="1428"/><span>Níor mhían leis pósadh, do bhrígh go bh-fuil  bean cosdasamhuil, agus</span>
<lb n="1429"/><span>páisdidh nios measa ná gearradh.  Ní raibh binn aige air rud air bíth acht</span>
<lb n="1430"/><span>air shaidhbhreas amháin.  Níor thug se, ní h-é amháin, sólas air bíth</span>
<lb n="1431"/><span>dhó féin, fiú néithe ríachdanach na beatha.  Do bhí se 'na aonar san</span>
<lb n="1432"/><span>domhan.  Bhí fhios aige nach raibh gean ag duine air bíth air.  Do léig se</span>
<lb n="1433"/><span>a sdair féin a súilibh a chomharsan go léir.  Do b'fheasach</span>
<lb n="1434"/><span>do gach neach gur air mhi-shéun dhaoine eile á d'árduigh sé é féin;</span>
<lb n="1435"/><span>agus ní'l da áirde d'ar éirigh se nach móide bhí a lochta soilléir.</span>
<lb n="1436"/><span>A-núair a léig duine air bith a ghnothuidhe a bh-fáillighe, no tugadh le</span>
<lb n="1437"/><span>mí-agh chum fír-riachthanuis é, bhí Hopcins fa réir a g-comhnuidhe le</span>
<lb n="1438"/><span>buntaiste do bhréith air ann a chruadhog.  Do thigeadh se a g-comhnuidhe air</span>
<lb n="1439"/><span>d-tús chuca le cairdeas bréige; acht ní fáda go m-bídheadh adhbhar</span>
<lb n="1440"/><span>bróin ag an muinntir a chuirfheadh a n-dothchus go dí-cheillidhe ann.  Air</span>
<lb n="1441"/><span>m-béith dhó neamh-shuimeamhuil ann a chliu, 's gan daonnacht air bith ann,</span>
<lb n="1442"/><span>ní raibh aon sgrúbal aige a thairbhe do leanmhuin comh fáda le bruach na</span>
<lb n="1443"/><span>slíghe so d'a n-goirfeadh an dlíghe, slíghe na ceilge.  Bhí fiu a lucht-gaoil</span>
<lb n="1444"/><span>féin a' casaoid go n-dearna se eagcoir orra 's gan cás air bíth air</span>
<lb n="1445"/><span>fa sin a dhéanamh, 's ní bhéidh roinn ag duine</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1446"/><p><span>air bith leis an bh-fear</span>
<lb n="1447"/><span>so acht duine gan eólus air a theasdas, no duine a bh-fír-ríachdanus.</span>
<lb n="1448"/><span>Cad é an mhaith a bhí dhó féin no do dhuine air bíth eile 'sna míltibh</span>
<lb n="1449"/><span>bhí cruiniughtha a g-ceann a chéile aige?</span>
<lb n="1450"/><span>Bhí Maighistir Hopcins air buile a-núair a chonnairc se nar bh'fhéidir</span>
<lb n="1451"/><span>leis Grae a ghabhail ann a líon mar shaoil se.  Chonnaic se an cabán deas</span>
<lb n="1452"/><span>ag éirigh, agus muillion Rosanna ag oibriughadh, neamh dheóin a mhiosguis.</span>
<lb n="1453"/><span>Bhí se abh-fad ag léir-smuaineadh air urchóid éigin 'na shochd.  Air</span>
<lb n="1454"/><span>m-béith dhó lá áiridhe 'na sheasamh air mhullach sléibhe ann a dhuthchaidh</span>
<lb n="1455"/><span>féin, áit ó'r fhéud sé an tír 'na thimchioll fhaicsin; d'amharc se</span>
<lb n="1456"/><span>air an b-Parrthas bheag a bhí a seilbh a namhuid.  Thug se namhuid mar ainm</span>
<lb n="1457"/><span>a g-comhnuide orrtha so d'a raibh se féin 'na namhuid.  Is gnathach mearbhall</span>
<lb n="1458"/><span>mar so air dhuine, an tan a bhíann se a bh-feirg.</span>
<lb n="1459"/><span>"Ní bhéidh muillion Rosanna air bun blíadhan ó 'niú, no ní</span>
<lb n="1460"/><span>Hopcins is ainm damh-sa;" ar se leis féin.  - "Mhóidigh me díoghaltas a</span>
<lb n="1461"/><span>n-aghaidh na n-Graes so, agus ísleóchadh me íad sul a stadaidh me.  Ní</span>
<lb n="1462"/><span>chodhlóchadh me go socair choidhche no go g-cuiridh me air siúbhal go</span>
<lb n="1463"/><span>h-iomlán as an tír íad."</span>
<lb n="1464"/><span>'Na dhiaigh sin, níor bh'fhuras áitreabhaigh chomh cneasda macanta leo</span>
<lb n="1465"/><span>so do thiomaint as an tír.  'Sé an chéud rud a chuir se roimhe dhéanamh,</span>
<lb n="1466"/><span>an machaire a bhí a n-gar don muillion a cheannach ó Shímeón O</span>
<lb n="1467"/><span>Dhochartuidh.  Do ríth an sruthan thríd an machaire so: agus fuair</span>
<lb n="1468"/><span>Hopcins</span>
<lb n="1469"/><span>tathneamh mór ag tabhairt fá deara go miosguiseach, go m-b'fhéidir leis</span>
<lb n="1470"/><span>an sruthan athrughadh, agus an t-uisge a chur air siúbhal ón muillion go</span>
<lb n="1471"/><span>h-uile 's go h-iomlán air bheagan cosdais.  Fan ám so do bhí Símón</span>
<lb n="1472"/><span>bocht a g-cruadhog mhór tre a chionta féin, air mhódh go m-b'éigin dó</span>
<lb n="1473"/><span>géilleadh don ríachdanus, neamh-dheóin an spiorad uaibhreach a bhí aige.</span>
<lb n="1474"/><span>Thainic athrughadh</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1475"/><p><span>mór air, a g-caitheamh na d-trí m-blíadhna déigheanach.</span>
<lb n="1476"/><span>An fad bhí se gan phosadh ba leór a theacht a-steach le n-a chongbhail</span>
<lb n="1477"/><span>súas a n-di mhaoineas.</span>
<lb n="1478"/><span>'Na dhiaigh sin, do smuainigh Símeón bog fa dheireadh air phósadh, no</span>
<lb n="1479"/><span>budh chóra a radh, do ghlac cailin óg glic, a bhí 'na muirnín aige air</span>
<lb n="1480"/><span>feadh suim do bhlíadhnaibh, ann a ceann cur d'fhíachaibh air pósadh.</span>
<lb n="1481"/><span>Bhí sí fír-eolach air a mhealladh le briathraibh milse, agus mar an g-céadna</span>
<lb n="1482"/><span>air bhriathraibh borba do labhairt leis.  Ní raibh se inmheasta go</span>
<lb n="1483"/><span>m-b'fhéidir le duine comh socair le Símeón seasamh a n-aghaidh dhuine ann</span>
<lb n="1484"/><span>a raibh an da chailidheacht so a g-ceann a chéile.</span>
<lb n="1485"/><span>Do labhair se mar so leis féin: - "Do chaill me dhá oiread lei, mar tá</span>
<lb n="1486"/><span>sí, a's da m-béidh sí 'na mnaoi agam.  Ni'l tairbhe air bhíth aice cúram</span>
<lb n="1487"/><span>do dhéanamh do nídh air bhith a bhaineas damh-sa, acht amháin an saoghal</span>
<lb n="1488"/><span>a chur thart, agus gach a bh-féudann a dhéanamh dhí féin, 's d'a clainn.</span>
<lb n="1489"/><span>Agus ta an chlann, mar an g-céadna, ó bheag go mór, ag goid 's a' fúadach</span>
<lb n="1490"/><span>gach uile néithe da bh-féudann siad greim do bhreith air, agus da chur air</span>
<lb n="1491"/><span>léith dhóibh féin.  A-nois ma ghním mo bhean dhlísteanach dí, mar is</span>
<lb n="1492"/><span>mían lei agus mar ta si íarraidh, béidh cuid aice féin de gach uile nídh</span>
<lb n="1493"/><span>chomh maith liom-sa, agus rachadh se chum tairbhe dhí féin aire thabhairt</span>
<lb n="1494"/><span>do gach uile nídh.  Is bean bheó thapaidh í, agus sabhálfuidh sí mórán</span>
<lb n="1495"/><span>trioblóide dham, agus dheanaidh sí a díthchioll gach uile rud a dhéanamh</span>
<lb n="1496"/><span>chomh maith is féidir lei mar gheall air a clainn; agus a-núair admhuigheochadh</span>
<lb n="1497"/><span>mise íad go léir, measfuidh síad gur b'ionann íad fein agus mise,</span>
<lb n="1498"/><span>mar deir si-si; agus os a chionn sin, ní thig liom síothcháin a bhéith</span>
<lb n="1499"/><span>agam air ghléus air bíth eile."</span>
<lb n="1500"/><span>Ionnus nach n-gabhfadh Simeón cúram no trioblóid an phosta air féin,</span>
<lb n="1501"/><span>agus nach m-béidh se ag cíapáil le sgollóir mna, (an nidh is trioblóidigh</span>
<lb n="1502"/><span>san domhan,) do mheas se leanan mna a chongbhail, agus a-nois, chum suaimhneas</span>
<lb n="1503"/><span>a bhéith aige, do phós se í.  Dhearbhuigh sí dhó nach m-béidh síothcháin</span>
<lb n="1504"/><span>no suaimhneas choidhche aice, go m-béidh sí 'na mnaoi dhlisteanaigh</span>
<lb n="1505"/><span>aige; agus nar bh'fhéidir lei, air aon chor, fhulang dó-san móimead</span>
<lb n="1506"/><span>síothchána bheith aige.</span>
<lb n="1507"/><span>De phós Símeon as laimh í, mar dubhairt se féin,</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1508"/><p><span>acht ní raibh san</span>
<lb n="1509"/><span>b-pósadh sin acht tosach trioblóide.</span>
<lb n="1510"/><span>Bhí mórán de luichd-gaoil ag an mnaoi nuadh-phósda; agus thainic</span>
<lb n="1511"/><span>uimhir mhór aca as gach uile thaobh air chuairt aice tar éis a pósadh.</span>
<lb n="1512"/><span>níor bh'féidir le n-a fear, a bhí 'na dhuine fhiuntach, a dhoras a dhruid</span>
<lb n="1513"/><span>a n-aghaidh dhuine air bíth.  Bhí muintir Dhochartuidh, tuille agus ceud,</span>
<lb n="1514"/><span>'seadh, dha chéud blíadhan ó shoin, cliúteamhuil fa n-a bhféile, agus</span>
<lb n="1515"/><span>bhí se d'úalach air Shímeón O Dochartuidh cliú a mhuintire do chongbhail</span>
<lb n="1516"/><span>súas.  Bhí ceathar clainne aige le tabhairt súas, 's gan íad durn oibre</span>
<lb n="1517"/><span>dhéanamh dhó; oir bhí fuath an-mhór aca air obair, chomh maith le n-a</span>
<lb n="1518"/><span>n-athair.  d'athruigh baramhuil na puiblidheachdha a d-taobh Shímeóin go</span>
<lb n="1519"/><span>h-oban.  An méid a raibh gaol air bíth aca le muintir Dhochartuidh, agus</span>
<lb n="1520"/><span>a raibh eagla orrtha go m-beidh se féin agus a chlann ag íarraidh congnaidh</span>
<lb n="1521"/><span>orrtha, gháir síad a-mach a n-aghaidh, ag radh; "nach mór an náire don</span>
<lb n="1522"/><span>bh-fear so nach n-déanann se rud éigin dó féin, 's d'a mhuintir!</span>
<lb n="1523"/><span>Cionnus is féidir dóibh so, nach n-déanann saláthar air bíth dhóibh</span>
<lb n="1524"/><span>féin, súil a bhéith aca cabhair d'fhaghail ó dhaoinibh eile?  Ta se</span>
<lb n="1525"/><span>sásta go deimhin!  Ta, agus caithfidh se bhéith sásta gan mhaill na</span>
<lb n="1526"/><span>talta a ta a bh-fádh a seilbh a shinnsior a dhíol; agus 'na dhiaigh sin,</span>
<lb n="1527"/><span>muna n-déanaidh se díthchioll, caithfidh se bhéith sasta a bhreith chum a</span>
<lb n="1528"/><span>phriosúin.  Ta se peacamhuil ag duine air bíth arán a díomhaoinis d'ítheadh</span>
<lb n="1529"/><span>go sásta."</span>
<lb n="1530"/><span>Is minic a dubhradh so, agus cáint mhí-chliúiteach mhaslaigheach mar so</span>
<lb n="1531"/><span>'n-a lathair féin.  B'fhéidir go musgólfadh so é as an trom-shúan ann a</span>
<lb n="1532"/><span>raibh se, agus go g-cuirfeadh se d'fíachaibh air díthchioll éigin a</span>
<lb n="1533"/><span>dhéanamh, muna m-béidh go bh-fuair a charaid Sir Haisint O Bríain áit dó</span>
<lb n="1534"/><span>a d-tígh an chustuim, a b'fhiú leith-chéud ponta sa m-blíadhan.  Rinne se a</span>
<lb n="1535"/><span>dhíthchioll theacht súas air thairbhe na h-áite so a modh shuarach go leór.</span>
<lb n="1536"/><span>Ní'l 'fhios aguinn, agus ní mó ná sin is féidir fhaghail a-mach go</span>
<lb n="1537"/><span>deóigh, ca fada rachfadh se air aghaidh mar so; oir níor léigeadh d'a</span>
<lb n="1538"/><span>léisge a réim nadurtha do ghabhail: thainic a léir-sgrios go h-oban le</span>
<lb n="1539"/><span>oibriughadh priobháideach agus le slíghthe urchóideacha.</span>
<lb n="1540"/><span>Ba mhían le Hopcins an machaire sin a bhí a n-aice le muillion</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1541"/><p><span>Ghrae do cheannach agus mur bhí fhios aige go maith go raibh Símeón chomh</span>
<lb n="1542"/><span>uaibhreach sin 's nach n-díolfadh se roinn air bíth de thalamh Rosanna leis,</span>
<lb n="1543"/><span>do thionsgan se módh éigin chum a chur a ngeibhionn nar bh'fhéidir leis</span>
<lb n="1544"/><span>theacht as.</span></p>
<lb n="1545"/>
<lb n="1546"/><p><span>Bhí Síméon neamh-aireach ag coimh-líonadh a chúraim mar fheithmheoir,</span>
<lb n="1547"/><span>nídh a b'fhéidir a thuigsin roimh rae.  Ní raibh fhios aige, no ma bhí,</span>
<lb n="1548"/><span>do léig se thairis é, go raibh mórán uisge-bheatha da dhéanamh go neamh-</span>
<lb n="1549"/><span>dhlísteanach 'sa g-comharsanachd aige agus air gach taobh dhé.  Níor bácadh</span>
<lb n="1550"/><span>le luchd a bhíadáin a radh, gur ghlac se airgiod ó luchd-déanta</span>
<lb n="1551"/><span>an uisge-bheatha go minic ann  ám a ríachtanuis; acht do shéun se so</span>
<lb n="1552"/><span>a-muigh 's a-mach.  Do b'fhéidir gur mó an fios a bhí ag a n-a mhnaoi</span>
<lb n="1553"/><span>agus a chlainn a d-taobh an cháis so ná aige féin.  Ba</span>
<lb n="1554"/><span>ghnathach leo spruillidhe beaga páipeir do dhíol le luchd déanta uisge-bheatha,</span>
<lb n="1555"/><span>mar dhídean le n-a sábháil air a namhuid; acht níor bh'fhéidir</span>
<lb n="1556"/><span>dhóibh dídean air bíth a bhéith aca a b'fhearr ná neamh-aire agus</span>
<lb n="1557"/><span>léisge Símeoin.  Tharlaidh go bh-fuair Maighistir Hopcins go mí-thapamhuil</span>
<lb n="1558"/><span>sgríbhinn bheag air a raibh séala mhic Ui Dhochartuidh.  Ionnus nach</span>
<lb n="1559"/><span>léigfeadh se aon nídh thairis a b'fhéidir a bhéith 'na chion-fath d'a</span>
<lb n="1560"/><span>mhí-chliú, do chuir Hopcins duine ann a raibh muinighin aige, le fur-fhuagradh</span>
<lb n="1561"/><span>thabhairt do Shímeon go raibh uisge-beatha da dhéanamh go neamh-dhlísdeanach</span>
<lb n="1562"/><span>ann a leithide so de theach, (ag ainmniúghadh an tígh sin</span>
<lb n="1563"/><span>d'ar geallladh dídean).  Fuair Síméon sáimh cundus air so, acht do léig</span>
<lb n="1564"/><span>se thairis é go failligheach mar ba ghnathach leis.  'Sé dubhairt se go</span>
<lb n="1565"/><span>raibh se ro mhall smuaineadh air n-dul a' tógbháil na stille an trathnóna</span>
<lb n="1566"/><span>sin, agus do dhearbhuigh se go rachfadh se da tógbháil lá air na mhárach;</span>
<lb n="1567"/><span>acht an lá na dhiaigh sin chuir se thart é, agus an lá na dhiaigh sin a-rís</span>
<lb n="1568"/><span>do rinne se dearmad de, agus do sgríobh fear thógbhail an ghearraidh chuige</span>
<lb n="1569"/><span>air na mhárach, ag ordughadh dhó theacht do lathair chum cundus a thabhairt</span>
<lb n="1570"/><span>d'a thaobh féin.  San g-cruadhog so do mheas se a chasaoid a dhéanamh le</span>
<lb n="1571"/><span>Sir Háisint O Bríain, a n-dóigh go m-b'fhéidir leis, muinnteardhas a</span>
<lb n="1572"/><span>dhéanámh dhó le n-a chaomhaint ón g-ceart.  Fuair se lítir o Mhaighistir</span>
<lb n="1573"/><span>O Bhríain chum fir-thógbhail an ghearraidh, a tharlaidh bhéith san tír</span>
<lb n="1574"/><span>fa'n ám sin.  d'imthigh se air siubhal leis an lítir; do tharlaidh caraid</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1575"/><p><span>san t-slíghe air, a dubhairt leis tiomáint comh tapaidh a's d'fhéud se a</span>
<lb n="1576"/><span>n-diaigh fhir-thógbhail an ghearraidh ionnus go m-béarfadh se air, sul ma</span>
<lb n="1577"/><span>d-tiocfadh se chum aruis an chomhaírligh ui Choin, an áit a raibh se air tí</span>
<lb n="1578"/><span>proínn a chaitheadh.</span>
<lb n="1579"/><span>Bhí an comhairleach O Coin ag cur a-steách air son a bhéith 'na fhear-ionad</span>
<lb n="1580"/><span>na condae sin a b-Pairlement a n-aghaidh Shir Háisint Ó Bhríain, agus uime</span>
<lb n="1581"/><span>sin, bhí se soilleir gídh b'é duine ag a m-béidh fear aca 'na charaid,</span>
<lb n="1582"/><span>go m-béidh an fear eile 'na namhuid.  Da bhrigh sin bhi se ríachdanach ag</span>
<lb n="1583"/><span>Símeón bréith air fhear-thógbháil an ghearraidh sul a m-béid se taobh</span>
<lb n="1584"/><span>a-stigh do gheatadh a namhuide.</span>
<lb n="1585"/><span>Rinne Símeón a dhíthchioll chum a chapoll do thiomaint chomh tapaidh</span>
<lb n="1586"/><span>a's b'féidir leis, ag séideadh agus ag cur feirge air féin; acht ní</span>
<lb n="1587"/><span>raibh maith dhó ann; oir is air an g-capoill a thuit síos san tonnamhais</span>
<lb n="1588"/><span>(mar is cuimhneach leis an léightheoir) do bhí se a' marcuigheacht.</span>
<lb n="1589"/><span>Tháinic fear-chruinniughadh an ghearraidh go teach an chomhairligh ui Coin</span>
<lb n="1590"/><span>a bh-fád roimh Shímeón, agus a-núair a thug se lítir</span>
<lb n="1591"/><span>an duine uasail Háisint O Bríain dó, b'furas aithne air an módh ann ar</span>
<lb n="1592"/><span>ghlac se í, nach bh-fuair se ann ám í.  Chaill Síméon a churam a bh'fhiú</span>
<lb n="1593"/><span>leith-chéud ponta sa m-blíadhan.</span>
<lb n="1594"/><span>Acht ní raibh rud air bíth ba deacaire dhó d'fhulang go foighideach,</span>
<lb n="1595"/><span>ná cáint mhasluidheach a mhna, a bhí a g-comhnuidhe a' casaoíd air, agus</span>
<lb n="1596"/><span>da dhíbliughadh.  Bhí fhios aige ó ghnath-eolus, nach raibh gléus air</span>
<lb n="1597"/><span>bíth a b'fhearr le n-a cur 'na sochd, ná an imirt go léir fhagbhail aice</span>
<lb n="1598"/><span>féin; .i. cead cáinte thabhairt dí, 's gan é féin focal air bíth</span>
<lb n="1599"/><span>labhairt.  Uime sin níor bhác se dí a bheith a' cáint go sgannalach leis</span>
<lb n="1600"/><span>no go raibh sí go h-iomlán as anál, agus é féin beagnach 'na chodhladh,</span>
<lb n="1601"/><span>agus ann sin dubhairt se: "Go deimhin ní'l amhrus air bíth nach í sin an</span>
<lb n="1602"/><span>fhirinne, agus nach bh-fuil gach a n-deir tu ro cheart; acht ó tharlaidh</span>
<lb n="1603"/><span>nach bh-fuil gairm air ais air nídh air bíth a theidheas thart; agus do</span>
<lb n="1604"/><span>réir an t-sean-fhocail, nach d-tig leo so a bhíos 'na seasamh air an talamh,</span>
<lb n="1605"/><span>bhéith níos ísle, 's mór an sólás sin: da brígh sin féudamoid a</span>
<lb n="1606"/><span>bhéith fásta."</span></p>
<lb n="1607"/>
<lb n="1608"/><p><span>"Sás ta go deimhin!" ar sisi, "gad é an sásamh do dhuine theacht</span>
<lb n="1609"/><span>súas air photátaibh a's air shalann?  Mise, a ta am' mhnaoí dhlisteanach</span>
<lb n="1610"/><span>agad-sa, agus</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1611"/><p><span>tu-sa a ta de shliocht mhuintir' Dhochartuidh, go léigfeádh</span>
<lb n="1612"/><span>dod mhnaoí uasal a bhéith faoí tharcuisne agus faoi dhímheas, mar bhéidh</span>
<lb n="1613"/><span>sí a-nois gan amhrus; agus sin aca so a d'éirigh ó neimhnidh ó 'niúgh go</span>
<lb n="1614"/><span>'né.</span>
<lb n="1615"/><span>Féuch Maighistreas Grae thall úd le taobh Rosanna 'na comhnudhe air</span>
<lb n="1616"/><span>do chuid talmhan féin: amharc uirri féin agus ormsa! agus féuch an</span>
<lb n="1617"/><span>neamh-chosmhulacht mhór a ta eadruinn!"</span>
<lb n="1618"/><span>"Tá beagán neamh-chosmhulachta eadruibh go cinnte," arsa Símeon.</span>
<lb n="1619"/><span>"Tá beaghan neamh-chosmhulachta eadruinn go cinnte!" arsa Maighistreas</span>
<lb n="1620"/><span>Dochartuidh 'na dhiaigh-san, ag labhairt comh árd géur caol a's b'fheidir</span>
<lb n="1621"/><span>lei, agus a' tabhairt milléin dó san ám chéadná; oir bhí fearg mhór</span>
<lb n="1622"/><span>uirri le Síméon fa mar léig se osnadh throm a-núair a thug se freagairt</span>
<lb n="1623"/><span>uirri, no budh córa a radh, a-nuair a thainic se lei air a sgéul.  Ní'l</span>
<lb n="1624"/><span>rud air bíth is mó chuireas fearg air mhnaoí go minic, ná aontughadh lei.</span>
<lb n="1625"/><span>"Agus ma ta neamh-chosmhulacht eigin idir mise agus Maighistreas Grae, budh</span>
<lb n="1626"/><span>mhaith liom fhios a bhéith agam cía h-é is ciontach leis."</span>
<lb n="1627"/><span>"Budh mhaith a's liom-sa mar an g-céudna, a, Mhaighistreas Dochartuidh:"</span>
<lb n="1628"/><span>arsa Síméon.</span></p>
<lb n="1629"/>
<lb n="1630"/><p><span>"Maiseadh, inneósadh mise dhuit air an m-ball é a Mhaighistir</span>
<lb n="1631"/><span>Dochartuidh:</span>
<lb n="1632"/><span>is tu féin is ciontach, a Mhaighistir Dochartuidh: no budh chóra radh, is</span>
<lb n="1633"/><span>mise is ciontach, tre do phosadh no cuiedacht a chongbhail</span>
<lb n="1634"/><span>leat air aon chor.  Da m-béidhinn pósta</span>
<lb n="1635"/><span>ag fear luthmhar tapaidh saotharach salárthach mar Maighistir Grae,</span>
<lb n="1636"/><span>b'fhéidir liom a bhéith chomh séunmhar san t-saoghal, agus ní's séunmhaire</span>
<lb n="1637"/><span>ná Maighistreas Grae; oir is fearr d'fhoghnfadh saidhbhreas damh-sa</span>
<lb n="1638"/><span>ná dí-si, 'sná do dhuine air bíth d'a cineal; agus is mór an náire é</span>
<lb n="1639"/><span>os comhair an domhainn, agus 'sé sin a deir gach n-uile dhuine, na Graes</span>
<lb n="1640"/><span>so</span>
<lb n="1641"/><span>d'fheicsin a' teacht air a n-aghaidh, agus a'cur futha an siúd ag Rosanna,</span>
<lb n="1642"/><span>chum ar n-díobhál-ne."</span>
<lb n="1643"/><span>"Ní díobhál air bíth dhúinne é, a ghradh; oir ta a fhios agad nach</span>
<lb n="1644"/><span>n-dearnamar tairbhe air bíth de'n tonnamhas no de'n muillion: agus a-nois</span>
<lb n="1645"/><span>díolann síad-san deich b-ponta fhithchid san m-blíadhan linn, agus sin go</span>
<lb n="1646"/><span>bíth-chinnte mar an g-céudna.  Gad é dheanfhadh sin</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1647"/><p><span>gan é anois, do bhrígh</span>
<lb n="1648"/><span>gur chaill sinn an áit a bhí aguinn a d-tígh an chustuim.</span>
<lb n="1649"/><span>Go dearbhtha saoilim go raibh agh ro mhór oruinn a leithide d'íocaidhe</span>
<lb n="1650"/><span>fhaghail."</span>
<lb n="1651"/><span>"Go deimhin ní h-é sin mo bharamhuil-sa," ar sisi; "oir da m-béidh oiread</span>
<lb n="1652"/><span>céille le cuilleog agad, b'fhéidir duit féin gach</span>
<lb n="1653"/><span>a n-dearnadar-san a dhéanamh.  Agus da n-déanfá sin, creud an t-athughadh</span>
<lb n="1654"/><span>mór a bhéidh air do bhean dhlísdeanach agus air do chloinn!</span>
<lb n="1655"/><span>Do b'fhearr liom go m-ba h-é toil na naomh mo phósadh le léithid' an</span>
<lb n="1656"/><span>fheilmeoir Grae no a chloinn mhac."</span>
<lb n="1657"/><span>"A d-taobh a chloinne," arsa Símeón, "ta síad beagan neamh-oireamhnach</span>
<lb n="1658"/><span>a g-cás aoíse; acht do leith a n-athar, ní fhaicim fath cur suas san</span>
<lb n="1659"/><span>domhann dó; agus ma ta seisean amhluidh, agus gur mían leis malairt bean</span>
<lb n="1660"/><span>a dhéanamh, go deimhin, a mhuirnín, béidh mise sásta."</span>
<lb n="1661"/><span>Do ghoill an comhradh deigheanach so a rinne Símeón, (oir dho labhair se</span>
<lb n="1662"/><span>go suaimneach greanmhar) comh mór sin air Mhaighistir Dochartuidh, ionnus</span>
<lb n="1663"/><span>nar bh'fhéidir lei foighide a dheanamh níos faide, agus gur bhris sí</span>
<lb n="1664"/><span>a-mach</span>
<lb n="1665"/><span>a ngul; agus ó'n uair sin, (air m-béith dhó a-nois</span>
<lb n="1666"/><span>tar éis a h-aon dhéug san oidhche,) ó sin gus an sé air maidin, bhí sí</span>
<lb n="1667"/><span>a' gul 's a' caoidh, a's d'a mhaslughadh gan stad.</span>
<lb n="1668"/><span>d'éirigh Símeón as a leaba air maidin gan neall a chodhladh air feadh</span>
<lb n="1669"/><span>na h-oidhche, ag radh - "Go deimhin caithfidh na naoimh a bh-flaitheamhnas</span>
<lb n="1670"/><span>aire thabhairt duit a-nois, mar a deir tu féin, Allaidh, oir taim-se</span>
<lb n="1671"/><span>tuirseach díot a-muigh 's a-mach: uime sin is éigin damh a dhul a' fíadhach</span>
<lb n="1672"/><span>no ag éunlathoireacht le mo charaid Sir Háisint O Bríain chum me</span>
<lb n="1673"/><span>féin d'athbéódhadh."</span>
<lb n="1674"/><span>Bhí brón mhór air Shímeón a-núair a fúair se a-mach go raibh a</span>
<lb n="1675"/><span>ghearrán chom bacach sin 's gur air éigin d'fhéud se siubhal.  Trath bhí</span>
<lb n="1676"/><span>se ag smuaíneadh c'áit a bh-fuigheadh se gearrán air íasacht le dhul a'</span>
<lb n="1677"/><span>fíadhach an lá sin, thainic Maighistir Hopcins a lathair a'marcaigheacht</span>
<lb n="1678"/><span>air chapoll maith fíadhaigh.  Gídh go raibh an duine uasal so uaibhreach</span>
<lb n="1679"/><span>ó nádúr, 'na dhiaigh sin b'fhéidir leis é féin d'umhlughadh, a-nuair</span>
<lb n="1680"/><span>ba mhían leis é, agus a-nuair a bhéidh tairbhe dhó ann.  Bhí a fhios</span>
<lb n="1681"/><span>aige go maith go raibh fuath ag Símeón air; acht do </span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1682"/><p><span>thug se fa deara mar an</span>
<lb n="1683"/><span>g-céudna go raibh díobhál airgid air Shímeón.</span>
<lb n="1684"/><span>Fiú íad is tréine agus is boirbe air bith fearg, a-núair a chuireann</span>
<lb n="1685"/><span>síad íad féin a n-achrann, a's bhíos uireasbhuidh airgid orrtha, is</span>
<lb n="1686"/><span>éigin dóibh íad féin d'umhlughadh a n-aimsir na cruadhoige.  Thainic</span>
<lb n="1687"/><span>Símeón sáimh chum fír-ríachdanuis tre léisge agus fallsachd, air mhodh</span>
<lb n="1688"/><span>go m-b'éigin dó, air mhaith leis féin, a uabhar d'ísliughadh.  Tharlaidh</span>
<lb n="1689"/><span>diúltadh do Mhaighistir Hopcins aon uair amháin, an trath ba mhían leis</span>
<lb n="1690"/><span>cuid de dhuthaidh mhúintir' Dhochartuidh do chéannach ó dhuine aca.  Bhí</span>
<lb n="1691"/><span>a thairgse níos trathamhuile a-nois, agus comh glic a's b'fhéidir a bhéith.</span>
<lb n="1692"/><span>d'fhíafraidh se de Shímeón air d-tús, gad é a bharamhuil de'n g-capoll</span>
<lb n="1693"/><span>sin air a raibh se a' marcuigheacht, mar bhí a fhios aige go raibh Maighisitir</span>
<lb n="1694"/><span>O Dochartuidh ro eolach air chapoillibh maithe fíadhaigh; agus dubhairt se</span>
<lb n="1695"/><span>leis mar an g-céadna, nach g-ceannochadh se í ó ghrúmadh an chomhairligh</span>
<lb n="1696"/><span>ui Chuin gan comhairle d'íarraidh air charaid eolách.  d'fhiafraidh se ann </span>
<lb n="1697"/><span>sin an m-b'fíor gur tharlaidh imreas idir Shímeón agus fear-chruinniughadh</span>
<lb n="1698"/><span>an ghearraidh; do rinne se gearan a n-aghaidh mhiosguis agus mhí-rúín</span>
<lb n="1699"/><span>an spíodóire, gídh b'é air bíth é!  agus fa dheóigh, dubhairt se le</span>
<lb n="1700"/><span>Símeón, ma bhi cruadhog air bíth air mar gheall air a áit do chailleamhuin,</span>
<lb n="1701"/><span>go raibh bealach réidh aige le airgiod d'fhaghail dhó féin .i. cuid de thalamh</span>
<lb n="1702"/><span>Rosánna a dhíol.</span>
<lb n="1703"/><span>Do chorruigh díobhál an chapoill do lathair, agus an comparáid a rinne se</span>
<lb n="1704"/><span>san móimeint chéadna idir an chréatúr capoill bhacaigh air a raibh se 'na</span>
<lb n="1705"/><span>leath-luidhe, agus an capoll breagha fíadhaigh air a raibh</span>
<lb n="1706"/><span>Maighistir Hopcins a' marcuigheacht; do chorruig so Símeón, a deirim, níos</span>
<lb n="1707"/><span>mó ná an chuid eile go h-iomlán.  Sul mar sgar síad le n-a chéile, do </span>
<lb n="1708"/><span>rinne Hopcins margadh leis fa'n machaire sin d'a do rinne Hopcins margadh</span>
<lb n="1709"/><span>leis fa'n machaire sin d'a d-tug se taithneamh.  Fuair se é go mór níos</span>
<lb n="1710"/><span>saoíre ná mur bhí súil aige fhaghail.  Thug se an capoll fíadhaigh do</span>
<lb n="1711"/><span>Shímeón mar roinn díolaigheacta.</span></p>
<lb n="1712"/>
<lb n="1713"/><p><span>Chomh luaith 's do fuair Hopcins an machaire so, a bhí a bh-fogus do</span>
<lb n="1714"/><span>mhuillion Grae, ann a shéilbh féin, chuir se roimhe ann sin tionsgnamh</span>
<lb n="1715"/><span>urcóideach éigin a bhí ann a inntinn le fáda, do choimh-líonadh.  Fagamoid</span>
<lb n="1716"/><span>é a g-ceann a chuid oibre; caithfeamoid aireachas a thabhairt do</span>
<lb n="1717"/><span>neithibh níos tabhachtaigh ná íad so.</span>
<lb n="1718"/></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1719"/><p><span>Trath bhí Róisi, maidin áiridhe, ag cruiniughadh céud bhlath luaith</span>
<lb n="1720"/><span>na blíadhna, thainic searbhoghantuidhe a libhre dhóigheamhuil a láthair</span>
<lb n="1721"/><span>air marcuigheacht; agus d'fhíafraidh se an raibh Maighistir Grae no aon</span>
<lb n="1722"/><span>n-duine de'n m-bunadh sa' mbaile.</span>
<lb n="1723"/><span>Bhíodar a h-athair agus a dearbhraithreacha a-muigh sa' machaire, tamull</span>
<lb n="1724"/><span>beag o'n teach, acht dubhairt sisi go rachfadh sí 'na g-coinne.  "Níl</span>
<lb n="1725"/><span>ocáid leis, a bhean uasail óig," ars' an searbhoghantuidhe, "oir ní'l do</span>
<lb n="1726"/><span>gnothuidhe agam leo acht</span>
<lb n="1727"/><span>na cardaidh so fhagáil do mhnáibh uaisle an tíghe."</span>
<lb n="1728"/><span>Chuir se dhá charda a-steach ann a láimh, agus d'imthigh sé leis 'na</span>
<lb n="1729"/><span>lán-ríth, cosmhuil le duine a m-béidh mórán gnothuidhe éifeachdaigh le</span>
<lb n="1730"/><span>déanamh aige.  Annsna cardaibh so bhí cuireadh chum coimh-thionoil daimhseoraighe,</span>
<lb n="1731"/><span>a bhí Sir Haisint O Bríain air tí thabhairt do dhaoinibh uaisle</span>
<lb n="1732"/><span>na tíre de'n dara céum.  Thug Róisi na cardaidh lei chum a mathara, agus an</span>
<lb n="1733"/><span>trath bhí síad da n-ath-léigheadh an dara h-uair, thainic Grae a-steach</span>
<lb n="1734"/><span>chum céudlongadh.  "Creúd ta ánn so aguinn, a leinbh;" ar se, ag tógbháil</span>
<lb n="1735"/><span>súas aon de na cardaibh.  d'fhéuch se air a mhnaoí a's air a inghin air</span>
<lb n="1736"/><span>feadh tamuill le mí-shuaimhneas éigin inntinne: agus ann sin, chomh maith 's</span>
<lb n="1737"/><span>nar mhían leis toirmeásg a chur orrtha, thionsgnuigh se a bhéith caint air</span>
<lb n="1738"/><span>néithibh eile, agus níor labhradh aon nídh air an g-coimh-thionol</span>
<lb n="1739"/><span>daimhsearuighe</span>
<lb n="1740"/><span>no gur chaith síad a g-céudlongadh.  Dubhairt a mathair le Róisi</span>
<lb n="1741"/><span>dhul agus a blatha do chur ann uisge, agus chomh luath a's d'fhag sí an</span>
<lb n="1742"/><span>seómra dubhairt sí: "Chím, a mhuirnín, nach d-taithnighean leat go</span>
<lb n="1743"/><span>rachfamois chum an choimh-thionoil daimhseoruighe; uime sin is maith liom nar</span>
<lb n="1744"/><span>dhubhairt me dadadh le Róisi 'na dtaobh sul ma d-tainic tu a-steach; oir is</span>
<lb n="1745"/><span>éigin duit 'fhios a bheith agad, go raibh dí-mhaoíneas dí-chéillidhe mar</span>
<lb n="1746"/><span>is gnathach le mathair orm, agus comh luath a's chonnairc me an carda, do</span>
<lb n="1747"/><span>shamhluidh me am'inntinn féin Róisi so aguin-ne gléusda comh maith le bean</span>
<lb n="1748"/><span>uasal aír bíth, agus a' féuchain níos déise ná mórán aca, agus gach</span>
<lb n="1749"/><span>uile dhuine a' déanamh iongantuis dí!  Acht b'fhéidir go bh-fuil an</span>
<lb n="1750"/><span>cailín níos fearr mar ta sí, gan a bhéith tógtha súas 'na beán uasal.</span>
<lb n="1751"/><span>Agus 'na dhiaigh sin, do bhrígh go bhfuil teacht a d-tír aguinn chomh maith</span>
<lb n="1752"/><span>le mórán a ta d'a g-cur féin a g-céim, agus a meastar a</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1753"/><p><span>bhéith 'na</span>
<lb n="1754"/><span>n-daoínibh uaisle, créud an fath sa léigfeadh ar g-cailin an uain so thart</span>
<lb n="1755"/><span>chum í féin d'árdugadh céim san t-saoghal."</span>
<lb n="1756"/><span>"A ghradh mo chroidhé," arsa Grae, go ciúin socair, is ro nadurtha an nídh</span>
<lb n="1757"/><span>dhuit-se, air m-béith dhuít ad' mhathair ag léithide Róisi de chailin,</span>
<lb n="1758"/><span>bród a bhéith agad aisti, agus dúil a bhéith agad a sgéimh do chur os</span>
<lb n="1759"/><span>árd air gach módh d'ar bh'fhéidir é; acht 'sé an chéim prionsapalta</span>
<lb n="1760"/><span>smuaineadh gad é an gléus le'r féidir lei a saoghal do chaitheadh go</span>
<lb n="1761"/><span>séunmhar; agus ní h-é an nídh a bhíos taithneamhach le ar n-dí-mhaoineas</span>
<lb n="1762"/><span>air feadh móimeinte.  A-nois, níl me cinnte da d-téidheadh sí chum an</span>
<lb n="1763"/><span>choimh-thionoil so, agus í féin a chur beagan a gcéim, go méudochadh se a</span>
<lb n="1764"/><span>séun air aon chor.  Nach bh-fuilmid go maith mar ta sinn.  Tarr a-steach, a</span>
<lb n="1765"/><span>Róisi, tarr a-steach, a ghradh; budh mhían liom da n-éisdfeá leis an nidh</span>
<lb n="1766"/><span>air a bh-fuilmid a' tracht, agus a bhéith críonna dhuit féin; ta tu sean</span>
<lb n="1767"/><span>agus críonna go leór, ta me cinnte.  Bhí me air tí fíafraidh dhíot, nach</span>
<lb n="1768"/><span>bh-fuilmid go léir sona séunmhar san modh ann a bh-fuilmid a g-ceann a</span>
<lb n="1769"/><span>chéile a-nois?"</span>
<lb n="1770"/><span>"'Seadh! seadh! ta sinn mur sin go deimhin," ars' an bhean agus an</span>
<lb n="1771"/><span>inghin a n-éinfheacht.</span>
<lb n="1772"/><span>"Uime sin, nar chóir dhúinn a bhéith sásta, agus gan íarraid ar stáid</span>
<lb n="1773"/><span>d'athrughadh?" arsa Grae.</span>
<lb n="1774"/><span>"Acht ní athrochadh se ar staid a dhul aon uair amháin chum coimhthionoil</span>
<lb n="1775"/><span>daimhseoruighe - a n-athrochadh, a athar?" arsa Róisi, go náireach.</span>
<lb n="1776"/><span>"Ma thionsgnamoid aon uair amháin sinn féin a chur á g-céim dhaoine</span>
<lb n="1777"/><span>uaisle, ní bhéidh dúil aguinn theacht air ais a-rís chum an stáid ann a</span>
<lb n="1778"/><span>bh-fuilmid a-noís.  Uime sin bhudh chóir dhúinn smuaíneadh air dtús</span>
<lb n="1779"/><span>créud an tairbhe a dhéanfas an t-athrughadh so dhúinn. Tá bíadh a's deoch,</span>
<lb n="1780"/><span>éadach a's teine aguinn, créud</span>
<lb n="1781"/><span>eile b'fhéidir linn a bhéith aguinn da m-béidhmis 'nar n-daoinibh</span>
<lb n="1782"/><span>uaisle?  Tamoid go léir sásta linn féin, agus le chéile; ta sláinte</span>
<lb n="1783"/><span>agus deagh-intinne aguinn: gad é d'fheudamoid a bheith aguinn níos mó, da</span>
<lb n="1784"/><span>m-béidh saidhbhreas an domhainn aguinn?  no, budh córa a radh, cuir a</span>
<lb n="1785"/><span>g-cás go m-béidh sinn mur sin, an m-bh fhéidir linn ann sin gach uile</span>
<lb n="1786"/><span>shólás da bh-fuil aguinn a-nois</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1787"/><p><span>a bhéith aguinn?</span></p>
<lb n="1788"/>
<lb n="1789"/><p><span>Níor bh'fhéidir go dearbhtha: oir sa' g-céud áit, bhéidh uireasbhuidh</span>
<lb n="1790"/><span>mhór airgid oruinn, do bhrígh go m-béidh mórán bréaghán, nach</span>
<lb n="1791"/><span>mothaighmid a n-díobhál a-nois, comh ríachdanach dúinn le ar n-arán</span>
<lb n="1792"/><span>laetheamhuil.  Bhéidh náire oruinn gan an uile nídh a bhéith aguinn a bhíos</span>
<lb n="1793"/><span>ag daoinibh uaisle; gídheadh nach fiú sóp íad so a g-cás fhíor-shóláis</span>
<lb n="1794"/><span>air bíth a bhíos da m-bárr aguinn, tar a cheann sin is éigin a bh'-faghail.</span>
<lb n="1795"/><span>Ann sin bhéidh náire oruinn a d-taobh na h-oibre le'r bh'éigin dúinn</span>
<lb n="1796"/><span>airgiod do shaláthar chum díol air son an iomláin de na néithibh so gan</span>
<lb n="1797"/><span>tabhacht.  Ann sin bhéidh náire mhór air Shéan agus air Roibeard, da</span>
<lb n="1798"/><span>bh-feicfeadh na daoíne uaisle íad ag oibriughadh san muillion, a' tógbháil</span>
<lb n="1799"/><span>suas saic phlúir, agus faluighthe go léir le min: no da bh-fuigheadh siad</span>
<lb n="1800"/><span>san tonnamus íad, agus a lamha nochtuighthe tar chnaimh na h-uillean.  Agus</span>
<lb n="1801"/><span>chuirfeá-sa, a Róisi, do thúrnadh-lín as a' m-bealach go déifireach; agus</span>
<lb n="1802"/><span>béidh náire ort, da bh-faicfuigheadh thu ag deasughadh mo phróinne dhamh-sa.</span>
<lb n="1803"/><span>Neamh-dheoin sin, ní cas náire aon-nídh aca so, agus ta bród oruinn</span>
<lb n="1804"/><span>go léir á-nois fa bhéith d'a n-déanamh."</span>
<lb n="1805"/><span>"Agus go m-ba fáda búan bhéidhmid mar sin!" arsa Maighistreas Grae.</span>
<lb n="1806"/><span>"Tá tu ceart, agus do labhair mise go di-chéillidhe.  Róisi, a mhuirnín,</span>
<lb n="1807"/><span>caith na cardaidh sin a-steach sa' teine.  Tamoid sona séunmhar, agus sásta</span>
<lb n="1808"/><span>da'r stád; agus ma athruigheann sin, bhéidhmid mí-shasta neamh-shona,</span>
<lb n="1809"/><span>mar ata mórán díobh so a mheastar a bhéith nios fearr ná sin-ne.</span>
<lb n="1810"/><span>Feúch! ta na cardaidh dóighte; uime sin ná smuaineamoid níos mó orrtha."</span>
<lb n="1811"/><span>"Tá súil agam nach bh-fuil brón air Róisi a d-taobh an choimh-thionoil</span>
<lb n="1812"/><span>daimhseoruighe so.  An bh-fuil, a Róisi bhig?" - ars' a h-athair, da</span>
<lb n="1813"/><span>tarruing chuige, agus da cur 'na suidhe air a ghlún.</span>
<lb n="1814"/><span>"Bhí aon adhbhar amháin, a athar," arsa Róisi, bhí aon adhbhar amháin,</span>
<lb n="1815"/><span>agus ní raibh acht sin, far mhían liom a dhul chum an choimh-thionoil so."</span>
<lb n="1816"/><span>"Maith go leór;" ar seisean; innis dúinn é.  Déanadh tu mar is toil</span>
<lb n="1817"/><span>leat: geallaim sin duit roimh rae.  Acht innis an t-adhbhar dhúinn.</span>
<lb n="1818"/><span>Creidim go bh-fuair tu é ann áit éigin a n-íachdar an bhlatha bhreagha</span>
<lb n="1819"/><span>sin a </span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1820"/><p><span>tá tu a bhreathnughadh le ceathramhadh uaire, innis dam é," ar se a'</span>
<lb n="1821"/><span>gáiridhe.</span>
<lb n="1822"/><span>"Sé so amháin an t-adhbhar, a athar," arsa Róisi; acht féuch! och, ní</span>
<lb n="1823"/><span>fhéudaim innsin duit a-nois.  Féuch cía ata teacht."</span>
<lb n="1824"/><span>'Sé duine bhí ann, Sir Háisint O Bríain 'na shuidhe ann a charbad,</span>
<lb n="1825"/><span>agus a sheárbhoghantuidhe Sacsanach d'ar b'ainm Stafford 'na chuideacht;</span>
<lb n="1826"/><span>bhí a iomchar modhamhuil tromdha go h-iomlán neamh-chosmhuil ris an módh ann</span>
<lb n="1827"/><span>a raibh a maighistir air foluamáin agus air fuaidreadh go cullóideach buaidhearta.</span>
<lb n="1828"/><span>Bhí Sir Háisint a' dul thart ag íarraidh gotha no bhótaidh air</span>
<lb n="1829"/><span>feadh na tíre - gnothuidhe d'a d-tug se taithneamh mhór, agus ann ar sháruigh</span>
<lb n="1830"/><span>se gach uile dhuine, do réir baramhla na n-daoine.  Bhí gach uile cháilidheacht</span>
<lb n="1831"/><span>ríachtanach aige, agus go dearbhtha do ghríosaigh fath comhachtach</span>
<lb n="1832"/><span>go leór é chum sin do dhéanamh; oir do bhí 'fhios aige, muna d-tóighfidh</span>
<lb n="1833"/><span>chum a bheith 'na bhall de'n b-Pairlement é, go g-caillfeadh se a</span>
<lb n="1834"/><span>shaoírse</span>
<lb n="1835"/><span>san ámh chéadna: do bhrígh go raibh príbhléid baill de'n b-Pairlement</span>
<lb n="1836"/><span>ríachtanach aige le n-a shabhail ó n-a ghabhail.  Bhí dúithche mhór aige,</span>
<lb n="1837"/><span>agus neamh-dheóin sin, ní raibh duine air bíth san g-condae ba bhoichte</span>
<lb n="1838"/><span>ná é; oir gídh b'é air bíth teacht a-steach a bhíos ag duine, ma bhíann</span>
<lb n="1839"/><span>a fhéile os cionn a achmhuinge is éigin dó bhéith bocht.  Ní h-e amháin</span>
<lb n="1840"/><span>gur chaith Sir Háisint O Bríain níos mó ná a theacht a-steach; acht ba</span>
<lb n="1841"/><span>mhían leis go measfuidheadh suim a chíos a bhéith fa dhó níos mó na</span>
<lb n="1842"/><span>mar bhí se go fírinneach.  Uime sin, b'éigin dó caitheamh a dhéanamh</span>
<lb n="1843"/><span>do réir an t-saidhbhris a léig se air féin a bhéith aige; agus chuir an</span>
<lb n="1844"/><span>dí-mhaoíneas ámaideach so a n-achran é a d-tosach a shaoghail, air mhódh</span>
<lb n="1845"/><span>nar bh-fhéidir leis é fein do réidhteach 'na dhiáigh sin as.  Bhí an-dúil</span>
<lb n="1846"/><span>aige a bheith 'na áird-threóraidhé ann a thír féin: rinne se a dhíthchioll</span>
<lb n="1847"/><span>air an uile dhuine do shásadh, agus choisin sin mórán dó: agus</span>
<lb n="1848"/><span>chuir se a-steach air son a bhéith 'na bhall de'n b-Pairlement a n-agaidh</span>
<lb n="1849"/><span>móráin eile.  Rug se buaidh, acht is iomadh míle ponta chaill se leis.</span>
<lb n="1850"/><span>Bhí gach uile nídh le ceartughadh le n-a dheagh-labhairt, a bhí in-mheasta</span>
<lb n="1851"/><span>go deimhin.  Bhí se deagh-chainteach tuigsionach greanmhar, agus bhí muiníghin</span>
<lb n="1852"/><span>an-mhór aige as féin go m-b'fhéidir leis gach uile nídh d'fhoillsiughadh</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1853"/><p><span>chomh soilleir a's b'fhéidir é.</span></p>
<lb n="1854"/>
<lb n="1855"/><p><span>Do rinneadh íongnadh mór d'a oráidib san b-Pairlement; agus bhí se air</span>
<lb n="1856"/><span>buille le ain-mhian onóra agus árdughaidh a g-céim shaoghalta.  B'áill</span>
<lb n="1857"/><span>leis a bhéith 'na dhuine oirdheirc san t-Seanáid; agus an feadh bhí se</span>
<lb n="1858"/><span>dían air an g-cuspóir so, do léigeadh a ghnothuidhe féin a bh-fáillighe</span>
<lb n="1859"/><span>go h-iomlán.  Ní thigean ain-mhían agus fearachas-tíghe le chéile air aon</span>
<lb n="1860"/><span>chor.  Neamh-dheóin sin, bhí d'fhiachaibh air O Bríain, chum mórdhacht</span>
<lb n="1861"/><span>a bheatha do chonghbhail súas, uireasbhuidh na subháilce súaraigh so .i.</span>
<lb n="1862"/><span>fearachas tíge, (mhar ba ghnathach leis féin á radh) a dhéanamh suás</span>
<lb n="1863"/><span>le gléus éigin eile.  Do choncas dó nach raibh slíghe air bíth eile</span>
<lb n="1864"/><span>ion-glacuighthe aige, chum so thabhairt chum críche, acht cúl a thabhairt do</span>
<lb n="1865"/><span>na ceadfadha do lean se go d-tí so.  Goill se go mór air, sin a dhéanamh;</span>
<lb n="1866"/><span>acht ní raibh neart aige air, da bhrígh nar bh'fhéidir leis theacht súas</span>
<lb n="1867"/><span>air chúig chéud ponta sa' m-blíadhan a-nois, tar éis cúig mhíle do</span>
<lb n="1868"/><span>chaitheadh gach uile bhlíadhan roimhe sin.  Mur sin, ó bheith dhó 'na</span>
<lb n="1869"/><span>thíorthach theinntidhe, thainic se chum a bhéith 'na bhuin-chíosuidhe</span>
<lb n="1870"/><span>uirísiol.</span></p>
<lb n="1871"/>
<lb n="1872"/><p><span>Do rinne se a dhíthchioll le neart inntleachda agus le réasuntachd chealgach</span>
<lb n="1873"/><span>cúis mhagaidh do dhéanamh do na céadfadha á thréig se.  Go h-aith-ghearr,</span>
<lb n="1874"/><span>ba mhían leis mór-dháil a dhéanamh as a bhéith ag síor-chaint</span>
<lb n="1875"/><span>go neamh-náireach air ríaghluidheoraibh na críche, agus ba ghnathach leis,</span>
<lb n="1876"/><span>magadh agus fonnamhad a dhéanamh faoí gach uile shubháilce phuiblidhe, chomh</span>
<lb n="1877"/><span>maith a's nach raibh ionnta acht taóm-buile agus fuar-chrabhadh gan bhrígh.</span>
<lb n="1878"/><span>Do chuir Sir Háisint a g-céill do dhaoinibh eile ar úairibh le n-a</span>
<lb n="1879"/><span>dheagh-chaint agus tre mhaiseamhlachd a bhéusa, go raibh an ceart aige; acht</span>
<lb n="1880"/><span>faraor! bhí aon n-duine amháin nar bh'fhéidir leis a mhealladh, agus 'sé</span>
<lb n="1881"/><span>sin é féin.  Ní raibh meas air bíth aige air féin, agus níor bh'fhéidir</span>
<lb n="1882"/><span>le nídh air bíth cúitiughadh a dhéanamh ris san t-sásamh inntinne do</span>
<lb n="1883"/><span>chaill se.  Gan féin-taithneamh bíann gach uile shólás san domhan gan</span>
<lb n="1884"/><span>bhlás.</span>
<lb n="1885"/><span>Tar a cheann sin, do shaoil gach uile dhuine, nach raibh fios a inntinne</span>
<lb n="1886"/><span>aige, go raibh Sir Háisint O Brían 'na dhuine shona do réir chosmhulachd:</span>
<lb n="1887"/><span>agus níor mheas duine air bíth go m-ba dhiol truaighe é, no gur b'é féin</span>
<lb n="1888"/><span>ba chiontach leis, no go raibh droch-bhail a ghnothuidhe follasach don</span>
<lb n="1889"/><span>t-saoghal.  Bhí áit thairbheach</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1890"/><p><span>aige; acht do mheas se go raibh se oireámhnach</span>
<lb n="1891"/><span>aíge caitheadh do dhéanamh do réir a theacht a-steach, agus da bhrígh sin,</span>
<lb n="1892"/><span>ní raibh se sgillin níos saidhbhre a g-cionn bhlíadhna.</span>
<lb n="1893"/><span>Do phós se bean-oighre shaidhbhir a n-dothchus a fhortún briste a dhéanamh</span>
<lb n="1894"/><span>súas lei; acht bhi sé oireamhnach aice, no mheas sí féin go raibh,</span>
<lb n="1895"/><span>caitheadh a dhéanamh do réir a fortúin; agus uime sin ni raibh a fear aon</span>
<lb n="1896"/><span>sgillin amháin níos saidhbhre tre n-a phósadh.  A-núair a bhídheadh</span>
<lb n="1897"/><span>cruadhog airgid air Sir Háisint a-nois a's a-rís, do thogbhadh a</span>
<lb n="1898"/><span>ghníomhaidhe, a bhí 'na ríaghluigheoir air gach uile nídh aige, airgiod air íasacht</span>
<lb n="1899"/><span>dó chomh tapaidh a's b'féidir é; agus ta 'fhios</span>
<lb n="1900"/><span>dó chomh tapaidh a's b'féidir é;  agus tá 'fhios ag gach uile dhuine gur b'éigin</span>
<lb n="1901"/><span>díol go daor air son cobhair air bíth a</span>
<lb n="1902"/><span>díol go daor air son cobhair air bíth a faghthar ann aimsir na cruádhoige.  Ta daoine ann,</span>
<lb n="1903"/><span>a bhíos chomh h-éasgaidh</span>
<lb n="1904"/><span>ag tabhairt airgid air íasacht uatha ann a léithide so de chás, agus is</span>
<lb n="1905"/><span>féidir le luchd an ain-mhíain agus na dosgúigheachta íarraidh.  Ba duine</span>
<lb n="1906"/><span>mar so Maighistir Hopcins, agus is é do bheireadh áirgiod air íasacht don</span>
<lb n="1907"/><span>m-Barún gach uile úair do bhídheadh easbhuidh air.</span>
<lb n="1908"/><span>Ní raibh 'fhios ag Sir Háisint O Bríain go raibh a mhaoin shaoghalta</span>
<lb n="1909"/><span>a mí-ordughadh go ro mhór, no go m-b'éigin dó é féin d'ullmhughadh fa</span>
<lb n="1910"/><span>chomhair togha úr nuadh, mur gheall air briseadh súas oban na Pairlement.</span>
<lb n="1911"/><span>A-núair a chuaidh se chum na tíre, thainig sgaoth de luchd-fíacha garóideach</span>
<lb n="1912"/><span>trioblóideach 'na thimchioll ag íarraidh air comaoin do chur orrtha, agus a</span>
<lb n="1913"/><span>ghealla</span>
<lb n="1914"/><span>do coimh-líonadh dhóibh.  Is bocht an</span>
<lb n="1915"/><span>rud do dhuine a bhéith ag íarraidh gean na n-daoine do thuilleadh chum é</span>
<lb n="1916"/><span>féin do chur a g-céim, muna bh-fuil se saidhbhir go leór chum an nídh is</span>
<lb n="1917"/><span>mían leis do dhéanamh a-mach.</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>Do rinne an Barún a dhíthchioll chum a thréigean ó thaobh an cheirt</span>
<lb n="1920"/><span>do cúr thart go maiseach le grinn-bhriathruibh; agus an feadh a b'fhéidir</span>
<lb n="1921"/><span>leis gáire agus súgradh a dhéanamh 'na shuidhe síos a g-ceann boird</span>
<lb n="1922"/><span>líonmhair, níor bh'fhéidir dó gán mórán d'fhaghail a dhéanfadh gáire</span>
<lb n="1923"/><span>agus súgradh 'na chuideacht.  Acht bhí buidheann láidir air na dhéanamh</span>
<lb n="1924"/><span>suas 'sa tír 'na aghaidh.  Bhí beirt choimh-sheasmhoiridhe eile a' cur</span>
<lb n="1925"/><span>a-steach air son a bhéith d'uaislibh na Pairlement: ba duine aca so an</span>
<lb n="1926"/><span>comhairleach O Cuinn, fear gan sibhíaltas air bíth agus de threidhibh uirísle</span>
<lb n="1927"/><span>; acht tar a cheann sin,</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1928"/><p><span>b'fhéidir leis deoch d'ól, agus luchd-bhóta</span>
<lb n="1929"/><span>do mhealladh chomh maith go h-iomlán le Sir Háisint, d'aimh-dheóin é</span>
<lb n="1930"/><span>bhéith chomh deaghchainteach, inntleachdach, a's bhí se.</span>
<lb n="1931"/><span>Bhí Maighistir</span>
<lb n="1932"/><span>Molineau, an coimh-sheasmhoir eile, go mór níos in-eagluidhe; do bhrígh go</span>
<lb n="1933"/><span>raibh se 'na dhuine thréidheach fhíréunta iónnruic, agus nach n-deárna</span>
<lb n="1934"/><span>dearmad a-ríamh de nídh air bíth a rachadh chum sochair do luchd a thíre.</span>
<lb n="1935"/><span>Ní raibh se 'na cheann-feadhna, acht bhi se 'na charaid don g-ceart agus do</span>
<lb n="1936"/><span>na bochtaibh, air mhodh nach bh-fuileóngfadh se luidhe go trom orrtha le láimh</span>
<lb n="1937"/><span>láidir. Do chomh-aontaigh buidheann mhór de dhaoinibh buidheach neimh-spleadhach</span>
<lb n="1938"/><span>chum an duine uasal so do chongbhail súas.</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>Bhí adhbhar ag O Bríain a bheith air crioth fa n-a chineamhuin; ba</span>
<lb n="1941"/><span>cluimhthe cruaidh dhó é so.  Chuaidh se air feadh na tíre ag iarraidh</span>
<lb n="1942"/><span>bhótaidh chomh luthmhar tapaidh a's b'fhéidir a dhéanamh; agus bhí se</span>
<lb n="1943"/><span>aireach air an dream so a bheith ann a leith, a m-bían dúil mhór aca a</span>
<lb n="1944"/><span>bheith ag rith a-nunn 's a-nall thríd an tír ann aimsir togha, agus a mheasas</span>
<lb n="1945"/><span>íad féin a bhéith cúiteach go leór mur gheall air an mór-dháil a bhías</span>
<lb n="1946"/><span>aca air feadh thamuill, agus an chullóid a ghní siád.  Ba duine mar sin</span>
<lb n="1947"/><span>Símeón O Dóchartuidh.  Bhí se neamh-aireach air a ghnothuidhe fein, acht</span>
<lb n="1948"/><span>ro éasgaidh a g-cás dhaoine eile.  Níor bh'fhéidir leis fanmhuin san</span>
<lb n="1949"/><span>m-baile a-nois: da bhrígh sin ba mhaith leis rith síos a's súas air feadh</span>
<lb n="1950"/><span>na tíre, agus is aige d'fhag O Bríain an t-iomlán d'obair shalach an</span>
<lb n="1951"/><span>togha le cur a g-criche.  Thug Símeón sáimh é fein a-núas chum an cheim</span>
<lb n="1952"/><span>is ísle d'uaislibh an t-seachráin, mar a h-ainmnighthear íad; daoine nach</span>
<lb n="1953"/><span>m-biann dadadh le déanamh aca, no teacht a-steach air bíth le n-a</span>
<lb n="1954"/><span>g-congbhail súas, agus do ghairmidh daoine uaisle díobh féin, agus a</span>
<lb n="1955"/><span>shaoileas gur cóir dhóibh meas mor fhaghail mur gheall air sinnsearachd a</span>
<lb n="1956"/><span>muinntire.  Do bhí 'fhios ag Sir Háisint O Bríain gad é mar b'fhéidir</span>
<lb n="1957"/><span>leis uabhar Shímeóin do bhladaradh, agus a mhealladh le cluanaigheacht.</span>
<lb n="1958"/><span>Shaoil Símeón sáimh, da m-béidh an Bárún 'na bhall d'uaislibh na</span>
<lb n="1959"/><span>Pairlement, go bh-fuigheadh se áit dó a d-tígh an chustuim chomh maith</span>
<lb n="1960"/><span>leis an áit a chaill se go déigheanach.  A n-dothchus na geallámhna sin</span>
<lb n="1961"/><span>d'oibrigh Símeón níos díthchiollaigh ná mur ba ghnathach</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1962"/><p><span>leis a dhéanamh air ócáid air bíth ariámh 'roimhe, agus</span>
<lb n="1963"/><span>ní raibh an chailidheacht bhríoghmar sin .i. caint bhladhmanach, áir</span>
<lb n="1964"/><span>easbhuidh uaidh.</span></p>
<lb n="1965"/>
<lb n="1966"/><p><span>Chuaidh se ro fhada air uaribh leis an nós so; oir ni h-e amháin go n-dearna</span>
<lb n="1967"/><span>se borrachas air an rann daoine a bhí a n-aghaidh le n-a bhladhmanadh; acht</span>
<lb n="1968"/><span>is minic a mheall se a cháirde féin.  Mur an g-céudna, dhearbhuigh se d'a</span>
<lb n="1969"/><span>dhíonadoir, agus é os cionn a bhuidéil, go m-b'fhédir leis mórán luchd-bhótaidh</span>
<lb n="1970"/><span>fhaghail dhó, air nach raibh cumhacht air bíth aige.  Mur</span>
<lb n="1971"/><span>eisiomplar, d'innis se do Sir Háisint O Bríain go raibh se cinnte go</span>
<lb n="1972"/><span>d-tiubhradh ná Graes go léir a nguth dhó, agus is mur gheall air an deimhniughadh</span>
<lb n="1973"/><span>so do fuair Róisi, agus a mathair cuireadh chum an choimh-thionoil</span>
<lb n="1974"/><span>daimhseoraighe; agus 'sé so an t-adhbhar fa d-tainic</span>
<lb n="1975"/><span>an Barún do lathair a b-pearsuin chum a</span>
<lb n="1976"/><span>mhilis-bhriáthra do labhairt ag Rosanna.  Do chongbhamar ro fháda ag dorus</span>
<lb n="1977"/><span>an chábáin é; is míthid dúinn a léigean a-steach a-nois.</span></p>
<lb n="1978"/>
<lb n="1979"/><p><span>AN CEATHRAMHADH CAIBIDIL.</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>Air n-dul a-steach dhó, 'sé an chéud nídh a bhreathnuigh se, sgéimh</span>
<lb n="1982"/><span>Róisi.  Do ghlac sí seilbh comh h-oban sin, agus comh mór air inntin, ionnus</span>
<lb n="1983"/><span>go n-dearnaidh sé dearmad de'n togha air feadh tamuil bhig, agus de gach</span>
<lb n="1984"/><span>uile nídh a bhain dó.  Ionnus go d-taisbéunfaidh sé an t-síbhíaltacht</span>
<lb n="1985"/><span>sin do gach neach, a dhlígheas an té a bhías a' cur asteach air son a</span>
<lb n="1986"/><span>bhéith a b-Pairlement, bhí sé ríachdanach aige léigen air féin a bhéith</span>
<lb n="1987"/><span>lán tsásta le athair, agus le mathair, le mac, agus le inghin; acht ní</span>
<lb n="1988"/><span>raibh ocáid air bíth le bladaradh san g-cabán so; oir go fírinneach</span>
<lb n="1989"/><span>thaithnigh gach uile dhuine de'n m-bunadh fa léith leis.  Do corruigheadh</span>
<lb n="1990"/><span>céadfadha mothuighthe nádurtha an chroidhe ann.  Rinne an duine ain-mhíanach</span>
<lb n="1991"/><span>so dearmad d'a thionsganta go léir, agus d'a uile chúram, ag léir-smuaíneadh</span>
<lb n="1992"/><span>air an aoíbhneas agus air an t-sólás a bhí ag a na léithide</span>
<lb n="1993"/><span>so de dhuine uirisiol; agus do bhí an Barún ag comh-radh le feilmeoir</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1994"/><p><span>Grae air feadh leath-uair ' go h-iomlán, sul ma d-tainic se chuige féin.</span>
<lb n="1995"/><span>"Tá an mhuintir so," ar se a n-inntin féin, "níos séunmhaire go mór ná</span>
<lb n="1996"/><span>táim-se, 's ná bhí mé 'ríamh!</span></p>
<lb n="1997"/>
<lb n="1998"/><p><span>Tá síad-san sásta a m-beatha do chaitheadh go h-uaigneach; bhí mi-se mío-shasta</span>
<lb n="1999"/><span>fiú a-nuair bhí mo chliú air lasadh agus air na chraobh-sgaoileadh</span>
<lb n="2000"/><span>a measg na n-daoíne.  Acht ní'l se a'm' chumas-sa mo chineamhuin</span>
<lb n="2001"/><span>d'athrughadh.  Chuaid me air bhord luinge air mhuir na críoch-smachta chomh</span>
<lb n="2002"/><span>neamh-aireach a's da m-ba bád beag pléisiúir í; a-nois ta me ceangailte</span>
<lb n="2003"/><span>síos gus an maide-ramha, agus ní féidir le sglábhadh air bíth a bhéith</span>
<lb n="2004"/><span>níos measa ná ta me."</span></p>
<lb n="2005"/>
<lb n="2006"/><p><span>B'fhéidir gur mur gheall air sgéimh Róisi, a g-céim éigin, thug</span>
<lb n="2007"/><span>Sir Háisint taithneamh comh h-oban a's chomh mór sin d' aoíbhneas na tíre.</span>
<lb n="2008"/><span>Ta se cinnte gur mó an buaidhreadh a bhí air, a-nuair a chualaidh se nach</span>
<lb n="2009"/><span>rachfadh sí chum an choimh-thionoil daimhseoraighe, ná bhí air an tan</span>
<lb n="2010"/><span>h-innséadh dhó nár bh'fhéidir le n-a hathair no le n-a dearbhraithreachaibh</span>
<lb n="2011"/><span>a n-guth a thabhairt dó.  Air m-béith don bh-feilmeoir Grae 'na dhuine</span>
<lb n="2012"/><span>chomh neamh-spleadhach a g-céadfadha a's bhí se a maoin shaoghalta, dubhairt</span>
<lb n="2013"/><span>se leis an m-Bárún go fírinneach cneasta, gur mheas se nach raibh duine</span>
<lb n="2014"/><span>air bíth le faghail budh oireamhnaigh ná Maighistir Molineau le cur a</span>
<lb n="2015"/><span>b-Pairlement; agus da bhrígh sin gur dó-san budh chóir dhó a ghuth a</span>
<lb n="2016"/><span>thabhairt.  Do rinne Sir Háisint a dhíthchioll d'a chomhairleadh, 's gan</span>
<lb n="2017"/><span>maith dhó ann, agus ann sin d'fhag se an cábán go dólásach brónach.</span>
<lb n="2018"/><span>Tharlaidh Símeón O Dochartuidh air tar éis é dhul beagán de mhíltibh</span>
<lb n="2019"/><span>ó'n dorus, agus thug se chaint mhaslúightheach dó go feargach mío-shásta,</span>
<lb n="2020"/><span>fa mar mheall se é, da chur a g-céill dó go raibh na Graes 'na leith.  Ní</span>
<lb n="2021"/><span>raibh focal le radh ag Símeón air d-tús; ácht do smuainigh se go trathamhuil</span>
<lb n="2022"/><span>air bhealach áiridhe le'r bh'fhéidir leis é fein do réidhteach as an</span>
<lb n="2023"/><span>acran so.</span>
<lb n="2024"/><span>"Is tu féin is ciontach go h-iomlán, a dhuine uasail le do thoil," arsa</span>
<lb n="2025"/><span>Símeon: "dá fheabhas an fear togha thu, rachfadh mise a m-bannuidhe go</span>
<lb n="2026"/><span>bh-fuigheadh me duine a sháróchas thú san g-cás so.  Cuir mise agus</span>
<lb n="2027"/><span>Stafford tar ais a-rís air an móimeint so go Rosanna, agus bhearfaidh sinn</span>
<lb n="2028"/><span>na trí bhótaidh chugad a g-cionn uaire</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2029"/><p><span>chomh marbh le preachan, no ní O Dochartuid is ainm damh-sa!"</span>
<lb n="2030"/><span>"Dearbhuighim dhuit, a Mhaighistir Dochartuidh, nach d-tuigim thu," ar</span>
<lb n="2031"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="2032"/>
<lb n="2033"/><p><span>"Maiseadh, léig damh-sa cogar a dhéanamh ann do chlúais, a Shir</span>
<lb n="2034"/><span>Háisint, agus cuiridh me a g-céill duit go bh-fuil an ceart agam."</span></p>
<lb n="2035"/>
<lb n="2036"/><p><span>Do sméid Símeón go ro éifeachdach, agus d'fhéuch se críona go</span>
<lb n="2037"/><span>h-iongantach; ann sin d'a shíneadh féin síos ó n-a ghearrán d'ionnsuidh</span>
<lb n="2038"/><span>an charbaid le theacht a bh-fogus do chluas Shir Háisint, d'innis se a</span>
<lb n="2039"/><span>g-cogar dó, go raibh 'fhios aige ó ughdar ro mhaith, go raibh Stafford a</span>
<lb n="2040"/><span>n-gradh le inghean dheas Grae, agus nach raibh mí-thaithneamh air bíth ag</span>
<lb n="2041"/><span>Róisi air-sean; go raibh gean an-mhór ag a n-a h-athair agus ag a n-a</span>
<lb n="2042"/><span>dearbhraithreacha uirrthi, agus da bhrígh sin go m-b'fhéidir lei a n-gotha</span>
<lb n="2043"/><span>d'fhaghail dó, da labharfuidh go ceart lei.</span>
<lb n="2044"/><span>Níor chuir an sgeul so oiread luathgaire air Shir Háisint a's mheasfá</span>
<lb n="2045"/><span>ba chóir dhó a chur.  Dubhairt se go fuar failligheach nar bh'féidir leis</span>
<lb n="2046"/><span>Stafford a léigean uaidh do lathair, agus ann sin do thiomáin se air aghaidh.</span>
<lb n="2047"/><span>Do méudaigheadh an sgéul so go mór, ag imtheacht ó bheul go béul, agus</span>
<lb n="2048"/><span>gach uile dhuine a' cur leasughadh leis mur is gnathach.  Bhí gean ag</span>
<lb n="2049"/><span>Stafford air Róisi gan amhrus; acht níor innis se sin a-ríamh dhí; agus a</span>
<lb n="2050"/><span>d-taobh Róisi, b'fhéidir go bh-fuigheadh sinn a-mach a h-inntin go léir,</span>
<lb n="2051"/><span>muna m-beidh go d-tainic carbadh Shir Háisint go díreach a-núair a bí si</span>
<lb n="2052"/><span>'na suidhe aír ghlún a h-athar, agus air tí innsin dó créud an fath fa'r</span>
<lb n="2053"/><span>mhían lei dhul chum an choimh-thionoil daimhseoruighe.</span>
<lb n="2054"/><span>Bhí Stafford 'na thaoíseach teaghlaigh ag an m-Bárún, agus is aige bhí</span>
<lb n="2055"/><span>ríaghalughadh os cionn shearbhoghantuidhe do-smachtaighthe a mhaighistir.</span>
<lb n="2056"/><span>Bhí se ro eólgach air neithe do dhéanamh a módh ríaghalta do réir nós</span>
<lb n="2057"/><span>na Sacsanach, nós nar thaithnigh go mór le n-a choimhshearbhoghantuibh;</span>
<lb n="2058"/><span>agus da bhrígh sin bhí fuath mór aca air, agus ní aca-san amháin, acht</span>
<lb n="2059"/><span>ag mórán de lucht na tíre san g-comharsanacht sin, a mheas go raibh reamhchlaonadh</span>
<lb n="2060"/><span>láidir aige do leith gach uile néithe do bhain re Sacsan, agus</span>
<lb n="2061"/><span>dí-meas follasach do gach nídh a bhain re Eírinn.  Thug síad fa deara</span>
<lb n="2062"/><span>'na dhíaigh sin, nach</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2063"/><p><span>raibh an ream-chlaonadh so aige a n-aghaidh mhuintir</span>
<lb n="2064"/><span>na h-Éirinn go léir; d'admhuigh Stafford é féin go raibh bunadh Ghrae</span>
<lb n="2065"/><span>beagnach chomh ríaghalta, bithchinte, salárthach, taithneamhach a's da</span>
<lb n="2066"/><span>m-béarfuidh a Sacsan íad.</span>
<lb n="2067"/><span>Do chuir sin íongnadh chomh mór sin air, ionnus nar fhéud se gan a dhul</span>
<lb n="2068"/><span>gach uile úair da raibh foill aige gus an muillion no go cábán Rosanna</span>
<lb n="2069"/><span>ionnus go bh-feicfeadh se an m-b'fhéidir a léithide so de néithibh a</span>
<lb n="2070"/><span>bhéith go fírinneach a n-Eirinn.  Is ag muillion Rosanna do cheannaigh se an</span>
<lb n="2071"/><span>méid plúir a theasduidheadh uatha, agus 'sí Róisi do chongbhuidh éunlaith</span>
<lb n="2072"/><span>ris an m-bean-tíghe a g-comhnuidhe; air mhódh go raibh se ríachdanach ag</span>
<lb n="2073"/><span>Stafford a dhul go minic air cuairt go cábán Ghrae mur gheall air ghnothuidhe</span>
<lb n="2074"/><span>a mhaighistir; agus gach uile uair a théidheadh se ann, do shaoil se go</span>
<lb n="2075"/><span>raibh cábán Ghrae níos mó agus níos mó cosmhuil le tígh Shacsanach: agus</span>
<lb n="2076"/><span>mheas se gach uair agus gach ám go m-ba chosmhuile Róisi le cáilin Sacsanach</span>
<lb n="2077"/><span>ná le rud air bíth eile.  "Is mór an truaighe," ar seisean, "nar rugadh í</span>
<lb n="2078"/><span>air an taobh thall de'n bh-fairge; oir níor bh'féidir le mo mhathair agus</span>
<lb n="2079"/><span>le mo cháirdibh a g-condae Warwick, cur súas air bíth a bhéith aca dhí</span>
<lb n="2080"/><span>ann sin.  Acht do bhrígh gur cáilin Eirionnach a ta inte, ní féidir leo go</span>
<lb n="2081"/><span>dearbhtha taithneamh air bíth a bhéith aca uirri."  Is minic a chualaidh se</span>
<lb n="2082"/><span>íad a' radh, no amhuil a's da n-déarfadh síad, go m-budh mhór an briseadh</span>
<lb n="2083"/><span>croidhe leo, da b-pósadh se a n-Eirinn, agus comhnuidhe a dhéanamh a measg</span>
<lb n="2084"/><span>na m-bogaigh agus na n-Eirionnaigh fhíadhain.</span>
<lb n="2085"/><span>A nuáir a chuimhnigh Stafford air reamh-chlaon a cháirde a n-aghaidh</span>
<lb n="2086"/><span>mhuintir na h-Éirinn, bhí droichmhéisneach mhór air, smuaíneadh air</span>
<lb n="2087"/><span>Róisi phósadh;  acht teagmhuidh se air úairibh go d-taisbéunann léirsmuaineadh</span>
<lb n="2088"/><span>air reamh-chlaonta dhuine eile ámaideacht ar g-claonta féin</span>
<lb n="2089"/><span>dúinn, agus is mar so bhí an chás sa lathair.  Do sgríobh Stafford go</span>
<lb n="2090"/><span>minic chum a cháirde a g-condae Warwick da dhearbhughadh dhóibh, go raibh</span>
<lb n="2091"/><span>síad meallta go h-iomlán ann a m-baramhuil a d-taobh na h-Erinnn; nach raibh</span>
<lb n="2092"/><span>Eire go léir 'na bogach; go raibh iomad crann árd 'sna h-áitibh tre ar</span>
<lb n="2093"/><span>shiúbhal se, agus go raibh mórán de bhailtibh beaga tuaithe ann, chomh deas</span>
<lb n="2094"/><span>a's budh mhían leat d'faicsin ann áit air bith; agus go</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2095"/><p><span>raibh na fir,</span>
<lb n="2096"/><span>(gídh go g-caitheann cuid aca bróga fós,) go mór níos féile do dheóraidhibh</span>
<lb n="2097"/><span>ná bhí na Sacsannaigh; agus go raibh na cáilinidh, an chuid aca</span>
<lb n="2098"/><span>nach raibh feoighte lé deataigh, chomh breagha</span>
<lb n="2099"/><span>deas dathamhuil le cáilin air bíth a chonnairc se a-riámh, go h-áiridhe</span>
<lb n="2100"/><span>cáilin éigin d'ar b'ainm Róisi Grae.</span>
<lb n="2101"/><span>Ba h-í mar an g-ceadna an cáilin a b'fhearr</span>
<lb n="2102"/><span>agus ba taithneamhaigh d'ar b'aithne dhó a-ríamh í, gídh go raibh</span>
<lb n="2103"/><span>se beagnach 'na pheacadh an oiread sin a radh a leith cáilin air bíth nar</span>
<lb n="2104"/><span>rugadh a Sacsan.</span>
<lb n="2105"/><span>Do sgríobh Stafford mórán eile de'n t-sórt so chum a mhathar;</span>
<lb n="2106"/><span>sgríobh si-si air ais chuige da fhreagairt, agus d'íarr sí mar athchuinge</span>
<lb n="2107"/><span>air, smuaíneadh go maith créud a bhí se air tí a dhéanamh, sul ma bh-fulóngfadh</span>
<lb n="2108"/><span>se dhó féin tuitim go doimhin a n-gradh le Róisi Grae so, no le</span>
<lb n="2109"/><span>cáilin Eirionnach air bíth eile a tugadh súas a g-cábán déanta de bhalladh</span>
<lb n="2110"/><span>criaidh, agus nar bh'féidir do dhuine súil a bhéith aige go d-tiompóchadh</span>
<lb n="2111"/><span>a léithide so a-mach air deireadh comh maith le bean a rugadh go fírinneach</span>
<lb n="2112"/><span>a Sacsan, agus a tugadh súas a d-teach scláta.</span>
<lb n="2113"/><span>Do h-athruigheadh Stafford chomh mór sin ann a reamh-chlaonta agus ann</span>
<lb n="2114"/><span>a bharamhuil air mhuintir na h-Eirinn ó thainic se n-a measg, air mhódh nar</span>
<lb n="2115"/><span>fhéud se gan miongháire do dhéanamh faoí roinn de lítir a mhathar; gidheadh,</span>
<lb n="2116"/><span>thainic se lei comh fada so is gur mheas se go raibh se céillidhe aige</span>
<lb n="2117"/><span>gan tuitim go doimhin a n-gradh le cáilin air bíth Eirionnach no Sacsannach</span>
<lb n="2118"/><span>no go m-béidh eólus go h-iomlán aige air a méin 's a tuigse.  Uime sin</span>
<lb n="2119"/><span>léig se dhé go críonna, 'sé sin le radh, léig se dhe oiread a's d'fhéud</span>
<lb n="2120"/><span>se, comhartha air bíth a thabhairt do Róisi go raibh gean air bíth aige uirri,</span>
<lb n="2121"/><span>no go raibh lán-fhaill aige a teasdas, agus fios a h-aigne fhaghail a-mach.</span>
<lb n="2122"/><span>Do bhí so ann a chumhacht a-nois.  Chonnairc se go d-tug a mhaighistir</span>
<lb n="2123"/><span>taithneamh mór do Róisi mur gheall air a sgéimh áluinn; agus bhí 'fhios</span>
<lb n="2124"/><span>aige go rachfadh Sir Háisint air aghaidh le n-a ghnothuidhe go búain-sheasmhach</span>
<lb n="2125"/><span>neamh-thuirseach.  D'éirigh a chroidhe le luthghair, 'n-úair a</span>
<lb n="2126"/><span>thainic an carda a thug cundus air a diúltadh.  Do léigh se a-rís agus</span>
<lb n="2127"/><span>a-rís é, agus fa dheoidh chuir se a-steach ann a bhrollach é go dluth</span>
<lb n="2128"/><span>le n-a</span>
<lb n="2129"/><span>chroidhe.  - "Is maith</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2130"/><p><span>an inghean Róisi," ar se leis féin; "agus is maith</span>
<lb n="2131"/><span>an comhartha sin go m-béidh sí 'na mnaoí mhaith.</span>
<lb n="2132"/><span>Ní smuaínigheann sí go d-tug mo mhaighistir taithneamh dhí; acht is</span>
<lb n="2133"/><span>maith a ghnídh sí comhairle a h-athar chríonna chumanaigh do ghlacadh.  Ní</span>
<lb n="2134"/><span>raibh oiread de ghean a-ríamh agam air an bh-feilmeoir Grae sin, ann ám air</span>
<lb n="2135"/><span>bith ann mo shaoghal a's ta air an móiment so."</span>
<lb n="2136"/><span>Do chuir a mhaighistir toirmeasg air Stafford an tan bhí se ag labhairt</span>
<lb n="2137"/><span>mar so leis féin: ghlaoídh se go feargach air, agus d'fhíafruidh se</span>
<lb n="2138"/><span>dhé, créud fa nach d-tug se coirce do na</span>
<lb n="2139"/><span>caiplibh an lá roimhe sin, mar d'íarr se air.  Is fíor go n-dearna se</span>
<lb n="2140"/><span>dearmad go h-íomlán de'n g-coirce, do bhrígh go raibh se buaidheartha míoshuaimhneach</span>
<lb n="2141"/><span>ann intinn mur gheall air Róisi, agus air an g-coimh-thionol</span>
<lb n="2142"/><span>daimhseoruighe.  Do las Stafford go bun an dá chlúais.  D'admhuidh se gur</span>
<lb n="2143"/><span>ro dhona rinne se, dearmad a dhéanamh de'n g-coirce; acht dubhairt se go</span>
<lb n="2144"/><span>rachfadh se chum an sgiobóil do lathair, agus go d-tiobhradh se a-mach don</span>
<lb n="2145"/><span>n-grúmadh é.B'fhéidir go d-tiobhradh</span>
<lb n="2146"/><span>maighistir air</span>
<lb n="2147"/><span>bíth eile, nach m-béidh chomh so-chorruidh no chomh diongmhalta le O</span>
<lb n="2148"/><span>Bríain, maitheamhnas do Stafford ann sa bh-faillighe so, air son a ghnathdhuthracht</span>
<lb n="2149"/><span>roimhe sin.</span>
<lb n="2150"/><span>An tan chúalaidh an t-ughdar mór-mheasamhuil Stern maighistir</span>
<lb n="2151"/><span>áiridhe aon uair amháin ag tabhairt achmhusain ghéir so sheirbhiseach mar</span>
<lb n="2152"/><span>gheall air locht gan bhrígh, dubhairt se leis an duine uasal so, "a Shaoí</span>
<lb n="2153"/><span>ionmhuin, níor chóir dhúinn súil a bhéith aguinn gach shubhailce fan</span>
<lb n="2154"/><span>ngréin fhaghail air fhithchid ponta san m-blíadhan."</span>
<lb n="2155"/><span>Ba mhían le O Bríain íad a bhéith aige air amháin geallamhuin</span>
<lb n="2156"/><span>fhithchid ponta sa' m-blíadhan.  Gídh nar dhíol se tuarasdal a shearbhoghantuidh</span>
<lb n="2157"/><span>'ríamh go cneasda, 'na dhiaigh sin ba ghnathach leis a maslughadh</span>
<lb n="2158"/><span>go ro mhío-mhodhamhuil gach uile úair da m-bídheadh fearg air.  'San g-cás</span>
<lb n="2159"/><span>lathaireach, méuduigheadh a dhroch-aigne le h-éud.</span>
<lb n="2160"/><span>"Do b'fhearr liom, a dhuine uasail," ar se le Stafford, tar éis é gair</span>
<lb n="2161"/><span>mionna móra do chur as; "go d-tiobharfá aire dod' ghnothuidhe, 'sgan a</span>
<lb n="2162"/><span>bheith a' dul a n-díaigh néithe nach bh-fuil oireamhnach duit, agus  nach</span>
<lb n="2163"/><span>bh-foghnann dhuit; ní'l lá ratha go deigheanach ort; tá tu neamh-aireach,</span>
<lb n="2164"/><span>míomhodhamhuil, agus ní'l tu iontaobh."</span>
<lb n="2165"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2166"/><p><span>d'fhulang Stafford go foighideach gach ar dhubhairt a mhaighistir, no go</span>
<lb n="2167"/><span>d-tainic se gus an focal so, "ní'l tu iontaobh;" acht chomh luath a's</span>
<lb n="2168"/><span>dubhairt se so, níor bh'fhéidir leis smacht a chur air féin níos faide.</span>
<lb n="2169"/><span>Chaith se air an d-talamh eochar mhór an sgioboil a bhí ann a laimh, agus</span>
<lb n="2170"/><span>ghair se a-mach - "ní'l me iontaobh!  an é so luach saothair mo</span>
<lb n="2171"/><span>sheirbhise go h-iomlán.  Ní'l me iontaobh!  Maiseadh ní'l aon</span>
<lb n="2172"/><span>ghnothuidhe ann so agam-sa níos faide."</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>"Ní'l da luaithe imtheochas tu nach amhluidh is fearr é, a dhuine</span>
<lb n="2175"/><span>mhaith," ars' an Bárnn go feargach; agus ní raibh rud air bít a b'fearr</span>
<lb n="2176"/><span>leis 'san ám sin ná ésean imtheacht as a radharc.  "Is fearr duit imtheacht</span>
<lb n="2177"/><span>leat go Sacsan do lathair: ní'l féum agam air do sheirbhis níos faide."</span>
<lb n="2178"/><span>Níor labhair Stafford aon fhocál amháin níos mó, acht d'imthigh se</span>
<lb n="2179"/><span>leis as a radharc, ionnus go m-b'fhéidir leis a bhuaidhreadh inntine do</span>
<lb n="2180"/><span>chéilt; agus a núair a bhí se 'na aonar bhris se a-mach a n-gul, ag radh</span>
<lb n="2181"/><span>leis féin a-rís agus a-rís, "Maiseadh 'sé so luach mo sheirbhíse go léir!"</span>
<lb n="2182"/><span>An trath d'fhuaraigh fearg Shir Háisint, smuaínigh se go raibh tuarasdal</span>
<lb n="2183"/><span>sheacht m-blíadhan le díol le Stafford aige, agus do bhrígh nach raibh se</span>
<lb n="2184"/><span>comhgarach aige sgaramhuin leis an oiread sin airgid annsa lathair ann aimsir</span>
<lb n="2185"/><span>na togha, do chuir se roimhe reidhteach leis.  Ní do ghradh an cheirt ba</span>
<lb n="2186"/><span>mhían leis so a dhéanamh, agus uime sin is éigin a radh go raibh se comh</span>
<lb n="2187"/><span>uirisiol laig-spioraideach sin a's a leith-sgéul féin a ghabhail le n-a</span>
<lb n="2188"/><span>fheadhmanach féin, agus tuairim a thabhairt dó go raibh fáilte aige</span>
<lb n="2189"/><span>fanmhuin ann a sheirbhis ni b'fhaide ma ba toil leis é.  "A dhuine uasail,"</span>
<lb n="2190"/><span>arsa Stafford, do bhrígh go n-deir tu nar mhían leat a radh go raibh me</span>
<lb n="2191"/><span>mí-chneasda, nídh nar thuill me a radh liom agus da bhrígh sin nar </span>
<lb n="2192"/><span>bh'fhéidir liom d'fulang, ta me sásta fanmhuin.  Béidh me maith go leór</span>
<lb n="2193"/><span>le fuireach agad-sa ma's féidir damh dánacht a dhéanamh labhairt leat</span>
<lb n="2194"/><span>a d-taobh nídh éigin a ta ann m'inntin, agus fíafruigh dhíot an m-béidh</span>
<lb n="2195"/><span>diúltadh air bíth agad da smuaíneóchuinn air Róisi Grae a phósadh?"</span>
<lb n="2196"/><span>"Diúltadh air bíth agam! ní bhéidh diúltadh air bíth agam-sa," ars'</span>
<lb n="2197"/><span>O Bríain le gné thromdha, cailidheacht</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2198"/><p><span>a bhí air a chumas gach uáir agus</span>
<lb n="2199"/><span>gach ám, agus nar bh'fhéidir leis an t-Sacsanach shimplidhe thabhairt fa</span>
<lb n="2200"/><span>deara - "Créud an fath fa m-béidh cur súas air bíth agam-sa dod' phósadh</span>
<lb n="2201"/><span>le Róisi Grae?"</span>
<lb n="2202"/><span>"Ní'l fhios agam, a Shaoí, ní fheadaim a radh," arsa Stafford; "acht</span>
<lb n="2203"/><span>shaoil me an lá a chuaidh tu go Rosanna, go m-ba chosmhuil duit íongnadh</span>
<lb n="2204"/><span>mór a dhéanamh d'a sgéimh,</span>
<lb n="2205"/><span>agus dubhairt tu liom a n-dé gan a bhéith ag rith a n-diaigh</span>
<lb n="2206"/><span>néithe nar bhain dam."</span>
<lb n="2207"/><span>"Agus créud fá saoilfeá go measainn-se nach bh-fuil Róisi Grae</span>
<lb n="2208"/><span>oireamhnach duit," arsa O Bríain ag gáiridhe.  "A d-taobh an mholaidh thug</span>
<lb n="2209"/><span>me dhí an lá chuaidh me go Rosanna, ní raibh ann acht milis-bhriáthra</span>
<lb n="2210"/><span>gan bhrígh, agus ní rud air bíth eile."</span>
<lb n="2211"/><span>Bhí Stafford lán t-sasta leis an módh uirísiol ann ar fhoilsigh a</span>
<lb n="2212"/><span>mhaighistir é féin dó.  Do rinne síad muinntearas le chéile, agus do ghlac</span>
<lb n="2213"/><span>Stafford do láimh a-rís an cúrám a bhí aige timchioll an tíghe níos</span>
<lb n="2214"/><span>duthrachtaigh ná rinne se 'ríamh roimhe.  B'éigin dó fanmhuin no go</span>
<lb n="2215"/><span>m-béidh se comhgarach ag a n-a mhaighistir cead a thabhairt dó a dhul lá</span>
<lb n="2216"/><span>áiridhe go Rosanna, agus Róisi d'íarraidh le posadh.  Do chuir a h-iomchar</span>
<lb n="2217"/><span>a d-taobh an choimh-thionoil daimhseoraighe a n-iúl dó go raibh reamh-chlaonta</span>
<lb n="2218"/><span>a mhathar a n-aghaidh mhna na h-Eirinn gan adhbhar air bíth.</span>
<lb n="2219"/><span>An feadh bhí a inntin san stád so, chuir O Bríain fios air, aon mhaidin</span>
<lb n="2220"/><span>amháin, agus dubhairt se leis go g-caithfe se dhul go h-ionad áiridhe a</span>
<lb n="2221"/><span>bh-fogus dó, chum daoíne éigin ag a raibh talamh saor 'na seilbh, agus a</span>
<lb n="2222"/><span>m-b'fhéidir d'a n-gotha an togha d'iompodh ann a leith.  "B'féidir críoch</span>
<lb n="2223"/><span>a chur air na gnothuidhe sin a m-beagán laethibh," ars' O Bríain; agus do</span>
<lb n="2224"/><span>ghabh Stafford re n'ais, sin do dhéanamh go fonmhar. Ní raibh na daoíne</span>
<lb n="2225"/><span>uaisle, chum ar cuireadh na</span>
<lb n="2226"/><span>lítreacha le Stafford, 'sa m-baile, agus da bhrígh sin, b'éigin dó</span>
<lb n="2227"/><span>fanmhuin air feadh caochaidhise ag fuireach leo.  Ag teacht air ais dó,</span>
<lb n="2228"/><span>ghabh se slíghe a bhí ag dul le taobh Rosanna, ionnus go m-béidh an sólás</span>
<lb n="2229"/><span>aige, an chuid is lugha dhe, Róisi fhaicsin air feadh tamuill bhig; acht</span>
<lb n="2230"/><span>a núair a ghlaodh se ag an g-cabán, ní léigfuidh a-steach é, nídh do</span>
<lb n="2231"/><span>chuir íongnadh ro mhór air.  Air m-béith dhó 'ná dhuine lasánta ó</span>
<lb n="2232"/><span>nádúr, agus 'na dhuine uaibhreach mur an g-céadhna, do</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2233"/><p><span>smuainigh se air</span>
<lb n="2234"/><span>d-tús an gearran thiompodh thart, agus imtheácht leis.</span>
<lb n="2235"/><span>Acht ag cur toirmeisg air a chorruidhe, do mheas se gan an áit d'fhagáil</span>
<lb n="2236"/><span>no go bh-faghadh se a-mách gad é ba chíall dó so.  Do smuaínigh se nach</span>
<lb n="2237"/><span>n-dearnaidh aon n-duine de'n m-bunadh sin 'ríamh roimhe mío-choinghiol</span>
<lb n="2238"/><span>no cealg air bíth air.  Da bhrígh sin go m-ba mhaith an bharamhuil nach</span>
<lb n="2239"/><span>d-tiompochadh síad a n'aghaidh a-nois muna measfadh siad go raibh adhbhar</span>
<lb n="2240"/><span>maith aca.  Chuaidh se air marcaigheacht air an m-ball go machaire a bhí</span>
<lb n="2241"/><span>a bh-fogus dó, ann a bh-facaidh se móran luchd-oibre ag saothar.  Bhí</span>
<lb n="2242"/><span>Grae</span>
<lb n="2243"/><span>féin 'na g-cuideacht.  Do thuirling Stafford d'a ghearrán go h-éasgaidh,</span>
<lb n="2244"/><span>agus le gnúis mhodhamhuil mhacanta do shín se a-mách a lámh ag radh, "</span>
<lb n="2245"/><span>Ní thig liom a chreidmhuin gur mían leat mo mhaslughadh: innis damh créud</span>
<lb n="2246"/><span>fa nach léigfidhthear a-steach ann do theach me, a dhuine mhuinntearaigh?"</span>
<lb n="2247"/><span>Do chuir Grae a bhata fa n'ucht air feadh tamuill bhig, agus tar éis</span>
<lb n="2248"/><span>fhéucain go grinn tromdha air, dubhairt se, "Chím go raibh sinn ro </span>
<lb n="2249"/><span>neamh-fhoighideach; ní raibh adhbhar air bíth aguinn a bhéith a n-imreas</span>
<lb n="2250"/><span>leat-sa, a Staffoird: oir níor bh'féidir duit go brath fhéuchain orm leis</span>
<lb n="2251"/><span>an n-gnúis mhacanta shubháilceach sin, da m-béidh lamh air bíth 'sa</span>
<lb n="2252"/><span>n-gnothuidh so agad."</span>
<lb n="2253"/><span>"Cad é an gnothuidhe?" arsa Stafford.</span>
<lb n="2254"/><span>"Siúbhal a bhaile liom, as éisdeacht na n-daoíne so, agus inneosad sin</span>
<lb n="2255"/><span>duit," arsa Grae.</span>
<lb n="2256"/><span>Trath bhí síad a' siúbhal gus an cabán, do bhain Grae a-mach as a</span>
<lb n="2257"/><span>phócadh leabhar-pocadh mór leathair, agus bhí se ag cuartughadh lítre ann.</span>
<lb n="2258"/><span>"Aitchim ort, a Staffoird," ar se, "ar chuir tu-sa melon chum m'inghine-sa,</span>
<lb n="2259"/><span>timchioll deich lá ó shoin?"</span>
<lb n="2260"/><span>"Chuireas ceann a thóg me féin.  d'fhagbhas ag a n-garrdhadoir é, le </span>
<lb n="2261"/><span>n-a chur chuice, agus dubhairt me leis innsin dí nar mhaith liom go m-b'eigin</span>
<lb n="2262"/><span>damh dhul as baile mur gheall air ghnothuidhe mo mhaighistir,</span>
<lb n="2263"/><span>agus nar bh'fhéidir liom a faicsin air</span>
<lb n="2264"/><span>feadh beagán do laethibh, no rud éigin mur sin."</span>
<lb n="2265"/><span>"Níor thainic teachdaireachd air bíth de'n t-sórt sin," arsa Grae,</span>
<lb n="2266"/><span>"acht amháin an melon agus an sgríbhinn bheag so.  Go deimhin," ar se ag</span>
<lb n="2267"/><span>féuchain air Stafford, a-núair a bhí se a'léigheadh na lítre,</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2268"/><p><span>"ta se</span>
<lb n="2269"/><span>ag éirigh comh báin-ghnéiteach, is d'éirigh mo bhean féin a núair a</span>
<lb n="2270"/><span>thaisbéun me dhí í."</span>
<lb n="2271"/><span>Go dearbhtha d'éirigh Stafford báin-ghnéiteach le fearg.  Ba lítir í a</span>
<lb n="2272"/><span>sgríobh a mhaighistir chum Róisí, agus d'íarr Sir Háisint mar athchuinge</span>
<lb n="2273"/><span>gan a foillsiughadh air aon chor, ag geallmhuint spré mhaith a thabhairt</span>
<lb n="2274"/><span>dí chum a pósda le fear mhaith éigin eile, da n-glacadh truaighe í d'fhear</span>
<lb n="2275"/><span>a bhi i a n-gradh lei, agus a' faghail báis le gradh uirri.</span>
<lb n="2276"/><span>"Ní fheicfidh me mo mhaighistir go brath a-rís, "arsa Stafford; "níor </span>
<lb n="2277"/><span>bh'fhéidir liom a fhaicsin gan me féin a chur a g-contabhairt rud éigin a</span>
<lb n="2278"/><span>dhéanamh nar bh'fhéidir dhamh a mhaitheadh dam féin.  E-sean 'na dhuine</span>
<lb n="2279"/><span>uasal! é-sean 'na dhuine uasal! imtheochadh me liom agus fagfuidh me a</span>
<lb n="2280"/><span>lítreacha agus a ghearrán ag cuid d'a mhuinntir: ní fheicfidh me go brath</span>
<lb n="2281"/><span>a-rís é; muna n-díoladh se feorling de thuarasdal mo sheacht m-blíadhan</span>
<lb n="2282"/><span>liom, is cuma liom é; ní chodoladh me oidhche eile ann a theach.  E-sean</span>
<lb n="2283"/><span>'na dhuine uasal!"</span>
<lb n="2284"/><span>Do chuir an mothughadh feirge a bhí air Stafford luthghair mhór air</span>
<lb n="2285"/><span>Ghrae; agus is móide chorruigh se é, do bhrígh go raibh Stafford a</span>
<lb n="2286"/><span>g-comhnuidhe roimhe sin modhamhuil macanta agus an-tsibhíalta.  Tharladar na</span>
<lb n="2287"/><span>néithe so go h-iomlán ag an dó de'n chlog trathnóna, agus thainic se go</span>
<lb n="2288"/><span>Rosanna trathnóna an lae chéadna.  Bhí Róisi 'na suidhe a g-ceann oibre</span>
<lb n="2289"/><span>ag fuinneóg an chabáin.  A núair a chonnairc sí é ag an n-geatadh bheag</span>
<lb n="2290"/><span>bhán, d'aithnigheadar a dearbhraithreacha air a dath cía bhí a' teacht,</span>
<lb n="2291"/><span>agus rith síad a-mách da theagmhail ris.</span>
<lb n="2292"/><span>"Ba cóir dhaoibh bhur n-doirse a dhruid am' aghaidh-sa a-nois, ann áit</span>
<lb n="2293"/><span>rithe a-mách dom' theagmhail; oir ní feasach me go bh-fuil feoirling san</span>
<lb n="2294"/><span>domhann agam acht a bh-fuil san mála so.  Bhí me comh ámaideach 's gur</span>
<lb n="2295"/><span>fhág me gach ar shaothraigh me a lámhuibh duine uasail nach féidir leis a</span>
<lb n="2296"/><span>thabhairt damh acht a bhana air son mo thuarasdail.  Acht is maith liom go</span>
<lb n="2297"/><span>bh-fuil me a-mach as a theach air aon chor."</span>
<lb n="2298"/><span>"Agus is maith liom-sa go bh-fuil tu ann mo theach féin," arsa Grae,</span>
<lb n="2299"/><span>ag cur fáilte roimhe le teas ghradh na féile do tharruing deóra an chumainn</span>
<lb n="2300"/><span>a súilibh Staffoird.  Rinne Róisi mion-gháire faoi n-a h-áthair -</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2301"/><p><span>níor dhubhairt si dadadh acht a chathaoir uillean a chur chuige, agus bhí sí</span>
<lb n="2302"/><span>ro ghnothuidheach ag cóiriughadh an bhuird chum tea do chur air.</span>
<lb n="2303"/><span>Do sméid Maisgistreas Grae air a h-aoidheadh; chuir sí d'fhíachaibh air</span>
<lb n="2304"/><span>suidhe síos le-n-a taobh, ag innsin dó go m-béidh tea aige ag Rosanna comh</span>
<lb n="2305"/><span>maith a's bhí aríamh a g-condae Warwick aige, "agus as soithighibh a</span>
<lb n="2306"/><span>rinneadh a Staffordshire," ar sí, ag baint na g-cupán tea is fearr a bhí</span>
<lb n="2307"/><span>aice, agus na b-plata beaga a-mach as coirn-sdial.</span>
<lb n="2308"/><span>Bhí Roibeard beo súgach ó nádúr, agus dúil aige fonnamhad a</span>
<lb n="2309"/><span>dhéanamh faoi n-a cháirdibh: da bhrígh sin, níor fhéud sé toirmeasg</span>
<lb n="2310"/><span>a chur air fein gan aithris dóibh go raibh íongnadh mór air fa mar thogh</span>
<lb n="2311"/><span>Stafford bean Eirionnach mar roghan air mhnáibh an domhainn. "An bh-fuil tu</span>
<lb n="2312"/><span>lán-chinnte, a Staffoird," ar se, "nach bh-fuil sgíathain air guailleachaibh</span>
<lb n="2313"/><span>mo dheirbhshiure?"</span>
<lb n="2314"/><span>"Bh-fhuil tu réidh a-nois, a Roibeird?" ars' a mhathair, air thabhairt</span>
<lb n="2315"/><span>fa deara dhí go raibh náire mhór air Stafford, agus nach raibh freagradh</span>
<lb n="2316"/><span>ullamh aige. -</span>
<lb n="2317"/><span>"Ma bhí reamh-chlaonadh ag Stafford a n-aghaidh mna na h-Eirinn, is</span>
<lb n="2318"/><span>móide an cliú do mo Róisi-sa buaidh do bhreith air; agus a dtaobh</span>
<lb n="2319"/><span>sgíathan, cuir a g-cás go m-béidh síad oruinn, níor náire air bíth</span>
<lb n="2320"/><span>dhúinne a ta 'n-ar n-Eirionnaígh beartha é, agus da réir sin, níor mhi-chliú</span>
<lb n="2321"/><span>air bíth a g-cur 'n-ar leith.  Nach bh-fuil sgíathain air na</span>
<lb n="2322"/><span>h-ainglibh féin!"</span>
<lb n="2323"/><span>Is mór an t-aoíbhneas, air uairibh, greann trathamhuil a dhéanamh,</span>
<lb n="2324"/><span>agus chonnairc Stafford sin air an uair sin go díreach: oir d'imthigh a</span>
<lb n="2325"/><span>náire a n-diaigh a chéile, agus ní dhearnaidh Roibeard fonnamhad faoi níos</span>
<lb n="2326"/><span>faide. "Ní raibh smuaíneadh</span>
<lb n="2327"/><span>agam" ar se, "gad</span>
<lb n="2328"/><span>é chomh furas a's ta se náire chur air Shacsanach a gcomhlúadar a</span>
<lb n="2329"/><span>mhaigistreas."</span>
<lb n="2330"/><span>Ba an-aoíbhinn an tráthnóna é so ag Rosanna, Tar éis Róisi imtheacht</span>
<lb n="2331"/><span>as an g-comhlúadar, nídh do rinne sí gan mhaill chum gnothudhe an tighe</span>
<lb n="2332"/><span>a dhéanamh, do labhair a h-athair le Stafford go h-an-tsíbhíalta.</span>
<lb n="2333"/><span>"A Staffoird," ar se, "ma deir tu liom, gur féidir leat m'inghin do chongbhail</span>
<lb n="2334"/><span>súas a slíghe bheatha mur ta sí a-nois, bhearadh me dhuit le pósadh í."</span>
<lb n="2335"/><span>Do réir mo bharamhuil-se, (agus 's é sin a ceadfadh-sa mar an g-céudna,)</span>
<lb n="2336"/><span>ní'l slíghe air bíth bheatha san domhann is</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2337"/><p><span>fearr 'ná é so, don dream</span>
<lb n="2338"/><span>a chleachdas é.</span>
<lb n="2339"/><span>B'fhearr liom Róisi fhaicsin da pósadh le duine cneasda salarthach deagh-aigeantach</span>
<lb n="2340"/><span>so-ríartha mar thu féin, a d'féudfadh sí a ghradhadh, ná da</span>
<lb n="2341"/><span>m-béidh sí 'na mnaoí ag duine chomh oirdheirc le Sir Háisint O Bríain:</span>
<lb n="2342"/><span>oir do réir mo bharámhuile, ní ghnídh se duine sona no séunmhar, mórán</span>
<lb n="2343"/><span>saidhbhris a shealbhughadh.  Saoilim go bh-fuil me féin air an uair so níos</span>
<lb n="2344"/><span>saidhbhre ná Sir Háisint; oir ní'l dadaidh ag duine air bíth orm, ní'l</span>
<lb n="2345"/><span>maighistir air bíth orm acht me féin, agus is féidir liom mórán a</span>
<lb n="2346"/><span>dhéanamh do dhuine mhuinntearach.  Acht ta tu a' síor-smuaineadh air</span>
<lb n="2347"/><span>Róisi,</span>
<lb n="2348"/><span>agus ní'l aire air bíth agad air mo chaint-se.  So a bh-fuil le radh agam,</span>
<lb n="2349"/><span>bídh si agad ma 's é a toil fein é; agus a d-taobh an chuid eile, cuir a</span>
<lb n="2350"/><span>g-cás nach n-díolfadh O Bríain leith-phíghin go deóidh leat dod' chuid</span>
<lb n="2351"/><span>airgid, ní chuirfeadh sin toirmeasg air bíth air do bhainis.  Is maith na</span>
<lb n="2352"/><span>buachaillidh mo chlann mhac-sa, agus ní bhéidh uireasbhuidh ort-sa no air</span>
<lb n="2353"/><span>Róisi chomh fada a's bhíos muillion Rosánna air bun.</span>
<lb n="2354"/><span>Do rug an fhéile so buaidh go h-iomlán air Stafford.  Is deimhin gur</span>
<lb n="2355"/><span>dúal do na h-Eirionnaigh a bhéith fíal, Chuir se íongnadh mór air an</span>
<lb n="2356"/><span>t-Sacsanach d'ar ghnathach fíor-chneastachd fhaiceal a measg luchd a thíre</span>
<lb n="2357"/><span>féin, ann a roinn le n-a chéile; acht is annamh a bhí cleachdadh air bíth</span>
<lb n="2358"/><span>aige air theas-ghradh muinntearach mur so, no duine a' dhéanamh dearmaid</span>
<lb n="2359"/><span>d'a thairbhe féin mur gheall air dhuine eile.  Níor fhéud se focal a</span>
<lb n="2360"/><span>labhairt air feadh tamuil bhig, acht tar éis é laimh a chrathadh go</span>
<lb n="2361"/><span>carthanach le athair Róisi,</span>
<lb n="2362"/><span>(nídh a thaisbéunas gean mór a measg na Sacsanach,) dubhairt se leis,</span>
<lb n="2363"/><span>"Bheirim buidheachas ó chroidhe dhuit, a charaid, agus ma mhairim chomh</span>
<lb n="2364"/><span>fada le Metúsalem, ní dhéanaidh me dearmad dé so.  Acht ní air do</span>
<lb n="2365"/><span>shaothar-sa no air shaothar do chloinne is mían liom-sa theacht súas;</span>
<lb n="2366"/><span>níor roinn chomhthrom í sin, agus ní mheasaim go m-béidh se oiréamhnach,</span>
<lb n="2367"/><span>do réir mur tugadh súas me.  Is dólásach an nídh liom nach féidir leis</span>
<lb n="2368"/><span>an maighistir so agam dadaidh thabhairt damh air son seirbhis mo sheacht</span>
<lb n="2369"/><span>m-blíadhan, acht an greim beag paipeir so," ar se, ag breith bhanna Shir</span>
<lb n="2370"/><span>Háisint as a leabhar pócaidh.  Act gídh go b-fuil a reamh-chlaonta féin ag</span>
<lb n="2371"/><span>mo mhathair a n-aghaidh mhuinntir na h-Eirinn, agus go</span>
<lb n="2372"/><span>bh-fuil</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2373"/><p><span>sí ro cheann-dána 'na d-taobh, air m-béith dhí 'na mnaoí</span>
<lb n="2374"/><span>aosda nar fhag Sacsan a-ríamh, no fiú an pharáiste ann ar rugadh í,</span>
<lb n="2375"/><span>tar a cheann sin, ta sí 'na mnaoí charthanaigh, agus ní féidir liom</span>
<lb n="2376"/><span>smuaíneadh go n-diúltochadh sí congnamh a thabhairt dam, no go g-cuirfidh si</span>
<lb n="2377"/><span>toirmeasg air bíth air mo phósadh, a núair a gheabhaidh sí a-mách go</span>
<lb n="2378"/><span>bh-fuil mían aguinn a chur a g-crích.</span>
<lb n="2379"/><span>Uime sin sgríobhadh me chuice sul a</span>
<lb n="2380"/><span>g-codoladh me a-nocht, agus b'fhearr liom go m-b'fhéidir liom íomhaigh</span>
<lb n="2381"/><span>Róisi</span>
<lb n="2382"/><span>do chur a-steach fa fhalach na lítre, a bhéidh níor fearr ná ar bh'fhéidir</span>
<lb n="2383"/><span>liom a radh 'na taobh.  Acht ní thig le íomhaigh air bíth ceart a dhéanamh</span>
<lb n="2384"/><span>dhí.  Ní milis-bhríathra is mían liom, amhuil do rinne Sir Háisint ag</span>
<lb n="2385"/><span>moladh a h-éudain; acht amháin an fhírinne innsin.  'Sé is mían liom a</span>
<lb n="2386"/><span>radh, nar bh'feidir le íomhaigh air bíth a chur a g-céill dom' mhathair</span>
<lb n="2387"/><span>créud maitheas, deigh-mhéin, agus modhamlacht Róisi.  Tá móran de</span>
<lb n="2388"/><span>reamhchlaontaibh ag mo mhathair; acht ta sí 'na mnaoí mhaith, agus ní'l</span>
<lb n="2389"/><span>amhrus air bíth agam nach m-béidh sí amhluidh liom-sa."</span>
<lb n="2390"/><span>Do sgríobh Stafford lítir fhada chum a mhathar, agus a g-cionn caocaidhise</span>
<lb n="2391"/><span>'na dhiaigh sin, fuair se an freagradh gearr so.</span>
<lb n="2392"/><span>"A Sheórsa mhic,</span>
<lb n="2393"/><span>Thug me fur-fhuagradh dhuit gan tuitim a n-gradh le cáilín Eirionnach, agus</span>
<lb n="2394"/><span>d'innis me dhuit nar bh'féidir liom aontughadh leis go brath.  An leaba a</span>
<lb n="2395"/><span>choireochas tu dhuit féin, is éigin duit luidhe uirrthi.  Ta do dheirbhshiur</span>
<lb n="2396"/><span>Doran da pósadh mur an g-céudna, agus air tí siopadh chur suas a</span>
<lb n="2397"/><span>Warwick</span>
<lb n="2398"/><span>do réir mo chomhairle féin: an mhéid airgid is féidir liom a shabháil is</span>
<lb n="2399"/><span>eigin damh a thabhairt dí-si a ta 'na leanbh umhal; agus ta súil agam,</span>
<lb n="2400"/><span>ma's toil le Día é, deireadh mo shaoghail do caitheadh 'na cuideácht, agus</span>
<lb n="2401"/><span>a bh-fochair a cloinne mar is cóir, 'sa b-paraiste so, an áit ar rugadh</span>
<lb n="2402"/><span>agus tugadh súas me.  Ag íarraidh mur athchuinge gan adhbhar aithreachais a</span>
<lb n="2403"/><span>bheith agad, 's gan uireasbhuidh air bíth a bhéith ort, is mi-se.</span>
<lb n="2404"/><span>Do mhathair chumanach, Doran Stafford."</span>
<lb n="2405"/><span>Do chuir an lítir so buaidhreadh mór air Stafford</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2406"/><p><span>agus mheasg sí go mór a inntin.</span></p>
<lb n="2407"/>
<lb n="2408"/><p><span>Ann sin thug se do Ghrae ann a lamh í gan focal a radh, agus ann sin</span>
<lb n="2409"/><span>tharraing se a chathaoir air siubhal ó Róisi.  D'fhalaigh se a éadan</span>
<lb n="2410"/><span>le n-a lamhuibh, agus níor labhair se, no níor chualaidh se aon fhocal</span>
<lb n="2411"/><span>amháin d'ar labhradh 'na thimchioll air feadh leat-uair go h-iomlán, no gur</span>
<lb n="2412"/><span>mhúsgail a charaid Roibeard fa dheireadh é, dá bhúaladh air a n-guallain</span>
<lb n="2413"/><span>agus ag radh, "Tarr, a Staffoird, ní fhoghnaidh uabhar Sacsannach dúinn-ne;</span>
<lb n="2414"/><span>ní'l ann so go léir acht chum peannas a thabhairt dúit-se do bhrígh gur</span>
<lb n="2415"/><span>dhiultaidh tu a bhéith ran-pháirteach lin-ne a muilleann Rosanna, nídh</span>
<lb n="2416"/><span>is éigin duit a dhéanamh a-nois air son Róisi, muna n-déanfadh tu é</span>
<lb n="2417"/><span>mur gheall oruinn-ne no ort féin.  Maith go leor, abair go bh-fuil tu sásta."</span>
<lb n="2418"/><span>Níor bh'fhéidir do Stafford gan a bheith corruighthe.  Ní raibh duine</span>
<lb n="2419"/><span>de'n m-bunadh acht Róisi nach raibh ag íarraidh air, sin do dhéanamh;</span>
<lb n="2420"/><span>agus gídh nar labhair sí-si aon fhocal, is mó chorruigh sí é ná íad-san</span>
<lb n="2421"/><span>a bhí ag caint.  Bhí an dinéar réidh ullamh agus curtha air an m-bord,</span>
<lb n="2422"/><span>sul mar socraidheadh an t-imreas muinntearach so.  Dinéar! 'seadh, dinéar,</span>
<lb n="2423"/><span>Is éigin do dhaoinibh air uairibh dhul chum dinéir air lár na stáide is</span>
<lb n="2424"/><span>ceimeamhuile; agus air na láethibh is mo suim agus is guasachtaigh d'ar</span>
<lb n="2425"/><span>saoghal curthar an phróinn air an m-bord mur is gnathach.  Ní'l me radh</span>
<lb n="2426"/><span>go dearbhtha gur ith Stafford oiread an lá so a's ba ghnathach leis.  Ba</span>
<lb n="2427"/><span>mhían le Roibeard go n-ólfadh Stafford deoch de leann na h-Eirinn 'na</span>
<lb n="2428"/><span>chuideacht féin sa thuairim sláinte Róisi, agus le sonas a's séun a bheith</span>
<lb n="2429"/><span>air mhuillionn Rosanna.</span>
<lb n="2430"/><span>Bhí an gloine go díreach líonta, agus an t-sláinte air tí a h-ól,</span>
<lb n="2431"/><span>'nuair thainic aon de luchd oibre Ghrae a-steach, agus é ag cur alluis agus</span>
<lb n="2432"/><span>air cuthach a módh nach féidir aithris.</span>
<lb n="2433"/><span>"A mhaighistir Roibeird! a mhaighistir Seóin! a mhaighistir! tamaoid</span>
<lb n="2434"/><span>sgriosta go léir! an muillionn agus uile!"</span>
<lb n="2435"/><span>"An muilionn!" - ar gach uile dhuine ag éirigh 'na seasamh go h-oban.</span>
<lb n="2436"/><span>"'Seadh an muillionn," ar seisean; "ta se thart go deóidh, agus sin-ne</span>
<lb n="2437"/><span>mur an g-céadna.  Ní déanaidh muillíonn Rosanna obair air bith go brath</span>
<lb n="2438"/><span>dhamh-sa no dhaoibh-se; ní dhéanaidh," ar se, ag glanadh a</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2439"/><p><span>éadain le n-a</span>
<lb n="2440"/><span>láimh, agus ag fálach a shúl do bhí a sileadh na n-deór.</span>
<lb n="2441"/><span>"'Sé an bitheamhnach sin Hopcins is ciontach go h-iomlán leis.  Go</span>
<lb n="2442"/><span>d-tóigfheadh gach uile ghinidh, agus gach uile sgilling, agus gach sé-pighine</span>
<lb n="2443"/><span>d'a n-glacadh se, boilg air a mhéuraibh ó'n lá so a-mach go brath."</span>
<lb n="2444"/><span>"Acht gad é rinne se air an muillion?" ar síad-san.</span>
<lb n="2445"/><span>"Och! mallacht Dé agus Mhuire agus na naomh dhó," ar seisean, "nar dhéanaidh</span>
<lb n="2446"/><span>se lá dha leas, agus nar fhaicidh Día rath air, agus losgadh a chroidhe aige,</span>
<lb n="2447"/><span>an bitheamhnach bradach!  Acht ní thig liom losgadh níos measa d'íarraidh</span>
<lb n="2448"/><span>dhó ná ta aige cheana ann sin.  Ní thig, go deimhin; oir ta se ithte súas</span>
<lb n="2449"/><span>le iomthnuth fa shéun dhaoine eile, mur is follus do ach uile dhuine a</span>
<lb n="2450"/><span>dhearcas air a shúil; mí-shéun air a lá ann ar shocruidh sí air mhuillion</span>
<lb n="2451"/><span>Rosanna!"</span>
<lb n="2452"/><span>"Acht go de rinne sé air an muillionn?" arsa Grae, Glac gó foighideach</span>
<lb n="2453"/><span>é, agus innis dúinn go socair é, agus ná bí ag easgaine air an bh-fear</span>
<lb n="2454"/><span>níos mó."</span>
<lb n="2455"/><span>"Ná bíam ag easgaine air an bh-fear!  Glac go socair é!" ar seisean</span>
<lb n="2456"/><span>- "An é an t-am a ghlacadh go foighideach, 'núair a ta se air an úair so a</span>
<lb n="2457"/><span>lathair ag tarruing air siubhal gach uile bhraon uisge ó'n t-sruthán do</span>
<lb n="2458"/><span>ghluaiseas chum an mhuillin?  Tá se sin, an clodhaire!"</span>
<lb n="2459"/><span>Leis sin féin, d'éirigh Stafford 'na sheasamh, rug se air a mhaide</span>
<lb n="2460"/><span>daruidhe, agus chuaidh se d'ionsuidh an doruis.  Do lean Roibeard agus</span>
<lb n="2461"/><span>Séóin</span>
<lb n="2462"/><span>é go tapaidh; acht air n-dul thar a n-athair dhóibh, leag se lamh air gach</span>
<lb n="2463"/><span>aon aca, agus d'íarr se air Stafford fanmhuin 'na sheasamh.  Comh luath a's</span>
<lb n="2464"/><span>chualaidh síad é da n-gairm, d'fhan síad 'na seasamh.  "A chlann," ar se,</span>
<lb n="2465"/><span>"créud a ta sibh air tí a dhéanamh?  Ná déanaidh aineart air bíth,</span>
<lb n="2466"/><span>a bhuachaillidh, ná déanaidh aineart air bíth: gheabhaidh sibh ceart, ná</span>
<lb n="2467"/><span>bidh faitchios oruibh.  Ní léagfam dhó éagcóir a dhéanamh oruinn.  Da</span>
<lb n="2468"/><span>m-béidh Hopcins deich n-uaire chomh mór a's ta se, agus fíthchidh uair</span>
<lb n="2469"/><span>chomh tíoránta, gheabhaidh sinn ceart air; acht is éigin dúinn aire</span>
<lb n="2470"/><span>thabhairt dúinn féin, 's gan aon nídh a dhéanamh go diorruisgeach.  Uime</span>
<lb n="2471"/><span>sin deirim libh léigean damhsa labhairt leis, agus cosgaidh sibh féin,</span>
<lb n="2472"/><span>cídh b'é air bíth theagmhas.  B'fhéidir nach</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2473"/><p><span>bh-fuil ann so go léir acht</span>
<lb n="2474"/><span>mearbhal: b'fhéidir gur a' déanamh díoga d'a mhóin-fhéur a ta Maighistir</span>
<lb n="2475"/><span>Hopcins, no b'féidir go bh-fuil se a' dul da fhliuchadh, 's nach bh-fuil</span>
<lb n="2476"/><span>'fhios aige no go n-innsidhthear dhó é, go bh-fuil se ag falmhughadh</span>
<lb n="2477"/><span>srutháin ar múillin."</span>
<lb n="2478"/><span>"Ní féidir dhó gan 'fhios a bheith aige! ta se géur go leór agus ro </span>
<lb n="2479"/><span>ghéur," arsa Pádruig, ag déanamh drantain leis fein, agus é air a d-tosach</span>
<lb n="2480"/><span>d'ionnsuidh an mhuillin.  Do lean Stafford agus an dís dearbhraithreacha a</span>
<lb n="2481"/><span>n-athair go modhamhuil a' déanamh íongnadh fa n-a mhacantas, agus mían aca</span>
<lb n="2482"/><span>aithris a dhéanamh air da m-b'féidir leo.</span>
<lb n="2483"/><span>Bhí Hopcins 'na shuidhe go h-aireach air theóran a choda talmhan féin.</span>
<lb n="2484"/><span>"Súd é 'na shuidhe air mhullach an chloidhe, a' gabhail sóláis as an</span>
<lb n="2485"/><span>droich-bheart a rinne se," arsa Pádruig.  Agus éisd! ta se a' feadaoil,</span>
<lb n="2486"/><span>'s ar sruthán ag imtheacht air siubhal uainn.  Nar raibh me beo muna</span>
<lb n="2487"/><span>m-b'fhearr liom 'na an leine is fearr a chuir me air mo druim a-ríamh, a</span>
<lb n="2488"/><span>chaitheadh a-steach 'sa muirt shalach air a móiméad so réir mur thuillidh se!</span>
<lb n="2489"/><span>Agus muna m-béidh mur gheall air mo mhaighistir ann so, dhéanfuinn sin sul</span>
<lb n="2490"/><span>ma d-tí ceann móimeinte."</span>
<lb n="2491"/><span>Bhí Pádruig lán d'fheirg, agus is air éigin a d'fhéud Grae a chosg;</span>
<lb n="2492"/><span>agus ann sin ag dul go suaimhneach do Ghrae d'ionnsuidh Hopcins, dubhairt</span>
<lb n="2493"/><span>se leis go ciúin macanta, - "Go cinnte, a Mhaighistir Hopcins, ní féidir</span>
<lb n="2494"/><span>go bh-fuil tu air tí díobháil chomh mór a dhéanamh dhúinn, a's ar</span>
<lb n="2495"/><span>muillionn a chur 'na chomhnuidhe."</span></p>
<lb n="2496"/>
<lb n="2497"/><p><span>"Níor leag mi-se méur air do mhuillionn," arsa Hopcins, agus é a'</span>
<lb n="2498"/><span>déanamh mion-gháire cneamhartha.  Da m-b'fhéidir le do ghiolla ann sin,</span>
<lb n="2499"/><span>(ag síneadh a láimh d'ionnsuidh Phádruig,) chruthughadh gur leag me méur</span>
<lb n="2500"/><span>air, ann sin tiocfadh leat an dlíghe imirt orm; ach ní ghním díobhál</span>
<lb n="2501"/><span>do dhuine air bíth air mo thalamh féin, agus ta ceart agam mo mhóin-fhéir</span>
<lb n="2502"/><span>féin d'fhliuchadh: agus os a chionn sin, ta fíadhnuise agam a chruthochas</span>
<lb n="2503"/><span>nach raibh sruthán an mhuillin sin lán ann ám</span>
<lb n="2504"/><span>air bíth a g-caitheadh na n-deich m-blíadhan so chuaidh thart, an feadh bhí</span>
<lb n="2505"/><span>muillion Rosanna a seilbh Shimeoin ui Dhochartuidh' agus mur an g-</span>
<lb n="2506"/><span>chéadna, go raibh an muillion 'na chomnuidhe.  Rithean an</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2507"/><p><span>sruthán 'n-ur n-aghaidh, a dhaoine uaisle, agus ní lugha leis an dlíghe.</span>
<lb n="2508"/><span>Ta comhairle an luchd-dlíghe is fearr ann Eirinn agam le mo chás a</span>
<lb n="2509"/><span>sheasamh, Déanaidh bhur n-díthchioll, bheirim 'ur n-dúlán.  Slán libh."</span>
<lb n="2510"/><span>d'imthigh Maighistir Hopcins go déifireach gan éisdeacht le focal níos</span>
<lb n="2511"/><span>mó; oir bhí eagla mhór roimh' Phádruig air.  Chúalaidh se é ag</span>
<lb n="2512"/><span>bagairt, agus chonnairc se a shúile air dearg-lasadh le feirg.</span>
<lb n="2513"/><span>"Ná bídh droich-mhéisneach oruibh, a bhuachaillidh muirneacha," arsa</span>
<lb n="2514"/><span>Grae le n-a chlann a bhí ag féuchain go brónach air ghluasacht mhall an</span>
<lb n="2515"/><span>rotha-uisge.  "Cuir an díalaoid air mo chápall damh a Shéin, agus ullmhaighidh</span>
<lb n="2516"/><span>sibh féin le chéile, agus tigidh liom chum an chomhairligh Molineau."</span>
<lb n="2517"/><span>"Och! athair," ar Séan, "ní'l maith dhuinn a dhul chuige, oir ta 'fhios</span>
<lb n="2518"/><span>agad go bh-fuil se a' cur a-steach air son a bhéith 'n-aon d'uaislibh na</span>
<lb n="2519"/><span>Pairlemeint, e agus ta mórán bhótaidh ag Maighistir Hopcins."</span>
<lb n="2520"/><span>"Is cuma sin," arsa Grae, "dhéanaidh Maighistir Molineau an ceart, 's</span>
<lb n="2521"/><span>é sin mo bharamhuil-se 'na thaobh,  Da m-ba duine air bíth eile a bheidheadh</span>
<lb n="2522"/><span>ann, ní chuirinn buaidhreadh orm féin dhul fo n-a dhéin; no ní bheidhinn</span>
<lb n="2523"/><span>chomh uirísiol sin 's go n-íarrfuinn comhairle air bíth air; acht 's é</span>
<lb n="2524"/><span>mo bharamhuil nar bh'fhiúntach leis gníomh salach a dhéanamh mur gheall air</span>
<lb n="2525"/><span>bhóta no rud air bíth eile.  Ta me lán-chinnte nach n-déanfadh se nídh</span>
<lb n="2526"/><span>da laighiod a n-aghaidh an cheirt mur gheall air a thairbhe féin.  Cuiridh</span>
<lb n="2527"/><span>an díalaoid air an g-capall, a bhuachaillidh."</span>
<lb n="2528"/><span>Do chuir na buachaillidh an díalaoid  an g-capall agus air feadh an bhealaigh</span>
<lb n="2529"/><span>níor thainic comhnuidhe air Ghrae, (agus é air marcaigheacht,) acht ag</span>
<lb n="2530"/><span>íarraidh méisnigh a thabhairt d'a chlainn, 's d'a dhearbhughadh dhóibh</span>
<lb n="2531"/><span>da n-glacfadh an comhairleach Molineau a g-cás a lámh, nach m-béidh níos</span>
<lb n="2532"/><span>mó de thrioblóid ann.  "Ní cosmhuíl leis na giuisdísibh siothchána é,"</span>
<lb n="2533"/><span>ar seisean, "a chuireas leath-dhuisin de dhaoinibh bochta a-steach a b-priosún</span>
<lb n="2534"/><span>gan chóir gan cheart.  Ní duine é a théidheas a-steach a b-Pairlement ag</span>
<lb n="2535"/><span>radh néidhe áiridhe, agus thigeas a-mách ag radh néithe eile.  Ní cosmhuil</span>
<lb n="2536"/><span>le'r g-caraid Sir Háisint Ó Bríain, é, d'ar b'éigin a theanga, a inchinn,</span>
<lb n="2537"/><span>agus a chogúas do</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2538"/><p><span>dhíol le n-a cheann do chongbháil os cionn uisge.</span>
<lb n="2539"/><span>A n-gearr, is duine é nach bh-fuil faitchíos air é féin d'iomchar, agus</span>
<lb n="2540"/><span>mur an g-céadna le'r bh'féidir é féin d'iomchar, ann aimsir togha mur ám</span>
<lb n="2541"/><span>air bíth eile; uime sin, ta muiníghin agam dhul d'a lathair a-nois ann ar</span>
<lb n="2542"/><span>g-cruadhoig, gídh go bh-fuil casaoidh le déanamh agam a n-aghaidh dhuine</span>
<lb n="2543"/><span>ag a bh-fuil sé bhótaidh a's dá fhíthchid; oir 's é so an uimhir, do réir</span>
<lb n="2544"/><span>mur deir síad, a ta ag Hopcins air a chumas."</span>
<lb n="2545"/><span>An feadh bhí Grae a' déanamh an chomh-raidh so agus ag moladh an</span>
<lb n="2546"/><span>chomhairligh Molineau chum sólás a thabhairt do Sheóin agus do</span>
<lb n="2547"/><span>Roibeard;</span>
<lb n="2548"/><span>bhí Stafford ag íarraidh méisnigh a thabhairt do Róisi 's d'a mathair, a</span>
<lb n="2549"/><span>bhí brónach dólásach fa'n muillion a bhéith 'na chomhnuidhe.  Bhí beagnach</span>
<lb n="2550"/><span>oiread féum ag Stafford é féin air méisnigh a's bhí aca-san; oir do </span>
<lb n="2551"/><span>chonnairc se nar bh'féidir leis féin agus le Róisi theacht a g-ceann a</span>
<lb n="2552"/><span>chéile do lathair mar ba mhían leis.  'Sé a raibh ag na dearbhraithreachaibh</span>
<lb n="2553"/><span>fíalmhar le tairgsint dó, cionn ronna de'n muillionn.  Bhí feilm ag</span>
<lb n="2554"/><span>a n-athair; acht ní raibh slíghe air bíth eile leis an m-bunadh do</span>
<lb n="2555"/><span>chongbháil súas acht sin, agus cionnus a b'fhéidir le Stafford a bhéith 'na</span>
<lb n="2556"/><span>mhúirín orrtha, ó tharla go m-ba cosmhuil dóibh a bhéith bocht anois: oir</span>
<lb n="2557"/><span>níor bh'féidir leis fhaghail ó n-a chroidhe a bhéith 'na úalach orrtha</span>
<lb n="2558"/><span>fiú a nuáir a bhí síad saidhbhir, ag labhairt go h-iomarbhaidheach, do</span>
<lb n="2559"/><span>bharr air mur bhí síad a-nois.</span></p>
<lb n="2560"/>
<lb n="2561"/><p><span>AN CUIGEADH CAIBIDIL.</span></p>
<lb n="2562"/>
<lb n="2563"/><p><span>Bhí mí-shuaimhneas mór inntine air an m-buidheann bheag 'san g-cábán ag</span>
<lb n="2564"/><span>súil leis a n-athair agus le n-a chlann a theacht air ais.  Bhí Róisi 'na</span>
<lb n="2565"/><span>suidhe ag an bh-fuinneog ag faire dhóibh; do sgur a mathair da bheith</span>
<lb n="2566"/><span>cniteal, agus rinne sí osnadh: bhí Stafford 'na thocht, oir do rinne sé</span>
<lb n="2567"/><span>móran cainte leo ag íarraidh méisnigh thabhairt dóibh, agus chonnairc se</span>
<lb n="2568"/><span>nach raibh maith dhó ann.</span>
<lb n="2569"/><span>"So íad a' teacht!" ar seisean, "acht ta síad a' marcaigheacht chomh</span>
<lb n="2570"/><span>maill-tríallach sin ionnus go bh-fuil me cinnte nach bh-fuil núaidheachd</span>
<lb n="2571"/><span>mhaith air bíth leó."</span>
<lb n="2572"/></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2573"/><p><span>Ní raibh go deimhin: ní fhuair síad núaidheachd maith air aon chor.</span>
<lb n="2574"/><span>Rinne an comhairleach Molineau go dearbhtha gach ar bh'féidir le duine air</span>
<lb n="2575"/><span>bíth a dhéanamh; dubhairt se go n-gabhfadh se do láimh a g-cúis do</span>
<lb n="2576"/><span>sheasamh a g-cúirt-shiothchána air bíth air dhruim na talmhan; agus bhí sé</span>
<lb n="2577"/><span>follasach go raibh mothughadh feirge an-mhór air a n-aghaidh urchóide</span>
<lb n="2578"/><span>Hopcins; acht 'san ám cheádna, dubhairt se go fírinneach leis na Graes,</span>
<lb n="2579"/><span>da d-téidheadh síad chum dlíghe leis an duine buaidheartha so, go</span>
<lb n="2580"/><span>m-b'fhéidir dó díobhál mhór a dhéanamh dhóibh sul a m-b'fhéidir leo a</span>
<lb n="2581"/><span>g-ceart d'fhaghail air ais.</span></p>
<lb n="2582"/>
<lb n="2583"/><p><span>"Maiseadh féudamaoid dhul a chodhladh a-nocht brónach go leór," arsa</span>
<lb n="2584"/><span>Roibeard, "air m-béith lán-dearbhtha dhúinn go bh-fuil toirmeasg air ar</span>
<lb n="2585"/><span>muillionn, agus go bh-fuil eiliomh a n-dlighe fada aguinn le dhul thríd sul</span>
<lb n="2586"/><span>ar féidir linn a fhaicsin air siubhal a-rís, ma fhaiceamaoid choidhche air</span>
<lb n="2587"/><span>siúbhal é."</span></p>
<lb n="2588"/>
<lb n="2589"/><p><span>d'amharc Róisi agus Stafford air a chéile agus rinneadar osnadh.</span>
<lb n="2590"/><span>"Is fearr dhúinn gan a dhul chum dlighe air aon chor leis an m-beagán a ta</span>
<lb n="2591"/><span>aguinn a chailleamuin," arsa Máighisdreas Grae.</span>
<lb n="2592"/><span>"Is mían liom go bh-fuigheadh mo chlann ceart, a bhean," ars' an</span>
<lb n="2593"/><span>t-athair go méisneamhuil; "ní'l dhúil a n-dlíghe agam, ta 'fhios ag Día;</span>
<lb n="2594"/><span>ní dheachas chum dlíghe le duine air bíth a-ríamh ann mo shaoghal; ní'l</span>
<lb n="2595"/><span>duine air bíth le faghail is mó eagla roimh nídh de'n t-sort sin ná mi-se;</span>
<lb n="2596"/><span>acht ní'l fáitchíos air bíth orm seasamh air son mo chloine, agus an</span>
<lb n="2597"/><span>cheirt.  An fad is fiú pighin san domhann me, caithfidh me í le ceart</span>
<lb n="2598"/><span>fhaghail dóibh.  Ní chaillfeadh siad a saothar air feadh a m-beatha; ní</span>
<lb n="2599"/><span>bhainfighear a bh-fuil aca díobh le fóir-neart; ní fhulónga me d'aon </span>
<lb n="2600"/><span>n-duine beo éirigh 'san mullach orrtha, da shaidhbhre agus da thíorantaigh</span>
<lb n="2601"/><span>e.  Ní h-eagal liom a chuid airgid no a ghéur-chúiseacht 'sa n-dlíghe;</span>
<lb n="2602"/><span>oir glacaidh Maighstir Molineau do láimh ar g-cás do sheasamh é fhéin, agus</span>
<lb n="2603"/><span>sin a bh-fuil me íarraidh.  Ma théidhean an chúis 'n ar n-aghaidh, agus go</span>
<lb n="2604"/><span>d-tiocfadh léir-sgrios oruinn, go raibh ar léir-sgrios air cheann an té</span>
<lb n="2605"/><span>is ciontach leis.  Gheabhaidh me bas go sásta tar éis me mo dhíthchioll a</span>
<lb n="2606"/><span>dhéanamh le ceart fhaghail dom' chloinn."</span>
<lb n="2607"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2608"/><p><span>Comh luath a's bhí fios na néithe so coitchionn, bhí gach uile dhuine</span>
<lb n="2609"/><span>'san g-comharsanachd ro fhúathmhar air Hopcins, agus bhí trúaighe aca go</span>
<lb n="2610"/><span>léir don dís dearbhraithreacha, agus d'adhmholaidh síad meisneach a n-athar.</span>
<lb n="2611"/><span>Ní raibh duine air bith le faghail nar mhían leis an cás a dhul a n-aghaidh</span>
<lb n="2612"/><span>Hopcins; acht bhí se comh eólgach sin air an dlíghe, agus chomh séunmhar</span>
<lb n="2613"/><span>sin d'a chosaint féin ó'n g-ceart, agus a' déanamh díobhail d'a naimhdibh,</span>
<lb n="2614"/><span>air mhodh go raibh eagla air gach uile dhuine, gídh go raibh an ceart ag na</span>
<lb n="2615"/><span>Graes, nach m-b'fheidir leo sin a dhéanamh a-mách do réir fhoirm an dlíghe:</span>
<lb n="2616"/><span>agus air an adhbhar sin, is iomdha dhuine thug comhairle dhóibh gan a dhul air</span>
<lb n="2617"/><span>aghaidh leis an dlíghe air aon chor; acht do sheas Grae a-mách, agus bhí</span>
<lb n="2618"/><span>an comhairleach Molineau díongmhalta air a fhocal do sheasamh, agus dubhairt</span>
<lb n="2619"/><span>se go n-gabhfadh se do láimh an chúis do sheasamh é féin a g-cuirt-dlíghe</span>
<lb n="2620"/><span>air bíth.</span>
<lb n="2621"/><span>Chuir Hopcins cundas os ísiol chum an chomhairligh, ag radh, da d-tugadh</span>
<lb n="2622"/><span>se dídean no comairce air bíth do na Graes a g-cóir no a n-éagcóir, nach</span>
<lb n="2623"/><span>raibh maith dhó súil a bhéith aige leis na sé bhótaidh a's dá fhíthchid</span>
<lb n="2624"/><span>a bhí air a chumas-san, agus do bhrígh go raibh an contae a-nois beagnach</span>
<lb n="2625"/><span>meadh air mheadh, nar bh'féidir dóibh gan an mheadh d'iompódh ann a leith-san.</span>
<lb n="2626"/><span>Níor chuir Maighistir Molineau suim air bíth 'san g-cundas so; acht</span>
<lb n="2627"/><span>an lá céadna fuair se é, chuaidh se d'féuchain an fheilmeoir Grae gus a</span>
<lb n="2628"/><span>chábán: do shiubhal se 'n a chuideachta go muillionn Rosanna, agus do</span>
<lb n="2629"/><span>leag se a-mách cionnus ba cóir an chúis a chur air aghaidh.</span>
<lb n="2630"/><span>Mhóidigh Hopcins nach n-géillfeadh se do chostas air bíth chum</span>
<lb n="2631"/><span>uabhar na n-Graes mur aon le n-a n-dídeanoir d'umhlughadh;; acht</span>
<lb n="2632"/><span>tharlaidh</span>
<lb n="2633"/><span>nídh nach raibh súil leis.  Rinne Maighistir Molineau faistine go minic</span>
<lb n="2634"/><span>a d-taobh Hopcins, .i. go g-cuirfeadh se a g-contabhairt ro mhór é féin,</span>
<lb n="2635"/><span>amhuil do ghnídh daoine glice go minic; oir do bhí 'fhios aige créud an</span>
<lb n="2636"/><span>sórt conradh ba gnathach leis a dhéanamh le gach n-uile chineal daoine</span>
<lb n="2637"/><span>d'ar bh'fhéidir leis tairbhe a dhéanamh ann aimsir na cruadhoige.</span>
<lb n="2638"/><span>d'innis Maighistir Molineau roimhe rae go meallfuidh fa dheireadh é le</span>
<lb n="2639"/><span>tiodal éigin neamh-éifeachdach a n-éiric a slighthe cealgacha féin; agus</span>
<lb n="2640"/><span>a measg an uimhir</span></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2641"/><p><span>mhóir do sgrios se, go d-tarlochadh dhuine éigin fa</span>
<lb n="2642"/><span>dheireadh air a bheidh cúiteach leis.</span>
<lb n="2643"/><span>Is tre Shímeon ui Dochartuidh do tharlaidh so, nídh nach saoilfeadh</span>
<lb n="2644"/><span>duine air bhíth.  Ní raibh Hopcins air a choimhéud air aon chor air, ann</span>
<lb n="2645"/><span>a roinn leis; oir bhí dí-meas mór aige air dhaoinibh leisgeamhla macanta;</span>
<lb n="2646"/><span>agus go deimhin ní raibh rún air bíth ag Símeon bocht a mhealladh; acht</span>
<lb n="2647"/><span>tharlaidh gur léas le ath-nuadhadh go brath bhí 'sa léas a thug se do</span>
<lb n="2648"/><span>Hopcins air an machaire a dhíol se leis.  Bhí airtiogal reidhtigh eatorra</span>
<lb n="2649"/><span>ag ceangal an té do ghlac an léas, ath-nuadhadh a dhéanamh taobh a-stígh</span>
<lb n="2650"/><span>d'aimsir áiridhe tar éis báis gach aoin t-saoghail; agus muna n-déanfadh</span>
<lb n="2651"/><span>se sin go m-b'fhéidir an léas do bhriseadh.</span>
<lb n="2652"/><span>Do léig Símeon sáimh a bh-faillighe</span>
<lb n="2653"/><span>an léas d'ath-nuadhadh tre léisge nadurtha, agus níor chuimhnigh sé amháin</span>
<lb n="2654"/><span>gur thuit an saoghal.  Bhí síad ag ól a g-cuideacht a chéile an trath</span>
<lb n="2655"/><span>thug se an léas do Hopcins, a ghabh chuige é go ro fhonmhar, d'eagla go</span>
<lb n="2656"/><span>g-caillfeadh se an uain thrathamhuil le críoch a chur air an margadh le'r</span>
<lb n="2657"/><span>shaoil se Símeon a mhealladh, agus 'san ám chéadna meadhon fhaghail an a</span>
<lb n="2658"/><span>chumas tre ar bh'fhéidir leis a leir-dhíoghaltas agus a fhearg d'imirt air</span>
<lb n="2659"/><span>na Graes.  Is air mhachaire a bh-fhogus do mhuillionn Rosanna tugadh an léas</span>
<lb n="2660"/><span>so, agus do réir fhíadhnuise shean n-duine áiridhe 'san g-comharsanachd sin</span>
<lb n="2661"/><span>shaoil se go m-b'féidir leis a chruthughadh go raibh an móin-fhéur so</span>
<lb n="2662"/><span>folaighthe le h-uisge anállod, 's nach raibh braon 'san t-sruthán-muillinn.</span>
<lb n="2663"/><span>Ann a uile ghníomharthaibh 'na dhiaigh sin, do chongbhuidh se é féin go</span>
<lb n="2664"/><span>cúramach, mur shaoil se, air a chuid talmhan féin; acht do bhrígh go raibh</span>
<lb n="2665"/><span>cúis dhlighe da tionsgnadh 'na' aghaidh a-nois, mheas se go raibh se</span>
<lb n="2666"/><span>ríachdanach a thiodal féin a bhreathnughadh, oir bhí fhios aige go n-déanfadh</span>
<lb n="2667"/><span>Maighistir Molineau lorguireachd dhían air an g-cás.</span>
<lb n="2668"/><span>A núair a léigh se an léas a fuair se ó Shímeon, thug se fa deara</span>
<lb n="2669"/><span>airtiogal cinnte ag cur d'ualach air an íocaidhe ath-nuadhadh a dhéanamh</span>
<lb n="2670"/><span>taobh a-stigh d'aimsir áiridhe.  Thainic laige chroidhe air!  Bhí íongnadh</span>
<lb n="2671"/><span>mór air agus mí-shasamh leis féin do bhrígh nar bhreathnuigh se an léas</span>
<lb n="2672"/><span>níos grinne sul ar chríochnuigh se an margadh  Da m-béidh roinn aige le</span>
<lb n="2673"/><span>duine air bíth eile acht le Símeon, ní éireóchaidh so dhó.  Bhí se</span>
<lb n="2674"/><span>ro mhí-shuaimneach</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2675"/><p><span>a n-inntin: d'imthigh se leis ann sin air lorg Shímeoin</span>
<lb n="2676"/><span>ionnus go m-béidh 'fhios aige an rabhadar na saoghalta go leir beo.</span>
<lb n="2677"/><span>Dubhairt Símeon air d-tús leis, nach maith a bhí 'fhios aige cía h-íad</span>
<lb n="2678"/><span>na saoghalta, do bhrígh go raibh ceo mór air a mheabar: acht rinne se</span>
<lb n="2679"/><span>a-mach fa dheireadh go raibh aon aca marbh thar an aimsir cheart le ath-nuadhadh</span>
<lb n="2680"/><span>a dhéanamh.  Dubhairt se go raibh tíghearna na talmhan a m-Baile-ath-</span>
<lb n="2681"/><span>cliath,</span>
<lb n="2682"/><span>'s gur léig se a bh-faillighe go cinte sgriobhadh chuige ó ám go h-ám.</span>
<lb n="2683"/><span>Bhí Hopcins air cuthach: thainic dath bháin-ghneithach air le feirg.</span>
<lb n="2684"/><span>Do rinne Símeon mianfhaoilidh, agus d'íarr se air mur athchuinge gan</span>
<lb n="2685"/><span>buaidhreadh a bhéith air; "oir tar a cheann sin," ar se, "ta 'fhios agad gur</span>
<lb n="2686"/><span>dhamh-sa bhíos an díobhál.  Ní féidir liom mo mhargadh a d-taobh an</span>
<lb n="2687"/><span>mhachaire so do dhíol me leat do choimhlíonadh, oir is tre mo neamh-aire</span>
<lb n="2688"/><span>féin do chaill me é; acht ní bheanan sin duit-se, oir ta a fhios agad-sa</span>
<lb n="2689"/><span>comh maith liom-sa, go bh-fuigheadh tu le gléus éigin no eile píosa</span>
<lb n="2690"/><span>talmhan níos fearr de'n m-beagán a ta agam, go bh-féuchaidh Día orm!"</span>
<lb n="2691"/><span>"Go bh-féuchaidh Día ort go deimhin!" arsa Hopcins, ag féuchain air</span>
<lb n="2692"/><span>agus ag labhairt go feargach mí-mheasamhuil.  "Innsim duit, a dhuine, gur</span>
<lb n="2693"/><span>dhamh-sa ta an díobhal agus nach dhuit-se; agus nach féidir le talamh air</span>
<lb n="2694"/><span>bíth d'a bhfuil agad le díol, cúitiúghadh air bíth thabhairt damh-sa.</span>
<lb n="2695"/><span>Caillfidh me m'eiliomh dlíghe."</span>
<lb n="2696"/><span>O! hó!" arsa Símeon, "is mur sin is fearr é.  Creud an mhaith do</span>
<lb n="2697"/><span>dhuine dhul chum dlighe air aon chor.  Ní féidir do chaill droich-néithe mur</span>
<lb n="2698"/><span>sin, dochair a dhéanamh do dhuine go brath."</span>
<lb n="2699"/><span>"Aitchim ort, labhair go céillidhe," arsa Hopcins go neamh-fhoighideach,</span>
<lb n="2700"/><span>agus é a' siubhal súas 's a-núas air feadh an t-seómra.</span>
<lb n="2701"/><span>"Hé! hó! tuigim an cás a-nois," arsa Símeon; ta 'fhios agam cáit</span>
<lb n="2702"/><span>a bh-fuil tu a-nois; nach air na Graes a ta tu smuaíneadh?  'Seadh, sin</span>
<lb n="2703"/><span>an chúis air a bh-fuil tu a' caint.  Acht a-nois, a Mhaighistir</span>
<lb n="2704"/><span>Hopcins, is</span>
<lb n="2705"/><span>luthghair budh chóir dhuit a bhéith ort mur ta orm-sa, agus ní brón, do</span>
<lb n="2706"/><span>bhrígh nach bh-fuil se ann do chumas dochair a dhéanamh don m-bunadh sin; oir</span>
<lb n="2707"/><span>go deimhin is daoine maithe íad, agus ta an tír go</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2708"/><p><span>léir leo a'd' aghaidh-sa.</span>
<lb n="2709"/><span>Agus cuir a g-cás go m-buadhóchad do chúis fíthchidh uair a n-díaigh a</span>
<lb n="2710"/><span>céile, ba h-é sin an cás céadna.  Níor bh'fhéidir leat d'éadan a</span>
<lb n="2711"/><span>thaisbéunadh go deóidh, agus air mo shon féin, níor bh'fhéidir dom'</span>
<lb n="2712"/><span>choguas maitheamhnus a thabhairt dam go bhrath fa bhéith mo chionn-fath air</span>
<lb n="2713"/><span>aon chor, 's gan smuaineadh agam air, a chur a'd' chumas-sa a léithide éagcóir</span>
<lb n="2714"/><span>a dhéanamh.  Agus 'na dhiaigh sin, gad é chuir ann do cheann toirmeasg</span>
<lb n="2715"/><span>a chur air mhuillion Rosanna; oir ní raibh trioblóid 'san domhan duit é</span>
<lb n="2716"/><span>bhéith air siubhal?"</span>
<lb n="2717"/><span>Ann sin do sheas Hopcins go h-oban, oir níor éisd se le focal d'ar</span>
<lb n="2718"/><span>labhair Símeon ó thus go deireadh, agus dubhairt se leis 'sna briathruibh</span>
<lb n="2719"/><span>so síos, a n-guth mhín cheansa:</span>
<lb n="2720"/><span>"Ta a fhios agad, a Mhaighistir Dochartuidh, go bh-fuil meas mór agam ort."</span>
<lb n="2721"/><span>"B'fhéidir sin," arsa Símeon, "gidheadh is mó sin ná is feasach damh a</span>
<lb n="2722"/><span>bhéith agadh a-riamh do dhuine air bith."</span>
<lb n="2723"/><span>"Aitchim ort, bhí tromdha; deirim leat go bh-fuil, agus do d-tiubhraidh</span>
<lb n="2724"/><span>me le tuigsin duit é," arsa Hopcins.  "Is mó agus is mó an t-íongnadh sin,</span>
<lb n="2725"/><span>a Mhaighistir Hopcins," arsa Símeon.</span>
<lb n="2726"/><span>"Agus nídh is íongantaigh ná sin go léir," arsa Hopcins, "dheanaidh</span>
<lb n="2727"/><span>me d'fhortún ma ghnídh tu comaoin bheag gan bhrígh damh."</span>
<lb n="2728"/><span>"Rud air bíth san domhan nach d-tiubhraidh móran buaidhreadh dhamh," arsa</span>
<lb n="2729"/><span>Símeon.</span>
<lb n="2730"/><span>"Och! ní thiubhraidh so buaidhreadh da láighiod duit, arsa Hopcins,</span>
<lb n="2731"/><span>"gheabhaidh me an áit úd a d-tígh an chustuim duit a bh-fuil tu ag súil</span>
<lb n="2732"/><span>leis le fáda, agus nach féidir le Sir Háisint O Bríain fhaghail go brath</span>
<lb n="2733"/><span>dhuit.  Geabhaidh mi-se dhuit í sul ma d-tí seachdmhain ó 'niúgh.</span>
<lb n="2734"/><span>Deirim go d-tiubhraidh me cinnteas duit air fam'lámh a-nois, ma dhéanann</span>
<lb n="2735"/><span>tu an nídh a ta me íarraidh ort."</span>
<lb n="2736"/><span>"Dhéanfad, go cinnte," arsa Símeon, "muna bh-fuil se deacair a dhéanamh</span>
<lb n="2737"/><span>: gad é an rud é?"</span>
<lb n="2738"/><span>"Ní'l ann acht so," arsa Hopcins, "ní'l ann acht so go díreach, gur</span>
<lb n="2739"/><span>b'éigin duit cuimhniughadh, ní féidir dhuit gan a thabhairt chum do</span>
<lb n="2740"/><span>chuimhne, gur sgríobh tu</span></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2741"/><p><span>chum do thíghearna talmhan</span>
<lb n="2742"/><span>ag tairgsint an léas d'ath-nuadhadh."</span>
<lb n="2743"/><span>"Ní chuimhnighim air a leithide de nídh air chor air bíth," arsa Símeon</span>
<lb n="2744"/><span>go h-uathbhásach.</span>
<lb n="2745"/><span>"Cuimnighir go deimhin, cuimhnighir go deimhin; acht níor thug se</span>
<lb n="2746"/><span>freagra air bíth dhuit, ta 'fhios agad," arsa Hopcins.</span>
<lb n="2747"/><span>"Acht deirim leat, a dhuine, nar sgríobh me a-ríamh air aon chor," arsa</span>
<lb n="2748"/><span>Símeon.</span>
<lb n="2749"/><span>"Is olc an chuimhne a ta agad, a Shímeóin, agus b'fhéidir dod' lítir</span>
<lb n="2750"/><span>gan dhul air a h-aghaidh.  Ní'l nídh air bíth is simplidhe 'ná sin, ní'l</span>
<lb n="2751"/><span>nídh</span>
<lb n="2752"/><span>air bíth is so-dhéanta, 'ná é," arsa Hopcins.</span>
<lb n="2753"/><span>"Ní'l, da m-béidh se fíor," arsa Símeon.</span>
<lb n="2754"/><span>"O! is féidir a radh, cídh b'é aca fíor no bréugach é, ta 'fhios</span>
<lb n="2755"/><span>agad," arsa Hopcins.</span>
<lb n="2756"/><span>"Ní le Símeon O Dochartuidh, a Mhaighistir Hopcins," ar seisean.</span>
<lb n="2757"/><span>"Féuch, a Mhaighistir Dochartuidh, ta meas mór agam ort," arsa Hopcins,</span>
<lb n="2758"/><span>d'a chongbhail go daingean, agus a' taisbéunadh leabhar pócadh lán</span>
<lb n="2759"/><span>d'airgiod dó.</span>
<lb n="2760"/><span>"Is éigin dam," ar se leis féin, "druidim leis an dailtín so, oir tá</span>
<lb n="2761"/><span>me gabhtha ann a líon a-nois.  Chím go bh-fuil se 'na chneamhaire níos mó</span>
<lb n="2762"/><span>ná ta se 'n'amadan."  "Tuigeamaoid a chéile, a Shímeoin, a charaid dhílis.</span>
<lb n="2763"/><span>Innis damh gad é ta tu íarraidh, agus tabhair sgríbhinn bheag ghearr dhamh</span>
<lb n="2764"/><span>da chiállughadh gur labhair tu leis fa'n léas d'ath-nuadhadh, agus gheabhaidh</span>
<lb n="2765"/><span>tu d'áit a d-tígh an chustuim mur an g-céadna."</span>
<lb n="2766"/><span>"Ní'l fhios agad cía leis a bh-fuil tu a' caint, a Mhaighistir</span>
<lb n="2767"/><span>Hopcins," arsa Símeon, go fúar, dí-mheasamhuil; "ní gnathach le muintir</span>
<lb n="2768"/><span>Dhochartuidh mionna eithigh a thabhairt, agus is buaidhreadh é nach n-glacuinn</span>
<lb n="2769"/><span>orm féin do dhuine air bíth, cuir a g-cás go m-béidh se 'na athair agam;</span>
<lb n="2770"/><span>ní ghlachuinn a leithide chúis a láimh air son gach bille d'ar mheall tu an</span>
<lb n="2771"/><span>cine daonna a-ríamh as, a Mhaighistir Hopcins.  Ná bíodh fearg ort; níor</span>
<lb n="2772"/><span>labhair me air mhealladh a-ríamh leat, no gur thracht tu air mhionna eithigh</span>
<lb n="2773"/><span>liom; agus chuirfinn síos a stoiridh thu a n-diaigh mhullaigh do chinn,</span>
<lb n="2774"/><span>muna m-béidh nach bh-fuil aon stoiridh ann mo theach, agus da m-béidh</span>
<lb n="2775"/><span>féin, bhéidh se ro thrioblóideach agam a dhéanamh.</span>
<lb n="2776"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2777"/><p><span>"A-nois ta súil agam, a Mhaighistir Hopcins, go d-tuigeann sinn a chéile</span>
<lb n="2778"/><span>go maith."</span>
<lb n="2779"/><span>d'imthigh Hopcins air siubhal ag easgaine air féin agus lán de náire.</span>
<lb n="2780"/><span>Bhí luthghair mhór air Shímeon ó Dhochartuidh do bhrígh go raibh</span>
<lb n="2781"/><span>nuaidheacht mhaith le innsin aige; uime sin chuaidh se go déifireach go</span>
<lb n="2782"/><span>Rosanna, le gach ar tharla aithris de na Graes, agus chum comh-luthghair a</span>
<lb n="2783"/><span>dhéanamh leo tre a neamh-aire féin, mur dubhairt se.</span>
<lb n="2784"/><span>d'éisd síad le sgéul Shímeon go luthghaireach, agus bhí sólás</span>
<lb n="2785"/><span>orra 'nois, do réir mar bhí brón agus dólás orra roimhe sin.  A g-cionn</span>
<lb n="2786"/><span>leath-uaire 'na dhíaigh sin, fuair siád lítir uirísiol ó Hopcins, da</span>
<lb n="2787"/><span>íarraidh mur athchuinge orra gan a chlú agus a mheas a bhaint dé, no mí-rath</span>
<lb n="2788"/><span>cur 'sa t-saoghal air, ag craobh-sgaoileadh gacha ar tharla dhóibh:</span>
<lb n="2789"/><span>agus dubhairt se go d-tiubhrfadh se air ais chum a áit féin sruthan mhuillin</span>
<lb n="2790"/><span>Rosanna gan cosdas air bíth dóibh-san; agus go d-tiubhrfadh se cúitiughadh</span>
<lb n="2791"/><span>cosmhuil airgid dóibh, da ngealladh síad dó nach labharadh siad focal</span>
<lb n="2792"/><span>a d-taobh an cháis.</span>
<lb n="2793"/><span>Is furas tuairim a thabhairt gur dhiúltaidh síad go dí-mheasamhuil</span>
<lb n="2794"/><span>gach ar thairg se dhóibh: d'innis siad an t-iomlán dé do Mhaighistir</span>
<lb n="2795"/><span>Molineau, agus lá air na mhárach bhí fios ag na comharsanaibh go léir air;</span>
<lb n="2796"/><span>agus bhí luthghair mhór orrtha fa bhíthbinneách, a bhí a' déanamh</span>
<lb n="2797"/><span>eagchóra air na daoinibh, d'fhaghail a-mách.  Do chuidigh na comharsanaidh</span>
<lb n="2798"/><span>le chéile an t-uisge thabhairt air ais chum srutháin an mhuillin, agus</span>
<lb n="2799"/><span>íar m-béith do mhuillion Rosanna air siubhal a-ris, bhíodar tíghthe an</span>
<lb n="2800"/><span>bhaile bhig air na soillsiughadh, agus ní'l fiú na b-páisdidhe nar thaisbéun</span>
<lb n="2801"/><span>an broid agus an luthghair a bhí orrtha, oir rinne síad teinnte</span>
<lb n="2802"/><span>cnamha móra mur gheall air na Graes.</span>
<lb n="2803"/><span>Do thaithnigh cneasdacht Shímeoin ui Dhochartuidh san g-cás so chomh</span>
<lb n="2804"/><span>mór sin le n-a thighearna talmhan, ionnus go d-tug se léas úr nuadh dhó</span>
<lb n="2805"/><span>air an móin-fhéir, agus sin gan cáin air bíth; agus is mó ná sin an</span>
<lb n="2806"/><span>luthghair a bhí air Shímeon bhocht, 'núair a dubhairt an feilmeoir Grae</span>
<lb n="2807"/><span>leis go mbéidh aire aige féin air an d-talamh a bhí ann a sheilbh go foíll.</span>
<lb n="2808"/><span>'San ám chéadhna, níor bh'fhéidir le Hopcins dhul a-mách as a theach</span>
<lb n="2809"/><span>féin gan masladh d'fhaghail, no gan eagla a bhéith air go bh-fuigheadh se</span>
<lb n="2810"/><span>tárcuisne; uime sin, d'ullmhaigh se é féin chum an tír do thréigin.</span>
<lb n="2811"/><span>"Acht</span>
<lb n="2812"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2813"/><p><span>sul a n-imthigh me air siubhal," ar se, "béidh an oiread sin de</span>
<lb n="2814"/><span>shasadh a's de shólás agam, an chuid is lugha dhé, 's go g-cuirfidh me</span>
<lb n="2815"/><span>d'fhíachuibh air Mhaighistir Molineau an togha do chailleamhuin."</span>
<lb n="2816"/><span>Go deimhin bhí faitchíos mór air na Graes, go n-éireochadh caill mhór</span>
<lb n="2817"/><span>do Mhaighistir Molineau mur gheall air an dídean cáirdeamhuil a thug se</span>
<lb n="2818"/><span>dhóibh ann a g-cruadhoig.  Bhí na bhótaidh beag nach meadh air mheadh 'san</span>
<lb n="2819"/><span>g-condae, agus chuirfidh na sé bhótaidh a's dá fhíthchid a bhí air</span>
<lb n="2820"/><span>chumas Hopcins an mheadh do leataobh; acht an lá roimh' an togha, thug</span>
<lb n="2821"/><span>Stafford ordughadh air O Briain, agus ghabh se é mur gheall air thuarasdal a</span>
<lb n="2822"/><span>bhí aige air; agus da bhrígh sin, d'éirigh le Maighistir Molineau, agus</span>
<lb n="2823"/><span>sin gan toirmeasg air bíth.</span>
<lb n="2824"/><span>Acht filleamaoid air ais ó amhgar agus leatrom na neithe so chum síothchain,</span>
<lb n="2825"/><span>graidh agus cárthanais a g-cabán aoíbhin Rosanna.  Ní raibh rud</span>
<lb n="2826"/><span>air bíth le toirmeasg a chur a-nois air phósadh Róisi agus Staffoird.</span>
<lb n="2827"/><span>Do rinneadh an pósadh le gach uile thaisbéunadh agus comhartha aoibhneis,</span>
<lb n="2828"/><span>mur is gnathach 'sa tír.  Bhí beannacht a h-athar chumanaigh agus a</span>
<lb n="2829"/><span>mathar ag an mnaoí nuadh-phósta so, agus comh-lutghaireadh a dearbhrathar</span>
<lb n="2830"/><span>gradhmhar, agus sasadh a h-inntine féin 'na cheann sin aice.  Nach fearr na</span>
<lb n="2831"/><span>neithe so ná sról agus síoda, agus ná a bheith a' marcuigheacht a</span>
<lb n="2832"/><span>"g-cóiste árda air eachraidh bána."  Do mheas Róisi sin, agus do chruthaigh</span>
<lb n="2833"/><span>a h-iomchar'na dhíaigh sin nach raibh sí mórán air seachrán. Tamull a n-</span>
<lb n="2834"/><span>diaigh a phósta, chuaidh Stafford go Sacsan le n-a mhnaoí</span>
<lb n="2835"/><span>air chuairt chum a mhathar nach raibh ro shasta leis air d-tús mur gheall air</span>
<lb n="2836"/><span>é pósadh gan a cead; acht cheana, rinne sí muintearas gan mhaill leis</span>
<lb n="2837"/><span>féin, agus le n-a mhnaoí Eirionnaigh.  Do rug a béusa ceannsa-sa, agus</span>
<lb n="2838"/><span>a h-umhlacht buaidh go h-iomlán air a reamh-chlaonta mí-réasúnta.</span>
<lb n="2839"/><span>Dubhairt sean Mhaighistreas Stafford le n-a mac, an tan a bhí se air tí</span>
<lb n="2840"/><span>theacht air ais, go raibh taithneamh comh mór sin aice air a mhnaoí a-nois,</span>
<lb n="2841"/><span>d'aimhdheóin an fuath a bhí aice uirri air d-tus, ionnus da m-b'fhéidir</span>
<lb n="2842"/><span>lei theacht go h-Eirinn gan dhul thríd an bh-fairge go rachfadh si ann go</span>
<lb n="2843"/><span>cinnte, 's go g-caithfeadh sí blíadhan 'na chuideacht-san, agus a bh-fochair</span>
<lb n="2844"/><span>na n-Graes ag Rosanna.</span></p>
<lb n="2845"/>
<lb n="2846"/><p/>
<lb n="2847"/>
<lb n="2848"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Maith agus Dearmad

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Maith agus Dearmad

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
