Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Comhairle Mhic Clamha ó Achadh na Muilleann</title><author><name type="main">Seosamh Ó Dufaigh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L176</note>
                         <note type="L">16</note>
                         <note type="B">1700-30c 18T</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L176</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Comhairle Mhic Clamha ó Achadh na Muilleann</title><author>Seosamh Ó Dufaigh</author><imprint><publisher>Muineachán: Cumann Seanchais Chlochair, 1966</publisher><date>1700-30c 18T</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>Arsaigh, chroidhe, gheanamhail, ruaidh,</span>
<lb n="2"/><span>Ó tá t' fhortún cruaidh anocht</span>
<lb n="3"/><span>Deasaigh h' aghaidh ar rígh na ndúl</span>
<lb n="4"/><span>Is tabhair do chúl don tsaoghal bhocht.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Mo chomhairle dhuit, ge bé mé,</span>
<lb n="7"/><span>Dearc ort féin go géar grinn;</span>
<lb n="8"/><span>Na meas, a chara, in do chéill</span>
<lb n="9"/><span>Go ndéantar bréag linn.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Mise  Mac Clamha  ó  Achadh na Muilleann </span>
<lb n="12"/><span>Nár fhásaidh cuileann as mo thóin;</span>
<lb n="13"/><span>Is mar ngabhair mo sgéala go balach</span>
<lb n="14"/><span>Biaidh aithreach ar do shróin.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Tuig féin, ge bé fath,</span>
<lb n="17"/><span>Gur mór an crádh do gheibh an corp</span>
<lb n="18"/><span>Ó dhubh maidne go dubh oidhche</span>
<lb n="19"/><span>Ar feadh gríbe agus torp.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>An dá dhóid insa láib</span>
<lb n="22"/><span>Is insa phráib a bhíos go bréan</span>
<lb n="23"/><span>A saothrughadh na punainne cráite</span>
<lb n="24"/><span>Go cinnte báite insa léan.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Iar dteacht don bhothán tráthnóna</span>
<lb n="27"/><span>Lán d' ochán 's do bhrón croidhe</span>
<lb n="28"/><span>Gheabhaidh roimhe sgreadfach ghárlach</span>
<lb n="29"/><span>Is ní lugha catharlach mhná an tighe.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Luidhfidh síos ar nós cnuidín</span>
<lb n="32"/><span>Nó mar ghaoidín go fuar fann;</span>
<lb n="33"/><span>Ní bhiaidh a thumhultas acht lag</span>
<lb n="34"/><span>Is ní bhiaidh a dheoch bríoghmhar teann.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Gluaisfidh da leabaidh fa ghruaim</span>
<lb n="37"/><span>Is ní bhiaidh fuaim inna ghiorta;</span>
<lb n="38"/><span>Preabán ar a bhríste tana</span>
<lb n="39"/><span>Is paiste nó dhó ar a sgiorta.</span>
<lb n="40"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="41"/><p><span>Ag éirigh dhó arna mhárach</span>
<lb n="42"/><span>Is gan árach aige air féin</span>
<lb n="43"/><span>Is deimhin nach bhfaghann blaiseadh</span>
<lb n="44"/><span>Chuirfeadh an t-ocras uaidh i gcéin.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Ge táim le briathra fada;</span>
<lb n="47"/><span>Biaidh i ngad lena bheo</span>
<lb n="48"/><span>Ag roinn leis an tsaoghal mheangach</span>
<lb n="49"/><span>Is a shúil reangach fa cheo.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Go dtí an t-am - sa thréigfidh a lúth</span>
<lb n="52"/><span>Is go gcurthar úir ar an truaill</span>
<lb n="53"/><span>Ag sin agat deimhin sgéal</span>
<lb n="54"/><span>Mar théid cnuidín i gcré gan uaill.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Haithle na mbriathar luaidhtear thuas</span>
<lb n="57"/><span>Chluinnfeadh do chluas is chíthfidh do shúil</span>
<lb n="58"/><span>Má fhéadann tú mí ó 'nocht</span>
<lb n="59"/><span>Na bí ' do sgraiste bhocht i gcúil.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Tóg do mheanma, deirim leat,</span>
<lb n="62"/><span>Na bí feasta i ngad mar atá;</span>
<lb n="63"/><span>Gabh chugat an riaghail cheart</span>
<lb n="64"/><span>Naisgeas ort buil is blath.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Gabh ar dtús grádh bullaireacht</span>
<lb n="67"/><span>Is gabh an tsiollaireacht mar chuid chrainn;</span>
<lb n="68"/><span>Gabh an sáimhín séide sáimh,</span>
<lb n="69"/><span>Is an tsómus go buan do cheann.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Cleacht proinn do bhiadhuibh blasta,</span>
<lb n="72"/><span>Tombac dubh, cruaidh, casta, sáimh;</span>
<lb n="73"/><span>I ndiaigh altaigh, más mian leat sa,</span>
<lb n="74"/><span>Glac do dhram go prab do láimh.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Acht, mo dhearmad, fostogh gradian</span>
<lb n="77"/><span>Bhias 'na ghalian le do chois;</span>
<lb n="78"/><span>Is má bhíonn dubhan agat nó sallian</span>
<lb n="79"/><span>Tabhair do bheadian é ar a bhais.</span>
<lb n="80"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="81"/><p><span>Má nír suan i gclúmhach éan</span>
<lb n="82"/><span>Go héirghe gréine go raibhir sách</span>
<lb n="83"/><span>Agus cáil Laidne d' fhoghluim uaim,</span>
<lb n="84"/><span>Béir ' do shagart suas mar chách.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Acht amháin bí go cliste</span>
<lb n="87"/><span>Ag briseadh an chiste tá faoi fhód;</span>
<lb n="88"/><span>Sin a' ní bhainfeas deifir</span>
<lb n="89"/><span>As an easbog mar bheadh gód.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>Deirim leat, ag tilleadh abhaile</span>
<lb n="92"/><span>Bíodh do ghaile breoite tinn;</span>
<lb n="93"/><span>Abair go ciúin le gach duine:</span>
<lb n="94"/><span>Táim dom mhilleadh ag tinneas cinn.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Más mac bodaigh thú dar dhual</span>
<lb n="97"/><span>Bheith ' mbun caorach, muc nó bó</span>
<lb n="98"/><span>Is nach raibhe a bpaidear ag do dhream go ceart,</span>
<lb n="99"/><span>Léig sin thart ó taoir san órd.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Na tabhair urruim do mhac duine uasail;</span>
<lb n="102"/><span>Tóg do shuasán agus do shróin;</span>
<lb n="103"/><span>Gé tá seisean acht 'na shagart</span>
<lb n="104"/><span>Is tú féin ' do bhullaire reamhar chróin.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>Na sgar le nadúir Chloinne  Tomáis ;</span>
<lb n="107"/><span>Bí deanamh uathbháis is catharlaigh;</span>
<lb n="108"/><span>An tan thiocfas ort sa cruadhchas</span>
<lb n="109"/><span>Léig don uaisle fa na fatharlaigh.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Goirfighthear dhíot sa an t-athair beannaigh</span>
<lb n="112"/><span>Is biaidh na cannaidh ort sa ruaig</span>
<lb n="113"/><span>Is ní fada go mbiaidh do phluca breannach</span>
<lb n="114"/><span>Is dath loinneach ar do ghruaidh.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Do gheabhair pinghin is do gheabhair bonn;</span>
<lb n="117"/><span>Do gheabhair an donn is a' mart bán;</span>
<lb n="118"/><span>Má ghabhair mo chomhairle anois</span>
<lb n="119"/><span>Na bí gan fhios gheabhair a lán.</span>
<lb n="120"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="121"/><p><span>Ar feadh do rae ní fath fonóid,</span>
<lb n="122"/><span>Acht béir fa onóir is fa ródh;</span>
<lb n="123"/><span>Dar liom, dob fhearr an gléas dhuit, a mhacaoimh,</span>
<lb n="124"/><span>Nó bheith ag donóig croichte beo.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>A bhrathair  Arsaigh , go mairidh tú adhbhar do nuadh-shagartacht</span>
<lb n="127"/><span>agus guidhim thú na gabhadh droch-mhisneach thú</span>
<lb n="128"/><span>uime gainne tá Laidean agat, oir is beag an tiomsughadh Laidne</span>
<lb n="129"/><span>a fhoghnas in aice an bhromurruis nadurtha chum aifreann do</span>
<lb n="130"/><span>rádh don phoball choitcheann, maille le gach oideas, aicidheacht</span>
<lb n="131"/><span>agus glan-fhoghluim da bhfuighe tú uaim se, os mé féin mé féin</span>
<lb n="132"/><span>agus is mé do fiachadh le buige is le cruas; ionnas gurab mé</span>
<lb n="133"/><span>an chloch do caitheadh le caisleán agus gurab maith m' eolas</span>
<lb n="134"/><span>ar na fafairigh beaga dothchasacha sin, .i.  parve nec invideo  agus</span>
<lb n="135"/><span> hanc tua Penelope , agus ar phríomh-dhoctuirigh na bhfafairigh,</span>
<lb n="136"/><span>.i. lucht an  considere duces   etc. , agus mar an gcéadna nach</span>
<lb n="137"/><span>measa m' eolas ar luchramanuibh agus ar phriompealluibh agus</span>
<lb n="138"/><span>ar dhamhdalanuibh an ghlug ghlac agus  in segula segulorum </span>
<lb n="139"/><span>agus lucht an  da Domine virtutem manibus meis  agus  in tuba</span>
<lb n="140"/><span>mirum spargens sonum  agus  in ego te lino oleo , maille le</span>
<lb n="141"/><span>hioliomad oile nach n-airimhthear annso.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Acht cheana ar dtionnsgnamh $Introibo dhuit coisrig thú féin</span>
<lb n="144"/><span>ar ghuth árd fhollán agus cuir tuinneadh tréan tinnisneach ar</span>
<lb n="145"/><span>do cholainn bríoghmhair mór-thollaigh agus bíodh do shúile go</span>
<lb n="146"/><span>claon caillighe ag dearcadh ar an gCoimhdhe, agus abair an</span>
<lb n="147"/><span>chéad $verse so $Introibo ar ghuth aird allata ionnas go gcuirfear</span>
<lb n="148"/><span>fuaim agus macalla ar feadh an phobaill go huille, agus an dara</span>
<lb n="149"/><span>$verse ar ghuth ghlórmhuir lánbhinn ar nós cantaireachta, agus ó</span>
<lb n="150"/><span>sin amach ar an uile thlacht, .i. go foirtil garbh agus an chuid</span>
<lb n="151"/><span>eile ar thioparsaigh nó ar thrudarsaigh nó ar mhurmhar fiacal</span>
<lb n="152"/><span>agus ar mhantail bhealaighthe nó go dtí tú i bhfogas don $verse</span>
<lb n="153"/><span>dheigheanach.  Annsin árdaigh do ghlóir ar dhrantail bhinn agus</span>
<lb n="154"/><span>chathfaigh chasachtaigh agus dearaid dubh-thuataigh mór-chonáigh</span>
<lb n="155"/><span>lán-ainbhfiosacha an phobaill gur mór an truaighe an</span>
<lb n="156"/><span>ghiorra anála, an cumhgach cléibh agus an dochtacht cumpar-bhuilg</span>
<lb n="157"/><span>thainig ort in aimsir na seirbhíse, a shagairt bheannaighthe</span>
<lb n="158"/><span>árd-fhoclaidh, óir is breagh an spalpaire agus is aibhseach</span>
<lb n="159"/><span>an placaide agus is binn-ghlorach an falcaire agus is</span>
<lb n="160"/><span>saothamhail an siorpallach agus an siollaire sálmhóir sagairt thú.</span>
<lb n="161"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="162"/><p><span>Agus ag teacht thart gach n-uair dhuit ag amharc ar an</span>
<lb n="163"/><span>bpoball le do  dhominus vobiscum  bíodh do shúile ar lúth-luaimneachas</span>
<lb n="164"/><span>ad cheann, ag druid agus ag osgladh dhóibh mar</span>
<lb n="165"/><span>do bhiadh crith-shúilidh ionat ó cheo deataigh crampóige mar</span>
<lb n="166"/><span>sheoirt $devotion; ionnas go dtarraingeoidh tú aire an phobaill</span>
<lb n="167"/><span>ort féin go coitceann ar dhóigh go mbiaidh meas aca gurab é an</span>
<lb n="168"/><span>t-easbog do chuir an choruidheacht bheannaighthe sin ort mar</span>
<lb n="169"/><span>pháirt don chuing chrábhaidh churthar ar gach aon eagluiseach</span>
<lb n="170"/><span>da ndéantar leis, agus mar sin biaidh an drong réimhráite sin</span>
<lb n="171"/><span>ar do bhuain-leithsgéal agus ag déanamh comhmaoite agus mór-mholta</span>
<lb n="172"/><span>ort do shíor, ionnas go gcuirfeadh tú ciach-bhrat doilfe</span>
<lb n="173"/><span>mearaighthe orradh fad dhroch-Laidin agus fa do dhroch-thuigse</span>
<lb n="174"/><span>ar na psalmuibh.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Acht ar son na ndaoine foghlumtha bhias isan phoball do </span>
<lb n="177"/><span>dhéana siad rún ar do bhromantas Laidne agus ar do theirce</span>
<lb n="178"/><span>léighin agus ar do dhroch-thuigse in iúl agus i nglan-eolus do</span>
<lb n="179"/><span>bhrígh gurab maith uisleannach an mhuc mhéith mheasa</span>
<lb n="180"/><span> Mhananain  dhóibh thú i dtaibhearneachuibh aonaigh agus i</span>
<lb n="181"/><span>gcomhóil nó i ndáil oireachtais ag sgruigeal gacha buidéil agus</span>
<lb n="182"/><span>ag tabhairt a n-uireasbaidh go lán-chaoimh dhóibh, le freastal i</span>
<lb n="183"/><span>gclub mar adeir an gall ar a son do ghréas.  Agus mar sin</span>
<lb n="184"/><span>bhéaradh tú an aimsir i dtír eotarradh fa réim agus fa lán-seol</span>
<lb n="185"/><span>mar do bheirid ioliomad do shagartuibh gutarrúsacha bromanta</span>
<lb n="186"/><span>lán-ainbhfiosacha lena maith-bhromurras sracantais iad féin i</span>
<lb n="187"/><span>dtír feadh a n-aimsire fa réim seoil, gan oideas gan iúl gan</span>
<lb n="188"/><span>eolas i rún diamhair na diadhachta, nó i grinn-eagnamh na fallsamhnacht</span>
<lb n="189"/><span>nó i sáimh-shligheachaibh na filidheachta gé gurab</span>
<lb n="190"/><span>é ainm a ghoireas an sgriobtúr dhíobh  canes non latrantes , .i.</span>
<lb n="191"/><span>madraigh bhalbha nach ndéan tafann.</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>Gidh eadh ní dhuit se  Arsaigh , nó dot dhroch-Laidin aithristear</span>
<lb n="194"/><span>so.  Acht cheana dod sheachnadh ar náire nó ar uamhan da</span>
<lb n="195"/><span>bhfuil ad cheann nó da mbiaidh ort i ngach meirle-theip da</span>
<lb n="196"/><span>mbainfidh dhuit ar feadh do rae do tharraing mé an phasage so</span>
<lb n="197"/><span>as an sgriobtúr.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Agus anois is oircheas dhamh fathsgéal beag d' innsin dhuit</span>
<lb n="200"/><span>bhaineas go díreach led chás, ar chuthlan chraosach chnáimh-reamhar</span>
<lb n="201"/><span>chrom-cheannach .i. mac do bhí ag sgolóig ulch-fhada</span>
<lb n="202"/><span>thaoibh-leathan bhó-tháintigh mhóir-thréadaigh do bhí feacht</span>
<lb n="203"/><span>n-aill 'na chomhnaigh le taoibh oiléin agus eagluise oirdheirce</span>
<lb n="204"/><span> Chluana Mhic Nóis .  Agus do ghnathaigheadh an sgológ réimh-ráite</span>
<lb n="205"/><span>sin a dhéirc do dhúbladh do dhithreabhach dhiadha</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="206"/><p><span>bheannaighthe do bhí 'na chomhnaidh i gcomhfhogus dhó, mar</span>
<lb n="207"/><span>bharr duthrachta dhó thar gach aon eile don phoball, chum</span>
<lb n="208"/><span>cuidighthe an dithreabhaidh do bheith aige dochum an fhaoba</span>
<lb n="209"/><span>mic sin do bhí aige do chur ar aghaidh chum na sagartachta</span>
<lb n="210"/><span>d' fhaghail dó.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>Fa dheoigh, ar bhfaghail bháis do shagart na porráiste,</span>
<lb n="213"/><span>sgeitheas agus nochtas an sgológ an toirrcheas rúin agus inntinne</span>
<lb n="214"/><span>do bhí i dtaisgidh aige le cian aimsire roimhe sin, don dithreabhach</span>
<lb n="215"/><span>agus adubhairt leis mar an gcéadna gur mheas sé féin</span>
<lb n="216"/><span>nach raibh duine ar bith is fearr a thiocfadh leis an bpoball mar</span>
<lb n="217"/><span>shagart nó an mac sin, agus guidheas an dithreabhach fana dhol</span>
<lb n="218"/><span>leis agus congnamh do thabhairt dhóibh um na sagartacht</span>
<lb n="219"/><span>d' fhaghail dá mhac.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Gluaiseas an dithreabhach leo maille le tiodhlacuibh</span>
<lb n="222"/><span>adhbhalmhóra dochum a dhol le mac na sgolóige do lathair an</span>
<lb n="223"/><span>easboig sin  Chluana Mhic Nóis , agus triallaid araon chum an</span>
<lb n="224"/><span>aistir sin .i. an dithreabhach, an sgológ agus mac na sgolóige</span>
<lb n="225"/><span>maille le poball mór da cháirdibh agus da chomhbhraithribh</span>
<lb n="226"/><span>agus do lucht eoluis na sgolóige da chomóradh go hoirear agus</span>
<lb n="227"/><span>go caladh-phort an oiléin sin  Chluana Mhic Nóis .</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>Acht is ansin a d' fhiafraighe duine uasal da raibh san</span>
<lb n="230"/><span>chruinniughadh sin do bhriathruibh glice don sgolóig nar bhfios</span>
<lb n="231"/><span>dó féin an raibh an faoba mic sin a thug sé leis foghlumtha nó</span>
<lb n="232"/><span>eagnaidh go leor chum na sagartachta do ghalcadh nó d' fhaghail</span>
<lb n="233"/><span>dhó.  Bhuach ón, is aithne dhamh go maith, ar an sgológ, do   bhuach ón </span>
<lb n="234"/><span>bhrígh go raibh sé seacht mbliadhna 'na chléireach uisge agus</span>
<lb n="235"/><span>abhlonna ag an athair bheannaighthe sin do chuaidh déag</span>
<lb n="236"/><span>uainn do lathair agus fós, ní eile dhe, atá sé ró-líonmhar san</span>
<lb n="237"/><span>$amen in aimsir an aifrinn agus mar an gcéadna in am baiste nó</span>
<lb n="238"/><span>pósta measuim gurab mó lena iomarcaidh nó lena uireasbhaidh</span>
<lb n="239"/><span>san gcás sin.  Ó, a dhuine mhaith atáim sásta leat anois, ar an</span>
<lb n="240"/><span>duine uasal, má tá sé comh líonmhar agus sin san $amen ní bhfuil</span>
<lb n="241"/><span>eagla oram dhó feasta.  Agus mar sin ag réidhiughadh ceasta an</span>
<lb n="242"/><span>duine uasail don sgolóig.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>Thochtaidh i gcúil seal nó go ndearna giolla an dithreabhaidh</span>
<lb n="245"/><span>.i. tiompaire na béicnigh,  verlin hois , nó sgairteach</span>
<lb n="246"/><span>gharbh alparnaigh ag iarraidhe athraraigh nó gléas iomramha</span>
<lb n="247"/><span>dochum a dhol don innse.  Agus ansin thig chugtha bád bronn-fharrsaing</span>
<lb n="248"/><span>slis-fhada bréid-shuathannta agus lingid ann, imorro,</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="249"/><p><span>an dithreabhach agus mac an sgolóige maille le hochtar do spaillpínibh</span>
<lb n="250"/><span>lán-spallpanta mór-ghreamannacha fad-dheochacha</span>
<lb n="251"/><span>amhnáireacha amhránacha mór-chodaltacha beag-fhoighinteacha</span>
<lb n="252"/><span>bromurrusacha teith-bheaduigh na porráiste ar a láimh chlí le</span>
<lb n="253"/><span>mac na sgolóige agus naisgid ar an sgolóig agus ar a mhuintir</span>
<lb n="254"/><span>fuirreach isan gcuan nó go dtigdís féin tar an ais da n-ionnsaidh</span>
<lb n="255"/><span>agus do níd amhlaidh sin.</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>Sgéala an dithreabhaidh agus an fhaoba mhic sin na</span>
<lb n="258"/><span>sgolóige do béarthar os árd anois.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>Ar ndol tar an ngormlinn dóibh maille lena spailpínibh féin</span>
<lb n="261"/><span>leo .i.  Murchadh  manntach agus  Tadhg  tútach,  Diarmuid Ó</span>
<lb n="262"/><span>Ríoblachán  agus  Maghnus  an daibín agus  Seán  na leith-bhróige</span>
<lb n="263"/><span>.i. mac dearbhrathair an fhaoba mhic, agus  Feargus  na dtufóg</span>
<lb n="264"/><span>agus  Ruaidhrigh  an spúnóig agus  Cairbre  an sgáladh agus</span>
<lb n="265"/><span> Éadhmon  na bláthaigh - rangadar do lathair an easboig gan</span>
<lb n="266"/><span>fhoiriseamh, agus nochtas an dithreabhach facháin agus adhbhar</span>
<lb n="267"/><span>a dtosga agus a dturuis dó gan mhoill, agus aontaigheas an</span>
<lb n="268"/><span>t-easbog grádha sagartacht san am chéadna do thabhairt do mhac</span>
<lb n="269"/><span>na sgolóige ar impidhe an dithreabhaidh agus cuireas</span>
<lb n="270"/><span>d' fhiachuibh ar chuid don chléir do bhí ina fhochair féin an mac</span>
<lb n="271"/><span>faoba sin do bhreith leo ar uaigneas agus ceastanna sgolártha</span>
<lb n="272"/><span>do chur air, ionnas go mbiadh fios innmhe agus foghlumtha an</span>
<lb n="273"/><span>fhaoba mhacaoimh sin aca, lena thabhairt dó féin ag teacht tar</span>
<lb n="274"/><span>an ais dóibh.  Gluaisidh an chliar agus an mac faoba sin leo go</span>
<lb n="275"/><span>háit uaignigh agus do fhéach siad é in acfuinn léighin agus</span>
<lb n="276"/><span>foghlumtha.  Acht atá a' ní cheana, ní bhfuaradar a bheag nó a</span>
<lb n="277"/><span>mhór do léigheann aige.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>Dála na cléire, umorro, do bheirid an teist firínneach uatha</span>
<lb n="280"/><span>don easbog ar an macaomh faoba sin.  Ciodhtracht, feargthar an</span>
<lb n="281"/><span>t-easbog leis an gcléir agus adubhairt leo nar chóir dhóibh a</span>
<lb n="282"/><span>ndroch-inntinn nó a ndómhéin d' fhoillsioghadh ina lathair féin</span>
<lb n="283"/><span>ar aon chor ar an bhfaoba bocht mic sin na sgolóige corta; agus</span>
<lb n="284"/><span>ar son é a bheith 'na usluinn bhealthaigh bhuig, muna dtugadh</span>
<lb n="285"/><span>náire ar é, go raibh baramhail aige féin go raibh sé nísa fearr</span>
<lb n="286"/><span>go mór nó mar thug siad san teist ar a shon, nó nach dtiubhradh</span>
<lb n="287"/><span>an dithreabhach 'na lathair féin é, agus gurab iad san do chuir</span>
<lb n="288"/><span>náire agus aithmhéala air.  Agus iar sin goiris féin an macaomh</span>
<lb n="289"/><span>do leataoibh in uaigneas go hoirear agus go slios-bhórd an locha,</span>
<lb n="290"/><span>ionnas go rabhadar go díreach i radharc na sgolóige agus na</span>
<lb n="291"/><span>muinntire eile do bhí ina fhochair.</span>
<lb n="292"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="293"/><p><span>Is ansin do labhair an t-easbog leis an ógánach i Laidin do</span>
<lb n="294"/><span>bhriathruibh ailgheana fíor - mhuinntearrdha agus is é dubhairt:</span>
<lb n="295"/><span> Quid est sacramentum in nomine Dei?  Qui fecit coelum et terram, </span>
<lb n="296"/><span>ar mac na sgolóige.   Numquam accedes ad altare Dei , ar an</span>
<lb n="297"/><span>t-easbog.   Ad Deum qui laetificat iuventutem meam , ar an faoba.</span>
<lb n="298"/><span> Stolide, non fies sacerdos per me in saecula saeculorum , ar an</span>
<lb n="299"/><span>t-easbog.  $Amen, $amen, ar an faoba. Ga dtám leis nísa mhó.</span>
<lb n="300"/><span>Tógbhas an t-easbog iar sin smachtín mór, bun-reamhar, buan-righin,</span>
<lb n="301"/><span>baic-bhlaithe, stic-bhata do bhí aige agus rug go fearrdha</span>
<lb n="302"/><span>fuirreachair ina láimh dheis go dea-thapaidh air agus gabhas do</span>
<lb n="303"/><span>bhalc-bhéimeannuibh farranta smachtamhla air, ag leasughadh</span>
<lb n="304"/><span>is ag pléasgadh, ag suathadh is ag tuargáin an fhaoba mhic sin</span>
<lb n="305"/><span>na sgolóige gan choigilt gan truaighe, gan taise gan trocaire leis</span>
<lb n="306"/><span>an aon-cháil, ionnas gur bhris feoil agus finnleathar thart mágcuairt</span>
<lb n="307"/><span>'na thimcheall uime nó gur léig sé fuil agus mill mhóra</span>
<lb n="308"/><span>thairpeacha dá fheoil leis an smacht-bhualadh do rinne air go</span>
<lb n="309"/><span>lár agus go lán-talmhain síos ina fhiaghnaise, nó gur thuit sé</span>
<lb n="310"/><span>mar cheirtlín chruinn gan spracadh gan lúth faoi go talmhain,</span>
<lb n="311"/><span>ag mairgnigh is ag béicnidh go tuirseach iarghnothach.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>An t-easbog, imorro, mar do chonnairc mac na sgolóige 'na</span>
<lb n="314"/><span>mheall chruinn ar an ordughadh sin gan mhothughadh acht ag</span>
<lb n="315"/><span>mairgnigh, fágbhas go hamhnáireach an laithreach sin agus pillis</span>
<lb n="316"/><span>ar ais i bhfrithing na conaire céadna gusan gcléir maille le</span>
<lb n="317"/><span>n-uaillghuth athtuirseach fa mar torcradh mac na sgolóige leis.</span>
<lb n="318"/><span>Agus do iarr ar an gcléir gan é féin d' admhail do charaid nó</span>
<lb n="319"/><span>do namhaid nó go bhfaicfeadh siad créad mar do eireachadh</span>
<lb n="320"/><span>don fhaoba mic sin na sgolóige do fhág sé féin ar a stróclaidhe</span>
<lb n="321"/><span>lena smachtín stic-bhata gan spracadh ar tráigh an locha.  Dála</span>
<lb n="322"/><span>na cléire, thugadar maise ar mí-mhaise leis an aitheasg sin an</span>
<lb n="323"/><span>easboig dhóibh agus do chuir siad an t-easbog fa ghlas in ionad</span>
<lb n="324"/><span>dhiamhar ar eagla an ghníomha sin do theacht chum urchóide dhó.</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>Sgéala na sgolóige, imorro, mar do chonairc an comhsuathadh</span>
<lb n="327"/><span>agus an pléasgadh do fuair a fhaoba mic os a</span>
<lb n="328"/><span>gcomhair agus gan ar a chumas dó féin tárrthail do thabhairt</span>
<lb n="329"/><span>dhó, do labhair go fann-mheirtnigh agus is é adubhairt: is</span>
<lb n="330"/><span>truaigh díol mo mhic - se anois, ar sé, agus dar liom sa ní díol</span>
<lb n="331"/><span>maoite nó aibhsighthe do shagart ar bioth a bhfaghann sé do</span>
<lb n="332"/><span>shastacht, do shochar, do shailidheacht, nó fós gach cearc rósta</span>
<lb n="333"/><span>nó gach buidéal leasaighthe da bhfuighe sé 'na shuidhe 'na</span>
<lb n="334"/><span>phrolútais ar shúsa le gach mór-chinéil eile da ndáilfightheir dó.</span>
<lb n="335"/></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="336"/><p><span>Ciodh tracht, ar sgarbhain don easbog le mac na sgolóige</span>
<lb n="337"/><span>thangadar na spailpínidh réimh-ráite do lathair an tsagairt óig</span>
<lb n="338"/><span>sin, agus do leigeadar ar a nglúinibh ina fhiaghnaise iad agus</span>
<lb n="339"/><span>do iarradar a bheannacht maille le humhlacht lán-mhóir go prab</span>
<lb n="340"/><span>agus go príomh-éasgaidh cráibhtheach nó go dtug sé an absoloid</span>
<lb n="341"/><span>ghineralta dhóibh ag rádh:  Asperges me Domine hysopo et</span>
<lb n="342"/><span>mundabor amen .  Agus do thógbhadar leo ansin é chum an</span>
<lb n="343"/><span>artharaigh agus do lingeadar an go tinnisneach deifireach agus</span>
<lb n="344"/><span>go mór-mheanmnach inntinneach, go rangadar i dtír san áit</span>
<lb n="345"/><span>ina raibh an sgológ agus an chuid eile da chuideachta agus do </span>
<lb n="346"/><span>rinneadar a raibh i  bPort na hInnse  an ní céadna dhó.</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>Is da éis sin do hagradh agus do suidheadh teach an óla</span>
<lb n="349"/><span>leis an sgolóig go luthgháireach agus go mór-onórach da mhac is</span>
<lb n="350"/><span>do rinneadar ól tostach, trom-dheochannach go meadhar-chaoin</span>
<lb n="351"/><span>leis an fhaoba mic sin na sgolóige go foirleathan foirtil-iomdha.</span>
<lb n="352"/><span>Acht atá an ní cheana, ar dtéaghadh insna crúb-scálaidhibh, nó</span>
<lb n="353"/><span>mo dhearmad, innsna copánuibh, do árdaigh an ghuth agus an</span>
<lb n="354"/><span>ghlóir go hallata uathbhásach agus is é dubhradar uile d' aithisg</span>
<lb n="355"/><span>aonfhir le mac na sgolóige, cáit ar ghabh a bhulla nó a chartacha</span>
<lb n="356"/><span>sagartachta.  Is ansin adubhairt an faoba le gean gáire agus</span>
<lb n="357"/><span>sóláis 'na lathair uile nach raibh cartanna nó bulla aige féin anois</span>
<lb n="358"/><span>do lathair acht amháin bulla shleachta  Chonchubhair  cian d' aimsir</span>
<lb n="359"/><span>ó shoin i gcontae an  Chabháin  do réir mur do chongeabhadh</span>
<lb n="360"/><span>agus mar so sheasobhadh siad san in gach am ó sin</span>
<lb n="361"/><span>amach dhó é .i. biocaireacht  Lorgana  dhrom-bhata do réir mar</span>
<lb n="362"/><span>do bhí a fhiaghnuise aca féin ina radharc mar do dháil an</span>
<lb n="363"/><span>t-easbog dhó é.  Is ansin do labhair an sgológ go habaidh i measg</span>
<lb n="364"/><span>cháich agus adubhairt go glic seolta: a athair agus a mhic in</span>
<lb n="365"/><span>aonfheacht, ar sé, is í sin an uair do shléacht tú faoi bhachaill</span>
<lb n="366"/><span>bhata an easboig, go faon fann do shlaod ar fiarlaoigh na trágha</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="367"/><p><span>thall a glacadh bhiocaireacht na  Lorgana  uaidh.  Is í cheana, ar an</span>
<lb n="368"/><span>faoba, san uair chéadna sin agus ní fearr atá a fhiaghnaise agat sa</span>
<lb n="369"/><span>nó ag an bpoball - sa le chéile.  Acht atá aon ní cheana adubhairt</span>
<lb n="370"/><span>an poball uile d' aitheasg aonfhir, nach raibh aige riamh bulla</span>
<lb n="371"/><span>dob fhearr nó sin.  Do chuireadar coruigheacht gréine agus éasga</span>
<lb n="372"/><span>orra féin uile um na biocaireacht sin maille leis an bporráiste</span>
<lb n="373"/><span>do sheasamh dó d' aimhdheoin gach duine da mbiadh 'na aghaidh</span>
<lb n="374"/><span>uime; agus thugadar an Dia dúileach uime sin do chomhal dó go</span>
<lb n="375"/><span>críochuibh a shaoghail féin leis.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>Acht atá aon ní cheana, a  Arsaigh , ní maith sgéal nach</span>
<lb n="378"/><span>mbainneann le smotán, óir is dhuit se bhainneas $aplication an</span>
<lb n="379"/><span>sgéil - se; óir is í mo chomhairle - se dhuit an grádh céadna so do</span>
<lb n="380"/><span>ghlacadh, agus má bhuailtear cnuasach builleadha bhata ort ní</span>
<lb n="381"/><span>mór an dochar dhuit é i bhfaradh gach sochair eile da leanann</span>
<lb n="382"/><span>é.  Agus do bharr ar gach comhairle eile da dtugas dhuit, ag so</span>
<lb n="383"/><span>dhuit cupla rann bhias agat do shíor inn do mheanmoinn, i ndúil</span>
<lb n="384"/><span>gur mhaith an cuidiughadh dhuit iad inn gach cruaidh-ghabhadh</span>
<lb n="385"/><span>da mbuailfeadh id cheann.  Agus ag so dhuit iad:</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>Is buadhach a' ní an mhealcarnach,</span>
<lb n="388"/><span>Is ní measa an leim ar líne;</span>
<lb n="389"/><span>Sona an raod an trudarsach</span>
<lb n="390"/><span>Mar deir na hoideadh críonna.</span></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>Maith an cuidiughadh na mionfhocail;</span>
<lb n="393"/><span>Is deas do ghabhaid leithsgéal</span>
<lb n="394"/><span>Do shagart bhocht na droch-Laidne</span>
<lb n="395"/><span>An uair do mhilleas an soisgéal.</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Anois,  Arsaigh , ag sin comhairle  Mhic Clamha  dhuit .i. gabh</span>
<lb n="398"/><span>nó fág.  Agus mar léighfeas tú an sgráb-chomhairle tabhair</span>
<lb n="399"/><span>beannacht ar anmoin  Phóil , ag cur do sheile ar bharr do bhoise</span>
<lb n="400"/><span>agus do chumailt do bhonn do choise mar do chíthfeas tú iad,</span>
<lb n="401"/><span>óir tuigfeadh tú an tinneas mór do bheith ar gach aon don dream</span>
<lb n="402"/><span>shagart - sa nach mbiadh dod shórt féin nó gurab ar mire agus</span>
<lb n="403"/><span>ar mí-chéill do bhíd ar ndul i bhfad ag déanadh a bhfoghluma do</span>
<lb n="404"/><span>leisge bheith 'na sagartaibh fa chion agus fa chadhus ag an</span>
<lb n="405"/><span>bpoball coitceann mar bhias tusa do réir na comhairle - se  Mhic</span>
<lb n="406"/><span>Clamha  ó  Achadh na Muilleann .</span>
<lb n="407"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="408"/><p><span>Fuath gach nim neam</span>
<lb n="409"/><span>An stair mar atá gan fhoghluim;</span>
<lb n="410"/><span>Le gach léightheoir glann grinn</span>
<lb n="411"/><span>Leis an stair is aoibhin.</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>Ag sin dhuit, a bhrathair na  gColla ,  finit  le comhairle  Mhic</span>
<lb n="414"/><span>Clamha  ó  Achadh na Muilleann  do  Arsaigh  Ruadh  Litís  ó do</span>
<lb n="415"/><span>bhrathair ionmhaoin féin, .i. giolla na léise maosgain nach ndéan</span>
<lb n="416"/><span>daosgain nó gaosdáil in aon-cháil; agus tabhair do bheannacht fo</span>
<lb n="417"/><span>thrí dó gach uair da rachadh tú thríd an stair - se  Arsaigh  agus</span>
<lb n="418"/><span> Mhic Clamha , agus beannacht leat go  Luidh an Daill  dúinn, agus</span>
<lb n="419"/><span>go  Ross Fionnchuill  mar adubhairt  Diarmoid , nó mise féin nó</span>
<lb n="420"/><span>thusa fós, nó beagnach  Eimhear , dar an leabhar.</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span> Finit .</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>Seanfhocal</span>
<lb n="425"/><span>Cha raibh caora chlamhach ar thréad ariamh nár mhaith léi</span>
<lb n="426"/><span>comráda bheith aice.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>ó  Thír Chonaill .</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p>
<lb n="431"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Comhairle Mhic Clamha ó Achadh na Muilleann

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Comhairle Mhic Clamha ó Achadh na Muilleann

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
