Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Riocard Bairéad: Amhráin</title><author><name type="main">Riocard Bairéad; eag. Nicholas Williams</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L133</note>
                         <note type="L">65</note>
                         <note type="B">1819ob 19T</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L133</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Riocard Bairéad: Amhráin</title><author>Riocard Bairéad; eag. Nicholas Williams</author><imprint><publisher>B.Á.C.: An Clóchomhar Tta, 1978</publisher><date>1819ob 19T</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>TARRAINGT NA MÓNA</span>
<lb n="2"/><span>i</span>
<lb n="3"/><span>Tá mo chuid mónasa gróigthe ar an bportach</span>
<lb n="4"/><span>ina sumadáin chomhchruinn' gan fód ar bith fliuch dhi;</span>
<lb n="5"/><span>tá mo chroí stróicthe le mórobair agus costas</span>
<lb n="6"/><span>ag muintir an bhóthair á dó is á loscadh.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>ii</span>
<lb n="9"/><span>Tabhair scéal go Barrthrágha chuig mo chairde Síol gConaill,</span>
<lb n="10"/><span>chun Stiofáin is chun Dáibhí, an dá Phádraig is a mbunadh,</span>
<lb n="11"/><span>go bhfuil mé dom chrá is gach lá ag dul chun donacht'.</span>
<lb n="12"/><span>is mura dtuga siad orm tártháil, beidh mo chás go ródhona.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>iii</span>
<lb n="15"/><span>Athraigh do chúrsa agus stiúir go Maigh Rathain,</span>
<lb n="16"/><span>aithris go múinte is go humhal do Jack Tollet,</span>
<lb n="17"/><span>chomh maith is dá mba rún é is nár chlú lena aithris,</span>
<lb n="18"/><span>go dtáinig an Púca is gur mhún sé ar an mBearaic.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>iv</span>
<lb n="21"/><span>Bairéadaigh agus Búrcaigh níl fáth agam dá spreagadh</span>
<lb n="22"/><span>gan iontu go léir ach sliocht gaoil agus ceangail.</span>
<lb n="23"/><span>Nárbh fhadachan saoil dom is nár phléisiúr an t-amharc</span>
<lb n="24"/><span>a bhfeiceáil in éineacht, iad féin is a gcuid capall?</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>v</span>
<lb n="27"/><span>Téirigh chun Aonghas Mhac Daeid is an spéirfhear Tom Tollet,</span>
<lb n="28"/><span>lorg na féile idir Gaeil agus Gallaibh;</span>
<lb n="29"/><span>aithris dóibh an méid sin de Ghaeilge mhaith bhlasta,</span>
<lb n="30"/><span>is ní féidir go ligfidh siad mo shaothar in aisce.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>vi</span>
<lb n="33"/><span>....</span>
<lb n="34"/><span>....</span>
<lb n="35"/><span>go bhfuil mé tinn tréithlag agus na méara á gcreapall,</span>
<lb n="36"/><span>is nach líonfad aon léas nó go dtéitear an Bhearaic.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>vii</span>
<lb n="39"/><span>Téirigh chun Seán Ó Raghailligh, fear dílis na cneastacht';</span>
<lb n="40"/><span>ná dearmad an chaoifeach, ós í sin Bríd Bhreatnach.</span>
<lb n="41"/><span>Dá mbeadh a fhios aige an chaoi a bhfuil na daoine á lagú,</span>
<lb n="42"/><span>chuirfeadh sé aníos chugam trí chuingir chapall.</span>
<lb n="43"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="44"/><p><span>viii</span>
<lb n="45"/><span>Téirigh chun Pádraig Ó Gáchain de sheársa is go tapa;</span>
<lb n="46"/><span>mo lámh i do lámh go bhfaighidh uaidh an freagairt:</span>
<lb n="47"/><span>péire breá pardóga bláfar' agus srathar,</span>
<lb n="48"/><span>agus gearrán teann láidir gan scáth ar bith ná stad ann.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>ix</span>
<lb n="51"/><span>Má shiúlann tú go tapa bhéarfaidh tú ar fhearsaid.</span>
<lb n="52"/><span>Bí insa tiúin céanna ins gach aon teach i dTalach.</span>
<lb n="53"/><span>Aon chor ní dhéanfaidh dhíbh féin i Maigh Rathain,</span>
<lb n="54"/><span>ach go síoraí ag dréim leis na Gaeil mhaithe a tháinig.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>x</span>
<lb n="57"/><span>Téirigh chun Donncha Mhac Eachaidh - is chun a bhráthar</span>
<lb n="58"/><span>maith tofa,</span>
<lb n="59"/><span>an dá thiarna bhreátha is an stáidfhear Mac Murcha.</span>
<lb n="60"/><span>Nach iontach is nach athuafar nach bhfuil an nádúr á gcoscairt,</span>
<lb n="61"/><span>go mb'fhearr leo mise báite ná i gceartlár Bhaile an Phortaigh?</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>xi</span>
<lb n="64"/><span>A Dhónaill na páirte, níl fáth agam do do spreagadh</span>
<lb n="65"/><span>is gur críonna is gur cráifí tú ná an bráthair ná an sagart;</span>
<lb n="66"/><span>chuir tú Antoin agus sleán chugam agus Pádraig á scaradh,</span>
<lb n="67"/><span>ar Aindriú is ar Mhártan atá fairnis na gcapall.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>xii</span>
<lb n="70"/><span>Téirigh chuig lánúin na céille, na féile is na cneastacht',</span>
<lb n="71"/><span>mar tá Doiminic Gréasaí is a chéile an bhean shlachtmhar.</span>
<lb n="72"/><span>Ní fheicfeadh an fear céanna mé ar chéad punta leathair</span>
<lb n="73"/><span>móiméad i ngéibheann is mo mhéar i bpoll tarathair.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>xiii</span>
<lb n="76"/><span>Ná dearmad ar nós ar bith an t-ógfhear úd, Beartla</span>
<lb n="77"/><span>Mhag Eochagáin den mhórfhuil, na gcóistí is na n-eachra;</span>
<lb n="78"/><span>ar feadh Críoch Fódla tá a mhórchlú is a theastas</span>
<lb n="79"/><span>le múineadh, le tógáil, le dóighiúlacht is cneastacht.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>xiv</span>
<lb n="82"/><span>Tommy croí na féile, ceann an réitigh amuigh is sa mbaile,</span>
<lb n="83"/><span>ba mhaith do theanga Bhéarla agus léifeása Laidin;</span>
<lb n="84"/><span>bhí urlár breá réidh ann is an chroch chéasta sa doras;</span>
<lb n="85"/><span>bhí tine dá réir gan sméamh ar bith thoite.</span>
<lb n="86"/></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="87"/><p><span>xv</span>
<lb n="88"/><span>Téirigh chun tSeoighigh atá 'na chónaí ar an gcladach,</span>
<lb n="89"/><span>brainse den mhórfhuil, is é a chóireodh na bacaigh.</span>
<lb n="90"/><span>Nóra, an bhean mhodhúil is Peaidí, an monarc,</span>
<lb n="91"/><span>is nuair nach bhfuil Pól againn, go bhfóire orainn Peadar.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>xvi</span>
<lb n="94"/><span>Téirigh chun Hanraí anonn go Béal an Mhuirthead,</span>
<lb n="95"/><span>is casfar leat Aindí, is é ansacht gach duine é.</span>
<lb n="96"/><span>Má théann sé chun damhsa leat, be thankful and civil;</span>
<lb n="97"/><span>is má théann sé chun stainc leat, God damn the black devil!</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>xvii</span>
<lb n="100"/><span>"Aindí, a chroí, éirigh is réitigh na capaill</span>
<lb n="101"/><span>go dté tú leo Dé Céadaoin chun an Bhearaic;</span>
<lb n="102"/><span>más fíor an scéal is más bréag é, is maith dhuit:</span>
<lb n="103"/><span>má cailltear Dic Bairéad, cé 'dhéanfas do theagasc?"</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>xviii</span>
<lb n="106"/><span>Níl a fhios ag éinne mo ghaolsa le Carson,</span>
<lb n="107"/><span>is dá ndéanfadh siad m'éisteacht bheadh an scéal uilig acu;</span>
<lb n="108"/><span>dá mbeadh a fhios agam gur bréag é, ní dhéanfainn dóibh a</span>
<lb n="109"/><span>aithris,</span>
<lb n="110"/><span>ach d'fhágfainn go héag é i bpéic an mhadra alla.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>xix</span>
<lb n="113"/><span>De réir mar scríobh Camden ar mheamram mar chraiceann</span>
<lb n="114"/><span>le linn an rí Hanraí bheith go teann i gcoróin Shasain,</span>
<lb n="115"/><span>ghluais Maigiú Gallda le Strongbow as Breatain.</span>
<lb n="116"/><span>Ba é san am sin ár gceannstoc is ár n-athair.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>xx</span>
<lb n="119"/><span>Nuair a thoisigh an Conquest is chuaigh roinn ar an bhfearann,</span>
<lb n="120"/><span>fuair Maigiú Gallda Tír Amhlaí mar scar de;</span>
<lb n="121"/><span>phós sé Jane Langston ó b'an-deas an bhean í,</span>
<lb n="122"/><span>is mura bréag a scríobh Camden, is de dhream Mhullach</span>
<lb n="123"/><span>Fharraidh í.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>xxi</span>
<lb n="126"/><span>Cúig caiple déag agus céad bhí ag tarraingt;</span>
<lb n="127"/><span>bhí fir bhreátha gheala ina léinteacha ag freastal.</span>
<lb n="128"/><span>Deichniúr is dáréag a bhí ag réiteach na beatha,</span>
<lb n="129"/><span>is beidh cuimhne go héag ar Dhéardaoin na gCapall.</span>
<lb n="130"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="131"/><p><span>xxii</span>
<lb n="132"/><span>Tá mo chruachsa déanta ar éadan an bhealaigh;</span>
<lb n="133"/><span>tá cúig choiscéim déag is céad troigh ar fad inti.</span>
<lb n="134"/><span>Chuirfeadh sí tnúth ar an Major dá mhéad a chuid feara,</span>
<lb n="135"/><span>agus b'fhéidir go mbeadh sé níos réichte faoin deachú.</span>
<lb n="136"/>
<pb n="69"/></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>PÓL ARMAS</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>i</span>
<lb n="141"/><span>Tá muintir an bhaile seo ag caint orm go mór</span>
<lb n="142"/><span>nuair nár shantaigh mise Talach agus caraoid mhaith mhór;</span>
<lb n="143"/><span>ach scanraigh mo chroíse scarúint le teampall na Róimh':</span>
<lb n="144"/><span>beidh mise ag Peadar agus bíodh sise ag Pól.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>ii</span>
<lb n="147"/><span>Ag dul a luí dom ar mo leaba le suaimhneas a d'fháil,</span>
<lb n="148"/><span>tháinig sí chun mo shleas' chugam, an cluanaí deas mná.</span>
<lb n="149"/><span>Labhair sí go meangach liom:  "Nach uaigneach atáir?"</span>
<lb n="150"/><span>is gur fhága sí faoi gheasa mé cloíte dá grá.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>iii</span>
<lb n="153"/><span>Nach trua nach bhfuil mise agus rúnsearc mo chléibh</span>
<lb n="154"/><span>in uaigneas na leapa ar chlúmhach geal na n-éan,</span>
<lb n="155"/><span>mo dhá láimh fúithi agus thairsti agus mé ag pógadh a béil,</span>
<lb n="156"/><span>agus an oíche a bheith chomh fada le haon tseachtain déag.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>iv</span>
<lb n="159"/><span>Nach trua nach bhfuil mise i m'eala a d'éireodh ar an toinn,</span>
<lb n="160"/><span>ná i mo chuachóigín na maidne ar bharra glas' na dtom;</span>
<lb n="161"/><span>d'fhéachfainnse slí le bheith in aice le rúnsearc mo choim,</span>
<lb n="162"/><span>agus nár chrua a croí ná an dair nach n-éalódh sí liom!</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>v</span>
<lb n="165"/><span>Is mór an ní le ceannacht agus ní díoltar an stuaim:</span>
<lb n="166"/><span>an saol uilig ní ghlacfainn in éiric í a thabhairt uaim.</span>
<lb n="167"/><span>Nárbh fhearr ná sin agus nár dheise a humhlaíocht agus a méin?</span>
<lb n="168"/><span>Nach trua gan í agus mé ar leaba agus an fáinne ar a méar?</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>vi</span>
<lb n="171"/><span>Dá bhfaighinnse le bean eile cúig mhíle céad,</span>
<lb n="172"/><span>barr sléibhe de bha bainne agus a bhfáil uilig i bhféar,</span>
<lb n="173"/><span>a dtryáilfinn de chaiple agus iad fána gcuid srian,</span>
<lb n="174"/><span>ach is í Máire Bhán mo roghain, agus faighimse í gan spré.</span>
<lb n="175"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="176"/><p><span>Bzzzzz1788 18D</span>
<lb n="177"/><span>EOGHAN CÓIR</span>
<lb n="178"/><span>i</span>
<lb n="179"/><span>Nach é seo an scéal deacrach sa tír seo</span>
<lb n="180"/><span>le anacair chroí agus brón,</span>
<lb n="181"/><span>ó fhágas tú Cnocán an Líne</span>
<lb n="182"/><span>go dté tú go dtí an Fál Mór.</span>
<lb n="183"/><span>A leithéid de screadadh is de chaoineadh</span>
<lb n="184"/><span>níor cluineadh ariamh go fóill.</span>
<lb n="185"/><span>Gidh níl againn aon ionadh</span>
<lb n="186"/><span>ó cailleadh, faraoir, Eoghan Cóir.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>ii</span>
<lb n="189"/><span>Bhí gnaoi agus gean ag gach aon air,</span>
<lb n="190"/><span>an seanduine críon is an t-óg.</span>
<lb n="191"/><span>Bhí an saibhir is an daibhir i ngrá leis</span>
<lb n="192"/><span>mar gheall ar a chroí maith mór.</span>
<lb n="193"/><span>Le togha is le rogha na tíre</span>
<lb n="194"/><span>chaitheadh sé píosaí óir,</span>
<lb n="195"/><span>is le daoine bochta eile níor spíd leis</span>
<lb n="196"/><span>buidéal den tsíbín d'ól.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>iii</span>
<lb n="199"/><span>Ba rómhaith ag tógáil an chíosa é:</span>
<lb n="200"/><span>ba bheag aige mí nó dhó</span>
<lb n="201"/><span>go ndíolfaí an bhó ar an aonach</span>
<lb n="202"/><span>nó an giota a bhíodh sa tseol.</span>
<lb n="203"/><span>Is é dúirt Séamas Pheadair Mhic Riabhaigh</span>
<lb n="204"/><span>is é ag agairt ar Rí na nDeor:</span>
<lb n="205"/><span>"De réir mar bhí seisean do dhaoine,</span>
<lb n="206"/><span>gurab amhlaidh 'bheas Críosta dhó".</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>iv</span>
<lb n="209"/><span>Is é a raibh de mhairg an tsaoil ann,</span>
<lb n="210"/><span>dá gcastaí leis aoileann óg,</span>
<lb n="211"/><span>mheallfadh sé leis í san oíche</span>
<lb n="212"/><span>go bhfaigheadh sé i gcois íseal póg.</span>
<lb n="213"/><span>Bheadh sé de shearc ina croí istigh</span>
<lb n="214"/><span>go n-atfadh sí líonta mór,</span>
<lb n="215"/><span>is ag séanadh na clainne údaí bhí sé,</span>
<lb n="216"/><span>cé gur fairsing sa tír bhí a phór.</span>
<lb n="217"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="218"/><p><span>v</span>
<lb n="219"/><span>Tá Antoine Ó Gábháin ag caoineadh</span>
<lb n="220"/><span>is ní bheidh Seán Ó Baoi i bhfad beo,</span>
<lb n="221"/><span>ó cailleadh a gcaraid sa tír seo;</span>
<lb n="222"/><span>is é d'fhága a gcroí faoi bhrón.</span>
<lb n="223"/><span>I dTearmann Carrach níor síneadh</span>
<lb n="224"/><span>le fada faoi liag ná fód</span>
<lb n="225"/><span>éinne ba mheasa don dís seo</span>
<lb n="226"/><span>ná an duine bocht maol, Eoghan Cóir.</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>vi</span>
<lb n="229"/><span>Bréag atá siadsan a dhéanamh:</span>
<lb n="230"/><span>níor cailleadh an fear croí go fóill,</span>
<lb n="231"/><span>ach chuaigh sé ar cuairt chun a ghaolta,</span>
<lb n="232"/><span>go bhfeicfeadh sé an ríocht is mó.</span>
<lb n="233"/><span>Má thigeann sé ar ais chun an tsaoil seo,</span>
<lb n="234"/><span>ní thiomáinfidh sé choíche aon bhó,</span>
<lb n="235"/><span>ach cuirfimid amach as an tír é</span>
<lb n="236"/><span>is an leanbh Ó Baoill 'bheas leo.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>vii</span>
<lb n="239"/><span>Aon agus seacht insa líne</span>
<lb n="240"/><span>agus ocht a chur síos faoi dhó,</span>
<lb n="241"/><span>tráth ghlac seisean cead lena dhaoine</span>
<lb n="242"/><span>is níor labhair sé gíog níos mó.</span>
<lb n="243"/><span>Tá sé lándearfa scríofa</span>
<lb n="244"/><span>gur talamh is críoch gach beo,</span>
<lb n="245"/><span>is chomh fada is 'bheimid sa tsaol seo,</span>
<lb n="246"/><span>cá miste dhúinn braon beag d'ól?</span>
<lb n="247"/></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="248"/><p><span>Bzzzzz1819ob 19T</span>
<lb n="249"/><span>PREAB SAN ÓL</span>
<lb n="250"/><span>i</span>
<lb n="251"/><span>Is iomaí slighe a bhíos ag daoine</span>
<lb n="252"/><span>ag cruinniú píosaí is ag déanamh stóir,</span>
<lb n="253"/><span>is a laghad a smaoiníos ar ghiorra an tsaoil seo</span>
<lb n="254"/><span>is go mbeidh siad sínte faoi leac go fóill.</span>
<lb n="255"/><span>Más tiarna tíre, diúic nó rí thú,</span>
<lb n="256"/><span>ní cuirfíor pingin leat ag dul faoin bhfód.</span>
<lb n="257"/><span>Mar sin 's dá bhrí sin, níl beart níos críonna</span>
<lb n="258"/><span>ná bheith go síoraí ag cur preab san ól.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>ii</span>
<lb n="261"/><span>Tá dream de dhaoine le ba is le caoirigh</span>
<lb n="262"/><span>ag dul chun aonaigh is ag fáil dochar mór,</span>
<lb n="263"/><span>á gcur chun cíbe is as sin chun mínligh -</span>
<lb n="264"/><span>pointí críonna a feictear dhóibh.</span>
<lb n="265"/><span>Tógaim fianaise ar an mbuíon seo</span>
<lb n="266"/><span>go mbeidh ag caoineadh is ag sileadh deor.</span>
<lb n="267"/><span>Mar sin 's dá bhrí sin, níl beart níos críonna</span>
<lb n="268"/><span>ná bheith go síoraí ag cur preab san ól.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>iii</span>
<lb n="271"/><span>An ceannaí craosach níl meán ná slí ar bith</span>
<lb n="272"/><span>le ór a dhéanamh nach bhfeictear dhó;</span>
<lb n="273"/><span>an ráta is daoire ar an earra is saoire</span>
<lb n="274"/><span>is ar luach sé pingne go gcuirfeadh coróin.</span>
<lb n="275"/><span>De réir caint Chríosta is ní dodhéanta</span>
<lb n="276"/><span>an camhall saolta a thabhairt trín gcró.</span>
<lb n="277"/><span>Mar sin 's dá bhrí sin, níl beart níos críonna</span>
<lb n="278"/><span>ná bheith go síoraí ag cur preab san ól.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>iv</span>
<lb n="281"/><span>An long ar sáile, níl cuan ná cearda</span>
<lb n="282"/><span>nach gcaithfeadh cairde ann ar feadh an domhain mhóir,</span>
<lb n="283"/><span>ó ríocht na Spáinne, suas Gibraltar</span>
<lb n="284"/><span>agus insan áit a mbíonn an Grand Seignior.</span>
<lb n="285"/><span>Le gach cargo a líonfadh málaí</span>
<lb n="286"/><span>ní choinneodh an bás uaidh dhá uair den ló.</span>
<lb n="287"/><span>Mar sin, a chairde, níl beart níos fearr dhúinn</span>
<lb n="288"/><span>ná bheith mar atá sinn ag cur preab san ól.</span>
<lb n="289"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="290"/><p><span>v</span>
<lb n="291"/><span>Is olc an tslighe bheith ag ardú cíosa,</span>
<lb n="292"/><span>ag déanamh daoirse agus tribute mór,</span>
<lb n="293"/><span>ag cur na ndaoine ó theach 's ó dhídean -</span>
<lb n="294"/><span>ní, faraoir, tá cinnte dhóibh.</span>
<lb n="295"/><span>An té a níos sin is dó is baolaí</span>
<lb n="296"/><span>a bheith in íochtar á bhruith is á dhó.</span>
<lb n="297"/><span>Mar sin 's dá bhrí sin, níl beart níos críonna</span>
<lb n="298"/><span>ná bheith go síoraí ag cur preab san ól.</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>vi</span>
<lb n="301"/><span>Is measa choíche ná ag ardú cíosa</span>
<lb n="302"/><span>gan an deachú a shuíochan mar is cóir,</span>
<lb n="303"/><span>tabhairt saothar Críostaí gan bhláth, gan bhuíochas</span>
<lb n="304"/><span>don chléir nach ndéanann aon tsaothar dóibh.</span>
<lb n="305"/><span>Ní hé Críosta a d'ordaigh an dlí seo,</span>
<lb n="306"/><span>ní hé Peadar a mhínigh é ná Pól.</span>
<lb n="307"/><span>Mar sin 's dá bhrí sin, níl beart níos críonna</span>
<lb n="308"/><span>ná bheith go síoraí ag cur preab san ól.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>vii</span>
<lb n="311"/><span>Is gearr an saol a bhíos ag an lile sciamhach,</span>
<lb n="312"/><span>cé gur buí is gur geal a gabháil,</span>
<lb n="313"/><span>agus Solamh críonna ina chulaith ríúil</span>
<lb n="314"/><span>nach bhfuil baol air in áille dhó.</span>
<lb n="315"/><span>Níl sa tsaol seo ach mar shinneán gaoithe,</span>
<lb n="316"/><span>ga a scaoiltear nó slám de cheo.</span>
<lb n="317"/><span>Mar sin 's dá bhrí sin, níl beart níos críonna</span>
<lb n="318"/><span>ná bheith go síoraí ag cur preab san ól.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>viii</span>
<lb n="321"/><span>Ach siúd é an Críostaí agus lámh na donnacht',</span>
<lb n="322"/><span>Maxwell dílis tá in aice an Phoirt,</span>
<lb n="323"/><span>a bhíos gan baosradh le boicht a thíre</span>
<lb n="324"/><span>agus a bhainfeadh a bhríste de Tony Mhór.</span>
<lb n="325"/><span>Is é a phléisiúr saolta de ló is d'oíche</span>
<lb n="326"/><span>clann na saoithe bheith aige ar bord;</span>
<lb n="327"/><span>beoir agus fíon a thabhairt dóibh go líonmhar,</span>
<lb n="328"/><span>comhrá saoithiúil - agus preab san ól.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p/>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="331"/><p><span>SÉAMAS Ó LOINSCIGH</span>
<lb n="332"/><span>i</span>
<lb n="333"/><span>Is é Séamas Ó Loinscigh an t-ógfhear sásta,</span>
<lb n="334"/><span>lúfar cliste meanmnach láidir.</span>
<lb n="335"/><span>Tá sé chomh cliste</span>
<lb n="336"/><span>nach mbeadh sé ar meisce</span>
<lb n="337"/><span>dá mbeadh sé ag ól go ceann ráithe.</span>
<lb n="338"/><span>Tá cailíní Iorrais i ngrá leis,</span>
<lb n="339"/><span>cuid acu ag cailleadh a náire.</span>
<lb n="340"/><span>Tráth imíonn sé uathu,</span>
<lb n="341"/><span>bíonn siad ró-bhuartha</span>
<lb n="342"/><span>go dtige sé arís chun a láthair.</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p><span>ii</span>
<lb n="345"/><span>Do dhéanfadh sé an seol, an spól is an túirne,</span>
<lb n="346"/><span>an úim, an tslinn is na maidí luastair.</span>
<lb n="347"/><span>Is roinn dá stuaim</span>
<lb n="348"/><span>go ndéanfadh sé an spool,</span>
<lb n="349"/><span>crann dealfa is eagair in éineacht;</span>
<lb n="350"/><span>araí a bheadh ar leithead an éadaigh,</span>
<lb n="351"/><span>bata dá chosa, an beam dó.</span>
<lb n="352"/><span>Do dhéanfadh sé bruiseanna,</span>
<lb n="353"/><span>péire maith swiftanna,</span>
<lb n="354"/><span>agus pullies ba dheise ná plé ar bith.</span></p>
<lb n="355"/>
<lb n="356"/><p><span>iii</span>
<lb n="357"/><span>D'fhífeadh sé dimity, diaper, raised-work,</span>
<lb n="358"/><span>d'fhífeadh sé gach uile shórt eile dá réir sin;</span>
<lb n="359"/><span>d'fhífeadh braitlín</span>
<lb n="360"/><span>garbh agus mín,</span>
<lb n="361"/><span>agus culaith den Albanach Gaelach.</span>
<lb n="362"/><span>...</span>
<lb n="363"/><span>...</span>
<lb n="364"/><span>...</span>
<lb n="365"/><span>...</span>
<lb n="366"/><span>...</span>
<lb n="367"/></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="368"/><p><span>SEÁN GABHA</span>
<lb n="369"/><span>i</span>
<lb n="370"/><span>Is agamsa atá an chomharsa</span>
<lb n="371"/><span>is córa agus is cirte dá bhfuil sa tír;</span>
<lb n="372"/><span>duine measúil cneasta modhúil</span>
<lb n="373"/><span>is cróga i neart agus i ngníomh.</span>
<lb n="374"/><span>Ní achrannach 's ní gleodhach</span>
<lb n="375"/><span>in am póite ná ól é</span>
<lb n="376"/><span>lá an mhargaidh i dteach an ósta</span>
<lb n="377"/><span>nó Domhnach an Logh';</span>
<lb n="378"/><span>ach le carthanas is síorchórtas</span>
<lb n="379"/><span>scaipfeadh airgead is ór orainn.</span>
<lb n="380"/><span>Chleacht sé sin is go raibh go deo aige.</span>
<lb n="381"/><span>Is é an leon é 's mo rogha.</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>ii</span>
<lb n="384"/><span>Ní fhacthas Seán riamh as ordú</span>
<lb n="385"/><span>ná ar nós arbh fhéidir magadh faoi</span>
<lb n="386"/><span>ina scraiste ar thaobh an bhóthair.</span>
<lb n="387"/><span>Ní raibh a thóin riamh in abar ná i ndíog.</span>
<lb n="388"/><span>In aimsir fearthainn', sneachta nó gaoth mhór</span>
<lb n="389"/><span>thiocfadh Jack abhaile go lách cróga</span>
<lb n="390"/><span>......</span>
<lb n="391"/><span>Níor fhág riamh a hata amuigh,</span>
<lb n="392"/><span>a mhaide, wig nó a bhróga.</span>
<lb n="393"/><span>Ní bheadh ceo ar Sheán Gabha:</span>
<lb n="394"/><span>níodh sé an briogún, an bior móna,</span>
<lb n="395"/><span>an bior rósta agus fearsad túirne lín.</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>iii</span>
<lb n="398"/><span>......</span>
<lb n="399"/><span>......</span>
<lb n="400"/><span>......</span>
<lb n="401"/><span>......</span>
<lb n="402"/><span>curadóireacht mhaith shásta.</span>
<lb n="403"/><span>Níl a mháistir insan áit seo:</span>
<lb n="404"/><span>níodh péire gob is láí</span>
<lb n="405"/><span>glas pláta is gléas treabh'.</span>
<lb n="406"/><span>Fear déanta obair loinge is báid é,</span>
<lb n="407"/><span>is scolb a rachadh sa scála,</span>
<lb n="408"/><span>is nach cumasach an obair cheárta</span>
<lb n="409"/><span>thig ó lámha Sheáin Ghabha!</span>
<lb n="410"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="411"/><p><span>vi</span>
<lb n="412"/><span>I dtaobh athar agus máthar</span>
<lb n="413"/><span>tá fuil ard ann is glaine ná an fíon.</span>
<lb n="414"/><span>Toiseoidh mé in aimsir Náí</span>
<lb n="415"/><span>ag ar báthadh le fearthainn uilig an saol.</span>
<lb n="416"/><span>An tríú mac darbh ainm Iáfet</span>
<lb n="417"/><span>bhí san árc a dtáinig Seán as;</span>
<lb n="418"/><span>de chlann Mhílidh Easpáinne é,</span>
<lb n="419"/><span>dá mbláth is dá dtogha.</span>
<lb n="420"/><span>d'aithriseoinn ar bheagán spáis</span>
<lb n="421"/><span>a sheanchas ó Chonall Cearnach,</span>
<lb n="422"/><span>gurbh ó lucht gradaim agus státa</span>
<lb n="423"/><span>a tháinig Seán Gabha.</span>
<lb n="424"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="425"/><p><span>Bzzzzz1796c 18D</span>
<lb n="426"/><span>GIOLLA NA PÉICE</span>
<lb n="427"/><span>i</span>
<lb n="428"/><span>Cad é an mhaith do shagart bocht Laidin nó Gréigis</span>
<lb n="429"/><span>nó a dhul thar farraige ar feadh téarma?</span>
<lb n="430"/><span>Gur mó an tairbhe a bhíos ag cailleach</span>
<lb n="431"/><span>nár fhága an baile ná aige ina dhéidh sin.</span>
<lb n="432"/><span>Comharsana is carasa Críosta an tsaoil seo,</span>
<lb n="433"/><span>níonn siad dramhaltaigh ar dligheadh na cléire:</span>
<lb n="434"/><span>íocadh go rabairneach midwife is banaltra,</span>
<lb n="435"/><span>is ní bhfaighidh an sagart bocht ach naoi bpingne déag uathu.</span></p>
<lb n="436"/>
<lb n="437"/><p><span>ii</span>
<lb n="438"/><span>In aimsir fearthainne, gairfin is séidte</span>
<lb n="439"/><span>caithfidh an sagart bocht a thíocht go héasca</span>
<lb n="440"/><span>ag déanamh baiste is arís ag coisreacan;</span>
<lb n="441"/><span>ní bhfaighidh tada ar son a shaothair.</span>
<lb n="442"/><span>Is fíor gur feasach don tír an méid seo,</span>
<lb n="443"/><span>cé nach ndearcann lucht béasa ná gléasa air:</span>
<lb n="444"/><span>ní fearr leo a bheannacht gheal ná a mhallacht,</span>
<lb n="445"/><span>ach is mór an gar bladar na banaltra bréige.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>iii</span>
<lb n="448"/><span>Má bhíonn an sagart ag mallacht nó ag éagnach,</span>
<lb n="449"/><span>gabhaimse ar m'anam nach bhfuilim ina dhéidh air,</span>
<lb n="450"/><span>má bheir lucht gradaim anuas go talamh,</span>
<lb n="451"/><span>de bhrí nach é a mhalairt a thuillid ar aonmhodh.</span>
<lb n="452"/><span>Cad é an chaoi a gceannódh sé bia nó éadach</span>
<lb n="453"/><span>muna mbeidh a fhamily a bhfeighil a chéile?</span>
<lb n="454"/><span>Fógróidh sé feasta iad ó ord agus ó aifreann,</span>
<lb n="455"/><span>is is fearr go fada dhó bunadh na déirce.</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>iv</span>
<lb n="458"/><span>Cad é an mhaith bagairt excommunication</span>
<lb n="459"/><span>ar na mná a ghlacas gach cúis a réiteach?</span>
<lb n="460"/><span>Is mór a lagaigh siad páighe an tsagairt:</span>
<lb n="461"/><span>is dóibh atá an t-airgead uilig ag éalú;</span>
<lb n="462"/><span>ach Aristotle, an t-údar géarghlic,</span>
<lb n="463"/><span>agus dochtúirí paiteanta Alban is Éire,</span>
<lb n="464"/><span>ní fiú fata iad i scil ná i dteagasc</span>
<lb n="465"/><span>i bhfearas an bhealaigh atá ag Sally O'Malley.</span>
<lb n="466"/></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="467"/><p><span>v</span>
<lb n="468"/><span>"Cad é an rud anatomy ach ní gan éifeacht,</span>
<lb n="469"/><span>gaol is ceangal na mball le chéile;</span>
<lb n="470"/><span>nó hermaphrodite ach breallach eatarthu,</span>
<lb n="471"/><span>créatúr dhá acaire: slat is séanas?</span>
<lb n="472"/><span>Cad é an rud orifice nó urethra?</span>
<lb n="473"/><span>Téarmaí amaideach' ar rud a mbíonn béal ann.</span>
<lb n="474"/><span>Is dá mbeadh ceathrar sa mbroinn in éineacht,</span>
<lb n="475"/><span>go dtabharfainn amach iad ar bharra mo mhéara".</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>vi</span>
<lb n="478"/><span>Bliain mhór bhisigh is ní fearr don chléir é;</span>
<lb n="479"/><span>cúplaí fireann' is baineann' gach taobh dhínn:</span>
<lb n="480"/><span>Captaen Murphy is bunadh Shéarlasa,</span>
<lb n="481"/><span>spalpaire an mhisnigh, na méara is na léimneach.</span>
<lb n="482"/><span>Ní ar sheamsúir singil sheinneas an tréanfhear;</span>
<lb n="483"/><span>is mór an sionnach é i measc na ladies.</span>
<lb n="484"/><span>Bheir sé dhóibh cuideachta, fleá agus féasta,</span>
<lb n="485"/><span>is Dia go gcumhdaí leis giolla na péice.</span>
<lb n="486"/></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="487"/><p><span>Bzzzzz1819ob 19T</span>
<lb n="488"/><span>THÁINIG DÍS CHUN AN tSAOIL</span>
<lb n="489"/><span>i</span>
<lb n="490"/><span>Tháinig dís chun an tsaoil d'fhíorscoth na nGael:</span>
<lb n="491"/><span>is ardchlú gach tíre iad is don ríochta go léir</span>
<lb n="492"/><span>le háille is le scéimh mar dhealramh ón ngréin,</span>
<lb n="493"/><span>mar rósa i ngairdín nó bláth na sú craobh.</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>ii</span>
<lb n="496"/><span>Tá an mhéin mhaith is an stuaim in éineacht ina ngnúis,</span>
<lb n="497"/><span>is is soiléir le léamh ann a n-eagla mar is dubhach.</span>
<lb n="498"/><span>A sciamh ghlan gan smúid d'fhága Vénus gan chlú,</span>
<lb n="499"/><span>chuir Hélen faoi éiclips agus Déirdre 'na lúb.</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>iii</span>
<lb n="502"/><span>An bhfuil de scéimh i mná an tsaoil nó ar léadh a ríomh</span>
<lb n="503"/><span>i ngruaig, súil nó in éadan, malaí, béal, déad nó píob,</span>
<lb n="504"/><span>nó i méar lag is crobh mín, ucht réidh is com caol?</span>
<lb n="505"/><span>In Biddy is in Mary tá an méid sin is fuíoll.</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>iv</span>
<lb n="508"/><span>Tá seinniúin sa spéir is tá ceol ar gach géag,</span>
<lb n="509"/><span>tá biseach agus aoibh ar gach stoc is gach tréad,</span>
<lb n="510"/><span>tá meas ar gach craobh is tá mil ar an bhféar</span>
<lb n="511"/><span>is ar chuanta tá loingis ag fáil tromluchtaí éisc.</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>v</span>
<lb n="514"/><span>Cé hionadh an t-ádh bheith ar an tír is ar an áit</span>
<lb n="515"/><span>i bhfuil Captaen an réchroí is a chéile breá mná?</span>
<lb n="516"/><span>Is éifeachtach ard trí Éire atá a gcáil:</span>
<lb n="517"/><span>go gcumhdaí Dia saolach iad féin is a mbláth.</span>
<lb n="518"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="519"/><p><span>Bzzzzz1800c 19T</span>
<lb n="520"/><span>IN AIMSIR FEARTHAINNE</span>
<lb n="521"/><span>i</span>
<lb n="522"/><span>In aimsir fearthainne, sneachta is síne</span>
<lb n="523"/><span>is anseo a bhí an caoineadh bocht is an gleo</span>
<lb n="524"/><span>ag Neansaí Tollet ag gearradh na cíbe,</span>
<lb n="525"/><span>nuair nach raibh tuí aici le haghaidh a cuid bó.</span>
<lb n="526"/><span>Ar dhearcadh dhi síos ar an mBídigh is ar an Deirg</span>
<lb n="527"/><span>d'ardaíodh uirthi daorfach ba ghaolmhar le mire.</span>
<lb n="528"/><span>Bhí Dicí bocht sínte faoi dhídean na pluide aici,</span>
<lb n="529"/><span>is thug sí den teanga sin roiseadh nó dhó.</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>ii</span>
<lb n="532"/><span>Bhí Risteard Ó Gáchain ag gárthaíl is ag screadaíl</span>
<lb n="533"/><span>go raibh a theach fuadaithe is nár fágadh air sop.</span>
<lb n="534"/><span>Bhí Bríd Ní Nuáin sáraithe is ní dhearna sí tada</span>
<lb n="535"/><span>ach ag guidhe na n-aspal is ag cnagadh a hucht'.</span>
<lb n="536"/><span>"A Liam, lean an airnéis is gan mhoill tabhair ón dumhaigh iad.</span>
<lb n="537"/><span>Déan deifir, a mhic Cáit, táim sásta munar plúchadh iad.</span>
<lb n="538"/><span>Anna, cuir do dhá láimh go láidir faoin gcúpla seo.</span>
<lb n="539"/><span>Tá mo chroí scanraithe go dtitfidh sé anonn!"</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>iii</span>
<lb n="542"/><span>Ní raibh Séarlas Nais in aon ghábh níba chruaidhe</span>
<lb n="543"/><span>ná ag tuairisc a thí a bhí thuas ar an ard.</span>
<lb n="544"/><span>Bhí seansúgán cochain anuas ar a chluasa</span>
<lb n="545"/><span>agus is é is ainm gur buarach bhí thart ar a lár.</span>
<lb n="546"/><span>d'éirigh na madaí amach is hóbair go stróicfí é:</span>
<lb n="547"/><span>ba gheall maith le Sir Sopin a ghléasfaí i dteach tórraimh é;</span>
<lb n="548"/><span>cuireadh i dtacs mar bhacach ar bhóthar é.</span>
<lb n="549"/><span>is hóbair nach mbainfeadh sé an siopa amach slán.</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>iv</span>
<lb n="552"/><span>Dúirt Seán Dubh Ó hÓgáin go ndéanfadh sé ortha</span>
<lb n="553"/><span>a chuirfeadh an ghaoth mhór is an fhearthainn ar gcúl.</span>
<lb n="554"/><span>Nuair a tháinig an gairfean is d'ardaigh an cuaifeach,</span>
<lb n="555"/><span>stop sé den devotion is d'éirigh dá ghlúin.</span>
<lb n="556"/><span>Nuair a chuala sé an ghíoscairneach a bhíodh ag na creatacha</span>
<lb n="557"/><span>le forneart na gaoithe ag sníomh gach rata acu,</span>
<lb n="558"/><span>labhair sé go caoithiúil le caoifeach a leapasan:</span>
<lb n="559"/><span>"Ardaigh leat Naidí is teanam chun siúil!"</span>
<lb n="560"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="561"/><p><span>v</span>
<lb n="562"/><span>Cé thiocfadh isteach ach Antoin Ó Gáchain</span>
<lb n="563"/><span>is chonaic sé Seán bocht faoi dhuifean is faoi smúid.</span>
<lb n="564"/><span>d'fhiafraigh sé ar fuadaíodh a theach nó a cheárta,</span>
<lb n="565"/><span>nó ar tháinig an airnéis abhaile ón dumhaigh.</span>
<lb n="566"/><span>"Níor tháinig, a bhráthair, a mhic Áine agus Mharcuise,</span>
<lb n="567"/><span>a phlúr Mhuintir Gháchain is ardscoth na 'gCEafarcach,</span>
<lb n="568"/><span>seo sé pingne bhána dhuit, tabhair Dairbí ón tsneachta 'ugam,</span>
<lb n="569"/><span>is déanfaidh mé in aisce dhuit tongs agus lúb".</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>vi</span>
<lb n="572"/><span>Tháinig Short is Gill isteach go teach Sheáin</span>
<lb n="573"/><span>is ní raibh aon fháilte aige roimh cheachtar den dís</span>
<lb n="574"/><span>le holcas an ratha a chuaigh ar shaothar a chnámha</span>
<lb n="575"/><span>gan cleath, sop ná adhmad nár imigh le gaoth.</span>
<lb n="576"/><span>"Is iomaí lá chaith mé ag baint chlocha is fóda,</span>
<lb n="577"/><span>is go n-ardaí an mac mallachtan sibhse insna seolta leis -</span>
<lb n="578"/><span>is mise, muna leaga mé an teach is an gabháltas díom</span>
<lb n="579"/><span>is muna dté mé 'mo chónaí go Cille Mobhí".</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>vii</span>
<lb n="582"/><span>D'éirigh Neilí go garbh is go fíochmhar:</span>
<lb n="583"/><span>"Ná cuirigí iontas i bhfearthainn ná i ngaoth,</span>
<lb n="584"/><span>i ropadh, i bhfeannadh ná i sórt ar bith síne</span>
<lb n="585"/><span>ó tharla freemasons a fháil ionaid sa tír.</span>
<lb n="586"/><span>Imigí ar siúl ar coimrí na tubaiste!</span>
<lb n="587"/><span>Is é an diabhal is an deamhan, tá mé cinnte, a chas chugainn</span>
<lb n="588"/><span>sibh!</span>
<lb n="589"/><span>Ár gcuid oilc is mírúin i bhur gcúb is bhur gcliopaisí</span>
<lb n="590"/><span>dá mbeimis gan dimity i gcaitheamh ár saoil!"</span>
<lb n="591"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="592"/><p><span>Bzzzzz1819 19T</span>
<lb n="593"/><span>OÍCHE SHEÁIN UÍ DE DHIARMADA</span>
<lb n="594"/><span>i</span>
<lb n="595"/><span>Dá bhfeictheá Dic máistir ar a mhása is ar a liarca</span>
<lb n="596"/><span>le pianta ina chnámha is gan trácht ar na fiacla;</span>
<lb n="597"/><span>is é dúirt Neansaí, a bhean: "Is maith mar a tharla;</span>
<lb n="598"/><span>tá an t-ádh orainn i mbliana, tá 'chuile shórt tárthaithe ag</span>
<lb n="599"/><span>Seán Ó De Dhiarmada".</span></p>
<lb n="600"/>
<lb n="601"/><p><span>ii</span>
<lb n="602"/><span>Dá bhfeictheá Alexander is an scamram beag dí air;</span>
<lb n="603"/><span>nuair a d'ólfadh sé braon dram' bhíodh caint aige rólíofa.</span>
<lb n="604"/><span>Is é dúirt Úna:  "Gidh gur tláth thú is gur lách deas do</span>
<lb n="605"/><span>bhriathra,</span>
<lb n="606"/><span>ní fear thú 'dhéanfadh paiste grinn mar Sheán Ó De Dhiarmada".</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>iii</span>
<lb n="609"/><span>Is é dúirt Hoibeard: "Tá mé sáraithe is mo cheann deas liata.</span>
<lb n="610"/><span>Is maith an bhean mo mháistreás ach tá sí doriartha.</span>
<lb n="611"/><span>Ní chruafaidh mé aon ghráinne dhi go brách ach an cliath seo,</span>
<lb n="612"/><span>is faigheadh sí cruinneádaí mar Shéan Ó De Dhiarmada".</span></p>
<lb n="613"/>
<lb n="614"/><p><span>iv</span>
<lb n="615"/><span>D'éirigh Máire Nic Pháidín i lár an mheán oíche,</span>
<lb n="616"/><span>d'amharc sí ar an ngarraí is ní bhfuair sí ann ach iarmhar.</span>
<lb n="617"/><span>"Cuirimse scread chráite ar adhmad is ar iarann,</span>
<lb n="618"/><span>is trua géar gan mo Sheánsa mar Sheán Ó De Dhiarmada".</span></p>
<lb n="619"/>
<lb n="620"/><p><span>v</span>
<lb n="621"/><span>Bhí Bríd Rua sa ngarraí is í ag grágaíl mar fhiach dubh:</span>
<lb n="622"/><span>"Is lag mo scuainín páistí is sábháil ar dea-chroí!</span>
<lb n="623"/><span>Cá cás dom bheith i mo sclábhaí bocht báite i bhfiacha -</span>
<lb n="624"/><span>dá mbeadh Antoine Ó Máille agam mar Sheán Ó De Dhiarmada!"</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>vi</span>
<lb n="627"/><span>D'éirigh Micheál Mhártain i lár an mheán oíche;</span>
<lb n="628"/><span>i leaba "in ainm na páirte" is é a thrácht sé ar an rídhiabhal:</span>
<lb n="629"/><span>"Márt is marbhfháisc ort, a sclábhaí mírialta -</span>
<lb n="630"/><span>is é mo léan gan fear id'áit agam mar Sheán Ó De Dhiarmada".</span>
<lb n="631"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="632"/><p><span>RÓISE GAMAL</span>
<lb n="633"/><span>i</span>
<lb n="634"/><span>Tá duifean ar an ngréin, ar an ngealaigh is ar an aer,</span>
<lb n="635"/><span>tá an fharraige go léir ag gárthaíl;</span>
<lb n="636"/><span>níl seamar ar bith féir ag fás aníos as cré</span>
<lb n="637"/><span>is tá aghaidh an tsaoil ag athrú;</span>
<lb n="638"/><span>Tá éanacha an aeir ag titim ina néal,</span>
<lb n="639"/><span>níl focal as a mbéal ach amhgar;</span>
<lb n="640"/><span>is gan ansiúd uile go léir ach le dólás faoin bpéin</span>
<lb n="641"/><span>atá ar Róise gheal tséimh, iníon Hanraí.</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>ii</span>
<lb n="644"/><span>Níl siolla as béal ná seinm ar théad,</span>
<lb n="645"/><span>níl cruinniú ann in aer ná i ndamhsa;</span>
<lb n="646"/><span>tá na cailíní go léir uilig ag dul chun éaga</span>
<lb n="647"/><span>go hatuirseach i ndiaidh a gceannfoirt;</span>
<lb n="648"/><span>gach buachaill tapa tréan a chaitheadh an chloch is an léim</span>
<lb n="649"/><span>ina sheanduine le méad a scanraithe;</span>
<lb n="650"/><span>gan ach mar seo uile go léir ach mar gheall ar an méin</span>
<lb n="651"/><span>'bhí ag Róise gheal tséimh, iníon Hanraí.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>iii</span>
<lb n="654"/><span>Ní bréag a dúirt an té a aithris uirthi é</span>
<lb n="655"/><span>go mba ródheas a méin is a gáire,</span>
<lb n="656"/><span>a leaca mín dá réir chomh dearg leis an gcaor</span>
<lb n="657"/><span>nó an pabhsae ar thaobh an ghairdín.</span>
<lb n="658"/><span>Tá fir is mná an tsaoil ag iomadh agus ag éad</span>
<lb n="659"/><span>ó chruthaigh Mac Dé an planda;</span>
<lb n="660"/><span>is ó chine Ádhaimh is Éabha go dtug sí clú agus sway:</span>
<lb n="661"/><span>is í Róise gheal tséimh, iníon Hanraí.</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>iv</span>
<lb n="664"/><span>Thug mé grá dá béal ba bhinne ná guth téad;</span>
<lb n="665"/><span>ghuigh mé Muire is í i bpéin an uair sin;</span>
<lb n="666"/><span>an darna grá dá taoibh ba ghile ná clúmhach éan</span>
<lb n="667"/><span>is gach a bhfaca mé den aol buailte;</span>
<lb n="668"/><span>an tríú grá thug mé, níl ó fhlaithis Dé</span>
<lb n="669"/><span>ní ar bith a scaoilfeadh, dar liomsa -</span>
<lb n="670"/><span>mura bhfaighinn faill oíche nó lae cead síneadh léi,</span>
<lb n="671"/><span>Róise gheal tséimh, iníon Hanraí.</span>
<lb n="672"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="673"/><p><span>v</span>
<lb n="674"/><span>I leaba imirt is óil, aiteas is spóirt</span>
<lb n="675"/><span>níl againn ann ach brón is éagaoin.</span>
<lb n="676"/><span>Fanfaimid go fóill faoi thuirse ag déanamh bróin,</span>
<lb n="677"/><span>a chuisle is a stór, nó go n-éirír.</span>
<lb n="678"/><span>Tá na boicht ag dul an ród gan misneach is ag déanamh bróin,</span>
<lb n="679"/><span>ag sileadh na ndeor is ag géarghol.</span>
<lb n="680"/><span>A bhfuil d'airgead is d'ór is d'ionmhas ar an domhan mhór,</span>
<lb n="681"/><span>a chuirfeas biseach a thabhairt do Róise, bhéarfainn.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>vi</span>
<lb n="684"/><span>Guímid ón gcroí gach maidin is gach oích'</span>
<lb n="685"/><span>an tAthair agus Rí na nGrásta;</span>
<lb n="686"/><span>screadaimid ar an Lao a cheannaigh sinn go daor</span>
<lb n="687"/><span>is d'fhulaing dúinn ar chrann na Páise;</span>
<lb n="688"/><span>Muire Mhór is Bríd is gach aspal is naomh</span>
<lb n="689"/><span>dá bhfuair seilbh insan ríocht neamhaí,</span>
<lb n="690"/><span>le cruithneacht ban an tsaoil a ligean chugainn ina suí,</span>
<lb n="691"/><span>is biseach a thabhairt di ina sláinte.</span>
<lb n="692"/></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="693"/><p><span>MISS NASH</span>
<lb n="694"/><span>i</span>
<lb n="695"/><span>De réir mar deir na húdair lean Miss Nash a dúchas:</span>
<lb n="696"/><span>dheamhan tionónta ar a dúiche nach n-umhlódh dithe joy.</span>
<lb n="697"/><span>Dia go raibh dá cumhdach le treis bheith aici is cumhachta:</span>
<lb n="698"/><span>nach sheo í an fhuil ghlan chlúitiúil a fuair sí anois ó</span>
<lb n="699"/><span>Ádhamh?</span>
<lb n="700"/><span>Nár chaille sinne léargas ná go bhfeicimid an péarla</span>
<lb n="701"/><span>a d'imigh uainn go héafart agus nárbh fheidhmiúil í a cáil,</span>
<lb n="702"/><span>le síodaí geala gléigeala is gach uile shórt dá réir sin;</span>
<lb n="703"/><span>má philleann sí go héag chugainn beidh Éire uilig faoi</span>
<lb n="704"/><span>bhláth.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>ii</span>
<lb n="707"/><span>A Thiarna, cén t-ionadh na tionóntaí bheith ag caoineadh,</span>
<lb n="708"/><span>ó thoisigh na crainn ag críonadh is gur díofa a thit a mbláth.</span>
<lb n="709"/><span>Ó d'imigh maith na tíre agus tá a teastas ins gach ríochta</span>
<lb n="710"/><span>is go bhfuil dúil againn ar an mí seo go mbeidh sí abhaile</span>
<lb n="711"/><span>chugainn slán.</span>
<lb n="712"/><span>Tá an londubh agus an chéirseach faoi bhrón ar bharra géaga,</span>
<lb n="713"/><span>an ghealach nár scar le héiclips gan fios againn cén fáth.</span>
<lb n="714"/><span>Dá mbeith Miss Nash dár ngaobhar, ach leigheasódh sí an</span>
<lb n="715"/><span>méid sin:</span>
<lb n="716"/><span>nach deas an demesne atá aici ar thaobh Chnoc an Chairn?</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>iii</span>
<lb n="719"/><span>Nár chaille sinne léargas go bhfeicimid an spéirbhean</span>
<lb n="720"/><span>a bhfuil a cúl ar dhath an ómra ina thrilsí léi anuas.</span>
<lb n="721"/><span>Is í aoibhneas Chríoch Fódla í, is í an réalt thríd an gceo í,</span>
<lb n="722"/><span>is í an choinneal ar bharr an fhómhair í ag déanamh lóchrainn</span>
<lb n="723"/><span>ins gach ceard.</span>
<lb n="724"/><span>Nach geall maith le bheith i bpárthas a bheith ag amharc ar a</span>
<lb n="725"/><span>párlús?</span>
<lb n="726"/><span>Tá gach uile ní dá bhreáchte ann agus dealramh ón ngréin.</span>
<lb n="727"/><span>Agus nach siúd mar tharla idir Knoxaigh agus Síol nDálaigh,</span>
<lb n="728"/><span>go dtug sí an sway as an mball-room, an stáidbhean a bhí</span>
<lb n="729"/><span>fial.</span>
<lb n="730"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="731"/><p><span>NACH Í SEO AN AIMSIR PHLÉISIÚRTHA</span>
<lb n="732"/><span>i</span>
<lb n="733"/><span>Nach í seo an aimsir phléisiúrtha</span>
<lb n="734"/><span>agam féin insan áit a mbím</span>
<lb n="735"/><span>ag lánúin chroí na féile,</span>
<lb n="736"/><span>clú Éireann a ndís:</span>
<lb n="737"/><span>Neddy lámh an réitigh</span>
<lb n="738"/><span>is tréithrí ins gach uile ní,</span>
<lb n="739"/><span>Mrs Tyler chumhra ghléigeal,</span>
<lb n="740"/><span>dea-bhean gach naí.</span>
<lb n="741"/><span>Bíonn togha gach bia dá ghléasadh</span>
<lb n="742"/><span>gach lá 's gach oíche ar féasta ann.</span>
<lb n="743"/><span>Féach na húlla sléibhe</span>
<lb n="744"/><span>le héadan gach aoin.</span>
<lb n="745"/><span>Bíonn na méara ar théada ann,</span>
<lb n="746"/><span>chorus róbhinn béal air;</span>
<lb n="747"/><span>siúd a n-aiteas, siúd a gcleachtadh</span>
<lb n="748"/><span>'s a gcáilíocht 's a gclaon.</span></p>
<lb n="749"/>
<lb n="750"/><p><span>ii</span>
<lb n="751"/><span>Is é seo teach an tsuaircis,</span>
<lb n="752"/><span>an tsonais 'gus an iomad spóirt,</span>
<lb n="753"/><span>thógfadh croí dá bhuartha</span>
<lb n="754"/><span>is a ualach 's a bhrón,</span>
<lb n="755"/><span>i mbíonn bia is deoch dá ngluaiseacht</span>
<lb n="756"/><span>go buan gach oích' is de ló,</span>
<lb n="757"/><span>is oircheasacht dá roinn ar shluaite</span>
<lb n="758"/><span>gan uabhar ná stró.</span>
<lb n="759"/><span>Ní ar ghanntanas ná ar chruatan</span>
<lb n="760"/><span>ná ar sheiftí dona truaillithe</span>
<lb n="761"/><span>a dtig leofa 'thíocht suas</span>
<lb n="762"/><span>mar is dual do lucht stóir.</span>
<lb n="763"/><span>Ach d'fhága Dia de bhua orthu</span>
<lb n="764"/><span>an tráth do chuir sé anuas iad:</span>
<lb n="765"/><span>ál le scaipeadh-chroí breá</span>
<lb n="766"/><span>fairsing fialmhar 'thabhairt dóibh.</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>iii</span>
<lb n="769"/><span>Dá mbeinnse ag caint achoíche,</span>
<lb n="770"/><span>ní dhéanfainn daobh leath a chór',</span>
<lb n="771"/><span>mo theanga a bheith líofa</span>
<lb n="772"/><span>is m'intleacht dian-mhór.</span>
<lb n="773"/><span>Tá a cháil ar feadh na ríochta</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="774"/><p><span>'s ní iontas a bheith go deo,</span>
<lb n="775"/><span>'s chruinneodh sé nuaíocht rómhaith dhaofa,</span>
<lb n="776"/><span>an t-aosta is an t-óg.</span>
<lb n="777"/><span>Thart an deoch dá bhrí sin,</span>
<lb n="778"/><span>is í is bun is barr gach siamsa;</span>
<lb n="779"/><span>bíodh na gloiní líonta</span>
<lb n="780"/><span>inár bhfianaise go bord!</span>
<lb n="781"/><span>Tógaí suas bhur gcroíthe</span>
<lb n="782"/><span>agus guibhí liomsa Críosta</span>
<lb n="783"/><span>lena mbeannú sa ngábh in aois chlainne</span>
<lb n="784"/><span>is is fíormhaith an toast.</span>
<lb n="785"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="786"/><p><span>AN tSEANBHÓ MHALLAITHE</span>
<lb n="787"/><span>i</span>
<lb n="788"/><span>Níl lá dá chiúine nach dtéann chun gaoithe</span>
<lb n="789"/><span>is níl caint dá chaoine nach dtig chun cinn.</span>
<lb n="790"/><span>Faoi chúrsaí an wrapper bhí mé 'cheilt ar Shíle</span>
<lb n="791"/><span>tá an cás á mhíniú anois bunoscionn.</span>
<lb n="792"/><span>Is mian liom aithris daoibh, a chlann na saoithe,</span>
<lb n="793"/><span>is bréag ní dhéanfad nó go dté mé i gcill,</span>
<lb n="794"/><span>cén nós ar casadh liom an tseanbhó chríonna</span>
<lb n="795"/><span>'gus a fhad san oíche nó gur scar sí liom.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>ii</span>
<lb n="798"/><span>Ghluais mé chun Carrúnach go mall san oíche;</span>
<lb n="799"/><span>d'ardaigh gaoth ann is fearthainn trom;</span>
<lb n="800"/><span>is ag ísliú síos dom ag bun Mhaigh Chríonna</span>
<lb n="801"/><span>is í an tseanbhó bhuí údaí a casadh liom.</span>
<lb n="802"/><span>d'fhiosraigh sí dhíomsa de chomhrá caoithiúil:</span>
<lb n="803"/><span>"Níl foscadh tí againn ann, claí ná tom:</span>
<lb n="804"/><span>iasacht wrapper nó go stada an díle,</span>
<lb n="805"/><span>is cuirfead arís chugat é ar ais gan mhoill".</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>iii</span>
<lb n="808"/><span>Ansin do gheit mé agus rinne mé stán,</span>
<lb n="809"/><span>ach níor lig an náire dhom a dhul chun scaoil,</span>
<lb n="810"/><span>ach theann mé amach uaithi 'gus ghearr mé fáinne</span>
<lb n="811"/><span>is ghuigh mé an tArdrí mo thabhairt beo thríd.</span>
<lb n="812"/><span>Chuir mé geasa uirthi - ní nár náir dhom -</span>
<lb n="813"/><span>mo ligean slán faoi dhídean tí.</span>
<lb n="814"/><span>"Ach ceist mar achainí ort, is tabhair dhom fairnis:</span>
<lb n="815"/><span>an bó ó nádúr thú ó chruthú an tsaoil?"</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>iv</span>
<lb n="818"/><span>"An tráth fuair Mathalas a theagasc líofa,</span>
<lb n="819"/><span>d'fhága mé an tír seo is ní ar easpa só.</span>
<lb n="820"/><span>Chuas le hEarcail go scrios na Traoithe</span>
<lb n="821"/><span>i mo ghaiscíoch fhíormhaith ligthe cró.</span>
<lb n="822"/><span>Chuas le Cromail faoi bhrat an daortha</span>
<lb n="823"/><span>ós mé a mhúin críonnacht is gliocas dó,</span>
<lb n="824"/><span>gur thit mé in Eachroim in aghaidh Clanna Mhílidh;</span>
<lb n="825"/><span>is é d'fhág faoi dhraíocht mé in inní bó".</span>
<lb n="826"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="827"/><p><span>v</span>
<lb n="828"/><span>"Ní chreidim focal uait, is is mór an t-ionadh</span>
<lb n="829"/><span>insan méid seo d'inis tú,</span>
<lb n="830"/><span>go raibh tú fírinneach in aimsir Éabha</span>
<lb n="831"/><span>is a liachta téarma dár aithris tú.</span>
<lb n="832"/><span>Bhéarfad wrapper dhuit go Lá an tSléibhe</span>
<lb n="833"/><span>is ná haithris bréag dhom anois ar tús:</span>
<lb n="834"/><span>cé a sheol ar farraige thú ag tíocht go hÉirinn</span>
<lb n="835"/><span>is a liachta réigiún a bhí fairsing fút?"</span></p>
<lb n="836"/>
<lb n="837"/><p><span>vi</span>
<lb n="838"/><span>"Is iomaí gleanntán agus cnoc ró-uaigneach</span>
<lb n="839"/><span>sa domhan seo a chuartaíos ó cruthaíodh Ádhamh;</span>
<lb n="840"/><span>is dá mbeadh caint anois agam mar bhí an uairsin,</span>
<lb n="841"/><span>bheinn ag suairceas leat go n-éiríodh lá.</span>
<lb n="842"/><span>Thall in Aifrice is ann a bhínnse</span>
<lb n="843"/><span>ó thús an tsaoil i mo dhuine cró,</span>
<lb n="844"/><span>is i gcríoch na dTurcach nó gur cuireadh an díle</span>
<lb n="845"/><span>le linn naoi líne i mo bhuachaill bó".</span>
<lb n="846"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="847"/><p><span>BHÍ MISE LÁ</span>
<lb n="848"/><span>a</span>
<lb n="849"/><span>Bhí mise lá ar Chnoc an Chairn,</span>
<lb n="850"/><span>ag tabhairt aire do mo dhreamhnán caorach,</span>
<lb n="851"/><span>nuair a chonaic mé an t-iolar agus an stráic ina chráig,</span>
<lb n="852"/><span>agus ba chosúil le básta bríste é.</span>
<lb n="853"/><span>Níl a fhios agam go cé an gleann ar chónaigh sé ann</span>
<lb n="854"/><span>le cuaifeach nó le gála gaoithe.</span>
<lb n="855"/><span>Ach is é an rud a chuala mé ag mná 'bhí ag tíocht abhaile ón</span>
<lb n="856"/><span>trá,</span>
<lb n="857"/><span>gur in Acaill atá sé ar dídean.</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>b</span>
<lb n="860"/><span>Bhí mise lá ag gul 'mullaigh an Chairn,</span>
<lb n="861"/><span>ag seoladh mo dhreamhnán caorach,</span>
<lb n="862"/><span>agus chonaic mé stráic le iorla 'na ngráig;</span>
<lb n="863"/><span>ba chosúil le básta an bhríste é.</span>
<lb n="864"/><span>Is é chualas á rá 'gul tharm ag mná</span>
<lb n="865"/><span>gur in Acaill a bhí sé ar dídean.</span>
<lb n="866"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="867"/><p><span>Bzzzzz1906 19</span>
<lb n="868"/><span>UzzzzzÓn chaint bheo I gConnachta </span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p><span>DIC BAIRÉAD AR AN gCRUACH</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>Bhí Riocard Bairéad ag dul suas chuig patrún a bhí ag an</span>
<lb n="873"/><span>gCruach, agus bhí an Suibhneach ar a thóir.  Chonaic sé an fear</span>
<lb n="874"/><span>agus 'léir mar chuala sé ba chosúil leis an mBairéadach é.</span></p>
<lb n="875"/>
<lb n="876"/><p><span>"Ceist agam ort, a ghiolla seo,</span>
<lb n="877"/><span>tharla orm féin ón tslí,</span>
<lb n="878"/><span>cé againn is gile finne</span>
<lb n="879"/><span>nó is áille gnaoi?"</span></p>
<lb n="880"/>
<lb n="881"/><p><span>Dúirt an Bairéadach:</span></p>
<lb n="882"/>
<lb n="883"/><p><span>"Tá fear againn crosach</span>
<lb n="884"/><span>agus an fear eile againn mantach buí,</span>
<lb n="885"/><span>agus níorbh fhearrde an pobal</span>
<lb n="886"/><span>a mbuailfeadh an péire faoi".</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>Bzzzzz1819ob 19T</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>FEARTLAOI</span>
<lb n="891"/><span>Is é do bhinnbheol, do chaoncheol, do chaolmheor agus gléigeal,</span>
<lb n="892"/><span>do mhilphóg, do dheargrós, a chroí, arna n-aolteach</span>
<lb n="893"/><span>mo chianbhrón, do chaonphóg mo chloíleor, is m'éigneach</span>
<lb n="894"/><span>tú bheith faoi fhód ar gclaochló is nach bhfuilir beo re</span>
<lb n="895"/><span>m'éisteacht.</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Riocard Bairéad: Amhráin

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Riocard Bairéad: Amhráin

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
