Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Art Mac Cumhaigh – Dánta</title><author><name type="main">Art Mac Cumhaigh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L120</note>
                         <note type="L">79</note>
                         <note type="B">1773ob 18D</note>
                         <note type="C">Fil.</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L120</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Art Mac Cumhaigh – Dánta</title><author>Art Mac Cumhaigh</author><imprint><publisher>B.Á.C.: An Clóchomhar Tta, 1973</publisher><date>1773ob 18D</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p><span> </span></p>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>MAIRGNEACH FAOI CHAISLEÁN NA GLASDROMAINNE</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ag bruach Dhún Réimhe ar uaigneas lae,</span>
<lb n="4"/><span>'Ba shnuamhar géaga bláth-gheal,</span>
<lb n="5"/><span>Chualas géimneach chuantaí Éireann,</span>
<lb n="6"/><span>Agus fuaim sa spéir in áirde;</span>
<lb n="7"/><span>Bhí na dúile 'teitheadh 's a gcúl le chéile,</span>
<lb n="8"/><span>Is gnúis na gréine báite,</span>
<lb n="9"/><span>Is slua na n-éan ag fuagradh scéil,</span>
<lb n="10"/><span>Le gruaim gur éag na cága.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Nár chloíte mé 'mo luí i bpéin,</span>
<lb n="13"/><span>Go bhfuighinnse scéal an ábhair,</span>
<lb n="14"/><span>Nó an é críochnú an tsaoil mar mhíníos cléir,</span>
<lb n="15"/><span>A bhí 'triall ar Ghaeil an lá sin?</span>
<lb n="16"/><span>Bhí uafás gaoithe is fuaim san aer,</span>
<lb n="17"/><span>Le síor-chur laidhg is táirneach,</span>
<lb n="18"/><span>'S na hualaí éisc le gruaim gur éag</span>
<lb n="19"/><span>'Na gcuail ar thaobh na trágha.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Tráth chonaic mé an spéir 's gach ní faoin ghréin,</span>
<lb n="22"/><span>Is an saol faoi éiclips ábhal,</span>
<lb n="23"/><span>'Sé smaoineas féin gur mhithid damh teitheadh</span>
<lb n="24"/><span>Go dún na gcraobh 's na fáilte,</span>
<lb n="25"/><span>D'éirigh an smaolach cumhra béalbhinn,</span>
<lb n="26"/><span>Aníos ar ghéagán láimh liom,</span>
<lb n="27"/><span>Is ba bhinne ná téada milse Orphéus</span>
<lb n="28"/><span>Ceiliúr an éin dob' áille.</span>
<lb n="29"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="30"/><p><span>"A smaolaigh chléibh, ó tchí tú féin</span>
<lb n="31"/><span>Gur cloíodh Sliocht Gael san áit seo,</span>
<lb n="32"/><span>Tabhair éirí léim i lúb an aeir,</span>
<lb n="33"/><span>Is beir sitheadh i gcéin thar sáile;</span>
<lb n="34"/><span>Mar 'bhfuighidh tú fréamh de ghaol Uí Néill</span>
<lb n="35"/><span>I dtíorthaibh tréan na Spáinne,</span>
<lb n="36"/><span>Agus aithris don mhéid a mhairfeas ón éag</span>
<lb n="37"/><span>Gur scaoil a n-aolchloch álainn."</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Tráth chualaidh an t-éan mé a' lua Síol Néill,</span>
<lb n="40"/><span>Le gruaim gur éirigh in áirde,</span>
<lb n="41"/><span>Bhí a sciatháin scaoilte síos go féar leis,</span>
<lb n="42"/><span>Is bhuail sé a thaobha go cráite,</span>
<lb n="43"/><span>Is dúirt gur buartha baoth mo scéal,</span>
<lb n="44"/><span>Ó chuaigh faoi liagaibh sparrtha,</span>
<lb n="45"/><span>Is má chuartaír féin na tuambaí céanna</span>
<lb n="46"/><span>Gurb ualach cré 'gus cnámh iad.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>D'fhiafraíos féin de phlúr na n-éan</span>
<lb n="49"/><span>Dob úire d'éanlaith phárthais,</span>
<lb n="50"/><span>Nár fhuagair sé an dún ba saibhre -</span>
<lb n="51"/><span>Creagán na gcraobh - le gárthaibh,</span>
<lb n="52"/><span>Nó an gcualaidh na tréanfhir dob uaisle 'Shíol Néill</span>
<lb n="53"/><span>Gur tuairgneadh saothar a lámhaibh,</span>
<lb n="54"/><span>'S iad a ruaigfeadh an méid seo uainn as Éirinn -</span>
<lb n="55"/><span>Sluaite Shéaghain is Mháirtín.</span>
<lb n="56"/></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="57"/><p><span>'Eoghain Rua, mo léan thú fuar i gcré,</span>
<lb n="58"/><span>'S tú ruaigfeadh an cheithearn ghallda,</span>
<lb n="59"/><span>'S gur fuadaíodh Féilim uasal tréitheach,</span>
<lb n="60"/><span>Go Cúigeadh Laighean dá bhású,</span>
<lb n="61"/><span>Tiarna Uíbh Éathach bhí ar uaislibh Gael,</span>
<lb n="62"/><span>Nó gur chríonaigh an t-éag a chnámha,</span>
<lb n="63"/><span>'S cá bhfuighfear a léithid arís chun féidhme,</span>
<lb n="64"/><span>Ó síneadh an méid seo i gclárthaibh.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>"Go Tír Eoghain má théir, gheobhair póg is céad,</span>
<lb n="67"/><span>Is treorú an scéil go dáimhiúil.</span>
<lb n="68"/><span>Mar a bhfuil na laochra is dílse méin,</span>
<lb n="69"/><span>Tá líofa tréitheach láidir":</span>
<lb n="70"/><span>"Tá'n cháin seo réidh chun sásamh an té</span>
<lb n="71"/><span>'Bheir smál ar Ghaeil an lá seo,</span>
<lb n="72"/><span>Is a phlúir na n-éan, ná humhlaigh don éag,</span>
<lb n="73"/><span>Nó go dtiocfaidh Sliocht Néill dod thárrtháil."</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>"Ó bhreoigh tú mé le glór do bhéil,</span>
<lb n="76"/><span>'S nach bhfoghthar le léigheas ón bhás mé,</span>
<lb n="77"/><span>Go Cóigeadh Laighean is cóir dúinn gléas,</span>
<lb n="78"/><span>Go Dún Uí Néill ar mársáil";</span>
<lb n="79"/><span>"Ór na Gréige is stór na hÉiphte,</span>
<lb n="80"/><span>Is ceol na dtéad ar chlársaigh,</span>
<lb n="81"/><span>'S ní fhóirfeadh an méid sin, is foghaim go léir é,</span>
<lb n="82"/><span>A stóir, mura n-éagfainn láimh leat."</span>
<lb n="83"/></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="84"/><p><span>AGALLAMH LE CAISLEÁN NA GLASDROMAINNE</span>
<lb n="85"/><span>An File</span>
<lb n="86"/><span>A aolchloch dhaite bhí i bhfad ag síol Néill gan smúid,</span>
<lb n="87"/><span>Nó gur básadh in Eachroim gach aicme de na Gaeil, mo chumhaidh,</span>
<lb n="88"/><span>Le séideadh na mara thug Eolus aréir do lúib,</span>
<lb n="89"/><span>Gur réabadh fá thalamh do bhallaí 'na mbladhaibh dubh.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>An Caisleán</span>
<lb n="92"/><span>Cha léir damh do fhreagra, gé go gcanann tú an Ghaelig nua,</span>
<lb n="93"/><span>Cha léigheastar mé feasta, 'sé mheasaim go mbéad ar siúl</span>
<lb n="94"/><span>Le gach saormhac tairis dá mbíodh agam a' méadú clú,</span>
<lb n="95"/><span>Táid faoi liagaibh sa Chreagán is nach bhfaicim íad go héag</span>
<lb n="96"/><span>ansiud.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>An File</span>
<lb n="99"/><span>A shaor-dhúin chaisil is deise ná na céadtaí cúirt,</span>
<lb n="100"/><span>Nach féidir leat seasamh go dtreiseoidh na Gaeil do lúb?</span>
<lb n="101"/><span>Féilim an gleacaí de aicme Shíl Néill na rún,</span>
<lb n="102"/><span>A chuirfidh Séarlas i mbratach ar neamhchead do lucht pléid' i</span>
<lb n="103"/><span>gcúirt.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>An Caisleán</span>
<lb n="106"/><span>Nach deacair damh-sa seasamh 's gan fascadh nó díon 'mo chúl,</span>
<lb n="107"/><span>Agus fíor-scoith na coilleadh 'ndiaidh a milleadh, is a géaga dlúth,</span>
<lb n="108"/><span>Na héanlaith is binne 's a gceiliúr go léír faoi smúid,</span>
<lb n="109"/><span>Ag ceithearnaigh na matóg ag cascairt Dún Réimhe ar siúl.</span>
<lb n="110"/></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="111"/><p><span>An File</span>
<lb n="112"/><span>A ghrianáin an fhíona a dtig friothamh na gréine 'do chúl,</span>
<lb n="113"/><span>An dtréigfeá an t-uirgheall go n-aithriseofá scéala dúinn,</span>
<lb n="114"/><span>Fá Eireamhón daite de aicme Mhilésius úir,</span>
<lb n="115"/><span>Ór shíolraigh an mhaicne d'fhág do bhallaí faoi léan mar siúd.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>An Caisleán</span>
<lb n="118"/><span>Is é fágáil Thoirealaigh d'fhág arraing i mo thaobh ar dtús,</span>
<lb n="119"/><span>Sciath-dhídean do threabhaibh Néill Fhrasaigh nár thréig an</span>
<lb n="120"/><span>chúirt;</span>
<lb n="121"/><span>Tá géimneach allúrach 'n-áit salm ag cléir mar siúd,</span>
<lb n="122"/><span>Aige Jane 's aige Bhullaigh do mo chreathnú lena méidhligh nua.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>An File</span>
<lb n="125"/><span>A árais na seirce a mbíodh gaiscígh agus iarlaí fút,</span>
<lb n="126"/><span>Ná faicidh dhuit ceasna le caismirt a méidhligh nua;</span>
<lb n="127"/><span>Tá an Spáinneach i dtoiseach le treise chun scaoileadh dúinn,</span>
<lb n="128"/><span>Agus carnóidh sé Bhullaigh is a bhunadh go Sléibhte Múirn.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>An Caisleán</span>
<lb n="131"/><span>Ón lá sin Manchester sé mheasaim go mbéad ar siúl,</span>
<lb n="132"/><span>d'fhág Cathal is a bhunadh gan urraim fá na sléibhtibh cúil,</span>
<lb n="133"/><span>Muna bhfuasclaidh Paris, Versailles, nó Vénice dúinn</span>
<lb n="134"/><span>Ag árdú na mbratach leis an fleur ghlan tséimh de lúce.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>An File</span>
<lb n="137"/><span>A áille na flaithe fuair taithí ó na céadtaí ar dtús,</span>
<lb n="138"/><span>Nuair a bhánaigh Rí Babylon cathair ghlan tséimh na Jews,</span>
<lb n="139"/><span>Básadh Baltassar agus ceangladh é i mbraighdibh dlúth,</span>
<lb n="140"/><span>Tiocfaidh an lá sin ar Bhullaigh a mbeidh cumhaidh air is Jane</span>
<lb n="141"/><span>faoi smúid.</span>
<lb n="142"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="143"/><p><span>TAGRA AN DA THEAMPALL</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Eadar Foirceal na cléire is Fochairt na nGael</span>
<lb n="146"/><span>'Sé chodail mé aréir ar lóistín,</span>
<lb n="147"/><span>Is le fáinne an lae 'sé chuala mé an ghéag</span>
<lb n="148"/><span>'Cur ceisteanna i gcéin ón Róimhchill,</span>
<lb n="149"/><span>Dá fiafraí den téa'pall galánta gléasta</span>
<lb n="150"/><span>'Chonaic sí réidh de chomhgar:</span>
<lb n="151"/><span>"Cé acu sliocht Gael a dheasaigh do thaobh,</span>
<lb n="152"/><span>Clann Liútair nó fréamh Strongbownians?"</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>An Teampall Gallda</span>
<lb n="155"/><span>"A chiúinbhean gan chéill, 'sé mholaim dhuit féin</span>
<lb n="156"/><span>Thú a scor de do phléid gan treoir liom,</span>
<lb n="157"/><span>'S gur éalaigh sliocht Gael ó do phobal go léir,</span>
<lb n="158"/><span>'S do chreideamh gan chéim gan chrógacht.</span>
<lb n="159"/><span>Tá Gallaibh róthréan i ngach ionad dá dtéithear</span>
<lb n="160"/><span>Is Caitlicigh faoi léan á ndeoradh,</span>
<lb n="161"/><span>Tá do theampall ag éag, is gan fosadh go mbeidh</span>
<lb n="162"/><span>Le treise Luthérians óirdhearc."</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>An Róimhchill</span>
<lb n="165"/><span>D'fhreagair mé a scéala sa teanga fuair Gael</span>
<lb n="166"/><span>Mac Eathair ar Mhaigh Séanair óirdhearc:</span>
<lb n="167"/><span>"Tabhair aire dhuit féin nach scaipfidh do shréad</span>
<lb n="168"/><span>Mar Nimrod 's a shaoraibh róghlic.</span>
<lb n="169"/><span>Ach is cosúil gur éag siad maithe Síl Néill</span>
<lb n="170"/><span>Is clann Anluain, fuil tréanrí Óirthear,</span>
<lb n="171"/><span>Mac 'Naosa na stéad, na n-ollamh 's na dtéad,</span>
<lb n="172"/><span>Tráth deasadh do leithéid sa chló sin."</span>
<lb n="173"/></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="174"/><p><span>An Teampall Gallda</span>
<lb n="175"/><span>"Go neamhchead do bhur gcré beidh Béarla i gcéim,</span>
<lb n="176"/><span>Is Gaeilge go léir ar dórtadh,</span>
<lb n="177"/><span>Tá maoin agus séad ag Breatain is Wales</span>
<lb n="178"/><span>Le dealramh a scéimh' go glórmhar,</span>
<lb n="179"/><span>Dúiche is sréada is fearantaí saora,</span>
<lb n="180"/><span>Ag imeacht ar stéadaibh 's i gcóistí,</span>
<lb n="181"/><span>'S gach costas dá ngéillfeadh timpeall na réagún</span>
<lb n="182"/><span>Go dtiteann sliocht Gaeil Ghlais leofa."</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>An Róimhchill</span>
<lb n="185"/><span>"An gcuala tú scéala sa Scrioptúr dá léamh</span>
<lb n="186"/><span>Ar phobal na hÉiphte i mbeo-bhroid,</span>
<lb n="187"/><span>Gurb iomaí sin gléas ler coscradh an réacs,</span>
<lb n="188"/><span>Sul fár scaradh go léir uaidh an cóige,</span>
<lb n="189"/><span>Is le cumas na n-éacht gur chruinnigh siad laochra</span>
<lb n="190"/><span>I gcarbaid go gléasta in ordú,</span>
<lb n="191"/><span>'S in ainneoin a dtréas go dtáinig siad saor</span>
<lb n="192"/><span>Tríd thonnaibh geal tréan na bóchna."</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>An Teampall Gallda</span>
<lb n="195"/><span>"Deir bhur nEaglais gan bhréag nach bhfuil sa Scrioptúr go léir</span>
<lb n="196"/><span>Ach aisling, is géilleadh nár chóir dhuit,</span>
<lb n="197"/><span>Buime ró-chlaon a mheallas gach aon</span>
<lb n="198"/><span>Ó fhlaitheas na naomh 's na glóire,</span>
<lb n="199"/><span>'Cumadh a gcuid bréag chun ciste a mhéadú</span>
<lb n="200"/><span>Ar gach ionad dá ngéillfidh gleo-bhroid,</span>
<lb n="201"/><span>Mar deir Liútar le céill is Cailvin 'na dhéidh</span>
<lb n="202"/><span>Ag aithris a réim' go seolta."</span>
<lb n="203"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="204"/><p><span>An Róimhchill</span>
<lb n="205"/><span>"Sé mo thuirse gur tréaghdadh maithe na nGael</span>
<lb n="206"/><span>In Eachroim 's ar thaobh na Bóinne,</span>
<lb n="207"/><span>'S nach maireann i gcéim Eoghan an Chogaidh Ó Néill</span>
<lb n="208"/><span>'Chuirfeadh Cromail i bpéin 's a shlóite;</span>
<lb n="209"/><span>Cha lasfadh King Harry, Beelsebub éitheach,</span>
<lb n="210"/><span>Nó Liútar a bhuaradh Fódhla,</span>
<lb n="211"/><span>New Lights nó Secéders, Old Presbyterians,</span>
<lb n="212"/><span>Swaddlers nó Quakers leofa".</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>An Teampall Gallda</span>
<lb n="215"/><span>"Bhí Liútar i gcéim seal tamaill de shaol</span>
<lb n="216"/><span>Ag maithibh gach aon dar ghéill dhó,</span>
<lb n="217"/><span>Ón Ghearmáin le réim go Sacsain na séad</span>
<lb n="218"/><span>A tháinig sé i gcéin dá seoladh,</span>
<lb n="219"/><span>Mar bhféadfadh siad géilleadh do fhlaitheas ó Ghael,</span>
<lb n="220"/><span>A bhanríon Kate a dheoradh</span>
<lb n="221"/><span>Is ceangal 'na dhéidh le Anne Bullin na scéimh'</span>
<lb n="222"/><span>Go neamhchead do lucht pléid na hEorpa."</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>An Róimhchill</span>
<lb n="225"/><span>"Bhí an iomad den chléir in eagna 's i léann</span>
<lb n="226"/><span>Ag teagasc i dtéa'pall Rómha,</span>
<lb n="227"/><span>Ag Nice is ag Éphesus thart timpeall fán réim</span>
<lb n="228"/><span>Go Constanti-Ghréagach-nople,</span>
<lb n="229"/><span>Sul fá dtáinig an fear claon sin, Liútar na mbréag,</span>
<lb n="230"/><span>A mhilleadh an mhaighdean ró-ghlan,</span>
<lb n="231"/><span>Is má d'imigh le baos na Huguenots gan chéill,</span>
<lb n="232"/><span>Char cailleadh mo shréadsa i gcónaí."</span>
<lb n="233"/></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="234"/><p><span>An Teampall Gallda</span>
<lb n="235"/><span>"A dhuine gan chéill, níl brí in do scéal,</span>
<lb n="236"/><span>'S cha dtiompaíthear go héag mo dhóigh-sa,</span>
<lb n="237"/><span>Níl cuidiú ag Gaeil bheith i gcumas linn féin</span>
<lb n="238"/><span>Ach mar shruthán le taobh na bóchna,</span>
<lb n="239"/><span>In Albain le réim, sa mBreatain le céim,</span>
<lb n="240"/><span>'S in Éirinn le tréan Hanóver,</span>
<lb n="241"/><span>'S nach cuma linn féin fán Fhrainc nó fán Ghréig,</span>
<lb n="242"/><span>Nó fá Shéarlas mur n-éagsa mhórsa".</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>An Róimhchill</span>
<lb n="245"/><span>"Níl gar damh bheith 'dréim le creideamh gan chéill,</span>
<lb n="246"/><span>Nach nglacann uaim scéal nó comhairle,</span>
<lb n="247"/><span>Nó go dtiocfaidh na méara chonaic an tréanfhear</span>
<lb n="248"/><span>Baltassar ar thaobh a lóistín,</span>
<lb n="249"/><span>Dá nochtadh dhuit féin, 'réir chothrom an scéil,</span>
<lb n="250"/><span>Gurb atuirseach mé faoi Sheoirse,</span>
<lb n="251"/><span>Is ar fheartaibh Mhic Dé, nár mhairidh tú i gcéim,</span>
<lb n="252"/><span>Nó go gcuirfidh Rí Séarlas brón ort."</span>
<lb n="253"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="254"/><p><span>ADEIR CLANN LIÚTAIR</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Adeir clann Liútair atá i gcúirt 's i gcóistibh,</span>
<lb n="257"/><span>Go bhfuighinn-sa vóta ar a gcreideamh féin,</span>
<lb n="258"/><span>Fearann saor agus gunnaí seolta,</span>
<lb n="259"/><span>Is mo hata cóirithe le cross-cockade;</span>
<lb n="260"/><span>Fíon is féasta dá ghléas ar bord damh,</span>
<lb n="261"/><span>Ar feadh mo lóistín 's go deireadh an lae,</span>
<lb n="262"/><span>'S nach mb'fhéarr an tslí damh-sa síneadh leofa</span>
<lb n="263"/><span>Ná bheith 'mo stócach ar fhasan Gael?</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>Dearbhthar damh-sa nach bhfuil ach clóic</span>
<lb n="266"/><span>Ag an eaglais Rómhanach dá cur ar Ghaeil,</span>
<lb n="267"/><span>Is má chreidim iad-san go mbéad 'mo dheoraí</span>
<lb n="268"/><span>I gcríochaibh Fódhla feasta faoi léan;</span>
<lb n="269"/><span>Anois is mian liomsa síneadh leofa,</span>
<lb n="270"/><span>Agus éirí cróga ar a bhfasan féin,</span>
<lb n="271"/><span>Is má deir mo ghaoltaí gur baoth mo dhóigh-sa,</span>
<lb n="272"/><span>Goidé sin dóibh-san nuair a bhéas me 'gcéim.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Deir Dan is Hector is Drummond leofa,</span>
<lb n="275"/><span>Nach bhfuil an chóir aige neach ach iad féin,</span>
<lb n="276"/><span>'S gur i dteampall Glasgow a lasadh an tóirse</span>
<lb n="277"/><span>Le fearaibh cróga na mbreacan ria'ach.</span>
<lb n="278"/><span>A Rí thug Maoise is a phobal óirdhearc,</span>
<lb n="279"/><span>Tríd thonn na bóchna sa Mhuir Ruaidh saor,</span>
<lb n="280"/><span>Má gheibh siad aoibhneas ar shlí na glóire,</span>
<lb n="281"/><span>Nach cloíte an dóigh atá ar chlannaibh Gael?</span>
<lb n="282"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="283"/><p><span>A shagairt chaomhúil is binne glórthaí</span>
<lb n="284"/><span>I gcríochaibh Fódhla ag teagasc Gael</span>
<lb n="285"/><span>Cuimhnigh arís leat ar bhaois na hóige,</span>
<lb n="286"/><span>Is go raibh mé in d'eolas ag tosach léinn.</span>
<lb n="287"/><span>Tá mic tíre dá chur i gcló damh,</span>
<lb n="288"/><span>Agus iad i gcótaibh na gcaorach réidh</span>
<lb n="289"/><span>Nach bhfuil ach cruithneacht san arán glórmhar</span>
<lb n="290"/><span>A ndéantar feoil de le guí na cléir'.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>Beir mo chaoin-bheannacht deasaith' ordaith'</span>
<lb n="293"/><span>Chuig an tóirse de scoith na nGael</span>
<lb n="294"/><span>Ar faiche Dhún Gall nuair a bhí tú d'óigfhear,</span>
<lb n="295"/><span>Go ndéanfá cóisir agus coirm théad;</span>
<lb n="296"/><span>Ó fuair tú an chéim a bheith anois pósta</span>
<lb n="297"/><span>Le maighdean ghlórmhar na bhFlaitheas saor,</span>
<lb n="298"/><span>Cáil den íce atá 'do lóistín</span>
<lb n="299"/><span>Cuir do threorú mo laige féin.</span>
<lb n="300"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="301"/><p><span>NANSAIDH NÍ DHUILLEACHÁIN</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>Is i mBaile an Talainn tá an naí is deise fá thrí</span>
<lb n="304"/><span>Ná Angelica, ler cloíodh céadtaí,</span>
<lb n="305"/><span>Is gurb aici tá an chraobh ó chnoc na mban sí,</span>
<lb n="306"/><span>Parnassus na naoi maighdean,</span>
<lb n="307"/><span>Níon Thoirealaigh fuair maoin, meidhir agus cíos,</span>
<lb n="308"/><span>Le hurraim sa tír Ghaelaigh,</span>
<lb n="309"/><span>Ó Duilleacháin a bhíos i bhflaitheas 'na chrích</span>
<lb n="310"/><span>Go hacmhainneach i saothar déise.</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>Dá mbeadh Nansaidh 'na suí i gcathair na Traoi</span>
<lb n="313"/><span>Nochtaithe ar dhíth léine,</span>
<lb n="314"/><span>Is teagmháil sa tslí do Pharis mhac Phriaim,</span>
<lb n="315"/><span>Chuaigh in aistear fán tír Ghréagaigh,</span>
<lb n="316"/><span>Chuirfeadh dealramh a gnaoi chun dearmaid arís</span>
<lb n="317"/><span>Gach tairngire dar scríobh Helénus,</span>
<lb n="318"/><span>Bheadh Agamemnon 's a níon le marthain go ríoga,</span>
<lb n="319"/><span>Gan chontúirt nó baol buartha.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Tá'n rósa fá chaor ag lasadh go fíor,</span>
<lb n="322"/><span>'S an lile fána caoin-bhéilín;</span>
<lb n="323"/><span>A mama 's a píob, 's a cneas uile síos,</span>
<lb n="324"/><span>Mar shneachta gan mhaothadh gréine,</span>
<lb n="325"/><span>De shearc tá na mílte i ndochar dá gcloí</span>
<lb n="326"/><span>Ag Cupid i ndaor-ghéibheann,</span>
<lb n="327"/><span>Ó shantaigh siad an ní úd aicise 'na gnaoi,</span>
<lb n="328"/><span>d'fhág Menelaus go fíor gan chéile.</span>
<lb n="329"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="330"/><p><span>Na hUltaigh a bhíos tuirseach gan bhrí,</span>
<lb n="331"/><span>Ag pilleadh ón Mhí go tréithlag,</span>
<lb n="332"/><span>Théid siad go bruíon Uí Dhuilleacháin san oích'</span>
<lb n="333"/><span>Mar 'gcónaíonn sí, an chaomh-mhaighdean;</span>
<lb n="334"/><span>Sgabann sí an íce orthu gan scíth,</span>
<lb n="335"/><span>Mar bhalsam ag ní a gcréachtaibh,</span>
<lb n="336"/><span>Is níorbh eagal dóibh íota, easbhaidh, nó íneadh</span>
<lb n="337"/><span>Go scaraid arís léithe.</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>Dá bhfaighimis í anuas in aice an taoibh thuaidh,</span>
<lb n="340"/><span>Scáthán an chuain Ghaelaigh,</span>
<lb n="341"/><span>Nansaidh dheas shuairc Ní Dhuilleacháin na gcuach,</span>
<lb n="342"/><span>Is binne ná fuaim téada,</span>
<lb n="343"/><span>Níor chumasaí an ruaig bheireadh Hector na mbua</span>
<lb n="344"/><span>Lena armaibh ar shlua Gréige,</span>
<lb n="345"/><span>Ná mar throidfidís buachaillí an Fheadha gach uair</span>
<lb n="346"/><span>Sul fá scarfadh siad go luath léithe.</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>Tá oineach agus aoibh ag corrú ina croí,</span>
<lb n="349"/><span>Mar thonnaibh dian-mhuir bhraonaigh,</span>
<lb n="350"/><span>Is go mbreacann sí aris ealtaibh na crích'</span>
<lb n="351"/><span>I mbrataibh lena mín-mhéaraibh;</span>
<lb n="352"/><span>Níl leabhar nó laoi dar cumadh le draoi</span>
<lb n="353"/><span>Nach scrúdtar go caoin léithe,</span>
<lb n="354"/><span>An Phoénix fuair mír ar bhan-déithibh an tsaoil,</span>
<lb n="355"/><span>Mar ghealaigh le taoibh réalta.</span>
<lb n="356"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="357"/><p><span>Cluinim-sa dá lua ag an mhacra 'teacht anuas,</span>
<lb n="358"/><span>'Pilleadh óna gcuairt fhómhair,</span>
<lb n="359"/><span>Nach bhfuil tallann dá bhfuair gach aon ríon de n-a mbuaidhibh.</span>
<lb n="360"/><span>Nach maireann ag an tsuairc-mhnaoi mhómhar,</span>
<lb n="361"/><span>Sliocht Chathaoir ón taobh thuaidh de Laighnibh a thug buaidh</span>
<lb n="362"/><span>Threabh Mhílidh na gcuachán órga,</span>
<lb n="363"/><span>Is Brannaigh bheireadh duais do ollaimh gach uair,</span>
<lb n="364"/><span>I seinm agus fuaim ceoltaí.</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>A bhreas-fhaoileann chaoin bheir solas san oích',</span>
<lb n="367"/><span>Mar charbuncle nó mar liag shaibhir,</span>
<lb n="368"/><span>'S nach bhfuil péarla dá mbíonn i sruth Ganges 'na luí,</span>
<lb n="369"/><span>Criostal, nó daor-néamhainn,</span>
<lb n="370"/><span>Nach n-umhlódh gan scíth don loinnir tá go fíor</span>
<lb n="371"/><span>Ag dealrú mar ní éasca;</span>
<lb n="372"/><span>Is go mb'fhéarr le gach saoi ná flaitheas ina chrích</span>
<lb n="373"/><span>Bheith i gcaidreamh léi ar thaobh sléibhe.</span>
<lb n="374"/></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="375"/><p><span>CATHAL MHAC AOIDH</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>A chuisle 's a stóir, 's a chos dheas i mbróig,</span>
<lb n="378"/><span>Is a ghrá na mban óg is áille dlaoi,</span>
<lb n="379"/><span>Níl aon chaiptín ó Bhóinn go Doire na seol,</span>
<lb n="380"/><span>A scaipfeadh an t-ór le Cathal Mhac Aoidh.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>Shuífeadh sé ar bord, is dhéanfadh sé ceol,</span>
<lb n="383"/><span>Agus scaoilfeadh sé ór go leor ar an tsaol;</span>
<lb n="384"/><span>Tá a chlaíomh ina ghlaic 's é 'síor-dhéanamh creach,</span>
<lb n="385"/><span>Is tá'n réim sin gan stad le Cathal Mhac Aoidh.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>A Rí flaithis Dé bheir solas sa ngréin,</span>
<lb n="388"/><span>Go sábháilidh tú mé ar thubaiste an tsaoil,</span>
<lb n="389"/><span>'S nach bhfuil oiread aon éin dá bhfosclann a bhéal,</span>
<lb n="390"/><span>Nach n-abrann liom féin go ngoidfinn an saol.</span></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>Thug siad a mbréag, ní gadaí mé féin,</span>
<lb n="393"/><span>Ar son mé bheith éadrom earráideach baoth,</span>
<lb n="394"/><span>'S dá mbainfinn luach éadaigh de bhodaigh an Bhéarla,</span>
<lb n="395"/><span>Cé bheadh 'na dhéidh ar Chathal Mhac Aoidh?</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>Dá bhfeicfeá-sa Sánaidh, bodach an scála,</span>
<lb n="398"/><span>A spunóg 'na láimh 's é 'slugadh a chuid bia,</span>
<lb n="399"/><span>Is mise ar mo shámhas amuigh ins an stábla,</span>
<lb n="400"/><span>An geillín is fearr le Cathal sa tsrian.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>'Sé William Piaras an giostaire fiata,</span>
<lb n="403"/><span>Agus Ailis an áirseora aige mar mhnaoi,</span>
<lb n="404"/><span>Is aoibhinn 's is cróga a gheobhainnse an t-eolas</span>
<lb n="405"/><span>Ar fud a chuid bó, dá dhorcha an oích'.</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>Tá mo ghaol le Ó Néill, 's le Mag Uidhir ón Scéith,</span>
<lb n="408"/><span>Is gach uaisle dá mhéid dá dtig liom a rá,</span>
<lb n="409"/><span>Raghallaigh is Ruarcaigh, Mathghamhnaigh is Búrcaigh,</span>
<lb n="410"/><span>Gealach na gcuantaí, Cathal Mhac Aoidh.</span>
<lb n="411"/></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="412"/><p><span>AN tATHAIR SÉAGHAN Ó hANLUAIN</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>A mhic Éamoinn Ruaidh, a shadharclann an tsluaigh,</span>
<lb n="415"/><span>Go mbeire tú buaidh i ngach áit le céim,</span>
<lb n="416"/><span>Mar Mhaoise thug sluaite tríd an Mhuir Ruaidh,</span>
<lb n="417"/><span>Chun a scaoileadh ó ghuasachtaibh 's ó ghalraibh léin;</span>
<lb n="418"/><span>Bhí an tír seo faoi ghruaim, is gan dúil lenár bhfuascailt,</span>
<lb n="419"/><span>Ó cuireadh sa tuamba mac Aodha Buí Uí Néill,</span>
<lb n="420"/><span>Go dtáinig ár n-uachtarán céillí stuama,</span>
<lb n="421"/><span>De threabhaibh na huaisle is de phríomh-shliocht Gael.</span></p>
<lb n="422"/>
<lb n="423"/><p><span>Ní raibh rí fá bhuaidh sa chrích seo, mar luaitear,</span>
<lb n="424"/><span>Ó Eireamhón suallach, nó ardfhlaith séimh,</span>
<lb n="425"/><span>Nach tríothu do ghluais sé, mar dhearbhtar le suadhaibh,</span>
<lb n="426"/><span>An feallsúnach suaimhneach fuair grádha ón chléir.</span>
<lb n="427"/><span>Tá'n phríomh-fhuil seo ag luaimnigh 's ag gríosú gan uaill ann,</span>
<lb n="428"/><span>Mar thonn den mhuir uaithne, a dhealraíthear le gréin,</span>
<lb n="429"/><span>Is gan braon di dá truailliú, ach ag reabhradh go huaiseach,</span>
<lb n="430"/><span>Fá bhraoithe caoimh luath-gheal óirdhearca Shéaghain.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>Mar mhac Chalpuirn bhuadhaigh tháinig sé dár bhfuascailt,</span>
<lb n="433"/><span>An páitriarc suairc a dtráchtar Séaghan,</span>
<lb n="434"/><span>Is gur milse gach fuaim den ghrinn-eagna uaidh-sean</span>
<lb n="435"/><span>Ná an mhil 'teacht 'na dualaibh ó bharraibh na gcraobh:</span>
<lb n="436"/><span>An prionsa gan truailliú, Ó hAnluain ba uachtraí,</span>
<lb n="437"/><span>Den aicme úd ar dhual dóibh críoch Óirthear i gcéim,</span>
<lb n="438"/><span>Na treabha bheireadh buaidh as gach conair a ngluaiseadh,</span>
<lb n="439"/><span>Is osadh do lucht guasacht, is cabhair dóibh i bpéin.</span>
<lb n="440"/></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="441"/><p><span>Bhí teimheal is dlúimh ar ár dteampall, monuar,</span>
<lb n="442"/><span>Nó go dtáinig dár bhfuascailt ár ngáirdian, Séaghan,</span>
<lb n="443"/><span>Na caoraigh dá ruagadh faoi dhídean na nua-Ghall,</span>
<lb n="444"/><span>Ag tréigbheáil a n-uan, is gan fál fán tsréad:</span>
<lb n="445"/><span>Gamhain órga go snuamhar is go ceardúil suaithní</span>
<lb n="446"/><span>Dá adhradh, mar dhúileamh, i bhFáil-chrích go léir,</span>
<lb n="447"/><span>Nó go bhfuair Séaghan na cumhachta, mar Élias suallach,</span>
<lb n="448"/><span>A bheith 'teagasg na slua 'na cheannphort Gael.</span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>A shamhail ní luaitear i gcathair nó i dtuataibh,</span>
<lb n="451"/><span>Ó theastaigh uainn Guaire na mbán-ghlac réidh,</span>
<lb n="452"/><span>Coirn agus cuacha is cannaí dá ruagadh,</span>
<lb n="453"/><span>'Sé is mian leis an uachtarán grádhach Séaghan;</span>
<lb n="454"/><span>Na bochta do fhuascailt as teirce in am cruatain,</span>
<lb n="455"/><span>Mar Iósaf le sluaitibh Chanaan go léir,</span>
<lb n="456"/><span>'S níonn sé taise le truaighe, mar thuile ghlasuaithne,</span>
<lb n="457"/><span>Teacht gairm na gcuach nuair fhásas an féar.</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>Tá Jericho seo thuas ag tréigbheáil a chumhacht,</span>
<lb n="460"/><span>Is le jubilee go bhfuair sinn fíor-act of grace,</span>
<lb n="461"/><span>'Sí is measa bheireadh fuascailt ar chreapall ar bith uaithe</span>
<lb n="462"/><span>Ná na treabha tugadh suas go Babylon faoi thréas;</span>
<lb n="463"/><span>Nineveh, gé gurbh uaibhreach an chathair sin 's a sluaite,</span>
<lb n="464"/><span>d'umhlaigh siad le fuagra mhic Réachel go léir,</span>
<lb n="465"/><span>Is mar sin di-se ón uair seo, dá mbeadh a ballaí uile-buadhach,</span>
<lb n="466"/><span>Go gcromfaidh sí a huabhar le crábhadh an Athar Séaghan.</span>
<lb n="467"/></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="468"/><p><span>Tá srotha den fhuil uachtraigh ag lasadh tríd a ghruaidhe,</span>
<lb n="469"/><span>De threibh na ríte buadhach, ard-fhlaith is cléir;</span>
<lb n="470"/><span>Ó Donnghaile bhí suailceach ar faiche 'measc na sluaitibh,</span>
<lb n="471"/><span>Den tsíol a sgabadh uadh-san, siúd gráinne den déis.</span>
<lb n="472"/><span>Ná saoiltear libh gur cluainteoir nó braighdeach bocht a fuair sibh,</span>
<lb n="473"/><span>A líonfadh ciste in ualachaibh, gan faoiseamh do aon,</span>
<lb n="474"/><span>Ach rí ráthmhar stuama, gan bhaos, gan chraos, gan uabhar,</span>
<lb n="475"/><span>'S go raibh liag i dTeamhair uachtraigh a gháirfeadh leis féin.</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>Nítear eaglaisigh, monuar, de threabhaibh nach dual</span>
<lb n="478"/><span>Bheith 'na gceannphoirt slua nó ardaithe i gcéim,</span>
<lb n="479"/><span>Is, ag pilleadh dóibh anuas ó na coláistí is uachtraí,</span>
<lb n="480"/><span>Titeann siad sa chruas dar fhás siad féin.</span>
<lb n="481"/><span>Ní hionann ár nGuaire flaithiúil, stuama,</span>
<lb n="482"/><span>A sgabfadh ar na sluaitibh na máma séad,</span>
<lb n="483"/><span>Sliocht Colla níodh tuargain i gcathaibh na gcrua-lann,</span>
<lb n="484"/><span>Mar Eochaidh na ruag ag ard-chur na mbéim.</span>
<lb n="485"/></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="486"/><p><span>ART ÓG Ó NÉILL AGUS A MHUINTIR</span></p>
<lb n="487"/>
<lb n="488"/><p><span>A Airt óig Uí Néill, a shadharclann is glaine cáil,</span>
<lb n="489"/><span>Ursa chogaidh is daingne le béim-neart i gcríochaibh Fáil,</span>
<lb n="490"/><span>Dá dtrialladh Eoghan is Féilim go hÉirinn ionsair ón Spáinn,</span>
<lb n="491"/><span>Ag gríosú Chonaill Chéarnaigh, go ndéanfadh arís ár ndáil;</span>
<lb n="492"/><span>Mar Chonn na lann i Maigh Léana ag tréaghdadh is ag cascairt</span>
<lb n="493"/><span>cháich,</span>
<lb n="494"/><span>Amhail Chú na n-éachta i ngléas na maghaí báird,</span>
<lb n="495"/><span>Le faobhar gearraidh géar-lann ba thréitheach a chroí 's a lámh,</span>
<lb n="496"/><span>Nó gur éirigh an daróg suas ar gearradh buaireamh a lán.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>A phlanda úir na féile, ó Fhéilim an eochair ghráidh,</span>
<lb n="499"/><span>D'fhoscladh croí na n-éiriceach mar Élias na leabhar bán,</span>
<lb n="500"/><span>'S nach mbraithfeadh duisín déirce, nó ré-chiseán líonta lán,</span>
<lb n="501"/><span>I dtús nó i ndeireadh féile nó aige éisteacht in aimsir Cháisc,</span>
<lb n="502"/><span>Mar Mhaoise 'triall ón Éiphte tráth séideadh na tonna i dtráigh,</span>
<lb n="503"/><span>Ar fuagradh comhachta Dé atá i néaltaibh na bhflaitheas ard,</span>
<lb n="504"/><span>Ach 'sé a bhás a d'fhág faoi léan sinn aige sréadaí na n-iomad</span>
<lb n="505"/><span>cáin -</span>
<lb n="506"/><span>Mac Naois Uí Choinne, maor na gcloigín, dár mbuaireamh gach lá.</span>
<lb n="507"/></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="508"/><p><span>A ghéag ón abhaill chumhra, a dúscadh de shliocht na mná,</span>
<lb n="509"/><span>A raibh céad de ríthe dúchais in úr-fhlaitheas Theamhair áird,</span>
<lb n="510"/><span>Gan trácht ar phrionsaibh cúigí, bhí siúd ann de ríthe Fáil,</span>
<lb n="511"/><span>Nár milleadh ariamh sa chúrsa is nár umhlaigh ar alpán fháil;</span>
<lb n="512"/><span>Dá maireadh as an luaithrigh sin go nua ar ais i gcríoch mar ghnáth,</span>
<lb n="513"/><span>An tAthair Féilim ar dtús ag scrúdú na salm sámh,</span>
<lb n="514"/><span>Nó clann Eoghain mhic Airt, thug cúl lena ndúthaigh go</span>
<lb n="515"/><span>cogadh i Spáinn,</span>
<lb n="516"/><span>Cha phósfaí mise ar laighead mo chiste sa teampall ar ball.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>Níl prionsa deas dar háirmheadh fán Ádhamh-chlainn ariamh go fóill,</span>
<lb n="519"/><span>Rí nó barún láidir d'fhás ó threibh Mhílidh an óir,</span>
<lb n="520"/><span>Nach bhfuigheadh na srotha gráidh ag fágáil a chroí gach neoin,</span>
<lb n="521"/><span>Mar Ghuaire sgabadh máma ar ár náisiún tré réir na seod,</span>
<lb n="522"/><span>Gur thosaigh inse airsigh le barr-bhéal na scoltaí cóir,</span>
<lb n="523"/><span>Le mac Fénius, árd-fhlaith a d'athraigh gach teanga ar dóigh,</span>
<lb n="524"/><span>Fuair Scótia, níon rí Pháro, an tráth sin mar chéile dó,</span>
<lb n="525"/><span>Is uathu sileadh anuas gan mhilleadh an Gael Glas gan chló.</span>
<lb n="526"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="527"/><p><span>AN CONACH</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>Dob úr-ghlas duilliúr gach coilleadh ag líonadh de bhláth,</span>
<lb n="530"/><span>Is nua-chnú na n-abhall le measa de shíor a ghnáthaigh,</span>
<lb n="531"/><span>Drúcht ceatha meala le barraibh na gcraobh gach áit,</span>
<lb n="532"/><span>Nó gur dhúisigh an deamhan an nathair nimhe 'chuir an saol chun báin.</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>Tiocfaidh lubhra 'chois aicid ar gach aicme 'na phiantaibh báis,</span>
<lb n="535"/><span>Fiabhras leapa, galar gasta, agus fíor-éagspáirn,</span>
<lb n="536"/><span>Ó thuaradh na taipe níodh morgadh mar líonadh plá,</span>
<lb n="537"/><span>Is go gcríonóidh amharc ó Theamhair go Sléibh an Chairn.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>Níl snake nó basilisk i gcuan Acheron na bpianta tláith,</span>
<lb n="540"/><span>Toad nó crocodile nach gcreathnódh nuair chífeadh an ghráin,</span>
<lb n="541"/><span>Cearnabhán tubaisteach tháinig chugainn chun an tsaoil ar ball,</span>
<lb n="542"/><span>Ó Lúcifer mallaithe chuir flaitheas na n-aingeal chun báin.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>AN tAMHRÁN</span>
<lb n="545"/><span>A Rí chum an domhan, idir thalamh agus líonadh 's trághadh,</span>
<lb n="546"/><span>Is chuir díle as na flaithis ler bascadh síol Éabha is Ádhaimh,</span>
<lb n="547"/><span>Ach Noí 'gus a bhunadh bhí ag imeacht leo féin san áirc,</span>
<lb n="548"/><span>Mura gcloífidh tú an conach faoin earrach beidh an saol 'na phláigh.</span>
<lb n="549"/></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="550"/><p><span>A GHALIEN THAIRIS</span></p>
<lb n="551"/>
<lb n="552"/><p><span>A Ghalien thairis, tháinig chugainn ar chuairt anoir,</span>
<lb n="553"/><span>Go clár chríoch an Fheadha chun cabhair lucht dua is cneadh,</span>
<lb n="554"/><span>An bás, gé neartmhar, má ghabhann chun cách do ghoin,</span>
<lb n="555"/><span>Siúd Dochtúir Cabhanach agaibh chun comhraic ris.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>Níl clí san eagna dar theagasc mac Dáibhí mil,</span>
<lb n="558"/><span>Cato an chumais, Virgil nó Homer glic,</span>
<lb n="559"/><span>Nó Niúl a chruinnigh ar mhalaidh Mhaigh Shéanair scoil,</span>
<lb n="560"/><span>Nach bhfaighthear gan tiobadh ag sileadh thríd bharr do chroibh.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>Is tú an balsam bhí ag clann Esculapius thoir,</span>
<lb n="563"/><span>'S bhí ag Maoise i dtaiscidh gur léigheas sé an Gael Glas ris,</span>
<lb n="564"/><span>Chun cloí gach aicide leanas síol Éabha anois</span>
<lb n="565"/><span>Ó léigheas tú an chneadh úd a bhainfeadh as an chéirín a shult.</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>AN tAMHRÁN</span>
<lb n="568"/><span>A Dhochtúir na séad, is féile dá bhfacas go fóill,</span>
<lb n="569"/><span>Noch gheall mise 'léigheas 's gan de shaibhreas agam ach ceol,</span>
<lb n="570"/><span>Dar flaitheas Uí Néill, má ghéibhim-sa ciste nó stór,</span>
<lb n="571"/><span>Beidh canna 's cúig céad ag géilleadh dhuitse den mbeoir.</span>
<lb n="572"/></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="573"/><p><span>MISE AN tOLLAMH SAOITHIÚIL</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Mise an t-ollamh saoithiúil sin, Pítear Mhac Dhónaill,</span>
<lb n="576"/><span>Teagaimh 'dul na slí mé gos íseal Dé Domhnaigh,</span>
<lb n="577"/><span>Láimh le séipéal Chríosta, mar raibh craosairí ag ól ann,</span>
<lb n="578"/><span>Is thug siad bumper líonta gan íneadh in mo dhorn damh -</span>
<lb n="579"/><span>Is éist, a scológ, éist.</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>Nuair chruinneadar gach pártaidh de ghárdaí Chlann Lóbais,</span>
<lb n="582"/><span>Bhí scológ ramhar shásta 'na pháitriarc leofa,</span>
<lb n="583"/><span>Sé dúirt sé go cráifeach fán dtráth seo Dé Domhnaigh,</span>
<lb n="584"/><span>Nár chóir an altóir fhágáil gan scáird fuiscí ól ann -</span>
<lb n="585"/><span>Is éist, a scológ, éist.</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>Bhí Mhac Cearachair fághaidh i mbrannraí Mhic Eoin ann,</span>
<lb n="588"/><span>Bhí fómhar acu láidre ná fathaigh na Cremóna,</span>
<lb n="589"/><span>Bhí an deachú dá charnadh is ráth ar an phónar,</span>
<lb n="590"/><span>Is dá mbeadh an chailís láimh leo, níor chás bheith ag ól léi -</span>
<lb n="591"/><span>Is éist, a scológ, éist.</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>Arsa Cearachar go fiata "dar fiach 's dar na dúile,</span>
<lb n="594"/><span>Ní shuím aon ndeachú i mbliana gan réasún do mo chumhdach,</span>
<lb n="595"/><span>Tá gorta mór ag triall ó Áth Fhirdhia go Dún Gúile,</span>
<lb n="596"/><span>Is beidh giní ar an chéad fríd an trian seo den chúigeadh -</span>
<lb n="597"/><span>Is éist a scológ éist."</span>
<lb n="598"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="599"/><p><span>BODAIGH NA hEORNA, I</span></p>
<lb n="600"/>
<lb n="601"/><p><span>Tá bodaigh na heorna i gcorraí go mór,</span>
<lb n="602"/><span>Mar tá mise beo dá mbuaireamh,</span>
<lb n="603"/><span>Is dá dtabhraidís beoir agus mil in mo dhorn,</span>
<lb n="604"/><span>Cha mholfainn go deo a dtréithre.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>Níl aon chailleach bhuí chrón i lásaibh ag stró</span>
<lb n="607"/><span>Dá gcruinneoidh dornán saibhris,</span>
<lb n="608"/><span>Nach mbeidh síoda 'gus sról agus sciorta ar a tóin,</span>
<lb n="609"/><span>Agus putóg nó dhó ina héadan.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>Is tocúil an tseoid níon bodaigh sa ród</span>
<lb n="612"/><span>Is cha ghlacann sí cóiriú Gaelach,</span>
<lb n="613"/><span>Mur mbeidh hata uirthi ar dóigh, is crios air den ór,</span>
<lb n="614"/><span>Is cleite ag treabhadh na gaoithe.</span></p>
<lb n="615"/>
<lb n="616"/><p><span>Na sneadha 'na ndornaibh casta 'na cóip,</span>
<lb n="617"/><span>A putóg 's í ag dortadh gréise,</span>
<lb n="618"/><span>Is amach óna srón teacht theas na Féil' Eoin</span>
<lb n="619"/><span>Go bhfaicfí an míol mór 's é ag aoibheall.</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>Ag altóir na cléire is tocúil a ngléas,</span>
<lb n="622"/><span>Lucht curcaí na gcéibhín suaithní,</span>
<lb n="623"/><span>Is a mbodaigh ag buaireamh an phobail go léir</span>
<lb n="624"/><span>Is an ghaoth-ropais ag séideadh uathu.</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>Dá seasadh an méid sin front agus rear,</span>
<lb n="627"/><span>Ó dheasaigh siad i séadtaibh nua-gheal,</span>
<lb n="628"/><span>Is a ngaoltaí go léir ag slugadh na léab,</span>
<lb n="629"/><span>I gcrioslach de dhaor-ghiollaibh tuata.</span>
<lb n="630"/></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="631"/><p><span>Níl aon sagart nó bráthair de chineal na srathar,</span>
<lb n="632"/><span>Dá dtigeadh 'na ndáil ar féasta,</span>
<lb n="633"/><span>Nach mbeadh buidéal ar chlár 's a ngloine 'na láimh,</span>
<lb n="634"/><span>Is na bodaigh ag ól sláinte a chéile.</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>Adeir siad gur stráigh bocht dona gan ádh mé,</span>
<lb n="637"/><span>'Cumadh mo chuid dántaí bréige,</span>
<lb n="638"/><span>Is mur stadfaidh gan spás, go gcluinfear os ard</span>
<lb n="639"/><span>Na cloigíní dá gcrathadh 'mo dhéidh-se.</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>Mallacht na n-ord is eascaine ón Róimh.</span>
<lb n="642"/><span>Go dtitidh ar phór na bpéistí,</span>
<lb n="643"/><span>'Bhíos ag bagairt gach ló ar ollaimh an cheoil,</span>
<lb n="644"/><span>Is nach mbronnann orthu ór nó éadáil.</span></p>
<lb n="645"/>
<lb n="646"/><p><span>Ach má théid bodaigh na heorna ar mire dá ndeoin,</span>
<lb n="647"/><span>Ag cur ladar i dtóin a chéile,</span>
<lb n="648"/><span>Béidh mise pósta feasta go deoidh,</span>
<lb n="649"/><span>Le treibh mhilis chróga an Ghaeil ghlais.</span>
<lb n="650"/></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="651"/><p><span>BODAIGH NA hEORNA, II</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>Tá bodaigh na heorna ag ól go cumasach,</span>
<lb n="654"/><span>Ní hionmhain leo fear ceoil bheadh seaghaiseach,</span>
<lb n="655"/><span>'Sé deir siad ar bord tríd chomhrá tharcaisneach</span>
<lb n="656"/><span>Go mb'fhearr dhamhsa i gcró is mé pósta ón uirgheallach.</span></p>
<lb n="657"/>
<lb n="658"/><p><span>Tá clann Thomáis mhic Lóbais go mór i gcorraí liom,</span>
<lb n="659"/><span>Deir siad nach bhfuil dóigh nó fó i gcinniúin dhamh,</span>
<lb n="660"/><span>Go mb'fhearr dhamhsa bó agus cró beag toite agam,</span>
<lb n="661"/><span>Nó i gcumann an cheoil go deo na díleanna.</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>Má tá mé gan mhaoin, ní chloíonn an tuirse mé,</span>
<lb n="664"/><span>Is dh' ainneoin a gcroí, beidh fíon is puins agam,</span>
<lb n="665"/><span>Glacfaidh mé an saol de réir mar thiocfaidh sé,</span>
<lb n="666"/><span>Is bhéarfaidh Dia dílis mo dhíol fá dheireadh dhamh.</span></p>
<lb n="667"/>
<lb n="668"/><p><span>Níl an crann caorthainn craosach cáil-bhréagaí</span>
<lb n="669"/><span>Den ghréasán a sníomhadh as fuíoll gach garbh-cheasnaí,</span>
<lb n="670"/><span>Nach mbeidh cúr lena craos go dian fá mo cheol-bhuaireamh,</span>
<lb n="671"/><span>Mar mhuc bheadh faoi dhlí tráth mhian léi pór-éigniú.</span></p>
<lb n="672"/>
<lb n="673"/><p><span>Ná samhailse úlla cumhra ar dhreasógaí,</span>
<lb n="674"/><span>Nó mór-mhil dhá dúscadh as crúba an daol nimhe,</span>
<lb n="675"/><span>Caidreamh nó clú bheith i gcúl na péist' mire:</span>
<lb n="676"/><span>An crann gan sú den tsúiche bhréan-loiscthe.</span>
<lb n="677"/></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="678"/><p><span>ARTHUR MHAC EOIN</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>Ag Caisleán Bhaile Roibín in aice an róid mhóir</span>
<lb n="681"/><span>Tá nead an nathair nimhe 's ná téigí dá chomhair</span>
<lb n="682"/><span>An basilisk loisctheach de dheascadh gach póir,</span>
<lb n="683"/><span>'Sé is ainm don crocodile Arthur Mhac Eoin.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>Bhí a sheanmháthair 'cruinniú le púcán gan dóigh,</span>
<lb n="686"/><span>Agus sean-súisín súicheach ar a sús-chraiceann chrón,</span>
<lb n="687"/><span>Ni smaoineann an túit air mar shiúil sise an ród,</span>
<lb n="688"/><span>Gan snáithe ar a glúnaibh ná búcla 'na bróg.</span>
<lb n="689"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="690"/><p><span>CATHAL MHAC GEOICH</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>Bua leat in do sheilg gan toirmeasc a Chathail Mhic Geoich,</span>
<lb n="693"/><span>Gur mharbh tú gan mhearbhall gan airm os cionn míle scór</span>
<lb n="694"/><span>Den ealta úd 'bhain greim as do ghaibhleach is bhreac do thóin,</span>
<lb n="695"/><span>Is chuir do néall ar dearmad ón am sin gur éirigh an ló.</span>
<lb n="696"/><span>Da mbeadh Tarrier is Gloimseach agamsa agus Sealgaí,</span>
<lb n="697"/><span>Shéidfinn gáir mheanmnach leo go Gleann dubh na Smól,</span>
<lb n="698"/><span>Nó go gcluinfí fríd an chontae fuaim na gcon ag dramhdan,</span>
<lb n="699"/><span>Is cha bheadh do dheireadh aréir á chagnadh aige ceithearna dá shórt.</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>Dá bhfaicfeadh sibhse Cathal bocht is gan snáithe air is é ina</span>
<lb n="702"/><span>mhaol,</span>
<lb n="703"/><span>'Na shuí i measc a namhad is iad á sháthadh ar an uile thaobh,</span>
<lb n="704"/><span>Ba mhaith an t-ábhar gáire don stáidbhean a dhearcfadh faoi,</span>
<lb n="705"/><span>Dá mbeadh sí ar chosa in airde 'déanamh crábhaidh go deireadh an</span>
<lb n="706"/><span>tsaoil.</span>
<lb n="707"/><span>Thug sé mionna an Phápa nach scarfadh sé go bráth leo,</span>
<lb n="708"/><span>Nó go gcuirfeadh siad an báire nó go sáródh sé iad;</span>
<lb n="709"/><span>Le gluais na maidne thárlaigh bua an chatha le Cathal bocht,</span>
<lb n="710"/><span>Gur ruaig an gleacaí uadh an aicme ar sáile gan luing.</span>
<lb n="711"/></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="712"/><p><span>Is iomaí cnoc is sliabh a shiúil tú ariamh, a Chathail Mhic Geoich,</span>
<lb n="713"/><span>Ag marbhadh an ealta fhiáin, uadh Liatroim go Contae an Chláir,</span>
<lb n="714"/><span>Broic is sionnaigh is fiadha, dar mo bhriathra, gur leag tú a lán,</span>
<lb n="715"/><span>Is bhíodh meidhir chon aniar leat, mar bhí an míol buí 's an cromán</span>
<lb n="716"/><span>bán.</span>
<lb n="717"/><span>Is tocht liomsa an iaróg a thárlaigh duitse i mbliana,</span>
<lb n="718"/><span>Gur strócadh an taobh siar díot is gur stialladh do thóin,</span>
<lb n="719"/><span>Ag an aicme chum an diabhal, nach nglacfadh smacht nó rial uadh,</span>
<lb n="720"/><span>Bua is treise! is tocht liom an toscar a d'éirigh duit, a Chathail.</span>
<lb n="721"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="722"/><p><span>A MHIC UÍ LABHAIL NA FLAITHE</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>'Mhic Uí Labhail na flaithe ar ghnáth leat bheith 'scairtigh</span>
<lb n="725"/><span>Ar charta den fuiscí rialta,</span>
<lb n="726"/><span>Is ábhal an cleas so thárlaigh anois duit</span>
<lb n="727"/><span>Bheith do d'athrú ar báire i mbliana.</span>
<lb n="728"/><span>Tá a lán de mhná deasa ag mársáil in d'aice;</span>
<lb n="729"/><span>- Sábháil do chorp ar iaróg -</span>
<lb n="730"/><span>Is go mb'fhearr leo ná ceiliúr cláirsí is fidil</span>
<lb n="731"/><span>'Bheith 'spáirn le do chleasaí ciabhach.</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>Tá néamhainn bheag 'chailín dhéanta san fhasan,</span>
<lb n="734"/><span>Thíos ar an Choinigear úrghlas,</span>
<lb n="735"/><span>Más mian libh a chluinsin cé'r dhíobh an bhean úd,</span>
<lb n="736"/><span>'Sí Bríd gheanúil dheas Ní Chumhaigh í.</span>
<lb n="737"/><span>"Dhia, a dháid mhín, go ndéantar áitidh don fhear úd,</span>
<lb n="738"/><span>Óir is álainn a chloigeann lúbach,</span>
<lb n="739"/><span>Is go mb'fhearr liom 'na haice, ag ithe prátaí 'gus salainn,</span>
<lb n="740"/><span>Ná i bpálás ar hallaí cúirte".</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>Arsa M'réad bheag Ní Leannáin, péarla an chúil chlannaigh</span>
<lb n="743"/><span>Thug rún agus searc a croí dhó:</span>
<lb n="744"/><span>"B'fhearr liom ná coróin ghréagach rí na dTurcach,</span>
<lb n="745"/><span>Is a bheith fuaite ina chulaidh shíoda",</span>
<lb n="746"/><span>Clumhach na n-éan go huile, is bíodh siad ar aon leaba,</span>
<lb n="747"/><span>Gé gur mhór an giofta le maíomh é,</span>
<lb n="748"/><span>Is go mb'fhearr leis an starraí bheith 'bréagnú a chuid leathair</span>
<lb n="749"/><span>Le nuacht faoi phluid san oíche.</span>
<lb n="750"/></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="751"/><p><span>Arsa Neillí Ní Ghabhann, is a bos faoina leicinn,</span>
<lb n="752"/><span>'Gus í 'bualadh a hucht le dúthracht:</span>
<lb n="753"/><span>"A rí na bhfeart, nach áibheil an ball seirce,</span>
<lb n="754"/><span>d'fhás idir a chorp is a ghlúine;</span>
<lb n="755"/><span>'Dhia, gan do chosa déanta chun sodair,</span>
<lb n="756"/><span>Agus d'éalóinn seal fá shliabh leat,</span>
<lb n="757"/><span>Óir, má tháinig breo beag ar uirgheall chomhrá an duine,</span>
<lb n="758"/><span>Níl a chomhgar is a chleas ar iarraidh."</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>'Sé dúirt Róis bheag Nic Cabhaid go mómhar le Peigí,</span>
<lb n="761"/><span>An óigbhean de chlainn Mhic 'Il Chiaráin:</span>
<lb n="762"/><span>"Is dóighiúil 's is deas a ho-boy gan easbhaidh,</span>
<lb n="763"/><span>Thóigfeadh sé tuirse is cian dínn".</span>
<lb n="764"/><span>Níl aon óigbhean ó imeall Chairlinn go Gaillimh,</span>
<lb n="765"/><span>Arbh áil léi fear mar chéile,</span>
<lb n="766"/><span>Nach mbeadh sólás dá hanam 'gus sócúl dá colainn</span>
<lb n="767"/><span>'Bheith ar láimh leis an bhunán céanna.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>'Sé dúirt Bríd mhór Nic Mhaicín, aige éirí ar maidin,</span>
<lb n="770"/><span>'Gus í lán dá cuid sotail suirí:</span>
<lb n="771"/><span>"Níl fiadhair ó thine nach réabfadh sé thairis,</span>
<lb n="772"/><span>Is gan iarann aige ach clocha cumhra;</span>
<lb n="773"/><span>Is trua nach raibh agam léagsa ar do choltar,</span>
<lb n="774"/><span>Nó go saotharófá mo phaiste dúiche,</span>
<lb n="775"/><span>An síol úd a chuirfeá mí roimhe Nollaig,</span>
<lb n="776"/><span>Níor bhaol dó nach nglacfadh rúta".</span>
<lb n="777"/></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="778"/><p><span>MÁIRE CHAOCH</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>Tá ribíní daite ar gach páiste istír,</span>
<lb n="781"/><span>Tá na mairbh dá n-adhlacadh gan cháin gan chíos,</span>
<lb n="782"/><span>Níl aon duisín, nó cuta le fáil, nó síol,</span>
<lb n="783"/><span>Níl aon mheascán dá dheisiú ach do Mháire Chaoich.</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>Níl aon síogaí beag díblí fuair ardú ó léan,</span>
<lb n="786"/><span>Ó íochtar Lag Maoláin go Clár Uí Néill,</span>
<lb n="787"/><span>Ach an líon a bheith snímhte 's na prátaí réidh,</span>
<lb n="788"/><span>Nach bhfuigheadh buidéal fíona aige Máire Chaoich.</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>Chan ógánach dóighiúil a b'áin léi féin,</span>
<lb n="791"/><span>A phógfadh go ró-dheas nó d'fhaiscfeadh léi,</span>
<lb n="792"/><span>Ach fear an chróinín chruinn cornaithe as lár na cré,</span>
<lb n="793"/><span>'Sé d'ólfadh an puins ró-dheas le Máire Chaoich.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>Charbh fhiú léi Mac Cumhaigh 'chur ag bord 'na shuí</span>
<lb n="796"/><span>Ach sa chlúid is é ag diúl na bláiche síos.</span>
<lb n="797"/><span>...</span>
<lb n="798"/><span>...</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>Dá maireadh sliocht Cholla an dá gheal-chrích,</span>
<lb n="801"/><span>Is é nach léigfeadh an dán dá chloí;</span>
<lb n="802"/><span>'Sé nach léigfeadh lucht déanta na mbarrdóg daor</span>
<lb n="803"/><span>'Bheith ar féasta i dtigh cléire aige Máire Chaoich.</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>'Sé mo dhíomá mac Aodha Buí bheith sparrtha i gcré,</span>
<lb n="806"/><span>'S gan aon ar bith diongbháil le fáil 'na dhéidh;</span>
<lb n="807"/><span>'Sé a shíneadh faoi liag a d'fhág cách faoi léan,</span>
<lb n="808"/><span>'S d'fhág aoibhneas istír aige Máire Chaoich.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Go raibh buaidh agus treise i ngach aird den tír,</span>
<lb n="811"/><span>Do n-ár nUachtarán eaglaise, an Blácach caoin,</span>
<lb n="812"/><span>'Sé 'smachtfadh an drochstát a bhíos gnách istír,</span>
<lb n="813"/><span>Agus shocairfeadh an ghoic aige Máire Chaoich.</span>
<lb n="814"/></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="815"/><p><span>AISLING AIRT MHIC CUMHAIGH</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>Ag cuan Bhinn Éadain ar bhruach na hÉireann,</span>
<lb n="818"/><span>Agus mé ar thaobh tonn na bóchna 'mo luí,</span>
<lb n="819"/><span>Tháinig aisling bhéalbhinn gan fhios do m'fhéachaint,</span>
<lb n="820"/><span>Ar aiste Vénus nó i gcló bean sí:</span>
<lb n="821"/><span>Agus dúirt gur éirigh as an Chreagán céad fear</span>
<lb n="822"/><span>De mhaithibh Gael as na tuambaibh aníos,</span>
<lb n="823"/><span>Is go raibh Síol Néill ina mbeathaibh saora,</span>
<lb n="824"/><span>Is an Feadh ag géilleadh dóibh in ór 's i maoin.</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>Dhruid mé léithe chomh dlúth is d'fhéadas,</span>
<lb n="827"/><span>Ar chloistin réim cheart na cóige thíos;</span>
<lb n="828"/><span>Agus d'fhiafraíos féin di an raibh mac Éinrí,</span>
<lb n="829"/><span>'Cur na cloiche réime úd i n-órdú arís?</span>
<lb n="830"/><span>Nó ar chúrsaí tréas' é in aghaidh na dtréanfhear</span>
<lb n="831"/><span>Coill Dhún Réimhe 'bheith dóite i ngrís?</span>
<lb n="832"/><span>Nó arbh fhios don mhaighdean bhí ag insint scéil damh</span>
<lb n="833"/><span>An raibh Eoghan Ó Néill mac Airt Óig sa tír?</span></p>
<lb n="834"/>
<lb n="835"/><p><span>Tá fós an Phoénix ró-bheo in éifeacht,</span>
<lb n="836"/><span>Foradh an aoibhil nár feodh 's nár faobhadh,</span>
<lb n="837"/><span>Cáitlín réimiúil, níon Eoghan na féile,</span>
<lb n="838"/><span>A mbíodh ór is éifeacht na Fódhla 'na maoin.</span>
<lb n="839"/><span>As brollach Néill Fhrasaigh amach gan chlaon í,</span>
<lb n="840"/><span>A raibh na ceatha daonnacht ag dortadh 'na chroí;</span>
<lb n="841"/><span>An míleadh tréitheach de mhaithibh Éireann,</span>
<lb n="842"/><span>Sliocht Cholla an déa-chroí dar fhóir an dá chrích.</span>
<lb n="843"/></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="844"/><p><span>Adúirt an néamhainn gur tráth damh éirí,</span>
<lb n="845"/><span>Is cónaí a dhéanamh fán chóige úd thíos,</span>
<lb n="846"/><span>Mar a raibh an tAthair Féilim arís in éifeacht,</span>
<lb n="847"/><span>Ag teagasc daonnacht mar chóir don tír,</span>
<lb n="848"/><span>Mar bhfuighinnse léagsa ar fhearann saor ann,</span>
<lb n="849"/><span>Ag cumadh véarsaí go ceolmhar caoin,</span>
<lb n="850"/><span>'S nárbh fhiú damh éalú i dtír ó chéile</span>
<lb n="851"/><span>Fán chloigín bhuartha bhí i ndórn mhic Naois.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>D'fhiafraíos féin den bhruinneall chéanna</span>
<lb n="854"/><span>"An tú Hélen ler dódh an Traoi;</span>
<lb n="855"/><span>Nó'n tú bean Orphéus ar lean sé féin í,</span>
<lb n="856"/><span>Go dtug sé as géibheann lena mheor-ghotha í;</span>
<lb n="857"/><span>Nó an tú an té úd fuair an ubhall scéimhe,</span>
<lb n="858"/><span>Ler lasadh éad-bhroid go mór fán Traoi,</span>
<lb n="859"/><span>Nuair a fuair tú aréir mé in uaigneas sléibhe,</span>
<lb n="860"/><span>'S gan fios ag aon neach an cóige i mbím?"</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>"Ní mise aon neach den bhandáil chéanna,</span>
<lb n="863"/><span>Bhí seal gan léine os comhair mhic Phriaim,</span>
<lb n="864"/><span>Ach bean den Ghaeltacht 's de threibh Mhilésius,</span>
<lb n="865"/><span>A bhí seal in éifeacht ag Eoghan sa chrích;</span>
<lb n="866"/><span>Ler cailleadh céad fear de mhaithibh Gael breá</span>
<lb n="867"/><span>In Eachroim slaodach 's sa Bhóinn le bríb,</span>
<lb n="868"/><span>Atá anois ag éirí ón Fhrainc le scéala</span>
<lb n="869"/><span>Go bhfuil Art Ó Néill 'teacht i gcomhair arís."</span>
<lb n="870"/></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="871"/><p><span>"Tá mo chroí-se réabtha 'na mhíle céad cuid,</span>
<lb n="872"/><span>Agus balsam féin nach bhfóireann mo phian,</span>
<lb n="873"/><span>Nuair a chluinim an Ghaelig uilig dá tréigbheáil,</span>
<lb n="874"/><span>Agus caismirt Bhéarla i mbeol gach aoin,</span>
<lb n="875"/><span>Bhullaigh is Jane ag glacadh léagsaí,</span>
<lb n="876"/><span>Ar dhúichibh Éireann na n-ór-bhall caoin,</span>
<lb n="877"/><span>'S nuair a fhiafraím scéala 'sé freagra ghéibhim:</span>
<lb n="878"/><span>"You're a Papist, I know not thee."</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>Clisim féin as an chodladh céanna,</span>
<lb n="881"/><span>Mar dhéanfadh cladhaire bheadh seal 'na luí,</span>
<lb n="882"/><span>Nó mar Oisín faonlag bhí ag taisteal Éireann,</span>
<lb n="883"/><span>Tráth cailleadh an Fhéinn ag mór-chath na maidhm;</span>
<lb n="884"/><span>In áit a bheith ar thaobh cnuic i bhFeadh na féile,</span>
<lb n="885"/><span>Mar a ndéanainn céilí is cónaí faoi aoibh,</span>
<lb n="886"/><span>Sé fuair mé an méid sin i nglasaibh daora,</span>
<lb n="887"/><span>Is Bhullaigh ag méidhligh mar leon i bhfíoch.</span>
<lb n="888"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="889"/><p><span>CÚILFHIONN NÍ CHOINNE</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>Tá géag gheal dheasaith' bhéalbhinn bhreasnaí</span>
<lb n="892"/><span>Ag céimniú mar an lile fán áird seo thiar,</span>
<lb n="893"/><span>Agus éanlaith na cruinne go n-éistid go huile</span>
<lb n="894"/><span>Le héifeacht a binnis gach lá gan chian;</span>
<lb n="895"/><span>Tá a déad chaoin chailce déanta ina seasamh,</span>
<lb n="896"/><span>Mar an éabhar is gile dá dtáinig ariamh,</span>
<lb n="897"/><span>Agus réidh-mhil na mbeach beag ag scaoileadh 'na ceathaibh</span>
<lb n="898"/><span>In aol-ghnúis ghartha Mháire na gciabh.</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Tá an fhial-bhean seo ar lasadh i ndiagacht 's i ndeise,</span>
<lb n="901"/><span>Mar ghrian-sholas maidne a dhealraíos gach ló,</span>
<lb n="902"/><span>'S níl iarla dar gineadh ariamh ins an chruinne</span>
<lb n="903"/><span>Nár mhian leis an lile úd fháil mar stór;</span>
<lb n="904"/><span>Ciall nár dalladh, scéimh nár sroicheadh,</span>
<lb n="905"/><span>Méin nár milleadh a mórgacht go fóill,</span>
<lb n="906"/><span>'S go bhfuil a píob is a mama ar lí cluimh na h-eala</span>
<lb n="907"/><span>Nó mar luí geal an tsneachta ar ard-shliabh Maoldórn.</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>Dá dtiocfadh Júno agus Helen go nua-dheas chugainn,</span>
<lb n="910"/><span>Le gach snua-mhnaoi dá raibh ins an Ádhamh-chlainn ariamh,</span>
<lb n="911"/><span>'S iad cnuasach fán lile i ndún a chois coilleadh,</span>
<lb n="912"/><span>Nó siúl leis na nimphibh in alt ar an tsliabh,</span>
<lb n="913"/><span>Na trí triúr fuair toiseach cúrsa Pharnassus,</span>
<lb n="914"/><span>Is ciúin-chruit mhic Mhanair ag árdú sians,</span>
<lb n="915"/><span>Bhéarfadh an Chúilfhionn Ní Choinne an clú uathu go huile,</span>
<lb n="916"/><span>Mar dhúscadh na gealaí tríd lár na réalt.</span>
<lb n="917"/></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="918"/><p><span>Dá mbeadh sí 'na aice ag éirí do Pharis,</span>
<lb n="919"/><span>Tráth leagadh an abhall ar lár ins an tsliabh,</span>
<lb n="920"/><span>Is chuir Júno, Vénus, is Pallas a n-éideadh dá gcneasaibh,</span>
<lb n="921"/><span>Féachaint cé acu ab áille den triar;</span>
<lb n="922"/><span>An séad úd ba deise bhéarfadh sé di-se,</span>
<lb n="923"/><span>Nó go gceanglódh cumann grá di go dian,</span>
<lb n="924"/><span>Is Iphigénia ní rachadh a dh'éag ar na longaibh</span>
<lb n="925"/><span>Ag laghdú na dtonnaibh a shásamh na ndia.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>A phéarla dheas linbh, bhuair tusa an iomad,</span>
<lb n="928"/><span>Ó Éirne go himeall Cháirlinn na n-iasc,</span>
<lb n="929"/><span>Is go mb'fhéarr liom ná ar cruthadh de shaibhreas na cruinne</span>
<lb n="930"/><span>Go mbéinn do do mhealladh le ráfla sians;</span>
<lb n="931"/><span>Mo léan, nach bhfuil mise agus géag an fhoilt chlannaigh</span>
<lb n="932"/><span>Ar chéilí seal tamaill fá chlár gan chian,</span>
<lb n="933"/><span>I ndúil go bhféadfainn le corrú saor-channaí leanna,</span>
<lb n="934"/><span>An spéis ud bheith eadrainn mar ghnáth linn ariamh.</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>Tá mo chéadfaí ar mearú, buartha fán chorraí</span>
<lb n="937"/><span>A d'éirigh ar Mháistreas Máire le bliain,</span>
<lb n="938"/><span>Is a ghéag ghlan-daite, léigheasaigh mo aicid,</span>
<lb n="939"/><span>Le sméideadh do rosc is áille ná an ghrian;</span>
<lb n="940"/><span>A réalt ghlan na maidne is féile dar cumadh,</span>
<lb n="941"/><span>Saor-níon Uí Choinne de rása na Niall,</span>
<lb n="942"/><span>Is an scéimh úd ler teascadh in éagruth clann Uisnigh,</span>
<lb n="943"/><span>Gur éalaigh sí leatsa ó Dhéirdre na gciabh.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>Mar thug Júdith gan mhearú faothamh don chathair,</span>
<lb n="946"/><span>Tráth maothadh le Bacchus sár-laoch na gcéad,</span>
<lb n="947"/><span>A phlúir scoith na mban is úire dá bhfacas,</span>
<lb n="948"/><span>Tabhair cúnamh anois damh mo phárdún a thriall;</span>
<lb n="949"/><span>Deir na húdair dá ndéanadh Iúdas an aithrí</span>
<lb n="950"/><span>Nach ndiúltfaí sna flaithis a shlánú le Dia,</span>
<lb n="951"/><span>Is a chúilfhionn na gcarad, umhlaím sa deabhaidh,</span>
<lb n="952"/><span>Óir 'sé cluain mhire an pheacaidh a d'athraigh mo chiall.</span>
<lb n="953"/></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="954"/><p><span>FEARTLAOI PHEADAIR UÍ DHOIRNÍN</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Ar Mhullach an Átha Buí 'mo luí teacht ghairm na gcuach,</span>
<lb n="957"/><span>'Sé chonaic mé naoi mná caoimh ag fras-ghol dá ngruaidh;</span>
<lb n="958"/><span>Parnassus na dtrí sruth íce tirim go bruach,</span>
<lb n="959"/><span>'S ar chnoc na mban sí gur éirigh tuirse agus gruaim.</span></p>
<lb n="960"/>
<lb n="961"/><p><span>Bhí Apollo 'na luí gan bhrí, gan mhisnigh, gan stuaim,</span>
<lb n="962"/><span>Minerva ag caoi, 's a croí 'stigh 'bascarnaigh suas,</span>
<lb n="963"/><span>Eolus le fíoch ag siabadh Neptune ón chuan,</span>
<lb n="964"/><span>Is mac Manair nár mhian leis sians a sheinm nó duan.</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Chuir Lúna agus Phéabus éiclips orthu tré dhlúimh,</span>
<lb n="967"/><span>Mars agus Vénus ar teitheadh le Mercury suas,</span>
<lb n="968"/><span>Sathurn ag méadú léin ar chinniúin an tsluaigh,</span>
<lb n="969"/><span>Agus Júpiter céillí ag réabadh an fhlaithis anuas.</span></p>
<lb n="970"/>
<lb n="971"/><p><span>Clann an Dághda is Orphéus, thréig siad cruit agus duan,</span>
<lb n="972"/><span>Is d'imigh gach réalt faoin spéir ón Arctic anuas,</span>
<lb n="973"/><span>An Zódiac go léir ag séideadh doineann is fuacht,</span>
<lb n="974"/><span>'S do ghoil na Néiriads ar thaobh na toinne le gruaim.</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>Bhí Ovid i gcéin chun véarsaí snoite 'chur uaidh,</span>
<lb n="977"/><span>Agus Horas na dtéad ag méadú eagna gach uair,</span>
<lb n="978"/><span>Virgil na nGael ó thaobh na Gearmáine anuas,</span>
<lb n="979"/><span>Agus Hómer na Gréige, fear déanta startha gan duais.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>Níorbh 'fhada 'na dhéidh sin gur éirigh chugam ar chuairt</span>
<lb n="982"/><span>Diana ón Ghréig, 's a péarlaí daite gan snua,</span>
<lb n="983"/><span>D'fhiafraíos den néamhainn mhéarlag mhilis na mbua</span>
<lb n="984"/><span>Cé acu de shíol Éabha fár réab sí a bosa chomh cruaidh.</span>
<lb n="985"/></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="986"/><p><span>D'fhreagair dhamh an ghéag mar thaoscadh toinne le cuan,</span>
<lb n="987"/><span>Dá dhearbhadh dhamh féin gan bhréig, gan mhagadh, gan chluain,</span>
<lb n="988"/><span>Go raibh Oracle Gael ag éag in aice an taobh thuaidh -</span>
<lb n="989"/><span>Ó Doirnín na Séad, fuair léagsa ar chiste na ndrua.</span></p>
<lb n="990"/>
<lb n="991"/><p><span>Mo dhalta, mo spré, mo shadharclann cogair gach uair,</span>
<lb n="992"/><span>'S le bálach gan chéill nach ndéanfadh caidreamh le stuaim,</span>
<lb n="993"/><span>Ach dá dteagmhadh dó féin fear céillí carthanach suairc,</span>
<lb n="994"/><span>Do scéithfeadh go léir sruth glégeal Helicon uaidh.</span></p>
<lb n="995"/>
<lb n="996"/><p><span>Ní raibh curadh nó réacs ar mhaolainn Theamhrach na ndrua,</span>
<lb n="997"/><span>Nó in Eamhain na n-éacht fár éigníodh teach na Craobh Rua,</span>
<lb n="998"/><span>Nó ruathar thug Méabh do laochra Uladh na slua,</span>
<lb n="999"/><span>Nach dtigeadh 'na chéill tráth shéideadh an bheathuisce suas.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>'Sí Banba féin an mhéirdreach mhí-náireach gach uair,</span>
<lb n="1002"/><span>A scar le gach céile dar cheangail di cumann gan chluain,</span>
<lb n="1003"/><span>Ó Pharthalan na mbéimeann go ré clainne Chearmada anuas,</span>
<lb n="1004"/><span>'S gach flaith de shliocht Gael dár ghléas ón Easpáinn ar cuan.</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>Míle, seacht gcéad, seasca is ocht mbliana anuas,</span>
<lb n="1007"/><span>Trí mhí ina dhéidh sin, aois Mhic Mhuire san uaigh,</span>
<lb n="1008"/><span>Ar an chúigiú lá séimh de laethibh an Aibreáin gan chluain,</span>
<lb n="1009"/><span>Chuaigh Ó Doirnín i gcré, fear déanta laoi agus duan.</span>
<lb n="1010"/></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="1011"/><p><span>MARBHNA AIRT ÓIG UÍ NÉILL</span></p>
<lb n="1012"/>
<lb n="1013"/><p><span>Tar éis mo shiúil fríd chúigibh Éireann,</span>
<lb n="1014"/><span>Is ar mhullach Dhroim Buí a shuíos im aonar,</span>
<lb n="1015"/><span>An áit ar mhian liom scíth do dhéanamh;</span>
<lb n="1016"/><span>'Sé bhí dlúimh ar shnua na spéire,</span>
<lb n="1017"/><span>An pól Arctic 's na planets i ndeabhaidh le chéile,</span>
<lb n="1018"/><span>'S an cheathair-dhúil uile gan solas faoi éiclips.</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>Bhí mise mar Oisín ag iarraidh na Féinne,</span>
<lb n="1021"/><span>Tráth chualas an ainnir ba bhinne ná téada,</span>
<lb n="1022"/><span>A dlaoi-fholt feamainneach sgabtha go féar léi,</span>
<lb n="1023"/><span>A rosca ba ghlaine ná criostal na Gréige</span>
<lb n="1024"/><span>'Na linntí geala, is na srotha dá dtréigbheáil,</span>
<lb n="1025"/><span>Is scéimh na cruinne gur cruinneadh 'na héadan.</span></p>
<lb n="1026"/>
<lb n="1027"/><p><span>"Mo cheist ort, a lile fuair gile na géise,</span>
<lb n="1028"/><span>Cé acu de threabhaibh glan-daite síl Éabh' thú?</span>
<lb n="1029"/><span>Nó an as na flaithis a tháinig tú, a néamhainn,</span>
<lb n="1030"/><span>Chun laochra an domhain go huile do bhréagnú?</span>
<lb n="1031"/><span>An tú Angelica mhilis, nó Déirdre,</span>
<lb n="1032"/><span>Nó an de na naoi mná deasa Pharnassus ón Ghréig thú?"</span></p>
<lb n="1033"/>
<lb n="1034"/><p><span>"Och, a dhuine, cár hoileadh thú in ionadaibh Éireann,</span>
<lb n="1035"/><span>Nó an ar na hAlpaibh a chaith tú an séasúr,</span>
<lb n="1036"/><span>Ar Shliabh Árarat ard, nó Suédland,</span>
<lb n="1037"/><span>Aige Bermúdas, nó aige Cuébec,</span>
<lb n="1038"/><span>Ins an Arábia nó i lár na hArménia,</span>
<lb n="1039"/><span>Nach dtuigeann tú mo chás nó ábhar m'éagnaigh?</span>
<lb n="1040"/></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="1041"/><p><span>"Nach mise an Feadh gan cheann, gan chéile,</span>
<lb n="1042"/><span>Bhí lá go haoibhinn faoi Mhac Éinrí,</span>
<lb n="1043"/><span>Do ghoireadh na húdair dúthaigh Uí Néill díom;</span>
<lb n="1044"/><span>'Mo gháirdín cumhra i lúb shliocht Fénius,</span>
<lb n="1045"/><span>Iarlaí is prionsaí is cinn na cléire,</span>
<lb n="1046"/><span>In mo chaisleán ard le taobh Dhún Réimhe.</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>"Ó tháinig ar sáile ón Spáinn go hÉirinn,</span>
<lb n="1049"/><span>Trí mic álainn ard Mhilésius,</span>
<lb n="1050"/><span>Ní raibh mise uain nó uair gan chéile,</span>
<lb n="1051"/><span>Nach raibh leon dá bpór dom bhréagnú,</span>
<lb n="1052"/><span>Nó go dteachaigh faoi fhód Art Óg Ó Néill uaim,</span>
<lb n="1053"/><span>Scáthán na Fódhla, is lóchrann Gaelaibh.</span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>"An mac sin Dhónaill fuair ór is éadáil,</span>
<lb n="1056"/><span>Eachraí óg ar ród ag léimnigh,</span>
<lb n="1057"/><span>Imirt is ól is ceol 'na dhéidh sin,</span>
<lb n="1058"/><span>Seilg is meidhir is seinm ar théadaibh;</span>
<lb n="1059"/><span>Dá maireadh sé beo go cróga in éideadh,</span>
<lb n="1060"/><span>Níor bhaol don chóige brón nó buaireamh.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>"Dalta Bhríde, croí na féile,</span>
<lb n="1063"/><span>Balsam íce 'scaoileadh léan dhínn,</span>
<lb n="1064"/><span>Grá na n-óg, is stór na héigse,</span>
<lb n="1065"/><span>Ansacht Fódhla de phór Mhilésius,</span>
<lb n="1066"/><span>Nó go dtáinig an ló ler dódh an Phoénix,</span>
<lb n="1067"/><span>Chuaigh an drithle faoi cheo 's níl beo 'san aoibheal.</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>"Chuaigh an iomad de Ghaelaibh, faraor, as Éirinn,</span>
<lb n="1070"/><span>Chun na Spáinne ag ardú a gcéime,</span>
<lb n="1071"/><span>Toirealach mac Aodha Buí, croí na féile,</span>
<lb n="1072"/><span>Féilimidh Óg, is Eoghan 'na dhéidh sin,</span>
<lb n="1073"/><span>I ndúil 's go dtóigfeadh brón de Ghaelaibh,</span>
<lb n="1074"/><span>'S nach bhfuigheadh clann Liútair sú mo chléibh-se.</span>
<lb n="1075"/></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="1076"/><p><span>"Chuaigh Art mac Eoghain, an leon ba thréitheach,</span>
<lb n="1077"/><span>I mbárcaibh seoil na bóchna baolaí,</span>
<lb n="1078"/><span>Conn, is Niall Óg, dhá sheabhac chun féidhme,</span>
<lb n="1079"/><span>Agus Toirealach a pósadh in ord na cléire,</span>
<lb n="1080"/><span>Is i ndéidh gach bróin dar bhreoigh mo chéadfaí,</span>
<lb n="1081"/><span>'Sé caiptín na gcorn thug póg is céad damh.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>"A Chreagáin na húire, lubhra 's léan ort,</span>
<lb n="1084"/><span>Is faoi do choim tá na prionsaí tréitheach,</span>
<lb n="1085"/><span>Tugadh mac Éinrí 's níon Uí Néill dhuit,</span>
<lb n="1086"/><span>Cáitlín, níon Aodha Buí, 's croí an Athar Féilimidh,</span>
<lb n="1087"/><span>Tugadh dhuit Eoghan mac Airt Óig, 's a chéile,</span>
<lb n="1088"/><span>Is dar liom ba leor do do lóistín an méid sin.</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>"Chuaigh Brian mac Airt chun na Fraince le Séamas,</span>
<lb n="1091"/><span>Tar éis cath na Bóinne mar leonadh an Ghael-threabh,</span>
<lb n="1092"/><span>Tá a mhac agus ua in do lóistín mar an gcéanna,</span>
<lb n="1093"/><span>Art agus Eoghan, a bhí cróga in am féidhme,</span>
<lb n="1094"/><span>Dá scaoilfí do thuambaí bheadh suailce ag Gaelaibh,</span>
<lb n="1095"/><span>Is bheadh Art mac Dhónaill go cróga in éifeacht.</span></p>
<lb n="1096"/>
<lb n="1097"/><p><span>"A shlugaire chealgaigh, 's a mhealltóir na gcéadtaí,</span>
<lb n="1098"/><span>Cad chuige gur shantaigh tú planda na féile,</span>
<lb n="1099"/><span>A fuair ansacht gach bantracht 's gach maighdean,</span>
<lb n="1100"/><span>A raibh reabhradh is dealramh na gréine ann,</span>
<lb n="1101"/><span>Is a chaoimh-chneas mar ladhg ar na sléibhtibh,</span>
<lb n="1102"/><span>An tóirse den phór sin Gadélius.</span></p>
<lb n="1103"/>
<lb n="1104"/><p><span>"Lá na daire ba mhilis a thréithre,</span>
<lb n="1105"/><span>Faoina bhrataibh gur chruinnigh na céadtaí,</span>
<lb n="1106"/><span>Géaga glasa dá ndeasú ag Gaelaibh,</span>
<lb n="1107"/><span>Is prionsa an Fheadha le seaghais dá ngléasadh,</span>
<lb n="1108"/><span>An t-oidhre dar chuibhe dó loinnir na hÉiphte,</span>
<lb n="1109"/><span>Diamond solais as brollach an Ghaeil Ghlais.</span>
<lb n="1110"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="1111"/><p><span>"Nuair a chruinneadar cách go hArdmhach' na cléire,</span>
<lb n="1112"/><span>Is goireadh de caiptín i dtoiseach ar chéadtaibh,</span>
<lb n="1113"/><span>Dá mbíodh an urraim mar chuibhe ag Gaelaibh</span>
<lb n="1114"/><span>'Sé gheobhadh an sceptre gan freasúra baoisigh,</span>
<lb n="1115"/><span>Bheadh Tailteann ar lasadh is Teamhair go gréagach,</span>
<lb n="1116"/><span>'S ó liag na ríte go gcluinfimis béicfeach.</span></p>
<lb n="1117"/>
<lb n="1118"/><p><span>"Bhí a chroí 's a neart mar Hector éachtach,</span>
<lb n="1119"/><span>Nó mar Hercules cróga na n-órlann gréagach,</span>
<lb n="1120"/><span>Mar Phirrus na maidhm fán Traoi do raonadh,</span>
<lb n="1121"/><span>Mar Shamson mongach eolach tréitheach,</span>
<lb n="1122"/><span>Mar Chú na hEamhna ag rann-chur gaethibh,</span>
<lb n="1123"/><span>Nó an laoch Leander 'fuair ansacht Héro.</span></p>
<lb n="1124"/>
<lb n="1125"/><p><span>"Bhí a scéimh arís mar Naoise déad-gheal,</span>
<lb n="1126"/><span>Nó mar Absolom mac Dháibhí i mbláth 's i ndéanamh,</span>
<lb n="1127"/><span>Mar Pharis ar thaoibh Shliabh Ída i mbréag-riocht,</span>
<lb n="1128"/><span>Áille Narcissus gur cruinneadh 'na éadan,</span>
<lb n="1129"/><span>A rosca ba ghlaine ná loinnir na gréine,</span>
<lb n="1130"/><span>Is cnuas-mhil na mbeach ar gach focal dá ndéaradh.</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>"Bhí srotha glan ard, as lár Castília,</span>
<lb n="1133"/><span>Ag dúscadh grá gach lá fán rí-mhac,</span>
<lb n="1134"/><span>Ciall Apollo, is carthanacht Mhaoise,</span>
<lb n="1135"/><span>Binneas chlann an Dághda ag rá gach siansa,</span>
<lb n="1136"/><span>A chroí mar Ghuaire 'luascadh an fhíona,</span>
<lb n="1137"/><span>Pronntóir na seod 's an t-ór dá scaoileadh.</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>"Tá Contae an Dúin faoi chumhaidh 'na dhiaidh-san</span>
<lb n="1140"/><span>Contae Thír Eoghain, dar ndóigh 's ní hionadh,</span>
<lb n="1141"/><span>Contae Ardmhach' go cráite buartha,</span>
<lb n="1142"/><span>Dúthaigh an Fheadha dá easbhaidh gan oidhre,</span>
<lb n="1143"/><span>Gruaim is tuirse ar a maireann de Ghaelaibh,</span>
<lb n="1144"/><span>O thaobh Shliabh Gallain go Cabhán Uí Raghallaigh.</span>
<lb n="1145"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="1146"/><p><span>"Bás Fhéilimidh Ruaidh, monuar, do bhuair mé,</span>
<lb n="1147"/><span>Mo bhuabhall milis chun teagasc shliocht Fénius,</span>
<lb n="1148"/><span>Fuair ón Phápa grádha na cléire,</span>
<lb n="1149"/><span>Thoir sa Róimh ar ór-chnoc Céphas,</span>
<lb n="1150"/><span>Mar Dháibhí an rí, bhí a chroí 's a chéadfaí</span>
<lb n="1151"/><span>Ag díbirt diabhal 's ag rialú cléire.</span></p>
<lb n="1152"/>
<lb n="1153"/><p><span>"Ghoileas go cruaidh ar uaigh Sir Féilimidh,</span>
<lb n="1154"/><span>Bile na mbua chun tuargain éiriceach,</span>
<lb n="1155"/><span>Ag an Abhainn Dubh bhain urraim os céadtaí,</span>
<lb n="1156"/><span>Ó mhullach Ard Uladh go himeall na hÉirne,</span>
<lb n="1157"/><span>'Sé bás an ghaiscígh bheir ceasna ar Ghaelaibh,</span>
<lb n="1158"/><span>Is d'fhág Cionn Aird gan dáimh Uí Néill ann.</span></p>
<lb n="1159"/>
<lb n="1160"/><p><span>"Bhí Iarla mór Thír Eoghain in éifeacht,</span>
<lb n="1161"/><span>Rí na leon ó Bhóinn go hAontroim,</span>
<lb n="1162"/><span>'S dá bhfaigheadh cuidiú mar chóir ó chóigibh Éireann</span>
<lb n="1163"/><span>Essex 's a shlóite go leonfadh an tréanfhear,</span>
<lb n="1164"/><span>Elisabeth mhór 's a trón go mbuairfeadh,</span>
<lb n="1165"/><span>Is gheobhadh clann Mháirtín bás go héascaidh.</span></p>
<lb n="1166"/>
<lb n="1167"/><p><span>"Bhí Eoghan an Chogaidh dá mhagadh in Éirinn,</span>
<lb n="1168"/><span>Rí-chrann fascaidh bhris easna na n-éiriceach,</span>
<lb n="1169"/><span>Chuir Cromail chun sodair 's gach bodach dar ghéill dó,</span>
<lb n="1170"/><span>Sciúirse thug greadadh do chreideamh Liútérians,</span>
<lb n="1171"/><span>Scotia is Sacsain gur chreathnaigh sé in éineacht,</span>
<lb n="1172"/><span>Nó gur chloígh 's gur chreapall 's gur threascar an t-éag é.</span></p>
<lb n="1173"/>
<lb n="1174"/><p><span>"Níl seanchas uadh mo Ghuaire mac Bhríde,</span>
<lb n="1175"/><span>Ach gur d'fhuil na huaisle anuas ón dílinn é,</span>
<lb n="1176"/><span>Tá an Leabhar Eoghanach fós dá mhíniú,</span>
<lb n="1177"/><span>Is Saltair Chaisil ag Cuileannán caoimh-ghlan,</span>
<lb n="1178"/><span>Is Dochtúir Céitinn 'na ndéidh dá scríobhadh,</span>
<lb n="1179"/><span>Gurbh iad Síol Néill thug an chéim 's an chraobh leo.</span>
<lb n="1180"/></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="1181"/><p><span>"Tá an Ghlasdromainn buartha 's a ghéaga ag críonadh,</span>
<lb n="1182"/><span>Is ualaí an éisc ag éag le h-íonadh,</span>
<lb n="1183"/><span>An caisleán ard bheith ar lár 'na phíosaibh,</span>
<lb n="1184"/><span>An choill gan bhláth nó fásach tríthi,</span>
<lb n="1185"/><span>Fá bhás gach bile de shíol na ríte,</span>
<lb n="1186"/><span>Sliocht Féilimidh Ruaidh na gcruaidh-lann líofa."</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>Tráth chualaidh Teamhair an Feadh ag éagaoin,</span>
<lb n="1189"/><span>Do lig sí uaill ba thruaigh le héisteacht,</span>
<lb n="1190"/><span>Is dúirt gurb aici ba chuibhe don tréanfhear</span>
<lb n="1191"/><span>A lámh dhearg a dheasú ina bhrataibh le héifeacht,</span>
<lb n="1192"/><span>An mionn comh-dhath 's an tsleá, de dhroim theiste na léige,</span>
<lb n="1193"/><span>Is a rígheadh gan tiobadh ar thulaigh na réacsa.</span></p>
<lb n="1194"/>
<lb n="1195"/><p><span>"Bhí Niall Frasach agam mar chéile,</span>
<lb n="1196"/><span>Niall Glúndubh 's Niall Caille, is Niall na Naoi nGialla,</span>
<lb n="1197"/><span>Cairbre a cailleadh i gcogadh na Féinne,</span>
<lb n="1198"/><span>Cormac Ulcfhada, an mac sin Airt Aoinfhir,</span>
<lb n="1199"/><span>Conn a bhí ar each i ndeabhaidh Mhaigh Léana,</span>
<lb n="1200"/><span>Féilimidh Reachtmhar 's Tuathal Teachtmhar na mbéimeann.</span></p>
<lb n="1201"/>
<lb n="1202"/><p><span>"Plúr Shliocht Eoghain cróga céillí,</span>
<lb n="1203"/><span>Is Eochaidh Muigh-mheodhain na n-órlann gléasta,</span>
<lb n="1204"/><span>Fiacha Sraibhthine, rí a bhí in Éirinn,</span>
<lb n="1205"/><span>Is Muircheartach shíolraigh d' fhíor-shliocht Fénius;</span>
<lb n="1206"/><span>Ní raibh prionsa díobh nach bhfuair mé mar chéile,</span>
<lb n="1207"/><span>Go Cobhthaigh Caolmbreagh - ceap na fréimhe.</span></p>
<lb n="1208"/>
<lb n="1209"/><p><span>"Bhí céad is tríocha do ríthibh tréana</span>
<lb n="1210"/><span>I gceannas na Fódhla de phór an déa-mhic,</span>
<lb n="1211"/><span>Síol Eireamhóin aird dar fhás Uí Néill uaidh,</span>
<lb n="1212"/><span>An chéad fhear cumhra dob úire géaga</span>
<lb n="1213"/><span>A fuair an stiúir i nInis Éalga,</span>
<lb n="1214"/><span>Is bheireadh na frasa do Bhreatainigh mhaola.</span>
<lb n="1215"/></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="1216"/><p><span>"Bhí naoi ríte déag de fhréimh shliocht Íre,</span>
<lb n="1217"/><span>I dTeamhair na rí de ríthibh líofa,</span>
<lb n="1218"/><span>Gan teacht ar ar ghluais ó chuan na críche</span>
<lb n="1219"/><span>Go hAlbain ard sa státa céanna,</span>
<lb n="1220"/><span>Tá Saltair Ardmhach' is cách dá mhíniú</span>
<lb n="1221"/><span>Go dtáinig Art Ó Néill de léim cheart tríothu."</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>M'och, och, ó! 's ar ndóigh, níorbh ionadh,</span>
<lb n="1224"/><span>Deasú dó i sról 's i síoda,</span>
<lb n="1225"/><span>Bhí fíorfhuil Chonaill fán churadh dá ghríosadh,</span>
<lb n="1226"/><span>Samhail Chúchulainn ag fras-imirt rí-chleas,</span>
<lb n="1227"/><span>Fuil clanna rí 'na srotha gaol ann,</span>
<lb n="1228"/><span>'S i gcroí Airt Óig bhí stór mhic 'Naosa.</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>Dá scaoileadh Tulach Lis cumhra a léagaibh,</span>
<lb n="1231"/><span>Nó Cromghlinn uachtrach a dtuambaí saibhre,</span>
<lb n="1232"/><span>Is thairis an Banna thiocfadh an iomad de Ghaelaibh,</span>
<lb n="1233"/><span>De mhaithibh clanna Aonghusa as tír Uibh Éathach,</span>
<lb n="1234"/><span>Is ghoilfeadh go cruaidh fá d'uaigh, a thréanfhir,</span>
<lb n="1235"/><span>Gur leagadh an choill chaoimh is gur chríon a géaga.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>Ní raibh rí nó diúc ó Niúl mac Fénius,</span>
<lb n="1238"/><span>Iarla, prionsa, nó ceannphort cléire,</span>
<lb n="1239"/><span>Nó curadh cróga ar fónamh in Éirinn,</span>
<lb n="1240"/><span>Nach raibh a bhfuil chumhra ag dúscadh tréithe,</span>
<lb n="1241"/><span>Mar scríobhas údair scrúdaith' na Gaelig',</span>
<lb n="1242"/><span>In Art, mac Dónaill, 's mo bhrón gur éag sé.</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>Samhail mo ghaiscígh nach bhfaicfear in Éirinn,</span>
<lb n="1245"/><span>Le lúth, le treise, le taise, 's le daonnacht,</span>
<lb n="1246"/><span>Laoch liathbhán an chinidh le hoineach 's le féile,</span>
<lb n="1247"/><span>Radharc an Fheadha agus seaghais na héigse,</span>
<lb n="1248"/><span>An úll ghlan mhilis de mhaithibh na réagún,</span>
<lb n="1249"/><span>A raibh sliocht Íre ar lasadh le fuil na seacht Niall ann.</span>
<lb n="1250"/></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="1251"/><p><span>Tá an Chros faoi ghruaim 's gan cúirt Uí Néill ann,</span>
<lb n="1252"/><span>Nó taithí na huaisle gach uair chun féasta:</span>
<lb n="1253"/><span>Dís ó Lú is triúr ón Éirne,</span>
<lb n="1254"/><span>An iomad ón Mhí is ó íochtar Éireann,</span>
<lb n="1255"/><span>Ag imirt 's ag ól as cornaibh gléigeal,</span>
<lb n="1256"/><span>Is mar Ollamh Fódhla bhíodh an t-óg dá réiteach.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>Croí gan mheang, gan cham, gan chlaonadh,</span>
<lb n="1259"/><span>Sciath-dhídean na mbocht is stoc na héigse,</span>
<lb n="1260"/><span>Nach ligfeadh do Ghaill bheith 'caint ar Ghaelaibh,</span>
<lb n="1261"/><span>'S nár fhulaing clann Liútair 'bheith scrúdú mar mbéidh siad</span>
<lb n="1262"/><span>Ar chúrsaibh, ar rásaibh, nó ar phátrún gléasta,</span>
<lb n="1263"/><span>Go dtáinig an bás 'na dháil, 's gur éag sé.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>Níorbh ionadh liom na cnuic dá n-éigheadh,</span>
<lb n="1266"/><span>Ó Inbhear Sláinge go lár Mhaigh Léana,</span>
<lb n="1267"/><span>Ó Dhoire na long go tonn Bhinn Éadain,</span>
<lb n="1268"/><span>Is ó Dhún Phádraig go hard-Ráth Mhéabha,</span>
<lb n="1269"/><span>Fá bhás an rí gheobhadh cíos na hÉireann,</span>
<lb n="1270"/><span>Dá mbíodh an dúthaigh ag plúr Mhilésius.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>Is iomaí maighdean mhéarlag mhaoth-gheal</span>
<lb n="1273"/><span>Ag frasghol na ndeor 's ag roinneadh a céibhe,</span>
<lb n="1274"/><span>Fá do luí san úir 's gan dúil le d'éirí;</span>
<lb n="1275"/><span>Saibhreas srotha Ganges, Mhogul 's na Gréige,</span>
<lb n="1276"/><span>Aoibhneas an domhain, gidh mór an méid sin,</span>
<lb n="1277"/><span>Is go dtabharfadh don mbás ar shláinte lae dhuit.</span></p>
<lb n="1278"/>
<lb n="1279"/><p><span>Tá clann d'athar faoi ghruaim ó d'fhuaraigh tú i gcré uathu,</span>
<lb n="1280"/><span>Mailsigh ar uaigneas, 's í 'cruaidh-ghreadadh méar lag,</span>
<lb n="1281"/><span>Bríd i dtír Dhúin 'sgan dúil aici i bpléisiúr,</span>
<lb n="1282"/><span>Neillí, an naí is óige, thug ró-shearc a cléibh duit,</span>
<lb n="1283"/><span>Éinrí gan chuallaí 'n-am suaircis na dtréanfhear,</span>
<lb n="1284"/><span>Is níon Fhéilimidh Ruaidh naoi n-uaire níos buartha.</span>
<lb n="1285"/></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="1286"/><p><span>Dá maireadh na baird bhí i stát ins an chrích seo,</span>
<lb n="1287"/><span>Bheadh Séamas Mhac Cuarta go stuama 'cur síos duit,</span>
<lb n="1288"/><span>Pádraig Mhac Aliondain ag rannsú gach líne,</span>
<lb n="1289"/><span>Randall Dall Mhac Dónaill le heolas dá míniú;</span>
<lb n="1290"/><span>Ó chuaigh siad faoi fhód, níl beo le do chaoineadh,</span>
<lb n="1291"/><span>Ach mise, 'mo bhraon scartha 'dréim leis an dílinn.</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>Go cúirt Airt a choíche, faraoir, cha dtéim-sa,</span>
<lb n="1294"/><span>Ag dúscadh cheoil fá bhordaibh glégeal,</span>
<lb n="1295"/><span>Aige Bacchus mar mbínn seal míosa i ngéibheann,</span>
<lb n="1296"/><span>Ó mheisce gach fíon 's gan íota ar aon ann;</span>
<lb n="1297"/><span>'Sé bás an Ghuaire bheir gruaim ar éigsibh,</span>
<lb n="1298"/><span>Agus ualach mar ghual dubh fá bhruach mo chléibh-se.</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>Beannacht na naomh is guí na cléire,</span>
<lb n="1301"/><span>Beannacht ón Phápa 's gach cáirdineal naofa,</span>
<lb n="1302"/><span>Beannacht is míle arís uaim féin leis,</span>
<lb n="1303"/><span>Go cathair na naomh chun aoibh a mhéadú:</span>
<lb n="1304"/><span>In aois a sé mbliain fichead go fíor a d'éag sé,</span>
<lb n="1305"/><span>Is d'fhág sé an tír seo go cloíte buartha.</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>A liag na mbua, is buan do shaibhreas,</span>
<lb n="1308"/><span>Is iomaí cloch atá anocht ag éad leat,</span>
<lb n="1309"/><span>Mar chuir tú glas ar chaiptín na laochraí,</span>
<lb n="1310"/><span>An croí ler thit fuil cheart Uí Néill ann;</span>
<lb n="1311"/><span>Deireadh na Féinne chun maitheas a dhéanamh,</span>
<lb n="1312"/><span>Art, mac Dónaill, is leon an t-éag é.</span></p>
<lb n="1313"/>
<lb n="1314"/><p><span>AN ANNÁLACH</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>Dhá choll is dair fá thrí,</span>
<lb n="1317"/><span>Naoi mbliana, seasca, is seacht mí,</span>
<lb n="1318"/><span>Aois an Rí dá ngéilleann cách,</span>
<lb n="1319"/><span>Go ndeachaigh Art Ó Néill i gcré i gcónra chláir.</span>
<lb n="1320"/></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="1321"/><p><span>MOLADH SHÉAMAIS PLUINCÉAD</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>In Inis Caoin tá an t-óigfhear de fhíor-scoith na Fódhla,</span>
<lb n="1324"/><span>Chun scaoileadh sliocht Bhreogain anois as gach léan,</span>
<lb n="1325"/><span>Is le faobhar na n-órlann faoi ghríosú go cróga,</span>
<lb n="1326"/><span>Go sraonfaidh sé an comhrac ar aiste na n-éacht;</span>
<lb n="1327"/><span>Béidh clann Chailvin dá leonadh, 's gach dream eile leo-san,</span>
<lb n="1328"/><span>Mar scall coinín scóite nó mar Lochlannaigh i scéin,</span>
<lb n="1329"/><span>Ag an Phluincéadach óg bheirfeas campaí go fóill dúinn,</span>
<lb n="1330"/><span>Ó cheannphoirt na hEorpa chun cuidiú le Gaeil.</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>A Shéamais mhic Iósaif, a rí-mharcaigh chróga,</span>
<lb n="1333"/><span>Nach mithid duitse fóirthint ar threabhaibh na gcréacht,</span>
<lb n="1334"/><span>'S do bhárcaibh bheith in órdú ar bharr gheal na bóchna,</span>
<lb n="1335"/><span>Le mairnéalaigh seolta as Mádrid i gcéin;</span>
<lb n="1336"/><span>Is do ghárdaí chun comhraic fá chlár Inis Fódhla</span>
<lb n="1337"/><span>Leis an chrábhadh thug Eoin agus Peadar don chléir?</span>
<lb n="1338"/><span>'S beidh ár naimhde dá leonadh mar eorna i ngort fómhair</span>
<lb n="1339"/><span>Ar bharr lann na n-óigfhear le cuidiú síl Néill.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>'Sé Tiarna Lú nach raibh cloíte 's fuair clú na seacht dtíortha,</span>
<lb n="1342"/><span>'S is úr-shlat den chaomh-choill sin Séamas ó fhréimh,</span>
<lb n="1343"/><span>De dhúchas na ndaoine a mbíodh dúicheacha 's tíortha</span>
<lb n="1344"/><span>Ag umhlú faoi chíos dóibh gan díomua go léir.</span>
<lb n="1345"/><span>'S iad na Pluincéadaigh scaoilfeadh gach céim-dhochar dínne,</span>
<lb n="1346"/><span>Go fonnmhar ag éirí 's ag dreasú na n-éacht,</span>
<lb n="1347"/><span>Ach siúd planda den fhíor-fhuil tá ceansa gan aon locht,</span>
<lb n="1348"/><span>Mar Choinchulainn líofa ag bíogadh na stéad.</span>
<lb n="1349"/></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="1350"/><p><span>I gcéartain na Cyclops a ghéaraigh sé faobhar,</span>
<lb n="1351"/><span>Chun éiricigh a dhianchur sa deabhaidh le féidhm,</span>
<lb n="1352"/><span>Ón Major gan díomua fuair éifeacht na maoine,</span>
<lb n="1353"/><span>Le béim frasaigh fíochmhar ag treisiú na laoch.</span>
<lb n="1354"/><span>Níor thréithí mac Phriaim leis na Gréagaigh fán Traoi ann</span>
<lb n="1355"/><span>A chréachtadh gach rí-mhac dár astraigh ón Ghréig,</span>
<lb n="1356"/><span>Ná Séamas le faobhar le gach réidh-chleas rí-ghlan,</span>
<lb n="1357"/><span>Dá ndéarnadh ag Aoife le linn Chú na n-éacht.</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>Beir an ruaig go greannmhar mar chuairt Chon na hEamhna,</span>
<lb n="1360"/><span>Le cruaidh-ghaethe reannmhar ag teascadh na gcéad,</span>
<lb n="1361"/><span>Is gheobhair buaidh ar an dream sin chuir dlúimh ar ár gceannphoirt,</span>
<lb n="1362"/><span>Tráth buaileadh ár gcampaí in Eachroim go léir;</span>
<lb n="1363"/><span>Cluinfear uaisle dá mheabhrú fán bhruach sin Maigh Tailteann,</span>
<lb n="1364"/><span>Is beidh cuaillí na Teamhrach dá ndeisiú le haol,</span>
<lb n="1365"/><span>Tiocfaidh buaibh i ngach aimsir fá uaigneas na gcoillte,</span>
<lb n="1366"/><span>'S beidh nua-thobair líonta de lacht ina ndéidh.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>Beidh gruagach na fáilte-sa ag fuascladh dár náisiún,</span>
<lb n="1369"/><span>Le suailce mar dhealraíos gach loinnir den ghréin,</span>
<lb n="1370"/><span>'S go ndeachaigh a thuairisc gach áitidh fá chuantaibh 'gus trágha,</span>
<lb n="1371"/><span>Mar Ghuaire na mbán-ghlac ag scabadh na séad;</span>
<lb n="1372"/><span>Béidh fíontaí na Spáinne dá scaoileadh ina áras,</span>
<lb n="1373"/><span>Mar phríomh-thonnaibh láidir ag imeacht le réim,</span>
<lb n="1374"/><span>Mar dhúil leis an náisiún bheith i dteampall na ngrása,</span>
<lb n="1375"/><span>'S go n-éireoidh an scáinne seo ar choscar a chréacht.</span>
<lb n="1376"/></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="1377"/><p><span>Ón Ghael Glas a shíolraigh an fear céillí gan díomua,</span>
<lb n="1378"/><span>Stoc Fénius ón Scythia ler míneadh gach léann;</span>
<lb n="1379"/><span>'S tá coróin ghréagach shliocht Mílidh an deabhtha gan ionadh</span>
<lb n="1380"/><span>In Edinburgh sínte is gan neach faoina chéim;</span>
<lb n="1381"/><span>Téada na buíne thug Séarlas i dtír ann,</span>
<lb n="1382"/><span>'S nach léigheasann na Stíobhartaigh caoineadh na nGael,</span>
<lb n="1383"/><span>Gheofar réacsa gan scíste ó fhréimh cheart na dtaoiseach,</span>
<lb n="1384"/><span>Mar is gaolmhar don rí-mhac sa a shaothrú uadh féin.</span></p>
<lb n="1385"/>
<lb n="1386"/><p><span>Níl iarla nó rí-fhlaith i dtiarnas na críche,</span>
<lb n="1387"/><span>Ó dhian-chur na díleann ler bascadh síol Éabh',</span>
<lb n="1388"/><span>Nach dtriallaidh a bhfuil ríoga gan siabhrán chuig Séamas,</span>
<lb n="1389"/><span>Ó Chiarraí na gcríochaibh go Sceach leabhar méar:</span>
<lb n="1390"/><span>An fial-mhac a d'éirigh ó Shliabh na mban sí ann,</span>
<lb n="1391"/><span>A bhí 'riaradh 's a' dídean Pharnassus san Ghréig,</span>
<lb n="1392"/><span>Leis an scéimh a fuair Naoise thug Déirdre ón rí sin,</span>
<lb n="1393"/><span>'S d'fhág daor-cheatha díblí ar Eamhain 'na déidh.</span></p>
<lb n="1394"/>
<lb n="1395"/><p><span>A chéile na daonnacht is féile dar shíolraigh,</span>
<lb n="1396"/><span>Nach léir duit na tíortha ag osnaigh faoi léan,</span>
<lb n="1397"/><span>Ár léagsaí 's ár n-aoibhneas ag géilleadh do chlann díomais,</span>
<lb n="1398"/><span>Is gur Papist is mian leo a ghairm dár gcléir;</span>
<lb n="1399"/><span>Ó d'éag siad na taoisigh d'fhág Éire go cloíte,</span>
<lb n="1400"/><span>'S gan oidhre Rí Séamas i mBreatain 'na dhéidh,</span>
<lb n="1401"/><span>Is tú an Phoénix a shíolraigh ó aoibheal na gríse,</span>
<lb n="1402"/><span>Chun scaoileadh as daorbhroid do chreideamh na nGael.</span></p>
<lb n="1403"/>
<lb n="1404"/><p><span>A Ghuaire na crógacht, nach trua leat an chomharsain</span>
<lb n="1405"/><span>In uaigneas faoi dhóchar ag ceasnaí gan réim,</span>
<lb n="1406"/><span>Má ní siad áras nó lóistín go sásta chun cónaí,</span>
<lb n="1407"/><span>Siúd Sánaidh dá gcóiriú go seascair dó féin;</span>
<lb n="1408"/><span>Muna dtabhrair fuascailt nó fóirthint do uaislibh shliocht</span>
<lb n="1409"/><span>Bhreogain,</span>
<lb n="1410"/><span>Tá na h-uain bhocht dá strócadh ag eachtrannaigh claon,</span>
<lb n="1411"/><span>Ó uirgheall na Bóinne beidh úrfhuil na Fódhla</span>
<lb n="1412"/><span>Dá ruagadh gan sócúl ag Gallaibh faoi léan.</span>
<lb n="1413"/></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="1414"/><p><span>IS TUIRSEACH BUARTHA</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>Is tuirseach buartha chuaigh mo shuan aréir damh,</span>
<lb n="1417"/><span>'S mé cráite tréithlag gan treoir gan bhrí,</span>
<lb n="1418"/><span>Tháinig ainnir spéisiúil ar shnua na gréine</span>
<lb n="1419"/><span>'S gur mhaith an saibhreas a fáil mar mhnaoi.</span>
<lb n="1420"/><span>'Sé dúirt sí: "éirigh as do shuan, a thréanfhir,</span>
<lb n="1421"/><span>'S ná codail aon oíche go deo sa tír,</span>
<lb n="1422"/><span>Ach gluais liom sna réagúin 's glac liom mar chéile,</span>
<lb n="1423"/><span>'S beidh ór is éifeacht agat fós is maoin."</span></p>
<lb n="1424"/>
<lb n="1425"/><p><span>An File:</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>Dúscaim suas as mo chodladh an uair sin,</span>
<lb n="1428"/><span>Ar chloisint tuairisc gach aird dá mbéinn,</span>
<lb n="1429"/><span>Agus féachaim uaim ins an áit a gcualas</span>
<lb n="1430"/><span>Cabhair is fuascailt ag teacht fá mo dhéin.</span>
<lb n="1431"/><span>Chuireas cuaisne ar an mbruinneal stuama,</span>
<lb n="1432"/><span>Cá tír ór ghluais sí i bhfad i gcéin,</span>
<lb n="1433"/><span>Gur mhian léi cluain a chur orm an uair sin</span>
<lb n="1434"/><span>'S mo thabhairt ar chuairt ó mo bhaile féin.</span></p>
<lb n="1435"/>
<lb n="1436"/><p><span>An Ainnir:</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>"Bím seal 'mo chónaí os cionn na Bóinne,</span>
<lb n="1439"/><span>Ag gach ollamh eolach bím seal mar mhnaoi,</span>
<lb n="1440"/><span>'S má ghlacair comhairle i ngach ní mar is cóir dhuit,</span>
<lb n="1441"/><span>Gheobhair póg uaim mar fhear den bhuíon;</span>
<lb n="1442"/><span>Téim i gcóistí thríd chuantaí Fódhla,</span>
<lb n="1443"/><span>'S i Lios Dún Bóchna a chodlaim an oích',</span>
<lb n="1444"/><span>'Tabhairt méadú eolais do lucht cumtha ceoltaí,</span>
<lb n="1445"/><span>Is seal ag seoladh 's ag teagasc draoi."</span>
<lb n="1446"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="1447"/><p><span>An File:</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>"Dá ngluaisinn féin leat gach aird a dtéid tú,</span>
<lb n="1450"/><span>Ag cumadh véarsaí mar Ovid caoin,</span>
<lb n="1451"/><span>Bheadh mo charaid buartha gach áit a mbéadh siad</span>
<lb n="1452"/><span>Dá mbeinn 'mo chéile ag leannán sí;</span>
<lb n="1453"/><span>Má's ní go dtéim-sa san astar céanna</span>
<lb n="1454"/><span>Gan fhios do aon neach dá bhfuil sa tír,</span>
<lb n="1455"/><span>Ag tualas gréine má's ní go n-éagfad,</span>
<lb n="1456"/><span>Cuir i gcré mé i measc mo ghaol."</span></p>
<lb n="1457"/>
<lb n="1458"/><p><span>An Ainnir:</span></p>
<lb n="1459"/>
<lb n="1460"/><p><span>"Tá tú folamh faofa i measc do ghaolta,</span>
<lb n="1461"/><span>Gan mhaoin gan saibhreas, ar bheagán lóin,</span>
<lb n="1462"/><span>'S gurbh ard an chéim le gach aon den réim sin</span>
<lb n="1463"/><span>A bhfuil do spéis ann tú bheith tuirseach i mbrón;</span>
<lb n="1464"/><span>Is má chumair véarsaí nó duan chun pléisiúir,</span>
<lb n="1465"/><span>Goirfear gléic díot má bhír gan bhó,</span>
<lb n="1466"/><span>'S nár mhór an t-aoibhneas is fadú saoil dhuit</span>
<lb n="1467"/><span>Bheith a' glacain cíosa ar gach taobh den Bhóinn.</span>
<lb n="1468"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="1469"/><p><span>ÚR-CHILL AN CHREAGÁIN</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>Ag úr-chill an Chreagáin 'sé chodail mé aréir faoi bhrón,</span>
<lb n="1472"/><span>Is le héirí na maidne tháinig an ainnir fá mo dhéin le póig;</span>
<lb n="1473"/><span>Bhí gríos-ghruaidh ghartha aici, agus loinnir ina ciabh mar ór,</span>
<lb n="1474"/><span>'S gurbh é íocshláinte an domhain bheith ag amharc ar an ríon óig.</span></p>
<lb n="1475"/>
<lb n="1476"/><p><span>An Spéirbhean</span>
<lb n="1477"/><span>"A fhial-fhir charthanaigh, ná caitear thusa i néaltaibh bróin,</span>
<lb n="1478"/><span>Ach éirigh go tapaidh agus astraigh liom siar sa ród,</span>
<lb n="1479"/><span>Go tír dheas na meala nach bhfuair Gallaibh inti réim go fóill,</span>
<lb n="1480"/><span>Is gheobhair aoibhneas ar hallaibh do mo mhealladh-sa le siansa</span>
<lb n="1481"/><span>ceoil."</span></p>
<lb n="1482"/>
<lb n="1483"/><p><span>An File</span>
<lb n="1484"/><span>"A ríon is deise, an tú Helen fár tréaghdadh slóigh,</span>
<lb n="1485"/><span>Nó an de na naoi mná deasa Pharnassus thú bhí déanta i gcló?</span>
<lb n="1486"/><span>Cá tír ins an chruinne inar hoileadh thú, a réalt gan cheo,</span>
<lb n="1487"/><span>Ler mhian leat mo shamhail-sa 'bheith 'cogarnaigh leat siar sa</span>
<lb n="1488"/><span>ród?"</span></p>
<lb n="1489"/>
<lb n="1490"/><p><span>An Spéirbhean</span>
<lb n="1491"/><span>"Ná fiafraigh dhíomsa an cheist sin, óir cha chodlaim ar an</span>
<lb n="1492"/><span>taobh seo den Bhóinn,</span>
<lb n="1493"/><span>Is síogaí beag linbh mé, a hoileadh le taobh Ghráinne Óig',</span>
<lb n="1494"/><span>I mbruíon cheart na n-ollamh bím go follas ag dúscadh an cheoil,</span>
<lb n="1495"/><span>Is dá mbínn san oíche ag Teamhair bheinn ar maidin i lár</span>
<lb n="1496"/><span>Thír Eoghain."</span>
<lb n="1497"/></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="1498"/><p><span>An File</span>
<lb n="1499"/><span>"'Sé mo ghéar-ghoin tinnis gur theastaigh uainn Gaeil Thír</span>
<lb n="1500"/><span>Eoghain,</span>
<lb n="1501"/><span>Agus oidhrí an Fheadha gan seaghais faoi liag dár gcomhair -</span>
<lb n="1502"/><span>Géaga glan-daite Néill Fhrasaigh nach dtréigfeadh an ceol,</span>
<lb n="1503"/><span>Is chuirfeadh éideadh fá Nollaig ar na hollaimh bheadh ag géilleadh</span>
<lb n="1504"/><span>dóibh."</span></p>
<lb n="1505"/>
<lb n="1506"/><p><span>An Spéirbhean</span>
<lb n="1507"/><span>"Ó tréaghdadh na treabha bhí in Eachroim is faraor fán Bhóinn -</span>
<lb n="1508"/><span>Sliocht Íre na flaithe bhéarfadh fascadh do gach draoi gan ghleo,</span>
<lb n="1509"/><span>Nach mb'fhéarr dhuit ins na liosaibh, agus mise le do thaoibh</span>
<lb n="1510"/><span>gach neóin,</span>
<lb n="1511"/><span>Ná saighde Chlann Bhullaigh bheith 'tolladh fríd do chroí go</span>
<lb n="1512"/><span>deóidh?"</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>An File</span>
<lb n="1515"/><span>"Cha dtréigfinn do chuireadh ar a gcruinneann na ríte d'ór,</span>
<lb n="1516"/><span>Ach gur cladhartha liom scarúint le mo charaid tá sa tír go fóill,</span>
<lb n="1517"/><span>An chéile úd a mheallas le mo ghealladh tráth bhí sí óg,</span>
<lb n="1518"/><span>Dá dtréiginn anois í, nach fiosach damh go mbéadh sí i mbrón?"</span>
<lb n="1519"/></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="1520"/><p><span>An Spéirbhean</span>
<lb n="1521"/><span>"Cha saoilim gur caraid duit a maireann de do ghaoltaibh beo,</span>
<lb n="1522"/><span>Táir faofa, gan earradh, bocht bearranach baoth, gan dóigh;</span>
<lb n="1523"/><span>Nach mb'fhéarr dhuitse imeacht le hainnir na maothchrobh meor,</span>
<lb n="1524"/><span>Ná na tíortha bheith 'fanóid fá gach ramhán dá ndéan tú 'cheol?"</span></p>
<lb n="1525"/>
<lb n="1526"/><p><span>An File</span>
<lb n="1527"/><span>"A ríon dheas mhilis, má's cinniúin duit mé mar stór,</span>
<lb n="1528"/><span>Tabhair léagsa is gealladh damh ar maidin sul má dtéim sa ród:</span>
<lb n="1529"/><span>Má éagaim fán tSeanainn, i gcrích Mhanainn nó san Éiphte</span>
<lb n="1530"/><span>mhóir,</span>
<lb n="1531"/><span>Gurb ag Gaeil chumhra an Chreagáin a leagfar mé i gcré faoi fhód.</span>
<lb n="1532"/></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="1533"/><p><span>DOIMINIC BEILLIÚ</span></p>
<lb n="1534"/>
<lb n="1535"/><p><span>Tá Dealgan ard fán tráth seo coinscleach,</span>
<lb n="1536"/><span>Le fáilte i gcoinne déa-mhic</span>
<lb n="1537"/><span>A cheangail a pháirt le banríon neimhe,</span>
<lb n="1538"/><span>Is gardaí aingeal léithe;</span>
<lb n="1539"/><span>An Beilleogach álainn, cráifeach, tuigseach,</span>
<lb n="1540"/><span>Atá lán de gach oideas is léann mhaith,</span>
<lb n="1541"/><span>Noch fuair ón Phápa na grása úd Pheadair,</span>
<lb n="1542"/><span>Mar Phádraig in Inis Éireann.</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>Is sochar dhúinn cuairt an chuaine dhil sa</span>
<lb n="1545"/><span>De shíol tréan-ríthe Éireann,</span>
<lb n="1546"/><span>Ó Iarlaibh Lú 's na dtriúcha timpeall,</span>
<lb n="1547"/><span>Siar go Cruachan Mhéabha:</span>
<lb n="1548"/><span>Clann Diarmada ó thuaidh, 's a ngruadha ar lasadh</span>
<lb n="1549"/><span>Gach uair mar an gha gréine,</span>
<lb n="1550"/><span>Is Brannaigh na gcuach thug buaidh le fortún,</span>
<lb n="1551"/><span>Ar chuartú thart na réagún.</span></p>
<lb n="1552"/>
<lb n="1553"/><p><span>Níl tír nó cuan, cúirt nó caiseal,</span>
<lb n="1554"/><span>Nár shiúil a ghaolta in éifeacht:</span>
<lb n="1555"/><span>Go Páris i gcuairt gan ghruaim 's go Mádrid,</span>
<lb n="1556"/><span>Is teann iad fós i Vénice;</span>
<lb n="1557"/><span>Sa Róimh le buaidh ar stuaim is eagna,</span>
<lb n="1558"/><span>Tá táin na gcuradh tréitheach,</span>
<lb n="1559"/><span>Is chugat anuas máguairt i dtaisteal,</span>
<lb n="1560"/><span>Is siar go doirsibh Préague.</span>
<lb n="1561"/></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="1562"/><p><span>Bhí an dúiche seo lá 's ba láidir an cine</span>
<lb n="1563"/><span>- Go dtáinig an smóltach léidmheach -</span>
<lb n="1564"/><span>Faoi na tiarnaibh arda nár athraigh a gcreideamh,</span>
<lb n="1565"/><span>Agus d'fhág an caisleán déanta;</span>
<lb n="1566"/><span>Nach cloíte an cás don scáinne a shil</span>
<lb n="1567"/><span>Ó lár na srotha céanna,</span>
<lb n="1568"/><span>Búr nó tráill a rá anois</span>
<lb n="1569"/><span>Gur cháin dó theacht na ndéidh ann.</span></p>
<lb n="1570"/>
<lb n="1571"/><p><span>Níl rí nó triath de chlannaibh Mhílidh againn,</span>
<lb n="1572"/><span>'S ní áirmhim Galla Gaelach,</span>
<lb n="1573"/><span>Nó Danair uaisle, nach gaol don churadh,</span>
<lb n="1574"/><span>Dá raibh i gcóigibh Éireann.</span>
<lb n="1575"/><span>Is draoi 's is sua é i gcruas gach eagna,</span>
<lb n="1576"/><span>Is fós i dteagasc naofacht,</span>
<lb n="1577"/><span>'S nár chloíte an ghuais dubh-shlua clainne Vulcain,</span>
<lb n="1578"/><span>Cuaisne a chur dá éileamh.</span>
<lb n="1579"/></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="1580"/><p><span>GIOTAÍ GAIRIDE</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>ABHAINN NA bhFAN</span></p>
<lb n="1583"/>
<lb n="1584"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1585"/><span>Abhainn na Coigríche an seanainm stairiúil ar an Fane.  Maidin</span>
<lb n="1586"/><span>Domhnaigh amháin bhí Art ag dul chun Aifrinn.  Tharla go</span>
<lb n="1587"/><span>raibh tuile mhór san abhainn agus ní thiocfadh leis dul trasna.</span>
<lb n="1588"/><span>Chum sé an véarsa seo:</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1591"/><span>"A Abhainn na bhFan, a shiúlas go cam,</span>
<lb n="1592"/><span>Ná mairidh tú 'do thráigh líonta,</span>
<lb n="1593"/><span>Tá tú mar bheadh leon mear romham sa ngleann,</span>
<lb n="1594"/><span>Eadar mé agus an tor naofa;</span>
<lb n="1595"/><span>Ach is cumhan liom an t-am a raibh Seon agus Seaghan</span>
<lb n="1596"/><span>Ag imirt ar do thóin go haerach."</span></p>
<lb n="1597"/>
<lb n="1598"/><p><span>AN EASCAINE</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1601"/><span>"Bhí bata innealta ag Art Mac Cumhaigh, agus bhí sé ar lóistín</span>
<lb n="1602"/><span>agus ar maidin cha raibh an bata le fáil aige.  Ag imeacht dó ag an</span>
<lb n="1603"/><span>doras dúirt sé:</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1606"/><span>"Cibé a raibh rún a ghoid mo bhata aige,</span>
<lb n="1607"/><span>Míle cnapán go raibh ag an lubhra air,</span>
<lb n="1608"/><span>Cancar go raibh ins na haltaibh air,</span>
<lb n="1609"/><span>Gearradh tairt agus múchadh air,</span>
<lb n="1610"/><span>Agus aicid an fhiabhrais bhallaigh go mbainidh gar na súl de."</span></p>
<lb n="1611"/>
<lb n="1612"/><p><span>Tháinig an bata ar ais i gcionn cúig nóiméad.</span></p>
<lb n="1613"/>
<lb n="1614"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Art Mac Cumhaigh - Dánta

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Art Mac Cumhaigh - Dánta

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
