Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Trí Bior-Ghaoithe an Bháis</title><author><name type="main">Séathrún Kéitinn; eag. Osborn Bergin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L068</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1631 17T</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L068</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Trí Bior-Ghaoithe an Bháis</title><author>Séathrún Kéitinn; eag. Osborn Bergin</author><imprint><publisher>Institiúid Ardléinn Bhaile Átha Cliath</publisher><date>1631 17T</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>Ag so síos Trí Bior-ghaoithe an Bháis, mar a</span>
<lb n="2"/><span>dtráchtar ar na trí básaibh atá 'na mbearnaibh</span>
<lb n="3"/><span>baoghail ar an duine, agus mar a gcoi-meastar</span>
<lb n="4"/><span>ré chéile iad, agus mar a gcuirthear</span>
<lb n="5"/><span>síos tuarasgbháil an bháis chorpardha,</span>
<lb n="6"/><span>agus mar a bhfoillsighthear cionnus</span>
<lb n="7"/><span>fhéadas duine é féin d'iongabháil</span>
<lb n="8"/><span>ar an dá bhás oile, mar atá bás</span>
<lb n="9"/><span>na coire agus bás na péine;</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Arna sgríobhadh agus arna gcor i n-eagar agus arna</span>
<lb n="12"/><span>gcnuasach le Séathrún Kéitinn, sagart agus</span>
<lb n="13"/><span>doctúir diadhachta, agus atáid arna roinn i</span>
<lb n="14"/><span>dtrí leabhraibh, agus gach leabhar díobh</span>
<lb n="15"/><span>roinnte i n-altaibh, agus gach alt i</span>
<lb n="16"/><span>ngonaibh, mar bhus follus don</span>
<lb n="17"/><span>léaghthóir.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Aois an Tighearna ag críochnughadh na</span>
<lb n="20"/><span>hoibre se don ughdar, 1631, an</span>
<lb n="21"/><span>dara lá do mhí December.</span>
<lb n="22"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="23"/><p><span><pb n="3"/></span>
<lb n="24"/><span>Trí Bior-ghaoithe an Bháis.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>An céid-leabhar.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>AN CÉAD-ALT.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>An Chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Statutum est hominibus semel mori “do horduigheadh dona daoinibh</span>
<lb n="33"/><span>aon-uair amháin bás d'fhagháil,” do réir Phóil san naomhadh</span>
<lb n="34"/><span>caibidil gusna hEabhraidhibh.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Is uime cheana rug Dia an daoir-bhreath so ar na daoinibh,</span>
<lb n="37"/><span>tré choill a chána don chéad-athair ór fhásadar .i. Ádhamh.</span>
<lb n="38"/><span>Óir do fhógair Dia, i bpéin bháis d'imirt ar Ádhamh agus ar a</span>
<lb n="39"/><span>shliocht, gan toradh chroinn na haithne do fhromhadh, do réir</span>
<lb n="40"/><span>mar léaghtar san dara caibidil in Genesi.  Agus do bhríogh</span>
<lb n="41"/><span>gurab é Ádhamh budh ceann fine ar a chlann-mhaicne féin, do</span>
<lb n="42"/><span>luigh dochar agus daoirse na breithe sin air féin agus ar gach aicme dar</span>
<lb n="43"/><span>chin uaidh, agus dá ngeinfidh go bruinne an bhrátha.  Agus ó's</span>
<lb n="44"/><span>d'ainiarsma na breithe sin táinig an bás dá rochtain féin,</span>
<lb n="45"/><span>roichfidh an bás céadna gach aon dár fhás agus dá bhfásfaidh</span>
<lb n="46"/><span>uaidh go foirceann an bheatha, an mhéid nach fuair bás cheana</span>
<lb n="47"/><span>dhíobh.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Is é an bás so do taisbéanadh i riocht reithe do Daniel fáidh,</span>
<lb n="52"/><span>an tan do-chonnairc reithe ag beartughadh a adharc ar cheathra</span>
<lb n="53"/><span>hairdibh an domhain fa seach, agus nach féadadh beathadhach ar</span>
<lb n="54"/><span>bioth cathughadh ris, ná é féin do dhíon ar a láimh, acht do-níodh</span>
<lb n="55"/><span>do réir a thoile féin orra, do réir mar léaghthar san</span>
<lb n="56"/><span>ochtmhadh caibidil ag Daniel chéadna.  Tuig cheana do réir na</span>
<lb n="57"/><span>háite sin go raibhe adharc ag an reithe sin dobudh faide ioná an</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="58"/><p><span>adharc oile.  Dá chor i gcéill go gcinneadh sé leis an adhairc</span>
<lb n="59"/><span>budh sia ar na tréanaibh, agus leis an adhairc budh giorra ar na</span>
<lb n="60"/><span>hanbhfannaibh.  Is eadh mar an gcéadna chialluigheas an</span>
<lb n="61"/><span>beartughadh nó an t-innliughadh do-ní sé ar na ceithre hairdibh,</span>
<lb n="62"/><span>an t-amus do-bheir sé ar cheathra haosaibh an duine .i. aos</span>
<lb n="63"/><span>macaoimh, aos ógáin, feardhacht agus seanórdhacht.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Is ar anfhorlannaibh an bháis se agus ar a ghnéithibh laibheóram</span>
<lb n="68"/><span>san trácht so síos, agus do bhríogh nach cumhachtach sinn féin ris</span>
<lb n="69"/><span>aní se do chuireamair romhainn do chríochnughadh mar is</span>
<lb n="70"/><span>díol, gan congnamh speisialta an Spiorad Naoimh, guidheam ar</span>
<lb n="71"/><span>n-eadarghuidhtheóir agus ar n-abhacóideach Muire Mháthair, dá</span>
<lb n="72"/><span>iarraidh uirre a himpidhe do chur ar an Spiorad Naomh, fá</span>
<lb n="73"/><span>gach ní dá gcuirfeam san trácht so do dhul i nglóir do Dhia, agus</span>
<lb n="74"/><span>i sochar agus i soileas dona Críostaighthibh i gcoitchinne.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Measaim gurab é an bás, an marcach úd an eich bháin do</span>
<lb n="79"/><span>taisbéanadh d'Eóin, do réir mar léaghthar san seiseadh caibidil</span>
<lb n="80"/><span>in Apocalypsi.  Is amhlaidh iomorra do-chonnairc Eóin an</span>
<lb n="81"/><span>marcach so, agus coróin fána cheann, agus bogha 'na láimh, ré buaidh</span>
<lb n="82"/><span>do bhreith as gach aird.  Is eadh cheana chialluigheas an</span>
<lb n="83"/><span>choróin dobhí fána cheann, gur dhearbh leis buaidh do bhreith</span>
<lb n="84"/><span>ar gach n-aon ré gcaithfeadh soighead gáibhtheach an ghalair a</span>
<lb n="85"/><span>bogha bhríoghmhar an bháis.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Atáid briathra san cheathramhadh caibidil déag don dara</span>
<lb n="88"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh as a dtuigthear go bhfuil an</span>
<lb n="89"/><span>bás i gcinneadh dá gach aon-duine go coitcheann, mar a n-abair</span>
<lb n="90"/><span>Dáibhídh, omnes morimur etca. “do-gheibhmid uile an bás, agus</span>
<lb n="91"/><span>tuitfeamaoid ré fánaidh amhail na huisgeadha.”</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Atá fioghair san treas caibidil ag Daniel as a dtuigthear nach</span>
<lb n="96"/><span>gabhann an bás ag druing ar bioth dona daoinibh.  Do-chonnairc</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="97"/><p><span>iomorra rí uaibhreach anfhlaitheach dobhí ar an mBáibhiolóin</span>
<lb n="98"/><span>darbh ainm Nabugodonasor íomháigh éagsamhail iolchrothach i</span>
<lb n="99"/><span>n-aisling.  Is amhlaidh dobhaoi an íomháigh mhór sin 'na</span>
<lb n="100"/><span>seasamh, agus í ard, agus dobudh uathbhásach urghránna ré faigsin í:</span>
<lb n="101"/><span>a ceann d'ór, agus a hucht agus a lámha d'airgead, a bruinne agus a</span>
<lb n="102"/><span>leasracha d'umha, a sliasda d'iarann, agus an chuid oile dá cosaibh</span>
<lb n="103"/><span>d'iarann agus do chriaidh.  Agus do-chonnairc cloch gan lámha</span>
<lb n="104"/><span>uirre ag tuitim do shliabh, go dtarla ré cosaibh na híomháighe</span>
<lb n="105"/><span>í, gur mhionuigh agus gur bhris cosa na híomháighe maraon ris</span>
<lb n="106"/><span>gach mball oile dhí idir chriaidh, iarann, umha, airgead, agus ór, go</span>
<lb n="107"/><span>ndearnadh luaithreadh dhí, amhail luaithreadh samhraidh ag</span>
<lb n="108"/><span>éirghe do lár ré gal ngaoithe, go nach fríoth a tuarasgbháil dá</span>
<lb n="109"/><span>héis.  An chloch cheana lér turnadh í, do-rinne sliabh mór dhi,</span>
<lb n="110"/><span>do líon an talamh go huilidhe.  Tar gach míniughadh oile dá</span>
<lb n="111"/><span>dtugthar ar an aisling se, measaim gurab é is fáth-rún di: gurab í</span>
<lb n="112"/><span>an íomháigh úd an nádúir dhaonna, agus gurab é chialluighid na</span>
<lb n="113"/><span>boill éagsamhla úd na híomháighe, staide éagsamhla na ndaoine.</span>
<lb n="114"/><span>Óir cialluighidh an ceann óir úd ríghthe agus prionnsadha; an</span>
<lb n="115"/><span>t-ucht agus na lámha airgid, comhairligh na ríogh agus na bprionnsadh;</span>
<lb n="116"/><span>na bruinne agus na leasracha umha, na huaisle agus na hurraidhe</span>
<lb n="117"/><span>bhíos ag cíosughadh agus ag tabhairt chána dhóibh; na sliasda</span>
<lb n="118"/><span>iarnaidhe, na cinn fheadhma agus na daoine díolmhaine bhíos ag</span>
<lb n="119"/><span>cosnamh agus ag caomhna na gcríoch; na luirgne agus an troightheach</span>
<lb n="120"/><span>criaidh-iarainn, an pobal coitcheann ó shoin amach; an sliabh úd</span>
<lb n="121"/><span>do luaidheamair dar thuit an chloch, ceirt-bhreitheamhnas Dé;</span>
<lb n="122"/><span>agus an chloch féin, an bás.  Óir amhail do turnadh an chloch</span>
<lb n="123"/><span>réamhráitte don tsliabh, do bhloghadh agus do bhriseadh na</span>
<lb n="124"/><span>híomháighe, go ndearnaidh luaithreadh dhi, is mar sin thuiteas</span>
<lb n="125"/><span>an chloch úd .i. an bás, don tsliabh .i. ceirt-bhreitheamhnas Dé</span>
<lb n="126"/><span>gusan nádúir dhaonna, dá briseadh agus dá buan-raobadh idir cheann</span>
<lb n="127"/><span>agus chois .i. idir uachtarán agus íochtarán, ionnus nach téid aon uaithe</span>
<lb n="128"/><span>gan aidhmilleadh.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Adeir fós Solamh san cheathramhadh caibidil déag in</span>
<lb n="133"/><span>Ecclesiastico go ndligheann gach aon bheith cuimhneach ar an</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="134"/><p><span>mbás.  Ag so mar adeir: memor esto quia mors non tardat “bí</span>
<lb n="135"/><span>cuimhneach nach déin an bás moill gan teacht d'fhios gach</span>
<lb n="136"/><span>aoin.”  Más eadh bíodh a fhios ag gach aon gurab luaithe</span>
<lb n="137"/><span>chéimnigheas an bás sna haimsearaibh se ioná i dtús na</span>
<lb n="138"/><span>n-aimsear, mar is follus ar ré Ádhaimh, do mhair tuilleadh agus</span>
<lb n="139"/><span>naoi gcéad bliadhain, agus ar ré Mathasalem, do mhair an comhfhad</span>
<lb n="140"/><span>céadna.  Agus ní hiad amháin fuair ré fhada ón mbás réna linn</span>
<lb n="141"/><span>féin, acht drong mhór oile maille riú sna haimsearaibh i rabhadar;</span>
<lb n="142"/><span>ní hionann agus an aimsir se, óir is follus gurab tearc duine do-gheibh</span>
<lb n="143"/><span>os cionn cheathra bhfichid bliadhan, acht i gcruth gurab</span>
<lb n="144"/><span>cuma dhó a bhás nó a bheatha ó shin amach, do réir mar adeir</span>
<lb n="145"/><span>Dáibhídh san .89. Salm, octoginta anni, amplius labor et dolor</span>
<lb n="146"/><span>“ceathra fichid bliadhan, ó shin amach duadh agus doilgheas.”  Is</span>
<lb n="147"/><span>follus do réir a ndubhramair go bhfuil an bás go cinnte i gcionn</span>
<lb n="148"/><span>gach aoin, idir óg agus arsaidh, idir uasal agus íseal, amhail adubhramair</span>
<lb n="149"/><span>thuas.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Gidh eadh faríor, is ionann dál do mhórán do dhaoinibh an</span>
<lb n="154"/><span>tsaoghail se agus don lá luing bhíos ag imteacht an mhara i</span>
<lb n="155"/><span>gcuinne a chéile; óir saoiltear lé lucht gach luinge dhíobh gurb</span>
<lb n="156"/><span>í a long féin bhíos 'na comhnaidhe, agus gurb í an long oile bhíos</span>
<lb n="157"/><span>ar siubhal.  Mar sin do mhóran do dhaoinibh bhíos ag maraidheacht</span>
<lb n="158"/><span>ar mhuir mhailísigh na beatha so, saoiltear léo iad féin do</span>
<lb n="159"/><span>mharthain i réim na beatha so agus cách dá mbreith ré buinne rabharta</span>
<lb n="160"/><span>na ré tadhaill atá san bheathaidh se.  Agus is iongnadh an dáil</span>
<lb n="161"/><span>dóibh, nach tuigid gan an bás do shíoth ris an nádúir dhaonna, agus é</span>
<lb n="162"/><span>go laothamhail ag oirleach orra, agus fós é agá sloidhe agus agá</span>
<lb n="163"/><span>snámh-chnaoi go fóill, amhail shnigheas gainimh na huaire san urláisde,</span>
<lb n="164"/><span>ionnus gurab ionann dáil dona daoinibh do leith an bháis agus don</span>
<lb n="165"/><span>druing dobhiadh damanta i bpríosún, agus a bhara fá gach aon aca</span>
<lb n="166"/><span>bás d'fhulang diaidh i ndiaidh ar uainibh do réir thoile an ríogh.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Mar sin iomorra do-ní bás ris na daoinibh; óir mar nach</span>
<lb n="171"/><span>feas dona coireachaibh cia dhíobh dá gcinntear bás ar dtús,</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="172"/><p><span>mar sin dona daoinibh i gcoitchinne.  Agus is uime sin adubhairt</span>
<lb n="173"/><span>Thomas Morus, amhail léaghthar san dara caibidil déag</span>
<lb n="174"/><span>dá bheathaidh, cibé cimeach agá mbí dá chonair ré triall dó</span>
<lb n="175"/><span>ón charcair go croich, agus slighe dhíobh fada agus an tslighe oile</span>
<lb n="176"/><span>gearr, nach feas dó cia dhíobh raon 'na dtriallfadh an básaire</span>
<lb n="177"/><span>nó an céasdúnach gusan gcroich leis; mar sin dona daoinibh i</span>
<lb n="178"/><span>gcoitchinne ag triall go croich na cinneamhna.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>Agus is ag cur na guaise sin i gcuimhne dhúinn atá aní</span>
<lb n="181"/><span>léaghthar ag Eóin san treas caibidil in Apocalypsi, ag labhairt</span>
<lb n="182"/><span>i bpearsain Chríost mar a n-abair, si non vigilaveris veniam ad</span>
<lb n="183"/><span>te tanquam fur “muna dhearna tú faire, tiocfad id dháil amhail</span>
<lb n="184"/><span>bithbhineach.”  Dá chor i gcéill go dtig sé san mbás gan fhios,</span>
<lb n="185"/><span>an uair is lugha shaoiltear a theacht.  Dá bhríogh sin ní foláir</span>
<lb n="186"/><span>don uile dhuine bheith ollamh roimhe, ó atá an bás dearbh agus</span>
<lb n="187"/><span>an aimsir aindearbh.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>Más eadh is é ollmhughadh is fearr dho do dhéanamh air</span>
<lb n="192"/><span>féin, bheith ag sgrúdadh agus ag sgáthántacht agus ag bioth-chuimhniughadh</span>
<lb n="193"/><span>an bháis agus shomharbhthachta an duine do shíor, do réir</span>
<lb n="194"/><span>Sholaimh san seachtmhadh caibidil in Ecclesiastico, mar a</span>
<lb n="195"/><span>n-abair, memorare novissima etca. “cuimhnigh a dhuine do</span>
<lb n="196"/><span>neithe déidheancha, agus ní pheacóchair go bráth.”  Adeir mar an</span>
<lb n="197"/><span>gcéadna Solamh san seachtmhadh caibidil do Leabhar na</span>
<lb n="198"/><span>hEagna, ní dobhíodh 'na mheanmain gach a mhionca tigeadh</span>
<lb n="199"/><span>uaill a inntinne nó airde a aigeanta.  Ag so aní adeireadh, sum</span>
<lb n="200"/><span>quidem et ego mortalis homo, similis omnibus “is dearbh go</span>
<lb n="201"/><span>bhfuilim-se im dhuine shomharbhtha amhail chách oile.”  Mar</span>
<lb n="202"/><span>an gcéadna do réir mar léaghthar san cheathramhadh caibidil</span>
<lb n="203"/><span>déag do Ghníomharthaibh na n-Apstal, an tan do shanntuigheadh</span>
<lb n="204"/><span>pobal Licaonia Pól agus Barnabas d'adhradh mar dhée tré iomad</span>
<lb n="205"/><span>agus tré aidhbhsighe a ngníomh, agus tré mhéad a míorbhal, is eadh</span>
<lb n="206"/><span>do-rónsad na hapstail, smuaineadh ar an mbás, agá rádh, et nos</span>
<lb n="207"/><span>mortales sumus, similes vobis homines “ní fhuil ionainne acht</span>
<lb n="208"/><span>daoine somharbhtha mar sibhse.”  Agus is uime adubhradar</span>
<lb n="209"/><span>sin, do theagasg an phobail agus dá thabhairt mar aiceacht dóibh,</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="210"/><p><span>gacha mhionca dobheidís i mbaoghal a n-uaille nó a n-aigeanta</span>
<lb n="211"/><span>d'ardughadh, gurab eadh do dhlighfidís, smuaineadh frithir</span>
<lb n="212"/><span>friochnamhach do dhéanamh ar an mbás, amhail do-rónsad féin</span>
<lb n="213"/><span>an tan dobhádar i mbaoghal a n-aigeanta d'ardughadh, an tan</span>
<lb n="214"/><span>dobhí an pobal ar tí a n-adhartha mar dhéé.  Óir ní héidir</span>
<lb n="215"/><span>leigheas d'fhagháil i n-aghaidh urchóide na huaille is fearr ioná</span>
<lb n="216"/><span>smuaineadh meinic an bháis.  Agus is iontuigthe sin as aní do-rinne</span>
<lb n="217"/><span>Abraham, amhail léaghthar san .23. caibidil in Genesi .i.</span>
<lb n="218"/><span>gurab ionadh adhluicthe dhó féin agus dá mhnaoi céid-fhearann do</span>
<lb n="219"/><span>cheannuigh sé riamh.  Créad is iontuigthe as sin, acht gurab</span>
<lb n="220"/><span>eadh dhligheas gach aon, smuaineadh an bháis do bheith i</span>
<lb n="221"/><span>seilbh a mheanman ó thús a ré go deireadh a shaoghail?</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>Tuig a dhuine, nach lór duit amháin eagla nó omhan an</span>
<lb n="226"/><span>bháis do bheith ort i n-aimsir do sheanórdhachta nó th'arsaidheachta,</span>
<lb n="227"/><span>acht go ndligheann gach neach bith-eagla an bháis do</span>
<lb n="228"/><span>bheith air ó thosach go deireadh a aimsire.  Atá fioghair san</span>
<lb n="229"/><span>mBíobla ag teacht leis so, amhail léaghthar san chéad-chaibidil</span>
<lb n="230"/><span>do Levitico, mar ar orduigh Dia dona sagartaibh clúmh na n-éan</span>
<lb n="231"/><span>n-iodhbartha do chor imeasg luaithe na hiodhbarta don taoibh</span>
<lb n="232"/><span>thoir don altóir.  Is eadh chialluigheas an taobh thoir don</span>
<lb n="233"/><span>altóir, oirthear .i. tosach aoise an duine, amhail chialluigheas an</span>
<lb n="234"/><span>taobh thiar earr nó deireadh na haoise; agus is eadh chialluigheas</span>
<lb n="235"/><span>an clúmh agus an luaith do chor tréna chéile, smuaineadh sochrach</span>
<lb n="236"/><span>na somharbhthachta do chor tré eiteadhaibh uaille na hóige, do</span>
<lb n="237"/><span>mhúchadh a hainmhian.  Agus is ait an ní léaghthar ag</span>
<lb n="238"/><span>Eustatius san seiseadh leabhar, mar ar sgríobh ar athach</span>
<lb n="239"/><span>darbh ainm Antaeus.  Ag so aní aithristear air: go ndeachaidh do</span>
<lb n="240"/><span>ghleic ré hEarcuil, agus gach a mhionca do mhothuigheadh a neart</span>
<lb n="241"/><span>agá thraothadh, do iarradh árach ar an dtalmhain do phógadh,</span>
<lb n="242"/><span>agus gach a mhionca do-níodh sin, do fhásadh a bhruth agus a bhríogh</span>
<lb n="243"/><span>arís ann.  Mar an gcéadna dhligheas Antaeus .i. an duine, an</span>
<lb n="244"/><span>tan bhíos ag gleic ré Hercules .i. ris an aibhirseóir, agus bhraitheas</span>
<lb n="245"/><span>a bhríogh spioradálta agá chlódh lé gleic ghuasachtaigh na glóire</span>
<lb n="246"/><span>díomhaoine, árach na humhlachta d'iarraidh, do chromadh agus</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="247"/><p><span>do chlaonadh na toile do phógadh na talmhan, do shíor-smuaineadh</span>
<lb n="248"/><span>na somharbhthachta atá san gcolainn do dhúthchus ón</span>
<lb n="249"/><span>talmhain.  Óir tiocfaidh dhe sin aithbheódhadh a bhríogh</span>
<lb n="250"/><span>spioradálta ó anuaill na glóire díomhaoine.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="251"/><span>adeirim ris an saoghal cromadh trésan déirc, nó ris an gcolainn</span>
<lb n="252"/><span>cromadh trésan dtrosgadh, nó tré chiorrbhadh cuirp.</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Ní fhuil fós easbaidh spioradálta dá mbí ar dhuine nach</span>
<lb n="257"/><span>leighiseann smuaineadh meinic an bháis.  Agus is dearbhadh air</span>
<lb n="258"/><span>sin aní léaghthar ag Lucas san chúigeadh caibidil mar do leighis</span>
<lb n="259"/><span>Críost an dall nach facaidh a bheag nó a mhór ó do geineadh</span>
<lb n="260"/><span>é gusan dtráth soin.  Is amhlaidh iomorra do-rinne Críost sin,</span>
<lb n="261"/><span>sileadh do chur i gcuid do luaithreadh na talmhan, agus laitheach</span>
<lb n="262"/><span>do dhéanamh dhíobh, agus a gcomailt do shúilibh an daill, agus tug a</span>
<lb n="263"/><span>radharc amhlaidh sin dó.  Mar an gcéadna dhligheas gach</span>
<lb n="264"/><span>aonduine bhraitheas é féin dall ó dhoilbh-cheó dhoiléir an</span>
<lb n="265"/><span>pheacaidh, as nach léir dhó a leas do dhéanamh, léigeadh</span>
<lb n="266"/><span>sileadh do dhéaraibh an doilgheasa ar luaithreadh na somharbhthachta</span>
<lb n="267"/><span>atá ann féin, agus coimleadh sin do rosgaibh a rúin, agus do-ghéabhaidh</span>
<lb n="268"/><span>aiseag amhairc a intinne as.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>Léaghthar san .22. caibidil do Levitico mar do orduigh Dia</span>
<lb n="273"/><span>dona sagartaibh gan chaoirigh ar bioth ar a mbiadh easbaidh</span>
<lb n="274"/><span>earbaill do ghabháil réna hiodhbradh.  Mar an gcéadna ní</span>
<lb n="275"/><span>ghabhann Dia mar iodhbairt chuige an duine ar nach bí earball</span>
<lb n="276"/><span>.i. an té léigeas de gan bheith ag smuaineadh ar a chrích</span>
<lb n="277"/><span>dhéidheanaigh.  Óir adeir S. Athanasius naomhtha gurab uime</span>
<lb n="278"/><span>do mhalluigh Críost crann na bhfígeadh, tré mar is do dhuille</span>
<lb n="279"/><span>chroinn na bhfígeadh do chuir Ádhamh roimhe i bparrthus a</span>
<lb n="280"/><span>shomharbhthacht féin do cheilt, tuilleadh agus cheithre mhíle</span>
<lb n="281"/><span>bliadhan sul do mhalluigh Críost an crann.  Is iontuigthe as</span>
<lb n="282"/><span>soin gurab tuar malluightheachta don druing cheileas, nó chuireas</span>
<lb n="283"/><span>ar ceal, cuimhne do bheith aca ar shomharbhthacht an duine</span>
<lb n="284"/><span>san chrích dhéidheanaigh; agus is iad an drong soin an lucht do-bheir</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="285"/><p><span>iad féin do shainnt an tsaoghail agus d'ainmhianaibh na colna</span>
<lb n="286"/><span>agus do ghlóir dhíomhaoin.  Óir saoilid an drong soin go mairfeadh</span>
<lb n="287"/><span>sin leó do shíor.  Gidh eadh, mar nár dhíon an duille réamhráitte</span>
<lb n="288"/><span>sin somharbhthacht Ádhaimh, mar an gcéadna ní dhíonaid na</span>
<lb n="289"/><span>dubháilce ná na droich-bhéasa ná saidhbhreas ná díomhaoineas</span>
<lb n="290"/><span>an tsaoghail se an drong do-ní flaitheas díobh, agus do-bheir i</span>
<lb n="291"/><span>ndearmad agus i ndíochuimhne a gcríoch dhéidheanach.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>Ní hionann iomorra dál don druing se agus do Mhaoise, do réir</span>
<lb n="296"/><span>mar léaghthar san treas caibidil déag in Exodo.  Óir gérbh</span>
<lb n="297"/><span>iomdha ór agus airgead agus iolmhaine i n-imirce Chloinne Israel,</span>
<lb n="298"/><span>is eadh fá muirear agus fá maoin do Mhaoise ag dol dó trésan Muir</span>
<lb n="299"/><span>Ruaidh, luaithreadh agus taise na naomh, agus go háirithe taise an</span>
<lb n="300"/><span>ardathar .i. Ioseph, do réir na caibidleach céadna, mar a n-abair,</span>
<lb n="301"/><span>tulit quoque Moyses ossa Ioseph “do iomchuir mar an gcéadna</span>
<lb n="302"/><span>Maoise cnámha Ioseph.”  Agus is dona hadhbharaibh fá ndearna</span>
<lb n="303"/><span>sé sin, mar chuimhniughadh ar an mbás agus ar shomharbhacht</span>
<lb n="304"/><span>an duine.  Léaghthar ag Andreas Massius san chaibidil</span>
<lb n="305"/><span>déidheanaigh ro sgríobh ar leabhar Iosue gur chuir an t-ard-</span>
<lb n="306"/><span>athair Noe taise Ádhaimh i dtaisgidh san áirc ré hucht na</span>
<lb n="307"/><span>dílinne, mar ionnmhus luachmhór, ionnus go mbiadh aige mar</span>
<lb n="308"/><span>shaidhbhreas réna roinn idir a chloinn, amhail do-rinne.  Óir tug</span>
<lb n="309"/><span>sé an ceann don mhac fá sine, agus do roinn go cudroma an chuid</span>
<lb n="310"/><span>oile idir an dís oile.  Agus is uime do-rinne sé sin, do bhríogh</span>
<lb n="311"/><span>gur mheas gur mhó do shochar dá chloinn na taise sin, do-bhéaradh</span>
<lb n="312"/><span>an bás 'na gcuimhne, do bheith aca, ioná ór agus iolmhaoine na</span>
<lb n="313"/><span>cruinne.</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>Ní hiongnadh an meas soin do bheith ag an hardaithreachaibh</span>
<lb n="318"/><span>réamhráitte a sochar chuimhnighthe an bháis, agus a mhionca do</span>
<lb n="319"/><span>bhí cuimhne ag prionnsadhaibh págánta ar an mbás.  Bíodh a</span>
<lb n="320"/><span>fhiadhnaise sin ar Alexander, do réir mar léaghthar 'na</span>
<lb n="321"/><span>bheathaidh go raibhe lá n-aon ag éisteacht ealadhan agus eólais ó</span>
<lb n="322"/><span>fheallsamhnaibh feasacha foghlamtha a theaghlaigh agus a thighe</span>
<lb n="323"/><span>féin; agus an tan do gheall a mbreath féin dóibh, is é ní do iarrsad</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="324"/><p><span>air, iad féin do dhéanamh domharbhtha.  Do fhreagair dhóibh agus</span>
<lb n="325"/><span>is eadh adubhairt: “Ní thabhair duine uaidh aní nach bí aige;</span>
<lb n="326"/><span>agus do bhríogh nach fuil domharbhthacht agam, ní fhéadaim a</span>
<lb n="327"/><span>tabhairt daoibh-se.  Agus a thruagha, ar sé, nach tuigthí gurab</span>
<lb n="328"/><span>duine mise, agus dá réir sin go bhfuilim féin somharbhtha amhail</span>
<lb n="329"/><span>gach nduine oile.”</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>An cúigeadh goin déag.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>Léaghthar arís ar Aelianus, san chúigeadh caibidil déag don</span>
<lb n="334"/><span>naomhadh leabhar ar Philip, athair Alexander, go mbíodh an</span>
<lb n="335"/><span>uiread soin do chuimhne ar an mbás aige, go dtug sé tuilleamh</span>
<lb n="336"/><span>agus tuarastal do thaoiseach dá mhuinntir fá thoidheacht dá fhios</span>
<lb n="337"/><span>gacha maidne lé forfhógra an bháis agá rádh, O Rex, memento</span>
<lb n="338"/><span>te esse hominem “a rí, cuimhnigh gurab duine thú, agus dá réir sin</span>
<lb n="339"/><span>go bhfuile somharbhtha amhail chách.”</span></p>
<lb n="340"/>
<lb n="341"/><p><span>An seiseadh goin déag.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>Léaghthar mar an gcéadna ag Plutarc, san gcéad-obair ro sgríobh</span>
<lb n="344"/><span>go Apollonius, gur fhiafraigh rí anuaibhreach na Lacedemonia</span>
<lb n="345"/><span>darbh ainm Pausanias, d'fheallsamh fhoghlamtha do</span>
<lb n="346"/><span>bhí 'na fhochair darbh ainm Simonides, créad an teagasg tarbhach</span>
<lb n="347"/><span>nó an chomhairle chríonna do-bhéaradh dhó, lé bhféadfadh a</span>
<lb n="348"/><span>fhlaitheas do stiúradh, agus a bheatha do thabhairt as go measardha.</span>
<lb n="349"/><span>Do fhreagair Simonides agus adubhairt, “ag so an chomhairle is</span>
<lb n="350"/><span>glioca do-cíthear corrigenda dhamh: O Rex, memento te esse hominem,</span>
<lb n="351"/><span>a rí, cuimhnigh gurab duine thú.”  Dá chor i gcéill go raibhe sé</span>
<lb n="352"/><span>somharbhtha.  Óir do mheas an feallsamh fír-eólach, nach</span>
<lb n="353"/><span>raibhe san domhan foirceadal ná teagasg budh tarbhaighe dhó</span>
<lb n="354"/><span>ré a thabhairt don rígh, ioná an bás do chor i gcuimhne dhó, do</span>
<lb n="355"/><span>mhúchadh a mhacnais agus a mheanman, agus d'ísliughadh a uaille agus a</span>
<lb n="356"/><span>ard-aigeanta.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>An seachtmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>Léaghthar ag Plutarc san leabhar dá ngoirthear Fleadh na</span>
<lb n="361"/><span>n-Eagnaidheach, go raibhe rí san Éigipt dobhí roi-eagnaidhe, dar</span>
<lb n="362"/><span>bh'ainm Ptolomeus Philadelphus, agus go mbíodh aige do ghnáth, ré</span>
<lb n="363"/><span>linn bheith ag caitheamh a phroinne dhó, cloigeann duine mhairbh</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="364"/><p><span>ar an mbord 'na fhiadhnaise, agus fós fá héigean dá fheadhmannach,</span>
<lb n="365"/><span>ar mbeith ag caitheamh a phroinne dhó, seasamh 'na fhiadhnaise</span>
<lb n="366"/><span>agá radh, “A rí agus a thighearna, cuimhnigh go raibhe fear an</span>
<lb n="367"/><span>chloiginn se mar ataoi-se, agus go mbiaidh tusa amhail atá-san.”</span>
<lb n="368"/><span>Léaghthar san áit chéadna go raibhe 'na ghnáthughadh ag lucht</span>
<lb n="369"/><span>na hÉigipte, an tan dobhídís ar cóisir nó ar cuireadh choithcheann,</span>
<lb n="370"/><span>ré freastal an bhídh ar na bordaibh, go dtigeadh fear friothóilte</span>
<lb n="371"/><span>imeasg cháich ré suidhe dona huaislibh agus dona hurraidhibh, agus</span>
<lb n="372"/><span>taise dhuine mhairbh leis dá leagadh ar na bordaibh i</span>
<lb n="373"/><span>bhfiadhnaise na n-uasal agus na n-oireach, agá rádh: “A chairde</span>
<lb n="374"/><span>tairise, cuimhnighidh gur éagsad an dream dar chnámha na taise</span>
<lb n="375"/><span>se, agus go n-éagfuidhe-se mar an gcéadna.”</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>An t-ochtmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>Is iomdha sompla oile do fhéadfamaois do thabhairt anuas</span>
<lb n="380"/><span>ar Phágánchaibh, léigfeamaoid dínn don chur so gan teacht</span>
<lb n="381"/><span>tarsa.  Gidh eadh, bíodh a fhios agaibh gurab dona céad-aiceachtaibh</span>
<lb n="382"/><span>tug Dia don duine smuaineadh ar an mbás, an tan</span>
<lb n="383"/><span>adubhairt ré hÁdhamh, an tan do chaithfeadh ní do thoradh an</span>
<lb n="384"/><span>chroinn, go bhfuighbheadh bás, do réir mar léaghthar san dara</span>
<lb n="385"/><span>caibidil in Genesi; agus arís, mar do innis don duine gurab do</span>
<lb n="386"/><span>luaithreadh do-rinneadh, agus gurb i luaithreadh do claochlódhthaoi</span>
<lb n="387"/><span>é, ag cor an bháis i gcuimhne dhó, amhail léaghthar san treas</span>
<lb n="388"/><span>caibidil.  Agus fós léaghthar san chaibidil chéadna gurab do</span>
<lb n="389"/><span>chroicnibh beathadhach marbh do-rinne Dia an céid-éadach</span>
<lb n="390"/><span>d'Ádhamh agus d'Éva, do chor an bháis i gcuimhne dhóibh, ionnus</span>
<lb n="391"/><span>an tan do-chífidís croicne na mbeathadhach marbh, gomadh</span>
<lb n="392"/><span>cumhain leó an bás do bheith i gcinneadh dhóibh féin.</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>An naomhadh goin déag.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>Is iontuigthe as aní léaghthar san ochtmhadh caibidil déag</span>
<lb n="397"/><span>ag Ieremias, nach fuil sgol ar bioth 'nar tarbhaighe do neach</span>
<lb n="398"/><span>dol d'fhoghlaim a leasa ioná go ceardchain an bháis, d'fhagháil</span>
<lb n="399"/><span>fheasa agus eólais ar an somharbhthacht atá i gcinneadh dona</span>
<lb n="400"/><span>daoinibh i gcoitchinne.  Óir an tan dobhí Dia ar tí Ieremias do</span>
<lb n="401"/><span>theagasg, is eadh adubhairt ris, dul isteagh i gceardchain 'na</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="402"/><p><span>raibhe ceard chorcán gcriadh do dhéanamh.  Agus ar ndol dó</span>
<lb n="403"/><span>isteagh san gceardchain, is amhlaidh dobhí an ceard, agus crocán</span>
<lb n="404"/><span>ar deil aige dá ollmhughadh; agus sul do dhealuigh ris an roth, do</span>
<lb n="405"/><span>bhris aige.  An dara feacht do thiomsuigh an gcriaidh gcéadna,</span>
<lb n="406"/><span>agus do ghabh agá suathadh, go ndearna corcán oile dhi.  Mar sin</span>
<lb n="407"/><span>dó ris na crocánaibh, óir do bhriseadh cuid díobh sul do</span>
<lb n="408"/><span>thiormuighdís aige, agus cuid oile d'éis tiormuighthe.  Go</span>
<lb n="409"/><span>fáith-chiallach, is é an ceard úd an nádúir dhaonna, agus an roth beatha an</span>
<lb n="410"/><span>duine, ó thig anam ann go fagháil bháis dó; an soitheach criadh</span>
<lb n="411"/><span>an duine; agus an cheardcha úd sgol sgrúduighthe an bháis.  Agus</span>
<lb n="412"/><span>is eadh chialluighid na crotha éagsamhla ar a bhfaghaid na daoine</span>
<lb n="413"/><span>bás, mar atá, cuid díobh sul bheirthear iad, agus cuid oile iarna</span>
<lb n="414"/><span>mbreith, cuid iona n-ógánchaibh agus cuid 'na seanóiribh.  Agus</span>
<lb n="415"/><span>is córaide an coimmeas so do dhéanamh idir an gcriaidh agus an</span>
<lb n="416"/><span>duine, mar adeir Iob san .30. caibidil, Comparatus sum luto</span>
<lb n="417"/><span>“atáim arn-am choimmeas ré lathaigh.”  Dá chor i gcéill gurab</span>
<lb n="418"/><span>amhlaidh theagmhas don duine amhail theagmhas don lathaigh</span>
<lb n="419"/><span>nó don chriaidh bhíos i gceardchain na soitheach gcriadh, amhail</span>
<lb n="420"/><span>adubhramar.  Créad is iontuigthe as so, acht nach fuil cruth ar</span>
<lb n="421"/><span>bioth 'na mbí an duine acht cruth 'na bhfuil sé somharbhtha?</span>
<lb n="422"/><span>Agus is dá chor so i gcéill tug Dia an taisbéanadh úd do Ieremias,</span>
<lb n="423"/><span>ré a chor i gcéill do Chloinn Israel dobhí díomsach doitheagaisg</span>
<lb n="424"/><span>ionnta féin, do bhríogh gur mheas nach raibhe sás a meanman</span>
<lb n="425"/><span>do mhúchadh agus a n-uaille d'ísliughadh dob fhearr ioná an bás</span>
<lb n="426"/><span>do bhagar orra.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>AN DARA HALT</span>
<lb n="429"/><span>'na gcuirthear i gcéill go bhfuilid trí sochair do-geibhthear a</span>
<lb n="430"/><span>smuaineadh bioth-ghnáth an bháis.</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="433"/>
<lb n="434"/><p><span>An céad-shochar dhíobh, go dtabhair ar neach dimbríogh agus</span>
<lb n="435"/><span>neimhsheadh do thabhairt san tsaoghal, do réir mar adeir</span>
<lb n="436"/><span>Ieronimus ag sgríobhah go Paulinus, mar a n-abair, facile</span>
<lb n="437"/><span>contemnit omnia qui se semper cogitat moriturum “an tí smuaineas</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="438"/><p><span>do ghnáth go bhfuighbhe féin bás, is urusa leis dimbríogh do</span>
<lb n="439"/><span>thabhairt san uile ní,” agus dá réir sin i maoin agus i maitheas</span>
<lb n="440"/><span>sho-ghluaisde an tsaoghail se.  Óir amhail thréigeas an dallóg bheith</span>
<lb n="441"/><span>ag súghadh fhola an easláin, an tan chroittear luaithreadh ar a</span>
<lb n="442"/><span>ceann, mar an gcéadna don tsanntach, tréigidh bheith ag súghadh</span>
<lb n="443"/><span>agus ag slogadh núis na talmhan, agus ag diúl duille dhiombuain an</span>
<lb n="444"/><span>domhain, an tan chroittear crithir do chuimhne an bháis ar</span>
<lb n="445"/><span>bhuaic a mheanman.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Bíodh a fhiadhnaise sin ar aní léaghthar ag Galiensis, .i. go</span>
<lb n="450"/><span>raibhe aon-mhac duine uasail agá raibhe oighreacht mhór 'na</span>
<lb n="451"/><span>chomhair, go ghabh cuing chrábhaidh agus do thréig toicce an</span>
<lb n="452"/><span>tsaoghail ar ghrádh na bochtachta.  Agus an tráth do-chualaidh</span>
<lb n="453"/><span>a athair sin, do ghabh fearg mhór é, agus do-chuaidh d'fhios an</span>
<lb n="454"/><span>mhic, dá ghuidhe um thoidheacht as an ord bhocht 'na raibhe.</span>
<lb n="455"/><span>Do fhreagair an mac dhó, agus adubhairt nach tréigfeadh féin an</span>
<lb n="456"/><span>t-ord 'na raibhe ar an oighreacht dobhí aige-sean ré a fágbháil,</span>
<lb n="457"/><span>acht muna dtigeadh dhe an droch-nós dobhí 'na dhúthaigh do</span>
<lb n="458"/><span>chor ar gcúl; agus is é droch-nós do mhothaigh do bheith ann .i.</span>
<lb n="459"/><span>gurab ionann tigeadh an bás do rochtain an óig agus an arsaidh, an</span>
<lb n="460"/><span>bhoicht agus an tsaidhbhir, an uasail agus an ísil.  An an iomorra</span>
<lb n="461"/><span>do-chualaidh an t-athair uraghall an mhic, do thuig go raibhe an</span>
<lb n="462"/><span>bás d'áirithe ag gach aon-duine; agus dá bhríogh sin nár chuirthe</span>
<lb n="463"/><span>seadh sna sealbhaibh saoghalta.  Agus leis sin do thréig féin a</span>
<lb n="464"/><span>uile mhaitheas talmhaidhe ar an mbochtacht, amhail do-rinne a</span>
<lb n="465"/><span>mhac, mar do-chualabhair.  Ag so is iontuigthe go dtig do</span>
<lb n="466"/><span>chuimhne an bháis neimhsheadh ag duine i maoin shaoghalta.</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>An dara sochar, go múchann macnas na colna; agus gurab</span>
<lb n="471"/><span>uime sin do bhagair Dia ar Ádhamh gurb do luaithreadh do-rinneadh</span>
<lb n="472"/><span>é, agus gurab i luaithreadh do fillfidhe é, do bhríogh</span>
<lb n="473"/><span>nachar mheas sé leigheas ar bioth i n-aghaidh chraois agus antoile</span>
<lb n="474"/><span>Ádhaimh budh fearr ioná an bás do bhagar air.  Agus fós is ag</span>
<lb n="475"/><span>cor aneithe se i gcéill atá aní léaghthar san naomhadh caibidil</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="476"/><p><span>déag do Leabhar na Nuimhreach, mar ar orduigh Dia don</span>
<lb n="477"/><span>mhuinntir do bheith cáidheach nó salach dol d'fhios na sagart</span>
<lb n="478"/><span>dá nglanadh; agus is amhlaidh do-níthí riú, luaithreadh na hiodhbarta</span>
<lb n="479"/><span>agus fíor-uisge ar n-a gcumasg do chrothadh orra le craoibh</span>
<lb n="480"/><span>íosóipe.  Agus is eadh chialluigheas sin, go ndligheann gach</span>
<lb n="481"/><span>aon bhíos cáidheach nó salach ó cheanaibh an chuirp, luaithreadh</span>
<lb n="482"/><span>smuaintighthe an bháis do chumasg tré fhíor-uisge na</span>
<lb n="483"/><span>haithrighe, agus a gcrothadh ar an anam lé híosóip na hurnaighthe.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Dearbhadh oile fós air sin aní léaghthar ag Isidorus, san</span>
<lb n="488"/><span>dara caibidil don seachtmhadh leabhar do Leabhraibh na</span>
<lb n="489"/><span>Sanasán, ar luaithreadh an chroinn dá ngoirthear iuniper .i. go</span>
<lb n="490"/><span>gcaomhnann sí grís gan mhúchadh ar feadh bliadhna.  Mar an</span>
<lb n="491"/><span>gcéadna do luaithreadh smuaintighthe an bháis, do-níthear do</span>
<lb n="492"/><span>chrann an choguais bhíos ar n-a uile-losgadh lé teine grádha Dé</span>
<lb n="493"/><span>ar altóir na hanma; cumhduighidh sí grís an ghrádha céadna</span>
<lb n="494"/><span>i n-aigneadh an fhíréin do shíor.  Agus is é sochar thig dhe</span>
<lb n="495"/><span>sin: an gcéin mhaireas grádh Dé i n-anam an fhíréin, nach</span>
<lb n="496"/><span>éidir éin-spréidh do theine na hantoile do mharthain 'na mheanmain,</span>
<lb n="497"/><span>amhail nach féadann teine ghrádha Dé marthain mar</span>
<lb n="498"/><span>aon ré hannsacht na hantoile.  Agus cibé do shaoilfeadh go</span>
<lb n="499"/><span>bhféadfadh grádh ainmhianach na hantoile bheith mar aon ré</span>
<lb n="500"/><span>grádh nDé, bíodh a fhios aige gur bréagach a bhreathnughadh.</span>
<lb n="501"/><span>Óir ní héidir a mheas go mbiadh dúil ag duine i gcraos agus i</span>
<lb n="502"/><span>ndrúis nó i ndroich-bheartaibh oile, agus iona gcur i ngníomh, agus a</span>
<lb n="503"/><span>fhios aige féin gurab neamhthoil ré Dia a ndéanamh, agus a rádh</span>
<lb n="504"/><span>go mbiadh grádh do Dhia i n-aoinfheacht riú aige.</span></p>
<lb n="505"/>
<lb n="506"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="507"/>
<lb n="508"/><p><span>Is iontuigthe fós as aní léaghthar ag Galiensis san leabhar dá</span>
<lb n="509"/><span>ngoirthear Toirbheart an Uamhain, go dtig múchadh na</span>
<lb n="510"/><span>n-ainmhian do smuaineadh an bháis; mar a léaghthar go raibhe</span>
<lb n="511"/><span>lá n-aon duine foghlamtha ainmhianach ag éisteacht ré beathaidh</span>
<lb n="512"/><span>na n-ard-aithreach úd an tsein-reachta agá léaghadh, agus an</span>
<lb n="513"/><span>sgríbhinn agá fhaisnéis go maireadh drong dhíobh ós cionn ocht</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="514"/><p><span>gcéad bliadhan, agus drong oile ós cionn naoi gcéad bliadhan; gidh</span>
<lb n="515"/><span>eadh, i ndeireadh bheatha gach aoin aca do-chluineadh na</span>
<lb n="516"/><span>briathra so agá léaghadh: et mortuus est “agus atá ar bhfagháil</span>
<lb n="517"/><span>bháis.”  As na briathraibh sin do thuig an t-eagnaidheach dá</span>
<lb n="518"/><span>fhaide mhaireas duine gurab cinnte dhó an bás dá rochtain.</span>
<lb n="519"/><span>Agus táinig don smuaineadh sin gur dhiúlt sé d'áineas agus d'antlás</span>
<lb n="520"/><span>an tsaoghail, agus do ghabh cuing chrábhaidh ré ais, agus do chaith a</span>
<lb n="521"/><span>aimsir go haithrigheach ó shoin amach.  Mar sin do gach aon</span>
<lb n="522"/><span>oile smuaineas go grinn glain-eólach ar an mbás: do-bheir sé i</span>
<lb n="523"/><span>dtáir agus i dtarcaisne bláth bréige na beatha so.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>Is uime sin atá aní léaghthar ag Galiensis, ar an ngnáthughadh</span>
<lb n="528"/><span>bhíos ann ré linn Phápa do dhéanamh.  Téid iomorra</span>
<lb n="529"/><span>duine ar an raon roimhe, ré dtriall i nglóir-réim dhó, agus ultach do</span>
<lb n="530"/><span>bharrach lín aige, agus an tan loisgthear an líon lais adeir na</span>
<lb n="531"/><span>briathra so: Pater Sancte, transit gloria mundi .i. “a athair</span>
<lb n="532"/><span>naomhtha, is mar sin téid seacha glóir an domhain.”  Dá chor</span>
<lb n="533"/><span>i gcéill gurab sás sriain do chor ré macnas na colna smuaineadh</span>
<lb n="534"/><span>an bháis.  Agus is uime sin do dheónuigh Dia do Chloinn</span>
<lb n="535"/><span>Israel, ré hucht bheith ag déanamh crábhaidh, luaithreadh</span>
<lb n="536"/><span>do chrothadh ar a gceannaibh, dá chor i gcuimhne dhóibh a</span>
<lb n="537"/><span>mbeith féin fá dheóidh iona luaithreadh.  Agus is maith do</span>
<lb n="538"/><span>thuig Abraham a shomharbhthacht féin, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="539"/><span>san ochtmhadh caibidil déag in Genesi, mar a n-abair, loquar</span>
<lb n="540"/><span>ad Dominum cum sim cinis et pulvis “labheóraidh mé ris an</span>
<lb n="541"/><span>dTighearna, ar mbeith im luaith agus im luaithreadh dhamh.”</span>
<lb n="542"/><span>Adeir fós Solamh san seachtmhadh caibidil déag in Ecclesiastico</span>
<lb n="543"/><span>ní as a dtuigthear nach fuil acht talamh agus luaith san cholainn</span>
<lb n="544"/><span>daonna, mar a n-abair, omnis homo terra et cinis “is talamh agus</span>
<lb n="545"/><span>is luaithreadh na huile dhaoine.”  Agus is ag cur an bháis chéadna</span>
<lb n="546"/><span>i gcuimhne dhúinn atá an fógra tug Dia do Chloinn Israel,</span>
<lb n="547"/><span>amhail léaghthar san naomhadh caibidil déag do Leabhar na</span>
<lb n="548"/><span>Nuimhreach, mar do aithin díobh luaith na bó do bheith ar n-a</span>
<lb n="549"/><span>hiodhbairt do dhortadh i n-ionadh ro-ghlan.  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="550"/><span>go ndligheann an duine luaith a mheanman bhíos arna losgadh</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="551"/><p><span>le teinidh grádha Dé do chor i dtaisge i n-ionadh ghlan, mar</span>
<lb n="552"/><span>atá i gcisde, nó i gcliabh chomhghonta an choguais.  Is mar</span>
<lb n="553"/><span>chuimhniughadh ar a shomharbhthacht féin atá aní léaghthar san</span>
<lb n="554"/><span>chúigeadh caibidil don cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na</span>
<lb n="555"/><span>Ríogh ar Naaman, mar thug leis muirear cuingreach don úir do</span>
<lb n="556"/><span>bhí láimh ré Sruth Iordáin, ionnus gomadh cumhain leis go</span>
<lb n="557"/><span>raibhe féin 'na lobhar easlán ré ndol go Iordáin dó, agus dá réir</span>
<lb n="558"/><span>sin go raibhe an bás d'áirithe aige féin fá dheireadh.</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="561"/>
<lb n="562"/><p><span>Léaghthar san .28. caibidil in Exodo gur orduigh Dia don</span>
<lb n="563"/><span>ard-shagart Maoise anmanna dá threibh dhéag Israel do sgríobhadh</span>
<lb n="564"/><span>ar dhá leic - sé treabha ar gach leic dhíobh, do réir uird</span>
<lb n="565"/><span>a ngeineamhna.  Agus is uime do dheónuigh Dia na treabha</span>
<lb n="566"/><span>soin do sgríobhadh ar na leacaibh, ionnus an dream do léighfeadh</span>
<lb n="567"/><span>anmanna na dtreabh soin iar n-éag dóibh, go dtugdaois i</span>
<lb n="568"/><span>gcuimhne an bás do bheith coitcheann dá gach aoin-treibh,</span>
<lb n="569"/><span>agus dá gach aon-aicme don druing dhaonna.</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>Is do chor fós an bháis i gcéill atá aní léaghthar san .20.</span>
<lb n="574"/><span>caibidil in Exodo, mar ar fhoráil Dia ar Chloinn Israel altóire</span>
<lb n="575"/><span>criadh do dhéanamh mar a ndighéandaois a n-iodhbarta agus a</span>
<lb n="576"/><span>n-uile-losgadh.  Dá chor i gcéill nach fuil acht cré ionnta féin,</span>
<lb n="577"/><span>an tan bhíd ag foghnamh don Dúileamh, agus dá réir sin go</span>
<lb n="578"/><span>bhfuilid somharbhtha.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>Is ag cor an bháis mar an gcéadna i gcuimhne dhúinn atá</span>
<lb n="583"/><span>aní léaghthar san .23. caibidil don cheathramhadh leabhar do</span>
<lb n="584"/><span>Leabhraibh na Ríogh, mar ar chuir Iosias Rí taise na marbh</span>
<lb n="585"/><span>dá dtógbháil as na feartaibh agus dá losgadh ar altóir do láthair an</span>
<lb n="586"/><span>phobail, ionnus go dtiocfadh dona taisibh d'fhaigsin 'na luaith</span>
<lb n="587"/><span>go dtuigfeadh an pobal gur chinnte dhóibh féin bheith 'na luaith</span>
<lb n="588"/><span>fá dheireadh.</span>
<lb n="589"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="590"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="591"/>
<lb n="592"/><p><span>Léaghthar ag Tertullian san leabhar do sgríobh do Choróin</span>
<lb n="593"/><span>an Ridire, gur nós idir na Rómhánchaibh, an tan dobhíodh</span>
<lb n="594"/><span>caiptín cosgrach dhíobh féin 'na charbad caithréime ag triall</span>
<lb n="595"/><span>go tóicheastalach i nglóir-réim tré a ghníomhaibh gaisgidh, do</span>
<lb n="596"/><span>bhíodh daoirseach iona seasamh láimh réna charbad ag aithis</span>
<lb n="597"/><span>agus iomcháineadh air, ag rádh na mbriathar so: respice post te,</span>
<lb n="598"/><span>hominem te esse memento “féach id dhiaidh, cuimhnigh gurab</span>
<lb n="599"/><span>duine thú.”  Is uime dobhí an nós so idir Rómhánchaibh, do</span>
<lb n="600"/><span>chor a chríche, .i. an bháis, i gcuimhne don chaithréimeach, do</span>
<lb n="601"/><span>mhúchadh a mhéide meanman, d'eagla go bhfásfadh a uaill</span>
<lb n="602"/><span>a los na glóir-réime 'na mbíodh.</span></p>
<lb n="603"/>
<lb n="604"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>Is eadh thrá dhligheas an duine do dhéanamh, amhail do-rinne</span>
<lb n="607"/><span>Agathocles rí na Sisile, do réir Policrates san chúigeadh</span>
<lb n="608"/><span>leabhar, mar a n-abair go gcleachtadh an rí réamhráitte cuirn</span>
<lb n="609"/><span>agus cuacha criadh do thabhairt fá-deara ar a dháileamh do fhreastal</span>
<lb n="610"/><span>go laothamhail ar a bhord.  Agus an tan do fhiafruigh duine</span>
<lb n="611"/><span>uasal dá mhuinntir dhe, créad fá bhfuilngeadh soitheach criadh</span>
<lb n="612"/><span>do chor dá láthair ar a bhord, agus a usacht dó easgar airgid nó</span>
<lb n="613"/><span>bleidhe béil-dearg óir do bheith ann, is eadh do fhreagair an rí,</span>
<lb n="614"/><span>gurab uime do ghnáthuigh na cuirn chriadh do chor ar a bhord,</span>
<lb n="615"/><span>do thabhairt uirísle na hinnmhe dobhí 'gá athair 'na chuimhne.</span>
<lb n="616"/><span>Óir fá ceard chorcán gcriadh do dhéanamh an t-athair ór fhás</span>
<lb n="617"/><span>sé; ionnus an tan do-bhéaradh dá aire dearóile agus doimheastacht</span>
<lb n="618"/><span>an athar ór fhás féin, ré faigsin na gcorn gcriadh, go dtréigfeadh</span>
<lb n="619"/><span>a dhíomus agus a anuaill.  Mar an gcéadna do dhlighfeadh gach</span>
<lb n="620"/><span>aon agá mbiadh toicce nó trom-chonách nó aird-innmhe</span>
<lb n="621"/><span>shaoghalta aige, a mheas gurab dearóil díomhaoin an t-athair</span>
<lb n="622"/><span>ór fhás féin, .i. Ádhamh, an mhéid gurab de tháinig an cine</span>
<lb n="623"/><span>daonna do chor ó oighreacht fhlaithis Dé, agus an bás do bheith</span>
<lb n="624"/><span>i gcinneadh dá gach aon dá shliocht agus dá shíol-aicme.</span>
<lb n="625"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="626"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>Léaghthar san chúigeadh caibidil don cheathramhadh</span>
<lb n="629"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh gur bhagair Eliseus ar Giezi</span>
<lb n="630"/><span>go mbiadh 'na lobhar, agus gach aon dá ngeinfidhe uaidhe.  Mar an</span>
<lb n="631"/><span>gcéadna do bhagair Dia ar Ádhamh, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="632"/><span>san dara caibidil in Genesi, go bhfuighbheadh féin agus gach aon</span>
<lb n="633"/><span>dá ngeinfidhe uaidh bás, tré choill na cána do chuir ar chrann</span>
<lb n="634"/><span>na haithne i bparrthas.  Agus atá sin agus gach ainiarsma oile</span>
<lb n="635"/><span>dá bhfuil 'na dhiaidh a los uilc agus ainghníomh Ádhaimh ag</span>
<lb n="636"/><span>tuitim i gcoitchinne ar a chloinn, ar mbeith galrach uile dhóibh</span>
<lb n="637"/><span>ó lubhra an phréimh-pheacaidh do chin ó Ádhamh ionnta.</span>
<lb n="638"/><span>Agus is uime sin adeir Pól, amhail léaghthar san chúigeadh</span>
<lb n="639"/><span>caibidil déag don chéid-Eipistil do sgríobh gusna Coirintibh,</span>
<lb n="640"/><span>in Adam omnes moriuntur “do-gheibhid na huile bás i n-Ádhamh.”</span>
<lb n="641"/><span>Dá chor i gcéill gur chaill Ádhamh dhó féin agus dá shíol an</span>
<lb n="642"/><span>tearmann dobhí aca ón bhás, ar mbeith i staid an ionnracuis</span>
<lb n="643"/><span>dó, agus gur tuilleadh leis an bás do bheith i gcinneadh dhó féin</span>
<lb n="644"/><span>agus dá shíol; agus gach ainiarsma oile atá 'na leanmhain, mar atá</span>
<lb n="645"/><span>fuacht agus teasbach, íota agus ocrus, taoma agus tinnis, galair ghéara</span>
<lb n="646"/><span>gháibhtheacha, agus gach amhgar oile lingeas orra; ionnus an</span>
<lb n="647"/><span>tan ghabhas an bás greim dhíobh agus thraothas iad, nach bí acht</span>
<lb n="648"/><span>cairn chrumh 'na gcorpaibh, agus nach bí acht fearta feil-ghníomh</span>
<lb n="649"/><span>'na n-anmaibh, madh peacthaigh iad.</span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>Gidh eadh, fa-ríor, ní thuigthear cor na cinneamhna go</span>
<lb n="654"/><span>cuimhneach lé hógaibh uallacha éigcríonna na haimsire se, an tan</span>
<lb n="655"/><span>bhíd ag breith a ruag reabhraidh, agus ag imirt a mbáire baoise, ag</span>
<lb n="656"/><span>déanamh cluiche lúibe agus liathróide, ag lámhach bonnsach agus</span>
<lb n="657"/><span>bior-ghaoitheadh, agus ag eatrasa agus ag iomáin, agus fós ag ól agus ag</span>
<lb n="658"/><span>imirt, ag beannradh agus ag breasnaigheacht.  Agus mo thruaighe na trocha</span>
<lb n="659"/><span>nach tuigid mar thig an bás go hobann dá bhfuadach leis go</span>
<lb n="660"/><span>meinic, an uair is mó bhíd i n-árach a n-il-chleas agus a n-antlás.</span>
<lb n="661"/><span>Agus saoilim go measaid na baotháin úd go mbí ceart cinnte</span>
<lb n="662"/><span>aca ar ré shíordhaidhe d'fhagháil, mar nach tabhraid dá n-úidh</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="663"/><p><span>ná dhá n-aire guais ná gábhadh dá mbí rompa.  Oir ní héidir</span>
<lb n="664"/><span>nach diongnadaois iad féin d'inneall i n-oirchill na n-olc bhíos ré</span>
<lb n="665"/><span>tuirling orra, dá meastaoi leó iad féin do bheith somharbhtha.</span></p>
<lb n="666"/>
<lb n="667"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>Gidh eadh, is eagail dóibh go n-aibeóraibh Dia riú amhail adubhradh</span>
<lb n="670"/><span>ris an saidhbhir luaidhtear san dara caibidil déag ag Lúcás, mar a</span>
<lb n="671"/><span>n-abair ris an saidhbhir gcéadna do shaoil é féin do bheith i</span>
<lb n="672"/><span>gcéim ard i roth na réime aimseardha, stulte, hac nocte</span>
<lb n="673"/><span>animam tuam repetent a te, quae autem parasti cuius erunt “a</span>
<lb n="674"/><span>amadáin, iarrfaidh siad aiseag h'anma san oidhche anocht ort;</span>
<lb n="675"/><span>cia trá 'gá mbeid na neithe do ollmhuighis?”  Dá chor i</span>
<lb n="676"/><span>gcéill - tar ceann gur shaoil an toicceach nach raibhe baoghal</span>
<lb n="677"/><span>air féin ar mbeith dhó i mí aoibhill a ratha saoghalta, nó gur</span>
<lb n="678"/><span>ling an bás go hobann air, lér sgaradh ris gach sochar saoghalta</span>
<lb n="679"/><span>é - gurab mar an gcéadna theagmhas go meinic don óg agus don</span>
<lb n="680"/><span>arsaidh anollamh.  Tig an bás go meinic dá mbreith, an tan is</span>
<lb n="681"/><span>lugha bhíos a uamhan orra, agus caillid a lúth agus a láthar, a</span>
<lb n="682"/><span>ngné agus a maise agus a maoin agus gach sochar oile ó shin amach.  Agus is é sin</span>
<lb n="683"/><span>do-ní Iob d'éagnach ar an mbás, amhail léaghthar san .30.</span>
<lb n="684"/><span>caibidil do Leabhar Iob mar a n-abair, abstulit quasi ventus</span>
<lb n="685"/><span>desiderium meum, et velut nubes pertransiit salus mea “do fhuaduigh</span>
<lb n="686"/><span>mar ghaoith mo mhian, agus do-chuaidh mo shláinte seocham amhail</span>
<lb n="687"/><span>néall.”  Dá chor i gcéill go ndealuigheann an bás ris an duine</span>
<lb n="688"/><span>a mhaise, a mhiana, agus a mhaitheas saoghalta.  Gidh eadh, bíd</span>
<lb n="689"/><span>drong do dhaoinibh doitheagaisg ann, ionnus nach bí feidhm</span>
<lb n="690"/><span>an bás do bhagar orra, do bhríogh go saoilid nach bí aca féin</span>
<lb n="691"/><span>acht léim do bhreith a sódh agus a sádhaile na beatha so go</span>
<lb n="692"/><span>grinneall na glóire síordhaidhe.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>An cúigeadh goin déag.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Acht cheana, mealltar an dream so, amhail do mealladh an</span>
<lb n="697"/><span>saidhbhir sádhail luaidheas Lúcás san seiseadh caibidil déag, do</span>
<lb n="698"/><span>chleachtadh é féin d'oirneadh d'éadaighibh sróill agus síoda agus sigir,</span>
<lb n="699"/><span>do phurpur agus do bhiosóir, agus fós é féin do bhiathadh do bhiadhaibh</span>
<lb n="700"/><span>séimhe soineamhla sochaithmhe, agus do dheochaibh milse míne</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="701"/><p><span>measgamhla, agus fuair bás obann gan aithrighe, agus do hadhnaiceadh</span>
<lb n="702"/><span>i n-ifreann, go raibhe dá il-chéasadh ann.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="703"/><span>theagmhas don druing shaoileas iad féin do bhreith ó chonách</span>
<lb n="704"/><span>an tsaidhbhir go coróin Lazarus.  Agus is uime sin adeir Iob,</span>
<lb n="705"/><span>ag labhairt ar an druing se san dara caibidil déag, ducunt in</span>
<lb n="706"/><span>bonis dies suos, et in puncto ad inferna descendunt “treóruighid</span>
<lb n="707"/><span>a laithe i maoinibh, agus tuitid i bpongc go hifreann.”  Dá chor</span>
<lb n="708"/><span>i gcéill, an drong bhíos i meadhón a maoine agus a maitheas</span>
<lb n="709"/><span>saoghalta, go bhfuaduighthear san mbás lé prap na súl, nó lé</span>
<lb n="710"/><span>haithghearr aon-uaire i bhfodhomhain agus i bhfír-íochtar uathbhásach</span>
<lb n="711"/><span>il-phiastach aigianta ifrinn iad.</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>An seiseadh goin déag.</span></p>
<lb n="714"/>
<lb n="715"/><p><span>Léaghthar ag Galiensis go raibhe duine dh'áirithe ag teitheadh</span>
<lb n="716"/><span>rés an mbeathadhach dá ngoirthear aon-adharcach, nó gur thuit</span>
<lb n="717"/><span>i bhfairthis nó i ndeirc dhomhain, áit i bhfacaidh crann, agus dá</span>
<lb n="718"/><span>luchóig, luchóg díobh bán agus an luchóg oile dubh, agus iad ag</span>
<lb n="719"/><span>tochailt fhréimhe an chroinn.  Agus do-chonnairc dragún</span>
<lb n="720"/><span>uathbhásach ar ghrinneall na deirce ar tí é féin do shlogadh.</span>
<lb n="721"/><span>Do-chonnairc mar an gcéadna i sleasaibh na deirce cheithre</span>
<lb n="722"/><span>cinn nathrach neimhe dá ngoirthear aspides, agus iad ar tí a</span>
<lb n="723"/><span>sháir-itte.  Agus ré tógbháil a shúl suas do-chonnairc beagán</span>
<lb n="724"/><span>meala ag sileadh do ghéagaibh an chroinn.  Agus ar ndearmad</span>
<lb n="725"/><span>gach guaise 'na raibhe ós a chionn, tug amus d'iarraidh milse</span>
<lb n="726"/><span>na meala gan féachain don ghuasacht 'na raibhe.  Féadtar a</span>
<lb n="727"/><span>rádh go fáthach gurab é an duine úd dobhí ag teitheadh an</span>
<lb n="728"/><span>peacthach; an aon-adharcach, an bás; an deirc, an domhan;</span>
<lb n="729"/><span>an crann, bile barr-úr na beatha; an luch bhán agus an luch dhubh,</span>
<lb n="730"/><span>an lá agus an oidhche; na ceathra cinn nathrach, na ceithre dúile</span>
<lb n="731"/><span>dá ndéantar an corp; an dragún, an diabhal; na braoin mheala,</span>
<lb n="732"/><span>an sólás saoghalta.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>An seachtmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>Is truagh, ó tá an gadhar saothair se, .i. an bás, ag seilg na</span>
<lb n="737"/><span>hanma, nach tabhair an duine dá aire deirc dhuaibhseach an</span>
<lb n="738"/><span>domhain, ionnus go bhféadfadh é féin d'iomchosnamh ar lot</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="739"/><p><span>na luchóg úd bhíos ag cognamh agus ag creim-ghearradh fréimhe</span>
<lb n="740"/><span>na beatha; agus fós é féin d'iongabháil ar na ceithre ceannaibh</span>
<lb n="741"/><span>nathrach úd .i. ar na ceithre cáilibh contrárdha, mar atá teas</span>
<lb n="742"/><span>agus fuacht, tiormacht agus flichidheacht; mar an gcéadna fós é féin</span>
<lb n="743"/><span>do dhíon ar dhaoirsigh dhaor-dhálaigh an diabhail; agus tar gach</span>
<lb n="744"/><span>éin-ní é féin d'inioclann ar mhil mbréige na beatha tadhaill se.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>An t-ochtmadh goin déag.</span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>Is trésna guaisibh se do bheith i cionn an duine adeir</span>
<lb n="749"/><span>Dáibhídh ag labhairt ré lucht an díomusa mar a n-abair, ut quid</span>
<lb n="750"/><span>diligitis vanitatem et quaeritis mendacium “créad fá dtugthaoi</span>
<lb n="751"/><span>grádh don díomhaoineas, créad fá n-iarrthar libh an bhréag?”</span>
<lb n="752"/><span>Dá chor i gcéill gurab éadtarbhach don druing do-bheir iad</span>
<lb n="753"/><span>féin do bhaoth-ghlóir na beatha aimseardha réim ná rath dá</span>
<lb n="754"/><span>bhfaghaid, agus na guaise réamhráitte 'na gcionn.  Bíodh a</span>
<lb n="755"/><span>fhiadhnaise sin ar na daoinibh is oirdhearca do-chuaidh romhainn.</span>
<lb n="756"/><span>Óir níor chaomhain a cheannas feadhna Séasair, ná a neart</span>
<lb n="757"/><span>Samson, ná a eagna Solamh, ná a áitheas Alexander, ná a áille</span>
<lb n="758"/><span>Absolón, ná a intleacht Aristotail, náid a bhriathra bláithe</span>
<lb n="759"/><span>briocht-shnoighthe Cicero, ná aon oile aon-acfuinn dá mbí ann,</span>
<lb n="760"/><span>ar ghuaisibh an bháis.  Agus is uime sin adeir Ieremias, ag</span>
<lb n="761"/><span>smuaineadh ar anfhorlann luchta an díomusa, amhail léaghthar</span>
<lb n="762"/><span>san seachtmhadh caibidil déag mar a n-abair, maledictus homo</span>
<lb n="763"/><span>qui confidit in homine “is malluighthe an duine chuireas a</span>
<lb n="764"/><span>mhuinighin i nduine.”  Is eadh is iontuighthe as na briathraibh</span>
<lb n="765"/><span>se gurab malluighthe an tí chuireas a dhóigh i nduine dá mhéid,</span>
<lb n="766"/><span>agus ghiallas dá réir do dhéanamh i ngeall ar onóir shaoghalta,</span>
<lb n="767"/><span>agus thréigeas toil Dé do dhéanamh i ngioll orra.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>An naomhadh goin déag.</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>An treas sochar .i. cathuighidh smuaineadh an bháis ré</span>
<lb n="772"/><span>haimsighthibh an aidhbhirseóra, an mhéid go dturnann an díomus</span>
<lb n="773"/><span>fhoráileas an diabhal ar na daoinibh do bheith ionnta, do bhríogh</span>
<lb n="774"/><span>gurab é féin ard-fhlaith an uabhair, do réir Iob san .41.</span>
<lb n="775"/><span>caibidil mar a n-abair, ipse est rex super omnes filios superbiae</span>
<lb n="776"/><span>“is é súd is rí ar uile mhacaibh an díomusa”.  Dá chor i</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="777"/><p><span>gcéill gurab í is oiffig phrinsiopálta dhó, an t-uabhar d'adhnadh</span>
<lb n="778"/><span>i n-aigeantaibh na ndaoine.  Gidh eadh, ní fhuil leigheas ar</span>
<lb n="779"/><span>bioth is éiffeachtaighe i n-aghaidh an uabhair sin ioná smuaineadh</span>
<lb n="780"/><span>friochnamhach an bháis.  Agus is uime sin adeir Solamh, ag</span>
<lb n="781"/><span>turnamh uaille an duine, san deachmhadh caibidil in Ecclo.</span>
<lb n="782"/><span>mar a n-abair, quid superbis terra et cinis “a thalaimh agus a</span>
<lb n="783"/><span>luaithridh, créad as a ndéine díomus?”  Dá chor i gcéill nach</span>
<lb n="784"/><span>fuil ar bioth gléas do thurnamh an díomusa is mó ioná smuaineadh</span>
<lb n="785"/><span>ar an gcrích ndéidheanaigh, dá dtig talamh nó luaithreadh</span>
<lb n="786"/><span>do dhéanamh don duine.</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>An .20. goin.</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>Is uime sin do chleachtadh Democritus, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="791"/><span>ag Laertius, caidreabh na mbeó do thréigean, agus dol i n-imchian</span>
<lb n="792"/><span>an fhásaigh do chinneadh chomhairle ré taisibh na marbh.</span>
<lb n="793"/><span>Agus is í comhairle do-gheibheadh ón marbh, aní léaghthar</span>
<lb n="794"/><span>san .38. caibidil in Ecclo. mar a n-abair an marbh, memor esto</span>
<lb n="795"/><span>iudicii mei, erit tuum, hodie mihi, cras tibi “bí cuimhneach</span>
<lb n="796"/><span>ar mo bhreitheamhnas-sa, a shamhail theigéamhas duit-se;</span>
<lb n="797"/><span>aniogh dhamh-sa, amárach dhuit-se.”  Dá chor i gcéill, amhail</span>
<lb n="798"/><span>do slíobadh gach sochar saoghalta uaidh féin nó gur fágbhadh</span>
<lb n="799"/><span>folamh foghtha é, go dteigéamhaidh an creachadh céadna ar</span>
<lb n="800"/><span>an mbeó an tan éagas.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>An t-aonmhadh goin fichead.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Léaghthar mar an gcéadna ag Laertius san seachtmhadh leabhar</span>
<lb n="805"/><span>go ndeachaidh Zenon d'iarraidh comhairle ar a láimh-dhéibh,</span>
<lb n="806"/><span>cionnus do fhéadfadh a bheatha do thabhairt as go</span>
<lb n="807"/><span>subháilceach somholta.  Do fhreagairsead dó, agus is eadh</span>
<lb n="808"/><span>adubhradar ris, dol do dhéanamh comhairle ris na marbhaibh.</span>
<lb n="809"/><span>Créad is iontuigthe as sin, acht gur dhearbh leó nach raibhe</span>
<lb n="810"/><span>sompla san bhioth is cinnte as a dtuigfeadh Zenon amhgar agus</span>
<lb n="811"/><span>ainiarsma an duine, ioná ó bheith go frithir fuireachair friochnamhach</span>
<lb n="812"/><span>ag feitheamh thaiseadh na marbh.  Óir tré shilleadh orra</span>
<lb n="813"/><span>is léir dó a lomnochtaighe fhágbhas an bás iad, dá mhéad do</span>
<lb n="814"/><span>bhí d'innmhe agus d'acbhuing 'na mbeathaidh aca.</span>
<lb n="815"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="816"/><p><span>An dara goin fichead.</span></p>
<lb n="817"/>
<lb n="818"/><p><span>Is cosmhail gur thuigeadar Gréagaigh an bhuaidh se do</span>
<lb n="819"/><span>bheith i smuaineadh an bháis i n-aghaidh an díomusa, ar an</span>
<lb n="820"/><span>ngnáthughadh dobhí aca ré linn choróine do chor ar an</span>
<lb n="821"/><span>impire, do réir mar léaghthar ag Leontius i mbeathaidh na</span>
<lb n="822"/><span>n-aithreach, gur nós ag na Gréagachaibh, an lá do cuirthí coróin</span>
<lb n="823"/><span>ar an impire, agus dobhíodh ag triall i gcaithréim ghlórmhair ón</span>
<lb n="824"/><span>dteampall go soiche a phálás féin, drong mhór do shaoraibh cloch</span>
<lb n="825"/><span>do chor ar an raon roimhe, agus clocha marmair ar a nguailnibh,</span>
<lb n="826"/><span>agus cuid dona clochaibh dubh, cuid bán, agus an chuid oile glas,</span>
<lb n="827"/><span>agá fhiafruighidh don impire cia dhíobh sin dath budh maith</span>
<lb n="828"/><span>leis do chur 'na thuama.  Agus is uime do ghnáthuighidís sin,</span>
<lb n="829"/><span>do chor an bháis i gcuimhne don impire, an tráth is mó do</span>
<lb n="830"/><span>mheasdaois a uaill do bheith ag ardughadh.</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>An treas goin fichead.</span></p>
<lb n="833"/>
<lb n="834"/><p><span>Tig leis so aní léaghthar ag Ieronimus san .55. Eipistil, ar</span>
<lb n="835"/><span>rígh dobhí ar an bPersia darbh ainm Xerxes.  Ar dtiomsughadh</span>
<lb n="836"/><span>iomorra agus ar dtroim-thionól shluagh agus shochaidheadh ndíoáirmhighthe</span>
<lb n="837"/><span>don rígh réamhráitte as gach aird dá fhlaitheas féin, agus ar</span>
<lb n="838"/><span>gcruinniughadh agus ar gcoimhthionól go haon-ait dóibh, do-chuaidh</span>
<lb n="839"/><span>an rí ar tulaigh aird i gceirt-mheadhón na sluagh, agus dobhí 'gá</span>
<lb n="840"/><span>bhfeitheamh agus 'gá bhfír-fhéachain do gach leith dhe.  Agus do</span>
<lb n="841"/><span>mheas 'na mheanmain ná táinig ó thús domhain ar aon-láthair</span>
<lb n="842"/><span>sluagh budh líonmhaire ioná iad, ionnus gur ghabh sé uaill</span>
<lb n="843"/><span>aigeanta agus méid mheanman de sin.  Gidh eadh, go grod 'na</span>
<lb n="844"/><span>dhiaidh sin do chuimhnigh nach mairfeadh i gcionn chéad</span>
<lb n="845"/><span>bliadhan drong ná díorma ná duine don deagh-shluagh dhíoáirmhighthe</span>
<lb n="846"/><span>sin gan bás agus buain-éag dá mbreith.  Agus leis</span>
<lb n="847"/><span>sin do chaoi go searbh, agus do smuain go bhfuighbheadh féin bás</span>
<lb n="848"/><span>mar gach fear, ionnus gur turnadh dhe sin an uaill aigeanta</span>
<lb n="849"/><span>do fhás roimhe sin ann, ar bhfaigsin na sluagh.</span></p>
<lb n="850"/>
<lb n="851"/><p><span>An ceathramhadh goin fichead.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>Léaghthar mar an gcéadna ag Basilius naomhtha, gur orduigh a</span>
<lb n="854"/><span>uaigh féin do thochailt, ar mbeith 'na easbog dó, agus go dtug fá-</span>
<lb n="855"/><span>deara</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="856"/><p><span>ar óglách dá mhuinntir teacht gach aon-lá dá fhaisnéis dó</span>
<lb n="857"/><span>nach bíodh sí críochnuighthe.  Léaghthar fós ar easbog darbh</span>
<lb n="858"/><span>ainm Iohannes Eleemosynarius, do dtug fá-deara a uaigh féin do</span>
<lb n="859"/><span>thionnsgnamh, agus a deargadh gach aon-lá, agus níor léig a críochnughadh</span>
<lb n="860"/><span>go bás.  Léaghthar arís ag Excipilinus, gur chuir an t-impire</span>
<lb n="861"/><span>darbh ainm Severus a uaigh féin dá déanamh.  Agus is uime</span>
<lb n="862"/><span>do-rinneadar na gníomha soin, mar chuimhniughadh ar an mbás.</span>
<lb n="863"/><span>Dá chor i gcéill iad féin do bheith somharbhtha.  Óir fá dearbh</span>
<lb n="864"/><span>leó nach raibhe sás a n-uaille do chlódh budh mó ioná bioth-chuimhne</span>
<lb n="865"/><span>an bháis; agus fós nach fuil ní san mbioth is mó</span>
<lb n="866"/><span>chaomhnas agus do-ní dídean don duine ar díbheirg Dé do thuilleamh</span>
<lb n="867"/><span>ioná bioth-chuimhne an bháis.</span></p>
<lb n="868"/>
<lb n="869"/><p><span>An cúigeadh goin fichead.</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>Is 'na fhioghair sin atá aní léaghthar ag Ezechiel san naomhadh</span>
<lb n="872"/><span>caibidil, mar ar orduigh Dia don aingeal singin tau do chor i n-éadan</span>
<lb n="873"/><span>gach aoin ar a ngoillfidís feil-ghníomha deanachta cathrach</span>
<lb n="874"/><span>Ierusalem, ionnus an tí ar a mbiadh an singin sin, go mbiadh</span>
<lb n="875"/><span>tearmann aige ón oirleach dobhí ag Dia ar tí a imeartha ar</span>
<lb n="876"/><span>gach aon ag nach biadh an singin sin 'na éadán.  Measaim go</span>
<lb n="877"/><span>fáthach gurab í an chathair úd Ierusalem an domhan, agus gurab</span>
<lb n="878"/><span>iad na feil-ghníomha úd na peacaidh mharbhthacha i gcoitchinne,</span>
<lb n="879"/><span>agus gurab iad dream ar a ngoilldís na feil-ghníomha, na haithrighigh</span>
<lb n="880"/><span>rénar doiligh dubháilce agus doibhéasa na bpeacthach, agus gurab é an</span>
<lb n="881"/><span>singin tau an bás.  Óir mar is í an leitir úd tau an leitir dhéidheanach</span>
<lb n="882"/><span>d'aibghitir na hEabhra, mar sin is é an bás is pongc</span>
<lb n="883"/><span>déidheanach do líne na beatha corpardha.  Agus mar nach</span>
<lb n="884"/><span>raibhe tearmann ag aon do lucht chathrach Ierusalem ón oirleach</span>
<lb n="885"/><span>acht an tí 'gá mbíodh an singin tau 'na éadan, mar sin ní bhí</span>
<lb n="886"/><span>tairiseacht ó dhíoghaltas Dé ag aon-duine acht an té agá mbí</span>
<lb n="887"/><span>an bás nó a chuimhne sgríobhtha go sgagtha sgrúduighthe i n-éadan</span>
<lb n="888"/><span>a anma .i. i mbuaic a mheanman, ag sgáthántacht do</span>
<lb n="889"/><span>shíor air.</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>An seiseadh goin fichead.</span></p>
<lb n="892"/>
<lb n="893"/><p><span>Measaim gurab é snáithe saoghail an duine an téad úd do-chonnairc</span>
<lb n="894"/><span>Sacarias ré tomhas chathrach Ierusalem ar fad agus ar</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="895"/><p><span>tarsna, do réir mar léaghthar san dara caibidil ag Sacarias.  As</span>
<lb n="896"/><span>so is iontuighthe nach fuil acht líne léir-mheasta ar a bhfuilid</span>
<lb n="897"/><span>ciomhsa cinnte, agus darbh ceann sgríbe an chríoch dhéidheanach, i ré na</span>
<lb n="898"/><span>beatha so.  Agus is ionann dál dona daoinibh innte agus dona soithighibh criadh.</span>
<lb n="899"/><span>Óir mar is comhluath raobthar go meinic an soitheach nua agus an</span>
<lb n="900"/><span>sean-shoitheach, mar an gcéadna is comhluath bhriseas agus bhreódhas an bás</span>
<lb n="901"/><span>corp an ógáin agus an athlaoich, ionnus nach mó an ghuais bhíos ar arthrach</span>
<lb n="902"/><span>éislinneach i n-oidhche dhoiléir dhoilbh-cheó, ré taisteall na mara, ioná</span>
<lb n="903"/><span>bhíos ar an duine ré triall bóchna na beatha tadhaill.  Óir mar nach feas do</span>
<lb n="904"/><span>stiúrthóir na luinge bhíos san riocht réamhráitte, cá huair nó cá tráth</span>
<lb n="905"/><span>theilgthear dá taobh-lot agus dá tuargain go tinneasnach ar tráigh í, go</span>
<lb n="906"/><span>ndéantar blogha béal-sgaoilte dhi, mar sin don duine ré dtriall ar lear</span>
<lb n="907"/><span>luath-thonnach na locht, ó phort a gheineamhna go cuan a chríche</span>
<lb n="908"/><span>déidheanaighe, i gcurachán chriadh na colna, agus é ag loingseóireacht i</span>
<lb n="909"/><span>n-oidhche na hurchóide, fá dhoilbh-cheó dubháilceadh agus droch-rún, ar chor</span>
<lb n="910"/><span>nach feas dó cá tráth theilgthear ar thráigh nó ar charraig chinneamhnaigh a</span>
<lb n="911"/><span>chríche déidheanaighe é.</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>An seachtmhadh goin fichead.</span></p>
<lb n="914"/>
<lb n="915"/><p><span>Gidh eadh, fa-ríor, bíd drong do dhaoinibh ann do-ní amharc an éaga</span>
<lb n="916"/><span>i n-imchian uatha, ionnus nach léir dhóibh an lot nó an leónadh fhéadas</span>
<lb n="917"/><span>do dhéanamh, amhail nach féadann duine, an tan do-chí ainmhidhe i gcéin</span>
<lb n="918"/><span>uaidh, a mheas go cinnte cia dhíobh beathadhach nó duine bhíos ann.  Mar</span>
<lb n="919"/><span>sin don tí shaoileas ré fhada d'fhagháil.  Ní thuig sé ainimh nó urchóid</span>
<lb n="920"/><span>an éaga, ar nach fiú leis léir-mheas do dhéanamh.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>An t-ochtmhadh goin fichead.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>Mo thruaighe, dom dhóigh is eadh is nós dóibh amhail do-níd na</span>
<lb n="925"/><span>héagcráibhthigh.  An tan iomorra at-chluinid san tseanmóir coire</span>
<lb n="926"/><span>troma dá gcor i leith an phobail, adeirid gurab ris an tí se no ris an tí</span>
<lb n="927"/><span>oile bheanaid siad, agus ní thuigid iad féin do bheith ciontach ionnta.  Mar</span>
<lb n="928"/><span>sin, an tan at-chíd an t-éag ag breith a gcomharsan, saoilid gurab orra sin</span>
<lb n="929"/><span>amháin bhíos a chóir.  Gidh</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="930"/><p><span>eadh, is truagh nach tuigid na trocha gurab ionann éiliughadh an éaga ar gach</span>
<lb n="931"/><span>aon bheireas an bás, agus ar an druing mhaireas dá n-éis i gcoitchinne,</span>
<lb n="932"/><span>ionnus nach bí tearmann i cionn aon-duine seoch a chéile aige.</span></p>
<lb n="933"/>
<lb n="934"/><p><span>An naomhadh goin fichead.</span></p>
<lb n="935"/>
<lb n="936"/><p><span>Is 'na fhioghair sin atá aní léaghthar san seiseadh caibidil déag do</span>
<lb n="937"/><span>Leabhar na mBreitheamhan, mar do-chuaidh Samson, ar mbeith dall dó, do</span>
<lb n="938"/><span>chathughadh ris na Filistínibh, gur mharbh a dtarla dá chóir dhíobh, gan</span>
<lb n="939"/><span>fhéachain d'aon seoch a chéile dhíobh.  Mar sin do-ní an bás ris na</span>
<lb n="940"/><span>daoinibh.  Agus fós is cosmhail Samson agus an bás ré chéile ar dhá adhbhar.</span>
<lb n="941"/><span>An céad-adhbhar, do bhríogh go raibhe Samson dall, agus mar an gcéadna don</span>
<lb n="942"/><span>bhás, óir ní fhéachann do dhuine ar bioth seoch ar-oile.  An dara hadhbhar,</span>
<lb n="943"/><span>do bhríogh gurab gan fhios do ionnsuidh Samson na Filistínigh dá marbhadh.</span>
<lb n="944"/><span>Mar sin don bhás, is gan fhios tig do mharbhadh na ndaoine. Óir an uair</span>
<lb n="945"/><span>is mó shaoilid ré fhada d'fhagháil, is annsin go meinic tig an bás dá</span>
<lb n="946"/><span>mbreith, mar is follus i mbás an tsaidhbhir shádhail, fuair bás i mí</span>
<lb n="947"/><span>aoibhill a ré, agus do hadhnaiceadh i n-ifreann, amhail léaghthar san seiseadh</span>
<lb n="948"/><span>caibidil déag ag Lúcás; agus i mbás Ammon, do marbhadh ag caitheamh fleidhe,</span>
<lb n="949"/><span>amhail léaghthar san treas caibidil déag don dara leabhar do Leabhraibh na</span>
<lb n="950"/><span>Ríogh; agus i mbás Holofernes, dár beanadh a cheann ar a leabaidh lé mnaoi i</span>
<lb n="951"/><span>meadhón a shluagh, ré mbeith i bhfoslongphort ré hucht chathrach Betulia,</span>
<lb n="952"/><span>amhail léaghthar san treas caibidil déag do Leabhar Iudith; agus i mbás</span>
<lb n="953"/><span>Aman san chroich do thógaibh féin do chrochadh Mardoceus, amhail léaghthar</span>
<lb n="954"/><span>san seachtmhadh caibidil do leabhar na Hester; agus fós i mbás Balthasar,</span>
<lb n="955"/><span>Ioruath, Ananias agus a mhná; i mbás mhíle do mhíltibh oile maille riú,</span>
<lb n="956"/><span>rugadh go hobann leis an mbás.  Gá dtám ris, ní beitte dh'aoin-neach bheith</span>
<lb n="957"/><span>muinighneach as a ré féin, do bhríogh gurab obann éigcinnte uair an bháis.</span>
<lb n="958"/><span>Agus is uime sin adeir Críost ris na daoinibh, amhail léaghthar san</span>
<lb n="959"/><span>chúigeadh caibidil fichead ag Matha, vigilate, quia nescitis diem</span>
<lb n="960"/><span>neque horam “déanaidh faire, óir ní feas daoibh lá ná uair.”</span>
<lb n="961"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="962"/><p><span>An .30. goin.</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>Créad is iontuighthe as so, acht nach fuil cairt chinnte ag aon-duine ar lá</span>
<lb n="965"/><span>ná ar uair don ré do-gheibh i gcolainn, acht gabháltas ar thoil an Tighearna</span>
<lb n="966"/><span>neamhdha?  Agus is í an cholann gona céadfadhaibh an gabháltas soin.  Agus</span>
<lb n="967"/><span>fós is éigean dó cúntas an ghabháltais sin do thabhairt uaidh, an uair bhíos</span>
<lb n="968"/><span>dá chor amach i bhféile an bháis, do réir mar adeir Críost, ag labhairt ris</span>
<lb n="969"/><span>an duine, redde rationem villicationis tuae “tabhair cúntas do ghabháltais</span>
<lb n="970"/><span>uait.”  Dá chor i gcéill gurab éigean dá gach aon-duine ré hucht an bháis</span>
<lb n="971"/><span>cúntas do thabhairt don Tighearna is gach sochar dá bhfuair uaidh, agus</span>
<lb n="972"/><span>cionnus do chuir i mbreis dá Thighearna iad, idir smuaineadh, bhréithir,</span>
<lb n="973"/><span>ghníomh agus faill.  Agus dá raibhe neimhchiontach, rachaidh i sosadh</span>
<lb n="974"/><span>aingeal; agus madh coireach, cuirfidhear i gcarcair il-phiastaigh ifrinn é.</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>An .31. goin.</span></p>
<lb n="977"/>
<lb n="978"/><p><span>Is follus a briathraibh Pheadair naomhtha go bhfuil an cúntas so</span>
<lb n="979"/><span>ré linn an bháis i gcionn na ndaoine, do réir mar léaghthar san</span>
<lb n="980"/><span>cheathramhadh caibidil dá chéid-Eipistil chanónta, mar a n-</span>
<lb n="981"/><span>abair, reddent rationem ei qui paratus est iudicare vivos et</span>
<lb n="982"/><span>mortuos “do-bhéaraid cúntas nó comháireamh uatha don tí atá ollamh</span>
<lb n="983"/><span>ar dhéanamh breitheamhnais ar bheóaibh agus ar mharbhaibh.”  Dá</span>
<lb n="984"/><span>chor i céill gurab éigean dá gach aon, ré ndol as an mbeathaidh</span>
<lb n="985"/><span>se, aiseag iomlán do thabhairt do Chríost ar dTighearna, agus é</span>
<lb n="986"/><span>féin do bheith fornocht ag imtheacht tré bhealach an bháis, do</span>
<lb n="987"/><span>réir mar adeir Iob san .27. caibidil, dives cum dormierit nihil</span>
<lb n="988"/><span>secum affert, et aperiet oculos suos et nihil inveniet “an tan</span>
<lb n="989"/><span>choideólas an saidhbhir ní bheir éin-ní leis, agus oisgeólaidh a</span>
<lb n="990"/><span>shúile agus ní fhuighbhe éin-ní.”</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>An .32. goin.</span></p>
<lb n="993"/>
<lb n="994"/><p><span>As gach ní da ndubhramar is iontuigthe go dtigid na trí sochair do</span>
<lb n="995"/><span>luaidheamair a bioth-chuimhne an bháis.  Agus is dá chor sin i</span>
<lb n="996"/><span>gcéill atá aní léaghthar san .23. caibidil don cheathramhadh</span>
<lb n="997"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar do chuir</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="998"/><p><span>Iosias Rí na bréig-dhealbha agus na láimh-dhée fuair san teampall dona</span>
<lb n="999"/><span>haltóiribh, gur mhionuigh agus gur bhris iad, agus gur chuir taise na marbh</span>
<lb n="1000"/><span>'na n-ionadh.  Mar sin dhleaghair dona daoinibh do dhéanamh: bréig-dhealbha</span>
<lb n="1001"/><span>na séad saoghalta agus láimh-dhée Lúicifir, mar atáid blátha bréige na</span>
<lb n="1002"/><span>beatha so, díomus agus glóir dhíomhaoin agus sádhaile ainmhianach na colna,</span>
<lb n="1003"/><span>do ruagadh agus do sgrios d'altóiribh na hanma agus d'orláraibh an</span>
<lb n="1004"/><span>aigeanta, corrigenda agus taise na marbh .i. meabhair nó cuimhne an bháis</span>
<lb n="1005"/><span>do bheith ar altóir na haigeanta, agus láimh-dhée na locht do leónadh agus</span>
<lb n="1006"/><span>do leadradh lé hord na haithrighe ar leic luim an lóir-ghníomha.</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>An .33. goin.</span></p>
<lb n="1009"/>
<lb n="1010"/><p><span>Tig Greaghóir leis aní gcéadna san seiseadh leabhar do sgríobh dona</span>
<lb n="1011"/><span>Béasaibh nó dona hAirdheanaibh, mar a n-abair, nihil ita domat</span>
<lb n="1012"/><span>hominem sicut meditatio mortis “ní fhuil san bhioth ní is mó</span>
<lb n="1013"/><span>cheannsuigheas nó mhínigheas an duine ioná smuaineadh an bháis.”</span>
<lb n="1014"/><span>Tig Seneca, san .25. Eipistil leis aní gcéadna, mar a n-abair,</span>
<lb n="1015"/><span>nihil aeque tibi proficiet ad temperantiam omnium rerum quam</span>
<lb n="1016"/><span>frequens meditatio brevis aevi “ní fhuil san mbioth ní is</span>
<lb n="1017"/><span>tarbhaighe dhuit ré measardhacht gach aoin-neith ioná smuaineadh meinic na</span>
<lb n="1018"/><span>ré giorra.”  As gach ní da ndubhramair is soiléir gurab tarbhach cuimhne an</span>
<lb n="1019"/><span>bháis.</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>AN TREAS ALT</span>
<lb n="1022"/><span>'na gcuirthear i gcéill go gcailltear cheithre sochair shonnradhacha leis an</span>
<lb n="1023"/><span>duine do thoisg an bháis dá rochtain, mar atá onóir shaoghalta, sádhaile</span>
<lb n="1024"/><span>na colna, saidhbhreas, agus compáin.</span></p>
<lb n="1025"/>
<lb n="1026"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>Is i bhfioghair na gceathra sochar gcéadna soin chailltear leis</span>
<lb n="1029"/><span>an mbás atá aní léaghthar san seachtmhadh caibidil ag Daniel, mar</span>
<lb n="1030"/><span>a n-abair, quatuor venti caeli pugnabant in mari magno “do</span>
<lb n="1031"/><span>chomhraigsead cheithre gaotha nimhe san mhuir mhóir.”  Dá chor i</span>
<lb n="1032"/><span>gcéill go mbí easbaidh na gceathra sochar úd ag commbuaidhreadh</span>
<lb n="1033"/><span>shearbh-aigeanta an chiontaigh ré linn an bháis.</span>
<lb n="1034"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1035"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>An céid-ní, mar atá onóir shaoghalta, is follus go dtéid sí ar ceal</span>
<lb n="1038"/><span>ré linn an bháis.  Agus is uime sin adeir Solamh san chúigeadh caibidil do</span>
<lb n="1039"/><span>Leabhar na hEagna, quid profuit nobis superbia nostra “créad an tarbha</span>
<lb n="1040"/><span>do-rinne ar n-uabhar dhúinn?”  Dá chor i gcéill go dtéid gach onóir agus</span>
<lb n="1041"/><span>gach glóir shaoghalta ar ceal uainn i n-aimsir an éaga.</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>Ionnus gurab ionann dál dona daoinibh i gcoitchinne agus d'fhuirinn an</span>
<lb n="1046"/><span>bhrannaimh.  Óir mar bhíos barr ceana seoch a chéile ar fhearaibh foirne</span>
<lb n="1047"/><span>an bhrannaimh ré linn bheith ag imirt orra, ionnus go mbí rí na foirne</span>
<lb n="1048"/><span>arna shuidhiughadh san áit is onóraighe don chlár, agus an bhain-ríoghan san</span>
<lb n="1049"/><span>dara háit, agus mar sin dá gach fear oile do réir a gharma, ionadtar ar chlár</span>
<lb n="1050"/><span>an bhrannaimh é; mar an gcéadna dona daoinibh, an tan bhíd ar títhibh</span>
<lb n="1051"/><span>na talmhan, agus bearta brannaimh na beatha agá n-imirt leó, bí gach aon aca</span>
<lb n="1052"/><span>go cinnte 'na ionadh féin do réir a onóra agus a innmhe.  Gidh eadh, tuigthear,</span>
<lb n="1053"/><span>tar ceann go mbí an t-éidirdhealughadh úd idir fhearaibh foirne an</span>
<lb n="1054"/><span>bhrannaimh ré mbeith ag imirt leó, an tan bhíos an cearrbhach agá gcor</span>
<lb n="1055"/><span>i mála na foirne, go ndoirteann imeasg a chéile iad, gan féachain d'fhior</span>
<lb n="1056"/><span>dhíobh seoch ar-oile, ionnus gur cuma leis tú nó deireadh dholta san mhála</span>
<lb n="1057"/><span>do bheith ag an rí seoch an bhfior is lugha san bhfuirinn; agus fós is cuma</span>
<lb n="1058"/><span>leis cia dhíobh bhíos i n-uachtar nó i n-íochtar an mhála.  Mar an</span>
<lb n="1059"/><span>gcéadna theagmhas dona daoinibh; an tan tig buachaill brannaimh na beatha</span>
<lb n="1060"/><span>.i. an bás, agus teilgeas na daoine i dtiaich na talmhan do chlár tháiplise</span>
<lb n="1061"/><span>an tsaoghail, ní bhí onóir ag an mbás i gcomhair aoin seoch a chéile</span>
<lb n="1062"/><span>dhíobh.  Agus dá dtugdaois lucht an díomusa dá n-aire an coimhmeasgadh</span>
<lb n="1063"/><span>so do-bheir an bás ar na daoinibh, do thréigfidís a n-uaill agus a n-ainmhiana.</span>
<lb n="1064"/><span>Óir amhail thurnas fuaidreadh agus foluamhain na mbeach ré luaithreadh do</span>
<lb n="1065"/><span>chrothadh orra, mar sin dá gcrothaidh an duine crithir do chuimhne an bháis</span>
<lb n="1066"/><span>ar a mhéin, leagfaidh seólta a thoile, ionnus nach géabhadh gaoth na glóire</span>
<lb n="1067"/><span>díomhaoine greim</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1068"/><p><span>d'arthrach na hanma, dá luasgadh nó dhá luadhaill, acht bheith i gciúnas</span>
<lb n="1069"/><span>chobhsaidh chaon-dúthrachtaigh chrábhaidh, agus ag diúl díoghraise agus</span>
<lb n="1070"/><span>diadhachta ón Dúileamh a ballán bheannuighthe na sláin-íce síordhaidhe, agus</span>
<lb n="1071"/><span>ag rinn-fheitheamh ar rúin-diamhraibh an fhír-Dhia fhorórdha.</span></p>
<lb n="1072"/>
<lb n="1073"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="1074"/>
<lb n="1075"/><p><span>Is córaide dhúinn a mheas go dtéid gach glóir agus gach onóir shaoghalta ar</span>
<lb n="1076"/><span>ceal uainn i n-aimsir an éaga, agus dá réir sin go ndleaghair dhúinn bheith</span>
<lb n="1077"/><span>i n-oirchill ar an éag, mar gurab cosmhail Ceard na cruinne lé ceard</span>
<lb n="1078"/><span>soitheach gcriadh do dhéanamh, agus gurab cosmhail cuirp na ndaoine ré</span>
<lb n="1079"/><span>taoisleadh criadh.  Óir amhail do-ní an ceard criadh mias bhreic-dhealbhach</span>
<lb n="1080"/><span>bhláth-chaoin ré freastal milséan ar bhordaibh na n-uasal don taoisleadh</span>
<lb n="1081"/><span>chriadh bhíos 'na cheardchain, agus fualán nó fual-shoitheach don chriaidh</span>
<lb n="1082"/><span>chéadna, mar sin do-ní Dealbhthóir na ndúl do charn chriadh na colna daonna,</span>
<lb n="1083"/><span>drong dhíobh go n-onóir agus go n-aird-innmhe shaoghalta, agus drong oile</span>
<lb n="1084"/><span>fhágbhas go lom lochardha fá thár agus fá tharcuisne.  Agus is dá chor i</span>
<lb n="1085"/><span>gcéill go bhféadann Dia an t-eidirdhealughadh so do dhéanamh idir na</span>
<lb n="1086"/><span>daoinibh, tar ceann go bhfuilid arna mbuain a haon-charn amháin chriadh na</span>
<lb n="1087"/><span>cinn-leitre úd na nádúire daonna .i. Ádhamh, atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="1088"/><span>Pól san naomhadh caibidil gusna Rómhánchaibh, mar a n-abair,</span>
<lb n="1089"/><span>habet potestatem figulus luti, ex eadem massa facere aliud quidem</span>
<lb n="1090"/><span>vas in honorem, aliud vero in contumeliam “atá ar chumas chearda</span>
<lb n="1091"/><span>na criadh a haon-charn amháin, soitheach thrá do dhéanamh go</span>
<lb n="1092"/><span>n-onóir, agus soitheach iaramh go n-aithis.”  Gidh eadh, bíodh go</span>
<lb n="1093"/><span>mbí deithfir eatorra ar mbeith slán dóibh, mar is léir don tí</span>
<lb n="1094"/><span>at-chí breic-mhias an mheasraidh agá cor ar bhord an uasail, agus</span>
<lb n="1095"/><span>an fual-shoitheach i n-iargcúil an áruis go folaightheach mar</span>
<lb n="1096"/><span>thár agus mar tharcuisne air, acht cheana, an tan bhristear iad</span>
<lb n="1097"/><span>leath ar leath, san aon-áit ionainn theilgthear iad, mar atá i</span>
<lb n="1098"/><span>gcarn aoiligh nó i ndíogaidh an dúin 'na mbristear iad.  Mar an</span>
<lb n="1099"/><span>gcéadna theagmhas dona daoinibh bhíos arna ndéanamh do charn</span>
<lb n="1100"/><span>chriadh na daonnachta.  Ré linn bheith slán dóibh, bí drong dhíobh</span>
<lb n="1101"/><span>arna suidhiughadh i bpíoláidibh ríoghdha ro-áille</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1102"/><p><span>go n-onóir agus go n-aird-chéimibh, agus dream oile i ndúr-bhothaibh</span>
<lb n="1103"/><span>dearóile go n-easbaidh agus go n-anshódh. Gidh eadh, an tan bhloghas</span>
<lb n="1104"/><span>agus bhriseas an bás iad, teilgthear i n-aon-uaigh úire iad.</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="1107"/>
<lb n="1108"/><p><span>As so is iontuigthe go gcailltear a los an bháis an onóir shaoghalta leis</span>
<lb n="1109"/><span>na daoinibh bhíos mórdha ré linn a mbeatha, agus fós, teangmhaidh dochar</span>
<lb n="1110"/><span>is mó ioná sin dóibh go meinic i ndiaidh an bháis.  Óir féadtar na</span>
<lb n="1111"/><span>daoine móra agus na fo-dhaoine do choimmeas ris an seabhac agus ris an gcirc</span>
<lb n="1112"/><span>ré linn a mbeatha agus d'éis a mbáis; do bhríogh go mbí onóir ar an seabhac</span>
<lb n="1113"/><span>ré linn a bheatha agus go dteilgthear san chamra i ndiaidh a bháis é.  An</span>
<lb n="1114"/><span>chearc iomorra, léigthear san laithigh dhi ré linn a beatha, ag buain</span>
<lb n="1115"/><span>oileamhna as an aoileach.  Gidh eadh, an tan marbhthar í, do-níthear a</span>
<lb n="1116"/><span>hollmhughadh go honórach, go gcuirthear ar bhord na n-uasal í.  Mar an</span>
<lb n="1117"/><span>gcéadna, bí onóir ar na daoinibh mórdha ré linn a mbeatha, acht cheana an</span>
<lb n="1118"/><span>tan éagaid, teilgthear go meinic i gcamra na cruinne .i. i n-iomdhomhain</span>
<lb n="1119"/><span>ifrinn iad, go mbíd ag onfais innte.  Gidh eadh, bí tár agus tarcuisne ar na</span>
<lb n="1120"/><span>fo-dhaoinibh ré linn a mbeatha, agus bíd arna suidhiughadh go meinic i</span>
<lb n="1121"/><span>ndiaidh an bháis ar bhord bheannuighthe na beatha suthaine.  Uch, is truagh</span>
<lb n="1122"/><span>nach tuigid lucht na honóra saoghalta, nó nach tugaid lucht na honóra</span>
<lb n="1123"/><span>saoghalta dá n-aire, na saobh-chrotha so chuireas an sealgaire úd .i. an bás</span>
<lb n="1124"/><span>díobh.</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="1127"/>
<lb n="1128"/><p><span>An dara sochar chailleas an duine ag an mbás, .i. sádhaile na colna.</span>
<lb n="1129"/><span>Bíodh a fhiadhnaise sin ar an druing téid d'fheitheamh an mhairbh.  Agus is</span>
<lb n="1130"/><span>uime sin adeir Hugo, ag labhairt ar ablachaibh míomhaiseacha na marbh bhíos</span>
<lb n="1131"/><span>mómhur ré linn a mbeatha, quid profuit istis magnis gloria saeculi,</span>
<lb n="1132"/><span>brevis laetitia, mundi pompa, carnis voluptas, etc. “créad an sochar i dtéid dona</span>
<lb n="1133"/><span>daoinibh móra úd glóir an tsaoghail, gairdeachas gearr, poimp an domhnáin,</span>
<lb n="1134"/><span>agus antoil na colna,” ná fós maitheas bréige, muinntear mhór, gáire,</span>
<lb n="1135"/><span>subhachas, ná aoin-ní áineasach oile, do bhríogh go dtéid siad go hobann ar</span>
<lb n="1136"/><span>ceal, do réir mar adeir Solamh san</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1137"/><p><span>chúigeadh caibidil do Leabhar na hEagna, transierunt haec omnia</span>
<lb n="1138"/><span>velut umbra “do-chuadar so uile seocha amhail sgáile.” Dá chor i</span>
<lb n="1139"/><span>gcéill gurab éasgaidh shnigheas agus shileas sáimhrighe na colna</span>
<lb n="1140"/><span>ón toicceach.</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>An treas sochar chailleas an duine leis an mbás, .i. saidhbhreas saoghalta.</span>
<lb n="1145"/><span>Óir is follus an tan do-gheibh duine bás, gurab éigean dó a uile mhaitheas</span>
<lb n="1146"/><span>do thréigean leis an mbás.  Agus is uime sin adeir Dáibhídh,</span>
<lb n="1147"/><span>relinquent alienis divitias suas “fúigfid dá n-éis ag</span>
<lb n="1148"/><span>comhaightheachaibh a maoine.”  Dá chor i gcéill gurab éigean don</span>
<lb n="1149"/><span>tsaidhbhir a thoice d'fhágbháil dá éis ag daoinibh do féadfaidhe</span>
<lb n="1150"/><span>nach cuimhneóchadh ar dhéirc ná ar dheagh-obair do dhéanamh ar a</span>
<lb n="1151"/><span>shon.</span></p>
<lb n="1152"/>
<lb n="1153"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="1154"/>
<lb n="1155"/><p><span>An ceathramhadh sochar chailltear leis an duine san bhás, .i. a cháirde,</span>
<lb n="1156"/><span>do réir mar adeir S. Augustine san seachtmhadh caibidil déag don leabhar ro</span>
<lb n="1157"/><span>sgríobh don Spioraid agus don Anam, mar a n-abair, anima recedens</span>
<lb n="1158"/><span>a corpore trahit secum omnes substantias, “ré triall an anma as an</span>
<lb n="1159"/><span>gcorp, tairrngidh leis a uilechumhachta,” mar atáid a chéadfadha</span>
<lb n="1160"/><span>agus gach acfuinn oile dá mbí ann ó shin amach.  Agus an mhéid</span>
<lb n="1161"/><span>bheanas ris na daoinibh, is amhlaidh do-níd do nós na muc.  An tan</span>
<lb n="1162"/><span>iomorra mharbhthar muc don tréad, gabhaid an chuid oile dona</span>
<lb n="1163"/><span>mucaibh ag sgreadadh agus ag grafainn 'na timcheall.  Gidh eadh,</span>
<lb n="1164"/><span>tillid go grod dá éis sin ar thomhailt otraigh, ar ndearmad bháis</span>
<lb n="1165"/><span>na muice.  Mar sin dona daoinibh, acht gé bhíd ag doghra agus ag</span>
<lb n="1166"/><span>déar-chaoineadh i ndiaidh an mhairbh an tan éagas, mar fhágbhaid</span>
<lb n="1167"/><span>fá úir é, tillid dá n-árusaibh féin, agus ní mór ó shin amach go</span>
<lb n="1168"/><span>mbí cuimhne aca air.  Agus is trés na dochraibh se do bheith i</span>
<lb n="1169"/><span>gcionn an mhairbh adeir Ieremias san dara caibidil ag cor an</span>
<lb n="1170"/><span>duine ar a choimhéad ar na heasbadhaibh móra do-bheir an bás air,</span>
<lb n="1171"/><span>vide vias tuas in convalle “féach do shlighthe féin san</span>
<lb n="1172"/><span>bhfáin-ghleann,” .i. san uaigh, do réir an Seachtmhoghat Fear</span>
<lb n="1173"/><span>Friotail.  Dá chor i gcéill gurab iomdha anágh agus amhgar</span>
<lb n="1174"/><span>theagmhas don duine a los an bháis.</span>
<lb n="1175"/></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1176"/><p><span>AN CEATHRAMHADH HALT</span>
<lb n="1177"/><span>'na gcuirthear i gcéill go bhfuilid trí gnéithe báis ann, mar atá bás</span>
<lb n="1178"/><span>céadfadhach, bás nádúrtha, agus bás spioradálta.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>Is eadh iomorra is bás céadfadhach ann, a mothughadh agus a ngluasacht do</span>
<lb n="1181"/><span>dhealughadh ris na ballaibh corpardha.  Is eadh cheana is bás nádúrtha</span>
<lb n="1182"/><span>an duine, .i. a anam réasúnta do dhealughadh réna chorp.  Is eadh mar an</span>
<lb n="1183"/><span>gcéadna is bás spioradálta ann, dealughadh grás nDé ris an anam.  Is iad</span>
<lb n="1184"/><span>na trí báis se chialluigheas Dáibhídh Rí san .33. Salm, an tan</span>
<lb n="1185"/><span>adeir, mors peccatorum pessima.  Nó fós is eadh chialluighid na</span>
<lb n="1186"/><span>trí báis úd, bás nádúrtha, bás na coire, agus bás na péine.  Agus fós</span>
<lb n="1187"/><span>tuigthear an chiall so a briathraibh Dáibhídh mar a n-abair</span>
<lb n="1188"/><span>gurab ro-olc bás an pheacthaigh, óir ciodh olc an bás nádúrtha, is</span>
<lb n="1189"/><span>measa bás na coire, agus is measa bás na péine ioná ceachtar dhíobh.</span>
<lb n="1190"/><span>Agus do bhríogh go mbíd na trí báis se i gcinneadh don</span>
<lb n="1191"/><span>pheacthach, is uime adeir Dáibhídh na briathra so, mors</span>
<lb n="1192"/><span>peccatorum pessima “is ro-olc bás an peacthach.”</span></p>
<lb n="1193"/>
<lb n="1194"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>Is i bhfioghair na dtrí mbás so atá aní léaghthar ar Absolón</span>
<lb n="1197"/><span>san ochtmhadh caibidil déag don dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh.</span>
<lb n="1198"/><span>Óir an tan do thogair Absolon a athair do dhíbirt, ionnnus go</span>
<lb n="1199"/><span>dtiocfadh féin isteach 'na fhlaitheas air, do-chuaidh i gcogadh,</span>
<lb n="1200"/><span>é fein agus drong mhór do bhaothánaibh óga éigcríonna mar aon ris,</span>
<lb n="1201"/><span>agus do lean Ioab, caiptín Chloinne Israel é, go sluagh líonmhar</span>
<lb n="1202"/><span>maille ris, agus do chuir sé Absolon i raon madhma agus</span>
<lb n="1203"/><span>míochosgair.  Agus iar mbeith ag teitheadh do Absolon, tarla</span>
<lb n="1204"/><span>géag dhairghe 'na fholt, do chongaibh i n-airde é, ionnus gur</span>
<lb n="1205"/><span>ling an t-each uaidh fán gcoill, agus go raibhe ar crochadh as an</span>
<lb n="1206"/><span>ngéig amhlaidh sin.  Leis sin táinig an caiptín Ioab go grod</span>
<lb n="1207"/><span>gáibhtheach, agus tug trí sháthadh don tsleigh baoi 'na láimh air,</span>
<lb n="1208"/><span>gur fhágaibh i gcrothaibh báis é.  Go fáith-chiallach, is é an</span>
<lb n="1209"/><span>tAbsolon so Ádhamh, do chuir roimhe é féin do bheith 'na</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1210"/><p><span>dhia i n-ionadh Dé uile-chumhachtaigh, agus dá réir sin a chor as a</span>
<lb n="1211"/><span>sheilbh, do bhríogh nach éidir do bheith ann acht éin-Dia amháin.</span>
<lb n="1212"/><span>Agus is é an crann úd as ar crochadh Absolon, crann na haithne, as ar</span>
<lb n="1213"/><span>crochadh Ádhamh.  Agus is í an tsleagh úd do sáthadh tré Absolon,</span>
<lb n="1214"/><span>craoiseach na ceilge lér créachtnuigheadh Ádhamh.  Agus is iad na trí</span>
<lb n="1215"/><span>cneadha crói-linnteacha úd do-rinneadh ar Absolon, na trí báis</span>
<lb n="1216"/><span>bhith-neimhneacha do imir an nathair neimhe ar Ádhamh.  Agus atáid na</span>
<lb n="1217"/><span>créachta soin gan chneasughadh ar a shíol ó shoin a le, agus beid go bruinne</span>
<lb n="1218"/><span>an bhrátha, do réir Phóil san chúigeadh caibidil gusna Rómhánchaibh, mar a</span>
<lb n="1219"/><span>n-abair, per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per</span>
<lb n="1220"/><span>peccatum mors, et ita in omnes homines peccatum transit “is tré</span>
<lb n="1221"/><span>aon-duine amháin táinig an peacadh isteach san domhan, agus trés an</span>
<lb n="1222"/><span>bpeacadh an bás, agus mar sin do-chuaidh an peacadh trés an uile</span>
<lb n="1223"/><span>dhuine.”  As na briathraibh se Phóil is iontuigthe go bhfuilid</span>
<lb n="1224"/><span>na créachta úd do-rinneadh ar Ádhamh gan chneasughadh iona shíol,</span>
<lb n="1225"/><span>agus go mbeid amhail adubhramair.</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>Is i bhfioghair na dtrí mbás so atá aní léaghthar ag Daniel san</span>
<lb n="1230"/><span>seachtmhadh caibidil, eadhón go bhfacaidh sé beathadhach fá cosmhail ré</span>
<lb n="1231"/><span>mathghamhain mór, agá rabhadar trí cíora fiacal 'na chionn, ré cognamh</span>
<lb n="1232"/><span>agus ré craos-longadh feólmhaigh.  An peacthach iomorra an beathadhach</span>
<lb n="1233"/><span>atchonnairc, agus na trí cíora fiacal na trí báis úd bhíos aige ré cognamh</span>
<lb n="1234"/><span>agus ré cnáimh-ghearradh an chinidh dhaonna.  Is leis aní gcéadna bheanas</span>
<lb n="1235"/><span>an fáith-sgéal atá ag Virgilius ar an madradh adeir sé do bheith i</span>
<lb n="1236"/><span>n-ifreann, darab ainm Cerberus, agá bhfuil aon-chorp amháin, agus trí cinn ré</span>
<lb n="1237"/><span>craos-longadh na druinge théid go hifreann.  An madradh úd an peacthach, agus</span>
<lb n="1238"/><span>na trí cinn na trí báis.  Is é aní céadna chialluigheas Eóin san</span>
<lb n="1239"/><span>naomhadh caibidil in Apocalypsi, mar a n-abair go bhfacaidh féin trí</span>
<lb n="1240"/><span>cneadha lér marbhadh an treas cuid dona daoinibh.  Agus is iad na trí báis</span>
<lb n="1241"/><span>úd mar an gcéadna thuigthear as aní adeir Solamh san .30. caibidil do</span>
<lb n="1242"/><span>Leabhar na Seanfhocal, mar a n-abair go bhfuilid trí neithe ann chuireas</span>
<lb n="1243"/><span>an talamh ar baill-chrioth agus bioth-luasgadh.  Agus</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1244"/><p><span>is iad mar an gcéadna chialluigheas san .26. caibidil in Ecclo.,</span>
<lb n="1245"/><span>mar a n-abair, a tribus tumuit cor meum, “atá eagla agam' chroidhe</span>
<lb n="1246"/><span>ré trí neithibh” .i. rés na trí básaibh.</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>Is ar an gcéad-bhás iomorra labharthar san cheathramhadh caibidil déag</span>
<lb n="1251"/><span>don dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a n-abair, omnes</span>
<lb n="1252"/><span>morimur, etc. “atámaid uile ag fagháil bháis.”  Dá chor i gcéill nach fuil</span>
<lb n="1253"/><span>dol ón bhás úd ag aon-duine do shíol Ádhaimh.  Agus dá mbeith, is ag Críost,</span>
<lb n="1254"/><span>nó ag Muire Mháthair, nó ag naomh nó ag ban-naomh oile dobhiadh tearmann</span>
<lb n="1255"/><span>uaidh.  Gidh eadh, ó nár caomhnadh ceachtar dhíobh sin air, ná bíodh súil ag</span>
<lb n="1256"/><span>aon oile ré dhol saor uaidh.  Gidh eadh, cibé duine dí-chéillidhe</span>
<lb n="1257"/><span>doitheagaisg adéaradh gurab é Dia do orduigh nó do-rinne an bás, bíodh a</span>
<lb n="1258"/><span>fhios aige gur bréag dhó é, do réir Sholaimh san chéad-chaibidil do Leabhar</span>
<lb n="1259"/><span>na hEagna, mar a n-abair, Deus mortem non fecit, impii</span>
<lb n="1260"/><span>accersierunt illam “ní hé Dia do-rinne an bás, acht na peacthaigh</span>
<lb n="1261"/><span>do thoghairm é.”</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>Bíodh a fhios agat, a dhuine, do réir Aristotail san treas</span>
<lb n="1266"/><span>leabhar dá Ethicibh, nach éidir ar an saoghal so ní d'fhagháil is</span>
<lb n="1267"/><span>uathbhásaighe agus is urghránna agus is ineagluighthe ioná an bás.</span>
<lb n="1268"/><span>Agus is ag faisnéis uathbháis an éaga go fáthach atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="1269"/><span>Lúcás san naomhadh caibidil déag, mar a n-abair Críost ag fógra</span>
<lb n="1270"/><span>anfhorlainn an bháis don duine, ecce venient dies in te et</span>
<lb n="1271"/><span>circumdabunt te inimici tui vallo et circumdabunt te et coangustabunt</span>
<lb n="1272"/><span>te undique et ad terram prosternent te, etc. “tiocfaid laithe ionnat,</span>
<lb n="1273"/><span>agus timcheallfaid th'easgcaraid 'na mainnir thú, agus</span>
<lb n="1274"/><span>timcheallfaid thú, agus cuirfid i gcumhgach thú dá gach aoin-</span>
<lb n="1275"/><span>leith agus leagfaid ar talamh thú.”</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="1278"/>
<lb n="1279"/><p><span>Meas féin, a dhuine thruaigh, créad an t-uathbhás 'na mbiadh caiptín</span>
<lb n="1280"/><span>nó ceann feadhna mar aon ré beagán buidhne i gcaisléan éadaingean</span>
<lb n="1281"/><span>éislinneach, agus trom-shluagh tairptheach tréan-aidhbhseach i bhfoslongphort</span>
<lb n="1282"/><span>réna ucht, agus a mhuinntear arna</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1283"/><p><span>marbhadh, agus urmhór an tsluaigh ar dteacht ar aon-láthair ris, agus a</span>
<lb n="1284"/><span>n-airm nocht aca; agus baránta borb baoith-chéillidhe rompa lán do chonfadh</span>
<lb n="1285"/><span>catha, agus caiptín an chaisléin gan anacal air, ná dáil chabhra 'na chionn.</span>
<lb n="1286"/><span>Mar an gcéadna don anam bhíos ag bárdacht chaisléin chriadhamhail an chuirp,</span>
<lb n="1287"/><span>taobh ré beagán buidhne .i. ris na céadfadhaibh, an tan tig trom-shluagh na</span>
<lb n="1288"/><span>dtaom agus na tinneas, na ngalar agus na n-easláinteadh, mar aon ris an</span>
<lb n="1289"/><span>gcaiptín mbríoghmhar mboirb-neimhneach .i. ris an mbás, agus shuidhid i</span>
<lb n="1290"/><span>bhfoslongphort réna ucht, agus lingid tar múraibh na mball agus tar</span>
<lb n="1291"/><span>comhladhaibh na gcéadfadh, go soichid compar an chroidhe, mar an mbí an</span>
<lb n="1292"/><span>t-anam.  Feannaid agus foghaid, díbrid agus díochuirid an t-anam as a ionadh</span>
<lb n="1293"/><span>agus as a árus féin.  Marbhaid agus míochóirighid a mhuinntear agus a bhean</span>
<lb n="1294"/><span>phósta ar a chomhair, .i. a chorp agus a chéadfadha.</span></p>
<lb n="1295"/>
<lb n="1296"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="1297"/>
<lb n="1298"/><p><span>Is amhlaidh iomorra mharbhthar an cholann gona céadfadhaibh, a mothughadh</span>
<lb n="1299"/><span>agus a maise, a gné agus a gluasacht, a lúth agus a láthar do bhuain di,</span>
<lb n="1300"/><span>agus a fágbháil 'na hablach ainmheach easbadhach urghránna adhuathmhar, ar</span>
<lb n="1301"/><span>thráigh na talmhan, mar is follus d'fhior a feithmhe nó a féagsana.  Óir</span>
<lb n="1302"/><span>do-chífe an corp ar gcruadhughadh agus ar gcomhfhuaradh, na baill ar</span>
<lb n="1303"/><span>siabhradh agus ar seargadh .i. na lámha ar gcrapadh agus ar gcaolughadh, na</span>
<lb n="1304"/><span>cosa 'na spairtibh splíonuighthe amhail easglanna iomthroma, an béal arna</span>
<lb n="1305"/><span>bhán-ghormadh agus an déad arna dubhadh, na gruaidhe arna nglas-bhánadh agus</span>
<lb n="1306"/><span>na súile arna slogadh, an t-éadan agus an aghaidh ar n-odhradh, an tsrón</span>
<lb n="1307"/><span>arna caolughadh agus arna cuas-dúnadh, na cluasa ar dtanughadh agus ar</span>
<lb n="1308"/><span>dteimhliughadh, an folt ar dtrothlughadh agus ar dtuitim.  Ionnus ar mbith</span>
<lb n="1309"/><span>dhó isan chruth sin, gurab anuaisle é ioná beathadhach beó ar bioth dá</span>
<lb n="1310"/><span>anuaisle dona hainmhinntibh, gion go raibhe créatúir san gcruinne fá aingeal</span>
<lb n="1311"/><span>budh uaisle ioná é rés an mbás.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>Go bhfios damhsa, is mór an t-adhmhar uamhain agus imeagla rés an mbás, mar</span>
<lb n="1316"/><span>thig dhe duine do chor sna hainreachtaibh</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1317"/><p><span>uathbhásacha so; agus fós mar thig dhe an lánamha mhiochair mhuinnteardha so</span>
<lb n="1318"/><span>bhíos i gcaomhna agus i gcomann a chéile .i. an t-anam agus an corp, do</span>
<lb n="1319"/><span>dheadhail agus d'iomsgaradh ré chéile go ndoilgheas agus go ndobrón</span>
<lb n="1320"/><span>ndofhaisnéise, agus ris gach maitheas agus ris gach saidhbhreas saoghalta dá</span>
<lb n="1321"/><span>raibhe aca leath ar leath; agus an cholann do chor i n-uaimh iomdhomhain</span>
<lb n="1322"/><span>urghránna i gcaidreabh crumh agus chiaróg agus dharbh ndaol agus phiast</span>
<lb n="1323"/><span>ndochraidh n-éagsamhail ar-cheana, i gcéin óna cáirdibh agus óna coigéilibh,</span>
<lb n="1324"/><span>do dhéanamhail ar-cheana, i gcéin óna cáirdibh agus óna coigéilibh, do</span>
<lb n="1325"/><span>dhéanamh luaithridh agus talmhan dí fá dheóidh.  Gidh eadh, amhail teid</span>
<lb n="1326"/><span>éin-bhiadh amháin i ndochar don easlán agus i dtarbha don duine shlán</span>
<lb n="1327"/><span>chaitheas é, mar an gcéadna, tar gach teist n-adhuathmhair dá dtugamair ar</span>
<lb n="1328"/><span>an mbás nádúrtha go soiche so, más eadh téid sé i sochar dona fíréanchaibh</span>
<lb n="1329"/><span>fá dhéoidh, gion go saorann an peacthach ó ainiarsma ar bioth dá bhfuil 'na</span>
<lb n="1330"/><span>dhiaidh.</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="1333"/>
<lb n="1334"/><p><span>Is uime sin deir S. Augustine san treas leabhar ro sgríobh ar an bhFaoisidin,</span>
<lb n="1335"/><span>mors est impiis valde terribilis, sanctis vero delectabilis “is aduathmhar</span>
<lb n="1336"/><span>leis na peacthachaibh an bás, gidh eadh, is sáimh leis na fíréanchaibh é.”</span>
<lb n="1337"/><span>Adeir Solamh san .41. caibidil in Ecclo. ní thig leis sin, mar a n-abair,</span>
<lb n="1338"/><span>O mors quam amara est memoria tua homini iniusto “a bháis, créad é seirbhe</span>
<lb n="1339"/><span>do chuimhne don duine éigceart!”  Agus adeir arís san chaibidil chéadna ní</span>
<lb n="1340"/><span>as a dtuigthear gurab tarbhach don fhíréan an bás nádúrtha, mar a n-abair,</span>
<lb n="1341"/><span>O mors quam bonum est iudicium tuum homini indigenti et cui</span>
<lb n="1342"/><span>minoratur viribus “a bháis, créad é feabhas do bhreitheamhnais don</span>
<lb n="1343"/><span>duine easbadhach agus don tí agá laghduighthear a bhríogha!”  Ionann</span>
<lb n="1344"/><span>sin ré a rádh agus gurab tuar séin agus sochair don tí bhíos bocht ó</span>
<lb n="1345"/><span>spioraid, agus chaitheas a chéadfadha agus bríogh a bhall lé</span>
<lb n="1346"/><span>foghnamh do dhéanamh do Dhia, an bás nádúrtha.</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Is é fáth fána doilghe leis an bpeacthach an bás nádúrtha, do bhríogh</span>
<lb n="1351"/><span>gurab léir dhó féin ré linn an bháis nach fuighbhe sochar ná socamhal ná</span>
<lb n="1352"/><span>suaimhneas tar éis an bháis go foirceann</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1353"/><p><span>na saoghal, do réir Sholaimh san aonmhadh caibidil déag do Leabhar na</span>
<lb n="1354"/><span>Seanfhocal, mar a n-abair, mortuo homini impio nulla erit ultra</span>
<lb n="1355"/><span>spes “ar bhfagháil bháis don pheacthach, ó shoin amach ní bhia</span>
<lb n="1356"/><span>aon-dóchas aige,” .i. ní bhia súil ré socamhal ó shin amach aige.</span>
<lb n="1357"/><span>Agus is uime sin is sámh leis an bhfíréan an bás nádúrtha, do</span>
<lb n="1358"/><span>bhríogh go mbí súil aige ré tuilleamh agus ré tuarastal d'</span>
<lb n="1359"/><span>fhagháil thall tréna ghníomharthaibh san bheathaidh se abhus, do</span>
<lb n="1360"/><span>réir mar adeir Solamh san chéad-chaibidil in Ecclo. mar a n-</span>
<lb n="1361"/><span>abair, timenti Deum bene erit in extremis, et in die defunctionis</span>
<lb n="1362"/><span>suae benedicetur, etc.  “is maith rachas fá dheóidh don tí ar a</span>
<lb n="1363"/><span>mbia eagla Dé, agus beinneóchar i ló a éaga é.”  Dá bhríogh sin ní</span>
<lb n="1364"/><span>hiongnadh don fhíréan i ló a éaga lúthgháir do bheith air.</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>Gidh eadh, dá bhfiafraigheadh neach an mbí doilgheas ar aon-duine ré hucht</span>
<lb n="1369"/><span>an bháis acht ar an bpeacthach, mo fhreagra air go mbí, agus atáid dá adhbhar</span>
<lb n="1370"/><span>ris sin.  An céad-adhbhar dhíobh, ar eagla conntabhairte an bhreitheamhnais.</span>
<lb n="1371"/><span>Óir dá fheabhas do-bhéara duine a bheatha as, ní dearbh leis créad an</span>
<lb n="1372"/><span>bhreath béarthar air, do bhríogh nach feas dó an díol grádha nó fuatha</span>
<lb n="1373"/><span>ag Dia é, amhail adeir Pól, nemo scit an odio an amore dignus sit “ní feas</span>
<lb n="1374"/><span>do neoch an díol grádha nó fuatha é féin” an gcéin bhíos beó.  An dara</span>
<lb n="1375"/><span>hadhbhar fá mbí doilgheas ar an bhfíréan ré hucht an bháis, d'eagla péine</span>
<lb n="1376"/><span>purgadóra.</span></p>
<lb n="1377"/>
<lb n="1378"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="1379"/>
<lb n="1380"/><p><span>As gach ní dá ndubhramar is follus nach fuil acht anfhlaith urbhadhach, agus</span>
<lb n="1381"/><span>gríobh-aitheach goimheamhail, agus dragún duaibhseach, agus onchú éachtach,</span>
<lb n="1382"/><span>agus faol-chú foghlach, agus leómhan loinn-fheargach, agus biodhbha</span>
<lb n="1383"/><span>bioth-ghonach, agus beithir bheó-ghalach, agus nathair naimhdidhe, agus</span>
<lb n="1384"/><span>arracht uathbhásach san bhás.  Óir ní bhí cáirdeas ná commbáidh aige ré duine</span>
<lb n="1385"/><span>don druing dhaonna, acht do-bheir craos-ruathar coitcheann fútha, lé</span>
<lb n="1386"/><span>marbhann go meinic an tighearna mar aon ris an óglách, an mac mar aon ris an</span>
<lb n="1387"/><span>athair, an inghean mar aon ris an óglách, an mac mar aon ris an athair, an</span>
<lb n="1388"/><span>inghean mar aon ris an máthair, an saidhbhir mar aon ris an mbocht, an tréan</span>
<lb n="1389"/><span>mar aon ris an anbhfann.  Is</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1390"/><p><span>blagh fós dá bhoirb-éachtaibh go bhfagbhann tír gan tighearna agus athair</span>
<lb n="1391"/><span>gan oighre, máthair gan mhac agus bean gan bharánta, leanbh gan</span>
<lb n="1392"/><span>leasuightheóir agus dílleacht gan díon-athair.  Tuigim iomorra dá réir sin</span>
<lb n="1393"/><span>nach bí acht bualadh an chléirigh cham-shúiligh aige ar na daoinibh ag</span>
<lb n="1394"/><span>déanamh oirligh orra.  Óir bí sé i n-oirchill ar gach aon-duine, ionnus nach</span>
<lb n="1395"/><span>feas dóibh cá huair nó cá ham san ló nó san oidhche, ar tuinn nó ar tráigh,</span>
<lb n="1396"/><span>ar cnoc nó ar coill, i suan nó i ndúsgadh, i maigh nó i múr, i mbiadh nó i</span>
<lb n="1397"/><span>ndigh, i dteinidh nó i n-uisge, nó i n-arm theagmhas dóibh dá</span>
<lb n="1398"/><span>ndíoth-láithriughadh.  Agus is tréna n-imreann d'olc agus d'éagcomhlann ar na</span>
<lb n="1399"/><span>daoinibh, atá an uiread soin do dhéistin ag Dia féin roimhe gur fiú leis</span>
<lb n="1400"/><span>diúltadh dhó agus a shéanadh nach uaidh féin táinig, amhail léaghthar san</span>
<lb n="1401"/><span>chéad-chaibidil do Leabhar na hEagna mar a n-abair, Deus mortem</span>
<lb n="1402"/><span>non fecit “ní hé Dia do-rinne an bás.”  Ionnus gur mheas tré</span>
<lb n="1403"/><span>dhíblidheacht an bháis a lámha do ghlanadh as, dá shaoradh féin</span>
<lb n="1404"/><span>ar aithbhear na ndaoine, amhail do mheas Píoláid do dhéanamh tré</span>
<lb n="1405"/><span>bhás Críost an tan do láisteadh a lámha leis.  Tuig, a dhuine, go</span>
<lb n="1406"/><span>bhfuil an bás chomh-doghraingeach soin nach foláir dhúinn</span>
<lb n="1407"/><span>bheith innill aireach 'na oirchill, ionnus nach dtiofadh dhe an dá</span>
<lb n="1408"/><span>bhás oile d'imirt oirn.</span></p>
<lb n="1409"/>
<lb n="1410"/><p><span>AN CÚIGEADH HALT</span>
<lb n="1411"/><span>labhras ar an dara bás .i. bás na coire.</span></p>
<lb n="1412"/>
<lb n="1413"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>Is ar an dara bás so labhras Pól san dara caibidil go hEphesios, mar</span>
<lb n="1416"/><span>a n-abair, et ... “agus sibhse (ar sé) ar mbeith marbh ó bhar gceanaibh</span>
<lb n="1417"/><span>agus ó bhar bpeacaidhibh fein díbh.”  Dá chor i gcéill go bhfuaradar bás na</span>
<lb n="1418"/><span>coire, gion go bhfuaradar an bás corpardha.  Tig Pól leis aní gcéadna so ag</span>
<lb n="1419"/><span>sgríobhadh gusna Rómhánchaibh san seiseadh caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="1420"/><span>existimate ... “measaidh go bhfuiltí ar bhfagháil bháis leis an bpeacadh.”</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1421"/><p><span>Créad is iontuigthe as so acht go bhfaghann an duine bás na coire, tar ceann</span>
<lb n="1422"/><span>nach faghann bás nádúrtha?  Óir grása Dé is beatha don anam, agus an tan</span>
<lb n="1423"/><span>do-ní</span>
<lb n="1424"/><span>duine peacadh marbhthach, ruaigthear grása Dé as an anam lé bás na coire,</span>
<lb n="1425"/><span>gion go ndealuigheann an t-anam ris an gcorp darab anam é.  Agus is uime sin</span>
<lb n="1426"/><span>atá aní léaghthar san .30. caibidil do leabhar is uime sin atá aní léaghthar</span>
<lb n="1427"/><span>san .30. caibidil do labhar is uime sin atá aní léaghthar san .30. caibidil</span>
<lb n="1428"/><span>do leabhar Deuteronomii, ag labhairt ar Dhia ris an duine, mar a n-abair,</span>
<lb n="1429"/><span>ipse ... “is é súd do bheatha, agus fad do laitheadh.”  Dá chor i gcéill, an</span>
<lb n="1430"/><span>tí ag nach bí Dia táitte réna anam, maille réna ghrásaibh, go mbí a anam</span>
<lb n="1431"/><span>marbh d'easbaidh na ngrás is beatha dhó.  Agus is uime sin adeir</span>
<lb n="1432"/><span>S. Augustine, quod ... “aní do-ní an t-anam san chorp, do-ní</span>
<lb n="1433"/><span>Dia an céadna ris an anam,” maille réna ghrásaibh do bheith aige</span>
<lb n="1434"/><span>mar bheatha.  Agus is mar sin is éidir a rádh, an tan dhealuigheas</span>
<lb n="1435"/><span>grása Dé ris an anam, go bhfaghann go fírinneach an peacthach bás</span>
<lb n="1436"/><span>an coire, gion go bhfaghann an bás corpardha.  Tig Isaias leis so</span>
<lb n="1437"/><span>san .59. caibidil, mar a labhrann ris an gcineadh Iúdaidheach agá</span>
<lb n="1438"/><span>rádh, iniquitates ... “do chuir bhar n-orchóid sgarthain idir</span>
<lb n="1439"/><span>sibh féin agus Dia.”  Tig Solamh leis so san chéad-chaibidil do</span>
<lb n="1440"/><span>Leabhar na hEagna, mar a n-abair, perversae ... “do-níd na</span>
<lb n="1441"/><span>droch-smuaintighthe deadhailt eidir dhuine agus Dia.”  Agus an tan</span>
<lb n="1442"/><span>dhealuigheas duine ré Dia, dealuighidh sé mar an gcéadna ré</span>
<lb n="1443"/><span>grásaibh Dé is beatha dá anam, agus dá réir sin do-gheibh bás na</span>
<lb n="1444"/><span>coire, acht gé bhíos 'na bheathaidh go corpardha.  Agus is uime</span>
<lb n="1445"/><span>sin adeir an scrioptúir ris an bpeacthach bhíos 'na bheathaidh go</span>
<lb n="1446"/><span>corpardha, agus marbh go spioradálta, nomen ... “atá ainm ort</span>
<lb n="1447"/><span>bheith beó, agus ataoi marbh.”</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>Tuig, a dhuine, go bhfuilid trí gnéithe 'nar cosmhail an bás corpardha agus</span>
<lb n="1452"/><span>bás na coire ré chéile.  Ar dtús, is ionann uireasbaidh dhóibh; ionann</span>
<lb n="1453"/><span>fós déanmhas neith dhóibh; mar an gcéadna is ionann taisbéanadh do-bheirid</span>
<lb n="1454"/><span>uatha.  An mhéid bheanas ris an gcéid-ghné, atáid sé céimeanna</span>
<lb n="1455"/><span>'nar cosmhail ré chéile iad.</span>
<lb n="1456"/></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1457"/><p><span>Ar dtús, fásaidh ainmheasardhacht san cholainn ré hucht an bháis</span>
<lb n="1458"/><span>chorpardha, mar atá teas anorduighthe, nó fuacht anorduighthe, nó tart</span>
<lb n="1459"/><span>foiréigneach, nó a n-ionnshamhla oile sin.  Mar an gcéadna ré hucht</span>
<lb n="1460"/><span>bháis na coire, fásaidh fiuchadh foiréigneach na feirge, nó fuacht oighreata</span>
<lb n="1461"/><span>an fhuatha, nó teas tartamhail na sainnte saoghalta, nó urchóide</span>
<lb n="1462"/><span>éagsamhla oile i n-anam an pheacthaigh an tan lingid na droch-smuaintighthe</span>
<lb n="1463"/><span>ann.</span></p>
<lb n="1464"/>
<lb n="1465"/><p><span>An dara céim, téid an corp i n-anbhfainne agus i n-éiglidheacht</span>
<lb n="1466"/><span>ré hucht an bháis chorpardha.  Mar an gcéadna don anam,</span>
<lb n="1467"/><span>an tan do-bheir gean agus dúil dona droch-smuaintighthibh, téid</span>
<lb n="1468"/><span>i n-anbhfainne agus i n-éiglidheacht agus i neamhchumus ar chathughadh</span>
<lb n="1469"/><span>ris na coirthibh.</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>An treas céim, do-gheibh an corp bás do bhríogh go ndealuigheann</span>
<lb n="1472"/><span>an t-anam ris.  Mar an gcéadna don anam: an tan</span>
<lb n="1473"/><span>aontuigheas an t-olc, do-gheibh bás, an mhéid go ndealuigheann</span>
<lb n="1474"/><span>an t-anam féin ris, .i. grása Dé ruaigthear uaidh ré haonta do</span>
<lb n="1475"/><span>thabhairt don olc.</span></p>
<lb n="1476"/>
<lb n="1477"/><p><span>An ceathramhadh céim, iomchurthar an corp gus an adhnacal</span>
<lb n="1478"/><span>tar éis an bháis.  Mar an gcéadna iomchurthar anam an pheacthaigh,</span>
<lb n="1479"/><span>an mhéid go n-iomchurthar a mhíochlú i mbéalaibh na</span>
<lb n="1480"/><span>ndaoine ag reic agus ag faisnéis a pheacadh.  Óir mar do-ní feall</span>
<lb n="1481"/><span>nó fionghail, nó drúis nó droich-bhearta, nó craos, beid ag na</span>
<lb n="1482"/><span>daoinibh ó bheól go beól dá n-iomchur agus dá n-aithris an feadh</span>
<lb n="1483"/><span>bhus cumhain leó iad.</span></p>
<lb n="1484"/>
<lb n="1485"/><p><span>An cúigeadh céim, adhnaicthear an corp ar bhfagháil an</span>
<lb n="1486"/><span>bháis chorpardha.  Mar an gcéadna adhnaicthear anam an</span>
<lb n="1487"/><span>pheacthaigh i ndeirc dhuaibhsigh an droch-ghnáthuighthe.</span></p>
<lb n="1488"/>
<lb n="1489"/><p><span>An seiseadh céim, caittear agus creimthear lé crumhaibh an</span>
<lb n="1490"/><span>corp.  Mar an gcéadna d'anam an pheacthaigh: creimthear</span>
<lb n="1491"/><span>lé cruimh chíocraigh an choguais é.</span></p>
<lb n="1492"/>
<lb n="1493"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>An dara céim nó gné 'nar cosmhail bás an chuirp agus bás</span>
<lb n="1496"/><span>na coire ré chéile, .i. gurab cosmhail a ndéanmhas neith ré</span>
<lb n="1497"/><span>chéile, agus atáid seacht gcéimeanna 'na dtigid ré chéile.</span>
<lb n="1498"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1499"/><p><span>An chéid-chéim, do-ní an bás an corp greannach nó easgcaoin.  Mar</span>
<lb n="1500"/><span>an gcéadna do-ní bás na coire an t-anam eagcaoin, do réir</span>
<lb n="1501"/><span>Sholaimh, san ochtmhadh caibidil déag do Leabhar na Seanfhocal, mar</span>
<lb n="1502"/><span>a n-abair, cum ... “labhraidh an bocht lé himpidheachaibh, agus</span>
<lb n="1503"/><span>labhraidh an saidhbhir go heasgcaoin.”  Ionann sin ré a rádh, agus</span>
<lb n="1504"/><span>an tí do-gheibh bás i n-uabhar nó i n-iomthnúth, go mbí a anam</span>
<lb n="1505"/><span>go heasgcaoin.</span></p>
<lb n="1506"/>
<lb n="1507"/><p><span>An dara céim, do-ní an bás an corp fuar.  Mar an gcéadna do-ní</span>
<lb n="1508"/><span>oighreadh an fhuatha anam an pheacthaigh fuar, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="1509"/><span>san seiseadh caibidil ag Ieremias, mar a n-abair, sicut ...</span>
<lb n="1510"/><span>“amhail do-ní an chorr nó an tobar talmhan an t-uisge bhíos ann</span>
<lb n="1511"/><span>fuar, mar sin do-ní an mhailís an t-anam 'na mbí fuar.”  Agus is</span>
<lb n="1512"/><span>don fhuath ghoireas sé mailís annso.</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>An treas céim, do-ní an bás an corp bréan.  Mar an gcéadna do-ní</span>
<lb n="1515"/><span>bás na coire an t-anam droch-bhalaidh, mar is follus i bpeacadh na drúise,</span>
<lb n="1516"/><span>mar a n-abair Isaias san .34. caibidil ag labhairt ar lucht na</span>
<lb n="1517"/><span>drúise, de ... “éireóchaidh bréantas as a gconablaighibh súd,”</span>
<lb n="1518"/><span>ag ciallughadh thruaillidh chorp na meirdreach.</span></p>
<lb n="1519"/>
<lb n="1520"/><p><span>An ceathramhadh céim, tig don bhás an corp do lobhadh.  Mar an</span>
<lb n="1521"/><span>gcéadna tig do bhás na coire an t-anam do throthlughadh, do réir</span>
<lb n="1522"/><span>Ieremias san .22. caibidil mar a n-abair, sepultura ... “an</span>
<lb n="1523"/><span>tí bhíos dreóite, adhnaicfidhear i n-uaigh an asail é.”  Ionann</span>
<lb n="1524"/><span>sin ré a rádh agus an tí chríonas tré choir an chraois go mbiaidh</span>
<lb n="1525"/><span>adhnaicthe i gcamra na cruinne, .i. i n-iomdhomhain ifrinn, amhail</span>
<lb n="1526"/><span>bhíos ablach an asail i gcamra na cathrach nó na háite i</span>
<lb n="1527"/><span>bhfaghann bás.</span></p>
<lb n="1528"/>
<lb n="1529"/><p><span>An cúigeadh céim, tig do bhás foirniata na feirge an t-anam do</span>
<lb n="1530"/><span>dhéanamh uathbhásach, amhail tuigthear as an .15. caibidil in</span>
<lb n="1531"/><span>Genesi, mar a n-abarthar, horror ... “do ling uathbhás mór agus</span>
<lb n="1532"/><span>dorchadas ar Abraham.”  Ionann sin ré a rádh agus go raibhe</span>
<lb n="1533"/><span>uathbhás na feirge ar Abraham, agus dá réir sin go mbí uathbhás</span>
<lb n="1534"/><span>ón bhfeirg ar anam</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1535"/><p><span>an pheacthaigh, nó gurab déistineach é, amhail is déistineach an</span>
<lb n="1536"/><span>corp d'éis an bháis chorpardha.</span></p>
<lb n="1537"/>
<lb n="1538"/><p><span>An seiseadh céim, tig don bhás an corp do bheith talmhaidhe.  Mar an</span>
<lb n="1539"/><span>gcéadna tig do bhás na sainnte an t-anam do bheith talmhaidhe; amhail</span>
<lb n="1540"/><span>léaghthar san treas caibidil in Genesi, mar a labharthar go fáthach ris an</span>
<lb n="1541"/><span>sanntach agá rádh, terram ... “íosfaidh tú an talamh gach aon-lá ar feadh do</span>
<lb n="1542"/><span>bheatha.”  Dá chor i gcéill, an dream bhíos ag súghadh agus ag slogadh na</span>
<lb n="1543"/><span>saidhbhreas saoghalta lé sainnt, nach iongnadh a rádh go mbíd talmhaidhe,</span>
<lb n="1544"/><span>an mhéid go mbíd a n-aigeanta líonta d'airc agus d'áilgheas na neitheadh</span>
<lb n="1545"/><span>dtalmhaidhe.</span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>An seachtmhadh céim, tig don bhás an corp do bheith leasg.</span>
<lb n="1548"/><span>Mar an gcéadna tig do choir na leisge an t-anam do bheith ainéasgaidh ré</span>
<lb n="1549"/><span>foghnamh do dhéanamh do Dhia.  Agus is agá chiallughadh so atá aní</span>
<lb n="1550"/><span>léaghthar san treas caibidil déag do Leabhar na Seanfhocal ag Solamh, mar</span>
<lb n="1551"/><span>a n-abair, vult ... “is áil agus ní háil leis an leasg.”  Ionann sin ré a</span>
<lb n="1552"/><span>rádh agus tar ceann go mbiadh an réasún dá fhoráileamh ar an bpeacthach</span>
<lb n="1553"/><span>maith do dhéanamh, ní fhaomhann an antoil sin, ar mbeith cuibhrighthe i</span>
<lb n="1554"/><span>lúbaibh na leisge dhi.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="1557"/>
<lb n="1558"/><p><span>An treas gné 'nar cosmhail an bás corpardha agus bás na coire ré chéile .i.</span>
<lb n="1559"/><span>gurab ionann taisbéanadh do-bheirid uatha.</span></p>
<lb n="1560"/>
<lb n="1561"/><p><span>Ar dtús, ní fhuil duine dá áille san bhioth nach claochluigheann an bás</span>
<lb n="1562"/><span>corpardha a mhaise i míomhaise.  Mar an gcéadna ní fhuil anam dá áille</span>
<lb n="1563"/><span>ré hionnracus nach cuireann bás na coire i n-éagcruth é.  Agus bíodh a</span>
<lb n="1564"/><span>fhios agat gurab álainn oireaghdha bhíos anam an fhíréin, ní nach iongnadh,</span>
<lb n="1565"/><span>ar mbeith ar chruth agus ar dheilbh Dé dhó.  Agus is uime sin adeir Dia, ag</span>
<lb n="1566"/><span>labhairt ré hanam an fhíréin, amhail léaghthar san cheathramhadh caibidil</span>
<lb n="1567"/><span>dona Cainticibh, mar a n-abair, ecce ... “féach, ataoi cruthach, a</span>
<lb n="1568"/><span>bhan-chara.”  Dá chor i gcéill go mbí an t-anam cruthach caomh-álainn</span>
<lb n="1569"/><span>sochraidh an gcéin mhaireas tlacht taitneamhach na ngrás uime.  Gidh eadh,</span>
<lb n="1570"/><span>an tan do-ní duine peacadh marbhthach, agus do-gheibh bás na</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1571"/><p><span>coire, claochluidhidh dath agus déanamh na hanma, do bhríogh go dtéid sé ó</span>
<lb n="1572"/><span>bheith ar dheilbh dheagh-mhaisigh Dé ré mbeith ar dheilbh dhochraidh</span>
<lb n="1573"/><span>dhoghnúisigh an diabhail. Agus is é so tuigthear as an seiseadh caibidil</span>
<lb n="1574"/><span>déag ag Ezech., mar a n-imdheargann Dia an peacthach agá rádh ris,</span>
<lb n="1575"/><span>abominabilem ... “is dochraidh gránna mísgiamhach do-rinnis do sgéimh agus do</span>
<lb n="1576"/><span>dheagh-mhaise féin.”  Dá chor i gcéill go gcuireann an peacthach an t-anam ó</span>
<lb n="1577"/><span>chruth i n-éagcruth agus ó mhaise i míomhaise, amhail chuireas an bás corpardha</span>
<lb n="1578"/><span>an corp, amhail adubhramar.  Agus is i bhfioghair an éagcrotha chuireas an</span>
<lb n="1579"/><span>peacadh ar an anam atá aní léaghthar ag Matha san .22. caibidil, mar do</span>
<lb n="1580"/><span>fhiafruigh Críost cia an íomháigh dobhí san mhonadh; agus an tan do</span>
<lb n="1581"/><span>fhreagair cách gurab í íomhaigh Shéasair í, adubhairt aní fá leis féin do</span>
<lb n="1582"/><span>thabhairt do Shéasair.  Mar an gcéadna an tan bheirthear an t-anam do</span>
<lb n="1583"/><span>láthair Chríost i</span>
<lb n="1584"/><span>n-aimsir an bháis, agus do-gheibh dealbh dhuthain dhoiléir dhuaibhseach,</span>
<lb n="1585"/><span>agus fuath arrachta éidightheach na hurchóide dealbhtha i gcopar na</span>
<lb n="1586"/><span>coire nó i bprás an pheacaidh ar orlár na hanma, adéara an monadh .i. an</span>
<lb n="1587"/><span>t-anam do thabhairt don tí 'sa dhealbh atá ann, .i. an diabhal, mar do-chí</span>
<lb n="1588"/><span>íomháigh ghlé-mhaiseach na Tríonóide arna hurdhubhadh innte.</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>Is cosmhail fós an taisbéanadh do-bheirid uatha leath ar leath, an</span>
<lb n="1591"/><span>mhéid go n-iomsgarann an bás corpardha an duine ré caidreabh na ndaoine.</span>
<lb n="1592"/><span>Mar an gcéadna dealuighidh bás na coire an t-anam ré cumann agus ré caidreabh</span>
<lb n="1593"/><span>na n-aingeal agus na n-anam bhfíréanta.  Agus is uime sin adeir Solamh</span>
<lb n="1594"/><span>san cheathramhadh caibidil déag do Leabhar na Seanfhocal na briathra</span>
<lb n="1595"/><span>so, miseros ... “do-ní an peacadh truagháin dona poibleachaibh.”</span>
<lb n="1596"/><span>Agus ní hiongnadh sin do rádh, do bhríogh go ndealuigheann an uile mhaith</span>
<lb n="1597"/><span>riú, agus go mbí an uile olc d'áirithe aca, más é is críoch dhóibh</span>
<lb n="1598"/><span>éag san bpeacadh mharbhthach i mbíd.</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>Féadtar fós a rádh go bhfuil an ceathramhadh gné ann 'nar cosmhail an bás</span>
<lb n="1603"/><span>corpardha agus bás na coire ré chéile.</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1604"/><p><span>Ionann cheana foghail do-níd siad; agus atáid a cúig ré a n-áireamh ann.</span></p>
<lb n="1605"/>
<lb n="1606"/><p><span>An chéad-fhoghail do-ní an bás corpardha, an bheatha do bhuain don duine.</span>
<lb n="1607"/><span>Mar an gcéadna do bhás na coire: beanaidh a beatha don spioraid anma, do</span>
<lb n="1608"/><span>réir Ezech. san ochtmhadh caibidil déag, mar a n-abair,</span>
<lb n="1609"/><span>anima ...  “an t-anam pheacuigheas do-ghéabhaidh féin bás.”</span></p>
<lb n="1610"/>
<lb n="1611"/><p><span>An dara foghail: beanaidh a dhighnit agus a ghairm dhe.  Óir ní tugthar</span>
<lb n="1612"/><span>rí ar chorp mharbh an ríogh, ná impir ar chorp mharbh an impire, ná</span>
<lb n="1613"/><span>prionnsa ar chorp mharbh an phrionnsa.  Agus ní hiongnadh soin, ar mbeith</span>
<lb n="1614"/><span>dá gcorpaibh marbha 'na n-ablachaibh neamhchuibhdhe ré hiomchor garma</span>
<lb n="1615"/><span>onóraighe san bhioth.  Mar an gcéadna do-ní bás na coire: beanaidh a ghairm</span>
<lb n="1616"/><span>agus a onóir don anam.  Agus is uime sin adeir Solamh san deachmhadh</span>
<lb n="1617"/><span>caibidil in Ecclo., quis ... “cia do-bhéara onóir don tí neamhonóruigheas a</span>
<lb n="1618"/><span>anam féin?”  Dá chor i gcéill go gcailltear leis an tí pheacuigheas go</span>
<lb n="1619"/><span>marbhthach gach uile ghairm agus onóir dá mbí aige ré mbeith fíréanta dhó.</span>
<lb n="1620"/><span>Agus is dá éagnach so atá aní léaghthar ag Dáibhídh, mar a n-abair,</span>
<lb n="1621"/><span>homo ... “ar mbeith i n-onóir don duine níor thuig sé é, agus atá arna</span>
<lb n="1622"/><span>choimmeas ré bromachaibh, nó ré hóig-eachaibh éigciallda, agus do-rinneadh</span>
<lb n="1623"/><span>cosmhail riú é.”  Dá chor i gcéill nach fuil acht daoirseach</span>
<lb n="1624"/><span>don diabhal san bpeacthach bhíos cuibhrighthe lé téadaibh na gcean, amhail</span>
<lb n="1625"/><span>bhíos an t-óig-each ar téid agá marcach; agus fós amhail bhíos an marcach ag</span>
<lb n="1626"/><span>marcaigheacht an óig-eich, dá sporadh agus fós dá slatadh agus dá srianadh,</span>
<lb n="1627"/><span>mar an gcéadna don diabhal ris an bpeacthach.  Dá bhríogh sin is follus go</span>
<lb n="1628"/><span>gcailltear lé bás na coire gairm agus onóir na hanma, mar go gcuirthear i</span>
<lb n="1629"/><span>gcoimmeas ré beathadhach éigciallda é.</span></p>
<lb n="1630"/>
<lb n="1631"/><p><span>An treas foghail do-ní an bás corpardha: beanaidh a ainm don duine.</span>
<lb n="1632"/><span>Óir ní tugthar Séamus, Peadar, ná Pól ar an gcorp gan anam.  Mar sin</span>
<lb n="1633"/><span>an t-anam bhíos marbh ó bhás na coire, beantar a ainm a leabhar na beatha,</span>
<lb n="1634"/><span>do réir an bhagair do-rinne Dia ar an bpeacthach, amhail léaghthar san</span>
<lb n="1635"/><span>.32. caibidil in Exodo, mar a n-abair qui ...</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1636"/><p><span>“an tí pheacóchas damhsa, sgriosfad é as mo leabhar.” Dá chor i gcéill nach</span>
<lb n="1637"/><span>biadh a ainm i leabhar na beatha ré tuilleamh ná ré tuarastal d'fhagháil</span>
<lb n="1638"/><span>tréna fhoghnamh don Dúileamh.  Agus is 'na fhioghair so atá aní léaghthar</span>
<lb n="1639"/><span>ag Lúcás san seiseadh caibidil déag, mar do cheil Críost ainm an tsaidhbhir</span>
<lb n="1640"/><span>shádhail, dá chor i céill nárbh aithnidh dó é.  Tig leis so aní léaghthar</span>
<lb n="1641"/><span>ag Solamh san deachmhadh caibidil do Leabhar na Seanfhocal,</span>
<lb n="1642"/><span>mar a n-abair, memoria ... “cuimhne an fhíréin lé hadhmoltaibh,</span>
<lb n="1643"/><span>agus do-ghéana ainm an pheacthaigh dreódh.”  Dá chor i gcéill go</span>
<lb n="1644"/><span>bhfaghthar ainm an fhíréin sgríobhtha i gcairt na beatha, agus go mbí ainm</span>
<lb n="1645"/><span>an pheacthaigh arna sgrios as mar námhaid.  As so is iontuigthe go mbeanann</span>
<lb n="1646"/><span>bás na coire gan íomháigh Dé do bheith dh'ainm ar spioraid an pheacthaigh,</span>
<lb n="1647"/><span>amhail bheanas an bás corpardha ainm an duine don chorp mharbh.</span></p>
<lb n="1648"/>
<lb n="1649"/><p><span>An ceathramhadh foghail do-ní an bás corpardha: beanaidh don duine a</span>
<lb n="1650"/><span>uile bhríogha agus a mhaoine.  Mar an gcéadna do-ní bás na coire ris an</span>
<lb n="1651"/><span>anam: dealuighidh a shochair agus a shubháilce ris.  Agus is ar an bhfoghail se</span>
<lb n="1652"/><span>labhras Ieremias san chéad-chaibidil do Leabhar na hEólchaire, mar a n-abair,</span>
<lb n="1653"/><span>ag faisnéis na díotha tig do bhás na coire d'imirt ar anam an pheacthaigh,</span>
<lb n="1654"/><span>manum ... “cuiridh a námhaid a lámh féin in gach éin-ní soimhianuighthe dá</span>
<lb n="1655"/><span>mbí aige.”  Ionann sin ré a radh, agus an tan do-gheibh duine bás na coire,</span>
<lb n="1656"/><span>go mbeanann an diabhal gach subháilce agus gach sochar don anam lé bhféadfadh</span>
<lb n="1657"/><span>an ghlóir shuthain do thuilleamh.  Agus is 'na fhioghair so atá aní léaghthar</span>
<lb n="1658"/><span>san chéad-chaibidil don chéid-leabhar do Leabhraibh na Machabei, mar</span>
<lb n="1659"/><span>do-chuaidh rí urchóideach darbh ainm Antiocus go cathair</span>
<lb n="1660"/><span>Ierusalem go sluagh líonmhar maille ris, agus do thriall gus an</span>
<lb n="1661"/><span>dteampall, go ndeachaidh don tsanctóir, agus rug leis an altóir</span>
<lb n="1662"/><span>órdha, agus lóchrann an tsoluis, agus uile mhaoine an teampaill ó</span>
<lb n="1663"/><span>shoin amach.  Go fáthach, cia an t-Antiocusso, acht an diabhal?</span>
<lb n="1664"/><span>Cia an Ierusalem, acht an fíréan?  Cia an teampall, acht anam an</span>
<lb n="1665"/><span>fhíréin?  Cia an sanctóir, acht an coguas glan?  Cia an altóir</span>
<lb n="1666"/><span>órdhaidhe, acht an croidhe ionnraic bhíos arna oirneadh do</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1667"/><p><span>thlacht taidhleach ghrádha Dé agus na comharsan?  Cia an lóchrann soluis,</span>
<lb n="1668"/><span>acht an mhéin díreach?  Cia uile mhaoine an teampaill acht uile</span>
<lb n="1669"/><span>ghlain-tiodhlaicthe agus subháilce an duine ó shoin amach?  Ionnus amhail</span>
<lb n="1670"/><span>do-rinne Antiocus an teampall d'argain, gurab mar sin airgthear leis an</span>
<lb n="1671"/><span>ndiabhal anam an fhíréin an tan do-ní peacadh.  Agus is i bhfioghair na</span>
<lb n="1672"/><span>foghla céadna so atá an fábhaill-sgéal léaghthar ag Lúcás san deachmhadh</span>
<lb n="1673"/><span>caibidil, mar a n-abair Críost go fáthach go raibhe duine éigin ag dul síos</span>
<lb n="1674"/><span>ó Ierusalem go Ierico, agus go dtarladar ladrainn nó lucht foghla ris, agus</span>
<lb n="1675"/><span>gur feannadh é, agus ar bhfágbháil chréacht agus chneadh air, do fhágbhadar</span>
<lb n="1676"/><span>leith-bheó é.  Mar an gcéadna do-ní an diabhal ris an anam.  Óir go fáthach</span>
<lb n="1677"/><span>is é an duine úd do luaidh Críost an peacthach; agus Ierusalem a neimhchionta;</span>
<lb n="1678"/><span>Ierico staid an pheacaidh; an lucht foghla, an diabhal agus a dhaosgar-shluagh;</span>
<lb n="1679"/><span>na hearradha do bheansad de, na subháilce somhaiseacha chailleas a los an</span>
<lb n="1680"/><span>pheacaidh; na créachta do-rinneadh air, gona chneadh an pheacaidh lé</span>
<lb n="1681"/><span>marbhthar an t-anam.  Agus is ionann mar do fágbhadh leith-bheó é agus mar</span>
<lb n="1682"/><span>fhágbhas an peacadh an duine, óir ní fhágbhann acht leath a bheatha aige,</span>
<lb n="1683"/><span>mar atá beatha an chuirp, ar mbuain bheatha na hanma .i. ghrás nDé lé</span>
<lb n="1684"/><span>foghail an pheacaidh dhe.</span></p>
<lb n="1685"/>
<lb n="1686"/><p><span>An cúigeadh foghail do-ní an bás corpardha: an duine do dhealughadh</span>
<lb n="1687"/><span>réna cháirdibh agus réna chompánaibh.  Mar an gcéadna do-ní bás na coire</span>
<lb n="1688"/><span>iomsgaradh na hanma ré caidreabh agus ré commaoin na naomh agus na n-aingeal,</span>
<lb n="1689"/><span>maille ré gan flaitheas Dé do thuar ná do thuilleamh dhó, an gcéin bhíos</span>
<lb n="1690"/><span>san pheacadh mharbhthach.  Agus fós na subháilce agus na soibhéasa bhíos 'na</span>
<lb n="1691"/><span>bhfál timcheall na hanma, gabhaid raobadh chuca, ré briseadh an bhuinne</span>
<lb n="1692"/><span>bheannuighthe .i. ghrás nDé, is cleith cheangail ar charcair an chrábhaidh.</span>
<lb n="1693"/><span>Agus atá Dia féin dá bhagar ar an bpeacthach go mbeanfaidh féin fáil</span>
<lb n="1694"/><span>fíréanta na subháilce agus na sochraide neamhdha dhe, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="1695"/><span>san chúigeadh caibidil ag Isaias, mar a n-abair Dia ag labhairt ar an</span>
<lb n="1696"/><span>bpeacthach, auferam ... “béaraidh mé liom a fhál súd, agus biaidh sé</span>
<lb n="1697"/><span>foghluighthe.”  Dá chor i gcéill, na naoimh, agus na haingil agus</span>
<lb n="1698"/><span>a shubháilce féin, go</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1699"/><p><span>bhfuilngeann Dia a ndealughadh ris an bpeacthach i ndíoghailt</span>
<lb n="1700"/><span>a mhíghníomh.</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="1703"/>
<lb n="1704"/><p><span>Tuig, a dhuine, go bhfuilid trí cinéil pheacadh ann, mar atá peacadh an</span>
<lb n="1705"/><span>chroidhe, peacadh an ghníomha, agus peacadh an ghnáthuighthe.  Agus is ar an</span>
<lb n="1706"/><span>gcéid-pheacadh labhras Solamh san chéad-chaibidil do Leabhar na hEagna, mar</span>
<lb n="1707"/><span>a n-abair, perversae ... “do-níd na droch-smuaintighthe iomsgaradh ó Dhia.”</span>
<lb n="1708"/><span>Agus dá réir sin marbhaid an t-anam, do bhríogh go sgarthar leó ó Dhia é, is</span>
<lb n="1709"/><span>beatha don anam, do réir Mhaoise san .30. caibidil ag Deut., mar a n-abair</span>
<lb n="1710"/><span>ag labhairt ar Dhia ris an duine, ipse ... “is é do bheatha agus fad do</span>
<lb n="1711"/><span>laitheadh é.”  Agus is i bhfioghair an tí mharbhthar lé cóir an chroidhe atá</span>
<lb n="1712"/><span>aní léaghthar ag Matha, mar do aithbheódhuigh Críost inghean an phrionnsa.</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>Is ar an dara cinéal peacaidh labhras S. Séam san chéad-chaibidil dá</span>
<lb n="1715"/><span>Eipistil, mar a n-abair, peccatum ... “an tan chríochnuighthear an peacadh,</span>
<lb n="1716"/><span>geinidh sé an bás.”  Dá chor i gcéill, an tan chuirthear an peacadh i</span>
<lb n="1717"/><span>ngníomh, go dtig bás na hanma dhe.  Agus is 'na fhioghair so atá aní</span>
<lb n="1718"/><span>léaghthar ag Lúcás san seachtmhadh caibidil, mar do aithbheódhuigh Críost</span>
<lb n="1719"/><span>an macaomh fá mac don bhaintreabhthaigh.</span></p>
<lb n="1720"/>
<lb n="1721"/><p><span>Is ar an treas cinéal labhras Pól san chúigeadh caibidil don</span>
<lb n="1722"/><span>chéid-Eipistil ro sgríobh go Timotheus, mar a n-abair, vidua ...</span>
<lb n="1723"/><span>“an bhaintreabhthach mhaireas i sádhaile, atá sí marbh.”  Ionann sin ré a</span>
<lb n="1724"/><span>rádh agus an t-anam bhíos ag gnáthughadh an pheacaidh, agus bhíos 'na</span>
<lb n="1725"/><span>bhaintreabhthaigh ar dtréigean a fir phósta, .i. an Spiorad Naoimh, i ngeall</span>
<lb n="1726"/><span>ar mheirdreachus na locht, go mbí marbh ó bhás na coire.  Agus is 'na</span>
<lb n="1727"/><span>fhioghair so atá aní léaghthar ag Eóin san aonmhadh caibidil déag, mar</span>
<lb n="1728"/><span>do-rinne Críost Lazarus d'aithbheódhadh.  Bíodh a fhios agat, a dhuine,</span>
<lb n="1729"/><span>gurab i bhfioghair na dtrí gcinéal peacthach úd atáid an triúr úd do</span>
<lb n="1730"/><span>haithbheódhadh lé Críost.</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1731"/><p><span>Óir amhail do-rinne Críost aithbheódhadh an trír réamhráitte, is</span>
<lb n="1732"/><span>mar sin do-ní go laothamhail aithbheódhadh na dtrí n-aicme úd.</span>
<lb n="1733"/><span>Gidh eadh, tuigthear as an réim do choimhéid Críost i n-aithbheódhadh an</span>
<lb n="1734"/><span>trír úd cia dona trí drongaibh peacthach is túsga do-gheibh a n-aithbheódhadh.</span>
<lb n="1735"/><span>Is-toigh imorra do haithbheódhadh inghean an phrionnsa; ag</span>
<lb n="1736"/><span>triall cheana gus an adhnacul do haithbheódhadh an macaomh; gidh eadh,</span>
<lb n="1737"/><span>is annsan uaigh do-rinneadh Lazarus d'aithbheódhadh.</span></p>
<lb n="1738"/>
<lb n="1739"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="1740"/>
<lb n="1741"/><p><span>As so is iontuigthe gurab túsga do-ní Dia duine d'aithbheódhadh ón</span>
<lb n="1742"/><span>chéid-chinéal peacaidh ioná ón dara cinéal, agus ón dara cinéal ioná</span>
<lb n="1743"/><span>ón treas cinéal.  Agus is uime do-rinne Críost gan d'aithbheódhadh acht</span>
<lb n="1744"/><span>an triúr soin, do bhríogh nach raibhe faoi an ceathramhadh cinéal peacaidh</span>
<lb n="1745"/><span>do leigheas .i. peacadh na haindiúide.  Agus is uime sin adeir, ag labhairt</span>
<lb n="1746"/><span>ar an druing bhíos i bpeacadh aindiúid na neamhaithrighe, amhail léaghthar</span>
<lb n="1747"/><span>san ochtmhadh caibidil ag Matha, mar a n-abair, dimittite ... “léigidh dona</span>
<lb n="1748"/><span>marbhaibh na mairbh d'adhnacul.”  Agus is iad drong adeir d'adhnacul annso</span>
<lb n="1749"/><span>na peacthaigh bhíos marbh ó choir aindiúid na neamhaithrighe.  Agus is 'na</span>
<lb n="1750"/><span>fhioghair so atá aní léaghthar san chéad-chaibidil do leabhar</span>
<lb n="1751"/><span>Amos, mar a n-abair, super ... “tillfead ó thrí coiribh na</span>
<lb n="1752"/><span>Damasca, agus ní fhillfead óna ceathair é.”  Dá chor i gcéill go</span>
<lb n="1753"/><span>ndéin Dia aithbheódhadh na bpeacthach bhíos marbh ó pheacadh an</span>
<lb n="1754"/><span>chroidhe, nó ó pheacadh an ghníomha, nó fós ó pheacadh an</span>
<lb n="1755"/><span>ghnáthuighthe, gidh eadh, nach déin aithbheódhadh ar an tí bhíos</span>
<lb n="1756"/><span>marbh ó pheacadh aindiúid na neamhaithrighe.</span>
<lb n="1757"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1758"/><p><span>AN SEISEADH HALT</span>
<lb n="1759"/><span>'na ndéantar coimmeas idir dá chomhartha dhéag an bháis chorpardha</span>
<lb n="1760"/><span>agus an bháis spioradálta.</span></p>
<lb n="1761"/>
<lb n="1762"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="1763"/>
<lb n="1764"/><p><span>Tuig, a léaghthóir, ó's é an bás is díol agus is tuilleamh i n-íoc an</span>
<lb n="1765"/><span>pheacaidh, do réir Phóil san seiseadh caibidil gusna Rómhánchaibh,</span>
<lb n="1766"/><span>mar a n-abair, stipendia ... “tuarastail an pheacaidh an bás.”</span>
<lb n="1767"/><span>Dá chor i gcéill nach foláir dá gach aon-duine oirchill do bheith aige air</span>
<lb n="1768"/><span>féin lé mbiadh ollamh ar a chionn, ionnus ó nach fuil dol ón bhás</span>
<lb n="1769"/><span>chorpardha aige, go bhféadfadh é féin do chaomhna agus do choimhéad ar bhás</span>
<lb n="1770"/><span>na coire.  Agus ar chor gomadh móide do fhéadfadh é féin d'imdhídean agus</span>
<lb n="1771"/><span>d'anacul air, fios a raibhthe forfhógarthacha agus a chomharthadh gcinnte do</span>
<lb n="1772"/><span>bheith aige, measaim gurab tarbhach don duine na comharthadha cinnte</span>
<lb n="1773"/><span>fhorfhógras an bás corpardha do bheith i ngar do neoch do chor síos annso,</span>
<lb n="1774"/><span>agus comharthadha cinnte bháis na coire fhreagras dóibh sin mar an gcéadna,</span>
<lb n="1775"/><span>ionnus óna bhfios do bheith ag neach, go dtuigfeadh an duine cuin dobhiadh</span>
<lb n="1776"/><span>féin marbh do bhás na coire.  Agus atáid a dó dhéag ré a n-áireamh ag</span>
<lb n="1777"/><span>gach bás don dá bhás.</span></p>
<lb n="1778"/>
<lb n="1779"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="1780"/>
<lb n="1781"/><p><span>An céad-chomhartha lé bhforfhógarthar an bás corpardha, anorduightheacht</span>
<lb n="1782"/><span>an bhlais.  An tan iomorra do-gheibh an t-othar blas ar aní budh anfholláin</span>
<lb n="1783"/><span>dó agus diomblas ar aní budh folláin dó, is comhartha báis é.  Mar an</span>
<lb n="1784"/><span>gcéadna don othar spioradálta, is comhartha báis na coire an tan do-gheibh</span>
<lb n="1785"/><span>an peacthach blas ar dhíomhaoineas agus ar shádhaile agus ar bhaosradh na</span>
<lb n="1786"/><span>beatha aimseardha, agus diomblas ar shochar na sácramainteadh agus ar theagasg</span>
<lb n="1787"/><span>bhréithre Dé.  Agus is ar an druing se labhras Dáibhídh, mar a n-abair,</span>
<lb n="1788"/><span>omnem ... “do ghabh déistin a n-anam súd ris an uile oileamhain, do dhruid</span>
<lb n="1789"/><span>siad go doirsibh an bháis.”  Dá chor i gcéill go mbí bás na coire san ursain</span>
<lb n="1790"/><span>ag an druing</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1791"/><p><span>nach faghann blas ar bhriathaibh Dé ná ar na soibhéasaibh, agus</span>
<lb n="1792"/><span>rénar milis briathra borba agus baothántacht na beatha corpardha.</span>
<lb n="1793"/><span>Agus is i bhfioghair staide na druinge se atá aní léaghthar ar Chloinn</span>
<lb n="1794"/><span>Israel san aonmhadh caibidil déag do Leabhar na Nuimhreach, mar do chleachtaoi</span>
<lb n="1795"/><span>leó bheith ag diommoladh an phlúir neamhdha, agus ag sanntughadh na</span>
<lb n="1796"/><span>brúid-bheatha do chleachtadar san Éigipt.</span></p>
<lb n="1797"/>
<lb n="1798"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="1799"/>
<lb n="1800"/><p><span>An dara comhartha, mar atá easbaidh díleaghtha.  An tan iomorra nach</span>
<lb n="1801"/><span>féadann an t-othar an biadh chaitheas do chongbháil fána chlí, nó, dá</span>
<lb n="1802"/><span>gcongbhaidh é, nach féadann díleaghadh do dhéanamh air do dhíoth an teasa</span>
<lb n="1803"/><span>nádúrtha agus na flichidheachta fréamhamhla, is comhartha cinnte báis é.</span>
<lb n="1804"/><span>Amhail iomorra do-níthear an céid-díleaghadh san ghoile, an dara</span>
<lb n="1805"/><span>díleaghadh sna haéibh, agus an treas díleaghadh sna ballaibh fá seach, lé</span>
<lb n="1806"/><span>teas agus lé flichidheacht maille ré gníomhughadh na bríogha díleaghtha,</span>
<lb n="1807"/><span>mar an gcéadna go spioradálta, an tan éagas teas an ghrádha agus flichidheacht</span>
<lb n="1808"/><span>an ghlan-dúthrachta, téid báthadh ar dhíleaghadh bhreíthre Dé, arna</span>
<lb n="1809"/><span>clos agus gan a coimhéad.  Budh dual trá briathra Dé do dhíleaghadh fá thrí,</span>
<lb n="1810"/><span>amhail do-níthear an díleaghadh corpardha: an céid-díleaghadh i ngoile</span>
<lb n="1811"/><span>na meamhrach, lé cuimhniughadh uirre; an dara díleaghadh i n-aéibh na toile,</span>
<lb n="1812"/><span>lé gean do bheith uirre agá téaghadh ar thinntéan nó ar theallach na toile;</span>
<lb n="1813"/><span>an treas díleaghadh sna ballaibh fá seach lé gníomhughadh cneasta.  Gidh</span>
<lb n="1814"/><span>eadh, an dream nach faghann blas ar bhréithir Dé, agus nach déanann a díleaghadh</span>
<lb n="1815"/><span>fá thrí amhail adubhramair, is follus go bhfuil comhartha cinnte bháis</span>
<lb n="1816"/><span>na coire ortha.  Agus is ar an tí ar a mbí an comhartha so labhras</span>
<lb n="1817"/><span>Dáibhídh, mar a n-abair, odisti ... “do fhuathuigh tú an</span>
<lb n="1818"/><span>seóladh agus do theilgis mo ráitte-se druim tar ais.”  Dá chor i</span>
<lb n="1819"/><span>gcéill, an tí ar a mbí an comhartha báis se, nach binn leis</span>
<lb n="1820"/><span>briathra Dé do chlos agá seóladh dhó, agus nach milis leis iad ré a</span>
<lb n="1821"/><span>gcoimhéad ná ré díleaghadh do dhéanamh orra.  Agus is ar an druing</span>
<lb n="1822"/><span>se atá Isaias ag casaoid san chúigeadh caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="1823"/><span>abiecerunt ...</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1824"/><p><span>“do ruaigsead reacht Tighearna na sochaidheadh, agus do dhiamhasluighsead</span>
<lb n="1825"/><span>labhra Naoimh Israel.”  Agus is ar an druing gcéadna labhras Dia, ag bagar</span>
<lb n="1826"/><span>orra agus agá rádh nach tillfeadh iad ó bhás na coire, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="1827"/><span>san dara caibidil ag Amos, mar a n-abair, ag cur an réasúin síos créad nach</span>
<lb n="1828"/><span>tillfeadh ó bhás na coire iad, eo ... “do bhríogh (ar sé) gur ruagadar</span>
<lb n="1829"/><span>reacht an Tighearna.”</span></p>
<lb n="1830"/>
<lb n="1831"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="1832"/>
<lb n="1833"/><p><span>An treas comhartha, claochlódh na gnúise, mar atá an tsrón do bheith</span>
<lb n="1834"/><span>arna caolughadh, an tsúil do bheith cuas-shloigthe, agus na cluasa do bheith</span>
<lb n="1835"/><span>ar gcrapadh agus ar bhfuaradh.  Mar an gcéadna don othar spioradálta.  Is</span>
<lb n="1836"/><span>ionann an caolughadh srón úd agus mar bhíos ag boltnughadh go fuireachair ar</span>
<lb n="1837"/><span>bhéasaibh cáich, ar dtabhairt an chrotha 'na mbí féin i ndearmad.  Agus</span>
<lb n="1838"/><span>is ris an tí se labhras Ieremias san .31. caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="1839"/><span>reverte ... “till, a mhaighdean Israel, till ar do chathrachaibh féin.  Gá</span>
<lb n="1840"/><span>fad bhus sgaoilte thú ar síodhán i sádhaile?”  Is eadh aitcheas nó</span>
<lb n="1841"/><span>athchuingheas Ieremias annso ar an duine, gan bheith ag seilg ná ag</span>
<lb n="1842"/><span>sraith-fhiadhach, ná ag léir-mheas ná ag lorgaireacht ar lochtaibh a</span>
<lb n="1843"/><span>chomharsan, ar ndearmad a dhoibhéas féin; agus dá ndearna, is comhartha cinnte</span>
<lb n="1844"/><span>ar bhás na hanma é.  Ionann fós an slogadh súl úd agus an sáthadh do-ní an</span>
<lb n="1845"/><span>peacthach ar rosgaibh a rúin sna neithibh talmhaidhe, ar n-iompódh a thoile</span>
<lb n="1846"/><span>ó bheith ag smuaineadh ar na neithibh neamhdha.  Agus is ris an bpeacthach so</span>
<lb n="1847"/><span>adeir Ieremias san treas caibidil, leva ... “tógaibh go díreach do shúile, agus</span>
<lb n="1848"/><span>féach cáit 'snár leagadh thú.”  Dá chor i gcéill go ndligheann an peacthach</span>
<lb n="1849"/><span>dearc a dhíoghraise do thógbháil a cuas an chonáich shaoghalta, agus silleadh</span>
<lb n="1850"/><span>ós a chionn, d'amharc gach othrais agus gach éislinne dá mbí ar a anam.  Ionann</span>
<lb n="1851"/><span>mar an gcéadna an crapadh agus an fuaradh cluas úd agus gan milse bhriathar</span>
<lb n="1852"/><span>nDé do fhromhadh, ná giall dóibh.  Agus is eadh adeir Solamh ris an tí ar a</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1853"/><p><span>mbí an comhartha so, amhail léaghthar san ochtmhadh caibidil fichead do</span>
<lb n="1854"/><span>Leabhar na Seanfhocal, qui ... “an tí chlaonas a chluasa go nach cluinfeadh an</span>
<lb n="1855"/><span>reacht, biaidh a urnaighthe malluighthe.”  Ionann sin ré a rádh agus gurab</span>
<lb n="1856"/><span>malluighthe an tí nach éisteann ré briathraibh Dé, agus dá réir sin gurab</span>
<lb n="1857"/><span>comhartha cinnte ar bhás na hanma gan chluais do thabhairt ré héisteacht agus</span>
<lb n="1858"/><span>ré coimhéad bhriathar nDé.  Agus don leith oile adeir Críost san chúigeadh</span>
<lb n="1859"/><span>caibidil ag Eóin na briathra so, qui ... “an tí do-chluin mo bhriathra-sa, agus</span>
<lb n="1860"/><span>chreideas don tí do chuir uaidh mé, atá an bheatha shíor aige, agus ní thig fá</span>
<lb n="1861"/><span>bhreitheamhnas, acht triallaidh ó bhás go beathaidh.”  As so is iontuigthe</span>
<lb n="1862"/><span>gurab comhartha cinnte ar bhás na coire an tan chrapas agus fhuaras cluas an</span>
<lb n="1863"/><span>pheacthaigh lé hoighreadh na hurchóide agus an éagcrábhaidh,</span>
<lb n="1864"/><span>agus dhúnas lé dullán dubháilceadh, nó lé comhlaidh chean, céadfaidh</span>
<lb n="1865"/><span>na héisteachta, ionnus nach cluinfeadh agus nach creidfeadh briathra Dé ná</span>
<lb n="1866"/><span>teagasg a leasa.</span></p>
<lb n="1867"/>
<lb n="1868"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="1869"/>
<lb n="1870"/><p><span>An ceathramhadh comhartha báis chorpardha, éagcomhthrom na cuisleann, an</span>
<lb n="1871"/><span>tan bhuaileas go neimhionann, mar atá seal go luath agus seal go mall, seal</span>
<lb n="1872"/><span>go meirbh agus seal go láidir.  Agus is eadh is cuisle ann, friothbhualadh</span>
<lb n="1873"/><span>gluasachta an chroidhe sna hairtiribh, thionnsgnas ón chroidhe lé</span>
<lb n="1874"/><span>gcoimhéadtar an t-aieór agus spiorad na beatha.  Agus is eadh go spioradálta</span>
<lb n="1875"/><span>chialluighid na cuisleanna úd, miana an chroidhe dhaonna.  Agus is eadh</span>
<lb n="1876"/><span>chialluigheas an mhalairt úd ar ghluaiseacht na gcuisleann, claochlódh</span>
<lb n="1877"/><span>corrach diombuan luath-aigeantach na mian gcéadna.  Agus amhail is comhartha</span>
<lb n="1878"/><span>báis chorpardha gluasacht neimhionann na gcuisleann, mar an gcéadna</span>
<lb n="1879"/><span>is comhartha ar bhás na coire, an tan bhíd miana an chroidhe corrach, agus</span>
<lb n="1880"/><span>do-níthear a malairt fá seach, mar theagmhas do mhórán do dhaoinibh dul ó</span>
<lb n="1881"/><span>bheith measardha go beith craosach, o bheith cráibhtheach go beith</span>
<lb n="1882"/><span>éagcráibhtheach, ó bheith geanmnaidh</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1883"/><p><span>go beith drúiseach, ó bheith fosaidh go beith feargach; agus mar sin dóibh ag</span>
<lb n="1884"/><span>malairt idir na miana agus na hainmhiana, ionnus gurab neimhionann gluasacht</span>
<lb n="1885"/><span>chuisleann an choguais aca; agus don chomhartha soin aitheantar bás na coire dá</span>
<lb n="1886"/><span>rochtain.  Agus is ar anam an tí bhíos luath-aigeantach labhras</span>
<lb n="1887"/><span>Solamh san seachtmhadh caibidil do Leabhar na Seanfhocal, mar a</span>
<lb n="1888"/><span>n-abair, garrula ... “labharthach agus síleach, gan fulang</span>
<lb n="1889"/><span>chomhnaighthe.”  Dá chor i gcéill go mbí aigneadh an pheacthaigh</span>
<lb n="1890"/><span>ar lúth agus ar luadhaill, ag léim ó locht go locht, do bhríogh nach</span>
<lb n="1891"/><span>bí fundaimeint fhorasta fhíréandachta fúithe.</span></p>
<lb n="1892"/>
<lb n="1893"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="1894"/>
<lb n="1895"/><p><span>An cúigeadh comhartha báis chorpardha, codladh corrach antráthach.</span>
<lb n="1896"/><span>Is eadh iomorra is codladh antráthach ann, an tan do-ní duine suan ar ló</span>
<lb n="1897"/><span>agus dúsgadh san oidhche.  Go spioradálta, is eadh chialluigheas an</span>
<lb n="1898"/><span>codladh úd, faill, agus is eadh chialluigheas an lá, an tsláinte, agus an</span>
<lb n="1899"/><span>oidhche, an galar.  Mar sin, an tí do-ní faill nó seachmall ar ló .i.</span>
<lb n="1900"/><span>'na shláinte, agus chuireas a leas ar cairde i gcomhair oidhche na heasláinte,</span>
<lb n="1901"/><span>is follus go bhfuil comhartha cinnte bháis na coire air.  Agus is uime sin</span>
<lb n="1902"/><span>ghuidheas Dáibhídh Dia, dá iarraidh air é féin do dhíon ar an gcoir se,</span>
<lb n="1903"/><span>mar a n-abair, illumina ... “soillsigh mo shúile, ionnus nach codlainn</span>
<lb n="1904"/><span>choidhche san bhás.”  Agus is eadh iarras ar Dhia, gan a léigean dó féin</span>
<lb n="1905"/><span>faill do dhéanamh, dá dtiocfadh é féin do bheith marbh i mbás na coire.</span>
<lb n="1906"/><span>Atá fós Pól dá theagasg don pheacthach bhíos 'na chodladh san pheacadh dá</span>
<lb n="1907"/><span>ngairthear faill, éirghe as, do reir mar léaghthar san chúigeadh caibidil go</span>
<lb n="1908"/><span>Ephesios, mar a n-abair, surge, ... “tusa atá it chodladh, éirigh, agus</span>
<lb n="1909"/><span>soillseóchaidh Críost tú.”  Asta so is follus gurab comhartha cinnte ar bhás</span>
<lb n="1910"/><span>na coire an codladh úd dá ngairthear faill.</span></p>
<lb n="1911"/>
<lb n="1912"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>An seiseadh comhartha ar an mbás chorpardha .i. allus anorduighthe</span>
<lb n="1915"/><span>nach i ló an fhaothaimh do-geibhthear, agus</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1916"/><p><span>nach bí as an gcorp go huilidheach, agus bhíos fuar, agus nach tabhair biseach</span>
<lb n="1917"/><span>na sláinte don othar.  Go spioradálta is eadh chialluigheas an t-allus, an</span>
<lb n="1918"/><span>fhaoisidin, agus an faothamh, breitheamhnas an tsagairt; an t-allus</span>
<lb n="1919"/><span>neamhuilidheach, ciorrbhadh na faoisidneach; agus an fhuaire bhíos ann,</span>
<lb n="1920"/><span>neimhtheas cuisneamhail na coire, lé múchtar grís ghrádha Dé agus na</span>
<lb n="1921"/><span>comharsan, is snáth uama dona subháilcibh, is cruaidh-théad cheangail don</span>
<lb n="1922"/><span>chrábhadh, agus is uchtach ór-naisg don aithrighe.  Agus is ar an tí do-ní</span>
<lb n="1923"/><span>faoisidin ar an gcor so labhras Solamh san seachtmhadh caibidil déag in</span>
<lb n="1924"/><span>Ecclo., mar a n-abair, a mortuo ... “téid an fhaoisidin ar ceal ón mharbh</span>
<lb n="1925"/><span>amhail neimhní.”  Dá chor i gcéill, an dream do-ní an fhaoisidin fhallsa</span>
<lb n="1926"/><span>fhollásach úd, nach téid i sochar don tí bhíos marbh ó bhás na coire, amhail</span>
<lb n="1927"/><span>nach téid an t-allus do luaidheamar i sláinte don othar.  Tuig, a</span>
<lb n="1928"/><span>léaghthóir, gurab anfholláin an t-allus do chor acht i ló an fhaothaimh.</span>
<lb n="1929"/><span>Mar an gcéadna is damanta don tí do-ní faoisidin agus faisnéis ar a pheacadh</span>
<lb n="1930"/><span>féin, acht do láthair an tsagairt.  Gidh eadh, is iomdha fa-ríor feidhneóir</span>
<lb n="1931"/><span>fíor-uallach faithche, badhgaire bras-ráitteach, agus baothán builidh</span>
<lb n="1932"/><span>beig-ciallda, mhaoidheas go bréagach, a los anbhairr agus iomarca, do láthair</span>
<lb n="1933"/><span>bhan dá mbréagadh, a gcumus féin ar ól agus ar imirt, ar mhilleadh ban, ar</span>
<lb n="1934"/><span>ghoid, ar éigean agus ar mharbhadh daoine, agus ar gach olc oile dá ndéinid</span>
<lb n="1935"/><span>agus nach déinid.  Gidh eadh, bíodh a fhios aca gur comhartha cinnte ar bhás</span>
<lb n="1936"/><span>na coire é.</span></p>
<lb n="1937"/>
<lb n="1938"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="1939"/>
<lb n="1940"/><p><span>An seachtmhadh comhartha ar an mbás gcorpardha, bréantas anáile.  An tan</span>
<lb n="1941"/><span>iomorra bhíos anál bhréan ag an othar, is comhartha é ar sgaoileadh nó ar</span>
<lb n="1942"/><span>bhriseadh bronn do bheith aige, agus dá réir sin, ar an mbás do bheith i ngar</span>
<lb n="1943"/><span>dhó.  Mar an gcéadna go spioradálta, an tí dhoirteas a mhíochlú féin</span>
<lb n="1944"/><span>dá gach leith léna mhíghníomhaibh, bí droch-bhaladh mítheasta air, agus</span>
<lb n="1945"/><span>dá réir sin bí comhartha bháis na coire air.  Agus is ar an druing bhíos</span>
<lb n="1946"/><span>ar an gcor soin labhras Ieremias san seiseadh caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="1947"/><span>confusi ...</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1948"/><p><span>“atá meadhradh orra tré mar do-rónsad gníomh déistineach.”</span>
<lb n="1949"/><span>Dá chor i gcéill go mbí commbuaidhreadh na coire ag déanamh droch-bhalaidh</span>
<lb n="1950"/><span>na míochlú ón pheacthach, agus an tan do-chluin féin a mhítheist</span>
<lb n="1951"/><span>dá haithfhriotal, cuiridh meadhradh air, trésan diúide ghabhas é.  Agus</span>
<lb n="1952"/><span>is ar an druing se labhras Solamh san dara caibidil do Leabhar na Seanfhocal,</span>
<lb n="1953"/><span>mar a n-abair quorum ... “an dream is saobh slighthe, is mítheastach a gcéime.”</span>
<lb n="1954"/><span>Agus is 'na fhioghair sin atá aní léaghthar ag Eóin san aonmhadh caibidil</span>
<lb n="1955"/><span>déag, mar a n-abair Martha, ag labhairt ré Críost do thaoibh a dearbhráthar,</span>
<lb n="1956"/><span>Domine ... “a Thighearna, atá sé bréan, óir atáid cheithre lá ó's</span>
<lb n="1957"/><span>marbh é.”  As so go fáthach is iontuigthe, an dream bhíos marbh cheithre lá</span>
<lb n="1958"/><span>go spioradálta, leis na ceithre gnéithibh peacadh ó bhféadtar duine</span>
<lb n="1959"/><span>d'aithbheódhadh, mar atá smuaineadh, labhairt, gníomh, agus gnáthughadh, go mbí</span>
<lb n="1960"/><span>comhartha cinnte bháis na coire air.</span></p>
<lb n="1961"/>
<lb n="1962"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="1963"/>
<lb n="1964"/><p><span>An t-ochtmhadh comhartha ar an mbás chorpardha .i. easbaidh</span>
<lb n="1965"/><span>urlabhra.  An tan trá do-bheir duine an fhaoisidin agus moladh Dé i</span>
<lb n="1966"/><span>ndearmad, is comhartha bháis na coire é.  Agus is ris an tí</span>
<lb n="1967"/><span>do-gheibh an bás so adeir Solamh san seachtmhadh caibidil déag in</span>
<lb n="1968"/><span>Ecclo., vivus ... “ré linn do bheatha agus do shláinte do-ghéana</span>
<lb n="1969"/><span>tú faoisidin agus molfaidh tú Dia.”  Dá chor i gcéill go bhfuil</span>
<lb n="1970"/><span>an fhaoisidin éigeantach ré haithbheódhadh an té bhíos marbh ó</span>
<lb n="1971"/><span>bhás na coire.  Agus is uime adeir ar dtús an fhaoisidin do</span>
<lb n="1972"/><span>dhéanamh ré moladh Dé, do bhríogh nach gabhann Dia urnaighthe an</span>
<lb n="1973"/><span>pheacthaigh, nó go mbí arna fhothragadh lé fíor-uisge na</span>
<lb n="1974"/><span>faoisidneach, do réir mar adeir Solamh san chúigeadh caibidil déag</span>
<lb n="1975"/><span>in Ecclo., non ... “ní maiseach an moladh i mbéal an pheacthaigh.”</span>
<lb n="1976"/><span>Dá chor i gcéill, an dream bhíos marbh ó bhás na coire, nach</span>
<lb n="1977"/><span>faghann Dia blas ar a n-urnaighthe, acht mar gurab i n-easbaidh</span>
<lb n="1978"/><span>urlabhra dobhiadh siad ó bhás na coire.  Agus is ar an druing se</span>
<lb n="1979"/><span>labhras Dáibhídh, mar a n-abair, non ...</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1980"/><p><span>“ní mholfaid na mairbh thú, a Thighearna, náid na huile théid síos i</span>
<lb n="1981"/><span>n-ifreann.”  Ionann sin agus nach gabhann Dia moladh ná urnaighthe na</span>
<lb n="1982"/><span>druinge bhíos marbh ó bhás na coire, agus nach mó mholtar é leis an druing</span>
<lb n="1983"/><span>dhamanta bhíos i n-ifreann.  Ionnus, mar aitheantar an deóraidh ar a bhéasgna</span>
<lb n="1984"/><span>cia an chríoch nó an cionnaidh is dúthaigh dhó, mar sin go meinic aitheantar</span>
<lb n="1985"/><span>ar uraghall an duine an é flaitheas Dé is dúthaigh dhó, nó an é ifreann.  Óir</span>
<lb n="1986"/><span>madh fírinneach sochraidh ceannsa comhrádh an duine, is comhartha sin gurab</span>
<lb n="1987"/><span>é flaitheas Dé is dúthaigh dhó, agus madh bréagach borb beag-tharbhach a</span>
<lb n="1988"/><span>bhriathra, is comhartha gurab é ifreann is dúthaigh dhó.  Agus cibé labhras</span>
<lb n="1989"/><span>ar an dara modh so, is geall ré heasbaidh athaisg do bheith air é, agus da réir</span>
<lb n="1990"/><span>sin bí comhartha bháis na coire air.</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>An naomhadh comhartha ar an mbás gcorpardha, maoladh na meabhrach.  Óir</span>
<lb n="1995"/><span>an tan chailleas duine a mheabhair, is comhartha báis air é.  Mar sin go</span>
<lb n="1996"/><span>spioradálta, an tí do-bheir i ndearmad dearlaigthe Dé, a bhreitheamhnais,</span>
<lb n="1997"/><span>a aitheanta, agus a luaighidheachta, is comhartha cinnte ar bheith marbh ó bhás</span>
<lb n="1998"/><span>na coire é.  Agus is ar an tí bhíos marbh i mbás na coire se labhras</span>
<lb n="1999"/><span>Dáibhídh, mar a n-abair, non ... “ní fhuil san bhás neach dobhiadh cuimhneach</span>
<lb n="2000"/><span>ort-sa.”  Dá chor i gcéill, an tí bhíos marbh do bhás na coire, nach</span>
<lb n="2001"/><span>bí cuimhne ar Dhia ná ar a thiodhlaicthibh aige.  Agus fós is ar an</span>
<lb n="2002"/><span>druing gcéadna so labhras Dáibhídh, mar a n-abair, et ... “agus</span>
<lb n="2003"/><span>tugadar i ndearmad Dia do shlánuigh iad.”  Dá chor i gcéill, an dream</span>
<lb n="2004"/><span>bhíos marbh ó bhás na coire, nach cumhain leó commaoin dár chuir Dia orra,</span>
<lb n="2005"/><span>ar mbeith dá meabhair arna maoladh, amhail adubhramar.</span></p>
<lb n="2006"/>
<lb n="2007"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="2008"/>
<lb n="2009"/><p><span>An deachmhadh comhartha ar an mbás gcorpardha, an tan choisgeas a luadhaill</span>
<lb n="2010"/><span>nó a ghluasacht.  Óir an tan nach féadann duine aon-bhall dá bhallaibh do</span>
<lb n="2011"/><span>chorraighe, is comhartha cinnte báis é.  Mar sin go spioradálta, an</span>
<lb n="2012"/><span>t-anam bhíos gan luadhaill</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2013"/><p><span>na deagh-oibre, bíth marbh do bhás na coire.  Óir is é an creideamh beatha na</span>
<lb n="2014"/><span>hanma, do réir Abacuc san dara caibidil, mar a n-abair, iustus</span>
<lb n="2015"/><span>... “méaraidh an fíréan 'na chreideamh féin.”  Gidh eadh, do réir</span>
<lb n="2016"/><span>S. Séam san dara caibidil mar a n-abair, fides ... “is marbh an</span>
<lb n="2017"/><span>creideamh gan deagh-oibreachaibh.”  Dá bhríogh sin, ó's marbh an</span>
<lb n="2018"/><span>tí bhíos gan luadhaill ré déanamh na ndeagh-oibreach, ní foláir</span>
<lb n="2019"/><span>dhúinn bheith seadhmhar ré saothrughadh na subháilceadh agus na</span>
<lb n="2020"/><span>soighníomh.  Agus atáid cheithre cinéil deagh-oibreach dhleaghair</span>
<lb n="2021"/><span>dhúinn do dhéanamh.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>An céid-chinéal, mar atáid oibreacha áilgheasacha na haithrighe ré</span>
<lb n="2024"/><span>hionnladh na hanma ó mheirg na mailíse.  Agus is é an t-ionnladh so na</span>
<lb n="2025"/><span>haithrighe fhoráileas Críost, do réir mar léaghthar san treas caibidil</span>
<lb n="2026"/><span>ag Lúcás, mar a n-abair, facite ... “déanaidh toirthe fiúdhantacha na</span>
<lb n="2027"/><span>haithrighe.”  Agus is i bhfioghair aneithe céadna atá aní léaghthar san</span>
<lb n="2028"/><span>chúigeadh caibidil don cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar do</span>
<lb n="2029"/><span>fhoráil Eliseus ar Naaman é féin do nighe fá sheacht i sruth</span>
<lb n="2030"/><span>Iordáin.  Agus fós atá san áit se Dia ag déanamh bagair san</span>
<lb n="2031"/><span>Scrioptúir mar a n-abair san treas caibidil déag ag Lúcás, nisi</span>
<lb n="2032"/><span>.. “muna ndearntar aithrighe libh, caillfidhear uile i n-aoin-</span>
<lb n="2033"/><span>fheacht sibh.”  Gonadh aire sin adeir file éigin an rann so:</span></p>
<lb n="2034"/>
<lb n="2035"/><p><span>Gá fios damh, a Dhé nimhe -</span>
<lb n="2036"/><span>anois uair na haithrighe -</span>
<lb n="2037"/><span>an mbiam an uair oile ann?</span>
<lb n="2038"/><span>an uain bhus goire gabham.</span></p>
<lb n="2039"/>
<lb n="2040"/><p><span>An dara cinéal oibre, mar atáid oibreacha na trócaire, do réir Phóil</span>
<lb n="2041"/><span>san treas caibidil déag gusna hEabhraidhibh, mar a n-abair,</span>
<lb n="2042"/><span>caritas ... “comhnaidheadh an grádh bráthardha ionnaibh, agus ná tugthar</span>
<lb n="2043"/><span>libh i ndearmad an aoidheacht;” agus mar adeir san áit chéadna,</span>
<lb n="2044"/><span>mementote ... “bíodh cuimhne agaibh ar na cimeachaibh, mar go mbiadh sibh</span>
<lb n="2045"/><span>féin mar aon riú cuibhrighthe.”  Dá chor i gcéill go ndligheann</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2046"/><p><span>duine éigean-dáil agus anfhorlann a chomharsan d'fhóirithin agus d'anacul,</span>
<lb n="2047"/><span>amhail do-ghéanadh air féin dá mbeith san ghuais chéadna.</span></p>
<lb n="2048"/>
<lb n="2049"/><p><span>An treas cinéal oibre, mar atá sgrúdadh agus sgáthántacht glan-rúnda</span>
<lb n="2050"/><span>do dhéanamh ar na neithibh neamhdha.  Agus atá an Coimdhe ag cuireadh na</span>
<lb n="2051"/><span>ndaoine ré déanamh an sgrúduighthe se, do réir mar léaghthar san</span>
<lb n="2052"/><span>.24. caibidil in Ecclo., mar a n-abair, transite ...</span>
<lb n="2053"/><span>“triallaidh im dháil-se, na huile shanntuigheas mé.”  Agus is</span>
<lb n="2054"/><span>cuid don sgrúdadh soin oibreacha na heagna, mar atá éisteacht go</span>
<lb n="2055"/><span>friochnamhach ré friotal na fírinne, agus na neithe chluinfeas tú do</span>
<lb n="2056"/><span>choimhéad id chuimhne; agus na neithe chuirfeas tú id chuimhne do</span>
<lb n="2057"/><span>ghníomh-ghnáthughadh; leabhair dhiadha do léaghadh, agus fós</span>
<lb n="2058"/><span>frithléaghadh fuireachair do dhéanamh orra, go ndeithide agus go</span>
<lb n="2059"/><span>ndícheall ndofhaisnéise; foirfhiafraighidh do dhéanamh ar neithibh</span>
<lb n="2060"/><span>conntabhartacha; lorgaireacht ar thoil agus ar aitheantaibh Dé fria</span>
<lb n="2061"/><span>a gcoimhéad go cobhsaidh caoin-bhéasach; agus fidh-cheangal do</span>
<lb n="2062"/><span>dhéanamh ar chuithe nó ar chuas an chroidhe lé féithle</span>
<lb n="2063"/><span>fíréandachta, ionnus nach géabhadh teannáil na toile - bhíos ag</span>
<lb n="2064"/><span>aol-losgadh na hanma, dá bruithneadh agus dá beó-ghoradh, ag buain</span>
<lb n="2065"/><span>mheirge na mímhéine agus umha ghuirm na hurchóide dhi - múchadh</span>
<lb n="2066"/><span>chuice.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>An ceathramhadh cinéal oibre, mar atá fíréantacht iomlán, ré</span>
<lb n="2069"/><span>gcomhailltear na neithe chomhairligheas Dia dhúinn do dhéanamh, leath amuigh</span>
<lb n="2070"/><span>dá fhógarthaibh.  Agus atáid cheithre neithe san bhfíréantacht so.</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>An céid-ní, tar agus tarcuisne na séad saoghalta.  Agus is uime sin adeir</span>
<lb n="2073"/><span>máthair Tobias, dá chor i gcéill nach raibhe seadh san saoghal aice féin,</span>
<lb n="2074"/><span>mar a n-abair, sufficiebat ... “fá lór dhúinn ar mbochtacht féin.”</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>An dara ní, neimhchion do thabhairt ar ainmhianaibh na colna, is</span>
<lb n="2077"/><span>dearbh-airdhe dísle ar na dubháilcibh, agus is teachta agus is taidhleóire do</span>
<lb n="2078"/><span>thaomaibh fiabhrasta an pheacaidh.  Agus is uime sin atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="2079"/><span>Solamh san .33. caibidil in Ecclo. mar a n-abair, cibaria ... “biadha agus</span>
<lb n="2080"/><span>brod agus ualach don asal, arán agus seóladh</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2081"/><p><span>agus obair don daoirseach.”  Dá chor i gcéill don cholainn nach foláir dhi</span>
<lb n="2082"/><span>bheith fá bhrod bhrostuighthe an Spiorad Nao-mh, fhoráileas ar</span>
<lb n="2083"/><span>dhuine deigh-ghníomha do dhéanamh agus ualach na haithrighe agus</span>
<lb n="2084"/><span>lón an lóir-ghníomha d'iomchor, agus slat shaothruighthe na</span>
<lb n="2085"/><span>soighníomh do bheith ós cionn na colna dá brodadh réna cor ó bheith</span>
<lb n="2086"/><span>aimhriata.</span></p>
<lb n="2087"/>
<lb n="2088"/><p><span>An treas ní, umhlacht an fhomóis, do réir Eóin san cheathramhadh</span>
<lb n="2089"/><span>caibidil, mar a n-abair Críost, meus... “is eadh is biadh dhamhsa, go</span>
<lb n="2090"/><span>ndearnainn toil an tí do chuir uaidh mé.”</span></p>
<lb n="2091"/>
<lb n="2092"/><p><span>An ceathramhadh ní, treise na foidhide, do réir S. Séam san chéad-</span>
<lb n="2093"/><span>chaibidil, mar a n-abair, patientia ... “obair iomlán an</span>
<lb n="2094"/><span>fhoidhide, is aice atá bhar mbeith coimhlíonta iomlán, gan bheith</span>
<lb n="2095"/><span>dítheach i n-éin-ní.”  Dá chor i gcéill go dtig don fhoidhidin</span>
<lb n="2096"/><span>gach dochar agus gach díoth aimseardha fhuilngeas an duine dá</span>
<lb n="2097"/><span>dheóin san bheathaidh se, go bhfuighbhe a gcoimhlíonadh san</span>
<lb n="2098"/><span>bheathaidh shuthain.</span></p>
<lb n="2099"/>
<lb n="2100"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>An t-aonmhadh comhartha déag .i. easbaidh anáile.  Óir an dream</span>
<lb n="2103"/><span>mheasas a fhios do bheith aca an mbí an t-othar marbh, do-níd</span>
<lb n="2104"/><span>cleite d'inneall ar chomhair a bheóil agus a shrón, dá</span>
<lb n="2105"/><span>fhéachain an luaisgfidh an cleite lé séideadh nó lé súghadh a</span>
<lb n="2106"/><span>anáile; agus an tan nach mothuighid ag séideadh nó ag tarraing a</span>
<lb n="2107"/><span>anáile é, measaid siad gurab marbh bhíos.  Mar an gcéadna go</span>
<lb n="2108"/><span>spioradálta, an tan nach séideann duine a dhíoghrais go Dia, agus</span>
<lb n="2109"/><span>nach súigheann grása an Spiorad Naoimh, is comhartha ar bhás na</span>
<lb n="2110"/><span>coire é.  Agus is ar an tí bhíos san riocht so labhras an</span>
<lb n="2111"/><span>seachtmhadh caibidil déag don treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh,</span>
<lb n="2112"/><span>mar a n-abarthar, erat ... “dobhí an treabhlaid láidir, ionnus</span>
<lb n="2113"/><span>nár an anál ann.”  Agus is é peacadh an éadóchais go sonnradhach</span>
<lb n="2114"/><span>thuigthear annso, do réir Sholaimh san aonmhadh caibidil déag mar</span>
<lb n="2115"/><span>a n-abair, mortuo ... “ar bhfagháil bháis don éadtrócaireach,</span>
<lb n="2116"/><span>ní bhia dóchas ar bioth ó shoin amach aige.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="2117"/><span>go dtéid an t-éadtrócaireach</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2118"/><p><span>i n-amharas ar Dhia agus ar a chomharsain, ionnus nach séideann anáil a</span>
<lb n="2119"/><span>aithmhéile go Dia, agus nach mó thairrngeas a thrócaire chuige.</span></p>
<lb n="2120"/>
<lb n="2121"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>An dara comhartha déag báis chorpardha .i. easbaidh tadhaill.  An tan trá</span>
<lb n="2124"/><span>chailleas duine céadfaidh an tadhaill, is follus gurab marbh é.  Mar an</span>
<lb n="2125"/><span>gcéadna go spioradálta, an tan chruadhuigheas an duine go docht san dubháilcibh,</span>
<lb n="2126"/><span>caillidh a chéadfaidh a mothughadh.  Ar dtús caillidh a blasadh,</span>
<lb n="2127"/><span>an mhéid nach fromhann milse an chomhshóláis diadha, agus fós nach cluin</span>
<lb n="2128"/><span>briathra an teagaisg ná an smachta, agus nach faiceann do rosgaibh a réasúin</span>
<lb n="2129"/><span>toirbhearta an bhronntais diadha, agus nach déanann boltnughadh ar</span>
<lb n="2130"/><span>eisiompláiribh chaidribh naomhtha Chríost agus na naomh, agus nach mothuigheann</span>
<lb n="2131"/><span>céadfaidh an tadhaill sgiúrsadha an smachta diadha.  Ionnus go bhféadtar a</span>
<lb n="2132"/><span>rádh ris amhail adubhradh ré Nabal, do réir mar léaghthar san .25.</span>
<lb n="2133"/><span>caibidil don chéid-leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a n-</span>
<lb n="2134"/><span>abarthar, emortuum .. “atá a chroidhe marbh go hinmheadhónach,</span>
<lb n="2135"/><span>agus atá arna dhéanamh amhail chloich.”  As sin is iontuigthe go</span>
<lb n="2136"/><span>mbíd daoine dúra doitheagaisg ann, nach gabhann beadhgadh tré smacht</span>
<lb n="2137"/><span>dá ndéanann Dia orra, ná fós ré bagar a bhriathar, amhail dobhí</span>
<lb n="2138"/><span>Pharao, do réir mar léaghthar san chúigeadh caibidil in Exodo.</span>
<lb n="2139"/><span>Óir tar éis mar do iarr Maoise air sgaoileadh do phobal Dé as an</span>
<lb n="2140"/><span>daoirse 'na rabhadar aige, agus tar éis na bplágh ndíoghaltach do</span>
<lb n="2141"/><span>imir Dia ar an Éigipt tré bhroid Chloinne Israel, is móide (mar</span>
<lb n="2142"/><span>ghreannughadh ar Dhia) do thromuigh ar mhoghsaine Chloinne</span>
<lb n="2143"/><span>Israel gach bagar dá ndearna Dia air, agus gach pláigh dár imir</span>
<lb n="2144"/><span>ar an Éigipt.  Mar an gcéadna fós do-rinne Cain, do réir mar</span>
<lb n="2145"/><span>léaghthar san cheathramhadh caibidil in Genesi.  Óir an tan do</span>
<lb n="2146"/><span>theagaisg Dia é do thaoibh a dhearbhráthar Abel, is eadh do-rinne, Abel</span>
<lb n="2147"/><span>do mharbhadh, mar ghreannughadh ar Dhia tréna theagasg.  A shamhail chéadna</span>
<lb n="2148"/><span>do-rinne Ioruaith re hÉoin Baiste.  Óir i ndíol an teagaisg tharbhaigh</span>
<lb n="2149"/><span>tug Eóin dó, is eadh fuair dá chionn, a dhícheannadh le</span>
<lb n="2150"/><span>hIoruaith.  Mar sin don duine dúrchroidheach mar chloich:</span>
<lb n="2151"/><span>teilgidh do dhruim</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2152"/><p><span>a mheanman gach bagar do-ní Dia air agus gach teagasg do-bheir dhó, amhail</span>
<lb n="2153"/><span>do theilgfeadh gallán gaoine an t-ord do buailfidhe uirre dá druim.  Agus is</span>
<lb n="2154"/><span>comhartha cinnte ar bhás na coire sin.</span></p>
<lb n="2155"/>
<lb n="2156"/><p><span>AN SEACHTMHADH HALT</span>
<lb n="2157"/><span>'na nochtar créad is treas bás ann.</span></p>
<lb n="2158"/>
<lb n="2159"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>Is eadh is treas bás ann .i. bás na péine.  Agus is ar an mbás so labhras</span>
<lb n="2162"/><span>Eóin san ochtmhadh caibidil, mar a n-abair, et ... “agus do-ghéabhthaoi bás in</span>
<lb n="2163"/><span>bhar bpeacaidhibh féin,” ag labhairt ar an druing do-gheibh bás i</span>
<lb n="2164"/><span>bpeacaidhibh agus dobhiadh i mbás síordhaidhe na péine.  Gonadh aire sin adeir</span>
<lb n="2165"/><span>file dh'áirithe an rann so:</span></p>
<lb n="2166"/>
<lb n="2167"/><p><span>Is é is bás dár-íribh ann,</span>
<lb n="2168"/><span>tréigean Dé, dol i n-iofrann:</span>
<lb n="2169"/><span>beag cás toighe acht an teagh-sain,</span>
<lb n="2170"/><span>bás oile ní huireasbaidh.</span></p>
<lb n="2171"/>
<lb n="2172"/><p><span>Agus tuigthear aní céadna go follus a briathraibh Dháibhídh san</span>
<lb n="2173"/><span>.48. Salm, mar a n-abair, ag labhairt ar an druing dhamanta</span>
<lb n="2174"/><span>théid go hifreann, sicut ... “do cuireadh amhail chaorcha i</span>
<lb n="2175"/><span>n-ifreann iad; sáiseóchaidh an bás iad.”  Dá chor i gcéill gurab</span>
<lb n="2176"/><span>amhlaidh bhíd na hanaim dhamanta do shíor ag blaistin an bháis,</span>
<lb n="2177"/><span>agus ag ingheilt ar il-phianaibh ifrinn, ionnus go mbíd gaotha cró</span>
<lb n="2178"/><span>gach coire lér cuireadh i n-ifreann iad agá dtreaghdadh agus agá</span>
<lb n="2179"/><span>dtrom-ghoin.  Gonadh uime sin adeir file éigin an rann so:</span></p>
<lb n="2180"/>
<lb n="2181"/><p><span>Iomdha i n-ifreann ar chionn cháigh</span>
<lb n="2182"/><span>piana troma, is tuar toccráidh:</span>
<lb n="2183"/><span>éag gan luibhe dá leigheas,</span>
<lb n="2184"/><span>duine do chéad chuimhneigheas.</span>
<lb n="2185"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2186"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="2187"/>
<lb n="2188"/><p><span>Is eadh iomorra is ionnfhuaradh i n-ifreann dóibh, éagsamhlacht agus malairt</span>
<lb n="2189"/><span>na bpian bhíos agá n-imirt orra.  Óir an tan bhíd tuirseach ó bheith ag</span>
<lb n="2190"/><span>feitheamh ghnúise grancuighthe gualda gráineamhla an diabhail, gabhaid an</span>
<lb n="2191"/><span>daosgar-shluagh dorrdha dubh-ghnúiseach deamhan, agus an saobh-choire</span>
<lb n="2192"/><span>sáruightheach seirgnidhe siabhartha, agá sústadh agus agá slat-bhualadh, agá</span>
<lb n="2193"/><span>dtuargain agus agá dtrom-ghoin agus agá dteilgean as sin ar leacaibh loma</span>
<lb n="2194"/><span>loisgneacha lasamhla, agus agá dtreaghdadh do bhearaibh troma teinntidhe, agá</span>
<lb n="2195"/><span>gcosgairt agus agá gcreat-raobadh d'ordaibh iomthroma urlainn-leathna</span>
<lb n="2196"/><span>iarnaidhe; agus as sin i srothaibh borb-thonnacha bréana buaidheartha</span>
<lb n="2197"/><span>briomstóin nó raibhe, go n-iomad n-il-phiast agus n-arracht n-adhuathmhar</span>
<lb n="2198"/><span>n-allmhardha.  Gá dtám ris, ní héidir ríomh ná ro-áireamh a bhfuil</span>
<lb n="2199"/><span>d'il-phianaibh i n-ifreann, ar a n-iomad agus ar a n-aidhbhsighe.</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="2202"/>
<lb n="2203"/><p><span>Tuig go bhfuilid dá ghné phrinnsiopálta phéine ann, mar atá pian</span>
<lb n="2204"/><span>chéadfadhach nó mhothuightheach, mar atá teas teineadh ifrinn, bualadh</span>
<lb n="2205"/><span>agus boirb-leadradh na ndeamhan ar an hanmannaibh.  Agus is é mo mheas go</span>
<lb n="2206"/><span>n-oibrigheann an teine se go gníomhach ar na hanmannaibh damanta, comh-maith</span>
<lb n="2207"/><span>agus oibrigheas uisge an bhaistidhe ar an druing bhaistear; ionnus mar ghlanas</span>
<lb n="2208"/><span>uisge an bhaistidhe an t-anam ó pheacadh an tsinnsir go fírinneach, mar an</span>
<lb n="2209"/><span>gcéadna go ngníomhuigheann teine phurgadóra nó ifrinn go fírinneach ar</span>
<lb n="2210"/><span>na hanmaibh damanta nó ar na hanmaibh bhíos i bpurgadóir.</span></p>
<lb n="2211"/>
<lb n="2212"/><p><span>An dara gné phrinnsiopálta phéine bhíos i n-ifreann, dá ngoirthear</span>
<lb n="2213"/><span>pian easbadhach, mar atá bheith i n-easbaidh amhairc bheannuighthe na</span>
<lb n="2214"/><span>glóire, tré bhfaicthear an diadhacht 'na bhfuil an uile mhaith</span>
<lb n="2215"/><span>shoimhianuighthe.  Agus atá i gconntabhairt, cia dhíobh pian is truime .i.</span>
<lb n="2216"/><span>bheith ag fulang na teine ifreanda do shíor, nó bheith i n-easbaidh ghlóire</span>
<lb n="2217"/><span>suthaine.</span></p>
<lb n="2218"/>
<lb n="2219"/><p><span>Agus is uime atáid an dá ghné phéine se i ndiaidh an pheacaidh,</span>
<lb n="2220"/><span>do bhríogh go bhfuilid dá olc phrinnsiopálta san pheacadh do-ní</span>
<lb n="2221"/><span>an peacthach ré déanamh an pheacaidh, mar</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2222"/><p><span>atá cúil-iompódh ón Chruthuightheóir agus gnúis-fhilleadh ar an gcréatúir.</span>
<lb n="2223"/><span>An tan iomorra do-bheir an pótaire dúil don digh d'ól go hainmheasardha, agus</span>
<lb n="2224"/><span>ibheas í go beith ar meisge dhó, do-ní cúil-iompódh ré a Chruthuightheóir</span>
<lb n="2225"/><span>an tan soin, an mhéid go sáruigheann an fhógra tug dhó, mar a</span>
<lb n="2226"/><span>n-abair ré duine gan craos do dhéanamh.  Agus do-ní gnúis-fhilleadh ar an</span>
<lb n="2227"/><span>gcréatúir an tan ibheas go hanorduighthe an deoch, ionnus go ndéin dia dhi.</span>
<lb n="2228"/><span>Óir is ionann dó dia do dhéanamh don digh agus a breith do roghain ar thoil nDé</span>
<lb n="2229"/><span>do dhéanamh.  Agus mar an gcéadna adeirim ris an tí bheireas corp na</span>
<lb n="2230"/><span>meirdrighe do roghain tar a gheanmnaidheacht do chongbháil ar thoil nDé; nó</span>
<lb n="2231"/><span>an tí bheanas amach go haindlightheach ór nó airgead, fonn nó fearann, crodh</span>
<lb n="2232"/><span>nó ceathra a chomharsan: is dearbh go ndéin dée fána dhícheall díobh, agus go</span>
<lb n="2233"/><span>gcuireann Dia ó bheith 'na Dhia an mhéid fhéadas.  Óir is é is dia don uile</span>
<lb n="2234"/><span>dhuine, an tí is mó bheireas do roghain agus is annsa leis.  Agus do bhríogh go</span>
<lb n="2235"/><span>mbeireann an pótaire an deoch do roghain, nó an striapach corp na</span>
<lb n="2236"/><span>meirdrighe, nó an sanntach an t-ór nó cuid a chomharsan, ní héidir a mheas</span>
<lb n="2237"/><span>nach dée do-níd díobh, ar dtréigean Dé fhírinnigh i ngioll orra.</span></p>
<lb n="2238"/>
<lb n="2239"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="2240"/>
<lb n="2241"/><p><span>Atá an chéid-ghné úd dona pianaibh adubhramar, mar atá an phian ghníomhach,</span>
<lb n="2242"/><span>i n-íoc an ghnúis-fhillte do-ní an peacthach ar an gcréatúir.  Óir</span>
<lb n="2243"/><span>cion a bhfaghann do shólás agus do shult sna créatúiribh úd ar an saoghal</span>
<lb n="2244"/><span>so, do-ghéabhaidh do dhólás agus do dhaoirse agus do dhocamhal thall é, muna</span>
<lb n="2245"/><span>íoca abhus ar a shon, do réir Eóin, san ochtmhadh caibidil déag do Leabhar</span>
<lb n="2246"/><span>na dTaidhbhreadh, mar a n-abair, quantum ... “an uiread do ghlórmharuigh sé</span>
<lb n="2247"/><span>é féin, agus dobhí i sádhaile, tugthar libh an uiread soin do phéin agus do</span>
<lb n="2248"/><span>dhoilgheas dó.”  Dá chor i gcéill, cion a bhfaghaid na daoine do sháimhrighe</span>
<lb n="2249"/><span>agus do mheadhair na beatha so, go bhfaghaid a dhíol do chruadh-dháil agus do</span>
<lb n="2250"/><span>chrádh san charcair úd thall.  Gonadh uime sin adeir Lúcás san seiseadh</span>
<lb n="2251"/><span>caibidil, ag teacht tar an druing se, vae ...</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2252"/><p><span>“monuar dhaoibh, a dhream do-ní gáire anois, óir do-ghéantar caoineadh</span>
<lb n="2253"/><span>libh.”  Dá chor i gcéill, an dream do-bheir iad féin d'áineas agus do</span>
<lb n="2254"/><span>mhacnas na beatha so, gurab éigean dóibh sin d'íoc lé hamhluadh agus lé</span>
<lb n="2255"/><span>heólchaire thall.</span></p>
<lb n="2256"/>
<lb n="2257"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="2258"/>
<lb n="2259"/><p><span>Atá mar an gcéadna an dara gné pheine úd .i. an phian easbadhach, i</span>
<lb n="2260"/><span>ndiaidh an chúil-iompóidh do-ní an peacthach óna Chruthuightheóir.  Óir</span>
<lb n="2261"/><span>mar do-ní an peacthach díogha don bheathaidh mharthanaigh agus rogha dona</span>
<lb n="2262"/><span>neithibh talmhaidhe, do-ghéana a chontrárdhacht i n-ifreann i n-antráth.</span>
<lb n="2263"/><span>Óir bí lán d'airc agus d'fhonn anorduighthe ris an nglóir do dhiúlt sé</span>
<lb n="2264"/><span>roimhe d'fhaigsin, ionnus nach féadtar a mheas créad é a mhéad do phéin</span>
<lb n="2265"/><span>dó, an t-áilgheas aidhbhseach anorduighthe agus an fonn frithir foiréigneach</span>
<lb n="2266"/><span>bhíos air ré blas na glóire sin; agus gurab dearbh leis gan é dá rochtain</span>
<lb n="2267"/><span>tré shaoghal na saoghal, dá mhéad bhíos ag dol i dtaisibh agus i</span>
<lb n="2268"/><span>dtáimh-néallaibh dá cionn.  Agus is í an ghuais gháibhtheach so agus an t-anfadh</span>
<lb n="2269"/><span>anbháil atá ar mhuir mhailísigh an tsaoghail, ag tolladh agus ag tuargain</span>
<lb n="2270"/><span>arthraigh anma an duine, do-connarcas go fáthach do Pheadar</span>
<lb n="2271"/><span>naomhtha, do réir mar léaghthar san ochtmhadh caibidil ag Matha,</span>
<lb n="2272"/><span>mar a ndubhairt, agus é i n-aon-luing ré Críost i mbaogal a</span>
<lb n="2273"/><span>bháitte, Domine, . “a Thighearna, fóir sinn, atámaid ar</span>
<lb n="2274"/><span>fágbháil.”  Agus níor chóra do Pheadar Críost do ghairm an lá</span>
<lb n="2275"/><span>soin ré linn a ghuasachta, ioná dona daoinibh i gcoitchinne Dia do</span>
<lb n="2276"/><span>ghuidhe.  Óir ní lugha guais aoin aca ioná guais Pheadair an tráth soin.</span>
<lb n="2277"/><span>Agus fós, is mó guais na ndaoine, do bhríogh nach raibhe acht baoghal bháis</span>
<lb n="2278"/><span>chorpardha ar Pheadar, agus go bhfuil baoghal na dtrí mbás do luaidheamar ar na</span>
<lb n="2279"/><span>daoinibh i gcoitchinne.  Gér gháibhtheach iomorra an fhairrge agus gér lag an</span>
<lb n="2280"/><span>long 'na raibhe Peadar, is burba an mhuir se na mailíse ar a bhfuilid na</span>
<lb n="2281"/><span>daoine, agus is laige leónta a luingeas, mar atáid na cuirp chealgacha</span>
<lb n="2282"/><span>chriadhamhla atá ré hiomachor a n-anam, agus gan iad cliste ná calma ré</span>
<lb n="2283"/><span>maraidheacht do dhéanamh, an tan éirgheas gaoth na glóire díomhaoine, agus</span>
<lb n="2284"/><span>tig séideadh soighnéanta na sainnte, agus tógbhaid uisgeadha</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2285"/><p><span>aigianta na hantoile 'na ndromannaibh diana díoghainne doieadrána díomais,</span>
<lb n="2286"/><span>agus 'na bhfrais-cheathaibh fraochdha fíochmhara forránacha feirge, agus na</span>
<lb n="2287"/><span>gcnocaibh codarsna cubhar-anfadhacha craois, agus 'na linntibh luchtmhara</span>
<lb n="2288"/><span>lán-aidhbhseacha leisge, agus 'na nduibh-néallaibh doimhne duaibhseacha</span>
<lb n="2289"/><span>dath-ghránna drúise.  Ionnus an tan éirghid ruadh-bhuinneadha roi-mheara</span>
<lb n="2290"/><span>rioth-arda rabharta na mara so na mailíse i gcoinne agus i gcomhdháil a chéile</span>
<lb n="2291"/><span>timcheall luinge na hanma, go sloigthear í mar aon réna fuirinn .i. ris na</span>
<lb n="2292"/><span>céadfadhaibh, i n-aigéan na n-ainmhian, go marbhthar í amhlaidh sin.  Agus</span>
<lb n="2293"/><span>is córaide dhúinn Críost do ghuidhe san éigean-dáil ghábhaidh se, do</span>
<lb n="2294"/><span>bhríogh gurab é féin amháin fhéadas ar bhfóirithin, do réir</span>
<lb n="2295"/><span>Lúcáis san cheathramhadh caibidil do Ghníomharthaibh na n-</span>
<lb n="2296"/><span>Apstal, mar a ndubhairt Peadar, non ... “ní fhuil ainm oile arna</span>
<lb n="2297"/><span>dháil dona daoinibh fá neamh ionarb éigean sinne do shlánughadh.”</span>
<lb n="2298"/><span>Dá chor i gcéill gurab i n-ainm Íosa amháin shaorthar na daoine</span>
<lb n="2299"/><span>ó gach guais 'na mbíd.  Agus dom iúl, ní fhuil san bhioth guais is</span>
<lb n="2300"/><span>aidhbhsighe ioná bheith i riocht arthraigh éislinnigh anma an duine</span>
<lb n="2301"/><span>re mbeith ag taisteall bóchna na beatha aimseardha dhi, mar go mbí</span>
<lb n="2302"/><span>truaill fhallsa fholamh fhollásach na colna féin ag gartadh, do</span>
<lb n="2303"/><span>léigean uisge na hantoile ar a horlár, go mbáittear cile an</span>
<lb n="2304"/><span>choguais leis.</span></p>
<lb n="2305"/>
<lb n="2306"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="2307"/>
<lb n="2308"/><p><span>Agus is ag éagnach ar aindísle agus ar eisionnracus na colna do</span>
<lb n="2309"/><span>mhothuigh Pól ann féin labhras san seachtmhadh caibidil gusna</span>
<lb n="2310"/><span>Rómhánchaibh, mar a n-abair, video ... “do-chím reacht oile im</span>
<lb n="2311"/><span>ballaibh ag gleic ré reacht mh'intinne, agus dom chuibhreach i</span>
<lb n="2312"/><span>reacht an pheacaidh atá im ballaibh.”  Agus mar gur mhothuigh</span>
<lb n="2313"/><span>Pól, dobhí i ngrásaibh Dé, easurraim a chéadfadh do riaghail a</span>
<lb n="2314"/><span>réasúin, ní hiongnadh an peacthach do bheith uaimhneach oirmheata</span>
<lb n="2315"/><span>d'fhaitcheas na colna mar aon réna céadfadhaibh do</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2316"/><p><span>bheith i gceilg ar a choguas dá chlódh agus dá thurnamh.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="2317"/><span>adeir file éigin an rann so, 'gá iarraidh ar Dhia é féin d'anacul ar aindísle</span>
<lb n="2318"/><span>na colna agus a chéadfadh, ar mothughadh a mímhéine:</span>
<lb n="2319"/><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2320"/><span>Mo neart féin ná fulaing orm-sa,</span>
<lb n="2321"/><span>eadram is tú sul tí sinn;</span>
<lb n="2322"/><span>ná léig mé ar na raonaibh romhainn,</span>
<lb n="2323"/><span>caomhain, a Dhé, orainn inn.</span>
<lb n="2324"/><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2325"/><span>An saoghal cheana don leith oile dá créacht-ghoin lé caidreabh chealgach,</span>
<lb n="2326"/><span>agus lé fáiltidhibh fill ag forfhaire uirre, ag iarraidh a háraigh.  Gonadh</span>
<lb n="2327"/><span>uime sin adeir file éigin ag reic agus ag faisnéis urchóide an tsaoghail an</span>
<lb n="2328"/><span>rann so, ag labhairt ris an saoghal féin:</span>
<lb n="2329"/><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2330"/><span>Is tú an tsodh mheabhlach mheangach,</span>
<lb n="2331"/><span>is tú an bheithir bhéimeannach,</span>
<lb n="2332"/><span>tú an nathair sheang, a sheise,</span>
<lb n="2333"/><span>is ceann athaigh uirre-se.</span>
<lb n="2334"/><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2335"/><span>An t-aidhbhirseóir mar an gcéadna ag inneall a il-chleas ré a héigniughadh</span>
<lb n="2336"/><span>léna aimsighthibh, ionnus nach bí osadh aon-uaire ó neart-ghoil na námhad</span>
<lb n="2337"/><span>so aice.  Gonadh ag éagcaoine na guaise se 'na gcuirid an triar easgcarad úd</span>
<lb n="2338"/><span>an duine adeir file dh'áirithe an rann so:</span>
<lb n="2339"/><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2340"/><span>An cholann ag comhrac riom,</span>
<lb n="2341"/><span>'sa tighearna atá i n-ifrionn,</span>
<lb n="2342"/><span>'san saoghal seise ar gcolna,</span>
<lb n="2343"/><span>meise im aonar eatorra.</span>
<lb n="2344"/><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2345"/><span>An tan iaramh ghabhas an t-arthrach úd na hanma raon madhma agus míochosgair</span>
<lb n="2346"/><span>ag teitheadh rés na heasgcáirdibh céadna, mar atá antoil na colna, sainnt</span>
<lb n="2347"/><span>an tsaoghail, agus aimsiughadh an aidhbhirseóra, gabhaid agá tóraidheacht go</span>
<lb n="2348"/><span>taodach turcanta, go ndéinid míre mion-bhrúitte nó luaithreadh dhi, ar</span>
<lb n="2349"/><span>ndéanamh a héadála agus ar marbhadh a foirne, .i. ar mbuain a subháilceadh</span>
<lb n="2350"/><span>dhi, agus ar marbhadh a céadfadh.  Gonadh uime sin adeir file éigin an rann so,</span>
<lb n="2351"/><span>ag caoineadh a amarráin féin do thoisg an trír chéadna:</span>
<lb n="2352"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2353"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2354"/><span>Neimh threaghdaidh is tinneas mór,</span>
<lb n="2355"/><span>mar sgeana sginneas im chliabh;</span>
<lb n="2356"/><span>ar mo thaobh níom tualaing suan,</span>
<lb n="2357"/><span>buan fám thuaraim taom ón triar.</span></p>
<lb n="2358"/>
<lb n="2359"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2360"/><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="2361"/>
<lb n="2362"/><p><span>Is córaide dhúinn iomorra an cholann do choimmeas ré harthrach</span>
<lb n="2363"/><span>dobhiadh ag imtheacht an aigéin, aní léaghthar ag Solamh san</span>
<lb n="2364"/><span>chúigeadh caibidil do Leabhar na hEagna, mar a n-abair, ag</span>
<lb n="2365"/><span>labhairt ar cholainn an duine, tanquam ... “amhail luing</span>
<lb n="2366"/><span>thriallas tré uisge buinne, 'sa corrigenda lorg nach faghthar ré</span>
<lb n="2367"/><span>n-imtheacht di, ná cosán a cile súd sna buinneadhaibh.”  Dá chor i</span>
<lb n="2368"/><span>gcéill, an tan bhíos arthrach na hanma ag triall tar eas na haoise,</span>
<lb n="2369"/><span>nó tar bhuinne na beatha aimseardha, go dtig loing-bhriseadh dhó,</span>
<lb n="2370"/><span>dá dtig blogha beaga do dhéanamh dhe, an mhéid go gcuirthear go</span>
<lb n="2371"/><span>heasaontach a seilbh na hanma é, agus fós a seilbh a subháilceadh,</span>
<lb n="2372"/><span>agus a céadfadh, agus a huile bhríogh ar-cheana.  Agus is é an</span>
<lb n="2373"/><span>t-arthrach so na colna go fáthach do thuig Peadar, do réir mar</span>
<lb n="2374"/><span>léaghthar san cheathramhadh caibidil déag ag Matha, mar adubhairt</span>
<lb n="2375"/><span>san luing ré Críost, iube ... “fógair dhamh teacht id dháil ar</span>
<lb n="2376"/><span>na huisgeadhaibh.”  Dá chor i gcéill, tar ceann gur mhór an</span>
<lb n="2377"/><span>ghuais bheith ar an uisge .i. ar an éag, gurab mó go meinic do</span>
<lb n="2378"/><span>ghuais bheith ag luingseóireacht arthraigh na hanma fá</span>
<lb n="2379"/><span>phíoráideacht an pheacaidh ag déanamh lot laothamhail, ioná sin.</span>
<lb n="2380"/><span>Agus is trés an arthrach soin na colna do bheith comh-baoghlach</span>
<lb n="2381"/><span>soin atá Pól ag ceisneamh a chrotha féin tré bheith i gcolainn,</span>
<lb n="2382"/><span>do réir mar léaghthar san seachtmhadh caibidil gusna Rómhánchaibh,</span>
<lb n="2383"/><span>mar a n-abair, infelix ... “is mise an duine neamhchonáich, cia</span>
<lb n="2384"/><span>shaorfas mé ó chorp an bháis se?”  As so is iontuigthe gur mhór</span>
<lb n="2385"/><span>an ghuais ré Pól bheith cuibhrighthe i gcarcair na colna daonna,</span>
<lb n="2386"/><span>ar mhéad na mbaoghal atá 'na cionn.  Agus do bhríogh go</span>
<lb n="2387"/><span>bhfaiceann nach fuil daingean ná dídean oile ag na daoinibh, acht</span>
<lb n="2388"/><span>iad</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2389"/><p><span>féin do chor ar choimirce Dé, is eadh adeir riú, do réir mar</span>
<lb n="2390"/><span>léaghthar san seiseadh caibidil gusna Rómhánchaibh, sicut ...</span>
<lb n="2391"/><span>“amhail tugabhair bhar mboill ré foghnamh do neamhghloine agus</span>
<lb n="2392"/><span>d'urchóid go hurchóid, mar an gcéadna anois tabhraidh bhar</span>
<lb n="2393"/><span>mboill ré foghnamh d'fhíréantacht i naomhacht.”  Dá chor i</span>
<lb n="2394"/><span>gcéill, ó nach fuil urradh oile cosnaimh ná caomhnuighthe ag na</span>
<lb n="2395"/><span>daoinibh orra féin ó ghoimh na nguasacht do luaidheamar go ró so,</span>
<lb n="2396"/><span>gurab eadh dhlighid do dhéanamh, bríogh a mball agus a gcéadfadh</span>
<lb n="2397"/><span>do chaitheamh ré foghnamh do Dhia, i n-eineaclann na n-olc</span>
<lb n="2398"/><span>do-rinneadar.  Agus atáid trí coinghill is ionchoimhéadta dhóibh</span>
<lb n="2399"/><span>ré foghnamh do dhéanamh do Dhia.</span></p>
<lb n="2400"/>
<lb n="2401"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="2402"/>
<lb n="2403"/><p><span>An céid-ní, a gcroidhe do thabhairt do Dhia i modh bronntais.</span>
<lb n="2404"/><span>Agus atá Dia féin dá iarraidh sin orra do réir mar léaghthar san</span>
<lb n="2405"/><span>.23. caibidil do Leabhar na Seanfhocal, mar a n-abair, ag</span>
<lb n="2406"/><span>labhairt ris an duine, praebe, ... “tabhair, a mhic ionmhain, do</span>
<lb n="2407"/><span>chroidhe féin damhsa.”  Dá chor i gcéill nach foláir leis croidhe</span>
<lb n="2408"/><span>an duine d'fhagháil ré déanamh feadhma dhó féin, agus nach lór</span>
<lb n="2409"/><span>leis foghnamh foirimeallach na mball oile gan an croidhe do</span>
<lb n="2410"/><span>chongnamh leó.  Agus is uime sin adeir sé ris an duine san ochtmhadh</span>
<lb n="2411"/><span>caibidil dona Cainticibh, pone ... “cuir mise mar shéala ar do</span>
<lb n="2412"/><span>chroidhe agus mar shéala ar do láimh.”  Dá chor i gcéill gurab</span>
<lb n="2413"/><span>eadh dhligheas, bheith geimhlighthe fá ghéibheann ghrás nDé do</span>
<lb n="2414"/><span>leith a chroidhe agus a lámh, ionnus nach féadfadh smuaineadh ná</span>
<lb n="2415"/><span>oibriughadh acht do réir thoile Dé.</span></p>
<lb n="2416"/>
<lb n="2417"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="2418"/>
<lb n="2419"/><p><span>An dara ní, iad féin do thabhairt go hiomlán do Dhia, do réir mar</span>
<lb n="2420"/><span>léaghthar san .22. caibidil ag Matha, mar a n-abair Críost ris an duine,</span>
<lb n="2421"/><span>diliges ... “grádhuigh do Thighearna, do Dhia féin, ód chroidhe go hiomlán,</span>
<lb n="2422"/><span>agus it anam</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2423"/><p><span>go hiomlán, agus it intinn go hiomlán.”  As so is iontuigthe nach áil ré Dia</span>
<lb n="2424"/><span>leath-roinn an duine gan foghnamh iomlán a chroidhe agus a chéadfadh, a anma</span>
<lb n="2425"/><span>agus a intinne d'fhagháil dó féin, do bhríogh gurab dó amháin dhligheas</span>
<lb n="2426"/><span>amhsaine agus ógláchas do dhéanamh, air gurab é féin do-bheir tuilleamh agus</span>
<lb n="2427"/><span>tuarastal dó.  Gidh eadh, is mór mhealltar an drong shaoileas go ngéabhaidh</span>
<lb n="2428"/><span>Dia a bhfeidhm uatha, agus iad i n-aoin-fheacht ag foghnamh do náimhdibh Dé,</span>
<lb n="2429"/><span>mar atá an diabhal, agus an saoghal, agus an cholann.  Agus is uime sin</span>
<lb n="2430"/><span>adeir Eóin san naomhadh caibidil, scimus ... “is feasach sinn</span>
<lb n="2431"/><span>nach éisteann Dia na peacthaigh.”  As so is iontuigthe nach gabhann</span>
<lb n="2432"/><span>Dia feidhm ná foghnamh an pheacthaigh, do bhríogh, ó bheith 'na</span>
<lb n="2433"/><span>pheacthach dhó, go ndéin leath-roinn ré Dia, an mhéid go</span>
<lb n="2434"/><span>gcuireann cuid éigin do bhríogh a bhall nó dhá mheanmain i</span>
<lb n="2435"/><span>bhfeidhm do náimhdibh Dé.</span></p>
<lb n="2436"/>
<lb n="2437"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="2438"/>
<lb n="2439"/><p><span>An treas ní, an bronntas do-níd orra féin do Dhia, gan dol 'na dhiaidh,</span>
<lb n="2440"/><span>acht marthain i mbun a chomhaill do shíor, agus a mheas gurab ógláchas beatha</span>
<lb n="2441"/><span>bhíos ag Dia orra, agus dá réir sin nach dlighid ar feadh a mbeatha feidhm</span>
<lb n="2442"/><span>ná foghnamh do dhéanamh acht ar thoil a dTighearna féin, Dia uile-chumhachtach.</span>
<lb n="2443"/><span>Agus is é coingheall ar ar gheall Dia tuarastal don duine, agus fós</span>
<lb n="2444"/><span>a réidheachadh agus a fhóirithin as gach uile bhroid agus mhoghsaine, agus</span>
<lb n="2445"/><span>saoirseach do dhéanamh ar neamh dhe, dá gcaomhnadh é féin go</span>
<lb n="2446"/><span>buain-sheasmhach i ngrásaibh Dé agus i saothrughadh na subháilceadh, do réir</span>
<lb n="2447"/><span>Mhatha san .24. caibidil, mar a n-abair qui ... “an tí do-ghéana</span>
<lb n="2448"/><span>buain-sheasamh go deireadh, ag so an tí shláineóchar.”  Is córaide</span>
<lb n="2449"/><span>iomorra do dhuine buain-sheasamh do dhéanamh, nach bí fios na faille</span>
<lb n="2450"/><span>aige, mar atá fios uaire an bháis, do réir Sholaimh san naomhadh caibidil</span>
<lb n="2451"/><span>in Eccle., mar a n-abair, nescit ... “ní feas don duine a chríoch féin.”</span>
<lb n="2452"/><span>Óir dá mbeith, ní gar nach diongnadh é féin d'inneall ré hucht</span>
<lb n="2453"/><span>na nguasacht bhíos 'na chionn i n-aimsir an éaga.  Agus is dá chor</span>
<lb n="2454"/><span>so i gcéill atá an fábhaill-sgéal léaghthar ag Matha san .24.</span>
<lb n="2455"/><span>caibidil, mar a n-abair Críost, si ...</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2456"/><p><span>“dá bhfeasadh an t-athair muinntire cá huair dothiocfadh an bithbhineach,</span>
<lb n="2457"/><span>do-ghéanadh faire idir.”  As so is iontuigthe nach foláir don Chríostaidhe</span>
<lb n="2458"/><span>chalma bheith buain-sheasmhach i ndéanamh feadhma don Dúileamh dhligheas</span>
<lb n="2459"/><span>bith-díleas beatha gach aoin, agus dá bhríogh sin gurab dó dhligeas gach</span>
<lb n="2460"/><span>éin-fheidhm do dhéanamh go ndícheall agus go ndeithide ar feadh a ré agus</span>
<lb n="2461"/><span>a reimheasa.  Agus is maith do thuigeadar glan-naoimh ghaosmhara ghlioca</span>
<lb n="2462"/><span>ghéir-intleachtacha Éireann aní sin ar an mhéad d'ulc agus do dhuadh do</span>
<lb n="2463"/><span>chuirdís orra féin tré bhruithneadh glan-dúthrachta ag iarraidh a réire do</span>
<lb n="2464"/><span>dhéanamh.</span></p>
<lb n="2465"/>
<lb n="2466"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="2467"/>
<lb n="2468"/><p><span>Bíodh a fhiadhnaise sin ar Phádraig, aird-éarlamh Éireann, agus</span>
<lb n="2469"/><span>ar Cholam Chille, agus ar a chéile comhaoise MoChua, ar</span>
<lb n="2470"/><span>Mhaodhóg, ar MoLing ar MoLaise, ar MhaolRuain, ar</span>
<lb n="2471"/><span>Chiarán, agus ar Dhiaglán, ar Fhíonán, agus ar Cholmán, agus</span>
<lb n="2472"/><span>ar Ruadhán, agus ar na céadaibh oile dhíobh, tug a mbeathaidh as</span>
<lb n="2473"/><span>go cráibhtheach crith-eaglach.  Is amhlaidh iomorra dobhídís, agus</span>
<lb n="2474"/><span>aibíde aosta athchaitte iompa, a gcosa go foirbeach fornocht</span>
<lb n="2475"/><span>foghartach, táir-bhiadh agus tearc-ól do shíor aca, róin-léinte</span>
<lb n="2476"/><span>roighéara ruibeacha ag athghoin na n-áladh do-nídís orra féin,</span>
<lb n="2477"/><span>d'éis bheith dá sgiúrsadh agus dá sgoth-bhualadh féin go beith</span>
<lb n="2478"/><span>dá gcorpaibh créacht-ghonta, go mbídís frasa foirdhearga fola ag</span>
<lb n="2479"/><span>snighe agus ag snámh-thuitim ré sleasaibh seirg-easnacha a gcneas</span>
<lb n="2480"/><span>ón chiorrbhadh do-bheirdís orra féin.  Do cleachtaoi leó fós fuacht</span>
<lb n="2481"/><span>agus faire agus fad-dúsgadh, urnaighthe agus almsana, aoine agus</span>
<lb n="2482"/><span>iairmhéirghe, luighe ar lár nó ar lom-thalamh agus clocha fogharbha</span>
<lb n="2483"/><span>fuara foirfhliucha fúthaibh.  Bioth-ghrádh don bhochtacht agus tár</span>
<lb n="2484"/><span>ar an toicthe thalmhaidhe aca, agus iad ag baisteadh agus ag</span>
<lb n="2485"/><span>beannughadh, ag teagasg agus ag treórughadh na bpobal, agus fós ag</span>
<lb n="2486"/><span>proicheapt agus ag prímh-sheanmóir dhóibh.  Agus urmhór na haicme</span>
<lb n="2487"/><span>iodhaine, nó forgla na feadhna fíréanda sin ag grinn-fheitheamh na</span>
<lb n="2488"/><span>glóire go glan-rúnda géar-radharcach do ghréas, agus a n-</span>
<lb n="2489"/><span>aigeanta ag onfais i n-oigéan an ionnracais, agus anm-cháirdeas</span>
<lb n="2490"/><span>irse idir gach lucht comhaimsire dhíobh, agus iad</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2491"/><p><span>'na gcró-bhuailtibh crábhaidh agus 'na gcarcair choimhiatta chreidimh</span>
<lb n="2492"/><span>timcheall a chéile, ag déanamh faire agus forchoimhéada ar-oile, go ngabhdaois</span>
<lb n="2493"/><span>na truaille talmhaidhe dobhíodh umpa traothadh agus tuirbhreódh chuca, agus</span>
<lb n="2494"/><span>dá bhíthin sin go mbídís na colna céadna soin fá chuing umhlachta dá n-anmaibh.</span>
<lb n="2495"/><span>Ionnus go dtigeadh dhe sin, an tan do bhuaileadh Dia splangc spionnamhail do</span>
<lb n="2496"/><span>spor-ghoin a spiorad, gur shoiléir dhóibh as an solus do-níodh an soiléas</span>
<lb n="2497"/><span>soin, nár thréigthe dhóibh bliocht buan-toirtheach blas-chumhra na beatha</span>
<lb n="2498"/><span>suthaine dobhídís do thuar agus do thuilleamh ar dhubh-lacht duthain diombuan</span>
<lb n="2499"/><span>an domhnáin.</span></p>
<lb n="2500"/>
<lb n="2501"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="2502"/>
<lb n="2503"/><p><span>Acht cheana fa-ríor, ní léir an lonnradh nó an ga gréine grás bhíos</span>
<lb n="2504"/><span>ré lingeadh go laothamhail ó Dhia ar na daoinibh, do mhórán do dhaoithibh</span>
<lb n="2505"/><span>dúra daill-intleachtacha, do thuaith-chliaraibh tura tearc-mhúinte, do</span>
<lb n="2506"/><span>bharántaibh borba beig-léighinn, agus d'ughdaraibh earraoideacha eiriticeamhla</span>
<lb n="2507"/><span>na haimsire se, dá dtabhair Dia athaidh fhada agus aimsir imchian ré déanamh</span>
<lb n="2508"/><span>aithrighe, agus gurab eadh do-níd-sean agus lucht a leanta, bheith ag dol i</span>
<lb n="2509"/><span>mbeó ar Dhia go díotharbhach, lé dubháilcibh agus lé droch-oibreachaibh mar</span>
<lb n="2510"/><span>uile ghaisgeadh dhóibh féin.  Agus mo</span>
<lb n="2511"/><span>thruaighe mhór, dá dtugdaois amharc a n-intinne ar an raon</span>
<lb n="2512"/><span>ndocrach ndoieólais atá rompa, agus gan fios na faille aca, agus nach</span>
<lb n="2513"/><span>léigeann Dia aoin-neach ré mbeith a ghrúg dá ghrianán, do</span>
<lb n="2514"/><span>thréigfidís bheith ag diúl dubh-lachta domblasta na beatha so.</span>
<lb n="2515"/><span>Uch, a dhuine, dá dteagmha athlasadh álaidh nó nuai-pheacadh</span>
<lb n="2516"/><span>neimhneach ód neamhfhaire féin duit, luigh go luath i leabaidh</span>
<lb n="2517"/><span>chléithe comhghoine an chroidhe, agus tógaibh fian-bhoith fíréandachta</span>
<lb n="2518"/><span>do chumhdach do choguais, agus cuir lámh ar do leigheas</span>
<lb n="2519"/><span>ód lochtaibh.</span></p>
<lb n="2520"/>
<lb n="2521"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="2522"/>
<lb n="2523"/><p><span>Ionnus gurab móide do-ghéantá luas ré leigheas do chor ort</span>
<lb n="2524"/><span>féin, fios na n-earradh n-íoc-shláinteach do bheith agat, bíodh a</span>
<lb n="2525"/><span>sháir-fhios agat gurab íoc-luibh dá gach othras, agus gurab urchosg</span>
<lb n="2526"/><span>imleighis dá gach easláinte dá mbí ar an anam an aithrighe; agus</span>
<lb n="2527"/><span>gurab ceirín dá gach créacht an crábhadh, agus gurab luibh leighis</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2528"/><p><span>dá gach lot an lóir-ghníomh; agus gurab copgha cneasuighthe dá</span>
<lb n="2529"/><span>gach cneidh chuas-domhain chraos-oslaigthe dá mbí ar an</span>
<lb n="2530"/><span>gcoguas an cuartughadh crith-eaglach agus an foruathar friochnamhach</span>
<lb n="2531"/><span>do-bheir an díoghrais diadha fá árusaibh iomchaola</span>
<lb n="2532"/><span>iargcúlacha na hanma lé fiadhach friothurlamh na faoisidne.</span>
<lb n="2533"/><span>Ionnus an tan do-beirthear sáthadh na sleighe seilge sin mar iarratach i</span>
<lb n="2534"/><span>n-áladhaibh an anma, go luath-sgaoiltear lionn lúith na locht agus fochall</span>
<lb n="2535"/><span>an pheacaidh a hothras-lotaibh na hanma, go ndéantar iad amhlaidh sin</span>
<lb n="2536"/><span>d'ionnradh agus d'argain as, go beith sleamhain sláin-chréachtach dhó.</span></p>
<lb n="2537"/>
<lb n="2538"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="2539"/>
<lb n="2540"/><p><span>Is truagh nach léir don druing nach urmaiseann an aithrighe 'na ham gurab</span>
<lb n="2541"/><span>eadh do-ní an t-aidhbhirseóir ris an bpeacthach, amhail do-ní an faol-chú</span>
<lb n="2542"/><span>ris an gcaoirigh.  Óir is ar bhrághaid uirre bheireas, d'eagla go ndéanadh</span>
<lb n="2543"/><span>meidhil do-chluinfeadh an t-aoghaire, agus go dtiocfadh dá fóirithin.  Mar an</span>
<lb n="2544"/><span>gcéadna do-ní an t-aidhbhirseóir ris an bpeacthach.  Beiridh ar mheall</span>
<lb n="2545"/><span>brághad air, agus fáisgthear leis barróg na haindiúide go docht ar a</span>
<lb n="2546"/><span>mheanmain, go nach léigeann dó a locht do chor síos san bhfaoisidin, dá</span>
<lb n="2547"/><span>dtiocfadh aoghaire na hanma do thoidheacht dá fhóirithin a hanbhroid an</span>
<lb n="2548"/><span>aidhbhirseóra.</span></p>
<lb n="2549"/>
<lb n="2550"/><p><span>An cúigeadh goin déag.</span></p>
<lb n="2551"/>
<lb n="2552"/><p><span>Is é fáth as nach léir don pheacthach gurab leis na sásaibh réamhráitte</span>
<lb n="2553"/><span>do-níthear é d'fhóirithin, do bhríogh gurab eadh do-ní an diabhal ris an</span>
<lb n="2554"/><span>duine amhail do-ní an fiach dubh ris an mbeathadhach bhíos easlán nó</span>
<lb n="2555"/><span>báitte i dtuinn: gobaidh a shúile as a cheann.  Mar an gcéadna do-ní an</span>
<lb n="2556"/><span>diabhal ris an bpeacthach, an tan do-gheibh i bpríomh-ghalar an pheacaidh nó</span>
<lb n="2557"/><span>i dtuinn atmhair na hurchóide é.  Gabhaidh ag cealg-ghoin rosg a réasúin,</span>
<lb n="2558"/><span>go bhfágbhann dall é, as nach léir dhó leasughadh do dhéanamh 'na</span>
<lb n="2559"/><span>lochtaibh.</span></p>
<lb n="2560"/>
<lb n="2561"/><p><span>An seiseadh goin déag.</span></p>
<lb n="2562"/>
<lb n="2563"/><p><span>Ní fhuil fós dá éignighe do-bheir duine amus ar aithrighe do dhéanamh</span>
<lb n="2564"/><span>nach mó sa chách do-ní an diabhal dícheall ar a</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2565"/><p><span>thoirmeasg.  Do bhríogh gurab ionann dál dó ris an tí chuireas roimhe</span>
<lb n="2566"/><span>aithrighe do dhéanamh agus don chat ris an luich.  Is amhlaidh iomorra do-ní</span>
<lb n="2567"/><span>an cat ris an luich, bheith ag ámhaill agus ag súgradh ria, an gcéin bhíos</span>
<lb n="2568"/><span>ag fuireach ar a chumus féin aige.  Gidh eadh, an tan do-bheir sidhe ar dhol</span>
<lb n="2569"/><span>fá dhaingean dá dídean féin air, do-bheir crobh dá créachtnughadh dhi.</span></p>
<lb n="2570"/>
<lb n="2571"/><p><span>An seachtmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="2572"/>
<lb n="2573"/><p><span>Do bhríogh iomorra gurab do dhearmad do thabhairt i gcuimhne an bháis tig</span>
<lb n="2574"/><span>an duine do dhéanamh peacaidh, is eadh dhligheas do dhéanamh amhail do-ní</span>
<lb n="2575"/><span>an phéacóg.  Is eadh cheana do-ní sí, an tan at-chí a hearr iol-dathach</span>
<lb n="2576"/><span>i n-eagar ós a cionn, agus mhothuigheas dá bhríogh sin a huaill ag</span>
<lb n="2577"/><span>ardughadh, do-bheir silleadh síos ar a cosaibh garbha gartacha, agus tig don</span>
<lb n="2578"/><span>mhíghné at-chí ar a cosaibh a macnas agus a mómhaireacht do mhúchadh.</span>
<lb n="2579"/><span>Mar an gcéadna dhligheas an duine do dhéanamh, féachain go cruaidh ar a</span>
<lb n="2580"/><span>chosaibh .i. ar a chríochaibh, agus meas agus mion-chuartughadh do dhéanamh</span>
<lb n="2581"/><span>ar na bearnaibh baoghail atá roimhe, agus go mór-mhór ar an mbás atá</span>
<lb n="2582"/><span>dh'áirithe ag gach aon go cinnte, do réir mar adeir Pól san naomhadh</span>
<lb n="2583"/><span>caibidil gusna hEabhraidhibh, statutum est hominibus semel mori “do</span>
<lb n="2584"/><span>horduigheadh dona daoinibh aon-uair amháin bás d'fhagháil.”  Agus dá</span>
<lb n="2585"/><span>ndearna soin, is dearbh go rachaidh as ó ghoimh an dá bhás do luaidheamar,</span>
<lb n="2586"/><span>mar atá bás na coire agus bás na péine, agus nach diongna an treas bás</span>
<lb n="2587"/><span>.i. bás an chuirp, díoth ná dochar dhó.</span></p>
<lb n="2588"/>
<lb n="2589"/><p><span>An t-ochtmhadh goin déag</span></p>
<lb n="2590"/>
<lb n="2591"/><p><span>Adeir Seneca in Epist., satis multum temporis sparsimus,</span>
<lb n="2592"/><span>incipiamus vasa is enectute colligere; in freto viximus, moriamur in</span>
<lb n="2593"/><span>portu “is lór dhúinn ar sgaipeadh d'aimsir linn, tionnsgnam</span>
<lb n="2594"/><span>cruinniughadh na soitheach san seanórdhacht; do mhaireamair san</span>
<lb n="2595"/><span>muir, déanam éag san chuan.”  Ionann sin ré a rádh agus go</span>
<lb n="2596"/><span>ndleaghair dhúinn arthraigh na hanma do chruinniughadh i gceann</span>
<lb n="2597"/><span>a chéile 'na gcabhlach i gcuan an chrábhaidh, agus angcaire na</span>
<lb n="2598"/><span>haithrighe do léigean fúthaibh dá dtoirmeasg ar luasgadh na locht,</span>
<lb n="2599"/><span>d'eagla a leónta lé tuargain thonn n-atmhar</span></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2600"/><p><span>na hurchóide bhíos iarna musgladh lé measgadh mear-anfadhach na mailíse.</span>
<lb n="2601"/><span>Agus is córaide dhúinn deithbhir do dhéanamh ré stiúradh ar long gus an</span>
<lb n="2602"/><span>gcuan úd an chrábhaidh, gurab amhlaidh bhímíd amhail cheannaighe dobhiadh</span>
<lb n="2603"/><span>tar lear ag déanamh turais, ar a mbiadh foghlaighe fairrge ag oirchill ré</span>
<lb n="2604"/><span>buain a earradh dhe, agus réna mharbhadh féin, agus dobhiadh ag</span>
<lb n="2605"/><span>tóraidheacht air ón chuan as a dtriallfadh gus an gcuan 'na saoilfeadh</span>
<lb n="2606"/><span>comhnaidhe.  Mar an gcéadna bhíos an bás i n-oirchill do shíor ar an duine,</span>
<lb n="2607"/><span>ar tí a dhochair do dhéanamh, ón tráth thriallas a cuan a gheineamhna go</span>
<lb n="2608"/><span>caladh a chríche.  Agus ná measadh aoin-neach nach tig an bás chugainn acht</span>
<lb n="2609"/><span>i n-uair ar n-éaga amháin, acht bíodh a dheimhin aige, an lá gheintear neach</span>
<lb n="2610"/><span>i mbroinn, agus tig do luingseóireacht ar bhóchna na beatha tadhaill, go</span>
<lb n="2611"/><span>dtógbhann an bás an lá céadna a sheólta suas go sár-aibéil, agus go leanann</span>
<lb n="2612"/><span>go réim-dhíreach san rian chéadna an duine, go mbeanann a uile bhríogha agus</span>
<lb n="2613"/><span>maoine dhe.</span></p>
<lb n="2614"/>
<lb n="2615"/><p><span>An naomhadh goin déag.</span></p>
<lb n="2616"/>
<lb n="2617"/><p><span>Is córaide dhúinn a mheas nach eadh amháin i ló a éaga bhíos an bás ag</span>
<lb n="2618"/><span>tóraidheacht ar an duine, acht fós go mbí do ghnáth ar a lorg, aní</span>
<lb n="2619"/><span>léaghthar ag Seneca de Conceptu Mortis, mar a n-abair, ultima</span>
<lb n="2620"/><span>hora qua esse desinimus, non sola mortem facit, sed sola consummat:</span>
<lb n="2621"/><span>tunc ad illam pervenimus, sed diu venimus “ní hí an uair dhéidheanach amháin 'na dtéimíd</span>
<lb n="2622"/><span>ar ceal do-ní an bás, acht is í amháin chríochnuigheas: an tráth soin</span>
<lb n="2623"/><span>tig linn a rochtain, gidh eadh, is cian dobhámar ag teacht 'na dháil.”  A</span>
<lb n="2624"/><span>briathraibh an ughdair se is iontuigthe gurab iomdha amus do-bheir an bás</span>
<lb n="2625"/><span>ar an duine sul mharbhas é.  Agus is córaide sin do mheas, mar</span>
<lb n="2626"/><span>do-cíthear corrigenda dhúinn go meinic géire na sgríob do-bheir an bás ar</span>
<lb n="2627"/><span>na daoinibh, mar is follus isna fiabhrasaibh, agus isna teidhmibh troma,</span>
<lb n="2628"/><span>agus isna guaisibh iomdha oile lé ndéantar an duine do bhreódh leis, agus</span>
<lb n="2629"/><span>fós san aois féin lé ngadtar go téaltuightheach sláinte agus bríogha an</span>
<lb n="2630"/><span>chuirp diaidh i ndiaidh, go gcuireann an bás fá ghreim fá dheóidh é.</span>
<lb n="2631"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2632"/><p><span>Trí Bior-ghaoithe an Bháis.</span></p>
<lb n="2633"/>
<lb n="2634"/><p><span>An dara leabhar.</span></p>
<lb n="2635"/>
<lb n="2636"/><p><span>AN CÉAD ALT.</span></p>
<lb n="2637"/>
<lb n="2638"/><p><span>Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors,</span>
<lb n="2639"/><span>et ta in omnes homines peccatum transiit, Romanorum quinto “tré</span>
<lb n="2640"/><span>aon-duine amháin táinig an peacadh isteach san domhan, agus trés</span>
<lb n="2641"/><span>an bpeacadh an bás, agus mar sin do-chuaidh an peacadh san uile</span>
<lb n="2642"/><span>dhuine.”  Agus is uime sin adeir Pól san seiseadh caibidil gusna</span>
<lb n="2643"/><span>Rómhánchaibh, stipendia peccati mors “tuarastal an pheacaidh an</span>
<lb n="2644"/><span>bás,” dá chor i gcéill gurab i ndíol an pheacaidh do-rinne</span>
<lb n="2645"/><span>Ádhamh do horduigheadh an bás do bheith dh'áirithe aige féin agus</span>
<lb n="2646"/><span>ag gach aon do geinfidhe uaidh.</span></p>
<lb n="2647"/>
<lb n="2648"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="2649"/>
<lb n="2650"/><p><span>Léaghthar san naomhadh caibidil don chéid-leabhar do Leabhraibh na</span>
<lb n="2651"/><span>Ríogh mar do thogh Dia Saul ré bheith 'na rígh ar Chloinn</span>
<lb n="2652"/><span>Israel.  Agus léaghthar san .31. caibidil don leabhar chéadna mar</span>
<lb n="2653"/><span>do thuit Saul agus a chlann ar fhulang Dé, leis na</span>
<lb n="2654"/><span>Filistíneachaibh, tré gan a choimhéad féin san chuing do chuir Dia</span>
<lb n="2655"/><span>air, an mhéid go dtug pearsa osgardha, agus neart adhbhal cuirp,</span>
<lb n="2656"/><span>cródhacht agus calmacht intinne dhó.  Mar an gcéadna do-rinne ré</span>
<lb n="2657"/><span>hÁdhamh.  Do-rinne rí ar a chlann-mhaicne agus ar a shíol féin</span>
<lb n="2658"/><span>de, agus do chuir commaoineacha móra air, an mhéid go dtug eagna</span>
<lb n="2659"/><span>gan ainbhfios, agus óige gan arsaidheacht, agus sláinte gan ghalar,</span>
<lb n="2660"/><span>agus beatha gan bhás dó, agus fós dá chloinn 'na dhiaidh, acht go</span>
<lb n="2661"/><span>gcoimhéadadaois an chuing do chuir orra .i. gan toradh chroinn</span>
<lb n="2662"/><span>na haithne do fhromhadh.  Gidh eadh, ar gcoill chána an chroinn</span>
<lb n="2663"/><span>dó, do fhill Dia na sochair sin i</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2664"/><p><span>ndoghraing agus i ndocamhal d'Ádhamh agus dá shíol, an tan do</span>
<lb n="2665"/><span>ith sé an greim urchóideach neimheamhail úd d'ubhall na haithne,</span>
<lb n="2666"/><span>ionnus, ar slogadh an ghreama dhó, gur shloig sé an bás mar aon</span>
<lb n="2667"/><span>ris, do réir an bhagair do-rinne Dia air san dara caibidil in</span>
<lb n="2668"/><span>Genesi, mar a n-abair, in quocunque die comederis ex eo, morte</span>
<lb n="2669"/><span>morieris “cibé lá íosas tú dhe so (.i. do thoradh an chroinn),</span>
<lb n="2670"/><span>do-ghéabhair bás.”  Ní hé amháin olc tarla d'Ádhamh d'ainiarsma</span>
<lb n="2671"/><span>an tsáruighthe úd, acht fós do-chuadar na dúile díchéillidhe agus</span>
<lb n="2672"/><span>na hainmhinnte allta, éanlaith an aieóir, agus iasgach na n-</span>
<lb n="2673"/><span>innbhear agus na mara, agus luibhe agus fiodhbhaidhe na talmhan, agus</span>
<lb n="2674"/><span>an cheathar-dhúil i gcoitchinne, i n-easumhla air, mar is léir</span>
<lb n="2675"/><span>do lucht a bhreathnuighthe.  Óir ní thabhair an talamh a thoradh</span>
<lb n="2676"/><span>amhail is díol, acht maille réna shaothrughadh, agus ní ghiallaid</span>
<lb n="2677"/><span>na héisg ná na hainmhinnte oile acht dá n-aimhdheóin.  Agus is</span>
<lb n="2678"/><span>uime do-chuadar na créatúire se i n-anumhla don duine, do</span>
<lb n="2679"/><span>dhíoghailt na hanumhla do-rinne Ádhamh dá Chruthuightheóir.</span></p>
<lb n="2680"/>
<lb n="2681"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="2682"/>
<lb n="2683"/><p><span>Is i bhfioghair na hanumhla so atá aní do-rinne fear iomchuir</span>
<lb n="2684"/><span>sgéithe Sauil, amhail léaghthar san .31. caibidil don chéid-</span>
<lb n="2685"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh, an tan do éimidh sé Saul do</span>
<lb n="2686"/><span>mharbhadh ar fhoráileamh Shauil féin.  Óir an tan dobhí an ruaig</span>
<lb n="2687"/><span>ag na Filistíneachaibh ar Shaul, agus do chréachtnuigheadar é, do</span>
<lb n="2688"/><span>mheas gurbh onóraighe dhó duine dá mhuinntir féin dá mharbhadh</span>
<lb n="2689"/><span>ionáid na Filistínigh; agus ó nár fhaomh an fear soin a mharbhadh,</span>
<lb n="2690"/><span>tug féin a chloidheamh amach agus do léig a ucht ar a dhéis,</span>
<lb n="2691"/><span>go ndeachaidh thríd, agus go bhfuair bás amhlaidh sin.  Gidh eadh,</span>
<lb n="2692"/><span>atá ní oile sa ghníomh so is iontugtha dhúinn dár n-aire .i. tar</span>
<lb n="2693"/><span>ceann gurab do shoighdibh na bhFilistíneach do gonadh Saul, is</span>
<lb n="2694"/><span>é féin ro mharbh é féin ag lingeadh ar an gcloidheamh.  Mar an</span>
<lb n="2695"/><span>gcéadna tar ceann gurab iad soighde na sainnte agus gaoithe na</span>
<lb n="2696"/><span>glóire díomhaoine do chréachtnuigh Ádhamh ar fhoráileamh a</span>
<lb n="2697"/><span>easgcarad .i. an diabhail, más eadh is é féin do mharbh é féin lé</span>
<lb n="2698"/><span>colg nó lé cloidheamh an chraois.  Agus fós, an chréacht do-rinne</span>
<lb n="2699"/><span>air féin, atá sí comh-doileighis sin go bhfuil gan chneasughadh go soiche</span>
<lb n="2700"/><span>so, ag sileadh ar an síol</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2701"/><p><span>táinig uaidh, ionnus go bhfuilid ag comhthuitim leis</span>
<lb n="2702"/><span>an neimh ndoileighis sin, agus go mbiaid go bruinne an bhrátha.</span>
<lb n="2703"/><span>Agus is uime sin adubhairt Pól aní thuas, per unum hominem, etc., dá chor</span>
<lb n="2704"/><span>i gcéill nach budh saor duine ar bioth ón othras úd .i. an bás.</span></p>
<lb n="2705"/>
<lb n="2706"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>Is 'na fhioghair so atá aní léaghthar san cheathramhadh caibidil ag</span>
<lb n="2709"/><span>Ionas, mar a n-innistear go ndeachaidh Ionas a cathair Ninive</span>
<lb n="2710"/><span>amach do ghuidhe Dé.  Agus tarla teasbach mór an tráth soin ann,</span>
<lb n="2711"/><span>agus leis sin do-chuaidh Ionas d'fhagháil fhionn-fhuaraidh ó</span>
<lb n="2712"/><span>ghoradh na gréine fá chrann ar a raibhe iomad eidhin; agus suidhis</span>
<lb n="2713"/><span>fá bhun an chroinn, go bhfuair socamhal mór ón ghréin de sin.</span>
<lb n="2714"/><span>Níor chian dó ar an ordughadh soin an tan do-chonnairc chruimh</span>
<lb n="2715"/><span>mbig ar bhfás a préimh an eidhin, agus do ghabh ag creim agus ag</span>
<lb n="2716"/><span>cognamh na préimhe, gur ghabh an phréamh go luath truailleadh dhe</span>
<lb n="2717"/><span>sin, go ro chríon an chuid oile don chrann, ionnus nacharbh ionadh</span>
<lb n="2718"/><span>díona ná fosgaidh do Ionas é, agus gur ghoill an teasbach go mór</span>
<lb n="2719"/><span>air, gurbha héigean dó a fhágbháil.  Go fáith-chiallach is é an</span>
<lb n="2720"/><span>crann eidhin sin an cholann daonna, agus Ionas anam gach aoin,</span>
<lb n="2721"/><span>agus an phréamh úd an chroinn Ádhamh, agus an chruimh an bás do</span>
<lb n="2722"/><span>ghein a truailleadh an chraois dobhí san phréimh .i. Ádhamh,</span>
<lb n="2723"/><span>agus an ghrian úd lér loisgeadh an crann an ghlóir dhíomhaoin.</span>
<lb n="2724"/><span>Agus amhail fá héigean do Ionas an crann do thréigean arna chríonadh don</span>
<lb n="2725"/><span>chruimh, mar an gcéadna is éigean don anam an cholann do thréigean, an tan</span>
<lb n="2726"/><span>chríontar í lé cruimh an bháis.  Agus is dá chor sin i gcéill atá aní</span>
<lb n="2727"/><span>adeir Dia san treas caibidil in Genesi, mar a n-abair ag labhairt ris an uile</span>
<lb n="2728"/><span>dhuine agus ag labhairt ré hÁdhamh, memento quod pulvis es, et in</span>
<lb n="2729"/><span>pulverem reverteris “cuimhnigh gurab luaithreadh thú, agus gurab i</span>
<lb n="2730"/><span>luaithreadh chlaochlódhthar thú.”</span></p>
<lb n="2731"/>
<lb n="2732"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="2733"/>
<lb n="2734"/><p><span>Is ag ciallughadh aneithe céadna atá aní léaghthar ar chloinn Iob</span>
<lb n="2735"/><span>san chéad-chaibidil do Leabhar Iob, .i. go rabhadar idir mhac</span>
<lb n="2736"/><span>agus inghin i n-éin-tigh, .i. i dtigh an bhráthar fá sine</span>
<lb n="2737"/><span>dhíobh, ag ól agus ag aoibhneas, agus do ling go hobann soighnéan</span></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2738"/><p><span>do ghaoith gháibhthigh ón bhfásach um an dteagh 'na dtimcheall, agus do</span>
<lb n="2739"/><span>bhris cheathra chúinne nó cearna an tighe, agus do thuit orra gur ro mharbh</span>
<lb n="2740"/><span>uile iad. Go fáith-chiallach, is iad an chlann so an cineadh daonna, agus is</span>
<lb n="2741"/><span>é an teagh úd colann Ádhaimh, 'na rabhadar a shíol uile do réir a</span>
<lb n="2742"/><span>mbunadhusa, agus is é an céad-mhac Ádhamh féin, agus is í an ghaoth úd an</span>
<lb n="2743"/><span>bás, agus is é an fásach ór séideadh í an peacadh.</span></p>
<lb n="2744"/>
<lb n="2745"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="2746"/>
<lb n="2747"/><p><span>Dá n-abradh aon-duine nach fuair Ádhamh, do láthair i ndiaidh na cána do</span>
<lb n="2748"/><span>bhriseadh, bás, más eadh dob ionann dó agus bás d'fhagháil do láthair,</span>
<lb n="2749"/><span>an bás do bheith dh'áirithe aige.  Óir is ionann do dhuine agus bás</span>
<lb n="2750"/><span>d'fhagháil, cumus do bheith ag an mbás do ghnáth air; do réir ghnáth-fhocail</span>
<lb n="2751"/><span>na bhfeallsamh, mar a n-abraid, actus et potentia eiusdem sunt</span>
<lb n="2752"/><span>ordinis “is ionann ord don ghníomh agus do chumus ré déanamh an ghníomha.”</span>
<lb n="2753"/><span>Óir adeirthear go mbí an fiadh marbh, an tan bhuailtear soighead i n-ionadh</span>
<lb n="2754"/><span>mharbhthach air, tar ceann go n-imgheann léna ghoin ar fud</span>
<lb n="2755"/><span>an fhásaigh, go bhfaghann bás 'na dhiaidh sin.  Mar an gcéadna,</span>
<lb n="2756"/><span>tar ceann nach fuair Ádhamh bás do láthair i ndiaidh an</span>
<lb n="2757"/><span>aidhbhirseóra do bhualadh shoighde na sainnte air, is dearbh gur gonadh i</span>
<lb n="2758"/><span>n-ionadh mharbhthach é .i. 'na anam, agus go bhféadtar dá réir sin a</span>
<lb n="2759"/><span>rádh go raibhe marbh, acht gé dobhí seal ar fán agus ar fiarlaoid, ar</span>
<lb n="2760"/><span>sraon agus ar seachrán, seachnóin fhásaigh an tsaoghail se, ag imtheacht</span>
<lb n="2761"/><span>lé gaoibh cró na cneidhe sin do-rinneadh air, go bhfuair bás fá dheóidh.</span></p>
<lb n="2762"/>
<lb n="2763"/><p><span>An seiseadh goin</span></p>
<lb n="2764"/>
<lb n="2765"/><p><span>An crann fós 'na mbí cuas domhain, adeirthear go mbí trothluighthe nó</span>
<lb n="2766"/><span>críon, acht gé mhaireas a dhuille seal 'na dhiaidh sin.  Mar an gcéadna,</span>
<lb n="2767"/><span>an coireach bhíos damanta san bpríosún, adeirthear nach bí a anam aige,</span>
<lb n="2768"/><span>gion go dtugthar bás do láthair dhó.  Nó an tí bhíos i n-othras, an tan</span>
<lb n="2769"/><span>tigid comharthadha cinnte báis air, adeirthear go mbí marbh, gion go</span>
<lb n="2770"/><span>ndealuigheann a anam ris do láthair.  Agus is annsa gcéill sin adubhairt</span>
<lb n="2771"/><span>Dia ré hÁdhamh, an lá do íosfadh ní do thoradh</span></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2772"/><p><span>chroinn do haithne, go bhfuighbheadh bás.  Óir an lá céadna rug</span>
<lb n="2773"/><span>sé breath bháis air féin agus ar a shliocht, mar a n-abair gurab</span>
<lb n="2774"/><span>do luaithreadh do-rinneadh é agus gurab i luaithreadh do fillfidhe</span>
<lb n="2775"/><span>é.  As sin is iontuigthe gurab i ndíol an pheacaidh fuair sé bás.</span>
<lb n="2776"/><span>Agus is uime sin adeir Pól san seiseadh caibidil ad Romanos,</span>
<lb n="2777"/><span>stipendia peccati mors “is é an bás is tuarastail don pheacadh.”</span>
<lb n="2778"/><span>Dá chor i gcéill, cibé do-ní peacadh, go bhfuighbhe bás dá</span>
<lb n="2779"/><span>chionn mar thuarastal.  Agus ó do-rinne Ádhamh é, do thuill sé</span>
<lb n="2780"/><span>dhó féin agus dá chloinn 'na dhiaidh é, amhail adeir Pól, per</span>
<lb n="2781"/><span>unum hominem, etc.  Dá chor i gcéill gurab ó aon-duine amháin .i.</span>
<lb n="2782"/><span>ó Ádhamh táinig an peacadh, agus gurab ón pheacadh táinig an bás.</span>
<lb n="2783"/><span>Agus amhail do-chuaidh an peacadh in gach aon-duine ó Ádhamh, mar</span>
<lb n="2784"/><span>an gcéadna téid an bás ar lorg an pheacaidh.</span></p>
<lb n="2785"/>
<lb n="2786"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="2787"/>
<lb n="2788"/><p><span>Tuig, a dhuine, gurab éadaingean soileónta dobhí an cholann daonna</span>
<lb n="2789"/><span>i nÁdhamh, mar gur tolladh agus gur trothluigheadh d'urchor</span>
<lb n="2790"/><span>d'ubhall í i bparrthas, amhail do-chualabhair.  Agus go bhfios</span>
<lb n="2791"/><span>damh is mór an t-adhbhar diombáidhe agus doilgheasa, dearóile agus</span>
<lb n="2792"/><span>doimheastacht aneith ré samhluigheann Mártain naomhtha Ádhamh, tar</span>
<lb n="2793"/><span>éis an pheacaidh do dhéanamh, amhail léaghthar i mbeathaidh</span>
<lb n="2794"/><span>Mhártain do réir Sulpicius.  Ag so cheana aní adeir .i. go raibhe</span>
<lb n="2795"/><span>Mártain lá n-aon mar aon ré coimhthionól cléireach ag taisteal na</span>
<lb n="2796"/><span>sligheadh, ionnus go dtarla machaire fairsing réidh roimhe.  Agus is</span>
<lb n="2797"/><span>amhlaidh dobhí an lá, agus fearthain chruaidh ghéar agus gaoth</span>
<lb n="2798"/><span>adtuaidh ann.  Agus tarla dhó ar an machaire sin capall clamh</span>
<lb n="2799"/><span>cnámh-arsaidh creat-lom crioth-luinneach, agus fann-chosa fiara</span>
<lb n="2800"/><span>ar foluamhain faoi, agus é ag meirbh-shiubhal go mall meirtneach ar</span>
<lb n="2801"/><span>fud an mhachaire, i ndóigh go bhfuighbheadh fosgadh nó díon ón</span>
<lb n="2802"/><span>doininn dobhí ag gabháil dó, agá threaghdadh agus agá thaobh-lot.</span>
<lb n="2803"/><span>Gidh eadh, ní bhfuair a bheag nó a mhór d'fhosgadh ná</span>
<lb n="2804"/><span>d'imdhídean ar ghoimh na gairbh-shíne dobhí ag gabháil dó.  An</span>
<lb n="2805"/><span>tan do-chonnairc Mártain amhlaidh sin é, do labhair ris na</span>
<lb n="2806"/><span>cléircibh agus adubhairt, “A bhráithreacha ionmhaine, ar sé, an</span>
<lb n="2807"/><span>bhfuil a fhios agaibh créad aní rénar cosmhail an capall úd?”</span>
<lb n="2808"/><span>“Ní fhuil,” ar siad.</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2809"/><p><span>“Ní hamhlaidh sin damhsa, ar Mártain, óir is eadh mheasaim gurab</span>
<lb n="2810"/><span>cosmhail an capall úd ré hÁdhamh tar éis an pheacaidh do dhéanamh.</span>
<lb n="2811"/><span>Óir do fhás claimhe na coire, agus míomhaise na mailíse, agus crioth</span>
<lb n="2812"/><span>claonta na toile 'na bhallaibh, agus dobhí foluamhain an pheacaidh</span>
<lb n="2813"/><span>faoi.  Agus fós dobhí fearg Dé ag fearthain air, agus gaoth na</span>
<lb n="2814"/><span>ngalar agus na nguasacht agá ghoin, agus é ar fásach an tsaoghail</span>
<lb n="2815"/><span>se, ar fán agus ar fiarlaoid, arna dhíbirt agus arna dhíochor tar</span>
<lb n="2816"/><span>príomh-dhoirsibh poinnmhidhe pálásta parrthais amach.”  As an sgéal</span>
<lb n="2817"/><span>so is iontuigthe gurab truagh agus gurab ainriochtach an cruth 'na</span>
<lb n="2818"/><span>raibhe Ádhamh tar éis an tsáruighthe úd do dhéanamh ar Dhia,</span>
<lb n="2819"/><span>amhail adubhramar.</span></p>
<lb n="2820"/>
<lb n="2821"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="2822"/>
<lb n="2823"/><p><span>Tuig aní céadna so as an bhfáith-sgéal léaghthar ag Lúcás san</span>
<lb n="2824"/><span>deachmhadh caibidil, mar a n-abair go raibhe duine dh'áirithe ag</span>
<lb n="2825"/><span>triall ó Ierusalem go gleann Ierico, agus go dtarladar meirligh</span>
<lb n="2826"/><span>ris ar bealach, go ro bheansad a éadach dhe, agus gur</span>
<lb n="2827"/><span>chréachtnuigheadar é, ionnus gur fhágaibhsead leath-mharbh ar an</span>
<lb n="2828"/><span>láthair é tar a n-éis.  Go fáthach is é an duine se Ádhamh, agus is</span>
<lb n="2829"/><span>í an chathair úd Ierusalem staid na neamhurchóide, agus is é an</span>
<lb n="2830"/><span>raon úd réim na beatha, agus is é an gleann an saoghal so, agus is é</span>
<lb n="2831"/><span>an t-aistear do-rinne an duine an triall do-rinne Ádhamh ó staid</span>
<lb n="2832"/><span>na naomhthachta go staid an pheacaidh tré bhealach bhriste na</span>
<lb n="2833"/><span>cána, agus is iad na meirligh úd an diabhal agus an saoghal agus an</span>
<lb n="2834"/><span>cholann, agus an t-éadach do beanadh d'Ádhamh, tlacht</span>
<lb n="2835"/><span>taitneamhach na ngrás; agus na luit do-rinneadar air, créachta na</span>
<lb n="2836"/><span>coire.</span></p>
<lb n="2837"/>
<lb n="2838"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="2839"/>
<lb n="2840"/><p><span>Is é an t-ainiarsma do tharraing Ádhamh ar na daoinibh chaointear leis na</span>
<lb n="2841"/><span>naoidheanaibh an tan bheirthear iad, do réir mar adeir Tertullian</span>
<lb n="2842"/><span>san cheathramhadh leabhar ro sgríobh i n-aghaidh Marcion, mar a</span>
<lb n="2843"/><span>dtabhair dá aire gurab é céad-ghlór tig i mbéal na naoidhean iarna</span>
<lb n="2844"/><span>mbreith, madh mac bhias ann, a, a, ag tabhairt aithbhir ar Ádhamh,</span>
<lb n="2845"/><span>dá chor i gcuimhne dhó gurab de tháinig gach ainiarsma dá mbí i</span>
<lb n="2846"/><span>ndán</span></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2847"/><p><span>dó féin ó thosach a gheineamhna go síordhaidhe tré shaoghal na</span>
<lb n="2848"/><span>saoghal; agus madh inghean bhíos ann is eadh adeir, e, e, ag</span>
<lb n="2849"/><span>tabhairt an iomaithbhir chéadna d'Éabha.</span></p>
<lb n="2850"/>
<lb n="2851"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="2852"/>
<lb n="2853"/><p><span>Tar ceann go bhfuilid na guaise se i gcinneadh don duine, agus go bhfuil a</span>
<lb n="2854"/><span>ré gearr, is eadh dhligheas an duine do dhéanamh amhail do-ní an leómhan.</span>
<lb n="2855"/><span>Óir an tan chuirid lucht na sealga i gcumhgach é, ionnus nach bí ar breith</span>
<lb n="2856"/><span>dhó a seachnadh, agus do-chí a sleagha innilte aca ré haghaidh a mharbhtha,</span>
<lb n="2857"/><span>cromaidh a cheann ag feitheamh na talmhan, agus gabhaidh dá earball air féin</span>
<lb n="2858"/><span>dá gach leith, go bhfásann a bhríogh agus a bheódhacht de sin, agus</span>
<lb n="2859"/><span>lingidh an t-eanach tríotha dá n-aimhdheóin.  Mar an gcéadna dlighidh an</span>
<lb n="2860"/><span>leómhan gaisgeamhail .i. an Críostaidhe fíréanta, an tan tigid lucht na</span>
<lb n="2861"/><span>sealga .i. an diabhal agus an saoghal agus an cholann ar eanach na hurchóide</span>
<lb n="2862"/><span>roimhe, do ghabháil dá sleaghaibh fír-neimhneacha .i. dá n-aimsighthibh</span>
<lb n="2863"/><span>il-chleasacha ann, is eadh dhligheas, a cheann .i. a thuigse do chromadh</span>
<lb n="2864"/><span>d'fheitheamh na talmhan do mheas a shomharbhthachta féin, agus dá réir sin</span>
<lb n="2865"/><span>do mheas a uirísleachta; agus fós gabháil dá earball ar gach leath ar a</span>
<lb n="2866"/><span>chliabh.  Ionann sin ré a rádh agus gabháil d'earr a aoise .i. don bhás</span>
<lb n="2867"/><span>ar chompar a chroidhe, dá bhioth-ghoin agus dá bheadhgadh, do thabhairt</span>
<lb n="2868"/><span>bhríogha agus bheódhachta dhó ré lingeadh tar an lucht sealga úd.  Agus</span>
<lb n="2869"/><span>is dá chor i gcéill dúinn go ndlighmíd aithris an leómhain nó na</span>
<lb n="2870"/><span>mbeathadhach mbrúideamhail oile do dhéanamh i mórán do neithibh atá aní</span>
<lb n="2871"/><span>léaghthar ag Iob san dara caibidil déag, mar a n-abair,</span>
<lb n="2872"/><span>interroga iumenta et docebunt te “fiafruigh dona bromachaibh agus</span>
<lb n="2873"/><span>seólfaid tú.”  Dá chor i gcéill go mbíd cáile sna hainmhinntibh</span>
<lb n="2874"/><span>brúideamhla budh inleanta dona daoinibh.</span></p>
<lb n="2875"/>
<lb n="2876"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="2877"/>
<lb n="2878"/><p><span>Bíodh a fhios agat, a dhuine, ó tharla gach guais id chionn,</span>
<lb n="2879"/><span>amhail adubhramar thuas, nach foláir dhuit luingseóireacht chliste</span>
<lb n="2880"/><span>do dhéanamh agus lámh do chor ar do stiúir ré treórughadh</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="2881"/><p><span>churacháin chriadhamhail an chuirp tar muir mhór-thonnaigh</span>
<lb n="2882"/><span>mhailísigh an tsaoghail se agod' dhíorghadh go cuan na cathrach</span>
<lb n="2883"/><span>neamhdha.  Gidh eadh, an tí stiúras an long san chúrsa nó san réim</span>
<lb n="2884"/><span>dhírigh, is i ndeireadh na luinge bhíos do ghnáth.  Mar an</span>
<lb n="2885"/><span>gcéadna don duine bhíos ag stiúradh arthraigh na hanma .i. na</span>
<lb n="2886"/><span>colna, is eadh dhligheas, bheith do shíor 'na deireadh .i. i</span>
<lb n="2887"/><span>n-earr a aoise ag smuaineadh ar an mbás.  Gidh eadh, bíd daoine</span>
<lb n="2888"/><span>óga éigcríonna ann, tógbhas a lámh .i. a n-aire do stiúir stuidéir</span>
<lb n="2889"/><span>an bháis, agus téid i dtosach na luinge.  Ionann sin ré a rádh agus</span>
<lb n="2890"/><span>bheith ag iomrádh anuaille agus ag maoidheamh mhacnais na hóige.</span>
<lb n="2891"/><span>Gidh eadh, ní thuigid an dream so gurab ionann dál don duine agus</span>
<lb n="2892"/><span>don ghort bheantar.  Óir gearraidh an carrán i n-aoin-fheacht an</span>
<lb n="2893"/><span>déas ghearr agus an déas mheadhónach agus an déas ard.  Nó fós dáil</span>
<lb n="2894"/><span>na speile ag buain an fheóir.  Óir gearraidh sí d'aoin-bhéim an</span>
<lb n="2895"/><span>feóithne agus an fochnagán .i. an chuid is sine agus is óige don</span>
<lb n="2896"/><span>fhéar.  Mar an gcéadna do-ní speal an bháis ris na daoinibh.</span>
<lb n="2897"/><span>Teasgaidh sí d'éin-bhéim an t-uasal agus an t-íseal agus an</span>
<lb n="2898"/><span>ceart-dhuine, mar an gcéadna an t-óg agus an t-arsaidh, agus</span>
<lb n="2899"/><span>gach aon dár chin agus dá ngeinfidhear.</span></p>
<lb n="2900"/>
<lb n="2901"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="2902"/>
<lb n="2903"/><p><span>Agus ó atá an bhearna bhaoghail se ré gach n-aon, is eadh budh</span>
<lb n="2904"/><span>indéanta dona daoinibh, iad féin d'ollmhughadh agus d'inneall go</span>
<lb n="2905"/><span>luath ré hucht ionnsaighthe na bearnan soin, amhail do</span>
<lb n="2906"/><span>ollmhuigheadar lucht chathrach Ninive iad féin, an tan do bhagair</span>
<lb n="2907"/><span>Dia an t-aidhmilleadh orra, acht muna ndearndaois aithrighe sna</span>
<lb n="2908"/><span>holcaibh do-rónsad.  Agus is córa dona daoinibh anois deithbhir</span>
<lb n="2909"/><span>do dhéanamh ré hiad féin d'ollmhughadh ré hucht an bháis, ioná</span>
<lb n="2910"/><span>don druing úd.  Óir dobhí cairde .40. lá ag lucht chathrach</span>
<lb n="2911"/><span>Ninive gan bás d'imirt orra, agus ní fhuil lá ná oidhche, tráth</span>
<lb n="2912"/><span>ná uair do chairde chinnte ón bhás ag aon-duine dá bhfuil ar</span>
<lb n="2913"/><span>dhruim an domhain anois.  Agus is uime sin adeir Pól san</span>
<lb n="2914"/><span>chúigeadh caibidil don chéid-Eipistil ro sgríobh go Thessal.,</span>
<lb n="2915"/><span>mar a n-abair, dies Domini sicut fur in nocte, ita veniet</span>
<lb n="2916"/><span>“tiocfaidh lá an Tighearna amhail bhithbhineach san oidhche.”  Dá</span>
<lb n="2917"/><span>chor i gcéill gurab gan fhios tig an bás.</span>
<lb n="2918"/></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="2919"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="2920"/>
<lb n="2921"/><p><span>Atá Críost féin dá bhagar gurab gan fhios thiocfas i ndáil an</span>
<lb n="2922"/><span>duine san bhás do réir Eóin san treas caibidil in Apocalypsi, mar</span>
<lb n="2923"/><span>a n-abair, veniam ad te tanquam fur “tiocfad id dháil amhail</span>
<lb n="2924"/><span>ghadaidhe.”  Dá chor i gcéill gurab go folaightheach tig an bás i</span>
<lb n="2925"/><span>ndáil an duine, amhail tig an bithbhineach ré déanamh na gada.  Agus</span>
<lb n="2926"/><span>is uime sin adeir sé féin san dara caibidil déag ag Lúcás, qua</span>
<lb n="2927"/><span>hora non putatis Filius hominis veniet  “i n-uair corrigenda</span>
<lb n="2928"/><span>nach saoilfidhe, tiocfaidh Mac an duine.”  As sin is iontuigthe go</span>
<lb n="2929"/><span>dtig an bás do rochtain an duine gan fhios.  Gidh eadh, tuig, a</span>
<lb n="2930"/><span>dhuine, gurab moillide chéimnigheas an bás chugad eagla Dé do</span>
<lb n="2931"/><span>Leabhar na Seanfhocal, mar a n-abair, timor Domini apponet dies,</span>
<lb n="2932"/><span>et anni impiorum breviabuntur “cuiridh eagla Dé tuilleadh laithe,</span>
<lb n="2933"/><span>agus ciorrbhuighthear bliadhna na bpeacthach.”  Agus ní hiongnadh</span>
<lb n="2934"/><span>sin do rádh, mar go dtabhair an Solamh céadna soin tobar na beatha</span>
<lb n="2935"/><span>ar eagla nDé, amhail léaghthar san cheathramhadh caibidil déag don</span>
<lb n="2936"/><span>leabhar chéadna, mar a n-abair, timor Domini fons vitae “is</span>
<lb n="2937"/><span>tobar beatha eagla Dé.”  As so is iontuigthe go gciorrbhann Dia ré</span>
<lb n="2938"/><span>an pheacthaigh; agus ní hiongnadh soin, do bhríogh gurab do</span>
<lb n="2939"/><span>bhíthin an pheacaidh táinig an bás, amhail adubhramar thuas.  Agus</span>
<lb n="2940"/><span>is ag cuimhniughadh aneithe céadna adeir file éigin an rann so, ag</span>
<lb n="2941"/><span>teagasg na druinge mhaireas, agus agá iarraidh orra faire agus</span>
<lb n="2942"/><span>forfhaire do dhéanamh orra féin ré hucht an bháis atá dh'áirithe</span>
<lb n="2943"/><span>ag gach aon-aicme dona daoinibh: -</span></p>
<lb n="2944"/>
<lb n="2945"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="2946"/><span>A dhaoine se nach deachaidh,</span>
<lb n="2947"/><span>bídh feasta go fuireachair:</span>
<lb n="2948"/><span>bhar dtocht ar ceal is cinnte,</span>
<lb n="2949"/><span>gidh eadh, is olc oirchillte.</span>
<lb n="2950"/></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2951"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="2952"/><span>AN DARA HALT</span>
<lb n="2953"/><span>'na n-orduighthear don duine oirchill do bheith ar an mbás aige.</span></p>
<lb n="2954"/>
<lb n="2955"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="2956"/>
<lb n="2957"/><p><span>Acht cheana dá bhfiafruigheadh duine créad as a n-abraim nó as a</span>
<lb n="2958"/><span>bhforáilim ar dhuine bheith ar a choimhéad ar an mbás</span>
<lb n="2959"/><span>gcorpordha, agus gan dol tairis ag aon-duine, mo fhreagra air</span>
<lb n="2960"/><span>gurab é is fáth dhamh, do bhríogh go dtuigim nach téid an bás</span>
<lb n="2961"/><span>corpardha i ndíoth ná i ndochar don druing chuireas inneall agus</span>
<lb n="2962"/><span>ordughadh orra féin ré hucht an bháis, mar atáid na daoine</span>
<lb n="2963"/><span>naomhtha neamhurchóideacha chathuigheas ris na heasgcáirdibh</span>
<lb n="2964"/><span>adubhramar thuas, agus chaomhnas agus choimhéadas gan lot gan</span>
<lb n="2965"/><span>leónadh anam na hanma .i. grása Dé is anam don anam.  Óir ní headh</span>
<lb n="2966"/><span>amháin gan an bás corpardha do dhol i ndochar dona fíréanchaibh,</span>
<lb n="2967"/><span>acht is ro-mhór an sochar 'na dtéid sé dhóibh.  Agus is uime sin</span>
<lb n="2968"/><span>adeir Pól san chéad-chaibidil go Philippens., cupio dissolvi</span>
<lb n="2969"/><span>et esse cum Christo “atá mian oram sgaoileadh dhíom, nó</span>
<lb n="2970"/><span>bheith arnam sgaoileadh, agus bheith mar aon ré Críost.”</span>
<lb n="2971"/><span>Dá chor i gcéill nach fuil acht broid agus braighdeanas dona</span>
<lb n="2972"/><span>fíréanchaibh bheith cuibhrighthe i gcarcair chriadh na colna</span>
<lb n="2973"/><span>daonna, dúnta dlúith-iatta i ngarrdha ghobhainn nó i mainnir</span>
<lb n="2974"/><span>mhíothaomaigh an domhain se, áit 'snach bí súil ré soirbhiughadh</span>
<lb n="2975"/><span>aca, agus fóir neimhneach námhad 'na dtimcheall; agus gurab cúis</span>
<lb n="2976"/><span>mheanman agus lúth-gháire dhóibh bheith mar aon ré Críost</span>
<lb n="2977"/><span>san ghrianán ghlé-sholus gheal-ruithneach ghríos-taitneamhach</span>
<lb n="2978"/><span>úd na glóire, mar a mbíd saor ón uile dhoghraing agus dhocamhal,</span>
<lb n="2979"/><span>gan anaoibh gan amhluadh aigeanta, ar fhaosamh nó ar ionchaibh Íosa</span>
<lb n="2980"/><span>ar Slánuightheóra.</span></p>
<lb n="2981"/>
<lb n="2982"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="2983"/>
<lb n="2984"/><p><span>Go bhfios damh dobudh éigcríonna don tí dobhiadh i ndaoirse agus</span>
<lb n="2985"/><span>i moghsaine agus i ndroich-éadach, ag fagháil duaidh agus</span>
<lb n="2986"/><span>doghrainge, uilc agus anshóidh, agus ag nach biadh acht droch-</span>
<lb n="2987"/><span>bhothán</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2988"/><p><span>deatmhar fuar foirbhthe, gan díon ar ghaoith ná ar ghairbh-shín,</span>
<lb n="2989"/><span>bheith doilgheasach fá imirce do dhéanamh as sin i ngrianán ghlé-</span>
<lb n="2990"/><span>mhaiseach ghloinidhe, agus é díonmhar deagh-mhaiseach, lán d'ór</span>
<lb n="2991"/><span>agus d'airgead agus dá gach maoin shoimhianuighthe oile, agus rí</span>
<lb n="2992"/><span>do dhéanamh dhe féin ar an ngrianán soin.  Mar an gcéadna adeirim</span>
<lb n="2993"/><span>gomadh éigcríonna don fhíréan bhíos ag fagháil uilc agus</span>
<lb n="2994"/><span>imshníomha san tsaoghal so, doilgheas do bheith air tré bheith ag</span>
<lb n="2995"/><span>imirce a dúir-theach daor-dhálach na colna don árus fhairsing</span>
<lb n="2996"/><span>fhionn-aolta aoibhinn iol-mhaoineach ainglidhe úd na cathrach</span>
<lb n="2997"/><span>neamhdha, agus Dia agá rádh gurab é tráth do-bheir sealbh</span>
<lb n="2998"/><span>oighreachta dá aos gráidh féin an tan do-gheibhid bás, do réir</span>
<lb n="2999"/><span>Dháibhídh san .126. Salm, mar a n-abair, cum dederit dilectis</span>
<lb n="3000"/><span>suis somnum, ecce hereditas Domini “an tan do-bhéara suan dá aos</span>
<lb n="3001"/><span>ionmhaine féin, féach oighreacht an Tighearna.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="3002"/><span>gurab é tráth do-bheir oighreacht don fhíréan, ar bhfagháil</span>
<lb n="3003"/><span>bháis dó.</span></p>
<lb n="3004"/>
<lb n="3005"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="3006"/>
<lb n="3007"/><p><span>Measaim fós gomadh éigcríonna don tí dobhiadh ar deóraidheacht agus</span>
<lb n="3008"/><span>ar díbirt i gcoigcrích óna thír agus óna thalamh féin, i</span>
<lb n="3009"/><span>gcuasaibh crann agus carrag, agus i bhfoithribh fiathamhla</span>
<lb n="3010"/><span>fásaigh, fá imshníomh agus fá éadtualang, doilgheas do bheith air fá</span>
<lb n="3011"/><span>thoidheacht i gcomhghar dá chathraigh chomhnuighthe féin mar a</span>
<lb n="3012"/><span>mbiadh cádhas agus cion agus onóir agus airmhidin air.  Mar an</span>
<lb n="3013"/><span>gcéadna adeirim gurab éigcríonna don fhíréan atá ar díbirt agus ar</span>
<lb n="3014"/><span>deóraidheacht, i ndocamhal agus i ndaoirse an tsaoghail se,</span>
<lb n="3015"/><span>bheith doilgheasach tréna dhrud réna chathair chomhnuighthe</span>
<lb n="3016"/><span>.i. flaitheas Dé, trésan mbás.  Agus dá n-abradh neach gomadh</span>
<lb n="3017"/><span>cathair chomhnuighthe dhó aon-áit san tsaoghal so, bíodh a fhios</span>
<lb n="3018"/><span>aige nach fíor dhó é, do réir Phóil san treas caibidil déag gusna</span>
<lb n="3019"/><span>hEabhraidhibh, mar a n-abair, non habemus hic civitatem</span>
<lb n="3020"/><span>permanentem, sed futuram inquirimus “ní fhuil cathair</span>
<lb n="3021"/><span>chomhnuighthe annso againn, acht an chathair atá ré teacht,</span>
<lb n="3022"/><span>is í iarrmaid.”  Dá chor i gcéill nach fuil acht buailteachas san</span>
<lb n="3023"/><span>bheathaidh se, agus gurab é flaitheas Dé is sean-bhaile ré síor-</span>
<lb n="3024"/><span>chomhnaidhe againn.</span>
<lb n="3025"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="3026"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="3027"/>
<lb n="3028"/><p><span>Adeirim mar an gcéadna gomadh éigcríonna don ard-chaiptín dobhiadh ag</span>
<lb n="3029"/><span>troid agus ag teagmháil go meinic ré a bhiodhbhadhaibh, doilgheas do bheith</span>
<lb n="3030"/><span>air - ar mbreith bhuadh gcosgair agus gcomhlainn orra - tré choróin na mbuadh</span>
<lb n="3031"/><span>do bheith ar tí a cuirthe air.  Mar an gcéadna adeirim ris an bhfíréan</span>
<lb n="3032"/><span>bhíos ag cogadh agus ag cathughadh ré heasgcáirdibh na hanma, gomadh</span>
<lb n="3033"/><span>éigcríonna dhó doilgheas do bheith air tré bheith ag dol tré bhealach an</span>
<lb n="3034"/><span>bháis, do ghlacadh choróine na mbuadh do gealladh dhó trés na háraibh</span>
<lb n="3035"/><span>agus trés na héachtaibh do-bhéaradh ar a easgcáirdibh.  Agus is ar an</span>
<lb n="3036"/><span>gcathughadh so agus ar an gcoróin do-geibhthear dá chionn labhras Pól</span>
<lb n="3037"/><span>san cheathramhadh caibidil don dara Eip. go Timoteus, mar a</span>
<lb n="3038"/><span>n-abair, bonum certamen certavi, cursum consummavi, etc. “is</span>
<lb n="3039"/><span>maith an cathughadh do-rinne mé, do chríochnuigh mé mo rioth, do</span>
<lb n="3040"/><span>choimhéadas an creideamh, agus atá coróin an cheirt arna taisgidh</span>
<lb n="3041"/><span>dhamh, do-bhéara an breitheamh ceart an lá úd damh” .i. lá an</span>
<lb n="3042"/><span>bháis.  Agus adeir san áit chéadna, non solum autem mihi, sed et</span>
<lb n="3043"/><span>iis qui diligunt adventum eius “ní damhsa thrá amháin, acht don</span>
<lb n="3044"/><span>druing ghrádhuigheas a thoidheacht súd.”  Dá chor i gcéill, gach</span>
<lb n="3045"/><span>drong agá mbí súil ré tuarastal, agus do-ní cathughadh amhail</span>
<lb n="3046"/><span>do-rinne Pól, go mbí an choróin chéadna i n-áirithe aca i ló</span>
<lb n="3047"/><span>an bháis.</span></p>
<lb n="3048"/>
<lb n="3049"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="3050"/>
<lb n="3051"/><p><span>Is tuigthe dhúinn as na briathraibh réamhráitte nach fuil acht</span>
<lb n="3052"/><span>cathughadh comhnuightheach i mbeathaidh an duine.  Agus tig Iob</span>
<lb n="3053"/><span>leis so san seachtmhadh caibidil, mar a n-abair, militia est vita</span>
<lb n="3054"/><span>hominis super terram, et sicut dies mercenarii dies eius “ní fhuil</span>
<lb n="3055"/><span>acht díolmhaineas i mbeathaidh an duine, agus ní fhuil 'na ló acht</span>
<lb n="3056"/><span>lá fhir thuarastail do thuilleamh.”  Ionann sin ré a rádh agus</span>
<lb n="3057"/><span>nach fuil san duine acht buanna bunaidh bhíos ar coinnmheadh</span>
<lb n="3058"/><span>agus ar congbháil ag Dia san tsaoghal so ré himdhídean na hanma.</span>
<lb n="3059"/><span>Agus is é tuarastal bhíos dó, an choróin úd na glóire do</span>
<lb n="3060"/><span>luaidheamar, do-gheibh d'éis an bháis.</span>
<lb n="3061"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="3062"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="3063"/>
<lb n="3064"/><p><span>As gach ní dá ndubhramar is iontuigthe nach oircheas dona</span>
<lb n="3065"/><span>fíréanchaibh doilgheas do bheith orra trés an mbás gcorpardha</span>
<lb n="3066"/><span>d'fhagháil: ní hionann agus na peacthaigh do-gheibh bás i</span>
<lb n="3067"/><span>bpeacaidhibh marbhthacha.  Mar an gcéadna is iontuigthe nach</span>
<lb n="3068"/><span>cuirthe dhúinn dúil sna neithibh talmhaidhe.  Óir an gcéin bhíd</span>
<lb n="3069"/><span>againn, is beag an sochar do-gheibhmíd asta, acht fós is mó théid</span>
<lb n="3070"/><span>siad i ndíoth agus i ndoilgheas dúinn.  Agus dá mbeith sochar</span>
<lb n="3071"/><span>ionnta, mar nach fuil, is gearr mhairid againn.  Agus is maith do</span>
<lb n="3072"/><span>thuig Alexander sin, amhail léaghthar san chéad-chaibidil don</span>
<lb n="3073"/><span>chéid-leabhar do Leabhraibh na Macchabei.  Óir an tan tarla i</span>
<lb n="3074"/><span>ngalar a éaga é, agus do chreid gur chinnte dhó féin an bás</span>
<lb n="3075"/><span>d'fhagháil, tug sé an saoghal i dtarcuisne go mór, ionnus gur</span>
<lb n="3076"/><span>bhronn sé a fhlaitheas uile don dá bhuachaill déag dobhí ag</span>
<lb n="3077"/><span>feitheamh air.  Dá chor i gcéill dona daoinibh, ón tráth fár</span>
<lb n="3078"/><span>dhearbh lais é féin d'éag, nach raibhe dúil aige i seilbh</span>
<lb n="3079"/><span>shaoghalta san bhioth, ná i n-éin-ní thalmhaidhe do bheith</span>
<lb n="3080"/><span>aige.</span></p>
<lb n="3081"/>
<lb n="3082"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="3083"/>
<lb n="3084"/><p><span>Is maith fós do thuig an t-ard-fhlaith uasal oireaghdha, dobhí</span>
<lb n="3085"/><span>'na aird-rígh ar an domhan, darbh ainm Salaidín, aní céadna, do</span>
<lb n="3086"/><span>réir Fulgentius san dara caibidil don tseachtmhadh leabhar.  Is</span>
<lb n="3087"/><span>eadh iomorra do-rinne an rí ro-chumhachtach, an tan do mhothuigh é</span>
<lb n="3088"/><span>féin ré hucht an bháis, fios do chor ar thaoiseach dá mhuinntir,</span>
<lb n="3089"/><span>agá rádh ris, an tan do-ghéabhadh féin bás, an eisléine do cuirfidhe</span>
<lb n="3090"/><span>air do chur ar chrann sleighe agá taisbéanadh dona sluaghaibh lá</span>
<lb n="3091"/><span>na sochraide, agus callairidhe do bheith 'na fhochair ag agallaimh</span>
<lb n="3092"/><span>na sluagh, agá rádh, “An gcluintí, a mhaithe na sluagh?  Bíodh a</span>
<lb n="3093"/><span>fhios agaibh go bhfuair an t-ard-fhlaith ordhairc, agus an tí</span>
<lb n="3094"/><span>do chuireadh an domhan ar baill-chrioth, agus dobhí gan mhéid ná</span>
<lb n="3095"/><span>macasamhla dhó ar an talamh ar líonmhaireacht a fhlaitheasa, ar</span>
<lb n="3096"/><span>iomad a óir agus a airgid agus a iol-mhaoine, ar mhéad a mhuirir</span>
<lb n="3097"/><span>agus a mhuinntire .i. Salaidín, bás.  Agus anois ré n-imtheacht</span>
<lb n="3098"/><span>dó ní fhuil sé do bhreith leis don tsaoghal acht an eisléine</span>
<lb n="3099"/><span>do-chíthí-se agam-sa.”  Agus is</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="3100"/><p><span>uime do orduigh Salaidín sin, do chor tháir agus tarcuisne an</span>
<lb n="3101"/><span>tsaoghail i gcéill don druing dobhiadh beó tar a éis, dá chor i</span>
<lb n="3102"/><span>gcuimhne do lucht na saidhbhreas agus na sealbh saoghalta nach</span>
<lb n="3103"/><span>sealbh dhíleas dóibh iad.  Cuiridh Dáibhídh Rí aní céadna i suim</span>
<lb n="3104"/><span>san .48. Salm, mar a n-abair, dives cum interierit non sumet</span>
<lb n="3105"/><span>omnia, neque descendet cum eo gloria eius “an tan do-ghéabhaidh an</span>
<lb n="3106"/><span>saidhbhir bás, ní bhéara éin-ní leis, agus ní racha a ghlóir</span>
<lb n="3107"/><span>síos leis.”  Ionann sin ré a rádh agus an tan do-gheibh an saidhbhir</span>
<lb n="3108"/><span>bás, gurab éigean dó a uile shochar do thréigean ré ndul as an</span>
<lb n="3109"/><span>saoghal dó.  Agus is uime sin adeir Iob san chéad-chaibidil,</span>
<lb n="3110"/><span>nudus egressus sum de utero matris meae, et nudus revertar illuc</span>
<lb n="3111"/><span>“is lom-nocht tánag a broinn mo mháthar féin, agus lom-nocht</span>
<lb n="3112"/><span>fhillfead annsúd.”  Dá chor i gcéill, mar thig an duine nocht a</span>
<lb n="3113"/><span>broinn a mháthar colnaidhe, mar an gcéadna gurab nocht fhillfeas</span>
<lb n="3114"/><span>i mbroinn a mháthar coitchinne .i. na talmhan, san uaigh.  Agus ní</span>
<lb n="3115"/><span>headh amháin a uile mhaitheas saoghalta fhúigfeas dá éis, acht fós</span>
<lb n="3116"/><span>budh héigean dó a chéadfaidh agus gach sochar oile dá raibhe agá</span>
<lb n="3117"/><span>chorp d'aiseag, fá mar adeir an file Gaoidhealach:</span></p>
<lb n="3118"/>
<lb n="3119"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3120"/><span>Fá dheireadh don domhan mhór,</span>
<lb n="3121"/><span>lá an bháis, ní beag an claochlódh:</span>
<lb n="3122"/><span>do-ní an duine, an domhan beag,</span>
<lb n="3123"/><span>a thoradh uile d'aiseag.</span></p>
<lb n="3124"/>
<lb n="3125"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3126"/><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="3127"/>
<lb n="3128"/><p><span>Is follus fírinne aneithe se ar an druing bhíos ag fagháil bháis.</span>
<lb n="3129"/><span>Óir is éigean don ghnúis a ghné dh'aiseag, agus don tsúil a</span>
<lb n="3130"/><span>hamharc, don chluais a héisteacht, don teangaidh a labhra, don</span>
<lb n="3131"/><span>tsróin a boltnughadh, don láimh a luadhaill, don chois a</span>
<lb n="3132"/><span>céimniughadh, agus don chorp uile a lúth agus a láthar agus a uile</span>
<lb n="3133"/><span>bhríogha archeana.  Gidh eadh, do féadfaidhe go n-aibeóradh duine</span>
<lb n="3134"/><span>do réir bhriathar Chríost, go bhféadfadh duine tearmann do</span>
<lb n="3135"/><span>bheith aige ón bhás, amhail do gheall Críost san seiseadh caibidil</span>
<lb n="3136"/><span>ag Eóin, mar a n-abair, qui manducat hunc panem vivet in</span>
<lb n="3137"/><span>aeternum “cibé itheas don arán so biaidh beó go síordhaidhe;” agus</span>
<lb n="3138"/><span>arís adeir san ochtmhadh caibidil ag Eóin, siquis sermonem</span></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="3139"/><p><span>meum servabit, mortem non videbit in aeternum “an tí choimhéadfas</span>
<lb n="3140"/><span>mo chomhrádh-sa, ní fhaicfidh an bás tré bhiotha.”</span></p>
<lb n="3141"/>
<lb n="3142"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="3143"/>
<lb n="3144"/><p><span>Mo fhreagra ar an tí do chuirfeadh an cheist se, gurab í an</span>
<lb n="3145"/><span>bheatha spioradálta gheallas Críost don druing do chaithfeadh an</span>
<lb n="3146"/><span>t-arán úd .i. corp Críost, nó do choimhéadfadh a chomhrádh.  Agus</span>
<lb n="3147"/><span>bíodh a fhiadhnaise sin ar bhás corpardha na n-apstal, do chaith</span>
<lb n="3148"/><span>an t-arán go meinic, agus do choimhéad ráitte Chríost.  Óir is</span>
<lb n="3149"/><span>follus gur himreadh bás corpardha orra, agus fós ar Chríost féin,</span>
<lb n="3150"/><span>do réir Phóil san ochtmhadh caibidil gusna Rómhánchaibh, mar a</span>
<lb n="3151"/><span>n-abair, etiam proprio Filio suo non pepercit “fós níor chogail</span>
<lb n="3152"/><span>sé a Mhac féin.”  Dá chor i gcéill nár ghabh an t-Athair</span>
<lb n="3153"/><span>Uile-chumhachtach ag Íosa a Mhac féin gan an bás dá rochtain.  As</span>
<lb n="3154"/><span>so is iontuigthe nach í an bheatha chorpardha do gheall Críost don</span>
<lb n="3155"/><span>druing do íosadh an t-arán úd, agus do choimhéadfadh a chomhrádh.</span>
<lb n="3156"/><span>Agus dámadh í, is follus nach béaradh an bás corpardha na hapstail,</span>
<lb n="3157"/><span>ná na naoimh agus na fíréin oile do chaitheadh an t-arán go meinic,</span>
<lb n="3158"/><span>agus do choimhéadadh go cuimhneach ráitte Chríost.  Per unum</span>
<lb n="3159"/><span>hominem peccatum intravit in mundum, etc. “is tré aon-duine amháin</span>
<lb n="3160"/><span>táinig an peacadh isteach san domhan, agus trés an peacadh an bás,</span>
<lb n="3161"/><span>agus mar sin do-chuaidh an peacadh san uile dhuine.”</span></p>
<lb n="3162"/>
<lb n="3163"/><p><span>AN TREAS ALT</span>
<lb n="3164"/><span>'na dtuigthear gurab d'ainiarsma agus d'anfhochain an pheacaidh tig an bás</span>
<lb n="3165"/><span>do rochtain na ndaoine, agus gach dochar oile dá bhfuil 'na leanmhain.</span></p>
<lb n="3166"/>
<lb n="3167"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="3168"/>
<lb n="3169"/><p><span>Tuig, a dhuine, ó's as an bpeacadh so do fhás an bás, agus gurab é is</span>
<lb n="3170"/><span>fréamh dhó, nach foláir dhúinn tuarasgbháil an pheacaidh do thabhairt</span>
<lb n="3171"/><span>uainn, agus na díoghbhála agus na dochair táinig dhe do chor síos.  Gidh</span>
<lb n="3172"/><span>eadh, ní héidir sin do dhéanamh gan tuarasgbháil na fíréandachta</span>
<lb n="3173"/><span>bunadhasaighe agus gach sochar</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="3174"/><p><span>dá raibhe uaithe ag an duine do chor síos.  Ag so iomorra an</span>
<lb n="3175"/><span>tuarasgbháil do-bheir S. Thomas uirre san chéad-airteagal don</span>
<lb n="3176"/><span>.94. ceist don treas rann do Shuim a Dhiadhachta, mar a n-abair</span>
<lb n="3177"/><span>gurab subháilce í do bronnadh d'Ádhamh, dá dtiocfadh an réasún do</span>
<lb n="3178"/><span>ghialladh do Dhia, an toil don réasún, mothughadh na gcéadfadh don</span>
<lb n="3179"/><span>toil, umhla na mbeathadhach mbrúideamhail don duine, agus snadhmadh</span>
<lb n="3180"/><span>na hanma ris an gcorp do bheith dosgaoilte.  As na briathraibh se</span>
<lb n="3181"/><span>S. Thomas is follus go rabhadar chúig déanmhais neith ag an</span>
<lb n="3182"/><span>bhfíréandacht mbunadhasaigh, do toirneadh lé cúig droch-cáilibh</span>
<lb n="3183"/><span>bhíos san pheacadh, nó atá ón pheacadh.  Tuig cheana gurab ar</span>
<lb n="3184"/><span>pheacadh an tsinnsir labhraim annso.</span></p>
<lb n="3185"/>
<lb n="3186"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="3187"/>
<lb n="3188"/><p><span>An céid-déanmhas neith dothiocfadh ón fhíréantacht úd .i. an</span>
<lb n="3189"/><span>réasún do ghiall do Dhia do réir aneith do féadfaidhe do dhéanamh,</span>
<lb n="3190"/><span>nó agá bhféadfaidhe a fhios d'fhagháil.  Ionann sin ré a rádh</span>
<lb n="3191"/><span>agus go dtiocfadh dhe cumas agus clisteacht do thabhairt ré</span>
<lb n="3192"/><span>déanamh na ndeigh-ghníomh, agus ré heólus grinn do bheith aige</span>
<lb n="3193"/><span>ar na neithibh do thuigsin.  Gidh eadh, do chlaochlóidh peacadh an</span>
<lb n="3194"/><span>tsinnsir an t-eólas i n-ainbhfios, ionnus aní do thuigfeadh</span>
<lb n="3195"/><span>duine go grinn ré linn na fíréandachta úd, go dtiocfadh do</span>
<lb n="3196"/><span>pheacadh an tsinnsir nach tuigeann ar chor ar bioth é, acht gidh</span>
<lb n="3197"/><span>ionann atá aní ann féin sothuigseana, agus rés an bpeacadh agus 'na</span>
<lb n="3198"/><span>dhiaidh.  Óir ní hé aní do-chuaidh i gcruas ná i ndothuigse ann</span>
<lb n="3199"/><span>féin, acht rinn an réasúin arna raobadh ar inneóin na hurchóide.</span>
<lb n="3200"/><span>Agus is uime sin adeir Aristotel san dara leabhar dá Metaph.,</span>
<lb n="3201"/><span>difficultas scientiarum non ex ipsis scibilibus sed ex debilitate</span>
<lb n="3202"/><span>nostri intellectus procedit “ní ó dhothuigse na neitheadh féin</span>
<lb n="3203"/><span>tig cruas ná docamhal na n-ealadhan, acht ó anbhfainne ar</span>
<lb n="3204"/><span>dtuigseana féin.”  As sin is iontuigthe, ó dhobhí tuigse ghrinn</span>
<lb n="3205"/><span>ag an duine i staid na fíréandachta, agus gan í anois aige, gurab</span>
<lb n="3206"/><span>d'ainiarsma agus d'anfhochain an pheacaidh táinig a dealughadh</span>
<lb n="3207"/><span>ris.  Do claochluidheadh mar an gcéadna an acfuinn dobhí san duine</span>
<lb n="3208"/><span>ré déanamh deigh-ghníomh i meirtnighe agus i míochumas réna</span></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="3209"/><p><span>ndéanamh, agus i n-acfuinn ré déanamh an uilc, do réir mar adeir</span>
<lb n="3210"/><span>an duine ag casaoid air féin, amhail léaghthar san ochtmhadh caibidil</span>
<lb n="3211"/><span>in Genesi, mar a n-abair, caro nostra prona est ad malum ab</span>
<lb n="3212"/><span>adolescentia “atá ar gcolann claon ré déanamh an uilc ó aois</span>
<lb n="3213"/><span>mhacaoimh” .i. ó fhíor-thús na n-aimsear.  As so is iontuigthe</span>
<lb n="3214"/><span>go mbí an cholann éidtréan aimhneartmhar ré déanamh na ndeigh-</span>
<lb n="3215"/><span>ghníomh tré éagcruas an anma ó pheacadh an tsinnsir.</span></p>
<lb n="3216"/>
<lb n="3217"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="3218"/>
<lb n="3219"/><p><span>Is neimhiongnadh fós an cholann do bheith neimbríoghmhar do</span>
<lb n="3220"/><span>bhríogh nach fuil acht long ladrann agus caisléan coinbhliochta</span>
<lb n="3221"/><span>innte.  Óir ní bhí réidheachadh ná ro-bháidh ar dtús idir sí féin</span>
<lb n="3222"/><span>agus an t-anam, do réir Phóil, san chúigeadh caibidil go</span>
<lb n="3223"/><span>Galatas, mar a n-abair, caro concupiscit adversus spiritum</span>
<lb n="3224"/><span>“mianuighidh an cholann i n-aghaidh na hanma.”  Dá chor i</span>
<lb n="3225"/><span>gcéill go mbí cogadh laothamhail idir an gcolainn agus an t-anam.</span>
<lb n="3226"/><span>Agus is é ní dá dtig sin, mar do-chuaidh an cholann, mar aon réna</span>
<lb n="3227"/><span>céadfadhaibh agus ré bríogh a ball, i meirleachas ar an anam a los</span>
<lb n="3228"/><span>pheacaidh an tsinnsir, ionnus gur chumadar dlighthe agus miana</span>
<lb n="3229"/><span>dhóibh féin contrárdha do dhlighthibh agus do mhianaibh na hanma.</span>
<lb n="3230"/><span>Agus is é sin do-ní Pól d'éagnach san seachtmhadh caibidil gusna</span>
<lb n="3231"/><span>Rómhánchaibh, mar a n-abair, video aliam legem in membris meis,</span>
<lb n="3232"/><span>repugnantem legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati, quae</span>
<lb n="3233"/><span>est in membris meis “do-chím reacht oile im ballaibh féin ag</span>
<lb n="3234"/><span>cathughadh ré reacht mh'intinne, agam' chuibhriughadh i reacht</span>
<lb n="3235"/><span>an pheacaidh atá im ballaibh féin.”  Dá chor i gcéill go mbí</span>
<lb n="3236"/><span>siosma síor agus gleic ghnáthach idir riaghail an réasúin bhíos do</span>
<lb n="3237"/><span>leith na hanma, agus ceilg-mhiana na clí do leith an chuirp,</span>
<lb n="3238"/><span>ionnus nach bí osadh aon-trátha eatorra.  Óir an tan adeir riaghail</span>
<lb n="3239"/><span>an réasúin ris an súil gan silleadh go saobh-nósach d'amharc na</span>
<lb n="3240"/><span>meirdreach, adeir an tsúil nach diongnaidh sí a comhairle air sin.</span>
<lb n="3241"/><span>Adeir an chluas an céadna, an tan adeir ria gan an t-ithiomrádh</span>
<lb n="3242"/><span>náid briathra milse na meirdreach d'éisteacht.  Agus mar sin dona</span>
<lb n="3243"/><span>céadfadhaibh oile, ní thabhraid umhla ná uirrim ná fomós don anam</span>
<lb n="3244"/><span>acht dá n-aimhdheóin, an tan chuibhrigheas riaghail an réasúin</span>
<lb n="3245"/><span>iad.</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="3246"/><p><span>Agus fós, ní bhí caingean ná cairdeas idir a lucht aittreabhtha.</span>
<lb n="3247"/><span>Ar dtús idir na dubháilcibh féin, mar atá idir an gcraos agus an</span>
<lb n="3248"/><span>cruas.  Óir adeir an craos ré duine an sparán do thrághadh do dhíol</span>
<lb n="3249"/><span>an fhíona ibheas go hainmheasardha, agus adeir an cruas an ciste do</span>
<lb n="3250"/><span>chogaill, agus gan an t-ól do dhéanamh d'eagla aoin-neith do</span>
<lb n="3251"/><span>chaitheamh ris.  Mar sin dóibh ag dréim ré chéile, go</span>
<lb n="3252"/><span>gcommbuaidhearthar an cholann leó.  Agus fa-ríor ní cealg gan</span>
<lb n="3253"/><span>chonách imrid ar an anam.</span></p>
<lb n="3254"/>
<lb n="3255"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="3256"/>
<lb n="3257"/><p><span>Bí fós imreasan idir na subháilcibh mar an gcéadna.  Óir adeir an</span>
<lb n="3258"/><span>ceart an meirleach do chrochadh, agus adeir an trócaire a léigean as.</span>
<lb n="3259"/><span>Mar an gcéadna bíd na subháilce agus na dubháilce do ghnáth i</span>
<lb n="3260"/><span>gcorraighe agus i gcogadh ré chéile.  Óir adeir an t-uabhar ris</span>
<lb n="3261"/><span>an duine é féin do chur ós cách, agus adeir an umhlacht ris é féin</span>
<lb n="3262"/><span>d'inísliughadh fá chách.  Adeir an fhearg ris aindligheadh beóil</span>
<lb n="3263"/><span>agus láimhe do thabhairt dá chomharsain, adeir an fhoidhide ris</span>
<lb n="3264"/><span>éagcóir beóil agus láimhe d'fhulang óna chomharsain.  Mar an</span>
<lb n="3265"/><span>gcéadna dhóibh ó shoin amach, ní bhí osadh aon-uaire eatorra.</span>
<lb n="3266"/><span>As sin ní hiongnadh an cholann do bheith crom nó tréith ré méid</span>
<lb n="3267"/><span>a duaidh agus a doghrainge óna dálaibh sin.  Ní hé sin amháin a</span>
<lb n="3268"/><span>héagcomhlann, acht fós bí foslongphort niatta náimhdidhe ré a hucht don</span>
<lb n="3269"/><span>leith amuigh dhi, mar atá an t-aidhbhirseóir gona aimsighthibh agá lot do</span>
<lb n="3270"/><span>shaighdibh corránacha na ceilge, agus an saoghal agá slíobadh ré</span>
<lb n="3271"/><span>suiniughadh na séad saoghalta uirre.  Ionnus go dtig dhe sin go</span>
<lb n="3272"/><span>n-abair an duine go haccaointeach, do réir mar léaghthar san .72.</span>
<lb n="3273"/><span>Salm ag Dáibhídh, ad nihilum redactus sum et nescivi “atáim arnam</span>
<lb n="3274"/><span>chor i neimhní, agus níorbh fheasach dhamh é.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="3275"/><span>go dtig don argain agus don oirleach imirthear leis na</span>
<lb n="3276"/><span>heasgcáirdibh se na colna, nach bí dol as ag an duine uatha (beag</span>
<lb n="3277"/><span>nach) gan bheith i gcróilighe 'na chosair chró ó chréachtaibh</span>
<lb n="3278"/><span>a gcealg.  Agus is do ghoimh na ngon do himreadh leó uirre, agus</span>
<lb n="3279"/><span>is do mhéad an mhuirir dobhí san pheacadh do-rinne Éabha, táinig</span>
<lb n="3280"/><span>a cromadh síos, lé mbhfacaidh sí a beith féin tarnocht.  Óir sul</span>
<lb n="3281"/><span>do luigh trom an pheacaidh uirre, is díreach dobhí, agus í ag</span></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="3282"/><p><span>silleadh suas, ionnus nachar léir dhi locht ná ainimh uirre féin.</span>
<lb n="3283"/><span>Mar sin dá gach aon oile bhíos saor ó ualach na coire, bí sé</span>
<lb n="3284"/><span>lúthmhar lán-athlamh ag silleadh agus ag sír-fhéachain ar na</span>
<lb n="3285"/><span>neithibh neamhdha gan bhrón gan bhith-imshníomh.  Bíodh a</span>
<lb n="3286"/><span>fhiadhnaise sin ar Phól, do fuaduigheadh go hathlamh uiréadtrom</span>
<lb n="3287"/><span>gus an treas flaitheas suas; agus ar Pheadar, dobhí san taitheamh</span>
<lb n="3288"/><span>'na bhfuair na taisbéanta rúnda; agus ar S. Thomás an doctúir</span>
<lb n="3289"/><span>ainglidhe, an tan dobhí a intinn coimh-díreach sin ar mbeith saor</span>
<lb n="3290"/><span>dhó ó mhuirear na mailíse, nár mhothuigh é féin ag ithe an aráin i</span>
<lb n="3291"/><span>bhfiadhnaise Lobhaois naomhtha, ríogh Frangc.  Mar sin do gach</span>
<lb n="3292"/><span>aon oile bhíos saor ón pheacadh, mothuighidh suaimhneas agus</span>
<lb n="3293"/><span>sádhaile 'na mheanmain.  Gidh eadh, ní mar sin don druing ar a mbí</span>
<lb n="3294"/><span>oire trom an pheacaidh, bíd tuirseach trom-chroidheach maoithneach</span>
<lb n="3295"/><span>mímheanmnach.</span></p>
<lb n="3296"/>
<lb n="3297"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="3298"/>
<lb n="3299"/><p><span>An dara déanmhas neith dobhí ag an bhfíréantacht úd, dúil na toile</span>
<lb n="3300"/><span>do bheith ag giall don réasún díreach gan docamhal.  Agus is é so</span>
<lb n="3301"/><span>thuigthear a briathraibh Sholaimh san seachtmhadh caibidil in</span>
<lb n="3302"/><span>Eccle., mar a n-abair, fecit Deus hominem rectum “do-rinne Dia</span>
<lb n="3303"/><span>an duine díreach.”  Dá chor i gcéill go ndearna Dia riaghail</span>
<lb n="3304"/><span>díreach do réasún an duine, agus an toil ag coimhshíneadh ris ré</span>
<lb n="3305"/><span>breitheamhnas ceart do dhéanamh idir an dá rann leath ar leath.</span>
<lb n="3306"/><span>Gidh eadh, is é a chontrárdha sin do dhéanmhas neith atá ó</span>
<lb n="3307"/><span>pheacadh an tsinnsir, do réir mar adeir Dáibhidh Rí, ag labhairt</span>
<lb n="3308"/><span>i bpearsain an pheacthaigh, factus sum sicut uter in pruina</span>
<lb n="3309"/><span>“do-rinneadh mé amhail bhuidéal i gcuisne.”  Ionann sin ré a rádh</span>
<lb n="3310"/><span>agus amhail fhásas oighreadh ar bhéal an bhuidéil ré toirmeasg</span>
<lb n="3311"/><span>aoin-neith do léigean as dá mbí ann, mar an gcéadna fásaidh</span>
<lb n="3312"/><span>oighreadh an fhuatha agus na hurchóide i gcroidhe an chiontaigh</span>
<lb n="3313"/><span>dá thoirmeasg ar éin-ní dá shochar do léigean uaidh féin gus</span>
<lb n="3314"/><span>an gcomharsain.  Agus is ar an gciontach so labhras S. Augustine</span>
<lb n="3315"/><span>san .28. caibidil don .14. leabhar do sgríobh ar Fhlaitheas Dé,</span>
<lb n="3316"/><span>mar a n-abair, posuit fundamentum civitatis Babilonicae, quod non</span>
<lb n="3317"/><span>nisi ad sua et suorum commoda et delicias afficitur, aliena</span>
<lb n="3318"/><span>negligens</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="3319"/><p><span>“is é fundaimeint, do chuir fá chathair na Báibiolóine, nach bí dúil aige</span>
<lb n="3320"/><span>acht 'na shocamhal féin agus i socamhal a charad, maille ré faill do</span>
<lb n="3321"/><span>thabhairt i socamhal cháich.”  As so is iontuigthe go bhfeacann agus go</span>
<lb n="3322"/><span>bhfiarann toil an pheacthaigh ó bheith coimhshínte ré riaghail an réasúin,</span>
<lb n="3323"/><span>ag filleadh go leithleasach uirre féin, agus ag tabhairt shochair cháich i</span>
<lb n="3324"/><span>bhfaill; agus sin uile ag teacht do pheacadh an tsinnsir.</span></p>
<lb n="3325"/>
<lb n="3326"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="3327"/>
<lb n="3328"/><p><span>An treas déanmhas neith tigeadh ón bhfíréantacht chéadna .i. uile</span>
<lb n="3329"/><span>chéadfadha inmheadhónacha agus foirimeallacha na colna do bheith</span>
<lb n="3330"/><span>comhoireamhnach don réasún.  Gidh eadh, a chontrárdha sin tig ó</span>
<lb n="3331"/><span>pheacadh an tsinnsir.  Agus is uime sin adeir Iob san treas</span>
<lb n="3332"/><span>caibidil déag ag iomaithbhear ar Ádhamh, posuisti in nervo pedem</span>
<lb n="3333"/><span>meum “do chuiris mo chos san ghaiste.”  Ionann sin ré a rádh agus</span>
<lb n="3334"/><span>gur cheangail sé dúil na toile lé cuibhreach na coire i</span>
<lb n="3335"/><span>n-ainmhianaibh na colna.  Agus is é so aní do mhothuigh Pól ann</span>
<lb n="3336"/><span>féin do réir mar léaghthar san seachtmhadh caibidil gusna</span>
<lb n="3337"/><span>Rómhánchaibh, mar a n-abair, sentio aliam legem in membris meis</span>
<lb n="3338"/><span>repugnantem legi mentis meae “mothuighim dlighe oile im ballaibh</span>
<lb n="3339"/><span>féin ag gleic ré dligheadh mh'intinne.”  Ionann sin ré a rádh agus</span>
<lb n="3340"/><span>gur mhothuigh droch-dhúile ag fás 'na chéadfadhaibh, contrárdha do</span>
<lb n="3341"/><span>riaghail an réasúin.  Agus fa-ríor is meinic mhothuighmíd go</span>
<lb n="3342"/><span>comhchoitcheann duadh na dála soin ag buain rinn féin, amhail</span>
<lb n="3343"/><span>adubhramar thuas, an mhéid go ndéin an tsúil amharc aindlightheach,</span>
<lb n="3344"/><span>agus an chluas claoin-éisteacht, agus an béal go míolabhartha ag</span>
<lb n="3345"/><span>meilt na mbréag agus na mbaoth-fhocal, an lámh ag tadhall go</span>
<lb n="3346"/><span>truaillighthe, agus an chos ag céimniughadh ó choir go coir, agus</span>
<lb n="3347"/><span>an mheanma ag meabhrughadh míorúin agus mailíse; ionnus go dtéid</span>
<lb n="3348"/><span>i gcogadh agus i gcorraighe ar an gcoguas, agus go n-abraid do</span>
<lb n="3349"/><span>ghníomh nach dleaghair dhóibh féin giall dó, agus mar do-chuaidh</span>
<lb n="3350"/><span>sin i n-imirt agus i n-anumhlacht ar Dhia, mar an gcéadna nach</span>
<lb n="3351"/><span>biadh daingean ná dísle idir siad féin agus é.</span>
<lb n="3352"/></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="3353"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="3354"/>
<lb n="3355"/><p><span>An ceathramhadh déanmhas neith dobhí ag an bhfíréantacht úd .i.</span>
<lb n="3356"/><span>cur agus cumas agus giall do bheith ag an duine ar iasgach na mara</span>
<lb n="3357"/><span>agus ar éanlaith an aieóir agus ar ainmhinntibh na talmhan, do réir</span>
<lb n="3358"/><span>an gheallaimh nó na gcumhacht tug Dia d'Ádhamh, mar a n-abair</span>
<lb n="3359"/><span>san chéad-chaibidil in Genesi, et praesit piscibus maris, et</span>
<lb n="3360"/><span>volatilibus caeli, et bestiis universae terrae “bíodh cur agus cumas</span>
<lb n="3361"/><span>ag an duine ar iasgach an mhara agus ar éanlaith an aieóir agus ar</span>
<lb n="3362"/><span>ainmhinntibh na talmhan go hiomlán.”  Gidh eadh, a chontrárdha</span>
<lb n="3363"/><span>so táinig do pheacadh an tsinnsir, na créatúire se do dhol i</span>
<lb n="3364"/><span>n-easumhla ar an duine.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar an meanntán</span>
<lb n="3365"/><span>idir na héanaibh, agus ar an ngeasán idir na hiasgaibh, agus ar</span>
<lb n="3366"/><span>an luchóig idir na hainmhinntibh.  Óir dá maireadh Alexander, nó</span>
<lb n="3367"/><span>cibé rí is treise agus is tréine táinig riamh ar talmhain, dá</span>
<lb n="3368"/><span>dtugadh fógra i bpéin bháis 'na dhúthaigh dá mbeith</span>
<lb n="3369"/><span>d'ainmhinntibh éigciallaidhe innte toidheacht iona dháil, ní</span>
<lb n="3370"/><span>ghiallfadh an luchóg is lugha dhíobh dá deóin dó.  Óir múinidh an</span>
<lb n="3371"/><span>nádúir dhóibh, mar do cuireadh Ádhamh as a sheilbh an tan do-rinne</span>
<lb n="3372"/><span>an peacadh i bparrthas, gan ghiall ó shoin i le dá ndeóin</span>
<lb n="3373"/><span>d'aon-duine dá shíol, acht fós fá beag leó, i ndíoghaltas</span>
<lb n="3374"/><span>fheirge Dé, iad féin agus a sochar do bhuain don duine fána</span>
<lb n="3375"/><span>ndícheall.  Agus fós, is do shuidhiughadh na gcumhacht úd dobhí</span>
<lb n="3376"/><span>ag Ádhamh agus agá shíol (ar mbeith i staid na hurchóide dhóibh)</span>
<lb n="3377"/><span>ar na hainmhinntibh brúideamhla, atá an giall do-bheirdís do</span>
<lb n="3378"/><span>dhruing do dhaoinibh naomhtha; amhail léaghthar ar Mhártain</span>
<lb n="3379"/><span>go nglaodhadaois na coiligh an tan adeireadh riú é, agus fós go</span>
<lb n="3380"/><span>n-andaois na naithreacha neimhe ar a fhógra gan dol tar sruth</span>
<lb n="3381"/><span>dh'áirithe, agus go ngialldaois dó amhlaidh sin.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="3382"/><span>léaghthar ar abb naomhtha darbh ainm Paulus go nglacadh</span>
<lb n="3383"/><span>naithreacha éagsamhla 'na lámhaibh, agus gombriseadh 'na</span>
<lb n="3384"/><span>meadhónaibh iad, agus nach déindís díoth ná dochar dó</span>
<lb n="3385"/><span>féin.  Mar an gcéadna léaghthar ar easbog naomhtha darbh ainm</span>
<lb n="3386"/><span>Cerbonius, ar mbeith dhó ag triall don Róimh ar ghairm an</span>
<lb n="3387"/><span>naomh-athar .i. an Pápa, agus gan 'na fhochair acht aoin-</span>
<lb n="3388"/><span>chléireach amháin, do mhothuigh sé gur bheag an bhuidhean easbuig</span>
<lb n="3389"/><span>aoin-chléireach amháin,</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="3390"/><p><span>gidh eadh, dobhí do loighead a chostais nár fhéad ní budh mó do</span>
<lb n="3391"/><span>chuideachtain do chothughadh, agus ar dteacht i gcomh-fhogus don</span>
<lb n="3392"/><span>Róimh dhó, do-chonnairc ealta mór cadhan ar eiteallaigh thairis,</span>
<lb n="3393"/><span>agus do ghoir orra agus adubhairt riú toirling mar aon ris agus dol</span>
<lb n="3394"/><span>'na choimhdeacht don Róimh.  Do ghiallsad na cadhain dó an tráth</span>
<lb n="3395"/><span>soin, agus do ghabhsad agá choimhdeacht gur chuirsead tar doirsibh</span>
<lb n="3396"/><span>na Rómha isteach é.  Is iomdha a n-ionnshamhla oile so do</span>
<lb n="3397"/><span>fhéadfamaois do thabhairt anuas, fhúigfeam don chur so.</span></p>
<lb n="3398"/>
<lb n="3399"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="3400"/>
<lb n="3401"/><p><span>An cúigeadh déanmhas neith tigeadh ón bhfíréantacht chéadna .i.</span>
<lb n="3402"/><span>domharbhthacht.  Óir dá gcoimhéadadh Ádhamh é féin ón pheacadh, ní</span>
<lb n="3403"/><span>bhfuighbheadh bás do shíor, ná aon-duine dá shíol mar an</span>
<lb n="3404"/><span>gcéadna.  Agus is é sin tuigthear a briathraibh S. Augustine sa</span>
<lb n="3405"/><span>treas caibidil don chéid-leabhar ro sgríobh dona hIongantaibh,</span>
<lb n="3406"/><span>mar a n-abair, Enoch sine morte poenae, et totius saeculi tempore,</span>
<lb n="3407"/><span>remotus ab hominum conversatione custoditur, ut in eo ostenderetur</span>
<lb n="3408"/><span>qualiter homines, si non peccassent, generata prole, in vitam</span>
<lb n="3409"/><span>spiritualem sine morte commutarentur “coimhéadtar Enoch gan bás na</span>
<lb n="3410"/><span>péine ar feadh na haimsire uile, i gcéin ó chaidreabh na ndaoine,</span>
<lb n="3411"/><span>ionnus go bhfoillseóchthaoi maille ris cionnus do claochlódhthaoi</span>
<lb n="3412"/><span>na daoine, muna dteagmhadh gur pheacuigh siad, iar mbreith a</span>
<lb n="3413"/><span>gcloinne dhóibh, i mbeathaidh spioradálta gan an bás dá mbreith.”</span>
<lb n="3414"/><span>As na briathraibh se is iontuigthe go mbeidís na daoine domharbhtha</span>
<lb n="3415"/><span>muna dteagmhadh dhóibh an peacadh do dhéanamh.  Agus is i</span>
<lb n="3416"/><span>bhfioghair na domharbhthachta soin atá aní léaghthar ar Chloinn</span>
<lb n="3417"/><span>Israel .i. mar do mhaireadar a n-éadaighe gan chríonadh gan</span>
<lb n="3418"/><span>chaitheamh do dhol ionnta ar feadh .40. bliadhan, amhail</span>
<lb n="3419"/><span>léaghthar san ochtmhadh caibidil in Deuter.  Óir amhail do</span>
<lb n="3420"/><span>chongaibh Dia an t-éadach gan chaitheamh do dhol ann ar feadh</span>
<lb n="3421"/><span>.40. bliadhan, mar an gcéadna do choimhéadfadh an duine beó i</span>
<lb n="3422"/><span>bparrthas, dá n-anadh gan an peacadh do dhéanamh.  Gidh eadh, ó</span>
<lb n="3423"/><span>do-rinne an peacadh, do ghreamuigh an bás é, amhail adubhramar</span>
<lb n="3424"/><span>thuas, per unum hominem, etc.</span></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="3425"/><p><span>Do réir a ndubhramar thuas is follus gurab é an peacadh is cúis don</span>
<lb n="3426"/><span>bhás, agus dá réir sin gurab déanmhas neith díleas dó é.  Agus is</span>
<lb n="3427"/><span>uime sina adeir Solamh san dara caibidil do Leabhar na hEagna,</span>
<lb n="3428"/><span>invidia diaboli mors intravit in mundum “is lé hiomthnúth an</span>
<lb n="3429"/><span>diabhail táinig an bás isteach san domhan.”  Agus is amhlaidh</span>
<lb n="3430"/><span>tháinig, amhail choin chonfaidh nó leómhan loinn-fheargach do</span>
<lb n="3431"/><span>sgaoilfidhe fá shluaghaibh líonmhara dá marbhadh agus dá</span>
<lb n="3432"/><span>míochórughadh, nach géabhadh ag tréan nó ag anbhfann díobh.  Do</span>
<lb n="3433"/><span>réir mar adeir Dáibhídh san .88. Salm, quis est homo qui vivet</span>
<lb n="3434"/><span>et non videbit mortem “cia an duine bhias beó, agus nach faicfidh</span>
<lb n="3435"/><span>an bás?”  Dá chor i gcéill nach rachaidh eólach 'na bheathaidh gan</span>
<lb n="3436"/><span>bhásughadh lé hiorghail na honchon úd.  Agus fós ní áirmhim na</span>
<lb n="3437"/><span>min-deabhtha do-bheir, acht is iomdha ruag-chath ro-mhór tug ar</span>
<lb n="3438"/><span>an nádúir dhaonna.  Agus bíodh a fhiadhnaise sin ar an seachtmhadh</span>
<lb n="3439"/><span>caibidil in Genesi, mar a n-innistear gur thuit an cine daonna</span>
<lb n="3440"/><span>uile acht ochtar na háirce.  Mar an gcéadna do réir mar léaghthar</span>
<lb n="3441"/><span>san naomhadh caibidil déag in Exodo gur báitheadh Pharao fá</span>
<lb n="3442"/><span>mhuing na Mara Ruaidhe go sluaghaibh líonmhara leis.  Agus arís</span>
<lb n="3443"/><span>mar léaghthar san naomhadh caibidil déag in Genesi mar do marbhadh</span>
<lb n="3444"/><span>lucht proibhinnse móire agus chúig gcathrach don chéad-ruathar</span>
<lb n="3445"/><span>tug orra, go ndearna luaithreadh dhíobh acht Loth 'na aonar, do</span>
<lb n="3446"/><span>fóireadh leis an aingeal.  Agus léaghthar mar an gcéadna san .24.</span>
<lb n="3447"/><span>caibidil don cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na Ríogh, go</span>
<lb n="3448"/><span>dtáinig isteach i bhflaitheas Dáibhídh Ríogh, agus ré hathaidh</span>
<lb n="3449"/><span>aon-uaire gur mharbh deich míle agus trí fichid do dhaoinibh.</span>
<lb n="3450"/><span>Léaghthar fós san ochtmhadh caibidil déag don cheathramhadh leabhar</span>
<lb n="3451"/><span>do Leabhraibh na Ríogh, an tan táinig Sennacherib, Rí na hAsia,</span>
<lb n="3452"/><span>i bhfoslongphort ré hucht Ierusalem, gur thuit naoi bhfichid</span>
<lb n="3453"/><span>míle ar aon-láthair ris an mbás.  Gá dtám ris, acht is iomdha</span>
<lb n="3454"/><span>éacht aidhbhseach oile tug agus do-bhéaraidh ar an duine, ó thosach</span>
<lb n="3455"/><span>an domhain go bruinne an bhrátha.</span></p>
<lb n="3456"/>
<lb n="3457"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="3458"/>
<lb n="3459"/><p><span>Adeir S. Thomas, ag sgríobhadh ar an gceathramhadh leabhar do</span>
<lb n="3460"/><span>Mhaighistir na mBreath, go bhfuilid cheithre</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="3461"/><p><span>modha ar a bhféadaid na neithe bheith arna gcríochnughadh. An</span>
<lb n="3462"/><span>céad-mhodh dhíobh, do bhríogh go mbí críoch agus foirceann ar aní,</span>
<lb n="3463"/><span>ní foláir a bheith críochnuighthe tráth éigin; agus mar sin do</span>
<lb n="3464"/><span>bhríogh nach ní neimhchríochnuighthe an duine, iarraidh sé do réir</span>
<lb n="3465"/><span>nádúire bheith críochnuighthe uair éigin.  An dara modh, aní bhíos arna choimhdhéanamh do</span>
<lb n="3466"/><span>cháilibh contrárdha, amhail atá an duine do theas agus d'fhuacht, do</span>
<lb n="3467"/><span>thiormacht agus do fhlichidheacht, ní héidir dhó gan bheith críochnuighthe</span>
<lb n="3468"/><span>tráth éigin do réir nádúire, do bhríogh gurab é is feidhm dona cáilibh úd,</span>
<lb n="3469"/><span>bheith ag clódh agus ag turnamh a chéile go gclaoittear ceachtar dhíobh, ní</span>
<lb n="3470"/><span>fhéadann an duine bheith beó.  Gidh eadh, ón dara modh úd do saorfaidhe an</span>
<lb n="3471"/><span>duine ó bhás leis an bhfíréandacht mbunadhasaigh.  An treas modh 'na</span>
<lb n="3472"/><span>gcríochnuighthear beatha an duine, lé créachtnughadh a chuirp; agus do</span>
<lb n="3473"/><span>fhóirfeadh Dia go caomhnuightheach an duine ó bhás d'fhagháil ar an modh so</span>
<lb n="3474"/><span>dá ghrásaibh speisialta féin.  An ceathramhadh modh 'na bhfuighbheadh duine</span>
<lb n="3475"/><span>bás, .i. tré chaitheamh do dhul san bhflichidheacht phréamhamhail.  Agus</span>
<lb n="3476"/><span>do fóirfidhe duine ó bhás d'fhagháil ar an modh so</span>
<lb n="3477"/><span>lé fromhadh do chrann na beatha; agus is leis sin chaomhantar</span>
<lb n="3478"/><span>Éilí agus Enoch i bparrthas.</span></p>
<lb n="3479"/>
<lb n="3480"/><p><span>AN CEATHRAMHADH HALT</span>
<lb n="3481"/><span>'na gcuirthear i gceist annso, ar geineadh Muire i bpeacadh an tsinnsir.</span></p>
<lb n="3482"/>
<lb n="3483"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="3484"/>
<lb n="3485"/><p><span>Is móide is ionchuir an cheist se, aní adeir Pól san chúigeadh caibidil</span>
<lb n="3486"/><span>gusna Rómhánchaibh, omnes in Adam peccaverunt “do pheacuigheadar na huile</span>
<lb n="3487"/><span>i nÁdhamh.”  Ionann sin ré a rádh agus go raibhe peacadh an tsinnsir ar an</span>
<lb n="3488"/><span>uile dhuine ó Ádhamh.  Mo fhreagra ar bhriathraibh Póil go bhféadaid siad</span>
<lb n="3489"/><span>bheith fírinneach tar ceann go mbeith duine nó dís arna n-uisgeacht ó</span>
<lb n="3490"/><span>pheacadh an tsinnsir.  Agus is dearbhadh air sin aní léaghthar san seiseadh</span>
<lb n="3491"/><span>caibidil in Genesi, mar a n-abair Dia ag labhairt</span></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="3492"/><p><span>ar Nóe, Noe vir iustus in generationibus suis, cum Deo ambulavit</span>
<lb n="3493"/><span>“fríoth (ar sé) Naoi 'na fhíréan 'na shíl-treabhaibh féin, do</span>
<lb n="3494"/><span>thriall sé lé Dia.”  Gidh eadh, adeir go grod 'na dhiaidh sin san</span>
<lb n="3495"/><span>chaibidil chéadna, omnis caro corruperat viam suam super terram</span>
<lb n="3496"/><span>“do thruailligh an uile cholann a slighe féin ar an dtalmhain.”</span>
<lb n="3497"/><span>Tabhair dot aire, a léaghthóir, mar adubhairt go coitcheann gur</span>
<lb n="3498"/><span>thruailligh an uile cholann a slighe, agus nach iontuigthe as</span>
<lb n="3499"/><span>sin gur thruailligh Naoi dobhí fíréanta a shlighe féin.  Mar an</span>
<lb n="3500"/><span>gcéadna, tar ceann go n-abair Pól gur pheacuighsead na huile i</span>
<lb n="3501"/><span>nÁdhamh, ní hiontuigthe go héigeantach as sin go raibhe peacadh an</span>
<lb n="3502"/><span>tsinnsir ar Mhuire, amhail nach tuigthear a briathraibh Dé san</span>
<lb n="3503"/><span>seiseadh caibidil úd in Genesi, mar a n-abair gur thruailligh an</span>
<lb n="3504"/><span>uile cholann a slighe féin, go mbiadh colann Noé ar dtruailleadh</span>
<lb n="3505"/><span>a slighe féin.  Óir is gnáth rádh foirleathan deimhnightheach do</span>
<lb n="3506"/><span>bheith san Bhíobla.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar aní léaghthar san</span>
<lb n="3507"/><span>.27. caibidil ag Matha mar a n-abair, dicunt omnes,</span>
<lb n="3508"/><span>crucifigatur “adeirid uile, crochtar é.”  Gidh eadh, is inmheasta</span>
<lb n="3509"/><span>go rabhadar drong d'fhíréanchaibh do láthair Chríost an tan so,</span>
<lb n="3510"/><span>ris nachar mhaith a bhás, nach dubhairt mar aon ris na hIodhalaibh</span>
<lb n="3511"/><span>Críost do chrochadh.  Is córaide dhúinn a bhreathnughadh go raibhe</span>
<lb n="3512"/><span>drong d'fhíréanchaibh do láthair bhreitheamhnais do dhéanamh ar</span>
<lb n="3513"/><span>Chríost, aní léaghthar ag Eóin san ochtmhadh caibidil déag, mar a</span>
<lb n="3514"/><span>n-abair, sequebatur autem Iesum Simon Petrus et alius discipulus,</span>
<lb n="3515"/><span>etc. “Do lean iomorra Simón Peadar agus deisgiobal oile Íosa.</span>
<lb n="3516"/><span>Dobhí thrá an deisgiobal sin aithnidh don easbog, agus do-chuaidh</span>
<lb n="3517"/><span>isteach mar aon ré hÍosa i n-aittreabh an easbuig.  Do sheasaimh</span>
<lb n="3518"/><span>cheana Peadar ris an doras amuigh.”  As so is iontuigthe go raibhe</span>
<lb n="3519"/><span>duine éigin do láthair bhreitheamhnais do dhéanamh ar Chríost,</span>
<lb n="3520"/><span>nach dubhairt a chrochadh, tar ceann go n-abair Matha go</span>
<lb n="3521"/><span>ndubhradar uile a chrochadh.</span></p>
<lb n="3522"/>
<lb n="3523"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="3524"/>
<lb n="3525"/><p><span>Tuig, a léaghthóir, tar a n-abraim, nach féadtar Matha ná</span>
<lb n="3526"/><span>Maoise ná aon oile d'ughdaraibh an Bhíobla d'éiliughadh tré</span>
<lb n="3527"/><span>fhaisnéis fhoirleithin dá ndéinid.  Óir atáid dá shingin</span>
<lb n="3528"/><span>choitcheanna</span></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="3529"/><p><span>ann, mar atá singin choitcheann deimhnightheach agus singin</span>
<lb n="3530"/><span>choitcheann diúltuightheach; agus fuilngidh an tsingin choitcheann</span>
<lb n="3531"/><span>deimhnightheach uisgeacht go meinic.  Óir dá n-abradh duine an</span>
<lb n="3532"/><span>pobal uile do bheith san teampall do ghnáth-mhodh labhartha, is</span>
<lb n="3533"/><span>fíor dhó é, cia dobhiadh duine nó dias díobh gan bheith ann.  Agus</span>
<lb n="3534"/><span>annsa chéill se is fíor gach rádh coitcheann deimhnightheach mar na</span>
<lb n="3535"/><span>sompladha thuas dá bhfaghthar san Scrioptúir.  Ní mar sin cheana</span>
<lb n="3536"/><span>don rádh choitcheann diúltuightheach - ní fhuilngeann uisgeacht.</span>
<lb n="3537"/><span>Óir dá n-abradh duine nach biadh aon-duine don phobal san</span>
<lb n="3538"/><span>teampall, ní fíor dhó é, dá raibhe duine nó dias díobh ann.</span>
<lb n="3539"/><span>Tuigthear an t-eidirdhealughadh atá idir an dá shingin úd as aní</span>
<lb n="3540"/><span>léaghthar ag Eóin san chéad-chaibidil, mar a n-abair, omnia</span>
<lb n="3541"/><span>per ipsum facta sunt, et sine eo factum est nihil “is maille ris sin</span>
<lb n="3542"/><span>do-róineadh na huile, agus ní dearnadh éin-ní gan é.”  Tuig gurab</span>
<lb n="3543"/><span>uime adeir nach dearnadh éin-ní gan é, do thoirmeasg an tseachráin</span>
<lb n="3544"/><span>adéaradh ar son na faisnéise deimhnighthe úd go bhféadfadh ní éigin</span>
<lb n="3545"/><span>substainteach bheith arna dhéanamh, nach é Dia do-ghéanadh.  Gidh</span>
<lb n="3546"/><span>eadh, ní fhuilngeann an diúltadh coitcheann an tuigsin sin do</span>
<lb n="3547"/><span>bhuain as, do bhríogh nach fuilngeann uisgeacht san bhioth.  Uime</span>
<lb n="3548"/><span>sin is eadh fhreagraim don ionadh úd Phóil, do bhríogh gur rádh</span>
<lb n="3549"/><span>coitcheann deimhnightheach é, agus nach rádh coitcheann</span>
<lb n="3550"/><span>diúltuightheach, nach iontuigthe go n-abair gur luigh peacadh</span>
<lb n="3551"/><span>Adhaimh ar an uile dhuine, gur luigh ar Mhuire.  Do bhríogh, do</span>
<lb n="3552"/><span>réir a ndubhramar, go bhféadtar í d'uisgeacht ón rádh</span>
<lb n="3553"/><span>choitcheann fhoráilteach úd Phóil, agus óna chosmhailibh oile,</span>
<lb n="3554"/><span>má tá gur bhean cuid dá ainiarsma ria, mar atá fuacht agus teas,</span>
<lb n="3555"/><span>tart agus ocras, agus fós an bás, amhail do bhean ré Críost féin.</span></p>
<lb n="3556"/>
<lb n="3557"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="3558"/>
<lb n="3559"/><p><span>Atá fioghair san Bhíobla ag teacht leis aní se, amhail léaghthar san</span>
<lb n="3560"/><span>chúigeadh caibidil déag do leabhar Hester, mar rug Assuerus Rí</span>
<lb n="3561"/><span>breath bháis i gcoitchinne ar an mhéid don chineadh Iúdaidheach</span>
<lb n="3562"/><span>dobhí 'na fhlaitheas féin go huilidhe.  Agus an tan do-chualaidh</span>
<lb n="3563"/><span>an bhainríoghan onórach Hester do</span></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="3564"/><p><span>bhí 'na hIúdaidheach breith bháis do bheith ar 'na breith i</span>
<lb n="3565"/><span>gcoitchinne ar an gcineadh dá raibhe féin, do mheas go luighfeadh</span>
<lb n="3566"/><span>daoirse na breithe céadna uirre féin, ar mbeith don aicme Iobhlaidhe</span>
<lb n="3567"/><span>dhi, agus do-chuaidh i ndáil Assuerus d'iarraidh pardúin a</span>
<lb n="3568"/><span>hanma air.  Is eadh do fhreagair Assuerus: non morieris, non</span>
<lb n="3569"/><span>enim pro te, sed pro omnibus haec lex constituta est “ní</span>
<lb n="3570"/><span>bhfuighir-se bás, óir ní duit-se acht dona huilibh do</span>
<lb n="3571"/><span>horduigheadh an reacht so.”  Tuig, a dhuine, mar adeir gurab don</span>
<lb n="3572"/><span>uile Iúdaidheach do horduigheadh an dlighe báis úd, agus tairis sin</span>
<lb n="3573"/><span>nár horduigheadh do Hester bás d'fhulang, bíodh gurab</span>
<lb n="3574"/><span>Iúdaidheach í, mar an gcéadna tar ceann go rug an tAthair uile-</span>
<lb n="3575"/><span>chumhachtach breath bháis ar an gcineadh ndaonna, mar atá</span>
<lb n="3576"/><span>bheith damanta trés an síl-pheacadh sinnsir úd atá ag snighe a los</span>
<lb n="3577"/><span>na sean-choire i síol-aicme Ádhaimh, thairis sin ní headh is</span>
<lb n="3578"/><span>iontuigthe gur luigh daoirse na breithe sin ar Mhuire, tar ceann go</span>
<lb n="3579"/><span>rug breath ar an gcineadh ndaonna i gcoitchinne, amhail nár luigh</span>
<lb n="3580"/><span>dochar breithe Assuerus ar Hester fá hIúdaidheach, tar ceann go</span>
<lb n="3581"/><span>raibhe breith bháis arna breith i gcoitchinne ar an uile</span>
<lb n="3582"/><span>Iúdaidheach.  Do bharr ar gach ní dá ndubhramair, ní cneasta a</span>
<lb n="3583"/><span>mheas go n-oirdeóchadh an eaglais (darab ainm do réir Phóil san</span>
<lb n="3584"/><span>treas caibidil don chéid-Eip. go Timoteus “colamhain agus</span>
<lb n="3585"/><span>firminte na fírinne”) féil ghabhála Mhuire i mbroinn, acht maille</span>
<lb n="3586"/><span>ré Muire do bheith naomhtha ré linn a gabhála i mbroinn, agus dá</span>
<lb n="3587"/><span>réir sin bheith saor ar an salchar sinnsir dhi.  Agus fós, is</span>
<lb n="3588"/><span>inmheasta gur choimhéid Dia glan an t-árus 'na raibhe a bhara</span>
<lb n="3589"/><span>faoi féin áitiughadh.  Agus is uime sin adeir Dáibhídh Rí, domum</span>
<lb n="3590"/><span>tuam decet sanctitudo “is deagh-mhaiseach dot theagh-sa bheith</span>
<lb n="3591"/><span>naomhtha.”  Dá chor i gcéill gur chóir an t-árus úd 'na</span>
<lb n="3592"/><span>suidhfeadh an diadhacht do chongbháil glan ó thús go deireadh.  Is</span>
<lb n="3593"/><span>iontuigthe mar an gcéadna gurab ar cholainn Mhuire tugadh an teagh</span>
<lb n="3594"/><span>úd, do réir mar adeir Solamh san .24. caibidil in Ecclo.,</span>
<lb n="3595"/><span>ag labhairt i bpearsain Mhuire, qui creavit me requievit in</span>
<lb n="3596"/><span>tabernaculo meo  “an tí do chruthuigh mé, do chumhsanuigh sé im</span>
<lb n="3597"/><span>theaghdhais.”  Dá chor i gcéill gur teagh do Mhac Dé Muire, an</span>
<lb n="3598"/><span>mhéid gur áitigh sé innte.</span>
<lb n="3599"/></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="3600"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="3601"/>
<lb n="3602"/><p><span>Dá bhfiafruigheadh aon-duine an bhfuil suidhiughadh san</span>
<lb n="3603"/><span>Scrioptúir ar pheacadh an tsinnsir do bheith ar na daoinibh, bíodh</span>
<lb n="3604"/><span>a fhiadhnaise sin ar bhriathraibh Dé, amhail léaghthar san</span>
<lb n="3605"/><span>seachtmhadh caibidil déag in Genesi, mar a n-abair, ag labhairt</span>
<lb n="3606"/><span>ar shíol Ádhaimh, omnis anima cuius caro praeputii circumcisa non</span>
<lb n="3607"/><span>fuerit, peribit anima illa de populo suo “an uile anam ar nach</span>
<lb n="3608"/><span>déantar timchill-teasgadh ar a fheóil, rachaidh an t-anam soin</span>
<lb n="3609"/><span>amudha as a phobal féin.”  Dá chor i gcéill go mbiadh damanta.</span>
<lb n="3610"/><span>Gidh eadh, ní héidir a mheas go mbeidís anaim na ndaoine nach</span>
<lb n="3611"/><span>dearnaidh coir ghníomhach riamh damanta, acht tré olc éigin oile do</span>
<lb n="3612"/><span>bheith ag leanmhain díobh.  Is é sin an salchar sinnsir úd atá ag</span>
<lb n="3613"/><span>snighe agus ag síolrughadh i síol Ádhaimh glún ar ghlún, dá</span>
<lb n="3614"/><span>ngoirthear peacadh an tsinnsir, ionnus an neimh do ghabh Ádhamh as</span>
<lb n="3615"/><span>an ngreim n-urchóideach úd do ith sé d'ubhall na haithne, do</span>
<lb n="3616"/><span>ghalruigh agus do thruailligh é féin, go bhfuil gan leigheas ar</span>
<lb n="3617"/><span>ndol i bpréimh agus i gcnáimh na clann-mhaicne ó shoin ile,</span>
<lb n="3618"/><span>agus go mbiaidh go bruinne an bhrátha.  Óir amhail téid an</span>
<lb n="3619"/><span>bholgach ón athair san gcloinn, nó an lubhra, mar an gcéadna</span>
<lb n="3620"/><span>táinig an galar gránna agus an neimh nathrachda agus an aingcis</span>
<lb n="3621"/><span>uathbhásach úd .i. an peacadh ionnainne, an cineadh daonna, ón</span>
<lb n="3622"/><span>athair ór síolruigheadh sinn .i. Ádhamh, ionnus gur chríonamair</span>
<lb n="3623"/><span>leis an gcoir, agus gur thuit duille deagh-mhaiseach na</span>
<lb n="3624"/><span>fíréandachta bunadhasaighe dhínn, agus nach fuil ionnainne acht</span>
<lb n="3625"/><span>lomáin loma lochardha gan chroiceann gan díon gan duille, ag</span>
<lb n="3626"/><span>críonadh lé coirthibh, agus ag ar losgadh lé luaith-ghrís na locht.</span>
<lb n="3627"/><span>Óir amhail chríonas an crann ar lobhadh a fhréimhe .i. Ádhamh,</span>
<lb n="3628"/><span>atámaid-ne crann an chinidh dhaonna ar gcríonadh.  Gonadh aire</span>
<lb n="3629"/><span>sin do-rinne file dh'áirithe an rannso: -</span></p>
<lb n="3630"/>
<lb n="3631"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="3632"/><span>Fiodhbhaidh chríon cnámha mo cholna,</span>
<lb n="3633"/><span>cumhdach fallsa feóil mo bhall,</span>
<lb n="3634"/><span>úir gan taradh cré mo chalann,</span>
<lb n="3635"/><span>talamh mé agus anam ann.</span>
<lb n="3636"/></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="3637"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="3638"/><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="3639"/>
<lb n="3640"/><p><span>Tuig, a dhuine, go bhféadtar peacadh an tsinnsir do mheas ar</span>
<lb n="3641"/><span>dhá chor, mar atá rés an mbaisteadh nó 'na dhiaidh.  Is ionann</span>
<lb n="3642"/><span>iomorra peacadh an tsinnsir rés an mbaisteadh agus easbaidh nó</span>
<lb n="3643"/><span>éagmais na fíréandachta bunadhasaighe do dhlighfeadh duine do</span>
<lb n="3644"/><span>bheith aige.  Agus is iontuigthe gurab ionann dál don chineadh</span>
<lb n="3645"/><span>dhaonna rés an mbaisteadh agus do chloinn tighearna i ndiaidh a</span>
<lb n="3646"/><span>n-athar do thuitim i dtréatúireacht.  Óir caillid a bhfuil agus</span>
<lb n="3647"/><span>a bhfearann tré mheirleachas a n-athar.  Mar an gcéadna do</span>
<lb n="3648"/><span>chlann-mhaicne Ádhaimh: do chaillsead a bhfuil agus a</span>
<lb n="3649"/><span>bhfearann .i. grása Dé agus a ghlóire nó go n-aisigthear dhóibh</span>
<lb n="3650"/><span>arís iad lé cairt an chreidimh agus lé bulla an bhaistidhe.  Agus</span>
<lb n="3651"/><span>is é aní céadna is iontuigthe a briathraibh Ieremias fáidh, mar a</span>
<lb n="3652"/><span>n-abair san .31. caibidil, patres nostri comederunt uvam</span>
<lb n="3653"/><span>acerbam, et dentes filiorum obstupescunt “do itheadar ar</span>
<lb n="3654"/><span>n-aithreacha searbh-chaora na fíneamhna fiadhánta, agus atá</span>
<lb n="3655"/><span>déistin ar fhiaclaibh a mac.”  Dá chor i gcéill gur ith Ádhamh an</span>
<lb n="3656"/><span>t-ubhall úd na haithne, fá searbh ré a íoc, agus go bhfuil a olc</span>
<lb n="3657"/><span>agus a urbhaidh ag cumailt ré a chlann-mhaicne dá éis.  Óir ní</span>
<lb n="3658"/><span>chuirfid ainiarsma an ubhaill úd díobh gan bheith ag déanamh a</span>
<lb n="3659"/><span>ndíotha agus a ndochair do shíor.  Óir gach saoth agus gach teidhm</span>
<lb n="3660"/><span>dá dtig orra, is do thoisg an ubhaill úd táinig.  Agus is uime sin</span>
<lb n="3661"/><span>adeir Solamh san seiseadh caibidil in Eccle., omnis labor</span>
<lb n="3662"/><span>hominis in ore eius “is i mbéal an duine atá a uile shaothar agus</span>
<lb n="3663"/><span>ulc.”  Dá  chor i gcéill gurab do bhéal Ádhaimh lér hitheadh an</span>
<lb n="3664"/><span>t-ubhall táinig gach díoth agus gach dochar dá dtáinig agus dá</span>
<lb n="3665"/><span>dtiocfaidh ar an nádúir dhaonna.  Is ionann fós peacadh an</span>
<lb n="3666"/><span>tsinnsir tar éis an bhaistidhe, agus fadódh do-ní abaigh ineamhail</span>
<lb n="3667"/><span>an cholann ré déanamh gach uilc.  Nó fós is ionann é agus claonadh i</span>
<lb n="3668"/><span>n-aghaidh an réasúin dírigh.  Óir táinig don othras úd do-rinneadh</span>
<lb n="3669"/><span>ar Ádhamh gur fhás céim bacaighe sa nádúir, ionnus go mbí cromadh</span>
<lb n="3670"/><span>ré cois gach aon-choisgéime aice, agus dá réir sin gur chlaon ó</span>
<lb n="3671"/><span>bheith coimhshínte ré riaghail an réasúin, agus go dtig dhe sin</span>
<lb n="3672"/><span>nach oirid dá chéile go meinic.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar an</span>
<lb n="3673"/><span>réasún agus ar na rannaibh íochtaracha, mar atáid chúig shiansa</span>
<lb n="3674"/><span>na hanma agus na cúig céadfadha corpardha.  Agus ní headh amháin,</span>
<lb n="3675"/><span>acht ní thig an toil</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="3676"/><p><span>féin leis an réasún go meinic.  Agus is ag gearán na huireasbaidhe</span>
<lb n="3677"/><span>se dobhí ar an nádúir dhaonna, arna mothughadh do Phól Apstal</span>
<lb n="3678"/><span>ann féin, adubhairt, amhail léaghthar san seachtmhadh caibidil gusna</span>
<lb n="3679"/><span>Rómhánchaibh, sentio aliam legem, etc. “mothuighim reacht oile im</span>
<lb n="3680"/><span>ballaibh, atá ag cur i n-aghaidh nó ag cathughadh ré reacht</span>
<lb n="3681"/><span>mh'intinne.”  Dá chor i gcéill go mothuigheadh féin claonadh 'na</span>
<lb n="3682"/><span>chéadfadhaibh agus san chuid oile dá bhríoghaibh corpardha, i</span>
<lb n="3683"/><span>n-aghaidh riaghlach an réasúin.</span></p>
<lb n="3684"/>
<lb n="3685"/><p><span>AN CÚIGEADH HALT</span>
<lb n="3686"/><span>'na gcuirthear i gceist an raibhe coir Ádhaimh com-mór sin agus ar</span>
<lb n="3687"/><span>chóir an uiread sin do smacht do dhéanamh ar Ádhamh agus</span>
<lb n="3688"/><span>do-rinneadh.</span></p>
<lb n="3689"/>
<lb n="3690"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="3691"/>
<lb n="3692"/><p><span>Do measfaidhe ar fhéachain nár chóir, do bhríogh nach raibhe san</span>
<lb n="3693"/><span>duine acht barrach lín, nó duille feadha, ar neamh-thábhacht, agus</span>
<lb n="3694"/><span>dá réir sin nárbh fhiú dhó an choir úd Ádhaimh d'agra ná do</span>
<lb n="3695"/><span>dhíoghail com-mór agus do-rinne.  Agus is uime sin atá Iob ag</span>
<lb n="3696"/><span>casaoid ar Dhia ris féin san treas caibidil déag, mar a n-abair,</span>
<lb n="3697"/><span>contra folium quod vento rapitur ostendis potentiam tuam, et</span>
<lb n="3698"/><span>stipulam siccam persequeris “a Thighearna, is i n-aghaidh</span>
<lb n="3699"/><span>duille fuaduighthear ré gaoith thaisbéanas tú do chumhachta, agus</span>
<lb n="3700"/><span>ataoi ag inghreim ar bharrach thirim.”  Dá chor i gcéill dó</span>
<lb n="3701"/><span>nacharbh fhiú dhó an uiread do dhíoghaltas agus do-rinne do</span>
<lb n="3702"/><span>dhéanamh i ndiaidh coire Ádhaimh.</span></p>
<lb n="3703"/>
<lb n="3704"/><p><span>Agus fós ar loighead aneith ar a raibhe an fógra, mar atá toradh</span>
<lb n="3705"/><span>aon-chroinn amháin.  Óir do réir bharamhla, dá bhfógradh athair</span>
<lb n="3706"/><span>dá mhac gan toradh d'ithe, agus go n-íosadh an mac an toradh tar</span>
<lb n="3707"/><span>a chrois, níor chneasta don athair an mac do bhásughadh, ná do</span>
<lb n="3708"/><span>chor ó oighreacht ar a shon sin.  Mar an gcéadna, ar fhéachain,</span>
<lb n="3709"/><span>níorbh fhiú do Dhia Ádhamh do chor a hoighreacht agus breath</span>
<lb n="3710"/><span>bháis do bhreith air an céad-lá do cruthuigheadh é.</span>
<lb n="3711"/></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="3712"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="3713"/>
<lb n="3714"/><p><span>Mo fhreagra ar na réasúnaibh se nach truime an díoghaltas do-rinne</span>
<lb n="3715"/><span>Dia ar Ádhamh ioná mar do thuill Ádhamh é, do bhríogh gurab</span>
<lb n="3716"/><span>connradh do-rinne Dia ris dá dheóin ar choingheallaibh d'áirithe,</span>
<lb n="3717"/><span>agus gur cheangail Ádhamh é féin agus a shliocht ré coimhéad na</span>
<lb n="3718"/><span>gcoingheall soin.  Agus is é coingheall dobhí eatorra, dá</span>
<lb n="3719"/><span>gcoimhéadadh Ádhamh é féin i n-óigh-réir  dá Chruthuightheóir,</span>
<lb n="3720"/><span>nach fuighbheadh bás do shíor, agus go rachadh idir chorp agus anam</span>
<lb n="3721"/><span>don fhlaitheas neamhdha.  Gidh eadh, dá ndeachadh i n-anumhla ar</span>
<lb n="3722"/><span>Dhia, go gcaithfeadh an bás céadna bheith i gcinneadh dá shíol</span>
<lb n="3723"/><span>do thoisg a anumhla-san.  Cuiridh Greaghóir naomhtha aní se síos</span>
<lb n="3724"/><span>ag tráchtadh ar an treas caibidil do Leabhar Iob, mar a n-abair,</span>
<lb n="3725"/><span>ad hoc homo in Paradiso positus fuerat, ut si se ad Conditoris sui</span>
<lb n="3726"/><span>obedientiam vinculis caritatis coniungeret, ad caelestem angelorum</span>
<lb n="3727"/><span>patriam quandoque sine carnis morte transiret.  Sic enim est</span>
<lb n="3728"/><span>immortalis conditus, ut tamen si peccaret, et mori posset; et</span>
<lb n="3729"/><span>mortalis est conditus, ut si non peccaret, etiam non mori posset</span>
<lb n="3730"/><span>“is uime do cuireadh an duine i bparrthas, ionnus dá n-anadh i</span>
<lb n="3731"/><span>bhfomós dá Chruthuightheóir féin ceangailte i ngéibheannaibh an</span>
<lb n="3732"/><span>ghrádha, dorachadh sé uair éigin gan bhás colnaidhe d'fhagháil</span>
<lb n="3733"/><span>go dúthaigh neamhdha na n-aingeal.  Óir is amhlaidh do cruthuigheadh</span>
<lb n="3734"/><span>é go domharbhtha, i gcruth go bhféadfadh bás d'fhagháil dá</span>
<lb n="3735"/><span>bpeacuigheadh sé; agus is amhlaidh do-rinneadh somharbhtha é, i</span>
<lb n="3736"/><span>riocht nach féadfadh an bás d'fhagháil dá bpeacuigheadh sé; agus</span>
<lb n="3737"/><span>is amhlaidh do-rinneadh somharbhtha é, i riocht nach féadfadh an bás</span>
<lb n="3738"/><span>d'fhagháil muna ndearnadh an peacadh.”  Tig Sant Augustine leis so</span>
<lb n="3739"/><span>san cheathramhadh caibidil déag don leabhar ro sgríobh ar</span>
<lb n="3740"/><span>Cheastaibh an tSein-reachta agus na Nuai-fhiadhnaise, mar a</span>
<lb n="3741"/><span>n-abair, Deus hominem fecit, qui quamdiu non peccaret immortalitate</span>
<lb n="3742"/><span>vigeret, ut sibi auctor esset aut ad vitam aut ad mortem “do-rinne</span>
<lb n="3743"/><span>Dia an duine i riocht go mbiadh domharbhtha an feadh do anfadh gan</span>
<lb n="3744"/><span>pheacadh, ionnus gomadh é féin budh ughdar réna bheathaidh nó réna</span>
<lb n="3745"/><span>bhás.”  Agus do réir a ndubhramar, ní hiongnadh a ndearna Dia do</span>
<lb n="3746"/><span>dhíoghaltas ar Ádhamh agus ar a shliocht, ar a mhéid do thaisbéin</span>
<lb n="3747"/><span>sé a neamhfhomós do Dhia ag coill a chána.  Óir is truimide an</span>
<lb n="3748"/><span>peacadh do-rinne, a usacht dó an fhógra tug Dia dhó do choimhéad.</span>
<lb n="3749"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="3750"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="3751"/>
<lb n="3752"/><p><span>Tig S. Augustine leis so san cheathramhadh leabhar déag ro sgríobh</span>
<lb n="3753"/><span>ar Fhlaitheas Dé, mar a n-abair, quisquis homini damnationem</span>
<lb n="3754"/><span>nimiam vel iniustam putat, profecto nescit quanta fuit in non</span>
<lb n="3755"/><span>peccando facilitas “cibé mheasas gurab trom nó gurab aimhcheart an</span>
<lb n="3756"/><span>damnughadh do-rinneadh ar an duine, go fírinneach ní feas dó a</span>
<lb n="3757"/><span>ro-usacht gan an peacadh do dhéanamh.”  As na briathraibh se is</span>
<lb n="3758"/><span>iontuigthe nach daor agus nach iomarcach an bhreath rug Dia ar</span>
<lb n="3759"/><span>Ádhamh agus ar a shíol.  Agus fós, dá meastaoi mórdhacht agus uaisle</span>
<lb n="3760"/><span>agus onóir agus cumhachta an tí tug an fhógra, agus méad a chumaoine</span>
<lb n="3761"/><span>ar an tí dá dtug í, agus dearóile agus uirísleacht an tí ar ar</span>
<lb n="3762"/><span>chuir na commaoine .i. an duine - óir dá leantar go soiche a</span>
<lb n="3763"/><span>phréimh é, do-ghéabhthar gurab don dúil is anuaisle atá san</span>
<lb n="3764"/><span>chruinne atá arna dhéanamh .i. don talamh.  Acht, gidh iomdha</span>
<lb n="3765"/><span>commaoine do chuir Dia air, an mhéid go dtug anam réasúnta dhó ar</span>
<lb n="3766"/><span>dheilbh agus ar dhéanamh Dé, ionnusgo raibhe i libhré agus i</span>
<lb n="3767"/><span>suaitheantas Dé, agus go dtigeadh dhe sin créatúire na talmhan agus</span>
<lb n="3768"/><span>aingil nimhe do bheith ag timpireacht dó, gidh eadh, mo thruaighe,</span>
<lb n="3769"/><span>níor thuig méad na muirne dobhí ag Dia air, gan dol i n-uaill</span>
<lb n="3770"/><span>agus i macnas, agus a chur roimhe féin dia do dhéanamh dhe féin,</span>
<lb n="3771"/><span>agus fios uilc agus mhaitheasa do bheith aige.  Agus saoilim gurab</span>
<lb n="3772"/><span>de sin táinig an seanfhocal adeir nach fuil peata nach fuilngeann</span>
<lb n="3773"/><span>bheith go maith acht an duine.  Agus is é aní céadna so éagcaoineas</span>
<lb n="3774"/><span>Dáibhídh san .48. Salm, mar a n-abair, homo cum in honore</span>
<lb n="3775"/><span>esset non intellexit.  Comparatus est iumentis insipientibus, et</span>
<lb n="3776"/><span>similis factus est illis “ar mbeith i n-onóir don duine, níor</span>
<lb n="3777"/><span>thuig sé é.  Atá arna choimmeas ré bromachaibh éigciallaidhe, agus</span>
<lb n="3778"/><span>do-rinneadh cosmhail riú é.”  Dá chor i gcéill nar thuig Ádhamh</span>
<lb n="3779"/><span>agus nár iomchuir mar budh díol an onóir fuair sé ó Dhia, agus go</span>
<lb n="3780"/><span>dtáinig dhe sin a chor idir ainmhinntibh brúideamhla an tsaoghail</span>
<lb n="3781"/><span>se agus 'na gcuibhreann fá thoirthibh na talmhan.</span></p>
<lb n="3782"/>
<lb n="3783"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="3784"/>
<lb n="3785"/><p><span>Is agá fhoillsiughadh so atá an fábhaill-sgéal nó an fáith-sgéal</span>
<lb n="3786"/><span>léaghthar ag S. Lúcás san chúigeadh caibidil déag, mar</span></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="3787"/><p><span>a n-abair Críost go raibhe athair muinntire agá raibhe dias mac aige,</span>
<lb n="3788"/><span>agus gur iarr an mac fá hóige dhíobh a chuid féin d'oighreacht a</span>
<lb n="3789"/><span>athar, agus an tan fuair sin, gur chaith go craosach diommbalach í,</span>
<lb n="3790"/><span>ionnus ar mbeith fornocht dó go ndeachaidh ar deóraidheacht i</span>
<lb n="3791"/><span>n-imchéin, agus nach raibhe d'innmhe aige acht bheith ag</span>
<lb n="3792"/><span>muicidheacht, agus go mbíodh an uiread soin do ghorta air go</span>
<lb n="3793"/><span>mbíodh i gcuibhreann na muc fán meas.  Gidh eadh, an mac fá sine,</span>
<lb n="3794"/><span>do an i bhfarradh a athar do shíor.  Go fáthach, is é an</span>
<lb n="3795"/><span>t-athair muinntire úd Dia, agus an dias mac úd an t-aingeal agus</span>
<lb n="3796"/><span>an duine, an mac fá hóige Ádhamh, do reac a chuid do pharrthas</span>
<lb n="3797"/><span>agus d'oighreacht nimhe agus grása Dé ar ghreim d'ubhall na</span>
<lb n="3798"/><span>haithne, ionnus go dtáinig sé dá dhruim sin ar díbirt agus ar</span>
<lb n="3799"/><span>deóraidheacht, dá cheilt féin ar ghleann déarach an domhain se, dá</span>
<lb n="3800"/><span>bhiathadh féin do thoirthibh na talmhan, amhail mhuca nó</span>
<lb n="3801"/><span>beathadhacha brúideamhla.</span></p>
<lb n="3802"/>
<lb n="3803"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="3804"/>
<lb n="3805"/><p><span>Is do chor aneithe céadna i gcuimhne dona daoinibh atá aní tarla</span>
<lb n="3806"/><span>don rígh ro-uaibhreach Nabugadonasor, amhail léaghthar san</span>
<lb n="3807"/><span>cheathramhadh caibidil do Leabhar Daniel, mar do chuir Dia tréna</span>
<lb n="3808"/><span>anuaill féin as a ríoghdhacht é, agus fós mar do chuir i ngealtacht</span>
<lb n="3809"/><span>é, ionnus go mbíodh i gcuibhreann na mbó fán bhféar, agus gur</span>
<lb n="3810"/><span>fhás a fhionnfadh amhail chlúmh iolair, agus a ingne amhail ingne</span>
<lb n="3811"/><span>éan; agus go raibhe amhlaidh sin ar feadh seacht mbliadhan, nó gur</span>
<lb n="3812"/><span>thuig sé cumhacht Dé do bheith ós a chionn, agus gur thuig go</span>
<lb n="3813"/><span>bhféadfadh do réir a thoile féin do dhéanamh ris gach n-aon.</span></p>
<lb n="3814"/>
<lb n="3815"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="3816"/>
<lb n="3817"/><p><span>Tuig, a dhuine, as na sompladhaibh móra so nach foláir dhuit go</span>
<lb n="3818"/><span>feithmheach bheith ar do choimhéad féin fá thoil Dé do dhéanamh.</span>
<lb n="3819"/><span>Agus is móide is ineagluighthe dhuit a lámh throm do luighe ort, go</span>
<lb n="3820"/><span>dtug sé dlighe agus reacht duit as a dtuigfir cionnus do-ghéana</span>
<lb n="3821"/><span>tú a réir, mar is follus as an Scrioptúir agus a horduighthibh na</span>
<lb n="3822"/><span>hEagailse naomhtha sheólas duit go laothamhail créad is indéanta</span>
<lb n="3823"/><span>dhuit.  Óir an t-óglách agá mbí a fhios</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="3824"/><p><span>go cinnte créad is maith léna thighearna do dhéanamh dhó, agus</span>
<lb n="3825"/><span>nach déin do réir thoile a thighearna, is maith an díol</span>
<lb n="3826"/><span>smachtuighthe é.  Agus atá Críost féin ag cor aneithe se i gcuimhne</span>
<lb n="3827"/><span>dhúinn, amhail léaghthar ag Lúcás san dara caibidil déag, mar a</span>
<lb n="3828"/><span>n-abair, servus sciens voluntatem domini et non faciens, vapulabit</span>
<lb n="3829"/><span>plagis multis “an t-óglách agá mbí fios toile a thighearna agus</span>
<lb n="3830"/><span>nach déin dá réir, géabhthar air go bhfágthar iomad créacht air.”</span>
<lb n="3831"/><span>Agus is eadh is iontuigthe as so, gur beitte dá gach aon agá bhfuil</span>
<lb n="3832"/><span>creideamh Dé, eagla do bheith air fána thoil do shárughadh.  Agus</span>
<lb n="3833"/><span>fós, ná measadh aon-duine go saorfadh a ainbhfios é i mbriseadh</span>
<lb n="3834"/><span>reachta Dé, do bhríogh go bhfuil an reacht go foirleathan arna</span>
<lb n="3835"/><span>chraobh-sgaoileadh agus arna fhógra dona Críostaidhthibh i</span>
<lb n="3836"/><span>gcoitchinne, mar nach saorann bheith i n-ainbhfios an dlighidh an</span>
<lb n="3837"/><span>t-aoghaire allta bhíos i mbeannaibh sliabh tré chaidreabh do</span>
<lb n="3838"/><span>thabhairt don mheirleach agá mbí fógra an dlighidh 'na dhiaidh,</span>
<lb n="3839"/><span>gan bhás do thabhairt don aoghaire tréna chaidreabh don</span>
<lb n="3840"/><span>mheirleach.  Óir dá n-abradh an t-aoghaire nach cuala féin gur</span>
<lb n="3841"/><span>choir bháis ar dhuine caidreabh nó muinntearas do dhéanamh ré</span>
<lb n="3842"/><span>tréatúir, agus dá sin nár dhligh bás d'fhagháil, thairis sin</span>
<lb n="3843"/><span>do-ghéabhadh bás d'imirt air.  Mar an gcéadna don ní adubhramar</span>
<lb n="3844"/><span>thuas.</span></p>
<lb n="3845"/>
<lb n="3846"/><p><span>AN SEISEADH HALT</span>
<lb n="3847"/><span>'na gcuirthear i gceist, ar mbeith d'Ádhamh lán d'eagna agus</span>
<lb n="3848"/><span>do shubháilcibh, cionnus tarla dhó an fhógra tug Dia dhó do</span>
<lb n="3849"/><span>shárughadh.</span></p>
<lb n="3850"/>
<lb n="3851"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="3852"/>
<lb n="3853"/><p><span>Mo fhreagra air so, ar dtús, dá chor i gcéill dona daoinibh, dá</span>
<lb n="3854"/><span>mhéid eagna agus neart agus innmhe shaoghalta bhíos aca, go</span>
<lb n="3855"/><span>ndlighid iad féin do choimhéad go haireach, agus gan bheith</span>
<lb n="3856"/><span>lánmhar asta féin.  Agus is uime sin adeir Ieremias naomhtha ag</span>
<lb n="3857"/><span>labhairt ar Sholamh san naomhadh caibidil, non glorietur sapiens</span>
<lb n="3858"/><span>in sapientia sua, nec fortis in fortitudine sua,</span></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="3859"/><p><span>nec dives in divitiis suis “ná bíodh an t-eagnaidheach glórmhar</span>
<lb n="3860"/><span>as a eagna, ná an tréan as a neart, ná an saidhbhir as a</span>
<lb n="3861"/><span>shaidhbhreasaibh.”  Dá chor i gcéill, mar go ndeachaidh Solamh</span>
<lb n="3862"/><span>ré seachrán, agus gur thuit i bpeacaidhibh gráineamhla, tar ceann a</span>
<lb n="3863"/><span>raibhe d'eagna agus do neart agus do shaidhbhreasaibh aige, gur</span>
<lb n="3864"/><span>beitte dona daoinibh agá mbiadh aon-chuid dona cáilibh se ionnta,</span>
<lb n="3865"/><span>crioth agus eagla do bheith orra, d'eagla go dteigéamhadh dhóibh</span>
<lb n="3866"/><span>fearg Dé do thuilleamh, amhail tarla do Sholamh.</span></p>
<lb n="3867"/>
<lb n="3868"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="3869"/>
<lb n="3870"/><p><span>An dara hadhbhar fár fhuiling Dia d'Adhamh an fógra úd do</span>
<lb n="3871"/><span>shárughadh, dá chor i gcéill dona daoinibh nach dlighid bheith</span>
<lb n="3872"/><span>roi-dhíleas dá naomhthacht ná dá n-ionnracus féin, mar gur chlaon</span>
<lb n="3873"/><span>Ádhamh dobhí ro-naomhtha an chuing do chuir Dia air féin.  Agus</span>
<lb n="3874"/><span>is ag cor aneithe céadna i gcéill atá aní adeir Pól,1 Cor.10, qui</span>
<lb n="3875"/><span>stat, videat ne cadat “an tí atá 'na sheasamh, féachadh nach</span>
<lb n="3876"/><span>tuitfeadh.”  Dá chor i gcéill gur beitte don tí bhíos naomhtha</span>
<lb n="3877"/><span>eagla do bheith air fá thuitim i ndroch-staid.  Is iontuigthe so</span>
<lb n="3878"/><span>a briathraibh S. Augustine ar an .38. Salm, mar a n-abair,</span>
<lb n="3879"/><span>aliter non potes esse perfectus, nisi scias hic te non posse</span>
<lb n="3880"/><span>perfectum esse “ní fhéadann tú ar chor oile bheith iomlán, munab</span>
<lb n="3881"/><span>feasach thú nach féadann tú bheith iomlán annso” .i. san saoghal.</span></p>
<lb n="3882"/>
<lb n="3883"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="3884"/>
<lb n="3885"/><p><span>An treas fáth fár thuit Ádhamh, dá chor i gcéill dona daoinibh</span>
<lb n="3886"/><span>gurab meinic ghortuighthear Dia do sheachnadh na comharsan do</span>
<lb n="3887"/><span>ghortughadh; mar is follus i n-Ádhamh, do-rinne míréir Dé do</span>
<lb n="3888"/><span>dhéanamh réire Éabha.  Agus atá Hieronymus 'na Eip. ad Heliodorum</span>
<lb n="3889"/><span>ag tabhairt chomhairle dhúinn, créad is indéanta sa chás so, mar a</span>
<lb n="3890"/><span>n-abair, si necessitas venerit, ut amor parentum sive filiorum</span>
<lb n="3891"/><span>amori Dei comparetur, et non possit utrumque servari, odium in suos,</span>
<lb n="3892"/><span>pietas in Deum observanda “más éigean go mbiadh grádh na</span>
<lb n="3893"/><span>dtuismhidhtheóiridhe agus na cloinne dá choimmeas ré grádh Dé, agus</span>
<lb n="3894"/><span>nach féadtar gach grádh dhíobh do choimhlíonadh, coimhéid do</span>
<lb n="3895"/><span>dhúthracht do Dhia agus t'fhuath</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="3896"/><p><span>do chách.”  Ionann sin ré a rádh agus dá raibhe coimhlíonadh thoile</span>
<lb n="3897"/><span>Dé contrárdha do choimhlíonadh toile do charad, tréig coimhlíonadh</span>
<lb n="3898"/><span>toile do charad ar choimhlíonadh toile Dé.  Gidh eadh, fa-ríor, is</span>
<lb n="3899"/><span>iomdha Ádhamh san aimsir se ann, chlaonas ó thoil Dé do dhéanamh i</span>
<lb n="3900"/><span>ngioll ar thoil na colna nó na cloinne nó na comharsan.  Bíodh a</span>
<lb n="3901"/><span>fhiadhnaise sin ar mhórán do dhaoinibh sgaoilte na hÉireann.</span>
<lb n="3902"/><span>Óir atá cuid díobh do-bheir iad féin do chraos agus do dhrúis,</span>
<lb n="3903"/><span>d'aoibhneas agus d'antlás.  Cuid oile dhíobh ag déanamh</span>
<lb n="3904"/><span>anfhlaithis agus éagcóra ar anbhfannaibh, ré saidhbhreas agus ré</span>
<lb n="3905"/><span>fearann d'fhágbháil agá gcloinn féin go héigceart i n-aghaidh</span>
<lb n="3906"/><span>thoile Dé.  Agus fós drong oile dhíobh ag dísliughadh agus ag ceilt</span>
<lb n="3907"/><span>a gcreidimh, d'eagla aimhréire na n-uachtarán saoghalta do</span>
<lb n="3908"/><span>dhéanamh.  Ní áirmhim an drong atá taoibh amuigh do luing Pheadair,</span>
<lb n="3909"/><span>atá ag onfais i n-oigian aidhbhseach na heiriceachta.  Agus mo</span>
<lb n="3910"/><span>thruaighe, ní thuigid an teagasg do-bheir Dia dá gach aon aca</span>
<lb n="3911"/><span>san seiseadh caibidil in Ecclo., mar a n-abair, noli fieri pro</span>
<lb n="3912"/><span>amico inimicus “ná déana easgcara dhíot féin ar son do charad.”</span>
<lb n="3913"/><span>Dá chor i gcéill nach dleaghair dhúinn easgcaraid do dhéanamh</span>
<lb n="3914"/><span>dhínn féin do Dhia, do cheannach cairdeasa créatúireadh san</span>
<lb n="3915"/><span>gcruinne.</span></p>
<lb n="3916"/>
<lb n="3917"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="3918"/>
<lb n="3919"/><p><span>An ceathramhadh fáth, do bhríogh gur haithneadh dhe gan buain ris</span>
<lb n="3920"/><span>an ubhall.  Óir is móide bhíos dúil ag duine san ní, bheith agá</span>
<lb n="3921"/><span>thoirmeasg air.  Agus is de sin atá an seanfhocal adeir go mbí</span>
<lb n="3922"/><span>neimh ar an aithne.  Agus tig an file Laidneamhail leis so, mar a</span>
<lb n="3923"/><span>n-abair, ag labhairt ar aní gcéadna:</span></p>
<lb n="3924"/>
<lb n="3925"/><p><span>nitimur in vetitum semper cupimusque negata</span></p>
<lb n="3926"/>
<lb n="3927"/><p><span>“bí dúil againn do ghnáth saní bhíos arna thoirmeasg orainn, agus</span>
<lb n="3928"/><span>sanntuighmíd aní bhíos agá dhiúltadh orainn.”  Agus is uime sin</span>
<lb n="3929"/><span>adeir Ieremias san chéad-chaibidil do Leabhar na hEólchaire, ag</span>
<lb n="3930"/><span>teacht tar chinn-leitribh an chinidh dhaonna .i. Ádhamh agus</span>
<lb n="3931"/><span>Éabha, principes eius facti sunt velut arietes “do-rinneadh a</span>
<lb n="3932"/><span>bprionnsaidhe súd amhail reithidhe,” ar sé, ag labhairt ar an</span>
<lb n="3933"/><span>nádúir dhaonna.  Ionann sin ré a rádh agus gurab móide do</span></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="3934"/><p><span>bhí dúil aca i n-ubhall na haithne, bheith agá thoirmeasg orra.</span>
<lb n="3935"/><span>Óir is d'airdheanaibh an reithe, dá dteagmhadh i dteach</span>
<lb n="3936"/><span>theineadh é, nach fuil dá thréine dobeithí agá chor amach, nach</span>
<lb n="3937"/><span>déine 'sa chách dobhiadh féin ag filleadh isteach arís.  Mar an</span>
<lb n="3938"/><span>gcéadna d'Ádhamh agus d'Éabha agus dá gach aon-duine dhá síol,</span>
<lb n="3939"/><span>agus is uime sin shamhluighthear ré reitheadhaibh iad.</span></p>
<lb n="3940"/>
<lb n="3941"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="3942"/>
<lb n="3943"/><p><span>Tig leis an sgéal so aní léaghthar ar mhaighistir chríonna agus ar</span>
<lb n="3944"/><span>a dheisgiobal.  Is eadh aithristear ann, gur fhiafruigh an</span>
<lb n="3945"/><span>deisgiobal don mhaighistir créad tug ar Ádhamh ubhall na haithne</span>
<lb n="3946"/><span>d'ithe tar fhógra nDé, agus a usacht dó a mhalairt do thoradh</span>
<lb n="3947"/><span>d'fhagháil i bparrthas ré a chaitheamh.  Is eadh do-rinne an</span>
<lb n="3948"/><span>maighistir, dá mhéis agus a mbeóil ar a chéile, agus éanlaith</span>
<lb n="3949"/><span>bheag bheó eatorra, do thabhairt don deisgiobal.  Agus adubhairt</span>
<lb n="3950"/><span>ris gan an dá mhéis d'osgladh ó chéile go ceann cheithre</span>
<lb n="3951"/><span>n-uaire fichead, agus go dtiubhradh fuasgladh ar a cheist dó.</span>
<lb n="3952"/><span>Do ghabh an deisgiobal na miasa, agus do-chuaidh i bhfód fá leith</span>
<lb n="3953"/><span>ris féin.  Agus do ghabh mian é na miasa d'fhoslogadh ó chéile</span>
<lb n="3954"/><span>ar mbeith arna dtoirmeasg air, ionnus go mbiadh a fhios aige</span>
<lb n="3955"/><span>créad dobhí eatorra.  Do fhás a mhian com-mór sin go nár</span>
<lb n="3956"/><span>fhuiling gan a bhfosgladh.  Agus arna bhfosgladh dhó do</span>
<lb n="3957"/><span>lingsead an éanlaith uaidh, go nach raibhe breith aige orra.  Ar</span>
<lb n="3958"/><span>dtoidheacht don mhaighistir dá ionnsaighe i gcionn laoi go</span>
<lb n="3959"/><span>n-oidhche, do fhiafruigh dhe ar choimhéid na miasa gan osgladh.</span>
<lb n="3960"/><span>Agus adubhairt-sean “Ó a mhaighistir, ar sé, gabh agam.  Níor</span>
<lb n="3961"/><span>fhéadas gan a n-osgladh, arna mbeith arna dtoirmeasg oram.”</span>
<lb n="3962"/><span>“Mar an gcéadna, a mhacaoimh, ar an maighistir, ar mbeith do</span>
<lb n="3963"/><span>thoradh chroinn na haithne arna thoirmeasg ar Ádhamh, níor</span>
<lb n="3964"/><span>fhéad gan a fhromhadh.”  As gach ní dá ndubhramar is follus gurab</span>
<lb n="3965"/><span>móide dúil na ndaoine saní, bheith agá thoirmeasg orra, agus dá</span>
<lb n="3966"/><span>réir sin gurab dona hadhbharaibh fár ith Ádhamh ubhall na haithne,</span>
<lb n="3967"/><span>tré bheith arna thoirmeasg air.</span>
<lb n="3968"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="3969"/><p><span>AN SEACHTMHADH HALT</span>
<lb n="3970"/><span>as a dtuigthear gurab cosmhail Ádhamh ré deóraidh dobhiadh ar</span>
<lb n="3971"/><span>díbirt i gcoigcrích.</span></p>
<lb n="3972"/>
<lb n="3973"/><p><span>An chéad-ghoin.</span>
<lb n="3974"/><span>Tuig, a dhuine, gurab cosmhail Ádhamh tar éis an pheacaidh ré</span>
<lb n="3975"/><span>deóraidh dobhiadh ar díbirt as a dhúthaigh féin ag taisteall</span>
<lb n="3976"/><span>coigcríoch, agus do-ghéabhadh bheith go maith ris i dtighthibh</span>
<lb n="3977"/><span>ósda mar gheall ar dhíolaidheacht do thabhairt ar a shon.  Óir</span>
<lb n="3978"/><span>an deóraidh, cidh sámh leis an sódh do-gheibh sna tighthibh ósda,</span>
<lb n="3979"/><span>is searbh agus is doiligh leis bheith agá dhíol.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="3980"/><span>d'Ádhamh agus dá shíol, ar mbeith dhóibh arna n-athchor agus</span>
<lb n="3981"/><span>arna n-ionnarbadh a parrthas i gcoigcrích na coire, do-gheibhid</span>
<lb n="3982"/><span>sódh agus sádhaile i dtigh ósda an domhain se, áit i bhfuilid trí</span>
<lb n="3983"/><span>hard-ósdóiridhe ré riar Ádhaimh agus a shleachta go miochair</span>
<lb n="3984"/><span>muinnteardha .i. an diabhal agus an saoghal agus an cholann.  Óir</span>
<lb n="3985"/><span>do-gheibhid uaill agus glóir dhíomhaoin ón aidhbhirseóir, sainnt</span>
<lb n="3986"/><span>agus cruas agus cruinniughadh ón tsaoghal, leisge agus drúis agus</span>
<lb n="3987"/><span>craos ón cholainn.</span></p>
<lb n="3988"/>
<lb n="3989"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="3990"/>
<lb n="3991"/><p><span>Is ar na trí hósdóiribh se labhras Eóin, mar a n-abair, omne</span>
<lb n="3992"/><span>quod est in mundo aut est concupiscentia carnis, concupiscentia</span>
<lb n="3993"/><span>oculorum et superbia vitae “an uile ní dá bhfuil ar an saoghal ní</span>
<lb n="3994"/><span>fhuil acht ainmhian na colna nó ainmhian súl, nó uabhar beatha</span>
<lb n="3995"/><span>ionnta.”  Gidh eadh, an mhuinntear ré roinnid na hósdóire se, is</span>
<lb n="3996"/><span>cruaidh an cúntas is éigean dóibh do thabhairt uatha ré</span>
<lb n="3997"/><span>n-imtheacht dóibh as an dteach ósda .i. as an domhan.  Bíodh a</span>
<lb n="3998"/><span>fhiadhnaise sin ar lucht Sodoma agus Gomarra, agar chuirsead</span>
<lb n="3999"/><span>na hósdóire se i gcarcair uathbhásaigh ifrinn iad, i ndíol a</span>
<lb n="4000"/><span>dtugsad dóibh, amhail léaghthar san naomhadh caibidil déag in</span>
<lb n="4001"/><span>Genesi.</span></p>
<lb n="4002"/>
<lb n="4003"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="4004"/>
<lb n="4005"/><p><span>Bíodh fós a fhiadhnaise ar Pharao agus ar a shluaghaibh do</span>
<lb n="4006"/><span>báthadh san Muir Ruaidh tré éiliughadh na druinge céadna.</span></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="4007"/><p><span>Agus ar Balthasar rí na Báibiolóine, do thuit i gcúntas na</span>
<lb n="4008"/><span>druinge úd, do réir mar léaghthar san chúigeadh caibidil do Leabhar</span>
<lb n="4009"/><span>Daniel.  Óir ar mbeith ag caitheamh fleidhe don Balthasar so,</span>
<lb n="4010"/><span>do-chonnairc lámh dhuine gan cholainn ag sgríobhadh trí bhfocal</span>
<lb n="4011"/><span>ar an mballa ar a chomhair: ag so na focail, Mane, Thecel,</span>
<lb n="4012"/><span>Phares.  Is eadh chialluigheas an céad-fhocal, Mane, gur áirimh</span>
<lb n="4013"/><span>Dia flaitheas an ríogh sin, agus gur choimhlíon é.  An dara focal,</span>
<lb n="4014"/><span>Thecel, is eadh chialluigheas, gur cuireadh an rí i meidh an</span>
<lb n="4015"/><span>mheasruighthe, go bhfríoth ní budh lugha ioná an chóir aige.  Is</span>
<lb n="4016"/><span>eadh chialluigheas an treas focal, Phares .i. “atá do fhlaitheas</span>
<lb n="4017"/><span>arna thabhairt do lucht na Méad agus na Persia.”  Agus san</span>
<lb n="4018"/><span>oidhche chéadna soin do marbhadh lé Darius é, agus do</span>
<lb n="4019"/><span>críochnuigheadh fírinne na bhfocal sin, go ro thuit san chúntas</span>
<lb n="4020"/><span>amhail adubhramar.</span></p>
<lb n="4021"/>
<lb n="4022"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="4023"/>
<lb n="4024"/><p><span>Fa-ríor is iomdha Balthasar an tráth so ar feadh an domhain ar a</span>
<lb n="4025"/><span>n-imreann Dia an díoghaltas céadna úd do himreadh ar Bhalthasar,</span>
<lb n="4026"/><span>an mhéid go gcoimhlíonann Dia a bhflaitheas ag críochnughadh a</span>
<lb n="4027"/><span>ré, agus go gcuireann i meidh an bhreitheamhnais i n-aimsir an</span>
<lb n="4028"/><span>bháis iad, agus nach faghann an tomhas cóir ionnta, ar mbeith do</span>
<lb n="4029"/><span>cheann na coire ro-throm don mheidh.  Agus marbhthar san oidhche</span>
<lb n="4030"/><span>chéadna iad, an mhéid go mbeirthear breith bháis shíordhaidhe</span>
<lb n="4031"/><span>orra.  Agus roinntear a bhflaitheas, an mhéid go dtugthar a</span>
<lb n="4032"/><span>gcuirp dona crumhaibh agus a n-anmanna d'il-phiastaibh ifrinn.</span>
<lb n="4033"/><span>Agus is mar sin is éigean dóibh cúntas cruaidh do thabhairt dona</span>
<lb n="4034"/><span>hósdóiribh adubhramar.</span></p>
<lb n="4035"/>
<lb n="4036"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="4037"/>
<lb n="4038"/><p><span>Gidh eadh, mo thruaighe, an duine leamh shaoileas cáirde</span>
<lb n="4039"/><span>d'fhagháil óna hósdóiribh se, is meinic fheannaid agus</span>
<lb n="4040"/><span>fhoghaid go hobann é, agus bheanaid a anam as i ngioll ris an</span>
<lb n="4041"/><span>gcúntas, an tan is mó do chuirfeadh roimhe a mhacnas do leanmhain.</span>
<lb n="4042"/><span>Bíodh a fhiadhnaise sin ar Holofernes, ard-chaiptín shluaigh na</span>
<lb n="4043"/><span>hAssiria, amhail léaghthar san cheathramhadh caibidil déag do</span>
<lb n="4044"/><span>Leabhar Iudith.  Óir an uair is mó do shaoil a bhreath féin</span>
<lb n="4045"/><span>d'fhagháil</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="4046"/><p><span>ar chathair Betulia, ar mbeith don bhain-tighearna onóraigh</span>
<lb n="4047"/><span>darbh ainm Iudith iona fharradh ina phuball féin, agus é ag</span>
<lb n="4048"/><span>urgháirdiughadh meanman agus aigeanta 'na timcheall ar mhéad a</span>
<lb n="4049"/><span>ghrádha dhi, táinig san oidhche chéadna soin fear cúntais na</span>
<lb n="4050"/><span>dtrí n-ósdóireadh úd .i. an bás, agus do bhean a cheann do</span>
<lb n="4051"/><span>Holofernes i ndíol an chúntais.  Mar an gcéadna do phrionnsa</span>
<lb n="4052"/><span>do threibh Iuda darbh ainm Ammon, amhail léaghthar san treas</span>
<lb n="4053"/><span>caibidil déag don dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh. Táinig an fear</span>
<lb n="4054"/><span>cúntasa céadna úd dá ionnsaighidh, ar mbeith dhó ag caitheamh</span>
<lb n="4055"/><span>fleidhe, agus do ghabh d'arm ann, gur mharbh é.  Gá dtam ris,</span>
<lb n="4056"/><span>ní tháinig is ní thiocfaidh rí ná prionnsa ná ard-fhlaith ó</span>
<lb n="4057"/><span>thosach an domhain, nach éigean dó an cúntas so do thabhairt uaidh.</span>
<lb n="4058"/><span>Ionnus i ndeireadh an chúntais gurab éigean dá gach aon dol tar</span>
<lb n="4059"/><span>bharr a gheallta, ré díol do thabhairt don fhior chúntasa úd</span>
<lb n="4060"/><span>adubhramar .i. an bás.  Óir foghbhaidh agus feannaidh nó go</span>
<lb n="4061"/><span>bhfágbhann dísgir dearg-lomnocht iad, ar gcaill a gcéadfadh agus</span>
<lb n="4062"/><span>bhríogh a mball, agus a dtoicceadh agus a saidhbhreas saoghalta ó</span>
<lb n="4063"/><span>shoin amach.</span></p>
<lb n="4064"/>
<lb n="4065"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="4066"/>
<lb n="4067"/><p><span>Bíodh a fhiadhnaise sin ar na hard-fhlaithibh is mó tháinig san</span>
<lb n="4068"/><span>domhan riamh.  Óir ní feas dúinn go bhfuil mac ar sliocht</span>
<lb n="4069"/><span>Nabugodonasor ag gabháil flaitheasa na Caldee, ná ar lorg Cyrus</span>
<lb n="4070"/><span>ar an bPersia, ná d'fhuil Darius ar an Méad, ná d'aicme</span>
<lb n="4071"/><span>Alexander ar an nGréig, ná do shíol Shéasair ar an Róimh,</span>
<lb n="4072"/><span>ná do shliocht Hannibal i gCarthago, ná do chineadh Codrus</span>
<lb n="4073"/><span>ar cathraigh na hAithne.  Óir fá héigean dóibh so uile, tar ceann</span>
<lb n="4074"/><span>a neirt agus a gcumhacht, cúntas cinnte do thabhairt uatha iona</span>
<lb n="4075"/><span>bhfuaradar do bhláth diommbuan na beatha so.  Gonadh ag cor</span>
<lb n="4076"/><span>aneithe se i gcéill adeir Baruc san treas caibidil, ubi sunt</span>
<lb n="4077"/><span>principes gentium “cáit i bhfuilid prionnsadha na gcineadhach?”</span>
<lb n="4078"/><span>Dá chor i gcéill gur thuiteadar san chúntas chéadna úd an</span>
<lb n="4079"/><span>bháis.  Agus mar an gcéadna is dá chor i gcéill nach déin an</span>
<lb n="4080"/><span>onóir ná an flaitheas saoghalta caomhna ar na hard-fhlathaibh ón</span>
<lb n="4081"/><span>gcúntas úd atá aní léaghthar ag Deuter..32., ubi sunt dii eorum</span>
<lb n="4082"/><span>in quibus habebant fiduciam?  Surgant et opitulentur vobis, et in</span></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="4083"/><p><span>necessitate vos protegant “cáit i bhfuilid a ndée súd 'nar</span>
<lb n="4084"/><span>chuireadar a muinighin?  Éirghid agus tugaid congnamh libh, agus</span>
<lb n="4085"/><span>díontar leó sibh in bhar riachtanas.”  Dá chor i gcéill nach raibhe</span>
<lb n="4086"/><span>ar cumas na ndée na hard-fhlaithe págánta d'fhóirithin ná</span>
<lb n="4087"/><span>d'fhurtacht ré buanughadh i nglóir dhíomhaoin an tsaoghail se,</span>
<lb n="4088"/><span>ná réna gcaomhna ón chúntas réamhráitte.  Agus go bhfios</span>
<lb n="4089"/><span>damhsa, ciodh milis ris gach n-aon bláth bréagach an domhain se</span>
<lb n="4090"/><span>agá fhromhadh, is greim neimhe agus is deoch domblais dóibh fá</span>
<lb n="4091"/><span>dheireadh é, an tan is éigean dóibh an cúntas casaoideach cruadh-</span>
<lb n="4092"/><span>dhálach úd do thabhairt uatha, amhail adubhramair.  Is móide is</span>
<lb n="4093"/><span>iontuigthe gurab teach ósda an domhan aní léaghthar ag Solamh san</span>
<lb n="4094"/><span>.29. caibidil in Ecclo., mar a n-abair, transi, hospes, et</span>
<lb n="4095"/><span>orna mensam, et quae in manu tuo habes, ciba caeteros “triall seacha</span>
<lb n="4096"/><span>mar aoighidh, oirnigh an bord, agus na neithe atá id láimh, biathuigh</span>
<lb n="4097"/><span>cách.”  As so is iontuigthe nach fuil acht aoidheacht nó ósdóireacht</span>
<lb n="4098"/><span>ar an saoghal againn.  Agus measaim dá réir sin gurab ionann dál</span>
<lb n="4099"/><span>dá gach n-aon ré ndol don domhan so agus don cheithearnach allta</span>
<lb n="4100"/><span>aineólach a hiarthar Mhumhan, do-chuaidh i luing chogaidh</span>
<lb n="4101"/><span>d'iarraidh éadála ar fairrge.  Agus do cuireadh i dtír i</span>
<lb n="4102"/><span>Sagsaibh iad; agus an céad-bhaile 'na dtarla i dtír iad,</span>
<lb n="4103"/><span>tángadar lucht an bhaile do dhéanamh lúthghára rompa, agus dá</span>
<lb n="4104"/><span>mbreith leó dá dtighthibh féin ré tabhairt ósda dhóibh; óir fá</span>
<lb n="4105"/><span>lucht ósda do choimhéad an mhéid dobhí ag áitiughadh san bhaile</span>
<lb n="4106"/><span>sin.  Agus fá hiongnadh leis an gceithearnach iad agá chuireadh</span>
<lb n="4107"/><span>féin, agus gan aithne ag aon-duine dhíobh air.  Agus do-chuaidh</span>
<lb n="4108"/><span>féin agus drong don mhuinntir dobhí mar aon ris i dtigh dhuine</span>
<lb n="4109"/><span>aca ar ósda.  Agus dobhádar muinntear an tighe go ro-mhaith riú ar</span>
<lb n="4110"/><span>feadh seachtmhaine, ionnus gur sháimh leis an gceithearnach an</span>
<lb n="4111"/><span>t-inneall ar a raibhe féin, ar ghloine an árais 'na dtarlaidh é,</span>
<lb n="4112"/><span>agus ar fheabhas a leaptha agus a bhídh agus a dhighe.  Gidh eadh,</span>
<lb n="4113"/><span>ar mbeith dhó féin agus dá chuideachtain ag gabháil a gceada, do</span>
<lb n="4114"/><span>ghairm an t-ósdóir an fear cúntais dobhí aige, agá rádh ris</span>
<lb n="4115"/><span>make reckoning .i. “déana cúntas.”  Leis sin táinig fear an</span>
<lb n="4116"/><span>chúntais, agus do ghabh ag feannadh an cheithearnaigh agus na</span>
<lb n="4117"/><span>muinntire dobhí maille ris, gurbha héigean dóibh uile díolaidheacht</span>
<lb n="4118"/><span>iomlán do thabhairt uatha in gach ní dár</span></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="4119"/><p><span>chaitheadar san tigh an gcéin dobhádar ann, ionnus go rabhadar</span>
<lb n="4120"/><span>folamh ag imtheacht dóibh. Agus táinig dhe sin, cion a raibhe do</span>
<lb n="4121"/><span>shólás agus do mheanmain ré linn gach seasgaireachta dá</span>
<lb n="4122"/><span>bhfuaradar i dtigh an ósda, go raibhe sé do dhólás orra tré</span>
<lb n="4123"/><span>bheith folamh ag imtheacht.  Dobudh iongnadh iomorra leis an</span>
<lb n="4124"/><span>gceithearnach créad an fáth fár feannadh é féin agus cách; óir níor</span>
<lb n="4125"/><span>chleacht sé biadh ná deoch do cheannach riamh roimhe sin.  Agus ar</span>
<lb n="4126"/><span>dteacht go hÉirinn dó do ghabhadar a charaid ag fiafraighe</span>
<lb n="4127"/><span>thuarasgbhála na Sagsan de.  Do ghabh-san ag innisin sgél</span>
<lb n="4128"/><span>dóibh, agus adubhairt thrá nach facaidh talamh riamh budh fearr</span>
<lb n="4129"/><span>biadh agus deoch agus teine agus leabaidh, agus budh suilbhire</span>
<lb n="4130"/><span>daoine.  “Agus locht ar bioth, ar sé, ní haithnidh damh uirre, acht</span>
<lb n="4131"/><span>an tan bhíd na deóraidh ag ceileabhradh don druing do-bheir</span>
<lb n="4132"/><span>aoidheacht dóibh, tig trú dhuaibhseach dheamhnaidhe dá ngairthear</span>
<lb n="4133"/><span>Mac Raicín anuas, agus lámhuighidh go heasaontach na deóraidh,</span>
<lb n="4134"/><span>agus feannaidh agus foghbhaidh iad.”  Go fáthach, is í an chríoch</span>
<lb n="4135"/><span>úd na Sagsan an domhan, agus na hósdóiridhe an diabhal agus an</span>
<lb n="4136"/><span>saoghal agus an cholann, an ceithearnach na daoine i gcoitchinne,</span>
<lb n="4137"/><span>agus Mac Raicín an bás.  Óir amhail bheanas fear an chúntasa</span>
<lb n="4138"/><span>díol don deóradh ar son gach socamhail dá bhfaghann i dtigh an</span>
<lb n="4139"/><span>ósda, mar an gcéadna beanaidh fear cúntasa na n-ósdóireadh úd</span>
<lb n="4140"/><span>adubhramar .i. an bás, cúntas daor-dhálach dona daoinibh bhlaiseas</span>
<lb n="4141"/><span>a bheag nó a mhór do thoirthibh na n-ósdóireadh do luaidheamar.</span></p>
<lb n="4142"/>
<lb n="4143"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="4144"/>
<lb n="4145"/><p><span>Fós, bídh an díol bheanas amach comh-docamhlach sin ionnus gurab</span>
<lb n="4146"/><span>ionann dál don duine ar ndealughadh ris agus don cheannaighe agá</span>
<lb n="4147"/><span>dteigéamhadh loing-bhriseadh do dhruim anfaidh ar muir.  Óir an</span>
<lb n="4148"/><span>tan fhásas anfadh ar an muir, agus bhíos an long i nguais a</span>
<lb n="4149"/><span>sloigthe, teilgidh an ceannaighe an earradh bhíos istigh aige amach,</span>
<lb n="4150"/><span>agus 'na dhiaidh sin buailtear an long fá charraig, agus raobthar</span>
<lb n="4151"/><span>agus sloigthear ainnséin san muir í; agus tig féin ar uairibh</span>
<lb n="4152"/><span>tarnocht i dtír, agus ar uairibh oile báittear é.  Mar an gcéadna,</span>
<lb n="4153"/><span>ar mbeith don duine ag loingseóireacht ar mhuir mhailísigh an</span>
<lb n="4154"/><span>tsaoghail se, séididh gaoth na ngalar ar</span></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="4155"/><p><span>arthrach na hanma .i. ar an gcorp, agus tógthar leis sin tonna taom</span>
<lb n="4156"/><span>agus tinnis, go ngabhaid ag tolladh agus ag taobh-lot churacháin</span>
<lb n="4157"/><span>chriadhamhail an chuirp.  Agus ar mbeith don luing leóinte sin i</span>
<lb n="4158"/><span>mbaoghal a báitte, cuiridh an ceannaighe .i. an t-anam, last na</span>
<lb n="4159"/><span>luinge amach .i. na céadfadha agus uile bhríogha an chuirp.  Agus</span>
<lb n="4160"/><span>'na dhiaidh sin buailtear an long soin fá chairthe nó fá charraig</span>
<lb n="4161"/><span>an bháis, ionnus gurab éigean don cheannaighe .i. don anam, triall</span>
<lb n="4162"/><span>tarnocht go port an pharrthais neamhdha, nó a shlogadh i</span>
<lb n="4163"/><span>bhfodhomhain ifrinn.</span></p>
<lb n="4164"/>
<lb n="4165"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="4166"/>
<lb n="4167"/><p><span>Is beag fós nach ionann dál don duine agus don mheirleach dhamanta</span>
<lb n="4168"/><span>bhíos cuibhrighthe ag triall ón phríosún gus an gcroich.  Óir</span>
<lb n="4169"/><span>amhail bhíos an meirleach damanta ag triall ón bpríosún gus an</span>
<lb n="4170"/><span>gcroich, agus é cuibhrighthe, is mar sin bhíos an duine ag teacht</span>
<lb n="4171"/><span>as an bpríosún .i. a broinn a mháthar, agus é cuibhrighthe i</span>
<lb n="4172"/><span>bpeacadh an tsinnsir, damanta ré fagháil an bháis chorpardha tré</span>
<lb n="4173"/><span>choir Ádhaimh, ag triall gus an gcroich .i. gus an mbás.  Agus</span>
<lb n="4174"/><span>meas féin, a dhuine, amhail nach bí lúth-gháir ar an meirleach úd</span>
<lb n="4175"/><span>ag triall gus an gcroich, agus nach bí seadh ná suim i séadaibh</span>
<lb n="4176"/><span>saoghalta ná i maoin ná i maitheas ar bioth dá bhfágbhann tar</span>
<lb n="4177"/><span>'éis aige, mar an gcéadna dhlighir-se do dhéanamh, a dhuine,</span>
<lb n="4178"/><span>do bhríogh gurab ionann bhar ndál.  Agus cibé adéaradh nach</span>
<lb n="4179"/><span>indéanta an coimmeas soin, do bhríogh go mbí bás an mheirligh go</span>
<lb n="4180"/><span>grod, agus go bhfaghann an duine ré fhada, bíodh a fhios aige</span>
<lb n="4181"/><span>nach obainne bás na croiche ar uairibh ioná an bás nádúrtha.  Agus is</span>
<lb n="4182"/><span>uime sin atá aní léaghthar ag Socrates .i. ar mbeith do lucht</span>
<lb n="4183"/><span>chathrach na hAithne arna dhamnughadh ré bás do thabhairt dó,</span>
<lb n="4184"/><span>táinig duine carad dá ionnsaighidh, agus adubhairt ris, Athenienses</span>
<lb n="4185"/><span>te morte adiudicarunt “rugadar lucht chathrach na hAithne</span>
<lb n="4186"/><span>breath bháis ort.”  Adubhairt-sean ag freagradh dhó, et illos</span>
<lb n="4187"/><span>natura “agus rug an nádúir breath orra-san mar an gcéadna.”  Dá</span>
<lb n="4188"/><span>chor i gcéill gurbh ionann dál dó féin, dobhí arna dhamnughadh</span>
<lb n="4189"/><span>ré bás d'imirt air, agus dona daoinibh i gcoitchinne, ar</span>
<lb n="4190"/><span>ghiorra na cairde bhíos ar a saoghal aca.  Agus is uime sin adeir</span>
<lb n="4191"/><span>Dáibhídh</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="4192"/><p><span>Rí san .102. Salm, homo sicut foenum dies eius, tanquam flos agri</span>
<lb n="4193"/><span>efflorebit “ní fhuil i lá an duine acht amhail fhéar thirim,</span>
<lb n="4194"/><span>agus téid a bhláth dhe amhail bhláth an mhachaire.”  Dá chor i</span>
<lb n="4195"/><span>gcéill, amhail bhíos an féar tirim seirgthe um thráth nóna iarna</span>
<lb n="4196"/><span>bhuain, agus é úr-ghlas ar maidin sul bheantar é, gurab amhlaidh</span>
<lb n="4197"/><span>sin theagmhas don duine, ar mbeith dhó úr ré linn a bheatha, an</span>
<lb n="4198"/><span>tan bhuailtear speal an bháis faoi, go seargann agus go</span>
<lb n="4199"/><span>bhfeódhann go hobann, amhail do-ní bláth an mhachaire.  Tig</span>
<lb n="4200"/><span>Isaias leis aní gcéadna san .40. caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="4201"/><span>omnis caro foenum et omnis gloria eius quasi flos agri “is féar</span>
<lb n="4202"/><span>tirim an uile cholann agus a huile ghlóir amhail bhláth an</span>
<lb n="4203"/><span>mhachaire.”  Tig an file Gaoidhealach leis aní gcéadna mar a</span>
<lb n="4204"/><span>n-abair: -</span></p>
<lb n="4205"/>
<lb n="4206"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4207"/><span>Cidhbé agaibh is sia saoghal,</span>
<lb n="4208"/><span>isé an t-eán agus é i sás:</span>
<lb n="4209"/><span>ná maoidheadh sé a aga uainne,</span>
<lb n="4210"/><span>ní fada ón té is buaine an bás.</span></p>
<lb n="4211"/>
<lb n="4212"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="4213"/>
<lb n="4214"/><p><span>Adeir S. Séam, ag cor ghiorra ré an duine síos, amhail léaghthar</span>
<lb n="4215"/><span>san cheathramhadh caibidil dá Eip., mar a n-abair, quae est</span>
<lb n="4216"/><span>enim vita nostra? vapor est ad modicum parens “créad í ar</span>
<lb n="4217"/><span>mbeathai-ne, acht deatach mhaireas go roi-ghearr.”  Dá chor i</span>
<lb n="4218"/><span>gcéill gurab diombuan ré an duine.  Agus atá Críost dá iarraidh</span>
<lb n="4219"/><span>orainn faire do dhéanamh orainn féin, amhail léaghthar ag Marcus</span>
<lb n="4220"/><span>san treas caibidil déag, mar a n-abair, omnibus dico vigilate</span>
<lb n="4221"/><span>“adeirim ribh uile faire do dhéanamh.”  Agus adeir fós ag Lúcás</span>
<lb n="4222"/><span>san .21. caibidil ris an duine faire ghnáthach do dhéanamh, mar a</span>
<lb n="4223"/><span>n-abair, vigilate itaque omni tempore “déanaidh faire san uile</span>
<lb n="4224"/><span>aimsir.”  Dá chor i gcéill nach bí uair ná tráth saor ag an duine</span>
<lb n="4225"/><span>gan bheith i mbaoghal an bháis.  Do réir mar adeir Críost féin</span>
<lb n="4226"/><span>san .25. caibidil ag Matha, vigilate, quia nescitis diem neque</span>
<lb n="4227"/><span>horam “déanaidh faire, óir ní feas daoibh lá ná uair.”  Dá chor i</span>
<lb n="4228"/><span>gcéill go mbímíd gach aon-tráth agus gach aon-aimsir i</span>
<lb n="4229"/><span>mbaoghal an chúntasa d'iarraidh</span></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="4230"/><p><span>orainn.  Agus fa-ríor, do-bheirimíd faill san bhfeitheamh do</span>
<lb n="4231"/><span>fhoráil Dia orainn do dhéanamh.</span></p>
<lb n="4232"/>
<lb n="4233"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="4234"/>
<lb n="4235"/><p><span>Gidh eadh, teagmhaidh dhúinn amhail tarla don mhacaomh Fhrangcach.</span>
<lb n="4236"/><span>Ag so an sgéal aithristear air .i. go raibhe ar tí síothchána do</span>
<lb n="4237"/><span>cheangal ris an mbás, agus dar leis do taibhsigheadh dhó an bás</span>
<lb n="4238"/><span>do thoidheacht dá ionnsaighidh, go ndubhairt nach raibhe ar breith</span>
<lb n="4239"/><span>dhó gan teacht lá éigin dá fhios; gidh eadh, nach tiocfadh dá</span>
<lb n="4240"/><span>ionnsaighidh gan forfhógra.  Agus táinig dhe sin go dtug an</span>
<lb n="4241"/><span>macaomh i bhfaill gan bheith dá ollmhughadh féin rés an mbás.</span>
<lb n="4242"/><span>Agus go grod 'na dhiaidh sin do ghabh galar gáibhtheach é.  Agus</span>
<lb n="4243"/><span>an tan dobhádar a charaid 'gá fhoráileamh air aithrighe do</span>
<lb n="4244"/><span>dhéanamh, adubhairt-sean nach raibhe guais air, do bhríogh go</span>
<lb n="4245"/><span>raibhe do cheangal aige ar an mbás gan teacht dá ionnsaighidh gan</span>
<lb n="4246"/><span>forfhógra.  Agus fuair bás gan aithrighe amhlaidh sin.  Óir níor</span>
<lb n="4247"/><span>thuig sé gur bh'iad forfhógartha dísle an bháis na taoma agus</span>
<lb n="4248"/><span>na tinnis tarla dhó féin rés an mbás.  Mar sin do dhaoinibh óga</span>
<lb n="4249"/><span>éigcríonna an tsaoghail se.  Saoilid go mbíd do shíoth ris an</span>
<lb n="4250"/><span>mbás, agus nach bí guais ná gábhadh ar bioth 'na gcionn féin.</span>
<lb n="4251"/><span>Agus do-bheirid iad féin do bhaosradh agus do bhuile bhaothánta</span>
<lb n="4252"/><span>na hóige, ionnus nach léir dhóibh a leas do dhéanamh.  Agus tig</span>
<lb n="4253"/><span>dhe sin nach taoibh ris an aon-bhás gcorpardha bhíd, gan na trí</span>
<lb n="4254"/><span>báis do luaidheamar san chéad-trácht d'fhagháil.</span></p>
<lb n="4255"/>
<lb n="4256"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="4257"/>
<lb n="4258"/><p><span>Fós, do bharr air sin caillid a gclú tar a n-éis san tsaoghal.</span>
<lb n="4259"/><span>Ionnus gurab ionann dál dóibh agus don mhadadh fhoiléimeach ar a</span>
<lb n="4260"/><span>mbuailtear cloch.  Óir an tan bhuailtear cloch ar an madadh,</span>
<lb n="4261"/><span>gabhaid na madaidhe oile agá chreim.  Mar an gcéadna, an tan</span>
<lb n="4262"/><span>bhuailtear cloch an bháis ar an madadh úd .i. an peacthach,</span>
<lb n="4263"/><span>gabhaid na madaidhe oile .i. na peacthaigh agá chreim agus agá</span>
<lb n="4264"/><span>chnáimh-ghearradh .i. ag buain a chlú dhe.  Óir mar mharbhaid</span>
<lb n="4265"/><span>na muca mara an mhuc mhara oile do-gheibhid créachtnuighthe, go</span>
<lb n="4266"/><span>ndéinid blogha béal-sgaoilte dhi, mar an</span></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="4267"/><p><span>gcéadna do-níd na peacthaigh ris an bpeacthach oile do-gheibhid</span>
<lb n="4268"/><span>créachtnuighthe ó shoighid an éaga, diubhraigthear air a bogha an</span>
<lb n="4269"/><span>bháis; gabhaid agá chosgairt agus agá chnáimh-ghearradh .i. ag</span>
<lb n="4270"/><span>buain a chlú dhe, maille ré bheith ag reic agus ag faisnéis a olc</span>
<lb n="4271"/><span>i ndiaidh a bháis.</span></p>
<lb n="4272"/>
<lb n="4273"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="4274"/>
<lb n="4275"/><p><span>Adeir fós Solamh san treas caibidil in Eccle. gurab cosmhail ré</span>
<lb n="4276"/><span>chéile an chríoch téid ar an bpeacthach agus ar an bromach, mar a</span>
<lb n="4277"/><span>n-abair, unus est interitus hominis et iumentorum, et aequa</span>
<lb n="4278"/><span>utriusque conditio “is ionann é ag don duine agus dona bromachaibh,</span>
<lb n="4279"/><span>agus is cudroma a gcoingheall leath ar leath.”  Óir teagmhaid trí</span>
<lb n="4280"/><span>neithe dona bromachaibh d'éis a mbáis, theagmhas don pheacthach.</span>
<lb n="4281"/><span>An céid-ní, longaid na madaidhe a bhfuil, ithid na crumha a</span>
<lb n="4282"/><span>bhfeóil, agus beiridh a sealbhaidhe a gcroiceann leis.  Mar an</span>
<lb n="4283"/><span>gcéadna don pheacthach: sloigthear le honchonaibh ifrinn a fhuil</span>
<lb n="4284"/><span>.i. a anam, agus creimid na crumha a cholann, agus gabhaid a</span>
<lb n="4285"/><span>charaid a chroiceann .i. a mhaoin shaoghalta.  Is ar aní gcéadna</span>
<lb n="4286"/><span>labhras an marbh ag Dáibhídh, mar a n-abair, circumdederunt me</span>
<lb n="4287"/><span>canes multi, consilium malignantium obsedit me “do thimchealladar</span>
<lb n="4288"/><span>iomad do madadhaibh mé, agus do shuidh comhairle na millteach i</span>
<lb n="4289"/><span>bhfoslongphort rém ucht.”  Dá chor i gcéill go dtángadar</span>
<lb n="4290"/><span>daosgar-shluagh deamhan ifrinn i bhfoslongphort réna ucht do</span>
<lb n="4291"/><span>shlogadh a anma as.  Atá mar an gcéadna an marbh ag casaoid ag</span>
<lb n="4292"/><span>Dáibhídh ar an díol do-bheirid na crumha ar an gcolainn, mar a</span>
<lb n="4293"/><span>n-abair, foderunt manus meas et pedes meos “do tholladar mo</span>
<lb n="4294"/><span>lámha agus mo chosa,” ar sé.  Atá mar an gcéadna an marbh ag</span>
<lb n="4295"/><span>casaoid ar an díol do-bheirid a charaid ar a mhaoin shaoghalta</span>
<lb n="4296"/><span>tar a éis, mar a n-abair Dáibhídh, super vestem meam miserunt</span>
<lb n="4297"/><span>sortem “do chuireadar crann-chur ar mh'éadach.”  Dá chor i</span>
<lb n="4298"/><span>gcéill go roinnid a charaid maoin an tí do-gheibh bás eatorra</span>
<lb n="4299"/><span>féin, agus nach cuirid éin-ní i sochar d'anam an mhairbh dhíobh.</span></p>
<lb n="4300"/>
<lb n="4301"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="4302"/>
<lb n="4303"/><p><span>Is é an t-éagcomhlann so atá ag anam an mhairbh agá chasaoid san</span>
<lb n="4304"/><span>.63. caibidil ag Isaias, mar a n-abair, circumspexi</span></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="4305"/><p><span>et non erat adiutor, quaesivi et non erat qui adiuvaret “do</span>
<lb n="4306"/><span>fhéachas im thimcheall agus ní raibhe fear mo chabhra, do iarras</span>
<lb n="4307"/><span>agus ní raibhe fear láimhe do thabhairt liom.”  Dá chor i gcéill,</span>
<lb n="4308"/><span>ar mbeith i mbroid ag na trí hainreachtaibh úd d'anam an</span>
<lb n="4309"/><span>mhairbh, go dtugaid a charaid i ndearmad é, agus nach tabhair</span>
<lb n="4310"/><span>aon aca lámh leis.  Gidh eadh, is truagh nach déinid aithris ar iocht</span>
<lb n="4311"/><span>agus ar chinéal choda dona hainmhinntibh brúideamhla.  Óir</span>
<lb n="4312"/><span>léaghthar ar an mbeathadhach darab ainm tortuca, an tan teagmhas a</span>
<lb n="4313"/><span>dhruim ré lár, nach bí ann féin iompódh ar a chosaibh.  Gidh eadh,</span>
<lb n="4314"/><span>sgréachaidh go hard, go gcluintear ar feadh an fhásaigh é, agus</span>
<lb n="4315"/><span>leis sin roichid a choimhchinéal féin dá gach leith dá fhóirithin,</span>
<lb n="4316"/><span>agus cuirid a sróna faoi, go dtógbhaid ar a bhonnaibh é.  Mar an</span>
<lb n="4317"/><span>gcéadna don ghealbhann an tan teagmhas san ghaiste, sgréachaidh</span>
<lb n="4318"/><span>go gáibhtheach, agus leis sin coimhrithid na gealbhainn oile bhíos</span>
<lb n="4319"/><span>'na chomhfhoigse chuige, agus gabhaid ag gearradh an ghaiste dá</span>
<lb n="4320"/><span>ngobaibh agus dá n-ingnibh, go n-aincid amhlaidh sin é.  Mar an</span>
<lb n="4321"/><span>gcéadna budh dual dona daoinibh do dhéanamh, gaiste nó cuibhreach</span>
<lb n="4322"/><span>phéine na marbh do sgaoileadh nó do ghearradh dhíobh, go háirithe</span>
<lb n="4323"/><span>ar mbeith don mharbh ag éighmhe orra, amhail bhíos an gealbhann</span>
<lb n="4324"/><span>cuibhrighthe.  Do réir mar léaghthar san naomhadh caibidil déag ag</span>
<lb n="4325"/><span>Iob, mar a n-abair, miseremini mei, miseremini mei, saltem vos</span>
<lb n="4326"/><span>amici mei “déanaidh trócaire oram, déanaidh trócaire oram, go</span>
<lb n="4327"/><span>háirithe a dhrong is caraid damh.”  Ionnus, tar éis mar do</span>
<lb n="4328"/><span>saorfaidhe anam an mhairbh lé trócaire a charad tar a éis ar an</span>
<lb n="4329"/><span>saoghal, go bhféadfadh a rádh go maoitteach amhail adubhairt</span>
<lb n="4330"/><span>Dáibhídh, anima mea sicut passer erepta est de laqueo venantium,</span>
<lb n="4331"/><span>laqueus contritus est, et nos liberati sumus “atá mh'anam amhail</span>
<lb n="4332"/><span>ghealbhann arna réidheachadh a gaiste na bhfear bhfiadhaigh; do</span>
<lb n="4333"/><span>comhraobadh an gaiste, agus atámaid arnar bhfóirithin.”  Dá chor</span>
<lb n="4334"/><span>i gcéill, an mhuinntear bhíos cuibhrighthe i bpurgadóir, go</span>
<lb n="4335"/><span>sgaoiltear glas na bpian bhíos orra dhíobh, lé deigh-ghníomhaibh</span>
<lb n="4336"/><span>na gcarad bhíos dá n-éis ar an saoghal so.  Óir ní fhéadaid na</span>
<lb n="4337"/><span>hanaim bhíos i mbroid phurgadóra furtacht ar bioth do thabhairt</span>
<lb n="4338"/><span>dóibh féin ná do neach oile, an gcéin bhíd san bhroid sin.</span>
<lb n="4339"/></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="4340"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="4341"/>
<lb n="4342"/><p><span>Is 'na fhioghair sin atá aní léaghthar san treas caibidil in</span>
<lb n="4343"/><span>Exodo, mar ar orduigh Dia do Mhaoise, dobhí 'na dhuine shaor ó</span>
<lb n="4344"/><span>thalamh Madian, dol d'fhóirithin Chloinne Israel, dobhí i</span>
<lb n="4345"/><span>mbroid na hÉigipte, agus nach d'aon-duine dá raibhe san bhroid</span>
<lb n="4346"/><span>féin do orduigh a bhfóirithin.  Mar an gcéadna ní haon-duine dá</span>
<lb n="4347"/><span>mbí i mbroid phurgadóra fhóireas iad féin, ná an dream oile</span>
<lb n="4348"/><span>bhíos maille riú, acht daoine saora ó thalamh Madian .i. an</span>
<lb n="4349"/><span>dream bhíos ar an saoghal so, agus nach bí cuibhrighthe i</span>
<lb n="4350"/><span>ngéibheannaibh na bpeacadh marbhthach.</span></p>
<lb n="4351"/>
<lb n="4352"/><p><span>AN T-OCHTMHADH HALT</span>
<lb n="4353"/><span>'na suidhtear Purgadóir do bheith ann; agus do thuarasgbháil</span>
<lb n="4354"/><span>Phurgadóra nó Ifrinn; agus don riocht 'na mbí an marbh iar n-éag.</span></p>
<lb n="4355"/>
<lb n="4356"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="4357"/>
<lb n="4358"/><p><span>Bíodh a fhios agat, a léaghthóir, go measaim go gcreideann tú</span>
<lb n="4359"/><span>purgadóir do bheith ann, agus dá réir sin léigfead díom don chur so</span>
<lb n="4360"/><span>gan trácht foirleathan do dhéanamh uirre.  Gidh eadh, cuirfead a dó</span>
<lb n="4361"/><span>nó a trí d'áitibh as an Scrioptúir síos, as a dtuigfe an tí</span>
<lb n="4362"/><span>dobhiadh 'na chonntabhairt go bhfuil purgadóir ann, agus dá réir</span>
<lb n="4363"/><span>sin gurab cóir don druing bhíos beó ar an saoghal so lóir-ghníomh do</span>
<lb n="4364"/><span>dhéanamh ar son na marbh do-chuaidh uatha i bpurgadóir, agus go</span>
<lb n="4365"/><span>bhféadaid a saoradh óna bpianaibh.</span></p>
<lb n="4366"/>
<lb n="4367"/><p><span>Ag so an chéad-áit as an Scrioptúir, iona suidhtear purgadóir do</span>
<lb n="4368"/><span>bheith ann .i. mar atá san dara caibidil déag don dara leabhar do</span>
<lb n="4369"/><span>Leabhraibh na Macchabei, mar a n-abarthar, sancta ergo et</span>
<lb n="4370"/><span>salubris est cogitatio, pro defunctis orare “is naomhtha ar an</span>
<lb n="4371"/><span>adhbhar soin agus is folláin an smuaineadh, guidhe ar na marbhaibh.”</span>
<lb n="4372"/><span>Gidh eadh, is follus nach ar na marbhaibh atá i n-ifreann</span>
<lb n="4373"/><span>íochtarach labhras an áit se, do bhríogh nach tig do ghuidhe ná do</span>
<lb n="4374"/><span>dheigh-ghníomharthaibh ar bioth osadh ná saor-dháil do thabhairt</span>
<lb n="4375"/><span>dóibh.  Agus fós ní ar na marbhaibh atá i bhflaitheas Dé</span></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="4376"/><p><span>labhras, do bhríogh nach fuil riachtanas orra, ar mbeith sásuighthe</span>
<lb n="4377"/><span>dhóibh i seilbh na glóire.</span></p>
<lb n="4378"/>
<lb n="4379"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="4380"/>
<lb n="4381"/><p><span>An dara háit as a suidhtear purgadóir do bheith ann, amhail</span>
<lb n="4382"/><span>léaghthar san cheathramhadh caibidil ag Tobias, mar a</span>
<lb n="4383"/><span>n-abarthar, panem tuum et vinum tuum super sepulturam iusti</span>
<lb n="4384"/><span>constitue, ut pauperes inde refecti pro anima iusti Deum deprecentur</span>
<lb n="4385"/><span>“cuir th'arán féin agus t'fhíon féin ar uaigh an</span>
<lb n="4386"/><span>mhairbh, ionnus na boicht sháiseóchar leis sin, go nguidhdís Dia</span>
<lb n="4387"/><span>ar son anma an fhíréin.”  As so is iontuigthe nach ar na marbhaibh</span>
<lb n="4388"/><span>bhíos i n-ifreann íochtarach labharthar annsúd, acht ar anam an</span>
<lb n="4389"/><span>fhíréin.  Agus fós ní ar na marbhaibh bhíos i bhflaitheas Dé</span>
<lb n="4390"/><span>labharthar ann, do bhríogh go mbíd sásuighthe, amhail adubhramair,</span>
<lb n="4391"/><span>do réir Dháibhídh san seiseadh Salm déag, mar a n-abair,</span>
<lb n="4392"/><span>satiabor cum apparuerit gloria tua “biaidh mé arnam shásadh, an</span>
<lb n="4393"/><span>tan bhus léir dhamh do ghlóire-se.”  Dá chor i gcéill go mbí</span>
<lb n="4394"/><span>gach aon dá dtéid go flaitheas Dé sásuighthe, agus dá réir sin</span>
<lb n="4395"/><span>nach bí riachtanas maitheasa ar bioth oile orra ó shoin amach.</span></p>
<lb n="4396"/>
<lb n="4397"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="4398"/>
<lb n="4399"/><p><span>An treas áit as a suidhtear aní céadna, do réir mar léaghthar san</span>
<lb n="4400"/><span>seachtmhadh caibidil in Ecclo., mar a n-abair, mortuo non</span>
<lb n="4401"/><span>prohibeas gratiam “ná cuir toirmeasg ar ghrásaibh d'fhagháil</span>
<lb n="4402"/><span>don mharbh.”  Is follus nach ar an marbh atá i bhflaitheas Dé</span>
<lb n="4403"/><span>labhras an áit se, do bhríogh go bhfuil sé i seilbh na ngrás,</span>
<lb n="4404"/><span>agus nach féadtar a dtoirmeasg air.  Agus fós ní ar an marbh atá i</span>
<lb n="4405"/><span>n-ifreann íochtarach labhras, do bhríogh nach fuil grása ná</span>
<lb n="4406"/><span>furtacht 'na chionn.  Agus ní chuireann éin-ní 'na aghaidh so</span>
<lb n="4407"/><span>aní léaghthar ag Solamh san aonmhadh caibidil déag in Eccle.,</span>
<lb n="4408"/><span>mar a n-abair, si ceciderit lignum ad austrum sive ad aquilonem,</span>
<lb n="4409"/><span>in quocumque loco ceciderit, ibi erit “dá dtuitidh an crann gus an</span>
<lb n="4410"/><span>aird budh dheas nó gus an aird budh thuaidh, gidhbé haird iona</span>
<lb n="4411"/><span>dtuitfidh, is ann bhias.”  Ionann sin ré a rádh agus cidhbé</span>
<lb n="4412"/><span>dhíobh staid 'na bhfuighbhe duine bás, i staid an pheacaidh nó i</span>
<lb n="4413"/><span>staid na ngrás, gurab ann bhias go síordhaidhe.  Gidh eadh,</span></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="4414"/><p><span>do bhríogh nach ionadh réna háitiughadh go síor purgadóir, ní</span>
<lb n="4415"/><span>ráinig a leas Solamh toidheacht tairis san áit se, agus dá réir sin</span>
<lb n="4416"/><span>ní lughaide is iontuigthe purgadóir do bheith ann gan a luadh san</span>
<lb n="4417"/><span>áit úd.  Ag so ní thig leis so do réir S. Augustine, in Sermone</span>
<lb n="4418"/><span>de Igne Purgatorio: qui in aliud saeculum distulit fructum</span>
<lb n="4419"/><span>conversionis, prius purgabitur igne purgationis; hic ignis etsi non</span>
<lb n="4420"/><span>sit aeternus, miro tamen modo gravis est, superat enim omnem poenam</span>
<lb n="4421"/><span>quam homo unquam passus est in vita, vel pati potest “an tí</span>
<lb n="4422"/><span>chuireas ar ceal toradh iompuidhthe ón pheacadh, glanfaidhear ar</span>
<lb n="4423"/><span>dtús é lé teinidh an ghlantuighthe.  Agus gion go bhfuil an teine</span>
<lb n="4424"/><span>se síordhaidhe, más eadh is iongantach an truime atá innte.</span>
<lb n="4425"/><span>Sáruighidh sí iomorra an uile phian dar fhulaing duine riamh san</span>
<lb n="4426"/><span>bheathaidh se, nó fhéadas d'fhulang.”  As so is iontuigthe, an</span>
<lb n="4427"/><span>mhuinntear nach coimhlíonann na breatha aithrighe, gurab éigean a</span>
<lb n="4428"/><span>bhfaghairt i bpurgadóir leis an mbráith-theine agus leis gach</span>
<lb n="4429"/><span>gné oile phéine dhleaghair dhíobh d'íoc innte.</span></p>
<lb n="4430"/>
<lb n="4431"/><p><span>An ceathramhadh goin. corrigenda.</span></p>
<lb n="4432"/>
<lb n="4433"/><p><span>Tuig, a dhuine, go bhféadtar a fhiafraighidh annso don mharbh</span>
<lb n="4434"/><span>créad an riocht i bhfuil i bpurgadóir.  Ag so freagra an mhairbh</span>
<lb n="4435"/><span>do réir Dháibhídh Ríogh san .39. Salm, mar a n-abair,</span>
<lb n="4436"/><span>circumdederunt me mala quorum non est numerus “do thimchealladar</span>
<lb n="4437"/><span>uilc díoáirmhe mé.”  Agus is uime sin adeir Dáibhídh go</span>
<lb n="4438"/><span>haccaointeach aigmhéil, do réir mar léaghthar san .72. Salm,</span>
<lb n="4439"/><span>ad nihilum redactus sum, et nescivi “do cuireadh ar neimhfní mé,</span>
<lb n="4440"/><span>agus gan a fhios agam.”  Agus fós is é an t-olc so theagmhas don</span>
<lb n="4441"/><span>duine ré linn an bháis, do tharrngair Críost, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="4442"/><span>ag Matha san cheathramhadh caibidil déag, mar a n-abair, erit</span>
<lb n="4443"/><span>tunc tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi usque modo,</span>
<lb n="4444"/><span>neque fiet “biaidh an tráth soin buaidhreadh mór; a shamhail ní</span>
<lb n="4445"/><span>raibhe ó thús an domhain go soiche so, agus ní dingéantar.”  Agus</span>
<lb n="4446"/><span>is é microcosmos .i. an domhan beag mar atá .i. an duine go fáthach</span>
<lb n="4447"/><span>thuigthear annso.  Dá chor i gcéill nach bí acht cluiche in gach</span>
<lb n="4448"/><span>olc oile theagmhas don duine i bhfail an bháis.  Agus is é aní</span>
<lb n="4449"/><span>céadna do tharrngair Dia dhúinn i gcoitchinne, do réir mar</span>
<lb n="4450"/><span>léaghthar san .31. caibidil ag Deuter., mar a n-abair,</span>
<lb n="4451"/><span>occurrent vobis mala in extremo tempore “teigéamhaid uilc dhaoibh</span>
<lb n="4452"/><span>san aimsir dhéidheanaigh.”  Agus is é an dochar</span></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="4453"/><p><span>díblidhe deanacht so theagmhas don duine a los an bháis</span>
<lb n="4454"/><span>do bhean beadhgadh croidhe ar an rígh Ezechias, lér shil sé</span>
<lb n="4455"/><span>srotha díochra déar, an tan do bhagair Isaias an bás air, ionnus</span>
<lb n="4456"/><span>go raibhe ré n-iodhnaibh lé hiarghnó agus lé heólchaire, tré</span>
<lb n="4457"/><span>ghoimh na nguasacht dobhí ós a chionn, do thoisg an bháis dá</span>
<lb n="4458"/><span>rochtain, do réir mar léaghthar san .20. caibidil don</span>
<lb n="4459"/><span>cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na Ríogh.</span></p>
<lb n="4460"/>
<lb n="4461"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="4462"/>
<lb n="4463"/><p><span>Is follus an díoth agus an díoghbháil do-ní an bás don duine as an</span>
<lb n="4464"/><span>bhfioghair léaghthar ag Daniel san dara caibidil, mar a</span>
<lb n="4465"/><span>dtráchtar ar an íomháigh do-chonnairc an rí, agá raibhe a ceann</span>
<lb n="4466"/><span>d'ór, a lámha agus a hucht d'airgead, a bruinne agus a leasracha</span>
<lb n="4467"/><span>d'umha, a sliasta d'iarann, agus an chuid oile dá cosaibh</span>
<lb n="4468"/><span>d'iarann agus do chriaidh.  Agus do-chonnairc cloch gan lámha agá</span>
<lb n="4469"/><span>gluasacht ag toirléim do shliabh, agus ag teagmháil ré cosaibh na</span>
<lb n="4470"/><span>híomháighe, gur choimmbris ó bhaitheas go bonn gach ball di.</span>
<lb n="4471"/><span>Go fáthach, is í an íomháigh úd an duine, an t-ór úd uaisle na</span>
<lb n="4472"/><span>fola, an t-airgead na saidhbhris, an t-umha an chlú shaoghalta,</span>
<lb n="4473"/><span>an t-iarann an neart, an chré an tsomharbhthacht, an chloch an</span>
<lb n="4474"/><span>bás, an sliabh an ceart diadha.  As an bhfioghair se is iontuigthe</span>
<lb n="4475"/><span>go raobann an chloch úd .i. an bás an íomháigh úd .i. an nádúir</span>
<lb n="4476"/><span>dhaonna, idir uasal agus tsaidhbhir, idir dheigh-theastach agus</span>
<lb n="4477"/><span>thréan agus anbhfann, ionnus nach fágbhann aon-bhall slán di, ón</span>
<lb n="4478"/><span>chéim is airde don dúil dhaonna go soiche an tí is inísle dhi.</span>
<lb n="4479"/><span>Cialluighidh fós an íomháigh an duine, amhail adubhramar.  Óir amhail</span>
<lb n="4480"/><span>bhíos an íomháigh gan radharc gan éisteacht gan uraghall, mar an</span>
<lb n="4481"/><span>gcéadna don duine pheacthach, do réir Dháibhídh, mar a n-abair,</span>
<lb n="4482"/><span>os habent, et non loquentur; oculos habent, et non videbunt; aures</span>
<lb n="4483"/><span>habent, et non audient, etc., “atá béal aca, agus ní laibheóraid;</span>
<lb n="4484"/><span>atáid súile aca, agus ní fhaicfid; atáid cluasa aca, agus ní</span>
<lb n="4485"/><span>chluinfid.”  Ionann dóibh iomorra bheith gan gníomhughadh léna</span>
<lb n="4486"/><span>gcéadfadhaibh agus gan gníomhughadh sochrach na subháilceadh do</span>
<lb n="4487"/><span>dhéanamh.  Cialluighid mar an gcéadna na miotail éagsamhla agus</span>
<lb n="4488"/><span>na boill éagsamhla úd na híomháighe,</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="4489"/><p><span>coire éagsamhla na bpeacthach.  Óir cialluighidh an ceann an</span>
<lb n="4490"/><span>t-uabhar, an t-ucht an tsainnt, na bruinne agus na leasracha</span>
<lb n="4491"/><span>coir na drúise, na luirgne iarnaidhe an fuath, an troightheach criadh</span>
<lb n="4492"/><span>díomhaoineas na beatha tadhaill, agus an chloch úd táinig don</span>
<lb n="4493"/><span>tsliabh, Críost, tig do neamh do thurnamh díomusa agus drúise agus</span>
<lb n="4494"/><span>droich-bheart na bpeacthach, agus dá leagadh go meinic go lár</span>
<lb n="4495"/><span>long-phuirt líonmhair ladranta Luicifeir; áit i bhfaghaid</span>
<lb n="4496"/><span>coimhlíonadh gacha céasta, agus gríosadh gacha galair, agus ardughadh</span>
<lb n="4497"/><span>gacha haingcise, agus tromughadh gacha tinnis, agus príomh-ghoin</span>
<lb n="4498"/><span>gacha peannaide.  Budh iomdha ann fós arracht ag éagcaoine, agus</span>
<lb n="4499"/><span>dragún ag danálaigh, agus onchú ag ualfartaigh, agus faol ar</span>
<lb n="4500"/><span>foluamhain, agus deamhan ag doghra agus ag doghailse, tré ghoimh an</span>
<lb n="4501"/><span>ghríos-ghortha do-gheibhid dá ngroid-phianadh ann.</span></p>
<lb n="4502"/>
<lb n="4503"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="4504"/>
<lb n="4505"/><p><span>Is tré aidhbhsighe na n-il-phian soin, agus tréna dheacracht a</span>
<lb n="4506"/><span>bhfulang, fhiafruigheas Isaias go hiongantach dona daoinibh,</span>
<lb n="4507"/><span>cia dhíobh do fhéadfadh áitiughadh i bhfarradh na péine ifreannda</span>
<lb n="4508"/><span>soin, do réir mar léaghthar san .33. caibidil dá leabhar, mar a</span>
<lb n="4509"/><span>n-abair, quis poterit habitare de vobis cum igne devorante, quis</span>
<lb n="4510"/><span>habitabit ex vobis cum ardoribus sempiternis “cia dhíbh fhéadfas</span>
<lb n="4511"/><span>áitiughadh mar aon ré teinidh shloigthigh?  cia dhíbh áiteóchas</span>
<lb n="4512"/><span>mar aon ré luisneadhaibh nó ré gorthaibh síordhaidhe?”  As gach guais</span>
<lb n="4513"/><span>díobh so do bheith i gcionn an duine, is maith fuair Dáibhídh</span>
<lb n="4514"/><span>Rí a rádh i bpearsain an mhairbh, circumdederunt me mala, etca.</span>
<lb n="4515"/><span>“do thimcheallsad uilc díoáirmhe mé.”  Agus fós neartuighid briathra</span>
<lb n="4516"/><span>Anselmus fírinne aneithe se, san leabhar ró sgríobh do</span>
<lb n="4517"/><span>thruaghántacht an duine, ag faisnéis an chumhgaigh 'na mbí an</span>
<lb n="4518"/><span>duine dá gach éin-leith ré linn an bháis.  “Bí (ar sé) an</span>
<lb n="4519"/><span>breitheamh feargach ós a chionn, agus ifreann osluigthe faoi.  Bí a</span>
<lb n="4520"/><span>choir roimhe, agus a phian 'na dhiaidh.  Bí a choguas dá</span>
<lb n="4521"/><span>chreim don taoibh istigh, agus a náire dá ghoin don taoibh amuigh.</span>
<lb n="4522"/><span>Bíd na peacaidh ghníomhacha do-ní dá dheis, agus na peacaidh</span>
<lb n="4523"/><span>do-ní ré faill dá leith chlí.  Agus bíd na piana cóirighthe</span>
<lb n="4524"/><span>timcheall a chos, agus a lámha agá dtarraing go heasaontach ag</span>
<lb n="4525"/><span>na deamhnaibh.  Ionnus go</span></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="4526"/><p><span>bhféadann an duine go fírinneach an ní adubhairt Susanna do rádh,</span>
<lb n="4527"/><span>ar mbeith i gcumhgach fá chlaoin-bhreith na seanóireadh</span>
<lb n="4528"/><span>gcealgach, amhail léaghthar ag Daniel san treas caibidil déag,</span>
<lb n="4529"/><span>mar a n-abair, angustiae sunt mihi undique “atá cumhgach oram</span>
<lb n="4530"/><span>dá gach aoin-leith.”  Óir is mó an cumhgach 'na mbí an duine do</span>
<lb n="4531"/><span>bhíthin an bháis, ioná an cumhgach 'na raibhe Susanna tré</span>
<lb n="4532"/><span>chlaoin-bhreith na seanóireadh, do bhríogh gur fóireadh Susanna</span>
<lb n="4533"/><span>ón ghábhadh 'na raibhe, agus nach aincear an coireach óna guaisibh</span>
<lb n="4534"/><span>réamhráitte.</span></p>
<lb n="4535"/>
<lb n="4536"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="4537"/>
<lb n="4538"/><p><span>Is trés an nguais se do bheith i gcionn an duine fhoráileas</span>
<lb n="4539"/><span>Críost ar na daoinibh imirce na haithrighe do bheith urlamh</span>
<lb n="4540"/><span>inimtheachta aca, ré dtriall a buailteachas na beatha so gus an</span>
<lb n="4541"/><span>sean-bhaile síordhaidhe, maille ré ceasaibh agus ré cliabhaibh</span>
<lb n="4542"/><span>crábhaidh agus caon-dúthrachta do bheith líonta go luchtmhar do</span>
<lb n="4543"/><span>lón an lóir-ghníomha dhlighid do dhéanamh, iar ndortadh mheidhg</span>
<lb n="4544"/><span>na mailíse a cornaibh an choguais lé gleann déarach an domhain se,</span>
<lb n="4545"/><span>lé sruth-bhuinne uchbhadhach aigmhéil accaointeach na haithrighe.</span>
<lb n="4546"/><span>Ag so mar adeir, ag teagasg an duine agus ag forfhógra na n-olc</span>
<lb n="4547"/><span>bhíos ré tuirling air ré linn a bháis, do réir mar léaghthar ag</span>
<lb n="4548"/><span>Matha san .24. caibidil, mar a n-abair, orate ut fuga vestra</span>
<lb n="4549"/><span>non fiat hieme aut Sabbato “guidhidh ionnus nach biadh bhar</span>
<lb n="4550"/><span>dteitheadh san gheimhreadh ná san Sabbóit.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="4551"/><span>nach am teithidh dona daoinibh an tráth bheireas geimhreadh an</span>
<lb n="4552"/><span>ghalair agus féil an bháis orra.  Óir ní ar Dhia do ghuidhe ná</span>
<lb n="4553"/><span>do ghairm do-bheirid amus ré linn na dtaom agus na dtinneas</span>
<lb n="4554"/><span>dobhiadh agá dtreaghdadh, acht dá fhéachain cionnus do-</span>
<lb n="4555"/><span>ghéabhdaois osadh nó ionnfhuaradh ó na teidhmibh bhíos agá</span>
<lb n="4556"/><span>gcommbuaidhreadh agus ag measgadh a meanman tré olc na haingcise</span>
<lb n="4557"/><span>'na mbíd.  Neartuighid briathra an fháidh Ieremias leis so, mar</span>
<lb n="4558"/><span>a n-abair san seachtmhadh caibidil déag, custodite animas vestras,</span>
<lb n="4559"/><span>et nolite portare pondera in die Sabbati, id est in die quietis,</span>
<lb n="4560"/><span>sive mortis “caomhnuighidh bhar n-anmanna, agus ná hiomarchurthar</span>
<lb n="4561"/><span>libh oireadha i ló na Sabbóite .i. i ló an chumhsanta, nó an</span>
<lb n="4562"/><span>bháis.”  Dá chor</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="4563"/><p><span>i gcéill nach dleaghair dona daoinibh a leas do chor ar cáirde,</span>
<lb n="4564"/><span>ná ualach trom an pheacaidh do chongbháil orra go féile an bháis,</span>
<lb n="4565"/><span>acht a chor dhíobh lé subháilcibh ré linn a sláinte.  Do bhríogh</span>
<lb n="4566"/><span>a ndubhramair, ní cuirthe don duine a leas ar cáirde, gan am na</span>
<lb n="4567"/><span>haithrighe dh'iarraidh ré linn a shláinte, d'eagla go</span>
<lb n="4568"/><span>bhfuighbheadh an bás faill air, i ndoiléire oidhche na haingcise.</span>
<lb n="4569"/><span>Gonadh aire sin adeir file éigin an rann so: -</span></p>
<lb n="4570"/>
<lb n="4571"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="4572"/><span>Go dtí dhíot gan mh'anadh ann,</span>
<lb n="4573"/><span>peacadh, a Dhé, dá ndearnam:</span>
<lb n="4574"/><span>gan teacht, a Choimdhe, as an gcol,</span>
<lb n="4575"/><span>beart is doilghe ioná a dhéanamh.</span></p>
<lb n="4576"/>
<lb n="4577"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="4578"/><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="4579"/>
<lb n="4580"/><p><span>Féadtar mar an gcéadna sgéala cruinne d'fhiafraighidh don</span>
<lb n="4581"/><span>mharbh do thaoibh a anma i bpurgadóir, agus do thaoibh a chuirp</span>
<lb n="4582"/><span>san uaigh, agus fós do thaoibh a chlú dá éis san tsaoghal.  Agus</span>
<lb n="4583"/><span>atáid chúig ceasta ré a gcor ar an marbh in gach gné dona trí</span>
<lb n="4584"/><span>gnéithibh sin, agus do-bheir Dáibhídh Rí freagra ar gach ceist</span>
<lb n="4585"/><span>díobh i bpearsain an mhairbh.  Ag so síos na cúig ceasta bheanas</span>
<lb n="4586"/><span>ris an anam.</span></p>
<lb n="4587"/>
<lb n="4588"/><p><span>(1) An chéid-cheist is ionchuir ar an anam an tan thriallas as</span>
<lb n="4589"/><span>an tsaoghal so .i. créad an cruth 'na mbí an t-árus 'na dtéid?</span>
<lb n="4590"/><span>An mbí álainn nó deagh-mhaiseach?  Adeir an t-anam ag freagradh</span>
<lb n="4591"/><span>go truagh don cheist se, do réir Dháibhídh, posuerunt me in lacu</span>
<lb n="4592"/><span>inferiori, in tenebris, et in umbra mortis “do chuireadar mé san</span>
<lb n="4593"/><span>loch íochtarach, i ndorchadas agus i sgáile an bháis.”  As an</span>
<lb n="4594"/><span>dtuarasgbháil se do-bheir an t-anam truagh uaidh, is urusa a</span>
<lb n="4595"/><span>mheas gurab dochraidh déistineach an chathair chomhnuighthe,</span>
<lb n="4596"/><span>príosún peannaideach purgadóra.</span></p>
<lb n="4597"/>
<lb n="4598"/><p><span>(2) An dara ceist, créad an caidreabh fuair ar ndol i bpurgadóir?</span>
<lb n="4599"/><span>Adeir-sean go truagh ag freagra, susceperunt me sicut leo paratus</span>
<lb n="4600"/><span>ad praedam “do ghabhadar mé (ar sé) amhail do ghéabhadh leómhan</span>
<lb n="4601"/><span>ar a mbiadh inneall creiche do dhéanamh.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="4602"/><span>gurab borb easaontach an caidreabh do-bheirdís na deamhain dó.</span>
<lb n="4603"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="4604"/><p><span>(3) An treas ceist, créad an cleasradh nó na cluicheadha nó an</span>
<lb n="4605"/><span>caitheamh aimsire dobhiadh aige i bpurgadóir?  Do fhreagair agá</span>
<lb n="4606"/><span>rádh, multiplicati sunt qui tribulant me “is fás atá ar an druing</span>
<lb n="4607"/><span>bhíos dom buaidhreadh.”  Dá chor i gcéill nach bí ceól ná</span>
<lb n="4608"/><span>aoibhneas ná urgháirdiughadh meanman i bpurgadóir, acht iachtach</span>
<lb n="4609"/><span>agus osnadhach agus éagcaoine, cnead agus fail agus foghair-ghearán,</span>
<lb n="4610"/><span>agus gnáith-phiana géara goirte goimheamhla, gan osadh gan</span>
<lb n="4611"/><span>ionnfhuaradh ó shoin amach.</span></p>
<lb n="4612"/>
<lb n="4613"/><p><span>(4) An ceathramhadh ceist, créad an leabaidh nó an t-inneall</span>
<lb n="4614"/><span>suain bhíos aige i bpurgadóir?  nó an mbíd cuilceadha clúimh nó</span>
<lb n="4615"/><span>leapthacha snáth-chaola sróill 'na thimcheall?  Truagh sin, adeir</span>
<lb n="4616"/><span>an marbh: ego autem in flagella paratus sum, et dolor meus renovatus</span>
<lb n="4617"/><span>est semper “bím-se agam' ollmhughadh trá rém sgiúrsadh, agus bíd</span>
<lb n="4618"/><span>mo thinnis ag athnuadhadh do shíor.”  As so is iontuigthe nach bí</span>
<lb n="4619"/><span>árach ag an anam bhíos i bpurgadóir ar shuan ná ar shádhaile do</span>
<lb n="4620"/><span>dhéanamh an gcéin bhíos ann.</span></p>
<lb n="4621"/>
<lb n="4622"/><p><span>(5) An cúigeadh ceist, an mbí radharc aoibhinn, nó lubh-ghuirt,</span>
<lb n="4623"/><span>náid moighe míon-sgothacha i bpurgadóir?  Truagh sin, adeir an</span>
<lb n="4624"/><span>t-anam: timor et tremor venerunt super me, et contexerunt me</span>
<lb n="4625"/><span>tenebrae “do ling crioth agus uamhan oram, agus atáim coimhfhitte</span>
<lb n="4626"/><span>i ndorchadas.”  Dá chor i gcéill nach bí soillse i bpurgadóir.</span>
<lb n="4627"/><span>Óir tar ceann go mbí teine phurgadóra loisgneach, ní bhí soillse</span>
<lb n="4628"/><span>innte, do réir Ghreaghóir, mar a n-abair, concremationem habet</span>
<lb n="4629"/><span>et non lucem “bí comhlosgadh innte agus ní bhí solus.”</span></p>
<lb n="4630"/>
<lb n="4631"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="4632"/>
<lb n="4633"/><p><span>Ag so síos na cúig ceasta chuirthear ar an marbh do thaoibh a</span>
<lb n="4634"/><span>chuirp san uaigh.  An chéid-cheist díobh, créad an biadh nó an</span>
<lb n="4635"/><span>deoch bhíos aige san uaigh?  Truagh sin, adeir an marbh: infixus</span>
<lb n="4636"/><span>sum in limo profundi, et non est substantia “atáim ceangailte i</span>
<lb n="4637"/><span>láib an ghrinnill, agus ní fhuil forus ann.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="4638"/><span>go raibhe múchta i n-úir na talmhan fá mhuir mhailísigh an</span>
<lb n="4639"/><span>tsaoghail se, agus dá réir sin nach bí biadh ná deoch aige, acht é</span>
<lb n="4640"/><span>i ngorta ghnáth ag seargadh agus ag feódhughadh, nó go dtuiteann</span>
<lb n="4641"/><span>'na luaithreadh as a chéile, an mhéid nach creimid na crumha agus</span>
<lb n="4642"/><span>na ciaróga dhe.</span>
<lb n="4643"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="4644"/><p><span>An dara ceist chuirthear air, do thaoibh a theangadh, mar atá, an</span>
<lb n="4645"/><span>mbíd labhartha líomhtha nó acfuinn uraghaill innte?  Truagh sin,</span>
<lb n="4646"/><span>adeir an marbh: adhaesit lingus mea faucibus meis “atá mo theanga</span>
<lb n="4647"/><span>i leanmhain dom brághaid, nó dom chuláiribh.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="4648"/><span>go mbí a theanga féin gan lúth gan labhra i ndiaidh an bháis san</span>
<lb n="4649"/><span>uaigh.</span></p>
<lb n="4650"/>
<lb n="4651"/><p><span>An treas ceist, cionnus bhíos radharc a shúl?  Truagh sin, adeir</span>
<lb n="4652"/><span>an marbh: dereliquit me virtus mea, et lumen oculorum meorum non</span>
<lb n="4653"/><span>est mecum “do thréigeas mo bhríogh, agus ní fhuil solus mo</span>
<lb n="4654"/><span>dhearc agam.”  Dá chor i gcéill go rabhadar na súile dall aige</span>
<lb n="4655"/><span>san uaigh.</span></p>
<lb n="4656"/>
<lb n="4657"/><p><span>An ceathramhadh ceist, cionnus atá tadhall a lámh nó a chuirp?</span>
<lb n="4658"/><span>nó an mbí agá nighe agus agá niamh-ghlanadh féin i bhfothraigibh</span>
<lb n="4659"/><span>do bhláthaibh maoth-áille an mhachaire?  Truagh sin, adeir an</span>
<lb n="4660"/><span>marbh, ag tagra go tuirseach doiligh ré Dia: super me confirmatus</span>
<lb n="4661"/><span>est furor tuus, et omnes fluctus tuos induxisti super me “do</span>
<lb n="4662"/><span>comhdhaingnigheadh dásacht t'fheirge oram, a Dhé, agus tugais</span>
<lb n="4663"/><span>do thonna uile thoram.”  Dá chor i gcéill gurab é fothragadh</span>
<lb n="4664"/><span>do-gheibheadh, bheith múchta i gcriaidh, agus í ag trothlughadh</span>
<lb n="4665"/><span>agus ag críonadh a chuirp.</span></p>
<lb n="4666"/>
<lb n="4667"/><p><span>An cúigeadh ceist, cionnus atá a chorp fá shaidhbhreas nó fá</span>
<lb n="4668"/><span>shéadaibh saoghalta?  nó an bhfuil sróll nó sigir nó purpuir nó</span>
<lb n="4669"/><span>biosóir fána chneas san uaigh?  nó an bhfuil ór nó ionnmhas 'na</span>
<lb n="4670"/><span>sheilbh innte?  Truagh sin, adeir an marbh: respice in me et</span>
<lb n="4671"/><span>miserere mei, quia unicus et pauper sum ego “féach mé agus déana</span>
<lb n="4672"/><span>truaighe umam, óir is mé an truaghán is aonaránaighe agus is boichte</span>
<lb n="4673"/><span>ar bioth.”</span></p>
<lb n="4674"/>
<lb n="4675"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="4676"/>
<lb n="4677"/><p><span>Ag so síos na cúig ceasta chuirthear ar an marbh do thaoibh a</span>
<lb n="4678"/><span>chlú dá éis san tsaoghal.  An chéid-cheist, cionnus atáid an</span>
<lb n="4679"/><span>drong dhuit agá mbíodh onóir ort san tsaoghal?  Truagh sin, ar an</span>
<lb n="4680"/><span>marbh: omnes videntes me deriserunt me; locuti sunt labiis, et</span>
<lb n="4681"/><span>moverunt caput “gach aon do-chíodh mé, do ghabhdaois ag</span>
<lb n="4682"/><span>fochuidbheadh fúm; do labhradaois dá mbéalaibh agus do chroithdís</span>
<lb n="4683"/><span>a gcinn oram.”  Agus is uime sin adeir sé so, dá</span></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="4684"/><p><span>chasaoid, an dream do-bheireadh cion dó ré linn a bheatha, gurab</span>
<lb n="4685"/><span>ag fochuidbheadh bhíd i ndiaidh a bháis.</span></p>
<lb n="4686"/>
<lb n="4687"/><p><span>An dara ceist, cionnus do-geibhthear ort an drong dobhíodh agat'</span>
<lb n="4688"/><span>adhmoladh ar an saoghal, agus ag déanamh duan agus dréacht duit?</span>
<lb n="4689"/><span>Truagh sin, ar an marbh: qui laudabant me, adversum me iurabant</span>
<lb n="4690"/><span>“an dream dobhíodh agam' adhmoladh, do mhionnuigheadar im aghaidh.”</span>
<lb n="4691"/><span>Ionann sin ré a rádh agus gur dhearbhuigheadar gurbh olc é.</span></p>
<lb n="4692"/>
<lb n="4693"/><p><span>An treas ceist, cionnus do-geibhthear ort an lucht tuillimh agus</span>
<lb n="4694"/><span>tuarastail dobhíodh agat?  Truagh sin, adeir an marbh: qui iuxta</span>
<lb n="4695"/><span>me erant, de longe steterunt “an dream dobhíodh im fhochair, is</span>
<lb n="4696"/><span>fada uaim sheasaid.”  Dá chor i gcéill nach bí cuimhne ar</span>
<lb n="4697"/><span>chumann aca dhó.</span></p>
<lb n="4698"/>
<lb n="4699"/><p><span>An ceathramhadh ceist, cionnus atáid duit na caraid ar a gcuirtheá</span>
<lb n="4700"/><span>cumaoin?  Truagh sin, adeir an marbh: amici mei et proximi mei</span>
<lb n="4701"/><span>adversum me appropinquaverunt, et steterunt “mo charaid agus mo</span>
<lb n="4702"/><span>chomharsain, do dhruidsead riom, agus do sheasuigheadar im</span>
<lb n="4703"/><span>aghaidh.”  Dá chor i gcéill nach bí cuimhne ar chumann ná ar</span>
<lb n="4704"/><span>chommbáidh ag na cáirdibh go meinic ris an marbh, dá dhlúithe agus</span>
<lb n="4705"/><span>dá dhíoghraisighe bhíd dó ré linn a bheatha.</span></p>
<lb n="4706"/>
<lb n="4707"/><p><span>An cúigeadh ceist, cionnus atáid do chlann ná do bhean phósta</span>
<lb n="4708"/><span>dhuit?  Truagh sin, adeir an marbh, ag éagcaoine ar Dhia ris féin:</span>
<lb n="4709"/><span>longe fecisti notos meos a me; posuerunt me abominationem sibi “do</span>
<lb n="4710"/><span>chuiris, a Dhé, (ar sé) mo dhaoine aitheanta i bhfad uaim, agus</span>
<lb n="4711"/><span>atá gráin aca oram.”  Dá chor i gcéill gurab annamh bhíos luadh</span>
<lb n="4712"/><span>ná iomrádh ag mnaoi ná ag cloinn ar an duine ó dho-gheibh bás,</span>
<lb n="4713"/><span>amhail dobhiadh gráin mhairbh aca air.  Agus do réir a ndubhramar,</span>
<lb n="4714"/><span>is follus go mbí an fhírinne ag an marbh, an tan adeir,</span>
<lb n="4715"/><span>circumdederunt me mala quorum non est numerus “do lingeadar uilc</span>
<lb n="4716"/><span>díoáirmhe im thimcheall.”  Agus ó tharla gach guais ghráineamhail</span>
<lb n="4717"/><span>díobh so i gcionn an mhairbh, dlighidh a bhean agus a chlann</span>
<lb n="4718"/><span>agus a charaid truaighe do bheith aca dhó.  Agus go háirithe is</span>
<lb n="4719"/><span>córaide dhóibh sin do dhéanamh, go mbí an marbh féin agá nguidhe</span>
<lb n="4720"/><span>do ghnáth, ag faisnéis an éigin 'na mbí féin, agá rádh réna</span>
<lb n="4721"/><span>charaid, erue me</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="4722"/><p><span>a circumdantibus me “fóir mé óna neithibh atá agam' chor timcheall.”</span>
<lb n="4723"/><span>Ionann sin ré a rádh agus a fhóirithin óna pianaibh bhíos ag cor</span>
<lb n="4724"/><span>righneasa air gan a léigean go flaitheas Dé a purgadóir.  Agus atá</span>
<lb n="4725"/><span>Pól apstal ag foráileamh aneithe céadna ar na Críostaidhthibh i</span>
<lb n="4726"/><span>gcoitchinne, mar a n-abair san treas caibidil déag gusna</span>
<lb n="4727"/><span>hEabhraidhibh, mementote vinctorum tamquam simul vincti  “bíodh</span>
<lb n="4728"/><span>cuimhne agaibh ar na braighdibh, mar go mbiadh sibh féin</span>
<lb n="4729"/><span>cuibhrighthe mar aon riú.”  As na briathraibh se Phóil is</span>
<lb n="4730"/><span>iontuigthe gurab maith ré Dia fuasgladh ar an druing bhíos</span>
<lb n="4731"/><span>cuibhrighthe i bpríosún purgadóra.  Agus is córaide don duine sin</span>
<lb n="4732"/><span>do dhéanamh go mbí féin i nguais teagmhála san chuibhreach</span>
<lb n="4733"/><span>chéadna, agus fós gurab ionann ainiarsma agus éagcomhlann theagmhas</span>
<lb n="4734"/><span>dóibh leath ar leath, do bhríogh gurab do pheacadh Ádhaimh táinig</span>
<lb n="4735"/><span>gach dochar dhóibh-sean, agus theigéamhas dá gach aon oile, mar</span>
<lb n="4736"/><span>adubhramair thuas, per unum hominem peccatum intravit in mundum,</span>
<lb n="4737"/><span>et reliqua.</span>
<lb n="4738"/></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="4739"/><p><span>Trí Bior-ghaoithe an Bháis.</span></p>
<lb n="4740"/>
<lb n="4741"/><p><span>An treas leabhar.</span></p>
<lb n="4742"/>
<lb n="4743"/><p><span>AN CÉAD-ALT</span>
<lb n="4744"/><span>'na dtráchtar ar na trí seachránaibh lér mealladh ughdair</span>
<lb n="4745"/><span>dh'áirithe do leith na hanma.  Agus cuirfeam san alt chéadna</span>
<lb n="4746"/><span>síos cia an drong théid i bpurgadóir, agus créad fá ndéinid</span>
<lb n="4747"/><span>éigheamh innte.</span></p>
<lb n="4748"/>
<lb n="4749"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="4750"/>
<lb n="4751"/><p><span>De profundis clamavi ad te, Domine; Domine exaudi vocem meam,</span>
<lb n="4752"/><span>Psalmo .129.  “as na hionadhaibh doimhne do éigheas ort, a</span>
<lb n="4753"/><span>Thighearna; a Thighearna, éist mo ghuth.”  Léaghthar ag</span>
<lb n="4754"/><span>S. Augustine san leabhar Ceast ro sgríobh ar Exodo, gurab mór</span>
<lb n="4755"/><span>an chonntabhairt 'na mbí mórán do dhaoinibh do leith na hanma,</span>
<lb n="4756"/><span>do bhríogh nach faicthear é san chorp, ná d'éis dealuighthe</span>
<lb n="4757"/><span>ris an gcorp dhó.  Agus táinig dhe sin go rabhadar trí seachráin</span>
<lb n="4758"/><span>phrinnsiopálta nó shunnradhacha sna daoinibh i dtimcheall</span>
<lb n="4759"/><span>tuigseana staide na hanma.</span></p>
<lb n="4760"/>
<lb n="4761"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="4762"/>
<lb n="4763"/><p><span>An céid-sheachrán lé measaid nach bí an t-anam síordhaidhe.  Agus</span>
<lb n="4764"/><span>is ag aithfhriotal bhriathar na muinntire se atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="4765"/><span>Solamh san dara caibidil do Leabhar na hEagna, mar a n-abair,</span>
<lb n="4766"/><span>ex nihilo nati sumus, et post hoc erimus tanquam non fuerimus, ar</span>
<lb n="4767"/><span>siad “atámaid-ne arnar mbreith do neimhfní, agus 'na dhiaidh so</span>
<lb n="4768"/><span>beimíd mar nach rabhamar ann riamh.”  Dá chor i gcéill, dar leó</span>
<lb n="4769"/><span>féin, amhail do-rinneadh an t-anam do neimhfní, go gcuirthear</span>
<lb n="4770"/><span>arís ar neimhfní é tar éis na beatha so.  Adeir fós Dáibhídh Rí,</span>
<lb n="4771"/><span>do réir bharamhla ní is gar do thuigsin an chomhráidh sin, mar</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="4772"/><p><span>a n-abair, vidi impium exaltatum, et reliqua “do-chonnarc an</span>
<lb n="4773"/><span>t-éadtrócaireach arna ardughadh agus arna thógbháil ós crannaibh</span>
<lb n="4774"/><span>céadruis Sléibhe Liobháin; agus do ghabhas thairis arís, agus</span>
<lb n="4775"/><span>féach, ní raibhe sé ann; do iarras é agus ní fríoth a ionadh ann.”</span>
<lb n="4776"/><span>Gidh eadh, ní headh is iontuigthe a briathraibh Dháibhídh, go</span>
<lb n="4777"/><span>raibhe an t-anam somharbhtha, acht is eadh is fáth dhó, na</span>
<lb n="4778"/><span>peacthaigh bhíos go hard i bhflaitheas agus i n-innmhe</span>
<lb n="4779"/><span>shaoghalta, go dteilgthear ré fánaidh i n-ifreann iad go meinic,</span>
<lb n="4780"/><span>agus nach bí gein ag gabháil a n-oighreachta dá n-éis ar an</span>
<lb n="4781"/><span>saoghal, agus dá réir sin nach bíd i gcuimhne na ndaoine, go nach</span>
<lb n="4782"/><span>bí iomrádh orra.  Agus is córaide a mheas nach iontuigthe a</span>
<lb n="4783"/><span>briathraibh Dáibhídh go mbiadh an t-anam somharbhtha aní adeir</span>
<lb n="4784"/><span>Críost ag Matha san .25. caibidil, ag labhairt ar chrích na</span>
<lb n="4785"/><span>bpeacthach agus na bhfíréan, ibunt hi in supplicium aeternum,</span>
<lb n="4786"/><span>iusti autem in vitam aeternam “rachaid so (ag labhairt ar na</span>
<lb n="4787"/><span>peacthachaibh) i bpéin shíordhaidhe, rachaid cheana na fíréin san</span>
<lb n="4788"/><span>bheathaidh mharthanaigh.”  As na briathraibh se Críost is</span>
<lb n="4789"/><span>iontuigthe go mbí an t-anam síordhaidhe, mar a n-abair, madh</span>
<lb n="4790"/><span>peacthach é, go mbí a phian go síordhaidhe, nó madh fíréan é, go</span>
<lb n="4791"/><span>mbí a ghlóir go síordhaidhe.  Óir ní héidir pian ná glóir na</span>
<lb n="4792"/><span>hanma do bheith síordhaidhe gan an t-anam féin do bheith</span>
<lb n="4793"/><span>síordhaidhe.</span></p>
<lb n="4794"/>
<lb n="4795"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="4796"/>
<lb n="4797"/><p><span>An dara seachrán .i. a admháil go bhfuil an t-anam domharbhtha,</span>
<lb n="4798"/><span>agus a shéanadh nach fuil purgadóir ann.  Agus is é fáth fá séanaid</span>
<lb n="4799"/><span>an drong leanas an seachrán so purgadóir, do bhríogh go dtuigid</span>
<lb n="4800"/><span>as an aonmhadh caibidil déag in Eccle. ag Solamh, nach fuil ann</span>
<lb n="4801"/><span>acht dá áit, i ndiaidh na beatha so, réna n-áitiughadh, mar atá</span>
<lb n="4802"/><span>ifreann nó flaitheas Dé, agus dá réir sin nach fuil purgadóir ann.</span>
<lb n="4803"/><span>Gidh eadh, is amhlaidh is iontuigthe an áit úd Solaimh, nach fuil</span>
<lb n="4804"/><span>d'éis na beatha so ann acht dá áit réna n-áitiughadh go</span>
<lb n="4805"/><span>síordhaidhe, mar atá ifreann íochtarach nó flaitheas Dé.  Agus do</span>
<lb n="4806"/><span>bhríogh nach ionadh réna háitiughadh go síordhaidhe purgadóir, ní</span>
<lb n="4807"/><span>fhuil buain ag briathraibh Sholaimh ria, do bhríogh nach biaidh</span>
<lb n="4808"/><span>aon-duine ag áitiughadh purgadóra ó ló na breithe amach.</span>
<lb n="4809"/></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="4810"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="4811"/>
<lb n="4812"/><p><span>An treas seachrán .i. a rádh nach foghnann commaoine náid deigh-</span>
<lb n="4813"/><span>ghníomha na ndaoine bhíos ar an saoghal dona marbhaibh.  Agus is</span>
<lb n="4814"/><span>uime adeirid sin, mar adeir Dáibhídh, ag labhairt ar Dhia,</span>
<lb n="4815"/><span>reddet unicuique iuxta opera sua “roinnfidh ris gach n-aon do</span>
<lb n="4816"/><span>réir a oibre féin.”  Agus dar leó-san, dá réir sin, madh maith nó</span>
<lb n="4817"/><span>madh saith oibreacha cáich, ní théid i sochar nó i ndochar do</span>
<lb n="4818"/><span>dhruing oile; agus dá réir sin adeirid nach tabhair guidhe ná</span>
<lb n="4819"/><span>maith-ghníomhartha na mbeó furtacht don druing bhíos i bpurgadóir.</span>
<lb n="4820"/><span>Gidh eadh, is olc thuigthear briathra Dháibhídh leó.  Óir ní abair</span>
<lb n="4821"/><span>Dáibhídh san áit úd nach roinnfidh ris na daoinibh acht do réir</span>
<lb n="4822"/><span>a ngníomh féin amháin, acht is eadh thuigeas, go gcaithfidh gach</span>
<lb n="4823"/><span>aon glóir d'fhagháil do réir a dheigh-ghníomh, nó piana do réir</span>
<lb n="4824"/><span>a pheacaidh, maille ré hé féin do thabhairt cúitighthe uaidh, nó</span>
<lb n="4825"/><span>ris na daoinibh oile ar a shon.  Óir an tan do-ní duine oile</span>
<lb n="4826"/><span>cúitiughadh ar son an fhéichimh ris an éilightheóir, bí an féicheamh</span>
<lb n="4827"/><span>saor óna fhiachaibh.  Óir is ionann do dhuine é féin do dhéanamh</span>
<lb n="4828"/><span>díolaidheachta, agus duine oile ar a shon, do réir mar adeir an</span>
<lb n="4829"/><span>riaghail dlighidh san seiseadh leabhar qui facit per alium, perinde</span>
<lb n="4830"/><span>est ac si per se ipsum faciat “an tí ghníomhuigheas maille ré duine</span>
<lb n="4831"/><span>oile, is ionann dó agus é féin do dhéanamh an ghníomha.”  Dá réir</span>
<lb n="4832"/><span>sin, an drong bhíos i bpurgadóir, fuasgaltar iad do ghníomh a</span>
<lb n="4833"/><span>gcarad, mar gomadh iad féin do-ghéanadh an gníomh.  Agus atá</span>
<lb n="4834"/><span>gnáthughadh laothamhail na heagailse somholta ag teacht leis so,</span>
<lb n="4835"/><span>agus agá chor i ngníomh.  Do réir a ndubhramar, is follus gur</span>
<lb n="4836"/><span>bréagach na trí baramhla úd adubhramar.  Agus is uime sin adeir</span>
<lb n="4837"/><span>Dáibhídh i bpearsain an mhairbh, de profundis clamavi ad te,</span>
<lb n="4838"/><span>Domine, etc.</span></p>
<lb n="4839"/>
<lb n="4840"/><p><span>An cúigeadh goin. corrigenda.</span></p>
<lb n="4841"/>
<lb n="4842"/><p><span>Gidh eadh, féadtar a fhiafraighidh annso, cia an drong bhíos i</span>
<lb n="4843"/><span>bpurgadóir? nó créad na hadhbhair fá mbíd innte?  Atáid trí</span>
<lb n="4844"/><span>hadhbhair fá mbíd na fíréin i bpurgadóir.  An céad-adhbhar</span>
<lb n="4845"/><span>dhíobh, tré phéin na bpeacadh marbhthach dhearmadtar 'na</span>
<lb n="4846"/><span>bhfaoisidin.  An dara hadhbhar, trés na peacaidhibh marbhthacha</span>
<lb n="4847"/><span>chuirthear síos 'na bhfaoisidin, is nach roicheann leó lóir-</span>
<lb n="4848"/><span>ghníomh do dhéanamh san tsaoghal so.  An treas adhbhar tréna</span>
<lb n="4849"/><span>bpeacadhaibh sologhtha.  Agus is truime pian an chéad-adhbhair</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="4850"/><p><span>ioná pian an dara hadhbhair, madh ionann gné phéine dhóibh, agus</span>
<lb n="4851"/><span>is truime pian an dara hadhbhair ioná pian an pheacaidh shologhtha.</span>
<lb n="4852"/><span>Gidh eadh, ní feas dúinn créad an aimsear bhíos d'fhiachaibh ar</span>
<lb n="4853"/><span>an anam bheith i bpurgadóir ar son gach peacaidh dhíobh, mar nach</span>
<lb n="4854"/><span>feas dúinn créad é truime gach peacaidh dhíobh.  Gidh eadh,</span>
<lb n="4855"/><span>léaghthar ag Vincentius naomhtha, i seanmóir dh'áirithe, go</span>
<lb n="4856"/><span>raibhe anam i bpurgadóir ar feadh bliadhna ar son aoin-pheacaidh</span>
<lb n="4857"/><span>amháin shologhtha.  Agus a thruaighe, a dhuine, tuig mar go raibhe</span>
<lb n="4858"/><span>bliadhain phéine ar an anam úd i ndiaidh aoin-pheacaidh amháin</span>
<lb n="4859"/><span>shologhtha, gurab iomdha bliadhain bhíos duine i bpéin i ngioll</span>
<lb n="4860"/><span>ris an bpeacadh mharbhthach.</span></p>
<lb n="4861"/>
<lb n="4862"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="4863"/>
<lb n="4864"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso créad fá ndéin an marbh éigheamh i</span>
<lb n="4865"/><span>bpurgadóir.  Mo fhreagra air sin go bhfuilid trí hadhbhair fá</span>
<lb n="4866"/><span>ndéin sé éighmhe.  An céad-adhbhar, tré mhéid a thinnis, do réir</span>
<lb n="4867"/><span>mar adeir Dáibhídh i bpearsain an mhairbh, dolores inferni</span>
<lb n="4868"/><span>circumdederunt me “do thimchealladar doilgheasa ifrinn mé.”  Agus</span>
<lb n="4869"/><span>tig S. Augustine leis so san .44. Seanmóir ro sgríobh gusna</span>
<lb n="4870"/><span>bráithribh ar an bhfásach, mar a n-abair, clamant quotidie qui</span>
<lb n="4871"/><span>iacent in tormentis, clamant, et pauci sunt qui respondeant, ululant</span>
<lb n="4872"/><span>et non est qui consoletur eos, etc. “an dream atá 'na luighe i</span>
<lb n="4873"/><span>bpianaibh, bíd ag éighmhe go laothamhail, ag éighmhe, agus is beag</span>
<lb n="4874"/><span>bhíos ré freagra do thabhairt orra.  Do-níd nuall-ghubha, agus</span>
<lb n="4875"/><span>ní fhaghaid fear a gcomhfhurtuighthe ná meisnigh do chor ionnta.</span>
<lb n="4876"/><span>Ó a bhráithreacha ionmhaine (do ráidh S. Augustine) is mór an</span>
<lb n="4877"/><span>mhíothrócaire agus an chruadháil agus an neamhdhuineatacht dúinn,</span>
<lb n="4878"/><span>mar bhíd go laothamhail ag éigheamh orainn an dream do fhulaing</span>
<lb n="4879"/><span>dochar ar ar son ré linn a mbeatha, agus do chuir comaoin orainn,</span>
<lb n="4880"/><span>agus anois nach cúram orainn lámh do thabhairt leó.  Ó go fírinneach</span>
<lb n="4881"/><span>is mór an neamhdhuineatacht é!  Óir féach an t-easlán 'na luighe</span>
<lb n="4882"/><span>agus é ag éighmhe, agus tigid leagha dá chomhfhurtacht.  Agus an</span>
<lb n="4883"/><span>tan sgréachas an mhuc, coimhrithid na muca oile agá fóirithin.</span>
<lb n="4884"/><span>Agus an tan thuiteas an t-asal i dtuinn, lingid na daoine dá</span>
<lb n="4885"/><span>gach leith go héasgaidh dá thógbháil.  Gidh eadh, an tan bhíos</span>
<lb n="4886"/><span>anam an fhíréin ag</span></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="4887"/><p><span>gul agus ag éighmhe i bpurgadóir, ní fhaghann fear a fhreagartha.</span>
<lb n="4888"/><span>Féachaidh féin bhar míchinéal, a bhráithreacha ionmhaine.”  Tuig, a</span>
<lb n="4889"/><span>dhuine, as na briathraibh se S. Augustine, go mbí doilgheas mór</span>
<lb n="4890"/><span>ar an druing bhíos i bpurgadóir, agus go mbíd ag éighmhe ar an</span>
<lb n="4891"/><span>druing bhíos dá n-éis ar an saoghal, ag iarraidh cabhra orra.</span></p>
<lb n="4892"/>
<lb n="4893"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="4894"/>
<lb n="4895"/><p><span>An dara hadhbhar fá ndéin an marbh éighmhe, agá éagcaoine a ghéire</span>
<lb n="4896"/><span>ghoineas agus ghalruigheas teine phéine purgadóra é.  Óir adeir</span>
<lb n="4897"/><span>S. Augustine san leabhar ro sgríobh don aithrighe fhírinnigh agus</span>
<lb n="4898"/><span>bhréige, gurab iongantach géire an chéasta do-ní teine phurgadóra,</span>
<lb n="4899"/><span>agus fós, nach éidir pian do bheith ar na corpaibh i dtalmhain is</span>
<lb n="4900"/><span>coimmeas neimh agus géire ré goimh theineadh purgadóra.  Agus ní</span>
<lb n="4901"/><span>hiongnadh sin do mheas, mar go n-abair Sebastian naomhtha go</span>
<lb n="4902"/><span>bhfuil an uiread do bharr teasa ag teine phurgadóra ar theinidh</span>
<lb n="4903"/><span>an tsaoghail se, agus atá ag teine an tsaoghail ar theinidh</span>
<lb n="4904"/><span>bhíos dealbhtha ar pháipéar nó ar mhaide.</span></p>
<lb n="4905"/>
<lb n="4906"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="4907"/>
<lb n="4908"/><p><span>An treas adhbhar fá n-éigheann an marbh i bpurgadóir, tré mhéad</span>
<lb n="4909"/><span>an fhuinn bhíos air ré fagháil na glóire bhíos d'easbaidh air</span>
<lb n="4910"/><span>an tan soin.  Agus is ag cur fhoiréigin an fhuinn sé i gcéill atá</span>
<lb n="4911"/><span>aní léaghthar ag Dáibhídh, mar a n-abair, sicut cervus ad fontes</span>
<lb n="4912"/><span>aquaram, ita desiderat anima mea ad te, Deus “amhail bhíos an</span>
<lb n="4913"/><span>fiadh ag triall d'ionnsaighidh na dtobar bhfíor-uisge ar</span>
<lb n="4914"/><span>mhéad a fhuinn dóibh, is mar sin bhíos mian ar mh'anam-sa ré</span>
<lb n="4915"/><span>triall chugat, a Dhé.”  Dá chor i gcéill, amhail bhíos do mhian</span>
<lb n="4916"/><span>ar an bhfiadh dol d'fhagháil fhionnfhuaraidh gus na srothaibh,</span>
<lb n="4917"/><span>ar mbeith dhó lán do theasbhach d'éis a shaothair, gurab mar</span>
<lb n="4918"/><span>sin don anam bhíos lán do theasbhach ó theinidh phurgadóra, go</span>
<lb n="4919"/><span>mbí lán d'fhonn ré triall go flaitheas Dé d'fhagháil</span>
<lb n="4920"/><span>fhionnfhuaraidh na glóire.  Agus is móide is inmheasta méad an</span>
<lb n="4921"/><span>fhuinn se do phéin, aní léaghthar ag S. Augustine san treas</span>
<lb n="4922"/><span>caibidil in Enchiridio, mar a n-abair, o quanta poena est</span>
<lb n="4923"/><span>privari civitate et regno Dei “ó créad é a mhéad do phéin bheith</span>
<lb n="4924"/><span>i</span></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="4925"/><p><span>n-éagmais cathrach agus ríoghachta Dé.”  Dá chor i gcéill nach</span>
<lb n="4926"/><span>feas créad an phian is ionchuir i gcoimmeas ré bheith i</span>
<lb n="4927"/><span>n-éagmais na glóire suthaine.  Agus is uime sin adeir</span>
<lb n="4928"/><span>Chrysostomus san .27. Homilia, multi gehennam tantum formidant,</span>
<lb n="4929"/><span>ego autem illius gloriae privationem multo graviorem gehenna esse</span>
<lb n="4930"/><span>dico “bíd mórán do dhaoinibh agá mbí eagla na péine ifreannda</span>
<lb n="4931"/><span>amháin orra; gidh eadh, adeirim-se gurab truime do phéin easbaidh</span>
<lb n="4932"/><span>na glóire úd ioná an teine ifreannda.”  Is iontuigthe as na trí</span>
<lb n="4933"/><span>hadhbharaibh se gurab neimhiongnadh an t-anam bhíos i bpurgadóir</span>
<lb n="4934"/><span>d'éighmhe ar an druing bhíos ar an saoghal so, ag iarraidh cabhra</span>
<lb n="4935"/><span>agus furtachta orra.</span></p>
<lb n="4936"/>
<lb n="4937"/><p><span>AN DARA HALT</span>
<lb n="4938"/><span>'na bhfiafraighthear cia an dream ar a n-éighmhid na hanaim</span>
<lb n="4939"/><span>bhíos i bpurgadóir.</span></p>
<lb n="4940"/>
<lb n="4941"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="4942"/>
<lb n="4943"/><p><span>Atáid sé dronga ar a n-éighmhid na mairbh.  Ar dtús, éighmhid</span>
<lb n="4944"/><span>siad ar Dhia, agá rádh, do réir Dháibhídh, mar a n-abair, educ</span>
<lb n="4945"/><span>de carcere animam meam “treóruigh as an gcarcair mh'anam féin.”</span>
<lb n="4946"/><span>Gidh eadh, tuig, a dhuine, go bhfuilid dá charcair ag Dia, mar</span>
<lb n="4947"/><span>atá carcair fá chomhair na ndaoine ndamanta bhíos gan dáil</span>
<lb n="4948"/><span>chabhra 'na gcionn, agus carcair oile fá chomhair na druinge</span>
<lb n="4949"/><span>bhíos i ngioll ré díol na bhfiach bhíos orra.  Is ar an gcéad-</span>
<lb n="4950"/><span>charcair se labhras Iob san seachtmhadh caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="4951"/><span>ag labhairt ar an tí théid i n-ifreann íochtarach, qui</span>
<lb n="4952"/><span>descenderit ad inferos non ascendet, nec revertetur ultra in</span>
<lb n="4953"/><span>domum suam “an tí rachas síos, ní ragha suas, agus ní mó fhillfeas</span>
<lb n="4954"/><span>'na theach féin.”  Dá chor i gcéill nach bí furtacht ná fuasgladh</span>
<lb n="4955"/><span>i gcionn an tí chuirthear i gcarcair ifrinn íochtaraigh, do réir</span>
<lb n="4956"/><span>mar do cruthuigheadh linn san seachtmhadh caibidil déag d'Eochair-</span>
<lb n="4957"/><span>sgéith an Aifrinn.  Agus is ar an dara carcair labhras Isaias san</span>
<lb n="4958"/><span>.24. caibidil, mar a n-abair, ag labhairt ar an druing ar a mbí</span>
<lb n="4959"/><span>saor-bhroid phurgadóra, claudentur in carcere,</span></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="4960"/><p><span>et post multos dies visitabuntur “iadhfaidhear i gcarcair iad,</span>
<lb n="4961"/><span>agus tar éis iomad laitheadh rachtar dá bhfios.”  Dá chor i</span>
<lb n="4962"/><span>gcéill, an dream bhíos i bpurgadóir, go mbíd i n-áirithe a</span>
<lb n="4963"/><span>bhfuasgailte lá éigin.  Agus is 'na fhioghair so atá aní léaghthar</span>
<lb n="4964"/><span>ar dháileamh Pharao san .40. caibidil in Genesi, mar do</span>
<lb n="4965"/><span>cuireadh i bpríosún é, agus mar do sgaoil Pharao amach 'na</span>
<lb n="4966"/><span>dhiaidh sin é, agus mar thug a chion féin arís dó.  Mar an</span>
<lb n="4967"/><span>gcéadna do-ní Dia réna fhíréanchaibh: cuiridh i bpríosún</span>
<lb n="4968"/><span>purgadóra iad, agus fóiridh as arís iad i gcionn aimsire, ar</span>
<lb n="4969"/><span>gcríochnughadh a bpéine.</span></p>
<lb n="4970"/>
<lb n="4971"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="4972"/>
<lb n="4973"/><p><span>Is i bhfioghair aneithe céadna atá aní léaghthar ar Ionas san</span>
<lb n="4974"/><span>dara caibidil, mar dobhí ag éighmhe ar Dhia, ar mbeith dhó i</span>
<lb n="4975"/><span>mbroinn an mhíl mhóir, agus maille ris sin gur fóireadh as é.</span>
<lb n="4976"/><span>Mar an gcéadna don fhíréan bhíos i mbroinn na carcrach úd</span>
<lb n="4977"/><span>purgadóra, ré mbeith ag éighmhe ar Dhia, go sgaoiltear aiste é,</span>
<lb n="4978"/><span>an mhéid go ndéin Dia gléas réna fhuasgladh.  Agus is i</span>
<lb n="4979"/><span>bpearsanaibh na marbh so labhraid na Machabaei, san cheathramhadh</span>
<lb n="4980"/><span>caibidil don chéid-leabhar dá Leabhraibh, mar a n-abraid, nunc</span>
<lb n="4981"/><span>clamemus in caelum, et miserebitur nostri Deus noster “déanam</span>
<lb n="4982"/><span>éighmhe anois go neamh, agus do-ghéana ar nDia féin truaighe</span>
<lb n="4983"/><span>dhúinn.”  Agus is eadh adeirid, an tan éighmhid:</span></p>
<lb n="4984"/>
<lb n="4985"/><p><span>Pater de caelis, Deus, miserere nobis “a Athair do neamh, a Dhé,</span>
<lb n="4986"/><span>déana trocaire orainn.”  Fili, Redemptor mundi, Deus, miserere</span>
<lb n="4987"/><span>nobis “a Mheic, a Fhuasluightheóir an domhain, a Dhé, déana</span>
<lb n="4988"/><span>trócaire orainn.”  Spiritus Sancte, Deus, miserere nobis “a</span>
<lb n="4989"/><span>Spioraid Naoimh, a Dhé, déana trócaire orainn.”  Tuig, a dhuine,</span>
<lb n="4990"/><span>go dtig dona héighmhe laothamhla so do-níd na mairbh i</span>
<lb n="4991"/><span>bpurgadóir, croidhe Dé do thoidheacht orra, ionnus go ngríosann</span>
<lb n="4992"/><span>sé na fíréin dá bhfuasgladh.</span></p>
<lb n="4993"/>
<lb n="4994"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="4995"/>
<lb n="4996"/><p><span>An dara feacht éighmhid na mairbh, ar na naomhaibh atá i</span>
<lb n="4997"/><span>bhflaitheas Dé, ag iarraidh furtachta orra.  Agus is 'na fhioghair</span>
<lb n="4998"/><span>so atá aní léaghthar san .40. caibidil in Genesi ar Ioseph.</span>
<lb n="4999"/><span>Óir an tan dobhí dáileamh Pharao agá bhreith as an bpríosún,</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="5000"/><p><span>do ghuidh Ioseph é, agá iarraidh air labhairt ar a shon féin,</span>
<lb n="5001"/><span>maille réna impidhe do chur ar an rígh fá shaor-dháil do</span>
<lb n="5002"/><span>thabhairt dó.  Mar an gcéadna go laothamhail do-níd na mairbh i</span>
<lb n="5003"/><span>bpurgadóir ris na naomhaibh théid uatha go flaitheas Dé: bíd agá</span>
<lb n="5004"/><span>nguidhe, agá iarraidh orra impidhe do chor ar a son.  Bíodh a</span>
<lb n="5005"/><span>fhiadhnaise sin ar aní léaghthar san leadánaibh, mar a n-abraid</span>
<lb n="5006"/><span>na mairbh, omnes sancti Dei, orate pro nobis “a uile naomha Dé,</span>
<lb n="5007"/><span>guidhidh ar ar soin-ne.”</span></p>
<lb n="5008"/>
<lb n="5009"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="5010"/>
<lb n="5011"/><p><span>An treas drong ar a n-éighmhid na mairbh .i. ar na sagartaibh.</span>
<lb n="5012"/><span>Oir  bíodh a fhios agat, do réir S. Augustine san naomhadh</span>
<lb n="5013"/><span>caibidil déag in Enchiridio, go dtugaid aifrinn na sagart furtacht</span>
<lb n="5014"/><span>dona hanmaibh bhíos i bpurgadóir, mar a n-abair, negandum non</span>
<lb n="5015"/><span>est defunctorum animas relevari, cum pro illis sacrificium mediatoris</span>
<lb n="5016"/><span>offertur “ní séanta go dtugthar saor-dháil d'anmaibh na marbh,</span>
<lb n="5017"/><span>an tan offráiltear iodhbairt an eadargánaidhe ar a son.”  Gidh eadh,</span>
<lb n="5018"/><span>mo thruaighe, atáid trí dronga do shagartaibh ar a mbí gearán</span>
<lb n="5019"/><span>trom ag na marbhaibh bhíos i bpurgadóir.</span></p>
<lb n="5020"/>
<lb n="5021"/><p><span>An chéad-drong dhíobh, na sagairt ghlacas leagáid nó déirc tré</span>
<lb n="5022"/><span>ghuidhe orra, agus léigeas tar ceal an ghuidhe sin, nó chuireas</span>
<lb n="5023"/><span>dís nó triúr fá aon-aifreann amháin, an tan dobhiadh</span>
<lb n="5024"/><span>d'fhiachaibh orra aifreann do rádh ar son gach aoin díobh.</span></p>
<lb n="5025"/>
<lb n="5026"/><p><span>An dara drong .i. na sagairt ghlacas déirc na marbh, agus téid i</span>
<lb n="5027"/><span>bpeacadh mharbhthach do rádh an aifrinn, do bhríogh nach téid</span>
<lb n="5028"/><span>aoin-ní dá ndéin sin i sochar don mharbh, acht substaint an</span>
<lb n="5029"/><span>aifrinn amháin, an mhéid ghníomhuigheas sí uaithe féin.  Óir do</span>
<lb n="5030"/><span>réir Eóin san naomhadh caibidil, mar a n-abair, peccatores non</span>
<lb n="5031"/><span>exaudit Deus “ní éisteann Dia ris na peacthachaibh.”  Agus dá réir</span>
<lb n="5032"/><span>sin measaim gurab leamh corrigenda éigcríonna don tí dobhiadh i</span>
<lb n="5033"/><span>mbroid ag rígh nó ag prionnsa, meirleach ré mbeith easgcáirdeas an</span>
<lb n="5034"/><span>ríogh nó an phrionnsa do chur uaidh d'iarraidh maithmheachais ar</span>
<lb n="5035"/><span>an bprionnsa.  Óir dobudh dócha dhó barr broide do chur air ioná</span>
<lb n="5036"/><span>saor-dháil ar bioth d'fhagháil.  Mar an gcéadna don ní thuas do</span>
<lb n="5037"/><span>réir Lyra agus Greaghóir naomhtha.  Gidh eadh, más</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="5038"/><p><span>maith leat cúram do chur ar neach um Dhia do ghuidhe ar do shon,</span>
<lb n="5039"/><span>déana dícheall ar do chommaoin do chur ar an tí is ionnraice</span>
<lb n="5040"/><span>do-ghéabhair, ó's é is mó éistfeas Dia ar do shon, fá mar adeir</span>
<lb n="5041"/><span>Cassianus, super Psalmum .16. Exaudi Domine: ipsius est oratio</span>
<lb n="5042"/><span>perfecta, cuius et causa clamat, et lingua et actus et sermo et</span>
<lb n="5043"/><span>cogitatio “ag so an tí agá mbeith a urnaighthe iomlán, an tí agá</span>
<lb n="5044"/><span>mbia a chúis ag éighmhe, agus a theanga agus a ghníomh agus a</span>
<lb n="5045"/><span>chomhrádh agus a bheatha agus a smuaineadh.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="5046"/><span>gurab í urnaighthe bhíos tarbhach an urnaighthe do-ní an fíréan</span>
<lb n="5047"/><span>ar ní iniarrata.  Tig Greaghóir leis aní céadna in Past.: talis</span>
<lb n="5048"/><span>requirendus est ad orandum, qui sit idoneus ad placandum; quia, cum</span>
<lb n="5049"/><span>is qui displicet ad intercedendum mittitur, irati animus ad deteriora</span>
<lb n="5050"/><span>provocatur 'a shamhail sin is iniarrtha ré guidhe, bhus</span>
<lb n="5051"/><span>iomchubhaidh ré sásadh.  Óir an tí chuirthear ré headarghuidhe do</span>
<lb n="5052"/><span>dhéanamh, bhíos míothaitneamhach, gríosaidh intinn an fheargaigh</span>
<lb n="5053"/><span>lé nísa mhó do dhíbhfeirg do dhéanamh ar an tí ar a ndéantar</span>
<lb n="5054"/><span>an ghuidhe.”  As so is iontuigthe gurab éigeantach don tsagart nó</span>
<lb n="5055"/><span>don eadarghuidhtheóir bheith fíréanda ré Dia d'éisteacht réna</span>
<lb n="5056"/><span>ghuidhe ar son duine oile.  Gidh eadh, ní hionann sin agus dáil na</span>
<lb n="5057"/><span>sácramainteadh, agá mbí bríogh ionnta féin, do réir S. Augustine</span>
<lb n="5058"/><span>in libro 2o contra Epist. Par.: omnia sacramenta, cum obsunt</span>
<lb n="5059"/><span>indigne tractantibus, prosunt tamen per eos digne sumentibus “an</span>
<lb n="5060"/><span>tan is éadtarbhach tadhall na sácramainteadh don druing ghlacas</span>
<lb n="5061"/><span>go neimhfhiúntach iad, is tarbhach don druing chaitheas go fiúntach</span>
<lb n="5062"/><span>iad.”  Dá chor i gcéill, tar a cheann gurab lochtach don tsagart</span>
<lb n="5063"/><span>téid i bpeacadh mharbhthach do thadhall na sácramainteadh, gurab</span>
<lb n="5064"/><span>tarbhach don druing téid dá gcaitheamh go hionnraic iad.</span></p>
<lb n="5065"/>
<lb n="5066"/><p><span>An treas drong do shagartaibh ar a ndéinid na mairbh casaoid, na</span>
<lb n="5067"/><span>sagairt ghlacas suim airgid tré shuim aifreann do rádh, agus nach</span>
<lb n="5068"/><span>abraid na haifrinn go hiomlán, nó chuireas ar ceal iad ar feadh</span>
<lb n="5069"/><span>aimsire, nó chuireas cúram a ráitte ar shagartaibh sgaoilte uatha</span>
<lb n="5070"/><span>féin, nó chuireas a chúram ar shagartaibh ar bioth oile, ar shuim</span>
<lb n="5071"/><span>is lugha ioná an tsuim do ghlac sé féin ar son a ráitte.  Agus cibé</span>
<lb n="5072"/><span>sagart don druing se thuillfeas casaoid na marbh, is trom an</span>
<lb n="5073"/><span>bhreath bheireas Greaghóir</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="5074"/><p><span>naomhtha air, do réir mar chuirthear síos ag Decre.13.4.2., mar</span>
<lb n="5075"/><span>a n-abair, ultima voluntas defuncti modis omnibus observari debet;</span>
<lb n="5076"/><span>qui autem secus faciunt, excommunicationem incurrunt “dleaghair toil</span>
<lb n="5077"/><span>déidheanach an mhairbh do choimhéad ar gach aon-chor; gidh eadh,</span>
<lb n="5078"/><span>an dream do-ní a chontrárdha sin, teagmhaid i gcoinneal-</span>
<lb n="5079"/><span>bháthadh.”  As so is iontuigthe gurab daor an dáil theagmhas dona</span>
<lb n="5080"/><span>trí drongaibh úd do shagartaibh adubhramair, thuilleas éagcaoine</span>
<lb n="5081"/><span>na marbh.  Agus ní dona sagartaibh amháin is eagail daor-dháil na</span>
<lb n="5082"/><span>breithe úd, acht fós dá gach aon oile thuilleas casaoid na marbh,</span>
<lb n="5083"/><span>do réir mar chuirfeamaoid i gcéill annso síos.</span></p>
<lb n="5084"/>
<lb n="5085"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="5086"/>
<lb n="5087"/><p><span>An ceathramhadh drong ar a n-éighmhid na mairbh .i. ar na</span>
<lb n="5088"/><span>hoighreadhaibh fhágbhaid dá n-éis, do-bheir faill 'na</span>
<lb n="5089"/><span>bhfurtacht.  Agus is eadh adeirid riú, aní léaghthar ag Iob san</span>
<lb n="5090"/><span>naomhadh caibidil déag, mar a n-abair, miseremini mei, miseremini</span>
<lb n="5091"/><span>mei, saltem vos, amici mei, quia manus Domini tetigit me “déanaidh</span>
<lb n="5092"/><span>trócaire oram, déanaidh trócaire oram, go háirithe a lucht is caraid</span>
<lb n="5093"/><span>damh, óir do bhean lámh an Tighearna riom.”  As na briathraibh se</span>
<lb n="5094"/><span>is iontuigthe gurab corrigenda mór an tsúil bhíos ag na</span>
<lb n="5095"/><span>marbhaibh ré furtacht a gcarad agus na druinge ar a gcuirid</span>
<lb n="5096"/><span>commaoin, agus go háirithe an drong agá bhfágbhaid a mbeatha tar</span>
<lb n="5097"/><span>a n-éis, mar atáid na hoighreadha.  Agus fa-ríor, féadtar a rádh</span>
<lb n="5098"/><span>ré druing dhíobh so chailleas ar an marbh chuireas commaoin orra,</span>
<lb n="5099"/><span>aní adeir Dáibhídh Rí san .77. Salm ag labhairt go fáthach ar an</span>
<lb n="5100"/><span>druing úd, et obliti sunt benefactorum eius “agus tugadar i</span>
<lb n="5101"/><span>ndearmad a dhearlaicthe súd.”  Dá chor i gcéill nach tugaid</span>
<lb n="5102"/><span>cúitiughadh don mharbh i ndíol a ndearna do tharbha agus do</span>
<lb n="5103"/><span>throimleas dóibh ré linn a bheatha.  Agus is ar na hoighreadhaibh</span>
<lb n="5104"/><span>do-ní faill fá fhuasgladh do thabhairt ar a sinnsearaibh atá an</span>
<lb n="5105"/><span>marbh ag éagcaoine go truagh i Leabhar Iob, mar a n-abair, quare</span>
<lb n="5106"/><span>persequimini me sicut Deus, et carnibus meis saturamini “créad as</span>
<lb n="5107"/><span>a bhfuiltí agam' inghreim amhail Dia, agus sibh aga bhar sásughadh</span>
<lb n="5108"/><span>dom fheólmhach?”  Dá chor i gcéill, amhail nach fuasglann Dia a</span>
<lb n="5109"/><span>purgadóir iad go déanamh díolaidheachta dhóibh féin nó do dhruing</span>
<lb n="5110"/><span>oile ar a</span></p>
</div>
<pb n="145"/>
<div><lb n="5111"/><p><span>son, mar an gcéadna nach fuasglaid na hoighreadha úd, do-bheir</span>
<lb n="5112"/><span>faill i nguidhe agus i ndéirc agus i ndeagh-oibreachaibh do</span>
<lb n="5113"/><span>dhéanamh ar son a sinnsear, anmanna na sinnsear gcéadna a príosún</span>
<lb n="5114"/><span>pheannaideach phurgadóra, tar ceann go mbíd féin go laothamhail</span>
<lb n="5115"/><span>agá sásughadh féin go sádhail i ngioll ar na sealbhaibh saoghalta</span>
<lb n="5116"/><span>fhágbhaid a n-aithreacha aca; agus do-níd na hoighreadha agá</span>
<lb n="5117"/><span>bhfágbhaid sin seachmall i bhfurtacht do thabhairt dá</span>
<lb n="5118"/><span>n-anmannaibh.  Agus is maith do-bheir Seneca sin dá aire san</span>
<lb n="5119"/><span>.123. Eip., mar a n-abair, quanta dementia, heredis sui res</span>
<lb n="5120"/><span>procurare et sibi omnia negare “créad é a mhéad do bhaosradh do</span>
<lb n="5121"/><span>neoch, neithe do sholáthar dá oighre, agus iad uile d'éimdheadh</span>
<lb n="5122"/><span>air féin.”  As so is iontuigthe gurab leamh éigcríonna an dream</span>
<lb n="5123"/><span>do-ní cnuasach agus cruinniughadh ar mhaoinibh saoghalta, agus</span>
<lb n="5124"/><span>bhíos ag fulang duaidh agus doghrainge, agus ag cur a n-anma</span>
<lb n="5125"/><span>agus a gcuirp i nguais dá saothrughadh i gcomhair a n-oighreadh,</span>
<lb n="5126"/><span>agus cheileas orra féin iad, agus gur meinic nach tugann an</span>
<lb n="5127"/><span>t-oighre beannacht ar a anam, agus nach soicheann a lámh don</span>
<lb n="5128"/><span>bhocht ar a shon.  Agus fós is daor labhras Pól apstal ar na</span>
<lb n="5129"/><span>hoighreadhaibh se san chúigeadh caibidil don chéid-Eipistil go</span>
<lb n="5130"/><span>Timoteus, mar a n-abair, si quis suorum maxime domesticorum</span>
<lb n="5131"/><span>curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior “gidhbé</span>
<lb n="5132"/><span>ar nach biaidh cúram a mhuinntire féin, go háirithe a lochta</span>
<lb n="5133"/><span>éin-tighe, do shéan sé a chreideamh, agus is measa é ioná</span>
<lb n="5134"/><span>ainchreidmheach.”  Dá chor i gcéill, an dream do-bheir faill 'na</span>
<lb n="5135"/><span>gcáirdibh, agus go háirithe 'na n-aithreachaibh, gan guidhe orra,</span>
<lb n="5136"/><span>nach iontaobha iad, agus nach bí iocht ionnta; agus fós go meinic</span>
<lb n="5137"/><span>nach éisteann Dia a nguidhe trés an ainiocht do-níd.  Adeir</span>
<lb n="5138"/><span>S. Augustine in Ho.de Divite, ideo rogans dives non exauditur</span>
<lb n="5139"/><span>in tormentis, quia rogantem pauperem non exaudivit in terris “is</span>
<lb n="5140"/><span>uime nach éistear ris an saidhbhir 'sna pianaibh, ar mbeith ag</span>
<lb n="5141"/><span>guidhe dhó, do chionn nachar éist seisean ris an mbocht dá</span>
<lb n="5142"/><span>ghuidhe ar talmhain.”  Is follus a briathraibh an dlighidh chanónta</span>
<lb n="5143"/><span>aní se ag Decre..2. p.causa .13. qu.2 clerici: Clerici vel</span>
<lb n="5144"/><span>saeculares, qui oblationes parentum aut donatas aut testamento</span>
<lb n="5145"/><span>relictas retinere praestiterint, aut id quod ipsi donaverint</span>
<lb n="5146"/><span>ecclesiis vel monasteriis crediderint offerendum (sicut Sancta)</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="5147"/><p><span>(Synodus constituit) vel ut necatores pauperum, quousque reddant,</span>
<lb n="5148"/><span>ab ecclesiis exludantur “cibé cliar nó daoine saoghalta chuireas</span>
<lb n="5149"/><span>rompa leagáide nó tabhartais, nó aní fhágthar lé tiomna, nó aní</span>
<lb n="5150"/><span>bhronntar don eaglais, nó do mhainistreachaibh, nó chuirthear ar</span>
<lb n="5151"/><span>iocht druinge oile dá bhronnadh dhóibh (mar do orduigh an Naomh-</span>
<lb n="5152"/><span>chomhairle), fuagarthar ón eaglais iad mar lucht dún-mharbhtha na</span>
<lb n="5153"/><span>mbocht, go ndáilid na neithe adubhramar.”  As so is iontuigthe</span>
<lb n="5154"/><span>gurab trom an choir don druing nach déanann díolaidheacht i</span>
<lb n="5155"/><span>leagáidibh agus i dtiodhlaicthibh na marbh fhágthar ar a n-iocht.</span></p>
<lb n="5156"/>
<lb n="5157"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="5158"/>
<lb n="5159"/><p><span>An cúigeadh drong ar a n-éighmhid na mairbh .i. ar na seiceadúiribh</span>
<lb n="5160"/><span>nach díolann go cóir an leagáid fhágbhaid ré a tabhairt ar a</span>
<lb n="5161"/><span>n-anmaibh.  Agus fós, is iomdha modh ar a ndéinid faill.  Óir bí</span>
<lb n="5162"/><span>cuid díobh nach tabhair déirc ar chor ar bioth uatha, agus drong</span>
<lb n="5163"/><span>oile nach tabhair acht cuid don déirc uatha, agus drong nach déin</span>
<lb n="5164"/><span>acht droich-dhíol fiach, maille ré droich-earraidh do thabhairt</span>
<lb n="5165"/><span>uatha.  Óir dá bhfágbhadh an marbh buiséal cruithneachta ré a</span>
<lb n="5166"/><span>thabhairt ar a anmain, ní thabhair an droich-sheiceadúir uaidh</span>
<lb n="5167"/><span>acht cruithneacht chaoch nó gheinte, nó bhíos lán do chogal nó</span>
<lb n="5168"/><span>do phiséan nó do shalchar oile.  Ní thabhair i ndíol an leanna</span>
<lb n="5169"/><span>uaidh acht súghán nó iair-lionn; nó ní thabhair i ndíol na caorach</span>
<lb n="5170"/><span>uaidh acht an splíonach is measa don tréad; agus mar sin dó ris gach</span>
<lb n="5171"/><span>ní oile.  Agus bí dream oile dhíobh chuireas an leagáid ar cáirde,</span>
<lb n="5172"/><span>agus nach díolann í do láthair, do réir thoile an mhairbh.  Gidh</span>
<lb n="5173"/><span>eadh, is daor an bhreath bheireas an dlighe canónta ar na ceithre</span>
<lb n="5174"/><span>drongaibh se do réir mar léaghthar san .95. Canóin do Chomhairle</span>
<lb n="5175"/><span>Choitchinn na Carthago, mar a n-abarthar, qui oblationes</span>
<lb n="5176"/><span>defunctorum aut negant ecclesiis aut cum difficultate reddunt,</span>
<lb n="5177"/><span>tanquam egentium necatores excommunicentur “an dream shéanas ar</span>
<lb n="5178"/><span>an eaglais offrála nó tiodhlaicthe na marbh, nó réna deacair a</span>
<lb n="5179"/><span>dtabhairt uatha, déantar a gcoinneal-bháthadh mar lucht dún-</span>
<lb n="5180"/><span>mharbhtha na druinge bhíos easbadhach.”  As na briathraibh se is</span>
<lb n="5181"/><span>iontuigthe gurab díol coinneal-bháitte agus malluighthe an dream</span>
<lb n="5182"/><span>chailleas ar</span></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="5183"/><p><span>na marbhaibh ag congbháil a ndéirce nó a leagáide aca féin, gan a</span>
<lb n="5184"/><span>tabhairt don eaglais nó do bhochtaibh.  Dearbhthar aní céadna ag</span>
<lb n="5185"/><span>Decre..13. q.2. circa oblationes, mar a n-abair, multum delinquunt</span>
<lb n="5186"/><span>qui differunt exsequi mortis testamentum “is ciontach go mór an</span>
<lb n="5187"/><span>dream chuireas ar cairde críochnughadh udhachta an bháis.”  As so</span>
<lb n="5188"/><span>is iontuigthe gurab saobh an dáil don druing do-ní moill gan udhacht</span>
<lb n="5189"/><span>an mhairbh do choimhlíonadh.  Léaghthar san áit chéadna ní thig</span>
<lb n="5190"/><span>leis aní se, mar a n-abair, debita suffragia pro mortuis non</span>
<lb n="5191"/><span>reddentes, fures sunt et excommunicandi “an drong nach dáileann</span>
<lb n="5192"/><span>ar son na marbh na tiodhlaicthe dhleaghair dhíobh, is bithbhinigh</span>
<lb n="5193"/><span>agus is díol coinneal-bháitte iad.”  As na briathraibh se is</span>
<lb n="5194"/><span>iontuigthe a mhéad do dhochar agus do dhamnadh don druing do-ní</span>
<lb n="5195"/><span>moill ar thoil an mhairbh do choimhlíonadh; agus go háirithe i</span>
<lb n="5196"/><span>ndíol gach déirce agus gach almsana fhágbhas ar a anmain ag</span>
<lb n="5197"/><span>bochtaibh agus ag deibhléanaibh Dé.  Agus is eagail don druing</span>
<lb n="5198"/><span>mhíothrócairigh se go dteigéamhaidh dhóibh amhail tarla do</span>
<lb n="5199"/><span>dhearbhráithribh Ioseph.  Óir do dheónuigh Dia dhóibh teagmháil</span>
<lb n="5200"/><span>i bpríosún Pharao san Éigipt, trés an ainiocht do-rónsad ar a</span>
<lb n="5201"/><span>ndearbhráthair .i. Ioseph, an tan do fhuilngeadar a bheith</span>
<lb n="5202"/><span>tarnocht san uaimh thalmhan, agus é ag éighmhe orra ag iarraidh</span>
<lb n="5203"/><span>furtachta, agus nacharbh áil leó a fhóirithin, acht a thabhairt i</span>
<lb n="5204"/><span>mbroid agus i ndaoirse d'allmharchaibh, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="5205"/><span>san .42. caibidil in Genesi.  Agus ar dteagmháil dóibh-sean</span>
<lb n="5206"/><span>i bpríosún Pharao is eadh adeirdís, amhail léaghthar san</span>
<lb n="5207"/><span>chaibidil chéadna, merito haec patimur, quia peccavimus in fratrem</span>
<lb n="5208"/><span>nostrum, videntes angustiam animae illius, dum deprecaretur nos, et</span>
<lb n="5209"/><span>non audivimus “is maith an díol orainne na dochair se do theagmháil</span>
<lb n="5210"/><span>dúinn, do bhríogh gur pheacuigheamar i n-aghaidh ar mbráthar,</span>
<lb n="5211"/><span>ag faigsin an chumhgaigh anma 'na raibhe, an tan dobhí agar</span>
<lb n="5212"/><span>nguidhe ag iarraidh anacail, agus nachar éisteamar ris.”  Mar an</span>
<lb n="5213"/><span>gcéadna adéaraid na seiceadúirí ainiochtacha chailleas ar a</span>
<lb n="5214"/><span>gcommbráithribh Críostaidheadh fhágbhas cúram a n-anmann orra.</span>
<lb n="5215"/><span>Biaidh siad ag iomaithbhear orra féin i n-antráth i n-ifreann</span>
<lb n="5216"/><span>agá n-ilphianadh, agus iad ag reic agus ag faisnéis a n-ainiochta</span>
<lb n="5217"/><span>féin, agá rádh, merito haec patimur, et reliqua, “is maith an díol</span>
<lb n="5218"/><span>orainne bheith san daoirse se, agus nachar éisteamar rénar</span>
<lb n="5219"/><span>gcommbráithribh</span></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="5220"/><p><span>Críostaidheadh an tan dobhádar ag éighmhe orainn.”  Agus is ar na</span>
<lb n="5221"/><span>marbhaibh se go fáthach labhras Dáibhídh san .87. Salm, mar a</span>
<lb n="5222"/><span>n-abair, sicut vulnerati dormientes in sepulcris, quorum non est</span>
<lb n="5223"/><span>memor amplius “amhail chréachtacha 'na gcodladh 'na bhfuar-</span>
<lb n="5224"/><span>fhalchaibh ar nach bí cuimhne ó shin amach.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="5225"/><span>nach bí an beó go meinic cuimhneach ar an marbh do chuir cumaoin</span>
<lb n="5226"/><span>ré linn a bheatha féin air.  Gidh eadh, a dhuine, tuig as an</span>
<lb n="5227"/><span>tsompla thuas, gur beitte dhuit bheith cúramach friochnamhach</span>
<lb n="5228"/><span>timcheall anma an mhairbh chuireas ar th'iocht é.  Óir an drong</span>
<lb n="5229"/><span>do-ní feall nó ainiocht ar na marbhaibh, is daor labhras Solamh</span>
<lb n="5230"/><span>orra san cheathramhadh caibidil do Leabhar na hEagna, mar a</span>
<lb n="5231"/><span>n-abair, et erunt post haec discedentes sine honore et in</span>
<lb n="5232"/><span>contumelia inter mortuos in perpetuum “beid 'na dhiaidh so ag</span>
<lb n="5233"/><span>imtheacht gan onóir agus go n-aithis idir na marbhaibh go</span>
<lb n="5234"/><span>síordhaidhe.”  Dá chor i gcéill, an dream do-ní an</span>
<lb n="5235"/><span>t-athmharbhadh gráineamhail úd ar na marbhaibh, gurab meinic</span>
<lb n="5236"/><span>theagmhas dóibh gráin do bheith ag Dia agus ag daoinibh orra ré</span>
<lb n="5237"/><span>linn an bháis, agus a gcur ainn-séin go masla agus go n-easonóir</span>
<lb n="5238"/><span>mhóir i n-aigian ifrinn dá n-ilphianadh go síordhaidhe.</span></p>
<lb n="5239"/>
<lb n="5240"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="5241"/>
<lb n="5242"/><p><span>An seiseadh drong ar a n-éighid na mairbh .i. ar na Críostaidhthibh</span>
<lb n="5243"/><span>i gcoitchinne.  Agus is iad na mairbh do-ní na héighmhe se, na</span>
<lb n="5244"/><span>mairbh dhíocháirdeacha atá i bpurgadóir, ris nach ráinig a</span>
<lb n="5245"/><span>gcommaoin do chur ar an druing oile, agus ag nach bí caraid</span>
<lb n="5246"/><span>speisialta ar bioth do ghuidhfeadh orra.  Agus is i bhfioghair an</span>
<lb n="5247"/><span>mhairbh dhíocháirdigh se atá aní léaghthar san chúigeadh caibidil</span>
<lb n="5248"/><span>ag Eóin, mar do shlánuigh Críost an parailiseach dobhí coimh-</span>
<lb n="5249"/><span>díocháirdeach soin nach fuair ar feadh .38. mbliadhan aoin-</span>
<lb n="5250"/><span>neach do chuirfeadh a lámh faoi dá chur san tobar shláin-íce.</span>
<lb n="5251"/><span>Agus is ag éagcaoine an díocháirdeasa soin adubhairt ré Críost,</span>
<lb n="5252"/><span>Domine, hominem non habeo “a Thighearna, ní fhuil duine agam</span>
<lb n="5253"/><span>do-bhéaradh lámh liom.”  Mar an gcéadna adeir an marbh</span>
<lb n="5254"/><span>díocháirdeach do ghníomh, nach bí neach ag tabhairt láimhe leis</span>
<lb n="5255"/><span>féin.  Agus is ar an anam so labhras Ieremias san chéad-chaibidil</span>
<lb n="5256"/><span>do Leabhar na</span></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="5257"/><p><span>hEólchaire, mar a n-abair, non est qui consoletur eum ex omnibus</span>
<lb n="5258"/><span>caris eius “ní fhuil neach dá uile cháirdibh do-bhéaradh</span>
<lb n="5259"/><span>comhfhurtacht dó.”  Dá chor i gcéill go dtabhraid na daoine i</span>
<lb n="5260"/><span>ndearmad fuaslagadh ar a gcáirdibh Críostaidheadh bhíos i</span>
<lb n="5261"/><span>ngéibheann péine purgadóra.  Gidh eadh, tug Críost féin dá aire</span>
<lb n="5262"/><span>leigheas do dhéanamh ar an mbocht ndíocháirdeach úd dobhí i</span>
<lb n="5263"/><span>bpairilis.  Mar an gcéadna dhligheas an Críostaidhe fíréanta</span>
<lb n="5264"/><span>leigheas agus furtacht do thabhairt don mharbh dhíocháirdeach atá</span>
<lb n="5265"/><span>i bpairilis péine purgadóra.  Agus measaim gurab somholta an</span>
<lb n="5266"/><span>gnáthughadh do-níd drong do dhaoinibh diadha déarcacha,</span>
<lb n="5267"/><span>ghnáthuigheas commaoin speisialta do chur ar na cáirdibh bhíos</span>
<lb n="5268"/><span>uatha féin i bpurgadóir, agus commaoin choitcheann ar na marbhaibh</span>
<lb n="5269"/><span>oile díocháirdeacha bhíos ann.  Agus mar go n-abair Dia gurab</span>
<lb n="5270"/><span>cóir lámh do thabhairt fán asal bhíos ar lár, dá thógbháil, amhail</span>
<lb n="5271"/><span>léaghthar san .22. caibidil in Deuteronomio, is mó sa chách</span>
<lb n="5272"/><span>dhleaghair lámh do thabhairt fán marbh ndiócháirdeach</span>
<lb n="5273"/><span>bhíos i bpurgadóir, dá fhóirithin as.  Agus is córaide dona</span>
<lb n="5274"/><span>daoinibh i gcoitchinne truaighe do bheith aca don mharbh</span>
<lb n="5275"/><span>dhiócháirdeach úd, a fhoiréignighe éigheas sé orra ag</span>
<lb n="5276"/><span>ceisneamh agus ag casaoid a dhoilgheasa agus a dhochair féin, do</span>
<lb n="5277"/><span>réir mar léaghthar ag Ieremias san chéad-chaibidil do Leabhar</span>
<lb n="5278"/><span>na hEólchaire, mar a n-abair, O vos omnes qui transitis per</span>
<lb n="5279"/><span>viam, attendite, et videte si est dolor sicut dolor meus “sibhse,</span>
<lb n="5280"/><span>a uile dhaoine thriallas san tslighidh, tabhraidh dábhar</span>
<lb n="5281"/><span>n-aire agus féachaidh an bhfuil doilgheas mar mo dhoilgheas-sa!”  Dá</span>
<lb n="5282"/><span>chor i gcéill nach fuil pian ar bioth is coimmeas do phéin an</span>
<lb n="5283"/><span>mhairbh i bpurgadóir.  Meas mar an gcéadna, a dhuine, nach</span>
<lb n="5284"/><span>éigcneasta commaoin do chur ar mhac ríogh dobhiadh ar leattrom,</span>
<lb n="5285"/><span>do bhríogh gomadh cosmhail do mhac an ríogh cúitiughadh do</span>
<lb n="5286"/><span>thabhairt san gcommaoin do cuirfidhe air, an tan do roichfeadh 'na</span>
<lb n="5287"/><span>fhlaitheas féin.  Mar an gcéadna ní héigcneasta commaoin do chur</span>
<lb n="5288"/><span>ar an marbh bhíos i ndaoirse phurgadóra, do bhríogh gurab mac</span>
<lb n="5289"/><span>Ríogh ro-uasail é, fá mar adeir an scrioptúir, filii Dei nominamur</span>
<lb n="5290"/><span>et sumus “goirthear clann Dé dhínn, agus is clann dó sinn;”</span>
<lb n="5291"/><span>agus gurab cosmhail dó, an tan roicheas 'na fhlaitheas féin .i. go</span>
<lb n="5292"/><span>flaitheas Dé, cúitiughadh do thabhairt don druing chuireas a</span>
<lb n="5293"/><span>gcommaoin air,</span></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="5294"/><p><span>ré linn bheith fá leattrom péine purgadóra dhó.  Tig an file</span>
<lb n="5295"/><span>Gaoidhealach leis so, mar a n-abair: -</span></p>
<lb n="5296"/>
<lb n="5297"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5298"/><span>Síol Ádhaimh, gion gur thréig tnúdh,</span>
<lb n="5299"/><span>léig id ghrádhaibh ar a ngaol:</span>
<lb n="5300"/><span>clann deit gach duine don tsíol,</span>
<lb n="5301"/><span>is meic Ríogh uile gach aon.</span></p>
<lb n="5302"/>
<lb n="5303"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5304"/><span>AN TREAS ALT</span>
<lb n="5305"/><span>'na gcuirthear i gcéill cá mhéad cinéal marbh atá ann.</span></p>
<lb n="5306"/>
<lb n="5307"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="5308"/>
<lb n="5309"/><p><span>Tuig, a léaghthóir, go bhfuilid seacht gcinéil mharbh ann.  An</span>
<lb n="5310"/><span>céid-chinéal, mar atáid na hainchreidmhigh.  Agus ní thiaghaid</span>
<lb n="5311"/><span>maith-ghníomhartha na mbeó i sochar dhóibh so, d'easbaidh gan</span>
<lb n="5312"/><span>an creideamh do bheith aca ré linn a mbeatha, óir do réir Phóil</span>
<lb n="5313"/><span>san aonmhadh caibidil déag gusna hEabhraidhibh, mar a n-abair,</span>
<lb n="5314"/><span>sine fide impossibile est placere Deo “ní héidir toil Dé do</span>
<lb n="5315"/><span>dhéanamh gan an creideamh.”  Dá réir sin ní fhoghnann don eiritic</span>
<lb n="5316"/><span>gníomh ar bioth dá ndéin ré flaitheas Dé do thuilleamh ná do thuar</span>
<lb n="5317"/><span>an gcéin mhaireas, nó fós, más ann chríochnuigheas a laithe, ní</span>
<lb n="5318"/><span>théid commaoine na mbeó i sochar ná i saor-dháil dó.</span></p>
<lb n="5319"/>
<lb n="5320"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="5321"/>
<lb n="5322"/><p><span>An dara cinéal, na creidmhigh mhíghníomhacha.  Agus ní théid</span>
<lb n="5323"/><span>commaoin na mbeó i sochar dhóibh mar an gcéadna, ar mbeith</span>
<lb n="5324"/><span>d'oirbhire Dé orra.  Óir bí fíoch Dé ris gach n-aon choilleas a</span>
<lb n="5325"/><span>reacht, do réir Sholaimh san .41. caibidil in Ecclo., mar a</span>
<lb n="5326"/><span>n-abair, vae vobis impii, qui dereliquistis legem Altissimi</span>
<lb n="5327"/><span>“monuar dhaoibh, a éadtrócaireacha, do thréig reacht an tí is</span>
<lb n="5328"/><span>ro-airde.”</span></p>
<lb n="5329"/>
<lb n="5330"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="5331"/>
<lb n="5332"/><p><span>An treas cinéal marbh, na naoidhin nach baistear.  Agus ní théid</span>
<lb n="5333"/><span>commaoine na mbeó i sochar dhóibh sin, do bhríogh go mbí</span></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="5334"/><p><span>fíoch Dé riú, do réir Phóil san dara caibidil go hEphesios, mar</span>
<lb n="5335"/><span>a n-abair, omnes nascimur filii irae “geintear sinn uile 'nar</span>
<lb n="5336"/><span>macaibh feirge.”  Ionann sin ré a rádh agus go mbí fearg Dé rinn</span>
<lb n="5337"/><span>tré pheacadh an tsinnsir, nó go bhfaghthar linn dísle agus</span>
<lb n="5338"/><span>tairiseacht do bhíthin an bhaistidhe, do bhríogh go rug Dia</span>
<lb n="5339"/><span>breith dhamanta tré pheacadh an tsinnsir ar gach aon-duine nach</span>
<lb n="5340"/><span>biadh arna aithbhreith a huisge an bhaistidhe.  Agus is uime sin</span>
<lb n="5341"/><span>adeir Greaghóir san aonmhadh leabhar déag do Leabhraibh na</span>
<lb n="5342"/><span>nAirdhean, nequaquam misericordia parcentis liberat, quos semel</span>
<lb n="5343"/><span>in locis poenalibus iustitia iudicantis damnat “ní shaorann</span>
<lb n="5344"/><span>trócaire an tí ainceas (nó mhaitheas) an drong dhamnuigheas (nó</span>
<lb n="5345"/><span>bhíos arna ndamnadh) aon-uair amháin sna hionadhaibh pianamhla,</span>
<lb n="5346"/><span>do cheart an tí do-ní an breathnughadh.”  As na briathraibh se is</span>
<lb n="5347"/><span>iontuigthe nach saorann iocht ná eineach na mbeó an dream éagas rés</span>
<lb n="5348"/><span>an mbaisteadh, agus téid i n-ifreann.  Gonadh uime sin adeir</span>
<lb n="5349"/><span>Ieremias san chúigeadh caibidil déag, ag labhairt go fáthach ar</span>
<lb n="5350"/><span>an druing se, si steterit Moyses et Samuel coram me non erit anima</span>
<lb n="5351"/><span>mea ad populum istum “dá seasuighe Maoise agus Samuel dom</span>
<lb n="5352"/><span>láthair, ní thiocfaidh mh'anam ar an bpobal úd.”  Dá chor i</span>
<lb n="5353"/><span>gcéill dá mbeith Maoise agus Samuel, dobhí fíréanda foirbhthe</span>
<lb n="5354"/><span>fáidheamhail, ag guidhe Dé go dúthrachtach ar son na naoidhean éagas</span>
<lb n="5355"/><span>rés an mbaisteadh agus téid i n-ifreann, nach tiocfadh a chroidhe</span>
<lb n="5356"/><span>orra, agus nach tiobhradh saor-dháil san bhioth ar impidhe na</span>
<lb n="5357"/><span>bhfíor-naomh soin dóibh, tréna mbeith damanta a los pheacaidh</span>
<lb n="5358"/><span>an tsinnsir.</span></p>
<lb n="5359"/>
<lb n="5360"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="5361"/>
<lb n="5362"/><p><span>An ceathramhadh cinéal, na leinbh bhaistear.  Agus ní fhuil</span>
<lb n="5363"/><span>riachtanas aca ré commaoinibh na mbeó.  Adeir S. Thomás ag</span>
<lb n="5364"/><span>sgríobhadh ar an gceathramhadh leabhar do Mhaighistir na mBreath,</span>
<lb n="5365"/><span>“bíodh nach tabhair an t-aifreann éin-ní nua dona naoidheanaibh</span>
<lb n="5366"/><span>éagas iarna mbaisteadh, thairis sin mar sholus dona beóaibh</span>
<lb n="5367"/><span>dleaghair a rádh, ionnus gomadh cumhain leó dá bhíthin sin</span>
<lb n="5368"/><span>luaighidheacht Chríost.”  Óir an tan at-chíd aifreann agá rádh ar</span>
<lb n="5369"/><span>an naoidhin éagas iarna baisteadh, agus</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="5370"/><p><span>gan í i ngeall nó i n-éigean a furtachta ná a fuasluigthe, ar</span>
<lb n="5371"/><span>mbeith i seilbh na glóire (nár thuill sí léna gníomh féin) dí,</span>
<lb n="5372"/><span>tuigid as sin gurab tré pháis Chríost agus tré shochar na</span>
<lb n="5373"/><span>sácramainteadh do-gheibh an ghlóir sin, agus tig fás ar</span>
<lb n="5374"/><span>fhoirbhtheacht agus ar fhíréantacht na ndaoine as sin, iar meas</span>
<lb n="5375"/><span>chommaoineach Críost orra.</span></p>
<lb n="5376"/>
<lb n="5377"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="5378"/>
<lb n="5379"/><p><span>An cúigeadh cinéal, na mairtírigh.  Agus ní dhleaghair commaoine</span>
<lb n="5380"/><span>na mbeó do bheith orra so ar mbeith i seilbh na glóire dhóibh.</span>
<lb n="5381"/><span>Agus is uime sin adeir S. Augustine: iniuriam facit martyri qui</span>
<lb n="5382"/><span>orat pro martyre “do-ní éagcóir ar an mairtíreach an tí ghuidheas</span>
<lb n="5383"/><span>ar an mairtíreach.”  Óir dobudh mór an éagcóir ar an mairtíreach a</span>
<lb n="5384"/><span>chur i gconntabhairt sealbh na glóire do thuill sé do bheith</span>
<lb n="5385"/><span>aige.</span></p>
<lb n="5386"/>
<lb n="5387"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="5388"/>
<lb n="5389"/><p><span>An seiseadh cinéal, na fíor-chráibhthigh chaomhnas agus</span>
<lb n="5390"/><span>choimhéadas do shíor a n-iris agus a n-ionnracas.  Agus ní bhí</span>
<lb n="5391"/><span>riachtanas ré commaoinibh na mbeó aca, óir tré bheith gan tsal gan</span>
<lb n="5392"/><span>teimheal, téid siad ar neamh gan fhuireach iar n-éag dhóibh.</span>
<lb n="5393"/><span>Agus is dá chur sin i gcéill do taisbéanadh neamh do Stiabhna</span>
<lb n="5394"/><span>naomhtha ré linn a chlochta, amhail léaghthar san seachtmhadh</span>
<lb n="5395"/><span>caibidil do Ghníomharthaibh na nApstal; agus do taisbéanadh neamh</span>
<lb n="5396"/><span>d'Eóin, amhail léaghthar san cheathramhadh caibidil do Leabhar</span>
<lb n="5397"/><span>na dTaidhbhreadh.</span></p>
<lb n="5398"/>
<lb n="5399"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="5400"/>
<lb n="5401"/><p><span>An seachtmhadh cinéal, na creidmhigh bhíos fíréanda go coimseach nó</span>
<lb n="5402"/><span>go meadhónach, agus is iad so bhíos i n-éigean chommaoineadh na</span>
<lb n="5403"/><span>mbeó, agus dá dtéid siad i sochar.  An cinéal iomorra marbh so, ar</span>
<lb n="5404"/><span>mbeith i bpurgadóir dhóibh, bíd i ngeall nó i n-éigean a</span>
<lb n="5405"/><span>bhfuasluigthe ar mbeith i bpéin dóibh, agus féadtar a</span>
<lb n="5406"/><span>bhfurtacht, do bhríogh nach bíd damanta go síordhaidhe.  Agus</span>
<lb n="5407"/><span>atáid trí hadhbhair fá dtéid na mairbh se i bpurgadóir, mar atáid</span>
<lb n="5408"/><span>na peacaidh shologhtha, na peacaidh</span></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="5409"/><p><span>do-bheirid i ndearmad san bhfaoisidin, agus na peacaidh chuirid</span>
<lb n="5410"/><span>san bhfaoisidin, is nach ráinig leó lóir-ghníomh do dhéanamh ré</span>
<lb n="5411"/><span>linn a mbeatha, amhail adubhramair thuas.  Agus goirthear naoimh</span>
<lb n="5412"/><span>dona marbhaibh bhíos i bpurgadóir, ar mbeith deimhneach don</span>
<lb n="5413"/><span>ghlóir shuthain dóibh.</span></p>
<lb n="5414"/>
<lb n="5415"/><p><span>AN CEATHRAMHADH HALT</span>
<lb n="5416"/><span>'na gcuirthear i gcéill créad as a dtugthar furtacht leis an</span>
<lb n="5417"/><span>mbeó don mharbh i bpurgadóir; agus na modha ar a bhféadtar</span>
<lb n="5418"/><span>furtacht do thabhairt dó.</span></p>
<lb n="5419"/>
<lb n="5420"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="5421"/>
<lb n="5422"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso, créad as a dtugthar furtacht leis</span>
<lb n="5423"/><span>an mbeó ar an marbh bhfíréanda bhíos i bpurgadóir.  Mo fhreagra</span>
<lb n="5424"/><span>ar an gceist se, gurab iomdha adhbhar fá ndligheann an beó furtacht</span>
<lb n="5425"/><span>ar an marbh bhfíréanda.  Ar dtús, is cneasta dhó an marbh do</span>
<lb n="5426"/><span>chabhair trés an maith do-rinne an marbh dhó ré linn a bheatha.</span>
<lb n="5427"/><span>Óir dlighidh gach maith a luaighidheacht.</span></p>
<lb n="5428"/>
<lb n="5429"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="5430"/>
<lb n="5431"/><p><span>An dara hadhbhar, airleagadh an ghrádha.  Óir amhail tug an tí is</span>
<lb n="5432"/><span>marbh grádh agus commaoin ré linn a bheatha don tí fhágbhas dá éis</span>
<lb n="5433"/><span>ar airleagadh, mar an gcéadna dlighidh an beó mhaireas an</span>
<lb n="5434"/><span>t-airleagadh céadna do dhíol ris an marbh, maille ré grádh agus</span>
<lb n="5435"/><span>ré commaoin do thabhairt dá chionn dó.</span></p>
<lb n="5436"/>
<lb n="5437"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="5438"/>
<lb n="5439"/><p><span>An treas adhbhar, an t-éigean 'na mbí an marbh, do bhríogh nach</span>
<lb n="5440"/><span>bí ar a chumas féin saor-dháil ar bioth do thabhairt dó féin, agus</span>
<lb n="5441"/><span>nach fuil pian ar talmhain is coimmeas diachair agus doilgheas ris an</span>
<lb n="5442"/><span>bpéin fhuilngeas; agus go mór-mhór tréna beith fad-dálach.  Óir</span>
<lb n="5443"/><span>an phian do chúiteóchadh neach ré haon-lá amháin ré linn a</span>
<lb n="5444"/><span>bheatha, is éigean dó bliadhain do thabhairt i bpurgadóir agá</span>
<lb n="5445"/><span>cúiteachadh.  Agus is é so is iontuigthe a briathraibh Dé, san</span>
<lb n="5446"/><span>cheathramhadh caibidil ag Ezech., mar a</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="5447"/><p><span>n-abair, fili hominis, diem pro anno dedi tibi “a mheic an duine,</span>
<lb n="5448"/><span>do dháil mé lá mar bhliadhain duit.”  Atá fioghair ar aní se</span>
<lb n="5449"/><span>léaghthar san cheathramhadh caibidil déag do Leabhar na Nuimhreach</span>
<lb n="5450"/><span>mar do cuireadh Clann Israel timcheall ar feadh .40. bliadhan</span>
<lb n="5451"/><span>ar an bhfásach, san tslighidh do fhéadfadaois do chríochnughadh</span>
<lb n="5452"/><span>ré .40. lá, do réir mar adeir Dia san áit chéadna, annus pro die</span>
<lb n="5453"/><span>imputabitur “measfaidhear an bhliadhain ar son an laoi.”  Dá chor</span>
<lb n="5454"/><span>i gcéill go gcaithfeadh pobal Israel, i ndíoghail a n-uilc</span>
<lb n="5455"/><span>féin, anmhain bliadhain ar an bhfásach i n-aghaidh gach laoi dá</span>
<lb n="5456"/><span>raibhe d'fhiachaibh orra bheith ar an bhfásach.  Agus do-rinne</span>
<lb n="5457"/><span>Dia féin an díoghaltas soin do bhagar orra, amhail léaghthar san</span>
<lb n="5458"/><span>chaibidil chéadna, mar a n-abair, quadraginta annis recipietis</span>
<lb n="5459"/><span>iniquitates vestras, et scietis ultionem meam “ré .40. bliadhain</span>
<lb n="5460"/><span>do-ghéabhthaoi bhar n-urchóid féin, agus biaidh fios mo</span>
<lb n="5461"/><span>dhíoghaltais-se agaibh.”  Mar an gcéadna go fáthach adeir ris</span>
<lb n="5462"/><span>an druing ar a mbí sal na dtrí n-adhbhar thuas, amhail adubhramar.</span>
<lb n="5463"/><span>Óir ní fhéadaid féin tuarastal do thuilleamh, ná saothrughadh</span>
<lb n="5464"/><span>sochrach san bhioth do dhéanamh dhóibh féin d'éis a mbáis, do</span>
<lb n="5465"/><span>réir Eóin san naomhadh caibidil, mar a n-abair, veniet nox</span>
<lb n="5466"/><span>quando nemo potest operari “tiocfaidh an oidhche, an tan nach</span>
<lb n="5467"/><span>féadfaidh aon oibriughadh.”  Dá chor i gcéill, ó thig oidhche an</span>
<lb n="5468"/><span>éaga, nach féadann an fíréan tuarastal do thuilleamh ná lóir-</span>
<lb n="5469"/><span>ghníomh do dhéanamh ar a shon féin; agus uime sin, gach díol do-</span>
<lb n="5470"/><span>bheir uaidh i bpurgadóir, ní lóir-ghníomh is ionráidh ris, acht</span>
<lb n="5471"/><span>lór-fhulang.  Gonadh ag cur aneithe sin i gcéill atá S. Augustine,</span>
<lb n="5472"/><span>Liber de Decem Chordis: melior est modica amaritudo in faucibus quam</span>
<lb n="5473"/><span>aeternum tormentum in visceribus “is fearr beagán searbhais sna</span>
<lb n="5474"/><span>cúláiribh ioná pian shíordhaidhe sna drólannaibh.”  Ionann sin ré a</span>
<lb n="5475"/><span>rádh agus gurab usa do dhuine pian fhoirimeallach aimseardha do</span>
<lb n="5476"/><span>bheith ar a chorp san saoghal so i bpeannaid na haithrighe, ioná</span>
<lb n="5477"/><span>pian inmheadhónach na hanma do bheith air i bpurgadóir dá híoc</span>
<lb n="5478"/><span>go haimhdheónach.</span></p>
<lb n="5479"/>
<lb n="5480"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="5481"/>
<lb n="5482"/><p><span>An ceathramhadh hadhbhar, do bhríogh go dtéid commaoine na mbeó</span>
<lb n="5483"/><span>i sochar speisialta don mharbh ar a gcuirthear í, agus i</span></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="5484"/><p><span>gcoitchinne dona marbhaibh oile bhíos i bpurgadóir.  Agus is 'na</span>
<lb n="5485"/><span>fhioghair sin atá aní léaghthar san seachtmhadh caibidil déag don</span>
<lb n="5486"/><span>treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar thug Elias fá-deara ar</span>
<lb n="5487"/><span>an mbaintreabhthaigh tuirtín fá luaith do dhéanamh dhó féin ar</span>
<lb n="5488"/><span>dtús agus a mhuinntir ainn-séin do riar don mhin chéadna.  Mar</span>
<lb n="5489"/><span>an gcéadna téid commaoine na mbeó i sochar go sonnradhach don</span>
<lb n="5490"/><span>mharbh ar a gcuirthear go cinnte an chumaoin, agus dá éis sin i</span>
<lb n="5491"/><span>gcoitchinne dona marbhaibh oile fíréanda bhíos i bpurgadóir.</span></p>
<lb n="5492"/>
<lb n="5493"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="5494"/>
<lb n="5495"/><p><span>An cúigeadh hadhbhar, do bhríogh go dtabhair Dia don bheó luach</span>
<lb n="5496"/><span>na commaoine chuireas ar an marbh.  Gonadh uime sin adeir Dáibhídh,</span>
<lb n="5497"/><span>oratio mea in sinu mea convertetur “tillfidhear mh'urnaighthe féin</span>
<lb n="5498"/><span>im choim féin.”  Dá chor i gcéill go bhfilleann Dia roinn do</span>
<lb n="5499"/><span>shochar na guidhe do-ní an fíréan air féin, ré mbeith ag guidhe ar</span>
<lb n="5500"/><span>an marbh dhó.  Is é aní céadna mhaoidheas Críost ag Matha san</span>
<lb n="5501"/><span>seachtmhadh caibidil, mar a n-abair, in qua mensura mensi fueritis</span>
<lb n="5502"/><span>remetietur vobis “cibé tomhas do-bhéarthaoi uaibh, an céadna</span>
<lb n="5503"/><span>thomhaisfidhear dhaoibh.”  Dá chor i gcéill an dream roinneas</span>
<lb n="5504"/><span>cruadháil ris na marbhaibh, go roinnfidh féin cruadháil riú; agus an</span>
<lb n="5505"/><span>dream roinneas cinéal riú, go roinnfidhear cinéal ríu-san mar an</span>
<lb n="5506"/><span>gcéadna, do réir Mhatha san chúigeadh caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="5507"/><span>beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur “is</span>
<lb n="5508"/><span>beannuighthe na trócairigh, óir greamóchaid siad-san trócaire.”</span>
<lb n="5509"/><span>Gidh eadh, a chontrárdha sin tig don éadtrócaireach ainiochtach,</span>
<lb n="5510"/><span>amhail adeir S. Séam san dara caibidil, iudicium sine misericordia</span>
<lb n="5511"/><span>fiet illi qui non fecerit misericordiam “breitheamhnas gan trócaire</span>
<lb n="5512"/><span>do-ghéantar ar an tí nach diongna trócaire.”  A na briathraibh se is</span>
<lb n="5513"/><span>iontuigthe go roinneann Dia lom ceirt ris an druing n-ainiochtaigh</span>
<lb n="5514"/><span>sin chailleas ar na marbhaibh.</span></p>
<lb n="5515"/>
<lb n="5516"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="5517"/>
<lb n="5518"/><p><span>An seiseadh hadhbhar fá ndligheann an beó commaoine do chur ar an</span>
<lb n="5519"/><span>marbh, do bhríogh go mbí an marbh ar neamh ag guidhe ar an tí</span>
<lb n="5520"/><span>chuireas commaoine air, ré mbeith i bpurgadóir</span></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="5521"/><p><span>dhó, do réir S. Tomás san dara rann don dara cuid dá Dhiadhacht,</span>
<lb n="5522"/><span>san aonmhadh airteagal déag don .82. Ceist.  Agus go bhfios damh</span>
<lb n="5523"/><span>dob oircheas do gach n-aon dícheall do dhéanamh ré hanmcháirdibh</span>
<lb n="5524"/><span>naomhtha do bheith ar neamh aige, do-ghéanadh eadarghuidhe ar a</span>
<lb n="5525"/><span>shon go Dia, d'fhagháil ghrás san tsaoghal so ré tuar agus ré</span>
<lb n="5526"/><span>tuilleamh na glóire thall.</span></p>
<lb n="5527"/>
<lb n="5528"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="5529"/>
<lb n="5530"/><p><span>Tuig go bhfuilid cheithre modha ar a bhféadtar furtacht do</span>
<lb n="5531"/><span>thabhairt dona hanmaibh bhíos i bpurgadóir, do réir mar</span>
<lb n="5532"/><span>léaghthar ag Decre.13.qu.2. cap. Animae Sanctorum.  An chéad-</span>
<lb n="5533"/><span>mhodh, lé haifreannaibh, do réir S. Augustine san naomhadh caibidil</span>
<lb n="5534"/><span>déag in Enchiridio, mar a n-abair, negandum non est defunctorum</span>
<lb n="5535"/><span>animas relevari, cum pro illis sacrificium mediatoris offertur “ní</span>
<lb n="5536"/><span>beitte agá shéanadh go dtabharthar saor-dháil d'anmaibh na</span>
<lb n="5537"/><span>marbh, an tan offráiltear iodhbairt an eadargánaidhe ar a son.”  Tig</span>
<lb n="5538"/><span>S. Augustine arís ar aní gcéadna san .69. Eip. ad Aurelium,</span>
<lb n="5539"/><span>mar a n-abair, oblationes pro animabus defunctis ipsos vere</span>
<lb n="5540"/><span>aliquid adiuvare credendum est “is inchreitte go fírinneach go</span>
<lb n="5541"/><span>dtugaid na leagáide dháiltear ar anmannaibh na marbh saor-dháil</span>
<lb n="5542"/><span>éigin dóibh.”  As na briathraibh se S. Augustine is iontuigthe go</span>
<lb n="5543"/><span>mbí anam an mhairbh i ndiaidh an bháis i n-áit éigin 'na</span>
<lb n="5544"/><span>bhféadtar saor-dháil do thabhairt dó, lé cuidiughadh na mbeó.</span>
<lb n="5545"/><span>Agus is follus gurab é an t-ionadh soin purgadóir.</span></p>
<lb n="5546"/>
<lb n="5547"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="5548"/>
<lb n="5549"/><p><span>An dara modh, lé guidhe na bhfíréan, do réir S. Augustine san</span>
<lb n="5550"/><span>.44. Seanmóir, mar a n-abair, ag labhairt réna chommbráithribh</span>
<lb n="5551"/><span>Críostaidhe, ora pro defunctis, ut, dum fuerint in aeterna vita, pro</span>
<lb n="5552"/><span>te orare non negligant “guidh arna marbhaibh, ionnus an tan bhiaid</span>
<lb n="5553"/><span>san bheathaidh mharthanaigh nach tugdaois faill ar ghuidhe ar do</span>
<lb n="5554"/><span>shon.”  Tig Dionysius leis so san seachtmhadh caibidil in Eccle.</span>
<lb n="5555"/><span>Hierar., mar a n-abair, quod autem iustorum preces etiam in vita</span>
<lb n="5556"/><span>ista, et nedum post mortem, iis prosint qui digni sunt, Scripturae</span>
<lb n="5557"/><span>nos edocet sacrosancta traditio “atá naoim-mbeóloideas</span></p>
</div>
<pb n="157"/>
<div><lb n="5558"/><p><span>an Scrioptúra gá theagasg dhúinne go dtéid guidhe na bhfíréan</span>
<lb n="5559"/><span>san mbeathaidh se agus iar mbás i sochar don druing bhíos</span>
<lb n="5560"/><span>fiúntach ré sochar na guidhe dá rochtain.”  As so is iontuigthe nach</span>
<lb n="5561"/><span>dona beóaibh amháin téid guidhe na bhfíréan i dtarbha, acht fós</span>
<lb n="5562"/><span>dona marbhaibh, agus do réir a ndubhramair thuas, is iad sin na</span>
<lb n="5563"/><span>mairbh bhíos i bpurgadóir.</span></p>
<lb n="5564"/>
<lb n="5565"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="5566"/>
<lb n="5567"/><p><span>An treas modh, lé déirc, do réir S. Augustine san .32. Seanmóir ro</span>
<lb n="5568"/><span>sgríobh do bhriathraibh an Apstail, mar a n-abair, non est</span>
<lb n="5569"/><span>negandum defunctorum animas pietate suorum viventium relevari, cum</span>
<lb n="5570"/><span>pro illis eleemosynae in ecclesia fiant “ní beitte agá shéanadh go</span>
<lb n="5571"/><span>dtugthar saor-dháil d'anmaibh na marbh lé buidheacht a gcarad</span>
<lb n="5572"/><span>mbeó, an tan do-níthear almsana san eaglais ar a son.”  Tuig, a</span>
<lb n="5573"/><span>dhuine, as na háitibh se S. Augustine, gur chreid sé go cinnte</span>
<lb n="5574"/><span>purgadóir do bheith ann, 'na mbeidís anmanna na bhfíréan i</span>
<lb n="5575"/><span>ngioll ré díol na bhfiach nachar dhíoladar féin ré linn a</span>
<lb n="5576"/><span>mbeatha.  Agus fágbhaim fá bhreathnughadh gach aon-duine agá</span>
<lb n="5577"/><span>mbeith ciall fhalláin, cia is córa, teist an phríomh-ughdair</span>
<lb n="5578"/><span>dhearbhtha S. Augustine - atá 'na iolar ós na héanaibh agus 'na</span>
<lb n="5579"/><span>ghréin ós reannaibh nimhe, idir dhoctúiribh eagnaidhe na</span>
<lb n="5580"/><span>heagailse, agus agá ndearnsad il-mhílte do dhoctúiribh eagnaidhe</span>
<lb n="5581"/><span>fromhadh ar a oibreachaibh, agus dobhí naomhtha 'na bheathaidh,</span>
<lb n="5582"/><span>agus dobhí fós leath as-toigh do cheithre céad bliadhain</span>
<lb n="5583"/><span>d'aimsir na n-apstal - do chreideamhain, nó an bráthair bréige</span>
<lb n="5584"/><span>Luitér, nó an canánach cealgach coinneal-bháitte Cailbhín, nó</span>
<lb n="5585"/><span>gach millteach míorúnach oile dá leanann dá slighthibh saobha</span>
<lb n="5586"/><span>seachránacha?</span></p>
<lb n="5587"/>
<lb n="5588"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="5589"/>
<lb n="5590"/><p><span>An ceathramhadh modh, lé trosgadh; amhail léaghthar ag Decre.13.</span>
<lb n="5591"/><span>qu.2.cap. Animae: ieiunia viventium sunt auxilia defunctorum “is</span>
<lb n="5592"/><span>congnamh dona marbhaibh troisgthe na mbeó.”  As so is iontuigthe</span>
<lb n="5593"/><span>go dtéid troisgthe na mbeó i sochar dona marbhaibh.  Adeir Petrus</span>
<lb n="5594"/><span>Damianus san tseanmóir ro sgríobh d'Ord na Beatha, go raibhe</span>
<lb n="5595"/><span>gnáthughadh san mainistir 'na</span></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="5596"/><p><span>mbíodh féin, an coimhthionól do throsgadh go Dia ar feadh seacht</span>
<lb n="5597"/><span>lá ar son gach mairbh dá n-éagadh uatha.  Gidh eadh, fa-ríor, is</span>
<lb n="5598"/><span>faillítheach bhíd na daoine ar an aimsir se um fhóirithin ar na</span>
<lb n="5599"/><span>marbhaibh.  Agus mo thruaighe, dá bhfeastaois neimhneachas an</span>
<lb n="5600"/><span>teasa bhíos i dteinidh phurgadóra, dobhiadh diommbáidh aca don</span>
<lb n="5601"/><span>anam bhocht bhíos innte agá chéasadh.</span></p>
<lb n="5602"/>
<lb n="5603"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="5604"/>
<lb n="5605"/><p><span>Is iontuigthe loisgnighe na teineadh úd as an sgéal léaghthar ag</span>
<lb n="5606"/><span>Vincentius, san dara leabhar do Sgáthán na mBéas, mar a léaghthar</span>
<lb n="5607"/><span>go raibhe abb i mainistir dh'áirithe agá raibhe mac dearbhráthar</span>
<lb n="5608"/><span>dhó 'na choimhthionól mar aon ris.  Dála an abbadh, an tan do</span>
<lb n="5609"/><span>mhothuigh é féin ag drud ré deireadh a ré, do sholáthair an</span>
<lb n="5610"/><span>abdhaine don mhac óg anarsaidh sin, dobudh mac dá dhearbhráthair,</span>
<lb n="5611"/><span>tar a rabhadar do mhanchaibh críonna cian-aosta san gcoimhthionól.</span>
<lb n="5612"/><span>Acht cheana, go grod 'na dhiaidh sin fuair an t-abb bás, agus do</span>
<lb n="5613"/><span>ghabh an manach óg ceannas an choimhthionóil, agus lá dar éirigh</span>
<lb n="5614"/><span>sé amach go grod 'na dhiaidh sin do shiubhal lubhghuirt na</span>
<lb n="5615"/><span>mainistreach, agus ré dtriall dó láimh ris an dtobar dobhí san</span>
<lb n="5616"/><span>lubhghort, do-chualaidh guth agus glór daonna go truagh tuirseach ag</span>
<lb n="5617"/><span>iachtaigh agus ag éagcaoine san tobar.  Agus leis sin do</span>
<lb n="5618"/><span>fhiafruigh-sean cia dobhí ann.  Do fhreagair an guth, agus</span>
<lb n="5619"/><span>adubhairt: “Ó a mheic, ar sé, mise anam an abbadh.”  “Créad an</span>
<lb n="5620"/><span>riocht 'na bhfuile?” ar an manach óg.  “Atáim, ar an t-anam,</span>
<lb n="5621"/><span>agam' chéasadh annso i dteinidh phurgadóra, tré mar do thoghas</span>
<lb n="5622"/><span>tusa it abbaidh tar mh'éis féin, tar na manchaibh oile budh sine</span>
<lb n="5623"/><span>agus budh ineamhla ioná thú.  Agus biaidh mé san phéin se nó go</span>
<lb n="5624"/><span>bhfógra tusa an abdhaine uait, agus go dtí abb oile it ionadh ar</span>
<lb n="5625"/><span>thogha an choimhthionóil.”</span>
<lb n="5626"/><span>“Iongnadh liom, ar an macaomh, a rádh go ngoillfeadh teas ort, agus</span>
<lb n="5627"/><span>tú i dtobar fhionnfhuar fhíor-uisge.”  “Truagh sin, ar an</span>
<lb n="5628"/><span>t-anam, éirigh don mhainistir, agus tabhair leat an cainnleóir</span>
<lb n="5629"/><span>práis is tighe agus is truime dá bhfuil ann, agus cuir san tobar é,</span>
<lb n="5630"/><span>agus do-chífir an t-oibriughadh do-ghéana an teas atá im</span>
<lb n="5631"/><span>thimcheall-sa air.”  Leis sin do-chuaidh an manach óg san</span>
<lb n="5632"/><span>mainistir, agus tug an cainnleóir leis, agus do theilg  san tobar é.</span>
<lb n="5633"/><span>Agus ní luaithe</span></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="5634"/><p><span>dobhiadh meall ime agá leaghadh i gcoire fhiochdha ioná dobhí</span>
<lb n="5635"/><span>an cainnleóir ag leaghadh san tobar.  Agus mar do-chonnairc an</span>
<lb n="5636"/><span>macaomh sin, do thuig gach ní dá ndubhairt an t-anam do bheith</span>
<lb n="5637"/><span>fírinneach, agus do ghabh truaighe agus comhpáis dó é, agus do-</span>
<lb n="5638"/><span>chuaidh mar a raibhe an coimhthionól, agus do innis an sgéal dóibh,</span>
<lb n="5639"/><span>agus do fhógair an abdhaine uaidh.  Agus táinig dhe sin an t-abb</span>
<lb n="5640"/><span>d'fhóirithin as an bpéin 'na raibhe.</span></p>
<lb n="5641"/>
<lb n="5642"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="5643"/>
<lb n="5644"/><p><span>Is follus as an sgéal so gurab adhbhal méad an teasa bhíos i</span>
<lb n="5645"/><span>dteinidh phurgadóra, agus dá réir sin gurab mór an phian bhíos ar</span>
<lb n="5646"/><span>na hanmaibh bhíos innte.  Agus ó atá an t-amhgar so ar anam an</span>
<lb n="5647"/><span>fhíréin i bpurgadóir, guidhim thú, a dhuine thrócairigh, déana</span>
<lb n="5648"/><span>comhairle Sholaimh, do thabhairt fhuasgalta d'anam an mhairbh,</span>
<lb n="5649"/><span>amhail theagaisgeas sé san seachtmhadh caibidil in Ecclo. mar a</span>
<lb n="5650"/><span>bhforáileann déirc do thabhairt don bhocht, d'fhuasgladh an</span>
<lb n="5651"/><span>mhairbh, an tan adeir, pauperi porrige manum tuam, ut proficiatur</span>
<lb n="5652"/><span>propitiatio et benedictio tua, et mortuo non prohibeas gratiam</span>
<lb n="5653"/><span>“soich do lámh don bhocht, ionnus go rachadh do bhuidheacht agus do</span>
<lb n="5654"/><span>bheannacht i dtarbha, agus ná cuir toirmeasg ar ghrásaibh</span>
<lb n="5655"/><span>d'fhagháil don mharbh.”  Créad is iontuigthe as na briathraibh se</span>
<lb n="5656"/><span>Sholaimh, acht go ndleaghair don Chríostaidhe thrócaireach</span>
<lb n="5657"/><span>furtacht agus fóirithin do thabhairt d'anam an mhairbh</span>
<lb n="5658"/><span>fhíréanda bhíos i bpurgadóir, maille ré déirc agus ré deigh-</span>
<lb n="5659"/><span>ghníomharthaibh do dhéanamh ar a shon?  Agus is iontuigthe go</span>
<lb n="5660"/><span>héigeantach as na briathraibh se Sholaimh purgadóir do bheith</span>
<lb n="5661"/><span>ann, mar a n-abair gan toirmeasg do chur ar ghrásaibh</span>
<lb n="5662"/><span>d'fhagháil don mharbh.  Óir madh i bhflaitheas Dé bhíos, ní</span>
<lb n="5663"/><span>féadtar na grása do dhealughadh ris, ná eisean do dhealughadh ris</span>
<lb n="5664"/><span>na grásaibh, do réir Mhatha san .25. caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="5665"/><span>ag labhairt ar na marbhaibh fíréanda, ibunt hi in vitam aeternam</span>
<lb n="5666"/><span>“rachaid so san bheathaidh shíordhaidhe.”  Dá chor i gcéill, nach</span>
<lb n="5667"/><span>éidir, ar ndol i bhflaitheas Dé dhóibh, grás ná glóir do</span>
<lb n="5668"/><span>dhealughadh riú.  Agus fós, ní bhíd i ngeall ghrás ná ghlóire</span>
<lb n="5669"/><span>nuaidhe d'fhagháil ann, ar mbeith sásta dhóibh.  Óir mar is</span>
<lb n="5670"/><span>túsga théid an t-anam ar neamh, agus is léir dhó lonnradh an</span></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="5671"/><p><span>lóchrainn diadha, bí sásuighthe do ghlóir agus do ghrásaibh</span>
<lb n="5672"/><span>d'fhagháil innte, do réir Dáibhídh san seiseadh Salm déag, mar a</span>
<lb n="5673"/><span>n-abair, i bpearsain an mhairbh fhíréanda, satiabor cum</span>
<lb n="5674"/><span>apparuerit gloria tua “sáiseóchar mé an tan bhus léir dhamh do</span>
<lb n="5675"/><span>ghlóir-se.”  Agus don leith oile, madh i n-ifreann bhíos, ní</span>
<lb n="5676"/><span>bhia dáil ghrás 'na chionn, do réir Iob san seachtmhadh</span>
<lb n="5677"/><span>caibidil mar a n-abair, qui descendit ad inferos, non ascendet,</span>
<lb n="5678"/><span>nec revertetur ultra in domum suam “an té théid síos go hifreann,</span>
<lb n="5679"/><span>ní racha suas, agus ó shoin amach ní thillfidh dá thoigh féin.”</span>
<lb n="5680"/><span>Dá chor i gcéill, an dream théid i n-ifreann, nach bí dáil</span>
<lb n="5681"/><span>ghrás 'na gcionn.  As gach ní dá ndubhramar, is léir nach ar</span>
<lb n="5682"/><span>neamh ná i n-ifreann bhíd na mairbh úd bhíos i ngioll ghrás</span>
<lb n="5683"/><span>d'fhagháil, agus agá mbí súil réna bhfagháil, agus ar a</span>
<lb n="5684"/><span>bhféadtar righneas do chur gan a bhfagháil.  Agus ó nach ar</span>
<lb n="5685"/><span>neamh ná i n-ifreann theagmhas dóibh bheith san riocht sin, is</span>
<lb n="5686"/><span>i bpurgadóir bhíd.  Nó abradh an t-eiretic cáit oile 'na mbíd.</span></p>
<lb n="5687"/>
<lb n="5688"/><p><span>AN CÚIGEADH HALT</span>
<lb n="5689"/><span>'na bhfiafruighthear an ndleaghair udhacht an mhairbh do</span>
<lb n="5690"/><span>choimhlíonadh ar gach aon-chor; nó an bhfuil d'fhiachaibh ar</span>
<lb n="5691"/><span>an seiceadúir fá aimsir chinnte a choimhlíonadh; nó an dtéid an</span>
<lb n="5692"/><span>righneas chuirthear ar an leagáid i ndochar don mharbh; nó cia an</span>
<lb n="5693"/><span>dream ar nach rigthear a leas guidhe; nó créad as a ndéin an eaglais</span>
<lb n="5694"/><span>offráil ar na marbhaibh i gcionn seachtmhaine agus i gcionn mhíosa</span>
<lb n="5695"/><span>agus i gcionn bhliadhna.</span></p>
<lb n="5696"/>
<lb n="5697"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="5698"/>
<lb n="5699"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso a ndleaghair go héigeantach udhacht</span>
<lb n="5700"/><span>an mhairbh do choimhlíonadh ar gach aon-chor.  Do-bheir</span>
<lb n="5701"/><span>Richardus san .45. Distinct., ag sgríobhadh ar an gceathramhadh</span>
<lb n="5702"/><span>leabhar do Mhaighistir na mBreath, freagra ar an gceist se, agus</span>
<lb n="5703"/><span>is eadh adeir, go ndleaghair, acht muna raibhe an t-udhacht</span>
<lb n="5704"/><span>contrárdha do dhlighe na nádúire, nó do dhlighe Dé, nó do dhlighe</span>
<lb n="5705"/><span>chille nó thuaithe, do réir mar léaghthar ag an dlighe, Extra de</span>
<lb n="5706"/><span>Testa. (cap. Iudicantis): voluntas testatoris debet per omnia</span>
<lb n="5707"/><span>adimpleri “dleaghair toil an</span></p>
</div>
<pb n="161"/>
<div><lb n="5708"/><p><span>tiomantóra do choimhlíonadh ar gach éin-ní.”  Tuig gurab fíor so,</span>
<lb n="5709"/><span>an tan bhíos an t-udhacht dlisteanach.  Gidh eadh, iomorra, atáid</span>
<lb n="5710"/><span>dronga ann nach féadann udhacht do dhéanamh.</span></p>
<lb n="5711"/>
<lb n="5712"/><p><span>An chéad-drong, daoine riaghalta; do bhríogh nach bí sealbh</span>
<lb n="5713"/><span>shaoghalta aca, agus go mbí a dtoil ceangailte ar thoil a</span>
<lb n="5714"/><span>n-uachtaráin.</span></p>
<lb n="5715"/>
<lb n="5716"/><p><span>An dara drong, amadáin; do bhríogh nach bí saoir-mheas na toile</span>
<lb n="5717"/><span>ar a gcumas, lé bhféadfadaois bail nó caoi chneasta do chor ar</span>
<lb n="5718"/><span>éin-ní.</span></p>
<lb n="5719"/>
<lb n="5720"/><p><span>An treas drong dá ngoirthear mic mhuinntire, ar nach déantar</span>
<lb n="5721"/><span>lámh-sgaoileadh.  Ionann sin ré a rádh agus na mic nach bí sgaoilte</span>
<lb n="5722"/><span>ó lámh-smacht a n-aithreach.  Óir an mhuinntear so, ní bhí éin-</span>
<lb n="5723"/><span>ní ar a gcumas, agus ní fhéadaid udhacht do dhéanamh uime sin,</span>
<lb n="5724"/><span>acht amháin muna dteagmhadh amhantar, dá ngoireann an dlighe</span>
<lb n="5725"/><span>castrense, dhóibh.</span></p>
<lb n="5726"/>
<lb n="5727"/><p><span>An ceathramhadh cinéal nó drong, úsairidhe coitcheanna.  Ní fhéadaid</span>
<lb n="5728"/><span>an drong so udhacht do dhéanamh go dlisteanach, gan cuir agus</span>
<lb n="5729"/><span>teannta do thabhairt uatha ré haiseag iomlán do thabhairt dá gach</span>
<lb n="5730"/><span>rann ré a raibhe a malairt in gach breisdíol dár bheanadar-san</span>
<lb n="5731"/><span>díobh, do bhríogh nach bí ceart san bhioth aca ré coimhéad an</span>
<lb n="5732"/><span>bhreis-díola bheanaid amach.</span></p>
<lb n="5733"/>
<lb n="5734"/><p><span>Is iomdha fós fáth oile as nach dleaghair an t-udhacht do</span>
<lb n="5735"/><span>choimhlíonadh, mar atá dá bhfágbhadh duine ré hudhacht ní nach</span>
<lb n="5736"/><span>leis féin, ní móide ceart an tí agá bhfágbhann eisean dá fhágbháil</span>
<lb n="5737"/><span>ré hudhacht aige.  Óir dá bhfágbhadh Ó Laoghaire Leath Cuinn</span>
<lb n="5738"/><span>ag Ó Chruimín, ní móide ceart Uí Chruimín ar Leith Cuinn sin.</span>
<lb n="5739"/><span>Mar an gcéadna don ní thuas.  Dá bhfágbhadh fós neach ré hudhacht</span>
<lb n="5740"/><span>aní nach biadh aige, ní dhleaghair díol do dhéanamh ar a shon.</span></p>
<lb n="5741"/>
<lb n="5742"/><p><span>Dá bhfágbhadh mar an gcéadna neach a oighreacht ré hudhacht ag</span>
<lb n="5743"/><span>neach oile seach a fágbháil agá oighre díleas, agus gan cúis</span>
<lb n="5744"/><span>gcneasta aige réna chur ón oighreacht, ní dleaghair an t-udhacht</span>
<lb n="5745"/><span>soin do choimhlíonadh, dá mbeith gurab ag an eaglais do fúigfidhe</span>
<lb n="5746"/><span>an oighreacht.  Gurab uime sin adeir ciste an chrábhaidh, agus</span>
<lb n="5747"/><span>ainceóir na heagailse, agus biattach na mbocht agus na</span>
<lb n="5748"/><span>mbaintreabhthach, furtuightheóir na bhfann agus díonathóir na</span>
<lb n="5749"/><span>ndílleacht, agus leasuightheóir na locht, agus an</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="5750"/><p><span>buabhall briocht-ráitteach beannuighthe buadh-fhoclach, S.</span>
<lb n="5751"/><span>Augustine, san seanmóir ro sgríobh do bheathaidh choitchinn na</span>
<lb n="5752"/><span>gcléireach, quicunque exheredato filio heredem facit ecclesiam,</span>
<lb n="5753"/><span>quaerat alium qui suscipiat, non Augustinum “cibé san bhioth, iar</span>
<lb n="5754"/><span>gcur a mheic ó oighreacht, do-ní oighre don eaglais, iarradh neach</span>
<lb n="5755"/><span>oile: ní hé Augustín ghlacfas.”  As na briathraibh se is</span>
<lb n="5756"/><span>iontuigthe nach cóir cion do bheith ar an udhacht do-ní neach tré</span>
<lb n="5757"/><span>fheirg, nó tré fhuasaoid, nó tré anchroidhe, nó tré aon-adhbhar</span>
<lb n="5758"/><span>aindlightheach, bíodh gurab ag an eaglais do fúigfidhe í.</span></p>
<lb n="5759"/>
<lb n="5760"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="5761"/>
<lb n="5762"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso, an bhfuil d'fhiachaibh ar na</span>
<lb n="5763"/><span>seiceadúiribh an tiomna nó an t-udhacht do chor i ngníomh do</span>
<lb n="5764"/><span>láthair iar n-éag an tiomantóra?  Do-bheir Richardus freagra ar</span>
<lb n="5765"/><span>an gceist se, agus is eadh adeir: an tan chumas an t-udhachtóir</span>
<lb n="5766"/><span>aimsir chinnte ré coimhlíonadh an tiomanta, nach bí d'fhiachaibh</span>
<lb n="5767"/><span>ar an seiceadúir an t-udhacht do choimhlíonadh rés an aimsir</span>
<lb n="5768"/><span>gcinnte chumas an t-udhachtóir féin, acht munab follus do lucht</span>
<lb n="5769"/><span>a léir-mheasta go dtéid moill do chur air i ndochar don mharbh,</span>
<lb n="5770"/><span>agus an tráth is léir sin, atá d'fhiachaibh ar an seiceadúir i</span>
<lb n="5771"/><span>gcoguas a coimhlíonadh do láthair.  Gidh eadh, do dhlighe ní</span>
<lb n="5772"/><span>féadtar a choimhéigniughadh gus an aimsir ro cinneadh leis an</span>
<lb n="5773"/><span>udhachtóir.  Acht cheana, an tan nach cumann an t-udhachtóir aimsir</span>
<lb n="5774"/><span>chinnte, agus bhíos ar chumas an tseiceadúra an tiomna do</span>
<lb n="5775"/><span>choimhlíonadh go saor-dhálach, bí d'fhiachaibh air do láthair</span>
<lb n="5776"/><span>a choimhlíonadh; do réir mar léaghthar ag Decre. ff. de Re. Iur.:</span>
<lb n="5777"/><span>in omnibus in quibus dies non ponitur, praesenti die debetur “in</span>
<lb n="5778"/><span>gach uile ní 'snach cuirthear lá, dleaghair an lá bhíos do láthair</span>
<lb n="5779"/><span>aní.”  Ionann sin ré a rádh agus gidhbé ní ghealltar, agus gan</span>
<lb n="5780"/><span>cairde ná ceann cinnte aimsire do ghabháil ris an tí dá ngealltar</span>
<lb n="5781"/><span>é, fásaidh ceart saní ghealltar don tí dá ndéantar an geallamh,</span>
<lb n="5782"/><span>do láthair i ndiaidh an gheallaimh do dhéanamh.  Agus dá réir sin,</span>
<lb n="5783"/><span>an geallamh do-bheir an tiomantóir ar leagáid d'fhágbháil dá éis,</span>
<lb n="5784"/><span>fásaidh ceart do láthair san leagáid ag an tí dá ngealltar í, iar</span>
<lb n="5785"/><span>n-éag an tiomantóra.  Agus adeir Glossa gur</span></p>
</div>
<pb n="163"/>
<div><lb n="5786"/><p><span>fíor aní se, go háirithe do leith na leagáide thiomaintear don</span>
<lb n="5787"/><span>eaglais.  Gonadh uime sin atá aní léaghthar ag Decre.13. qu.2.cap.</span>
<lb n="5788"/><span>Qui oblationes, agus san chaibidil 'na dhiaidh sin, mar a</span>
<lb n="5789"/><span>léaghthar na briathra so, qui oblationes defunctorum retinent, et</span>
<lb n="5790"/><span>illi qui ecclesiis tradere demorantur, ut infideles sunt ab ecclesia</span>
<lb n="5791"/><span>abiiciendi “an dream chongbhas aisgeadha na marbh, agus an dream úd</span>
<lb n="5792"/><span>do-ní moill ar a ndáil, is cóir a ruagadh as an eaglais mar</span>
<lb n="5793"/><span>ainchreidmheacha.”  Is iontuigthe as an áit se gurab turcachais</span>
<lb n="5794"/><span>págánta don druing ar a bhfágbhaid na mairbh cúram leagáide réna</span>
<lb n="5795"/><span>dáil don eaglais, agus do-ní faill 'na díol ria.</span></p>
<lb n="5796"/>
<lb n="5797"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="5798"/>
<lb n="5799"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso, an dtéid an righneas chuirthear ar</span>
<lb n="5800"/><span>dhíol na leagáide i ndochar don mharbh.  Do-bheir Richardus</span>
<lb n="5801"/><span>freagra ar an gceist se, agus is eadh adeir, go dtéid, agus atáid</span>
<lb n="5802"/><span>dá réasún chuige sin.  An céad-réasún díobh, gurab luathaide</span>
<lb n="5803"/><span>ghuidheas an eaglais ar an marbh, í do bheith ar nglacadh na</span>
<lb n="5804"/><span>leagáide, tréna bheith d'fhiachaibh uirre a los na leagáide an</span>
<lb n="5805"/><span>ghuidhe do dhéanamh.  An dara réasún, do bhríogh nach fuil dá</span>
<lb n="5806"/><span>luaithe díoltar an leagáid, nach luathaide sa chách do-gheibh an</span>
<lb n="5807"/><span>marbh éadtromughadh ó phéin phurgadóra é.  As gach ní dá</span>
<lb n="5808"/><span>ndubhramair sna trí foicheastaibh sin thuas, is léir a luime do</span>
<lb n="5809"/><span>locht, agus a aidhbhsighe d'urchóid, don druing léigeas díobh gan</span>
<lb n="5810"/><span>udhacht an mhairbh do choimhlíonadh.</span></p>
<lb n="5811"/>
<lb n="5812"/><p><span>Agus is inmheasta sin as an sgéal léaghthar i n-imtheachtaibh</span>
<lb n="5813"/><span>Shéarlais Mhóir.  Ré dtriall iomorra do shluagh Shéarlais</span>
<lb n="5814"/><span>trés an Navarr, do chathughadh ré Múrachaibh, dobhí ag gabháil</span>
<lb n="5815"/><span>neirt ar an Spáinn go foiréigneach.  Ré dtriall san turus soin</span>
<lb n="5816"/><span>dóibh, tarla galar éaga do ridire dá raibhe ar an sluagh, agus ní</span>
<lb n="5817"/><span>raibhe do mhaoin an tan soin dá chóir acht acht an t-each ar a</span>
<lb n="5818"/><span>mbíodh ré linn a shláinte ag déanamh feadhma; agus do thiomain sé</span>
<lb n="5819"/><span>don eaglais ar a anmain í, agus do fhágaibh ar láimh dhearbhráthar</span>
<lb n="5820"/><span>dhó féin í, réna dáil don eaglais.  Acht cheana, is eadh do-rinne</span>
<lb n="5821"/><span>an dearbhráthair a congbháil aige féin.  Gidh eadh, i gcionn .30.</span>
<lb n="5822"/><span>lá táinig anam an ridire do labhairt ris agus dá iomcháineadh agus is</span>
<lb n="5823"/><span>eadh adubhairt: “a fhionghalaigh, ar</span></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="5824"/><p><span>sé, is mór an feall do-rinnis orm-sa, mar gur fhágbhais .30. lá</span>
<lb n="5825"/><span>i bpianaibh mé, do bhíthin mh'eich do chongbháil ón eaglais do</span>
<lb n="5826"/><span>fhóirfeadh dá guidhe mé.  Gidh eadh, i ndíol na feille do-rinnis</span>
<lb n="5827"/><span>orm-sa, dáilfidh Dia thusa go hobann i láimh Luicifeir.”  Agus</span>
<lb n="5828"/><span>leis sin táinig díorma do dheamhnaibh dorrdha dubh-ghnúiseacha</span>
<lb n="5829"/><span>dá fhuadach go haibéil i néallaibh nimhe a hamharc a tsluaigh.</span>
<lb n="5830"/><span>Agus ré dtriall san chonair chéadna tar a n-ais dona sluaghaibh,</span>
<lb n="5831"/><span>tarla corp an fhir chéadna ré druing dhíobh i gcionn dá lá</span>
<lb n="5832"/><span>dhéag, agus é 'na ablach bhréan mhurguighthe mhíomhaiseach ar an</span>
<lb n="5833"/><span>muigh ar a gcomhair, ag trothlughadh agus ag tuitim 'na bhloghaibh</span>
<lb n="5834"/><span>as a chéile.  As an sgéal so is iontuigthe go ndéin Dia díoghaltas</span>
<lb n="5835"/><span>ar an druing do-ní seachmhall ar choimhlíonadh udhachta an</span>
<lb n="5836"/><span>mhairbh.</span></p>
<lb n="5837"/>
<lb n="5838"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="5839"/>
<lb n="5840"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso, cia an dream ar nach rigthear a leas</span>
<lb n="5841"/><span>guidhe, agus nach téid i bpurgadóir, acht thriallas do láthair</span>
<lb n="5842"/><span>d'éis a mbáis ar neamh.  Mo fhreagra go bhfuilid trí dronga</span>
<lb n="5843"/><span>théid ar ball d'éis a mbáis ar neamh, mar atá an dream éagas do</span>
<lb n="5844"/><span>láthair d'éis an bhaistidhe, na mairtírigh, agus na firéin</span>
<lb n="5845"/><span>fhíor-chráibhtheacha.  Is i bhfioghair na dtrí n-aicme se</span>
<lb n="5846"/><span>atáid an triúr dar hosgladh neamh ar mbeith ar talmhan dóibh,</span>
<lb n="5847"/><span>mar atá Críost iarna bhaisteadh, do réir Lúcáis san treas</span>
<lb n="5848"/><span>caibidil; agus Stiabhna iarna chlochadh, do réir Lúcáis san</span>
<lb n="5849"/><span>ochtmhadh caibidil do Ghníomharthaibh na nApstal; agus Eóin, do</span>
<lb n="5850"/><span>réir mar adeir sé féin san cheathramhadh caibidil do Leabhar na</span>
<lb n="5851"/><span>dTaidhbhreadh, vidi et ecce ostium apertum in caelo “ad-chonnarc,</span>
<lb n="5852"/><span>agus féach, dorus osluigthe ar neamh.”  As an bhfioghair se is</span>
<lb n="5853"/><span>iontuigthe, gach aon do-gheibh bás do láthair iarna bhaisteadh, nó</span>
<lb n="5854"/><span>gach aon do-gheibh bás tré mhartradh, nó gach aon bhíos fíréanta</span>
<lb n="5855"/><span>ionnraic, amhail dobhí Eóin Bruinne, go n-osgaltar do láthair</span>
<lb n="5856"/><span>iar mbás dorus nimhe roimhe, agus nach téid i bpurgadóir.  Gidh</span>
<lb n="5857"/><span>eadh, an dream dá leanann sal na sein-chion, agus ar a mbí teimheal</span>
<lb n="5858"/><span>truaillithe nó meirg míomhaiseach ó mhuirt na mímhéine ar a gcoguas,</span>
<lb n="5859"/><span>nach ráinig leó do sgrios le sguaib sgiamh-ghloin sgoith-líomhtha an sgrúduighthe sgagtha</span></p>
</div>
<pb n="165"/>
<div><lb n="5860"/><p><span>dhlighid do dhéanamh orra féin tré pheannaid na bpeacadh do</span>
<lb n="5861"/><span>maitheadh san bhfaoisidin, nó tré bhrón-chombrúdh dhóibh,</span>
<lb n="5862"/><span>as nach ráinig leó lóir-ghníomh ná leasughadh do dhéanamh ré</span>
<lb n="5863"/><span>linn a mbeatha, is éigean dóibh dul dá mbruithneadh i dteinidh</span>
<lb n="5864"/><span>phurgadóra do nós an óir, go beith glan dóibh ria ndol ar neamh,</span>
<lb n="5865"/><span>do bhríogh nach téid éin-ní cáidheach ar a mbí smál nó teimheal</span>
<lb n="5866"/><span>ar neamh, do réir Eóin.</span></p>
<lb n="5867"/>
<lb n="5868"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="5869"/>
<lb n="5870"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso créad as a ndéin an eaglais</span>
<lb n="5871"/><span>onóir agus offráil ar na marbhaibh se, i gcionn an seachtmhadh lá,</span>
<lb n="5872"/><span>agus i gcionn mhíosa, agus i gcionn bhliadhna?  Ar dtús is uime</span>
<lb n="5873"/><span>do-níd i gcionn an seachtmhadh lá, ionnus go maithfidhe dhóibh</span>
<lb n="5874"/><span>na huile pheacaidh do-rónsad ré linn a mbeatha, do-níthear do</span>
<lb n="5875"/><span>sheacht laithibh na seachtmhaine, nó ionnus go maithfidhe</span>
<lb n="5876"/><span>dhóibh na huile pheacaidh do-rónsad lé a gcorpaibh, bhíos arna</span>
<lb n="5877"/><span>ndéanamh dona ceithre dúilibh, agus léna n-anmaibh agá mbíd</span>
<lb n="5878"/><span>trí bríogha, mar atá toil agus tuigse agus meabhair.  Is uime fós</span>
<lb n="5879"/><span>do-níd an cuimhniughadh míosa, 'na mbíd na deich lá fá thrí,</span>
<lb n="5880"/><span>ionnus go nglantaoi na mairbh ó gach teimheal dá mbí orra</span>
<lb n="5881"/><span>tréna gciontaibh a los neamhchoimhéada chreidimh na Tríonóide,</span>
<lb n="5882"/><span>agus tré shárughadh na deich n-aithneadh. Is uime mar an gcéadna</span>
<lb n="5883"/><span>do-níthear an cuimhniughadh bliadhna, ionnus go rachadh an</span>
<lb n="5884"/><span>marbh ó bhliadhnaibh an amhgair go bliadhnaibh na síordhaidheachta;</span>
<lb n="5885"/><span>agus fós, i ndíol gach uilc agus gach anchaithimh</span>
<lb n="5886"/><span>aimsire dá ndearnsad na mairbh i mbliadhain a mbeatha.</span>
<lb n="5887"/><span>Féadtar iomorra bliadhain do thabhairt ar ré an duine.  Óir</span>
<lb n="5888"/><span>amhail bhíd cheithre ráithe san bhliadhain, atáid cheathra</span>
<lb n="5889"/><span>cotcha i ré an duine, mar atá aos macaoimh, aos ógáin, feardhacht,</span>
<lb n="5890"/><span>agus seanórdhacht, fhreagras do cheithre ráithibh na bliadhna,</span>
<lb n="5891"/><span>mar is follus do lucht a léir-mheasta.  Gidh eadh, ní foláir don</span>
<lb n="5892"/><span>tí do-ní an offráil nó an t-eineach so ar na marbhaibh, grádh</span>
<lb n="5893"/><span>Dé agus na comharsan do bheith aige, agus é féin do bheith san</span>
<lb n="5894"/><span>ghrádh.  Óir ní ghabhann Dia asgaidh fhir an anchroidhe.</span>
<lb n="5895"/><span>Agus is mar dhearbhadh ar na gnáthuighthibh agus ar na nósaibh</span>
<lb n="5896"/><span>réamhráitte do bheith somholta adeir Ambrosius, Super Obitum</span></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="5897"/><p><span>Theodosii: die septimo ad sepulcrum redimus, qui dies symbolum</span>
<lb n="5898"/><span>est futurae quietis “an seachtmhadh lá tiamaid gus an uaigh, lá</span>
<lb n="5899"/><span>sin is aithghin don chomhnaidhe atá ar tí teachta.”  Adeir fós S.</span>
<lb n="5900"/><span>Augustine ní thig leis aní gcéadna, mar a n-abair, De Fide</span>
<lb n="5901"/><span>Resurrectionis: alii tertium et tricesimum (diem obitus), alii</span>
<lb n="5902"/><span>septimum et quadragesimum observare consueverunt; et utraque</span>
<lb n="5903"/><span>observatio auctoritatem habet “fá gnáth, ar sé, lé druing iar mbás</span>
<lb n="5904"/><span>an mhairbh, coimhéad do dhéanamh ar an treas lá agus ar an</span>
<lb n="5905"/><span>dtríochadmhadh lá, drong oile ar an seachtmhadh agus ar an</span>
<lb n="5906"/><span>gceathrachadmhadh lá, agus atá ughdarrás ag gach nós díobh so.”  Is</span>
<lb n="5907"/><span>iontuigthe as so gurab somholta sean-ghnáthughadh na heagailse,</span>
<lb n="5908"/><span>mar a gcleachtar leó cuimhniughadh seachtmhaine agus cuimhniughadh</span>
<lb n="5909"/><span>míosa agus cuimhniughadh bliadhna do dhéanamh ar anam an mhairbh.</span></p>
<lb n="5910"/>
<lb n="5911"/><p><span>AN SEISEADH HALT</span>
<lb n="5912"/><span>'na gcuirthear i gcéill, créad fá gciorrbhann Dia ré dhruinge do</span>
<lb n="5913"/><span>dhaoinibh óga, agus é ag léigean druinge oile go hearr a n-aoise,</span>
<lb n="5914"/><span>agus na réasúin atá ris sin.</span></p>
<lb n="5915"/>
<lb n="5916"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="5917"/>
<lb n="5918"/><p><span>An céad-adhbhar dhíobh, do bhríogh gurab í sin toil Dé.</span>
<lb n="5919"/><span>Óir is iomdha ní do-ní Dia, nach áil leis daoine do dhéanamh</span>
<lb n="5920"/><span>lorgaireachta.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar aní léaghthar i</span>
<lb n="5921"/><span>mbeathaidh na n-aithreach ar Antonius naomhtha.  Óir, ar</span>
<lb n="5922"/><span>mbeith dhó ag lorgaireacht ar staidibh daoine oile, agus agá chor</span>
<lb n="5923"/><span>i n-iongnadh créad as a gcuireadh Dia an cor so nó an cor</span>
<lb n="5924"/><span>oile dhíobh, do-chualaidh an guth do neamh agá rádh ris, a</span>
<lb n="5925"/><span>aire do thabhairt dó féin, agus gan bheith ag fiafraighidh ar</span>
<lb n="5926"/><span>staidibh cáich.</span></p>
<lb n="5927"/>
<lb n="5928"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="5929"/>
<lb n="5930"/><p><span>An dara hadhbhar fá bhfuaduigheann Dia na hóga as an</span>
<lb n="5931"/><span>mbeathaidh se, ionnus nach rachdaois i n-olcaibh ó bheith i</span>
<lb n="5932"/><span>gcaidreabh na ndroch-dhaoine.  Agus is uime sin adeir Solamh,</span></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="5933"/><p><span>san cheathramhadh caibidil do Leabhar na hEagna, ag labhairt</span>
<lb n="5934"/><span>ar an ógán do-gheibh bás i n-ionnracus, raptus est ne malitia</span>
<lb n="5935"/><span>mutaret intellectum eius “do fuaduigheadh é ionnus nach diongnadh</span>
<lb n="5936"/><span>an mhailís a thuigse do chlaochlódh.”</span></p>
<lb n="5937"/>
<lb n="5938"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="5939"/>
<lb n="5940"/><p><span>An treas adhbhar, ionnus an t-ógán agá mbí droch-fhuadar</span>
<lb n="5941"/><span>faoi, nach fuighbheadh leath a ré, d'eagla go mbiadh nísa mheasa.</span>
<lb n="5942"/><span>Agus is uime sin adeir Dáibhídh Rí, viri sanguinum et dolosi non</span>
<lb n="5943"/><span>dimidiabunt dies suos “an dream bhíos fuileach (nó do-ní dortadh</span>
<lb n="5944"/><span>fola) agus bhíos cealgach, ní fhaghaid leath a laitheadh.”  Dá</span>
<lb n="5945"/><span>chor i gcéill, an dream agá mbí dúil i ndún-mharbhadh agus i</span>
<lb n="5946"/><span>bhfeall agus i mbeartaibh gráineamhla oile, go gciorrbhann Dia</span>
<lb n="5947"/><span>a laithe, ionnus nach beidís ag sír-dhéanamh uilc.  Agus go bhfios</span>
<lb n="5948"/><span>damh, is maith thig leis aní se an rann do-rinne file dh'áirithe,</span>
<lb n="5949"/><span>mar a n-abair: -</span></p>
<lb n="5950"/>
<lb n="5951"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5952"/><span>Dá mbeith go bhfuighbheadh fear fill</span>
<lb n="5953"/><span>seal dá ré 'na ré aoibhinn,</span>
<lb n="5954"/><span>atáid cách dá chor i gcairt</span>
<lb n="5955"/><span>nach gnáth a dhol gan díoghailt.</span></p>
<lb n="5956"/>
<lb n="5957"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5958"/><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="5959"/>
<lb n="5960"/><p><span>An ceathramhadh hadhbhar, ionnus nach leandaois ainbhearta</span>
<lb n="5961"/><span>a n-aithreach; do réir S. Augustine san treas ceist déag don</span>
<lb n="5962"/><span>Leabhar Ceast ro sgríobh ar an sein-reacht, mar a n-abair,</span>
<lb n="5963"/><span>infantes in Sodomis simul cum parentibus cremati sunt, ne diu</span>
<lb n="5964"/><span>viventes exempla parentum consequerentur “do loisgeadh na</span>
<lb n="5965"/><span>naoidhin i Sodoma mar aon réna dtuismhightheóiribh,</span>
<lb n="5966"/><span>d'fhaitcheas, dá mairdís i bhfad, go leanfadaois sompladha a</span>
<lb n="5967"/><span>sean agus a sinnsear.”</span></p>
<lb n="5968"/>
<lb n="5969"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="5970"/>
<lb n="5971"/><p><span>An cúigeadh hadhbhar, tré pheacaidhibh na dtuismhightheóireadh.</span>
<lb n="5972"/><span>Óir díoghlaidh Dia go meinic ar an saoghal so coirthe na</span>
<lb n="5973"/><span>sinnsear ar an sliocht tig uatha, gus an treas glún nó an</span>
<lb n="5974"/><span>ceathramhadh glún, do réir an bhagair do-ní sé féin, mar a</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="5975"/><p><span>n-abair san .20. caibidil in Exodo: Ego sum Dominus Deus tuus</span>
<lb n="5976"/><span>fortis, zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios, usque in</span>
<lb n="5977"/><span>tertiam et quartam generationem “is mise do Thighearna, do Dhia</span>
<lb n="5978"/><span>láidir féin, éadmhar, ag agra urchóide na n-aithreach ar an</span>
<lb n="5979"/><span>gcloinn gus an treas glún nó an ceathramhadh glún.”  Dá chor i</span>
<lb n="5980"/><span>gcéill go dtiobhradh bás agus gearr-shaoghal go meinic do</span>
<lb n="5981"/><span>chlann-mhaicne lochta an díomusa agus an dún-mharbhtha, an</span>
<lb n="5982"/><span>anfhlaithis agus na héagcóra.  Ionnus, dá threise agus dá thréine</span>
<lb n="5983"/><span>bhíos an duine acfuinneach úd, gurab meinic nach bí mac ag gabháil</span>
<lb n="5984"/><span>a oighreachta tar a éis.  Gurab uime sin adeir file éigin an rann so</span>
<lb n="5985"/><span>thig leis aní gcéadna: -</span></p>
<lb n="5986"/>
<lb n="5987"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="5988"/><span>Ní bhí a chlann ó neach i neart</span>
<lb n="5989"/><span>'gon tí bhus gann breath ar bhocht;</span>
<lb n="5990"/><span>a ndéinid na haithre d'ulc,</span>
<lb n="5991"/><span>don lucht as a haithle is olc.</span></p>
<lb n="5992"/>
<lb n="5993"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="5994"/><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="5995"/>
<lb n="5996"/><p><span>Bíodh a fhiadhnaise sin ar mhórán d'uaislibh an oiléin se na</span>
<lb n="5997"/><span>hÉireann, agá ndeachaidh báthadh ar mhórán dá dtighthibh</span>
<lb n="5998"/><span>onóracha, ionnus nach fuil acht ainbhfine agá n-áitiughadh don</span>
<lb n="5999"/><span>chur so; agus iad féin - an mhéid maireas dá n-iarmhar - i</span>
<lb n="6000"/><span>moghsaine agus i mbochtacht, ag íoc uabhair agus aindlighidh, drúise</span>
<lb n="6001"/><span>agus droich-bheart, fill agus fionghaile a sean agus a sinnsear.</span>
<lb n="6002"/><span>Gonadh uime sin do-rinne Maolmhuire Ó hUiginn, aird-easpog</span>
<lb n="6003"/><span>Thuama, an rann so: -</span></p>
<lb n="6004"/>
<lb n="6005"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6006"/><span>Fuilngidh Dia dúthaigh a sean,</span>
<lb n="6007"/><span>tré anuabhar Mhac Míleadh,</span>
<lb n="6008"/><span>críoch ainglidhe fá n-iadh tonn,</span>
<lb n="6009"/><span>fá riar ainbhfine eachtronn.</span></p>
<lb n="6010"/>
<lb n="6011"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6012"/><span>Ag so mar thig leis aní se thuas an aislinge do-chonnairc</span>
<lb n="6013"/><span>Adhamhnán, fear lán don Spiorad Naomh, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="6014"/><span>i Leabhar Leacaoin, vae, vae, vae, viris Hiberniae insolae</span>
<lb n="6015"/><span>mandata Domini transgredientibus.  Vae regibus et principibus, qui</span>
<lb n="6016"/><span>non dirigunt sapientiam et veritatem, et diligunt iniquitatem.  Vae</span>
<lb n="6017"/><span>doctoribus qui non docent veritatem, et consentiunt vanitatibus</span></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="6018"/><p><span>imperfectorum.  Vae meretricibus et peccatoribus, qui sicut foenum</span>
<lb n="6019"/><span>et stipula concremabuntur “monuar, monuar, monuar,</span>
<lb n="6020"/><span>d'áitightheóiribh oiléin na hÉireann, sháruigheas aitheanta an</span>
<lb n="6021"/><span>Tighearna.  Monuar dá ríoghaibh agus dá prionnsadhaibh, nach stiúrann</span>
<lb n="6022"/><span>an eagna ná an fhírinne, agus ghrádhuigheas an urchóid.  Monuar</span>
<lb n="6023"/><span>dá doctúiribh, nach seólann an fhírinne, agus do-bheir comhaontaidh</span>
<lb n="6024"/><span>ré díomhaoineasaibh na gciontach.  Monuar dá meirdreachaibh</span>
<lb n="6025"/><span>agus dá peacthachaibh, chomhloisgfidhear amhail fhéar</span>
<lb n="6026"/><span>thirim nó barrach lín.”  As an mbagar so do-rinne an t-aingeal</span>
<lb n="6027"/><span>is iontuigthe gurab tuar díoghaltais ó Dhia ar na daoinibh feil-</span>
<lb n="6028"/><span>bhearta gráineamhla do dhéanamh, agus go háirithe trí ghné</span>
<lb n="6029"/><span>pheacaidh is gnáth lé Dia do dhíoghail ar an saoghal so, mar</span>
<lb n="6030"/><span>atá dortadh fola lé feall, leattrom d'imirt ar an eaglais, agus</span>
<lb n="6031"/><span>gnáthughadh an adhaltrannais.</span></p>
<lb n="6032"/>
<lb n="6033"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="6034"/>
<lb n="6035"/><p><span>Tuigthear fírinne aneithe se as aní léaghthar san dara caibidil</span>
<lb n="6036"/><span>déag don dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar do-rinne</span>
<lb n="6037"/><span>Dia díoghaltas ar an adhaltrannaigh Bersabe: an mac rug sí</span>
<lb n="6038"/><span>i n-adhaltrannas do Dháibhídh d'éag go grod i ndiaidh a</span>
<lb n="6039"/><span>bheirthe, i n-íoc na coire do-rinneadar a thuismhidhtheóiridhe.</span>
<lb n="6040"/><span>Is trés an nguais se do bheith ó Dhia i ndiaidh na bpeacadh so</span>
<lb n="6041"/><span>adeir Pól go hiongantach san deachmhadh caibidil gus na</span>
<lb n="6042"/><span>hEabhraidhibh, mar a n-abair, quam horrendum est incidere in</span>
<lb n="6043"/><span>manus Dei viventis “créad é a mhéid d'uathbhás, teagmháil i</span>
<lb n="6044"/><span>lámhaibh an Dé bheo!”  Dá chor i gcéill gurab mór is ineagluighthe</span>
<lb n="6045"/><span>dona peacthachaibh fearg Dé do thuilleamh, agus méad an chumais</span>
<lb n="6046"/><span>atá ag Dia ar dhíoghaltas do dhéanamh orra.  Uime sin atá</span>
<lb n="6047"/><span>Greaghóir naomhtha ag teagasg na ndaoine san .13. Homil., ag</span>
<lb n="6048"/><span>sgríobhadh ar an soisgéal darab tosach sint lumbi vestri praecinti,</span>
<lb n="6049"/><span>mar a n-abair, nemo Dei longanimitatem negligat, quia tanto</span>
<lb n="6050"/><span>districtiorem iustitiam in iudicio exigit, quanto longiorem ante</span>
<lb n="6051"/><span>iudicium patientiam prorogavit “ná tugadh aon-duine faill i</span>
<lb n="6052"/><span>bhfad-aradhnacht Dé, óir cion a bhfuil d'fhad-dáil 'na</span>
<lb n="6053"/><span>fhoidhide ag cur a bhreitheamhnais ar cáirde, atá sé do chaoile</span>
<lb n="6054"/><span>'na cheirt-bhreitheamhnas.”  Gidh eadh, is eadh shaoilid an líne</span>
<lb n="6055"/><span>nó an lucht comhaimsire</span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="6056"/><p><span>atá againn, gur chuir Dia cloidheamh an inneachaidh 'na thruaill</span>
<lb n="6057"/><span>taisgeadha, mar nach gabhaid rabhadh ón tsinnsear táinig romhainn,</span>
<lb n="6058"/><span>ar a ndearna Dia díoghaltas tréna olcaibh féin, acht iad go</span>
<lb n="6059"/><span>laothamhail lán d'aindícheall éigneach ag coill agus ag creachadh</span>
<lb n="6060"/><span>a gcarad agus a gcomharsan, ag buain a n-ionnmhais agus a</span>
<lb n="6061"/><span>n-óir-chiste tré chomhar-bháidh breitheamh mbreabóideach agus</span>
<lb n="6062"/><span>charad gcleasach gcealg-rúnach dhíobh.  Acht cheana, dar mo</span>
<lb n="6063"/><span>chubhais, atá an Dia do-rinne an díoghaltas ar an sinnsear coimh-</span>
<lb n="6064"/><span>díbhfeargach anois ré ceartughadh na gciontach tréna n-olcaibh</span>
<lb n="6065"/><span>agus dobhí ré smacht do dhéanamh ar an sinnsear táinig romhainn.</span>
<lb n="6066"/><span>Ar an adhbhar soin déanadh gach aon faire air féin, go nach</span>
<lb n="6067"/><span>luighfeadh Dia lámh air.  Óir ní tualaing tréan dá threise ar</span>
<lb n="6068"/><span>talmhain neart nó neimh-fhíoch Dé do thurnamh ná do throim-</span>
<lb n="6069"/><span>ísliughadh, an tan chuireas roimhe díoghaltas do dhéanamh.</span>
<lb n="6070"/><span>Agus is uime sin fhiafruigheas Pól go hiongantach “créad é a</span>
<lb n="6071"/><span>mhéid do dhochar teagmháil i lámhaibh an Dé bheó?”</span></p>
<lb n="6072"/>
<lb n="6073"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="6074"/>
<lb n="6075"/><p><span>Tuig, a dhuine, gur gnáthach ceachtar do cheithre hainiarsmaibh</span>
<lb n="6076"/><span>urchóideacha ag toidheacht ar dhuine do thoisg an</span>
<lb n="6077"/><span>adhaltrannais.  An céad-ainiarsma dhíobh, bochtacht antoisgtheach,</span>
<lb n="6078"/><span>chuireas duine as a chonách saoghalta, agus bháidheas</span>
<lb n="6079"/><span>i n-ainfhiachaibh éadtarbhacha é.  Agus is iomdha barraidhe</span>
<lb n="6080"/><span>bogásach bladhmannach do breódh agus do buaileadh don sgiúirse</span>
<lb n="6081"/><span>se rénar linn féin i nÉirinn, agar fhulaing Dia dhóibh tré</span>
<lb n="6082"/><span>mhilleadh bhan bpósta dul tar bharr a ngealltadh.</span></p>
<lb n="6083"/>
<lb n="6084"/><p><span>An dara hainiarsma, teasgadh ainmheach ball.  Óir is meinic</span>
<lb n="6085"/><span>fhuilngeas Dia súil nó chos nó lámh do chaill don adhaltrach</span>
<lb n="6086"/><span>i n-íoc an pheacaidh, agus mar rabhadh do dhaoinibh oile ré</span>
<lb n="6087"/><span>bheith ar a gcoimhéad ar an gcoir gcéadna.</span></p>
<lb n="6088"/>
<lb n="6089"/><p><span>An treas anfhochain, bás obann gan aithrighe, mar atá a</span>
<lb n="6090"/><span>losgadh i dteinidh, nó a bháthadh i n-uisge, nó a ghoin lé</span>
<lb n="6091"/><span>harm, nó a n-ionnshamhla oile do bhásaibh aibéile obanna dá</span>
<lb n="6092"/><span>bhreith.</span></p>
<lb n="6093"/>
<lb n="6094"/><p><span>An ceathramhadh hainiarsma, gan mac do bheith ag gabháil</span>
<lb n="6095"/><span>a oighreachta.  Agus muna mbeith eagla a easgcáirdeasa do</span>
<lb n="6096"/><span>tharraing orainn, is iomdha comhartha follus cinnte do fhéadfamaois</span></p>
</div>
<pb n="171"/>
<div><lb n="6097"/><p><span>do thabhairt anuas, tarla rénar linn féin i nÉirinn ar</span>
<lb n="6098"/><span>aní se, nach cuirfeam síos don chur so.</span></p>
<lb n="6099"/>
<lb n="6100"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="6101"/>
<lb n="6102"/><p><span>Acht cheana, mar rabhadh don léaghthóir, cuirfead síos</span>
<lb n="6103"/><span>annso, acht ciodh leasg leam a luadh, beagán don druing rér</span>
<lb n="6104"/><span>bhean (fa-ríor) dochar na dála so, ar mbeith gan mac ag gabháil</span>
<lb n="6105"/><span>oighreachta ar aon díobh; mar atá Gearóid, Iarla Chille Dara;</span>
<lb n="6106"/><span>Tomás Builtéar, Iarla Urmhumhan agus Osraighe; Domhnall Mhág</span>
<lb n="6107"/><span>Carrthaigh, Iarla Bhéil-innse; Muiris Mac Gearailt, Tighearna</span>
<lb n="6108"/><span>na nDéiseach; agus Rolont Iústás, Tighearna Chríche</span>
<lb n="6109"/><span>Iústásach; Éamonn Mac Giobúin, dá ngairthí an Ridire Fionn;</span>
<lb n="6110"/><span>agus an Calbhach Ó Cearbhaill, dá ngairthí Tighearna Éile.</span>
<lb n="6111"/><span>Agus muna mbeith go raibhe an drong adubhart chomh-follus soin</span>
<lb n="6112"/><span>ciontach san choir se go bhfuilid a ngníomha san ngné sin</span>
<lb n="6113"/><span>i mbéalaibh cáich go coitcheann, do fhúigfinn iad mar gach</span>
<lb n="6114"/><span>lucht oile gan labhairt orra.  Gonadh uime sin do-rinne file</span>
<lb n="6115"/><span>éigin an rann so: -</span></p>
<lb n="6116"/>
<lb n="6117"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6118"/><span>Gach rí colach do-ní drúis,</span>
<lb n="6119"/><span>coir chuireas a shúil do niort;</span>
<lb n="6120"/><span>is é an gníomh soin tar gach sgéal</span>
<lb n="6121"/><span>cheileas a shéan is a shliocht.</span></p>
<lb n="6122"/>
<lb n="6123"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6124"/><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="6125"/>
<lb n="6126"/><p><span>Is amhlaidh thuigim gurab i ndíoghaltas adhaltrannais</span>
<lb n="6127"/><span>Ruaidhrí mhic Thoirdhealbhaigh Uí Chonchubhair, ríogh</span>
<lb n="6128"/><span>Connacht, agus adhaltrannais Dhiarmada Mhic Mhurchadha, ríogh</span>
<lb n="6129"/><span>Laighean, do dheónuigh Dia Gaoidhil do dhealughadh ré</span>
<lb n="6130"/><span>hard-fhlaitheas Éireann, agus Gaill do dhéanamh gabháltais orra.</span>
<lb n="6131"/><span>Óir léaghthar ar Ruaidhrí Ua Chonchubhair nachar lór leis seisear</span>
<lb n="6132"/><span>leannán do bheith aige gan a thoil féin do bheith aige ar gach</span>
<lb n="6133"/><span>mnaoi 'na dhúthaigh 'na gcuirfeadh dúil, gémadh pósta nó</span>
<lb n="6134"/><span>neamhphósta dobhiadh sí.  Agus is follus do thaoibh Dhiarmada</span>
<lb n="6135"/><span>Mheic Mhurchadha gurab tré mhnaoi Thighearnáin Uí Ruairc do</span>
<lb n="6136"/><span>bhreith leis tarla gach dochar dá ndearnaidh sé dhó féin agus</span>
<lb n="6137"/><span>d'Éirinn.  Gá dtám ris, is iomdha flaitheas foirleathan, agus</span>
<lb n="6138"/><span>ríogh-fhuil</span></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="6139"/><p><span>rathmhar ro-uasal do ruagadh go ro-aibéil trés an bpeacadh</span>
<lb n="6140"/><span>so, mar is léir i leabhraibh irse agus annála na n-ard-fhlaitheadh</span>
<lb n="6141"/><span>anall-ód.</span></p>
<lb n="6142"/>
<lb n="6143"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="6144"/>
<lb n="6145"/><p><span>Bíodh a fhiadhnaise sin ar aní tharla dona trí hard-fhlathaibh</span>
<lb n="6146"/><span>se síos a los na coire se: Ag so a n-anmanna: Sardanapalus</span>
<lb n="6147"/><span>rí na Persia, Rodericus rí na Spáinne, agus Vortigernus rí</span>
<lb n="6148"/><span>na Breatan Móire.  Is eadh tarla don chéid-fhear, caiptín dá</span>
<lb n="6149"/><span>mhuinntir féin do bhuain a chinn de, ar mbeith dhó i measg</span>
<lb n="6150"/><span>an bhantrachta i n-earradh mhná, agus é ag sníomh choigíle,</span>
<lb n="6151"/><span>agus an líne ríoghamhail do dhul i mbáthadh do bhíthin an</span>
<lb n="6152"/><span>mhíghníomha soin; nó do réir dhruinge oile é féin dá losgadh féin</span>
<lb n="6153"/><span>agus a ionnmhasa mar aon ris i dtor dhaingean do hiadhadh lais</span>
<lb n="6154"/><span>féin air.</span></p>
<lb n="6155"/>
<lb n="6156"/><p><span>Is eadh tarla don dara fear .i. Rodericus do dhéanamh, dúil</span>
<lb n="6157"/><span>do chur i mnaoi iarla onóraigh don Spáinn, agus an t-iarla do</span>
<lb n="6158"/><span>chor ar eachtra don Aiffric.  Agus ar mbeith don iarla san</span>
<lb n="6159"/><span>eachtra soin tarla don rígh míghníomh do dhéanamh ré mnaoi an iarla.</span>
<lb n="6160"/><span>Agus ar bhfilleadh óna thurus don iarla, fuair sgéala an</span>
<lb n="6161"/><span>mhíghníomha soin, agus do-ní gearán agus éagnach ar an rígh ré</span>
<lb n="6162"/><span>huaislibh na Spáinne fán míghníomh sin, agus do-rinne féin agus</span>
<lb n="6163"/><span>iad féin ceangal ré chéile, agus do chogradar Múraigh do thabhairt</span>
<lb n="6164"/><span>isteach ar an Spáinn.  Agus iar gcinneadh ar an gcomhairle sin</span>
<lb n="6165"/><span>dóibh, téid an t-iarla tar a ais don Aiffric, agus tug sluagh</span>
<lb n="6166"/><span>líonmhar Múrach leis don Spáinn dá gabháil, agus tug féin agus na</span>
<lb n="6167"/><span>Múraigh gona ranntaibh cath don rígh Rodericus, gur marbhadh</span>
<lb n="6168"/><span>Rodericus agus urmhór a shluagh san chath, gur ghabhadar na</span>
<lb n="6169"/><span>Múraigh orlamhas na Spáinne tuairim chúig céad bliadhain do</span>
<lb n="6170"/><span>dhruim an mhíghníomha soin.  Agus ní tháinig lorg ná sliocht ar</span>
<lb n="6171"/><span>Rodericus san Spáinn ó shoin.</span></p>
<lb n="6172"/>
<lb n="6173"/><p><span>Is eadh tarla don treas fear .i. Vortigernus, flaitheas na</span>
<lb n="6174"/><span>Breatan Móire do leónadh réna linn, agus Saxanaigh do ghabháil</span>
<lb n="6175"/><span>neirt uirre d'fhulang Dé, i ndíoghail na coire do-rinne an rí,</span>
<lb n="6176"/><span>mar atá inghean Hengistus, caiptín Gearmáineach, do bheith 'na</span>
<lb n="6177"/><span>leannán leaptha ar sgáth a beith pósta aige, do chongbháil tar</span>
<lb n="6178"/><span>ceann a mhná pósta féin.</span>
<lb n="6179"/></p>
</div>
<pb n="173"/>
<div><lb n="6180"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="6181"/>
<lb n="6182"/><p><span>Is iomdha a shamhail oile so do sgéalaibh budh éidir do chur</span>
<lb n="6183"/><span>síos annso, do sheachna na fad-dála fhúigfidhear linn don chur</span>
<lb n="6184"/><span>so gan chur síos.  Agus is truagh an doille agus an dorchadas</span>
<lb n="6185"/><span>doiléir dásachtach, agus an dúire dhoitheagaisg don druing ad-chí</span>
<lb n="6186"/><span>an ciorrbhadh cinidh, agus an folmhughadh flaithis, agus an</span>
<lb n="6187"/><span>ruathar-chlódh ríogh-fhola, tig don mheasgán mhearbhaill úd dá</span>
<lb n="6188"/><span>ngoirthear mear-ghrádh na meirdreach, agus nach déinid iad féin</span>
<lb n="6189"/><span>d'anacal air.  Ag so an teist do-bheir Hieronymus in Epist. ar</span>
<lb n="6190"/><span>choir na drúise, o ignis infernalis luxuriae, cuius materia gula,</span>
<lb n="6191"/><span>cuius flamma superbia, cuius scintilla prava colloquia, cuius fumus</span>
<lb n="6192"/><span>infamia, cuius cinis inmunditia, cuius finis gehenna “ó a theine</span>
<lb n="6193"/><span>ifreannda na drúise, darab adhbhar an craos, darab lasair an</span>
<lb n="6194"/><span>díomas, darab drithleanna doibhriathra, darab deatach míochlú,</span>
<lb n="6195"/><span>darab luaithreadh neamhghlaine, darab críoch an bhráith-theine!”</span>
<lb n="6196"/><span>As so is iontuigthe créad é a mhéad do dhíoth do dhuine bheith</span>
<lb n="6197"/><span>drúiseach, agus créad na dochair do-ní sí dhó.</span></p>
<lb n="6198"/>
<lb n="6199"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="6200"/>
<lb n="6201"/><p><span>An seiseadh hadhbhar fá bhfuaduigheann Dia na daoine óga</span>
<lb n="6202"/><span>leis leath as-toigh dá n-aois, do chionn nach fiú na daoine</span>
<lb n="6203"/><span>bhíos beó tar a n-éis, na deagh-dhaoine do bheith eatorra.  Do</span>
<lb n="6204"/><span>réir mar adeir Pól, ag labhairt ar na hapstalaibh agus ar na</span>
<lb n="6205"/><span>fíréanchaibh dá dtugadh bás i ndiaidh Chríost ar son a gcreidimh,</span>
<lb n="6206"/><span>amhail léaghthar san aonmhadh caibidil déag gus na hEabhraidhibh,</span>
<lb n="6207"/><span>mar a n-abair, quibus dignus non erat mundus “an dream nacharbh</span>
<lb n="6208"/><span>fhiú an domhan a mbeith ann.”  Dá chor i gcéill gur mhaith an</span>
<lb n="6209"/><span>t-adhbhar fár fhulaing Dia martradh na n-apstal agus na</span>
<lb n="6210"/><span>bhfíréan, do bhríogh nacharbh fhiú olc na druinge dobhí beó dá</span>
<lb n="6211"/><span>n-éis iad féin do bheith eatorra.  Ag so do réir Augustine,</span>
<lb n="6212"/><span>De Vita Christiana, fáth oile fá mbeireann Dia daoine leis go</span>
<lb n="6213"/><span>luath, mar a n-abair, vocantur ante tempus boni, ne diutius</span>
<lb n="6214"/><span>vexentur a noxiis; mali vero et impii tolluntur, ne diutius bonos</span>
<lb n="6215"/><span>persequantur “gairmthear ré n-aimsir na deagh-dhaoine, ionnus</span>
<lb n="6216"/><span>nach beidís ní budh faide dá mbuaidhreadh ag na droch-dhaoinibh.</span>
<lb n="6217"/><span>Beirthear iomorra na dodhaoine agus na héadtrócairigh, go nach</span></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="6218"/><p><span>beidís ní budh faide ag inghreim ar na deagh-dhaoinibh.”</span>
<lb n="6219"/><span>Adeir Greaghóir naomhtha, ag teacht leis aní gcéadna so san</span>
<lb n="6220"/><span>cheathramhadh leabhar dá Leabhraibh Comhagallmha, malitia</span>
<lb n="6221"/><span>remanentium meretur ut hi qui prodesse poterant festine</span>
<lb n="6222"/><span>subtrahantur “tuillidh mailís na druinge mhaireas, an dream do</span>
<lb n="6223"/><span>rachadh i dtarbha do bhreith go grod uatha.”  Bíodh a</span>
<lb n="6224"/><span>fhiadhnaise sin ar mhórán do dhaoinibh iarras an saoghal go</span>
<lb n="6225"/><span>haindlightheach ré a fhágbháil agá n-oighreadhaibh dá n-éis,</span>
<lb n="6226"/><span>agus agá mbeireann Dia, i ndíoghaltas a n-aindlighidh, a</span>
<lb n="6227"/><span>n-oighreadha uatha sul éagaid féin.</span></p>
<lb n="6228"/>
<lb n="6229"/><p><span>AN SEACHTMHADH HALT</span>
<lb n="6230"/><span>'na bhfiafruighthear a ndleaghair bróin-fhleadh nó torramh do</span>
<lb n="6231"/><span>dhéanamh, agus fós 'na gcuirthear i gceist an somholta dol i</span>
<lb n="6232"/><span>sochraide na marbh dá n-adhnacal.</span></p>
<lb n="6233"/>
<lb n="6234"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="6235"/>
<lb n="6236"/><p><span>Is dearbh gurab cóir bróin-fhleadh nó torramh do dhéanamh</span>
<lb n="6237"/><span>ar na marbhaibh ré linn a mbáis, do réir S. Dinís, san ochtmhadh</span>
<lb n="6238"/><span>caibidil ro sgríobh ar ard-fhlaitheas na heagailse, mar a</span>
<lb n="6239"/><span>n-abair, convenienter adsint poenitentes exequiis mortuorum, ut</span>
<lb n="6240"/><span>discant et attendant mortis contemptum “is cneasta dona</span>
<lb n="6241"/><span>haithrigheachaibh bheith do láthair thorraimh na marbh, ionnus go</span>
<lb n="6242"/><span>dtugdaois dá n-aire tár agus tarcaisne an bháis.”</span></p>
<lb n="6243"/>
<lb n="6244"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="6245"/>
<lb n="6246"/><p><span>Tuigim mar an gcéadna gurab somholta dul i sochraide na</span>
<lb n="6247"/><span>marbh dá n-adhnacal.  Ar dtús, fá somholta idir Phágánchaibh</span>
<lb n="6248"/><span>féin na mairbh d'onórughadh agus d'iomchar ré a n-adhnacal.</span>
<lb n="6249"/><span>Bíodh a fhiadhnaise sin ar Dionysius Halicarnassensis san</span>
<lb n="6250"/><span>chúigeadh Leabhar, mar a léaghthar, an tan fuair an ridire</span>
<lb n="6251"/><span>rathmhar ro-chródha, agus an caiptín cosgrach caith-iorghalach,</span>
<lb n="6252"/><span>agus an baránta bríoghmhar beó-ghalach .i. Brutus bás, go</span>
<lb n="6253"/><span>dtugadar uaisle na Rómhánach do mhodh agus d'onóir dhó,</span>
<lb n="6254"/><span>ré linn a</span></p>
</div>
<pb n="175"/>
<div><lb n="6255"/><p><span>adhnaicthe, gan imreasan gan easaonta do thoidheacht eatorra,</span>
<lb n="6256"/><span>acht gérbh iomdha a n-adhbhar fíocha agus fuasaoide; agus do</span>
<lb n="6257"/><span>iomchradar ar a nguailnibh go honórach agus go gcaith-réim mhóir</span>
<lb n="6258"/><span>an tseanaidh Rómhánaigh do bheith 'na dhiaidh go hionadh a</span>
<lb n="6259"/><span>adhnaicthe é.  Agus is é céad-duine agar fearadh a chluiche</span>
<lb n="6260"/><span>caointe agus dá ndearnadh adhmoladh iar n-éag san Róimh é.</span>
<lb n="6261"/><span>Agus is de sin táinig an cluiche caointe do bheith mar nós ar</span>
<lb n="6262"/><span>feadh an domhain.</span></p>
<lb n="6263"/>
<lb n="6264"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="6265"/>
<lb n="6266"/><p><span>Is eadh is cluiche caointe ann, gol-gháirthe guirte gáibhtheacha</span>
<lb n="6267"/><span>agus eólchaire éagcuibhdheasach ainmheasardha do dhéanamh</span>
<lb n="6268"/><span>dhóibh, maille ré stothadh a bhfolt agus a bhfionnfaidh, ré</span>
<lb n="6269"/><span>sgríobadh agus ré sgrios a ndealbh, agus ré traost-bhualadh trom-</span>
<lb n="6270"/><span>ainmheach a gcorp fá lár agus fá lán-talamh; agus fós áireamh agus</span>
<lb n="6271"/><span>iomrádh a n-éacht agus a n-áitheas do dhéanamh; do réir mar is</span>
<lb n="6272"/><span>iontuigthe a briathraibh Oisín san duain diagánaigh do-rinne,</span>
<lb n="6273"/><span>darab tosach “Mór anocht mo chumhaidh féin,” mar a luaidheann bás</span>
<lb n="6274"/><span>Osgair a mheic.  Ag so síos na roinn as a dtuigthear créad is</span>
<lb n="6275"/><span>cluiche caointe ann, i n-aimsir na bpágánach i nÉirinn: -</span></p>
<lb n="6276"/>
<lb n="6277"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6278"/><span>Sgreadais mac Rónáin annsoin,</span>
<lb n="6279"/><span>agus tuitis go talmhain;</span>
<lb n="6280"/><span>buailis fá lár a chorp chain,</span>
<lb n="6281"/><span>tairrngis a fholt 's a fhionnfaidh.</span></p>
<lb n="6282"/>
<lb n="6283"/><p><span>Dobhínn ag féachain a chréacht,</span>
<lb n="6284"/><span>agus ag áireamh a éacht;</span>
<lb n="6285"/><span>fá mór an cás dúinn annsoin,</span>
<lb n="6286"/><span>mar fuair bás fánar lámhaibh.</span></p>
<lb n="6287"/>
<lb n="6288"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6289"/><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="6290"/>
<lb n="6291"/><p><span>Léaghthar mar an gcéadna san seachtmhadh caibidil don</span>
<lb n="6292"/><span>treas leabhar ag an ughdar darab ainm Alexander ab Alexandro</span>
<lb n="6293"/><span>go ndearna an t-ard-fhlaith Alexander Mór an uiread soin</span>
<lb n="6294"/><span>d'onóir ré linn adhnaicthe Hephaestion - duine uasal dobhí 'na</span>
<lb n="6295"/><span>fhior chumainn aige féin - go dtug fá-deara múir na cathrach</span></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="6296"/><p><span>'na bhfuair bás d'fholach do bhrataibh dubha.  Agus fós, níor</span>
<lb n="6297"/><span>lór leis culaidh chumha do chor ar gach aon dá shluagh, acht</span>
<lb n="6298"/><span>fá héigean dóibh uile a monga do bhearradh mar chuimhniughadh</span>
<lb n="6299"/><span>onóra agus cumha i ndiaidh an fhir chumainn sin dobhí</span>
<lb n="6300"/><span>aige féin.  Agus moltar Alexander trés an ngníomh soin.</span></p>
<lb n="6301"/>
<lb n="6302"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="6303"/>
<lb n="6304"/><p><span>Moltar mar an gcéadna Iulius Caesar, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="6305"/><span>ag Valerius san chúigeadh Leabhar, tré mar do loisg go honórach</span>
<lb n="6306"/><span>ceann Phuimp an tan do chuir rí na hÉigipte chuige é.  Óir</span>
<lb n="6307"/><span>is é fá nós adhnaicthe dona Rómhánchaibh ar na himpiribh</span>
<lb n="6308"/><span>agus ar na daoinibh móra dobhíodh aca, a gcuirp do losgadh,</span>
<lb n="6309"/><span>agus caol-tuir chneas-aolta chloch, dá ngairthí pyramides, do</span>
<lb n="6310"/><span>thógbháil ar áitibh na dteinteadh 'na loisgthí cuirp na</span>
<lb n="6311"/><span>n-ard-fhlaitheadh.  Agus is uime sin do-rinne Caesar, mar onóir do</span>
<lb n="6312"/><span>Phuimp, a cheann do losgadh, do bhríogh gurab é sin gné</span>
<lb n="6313"/><span>adhnaicthe is onóraighe dobhí idir na Rómhánchaibh an tan</span>
<lb n="6314"/><span>soin.</span></p>
<lb n="6315"/>
<lb n="6316"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="6317"/>
<lb n="6318"/><p><span>Moltar fós, do réir na háite céadna, Hannibal codhnach</span>
<lb n="6319"/><span>chathrach na Carthago san Aifric, tré mar do adhnaic sé, diaidh</span>
<lb n="6320"/><span>i ndiaidh, na trí hard-chaiptíne do Rómhánchaibh dobhí na</span>
<lb n="6321"/><span>náimhdibh aige .i. Paulus, Gracchus, agus Marcellus.</span></p>
<lb n="6322"/>
<lb n="6323"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="6324"/>
<lb n="6325"/><p><span>Léaghthar mar an gcéadna san dara caibidil don dara</span>
<lb n="6326"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a ndearna Dáibhídh Saul</span>
<lb n="6327"/><span>do chaoineadh, agus do fhoráil ar an bpobal Iúdaidheach a</span>
<lb n="6328"/><span>chaoineadh, agus fós mar do chuir síos do láthair an phobail a</span>
<lb n="6329"/><span>cheannas feadhna agus a chródhacht agus a dhaonnacht agus a</span>
<lb n="6330"/><span>mhaith-ghníomhartha ó shoin amach.</span></p>
<lb n="6331"/>
<lb n="6332"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="6333"/>
<lb n="6334"/><p><span>Is somholta fós an t-adhnacal do dhéanamh, do bhríogh go</span>
<lb n="6335"/><span>n-áirmheann an eaglais idir na hoibreachaibh trócaire corpardha</span>
<lb n="6336"/><span>é.  Atá mar an gcéadna an scrioptúir agá mholadh, do réir mar</span></p>
</div>
<pb n="177"/>
<div><lb n="6337"/><p><span>léaghthar san dara caibidil déag do Leabhar Tobias, mar a</span>
<lb n="6338"/><span>n-abair, quando sepeliebas mortuos, et derelinquebas prandium</span>
<lb n="6339"/><span>tuum et mortuos abscondebas in domo tua, et noctis silentio</span>
<lb n="6340"/><span>sepeliebas eos, ego obtuli orationem tuam Domino “an tan dobhí</span>
<lb n="6341"/><span>tú ag adhnacal na marbh, agus do fhágaibh tú do phroinn, agus do</span>
<lb n="6342"/><span>fhoilghis na mairbh it toigh féin, agus do adhnaic tú i gciúnas na</span>
<lb n="6343"/><span>hoidhche iad, do thiodhnaic mise th'urnaighthe don Tighearna.”</span>
<lb n="6344"/><span>Is follus as na briathraibh se an aingil gurab somholta i</span>
<lb n="6345"/><span>bhfiadhnaise Dé an marbh d'adhnacal.  Mar an gcéadna is</span>
<lb n="6346"/><span>iontuigthe a soisgéal na Páise go raibhe Dia buidheach do Nicodemus</span>
<lb n="6347"/><span>agus do Ioseph ó Arimatia tré chorp Chríost d'adhnacal iarna</span>
<lb n="6348"/><span>chéasadh.</span></p>
<lb n="6349"/>
<lb n="6350"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="6351"/>
<lb n="6352"/><p><span>Léaghthar san .23. caibidil in Genesi go raibhe Abraham</span>
<lb n="6353"/><span>ro-chúramach timcheall adhnaicthe a mhná .i. Sara, agus mar do</span>
<lb n="6354"/><span>cheannuigh ionadh adhnaicthe dhi.  Léaghthar fós san .50.</span>
<lb n="6355"/><span>caibidil don leabhar chéadna mar do-chuaidh Ioseph d'adhnacal</span>
<lb n="6356"/><span>chuirp a athar féin ón Éigipt go críochaibh na Canaan, maille</span>
<lb n="6357"/><span>ré sochraidibh móra, gur chuireadar i n-uaigh a shean-athar</span>
<lb n="6358"/><span>Abraham é.</span></p>
<lb n="6359"/>
<lb n="6360"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="6361"/>
<lb n="6362"/><p><span>Léaghthar ag Tobias san cheathramhadh caibidil ní thig leis</span>
<lb n="6363"/><span>aní gcéadna, mar a ndubhairt Tobias mór ré Tobias óg, a</span>
<lb n="6364"/><span>mhac, cum acceperit Deus animam meam, corpus meum sepeli “an tan</span>
<lb n="6365"/><span>ghlacfas Dia mh'anam, adhnaic mo chorp.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="6366"/><span>gurab somholta na mairbh d'adhnacal.</span></p>
<lb n="6367"/>
<lb n="6368"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="6369"/>
<lb n="6370"/><p><span>Léaghthar fós san aonmhadh caibidil déag ag Eóin gur</span>
<lb n="6371"/><span>adhnaiceadh Lazarus lé Muire agus lé Marta.  Léaghthar fós, san</span>
<lb n="6372"/><span>ochtmhadh caibidil do Ghníomharthaibh na nApstal, gur hadhnaiceadh</span>
<lb n="6373"/><span>go honórach Stiabhna naomhtha, do réir mar deirthear</span>
<lb n="6374"/><span>san áit chéadna, sepelierunt Stephanum viri timorati, et fecerunt</span>
<lb n="6375"/><span>planctum magnum super eum “do hadhnaiceadh Stiabhna lé</span>
<lb n="6376"/><span>fearaibh faitcheasacha, agus do-rónsad nuall-ghubha mór ós a</span>
<lb n="6377"/><span>chionn.”</span>
<lb n="6378"/></p>
</div>
<pb n="178"/>
<div><lb n="6379"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="6380"/>
<lb n="6381"/><p><span>Léaghthar fós ag Valerius Maximus san aonmhadh caibidil déag</span>
<lb n="6382"/><span>don chéid-leabhar, ar Simonides, gur adhnaic duine marbh ar an</span>
<lb n="6383"/><span>tráigh, agus go dtáinig dhe sin gur saoradh é féin óna bháthadh</span>
<lb n="6384"/><span>agus óna mharbhadh i dtigh dobhí ar dtuitim ar dhruing mhóir,</span>
<lb n="6385"/><span>rér dhealuigh Dia go hiongantach é sul do leagadh an teagh</span>
<lb n="6386"/><span>ar chách dá marbhadh.</span></p>
<lb n="6387"/>
<lb n="6388"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="6389"/>
<lb n="6390"/><p><span>Léaghthar san dara caibidil don dara leabhar do Leabhraibh</span>
<lb n="6391"/><span>na Ríogh briathra asarb iontuigthe gurab buidheach Dia don</span>
<lb n="6392"/><span>druing do-ní na mairbh d'adhnacal.  Ag so mar adeir an ríogh-</span>
<lb n="6393"/><span>fháidh Dáibhídh ag labhairt ris an druing lér hadhnaiceadh</span>
<lb n="6394"/><span>Saul, benedicti vos a Domino, qui fecistis misericordiam hanc cum</span>
<lb n="6395"/><span>domino vestro Saul, et sepelistis eum.  Et nunc retribuet vobis</span>
<lb n="6396"/><span>quidem Dominus misericordiam et veritatem “is beannuighthe</span>
<lb n="6397"/><span>sibhse ón Tighearna, sibhse do-rinne an trócaire se ar bhar</span>
<lb n="6398"/><span>dtighearna féin Saul, agus do adhnaic sibh é.  Agus anois</span>
<lb n="6399"/><span>dáilfhidh dhaoibh go deimhin an Tighearna trócaire agus fírinne.”</span>
<lb n="6400"/><span>As na briathraibh se is iontuigthe go roinneann Dia trócaire agus</span>
<lb n="6401"/><span>ceart ré duine trés an marbh d'adhnacal.</span></p>
<lb n="6402"/>
<lb n="6403"/><p><span>AN T-OCHTMHADH HALT</span>
<lb n="6404"/><span>'na gcuirthear síos an sochrach do dhuine bheith adhnaicthe i</span>
<lb n="6405"/><span>n-ionadh choisreacdha; agus na nóis adhnaicthe dobhíodh in gach</span>
<lb n="6406"/><span>aon-áit, do réir na bPágánach agus do réir na gCríostaidhtheadh.</span></p>
<lb n="6407"/>
<lb n="6408"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="6409"/>
<lb n="6410"/><p><span>Fiafraighidh S. Augustine san leabhar ro sgríobh don chúram</span>
<lb n="6411"/><span>dleaghair do dhéanamh timcheall na marbh, agus S. Thomas san</span>
<lb n="6412"/><span>.45. Dist., ag sgríobhadh ar an gceathramhadh leabhar do</span>
<lb n="6413"/><span>Mhaighistir na mBreath, “an bhfuil tarbha d'anmaibh na marbh</span>
<lb n="6414"/><span>a gcuirp d'adhnacal go honórach i gceall-úir, nó i n-ionadh</span>
<lb n="6415"/><span>choisreacdha?”  Gidh eadh, sul fhreigeóram don cheist sin,</span></p>
</div>
<pb n="179"/>
<div><lb n="6416"/><p><span>cuirfeamaoid síos annso cuid dona nósaibh adhnaicthe dobhíodh</span>
<lb n="6417"/><span>ag na págánchaibh.</span></p>
<lb n="6418"/>
<lb n="6419"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="6420"/>
<lb n="6421"/><p><span>An céad-nós.  Is amhlaidh do-nídís na Rómhánaigh, na</span>
<lb n="6422"/><span>cuirp do losgadh agus na cnámha do thaisge agus tuir do thógbháil</span>
<lb n="6423"/><span>ar áitibh na dteinteadh, amhail adubhramair, do réir Plinius</span>
<lb n="6424"/><span>san .54. caibidil don seachtmhadh leabhar.</span></p>
<lb n="6425"/>
<lb n="6426"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="6427"/>
<lb n="6428"/><p><span>An dara nós.  Is eadh do-nídís na Massagetae, do réir</span>
<lb n="6429"/><span>Ieronimus san .36. caibidil mar a sgríobhann i gcoinne</span>
<lb n="6430"/><span>Iovinian, is eadh iomorra do-nídís, na seanóiridhe do thachtadh,</span>
<lb n="6431"/><span>agus a gcuirp do bhruith agus d'ithe, d'eagla a gcraos-</span>
<lb n="6432"/><span>shloigthe do chonaibh nó do mhadraibh.</span></p>
<lb n="6433"/>
<lb n="6434"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="6435"/>
<lb n="6436"/><p><span>An treas nós.  Is eadh do-nídís na Tibareni, na seanóiridhe</span>
<lb n="6437"/><span>searcacha agus na hathlaoich ionmhaine dobhíodh aca do chrochadh</span>
<lb n="6438"/><span>go hard, ionnus nach roichfeadh cú ná gadhar ná muc</span>
<lb n="6439"/><span>ná beathadhach allta oile iad, dá sraoilleadh nó dá sreang-tharraing</span>
<lb n="6440"/><span>as a chéile.</span></p>
<lb n="6441"/>
<lb n="6442"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="6443"/>
<lb n="6444"/><p><span>An ceathramhadh nós.  Is eadh do-nídís na Hyrcani, na</span>
<lb n="6445"/><span>daoine leith-bheó do chor fána fiachaibh agus fána fraochmhadraibh</span>
<lb n="6446"/><span>dá gcognamh agus dá gcreim-leadradh.</span></p>
<lb n="6447"/>
<lb n="6448"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="6449"/>
<lb n="6450"/><p><span>An cúigeadh nós.  Is eadh do-nídís na Caspii cuirp na</span>
<lb n="6451"/><span>marbh do thabhairt do bheathadhachaibh confadhacha, dá</span>
<lb n="6452"/><span>gcosgairt agus dá gcreat-raobadh.</span></p>
<lb n="6453"/>
<lb n="6454"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="6455"/>
<lb n="6456"/><p><span>An seiseadh nós.  Is eadh do-nídís Cine Scuit ón Sceithia,</span>
<lb n="6457"/><span>an marbh d'adhnacal fá úir, agus an tí fá dile agus fá</span>
<lb n="6458"/><span>díoghraisighe leis an marbh d'adhnacal mar aon ris.</span>
<lb n="6459"/></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="6460"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="6461"/>
<lb n="6462"/><p><span>An seachtmhadh nós.  Is eadh do-nídís na Bactri, coiléin</span>
<lb n="6463"/><span>óga do bheathughadh d'aon-toisg i gcomhair chorp na marbh</span>
<lb n="6464"/><span>do chognamh agus do chraos-longadh.</span></p>
<lb n="6465"/>
<lb n="6466"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="6467"/>
<lb n="6468"/><p><span>An t-ochtmhadh nós.  Is eadh do-nídís lucht na hÉigipte,</span>
<lb n="6469"/><span>gach marbh d'adhnacal 'na thoigh féin, nó dá mbeith gan teagh</span>
<lb n="6470"/><span>ndíleas aige, a chur i dteagh an tí is measa dhó i bhfuil, do</span>
<lb n="6471"/><span>réir Thuil Sigir san chéid-leabhar dá Leabhraibh Ceast.</span></p>
<lb n="6472"/>
<lb n="6473"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="6474"/>
<lb n="6475"/><p><span>An naomhadh nós.  Is eadh do-nídís na Neviae, do réir</span>
<lb n="6476"/><span>Alexander ab Alexandro, san seachtmhadh caibidil don .3.</span>
<lb n="6477"/><span>leabhar, an marbh d'adhnacal fá úir maille ré hadhmoltaibh</span>
<lb n="6478"/><span>agus ré comhgháir chaointe agus ré píobaireacht do bheith roimhe</span>
<lb n="6479"/><span>gus an eaglais.  Agus do-chím an nós so agá ghnáthughadh</span>
<lb n="6480"/><span>i gConnachtaibh.  Óir bíd mná timcheall an mhairbh ag</span>
<lb n="6481"/><span>tabhairt teasta agus formolta air, agus bíth píobaire ag seinm rés an</span>
<lb n="6482"/><span>gcorp ag triall gus an gcill.</span></p>
<lb n="6483"/>
<lb n="6484"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="6485"/>
<lb n="6486"/><p><span>An deachmhadh nós, do réir na caibidleach céadna.  Is</span>
<lb n="6487"/><span>eadh do-nídís lucht na hÉigipte, an tan do éagadh an rí do</span>
<lb n="6488"/><span>bhíodh ós a gcionn, sagart do chur do reic agus d'fhaisnéis</span>
<lb n="6489"/><span>ghníomh an ríogh, do láthair chomhdhála coitchinne na hÉigipte.</span>
<lb n="6490"/><span>Agus an tan fá threise dhá mhíghníomhaibh ioná dá mhaith, do</span>
<lb n="6491"/><span>bhreathnughadh na sochraide sin, is eadh do-nídís i ndíoghail</span>
<lb n="6492"/><span>a mhíghníomh, gan onóir adhnaicthe do thabhairt dá chorp.</span>
<lb n="6493"/><span>Gidh eadh, an tan fá threise dhá mhaith ioná dá mhíghníomhaibh,</span>
<lb n="6494"/><span>do hadhnaicthí go honórach é, maille ré séad-chomharthaibh</span>
<lb n="6495"/><span>suaitheanta do thógbháil ós a chionn.</span></p>
<lb n="6496"/>
<lb n="6497"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="6498"/>
<lb n="6499"/><p><span>An t-aonmhadh nós déag.  Is eadh do-níthí i gcathair na</span>
<lb n="6500"/><span>hAithne, an tan do mharbhadh duine é féin, an lámh lé</span></p>
</div>
<pb n="181"/>
<div><lb n="6501"/><p><span>n-imreadh an bás air féin do theasgadh don chorp, agus a</span>
<lb n="6502"/><span>fágbháil gan folach ar dhruim na huaighe 'na gcuirthí an corp</span>
<lb n="6503"/><span>dár teasgadh í.  Agus is uime do-nídís sin, mar aithis agus mar</span>
<lb n="6504"/><span>oilbhéim don láimh lé ndearnadh an gníomh sin.</span></p>
<lb n="6505"/>
<lb n="6506"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="6507"/>
<lb n="6508"/><p><span>An dara nós déag.  Is eadh do-nídís na Macedones, amhail</span>
<lb n="6509"/><span>léaghthar ag an ughdar gcéadna soin san .27. caibidil don</span>
<lb n="6510"/><span>chúigeadh leabhar, an tí do marbhthaoi i rinn iorghaile nó</span>
<lb n="6511"/><span>chatha, a chor i dteannáil nó i dteinidh threathan-mhóir</span>
<lb n="6512"/><span>thréan-lasrach, agus an sluagh go huilidhe do theacht 'na</span>
<lb n="6513"/><span>gcipeadhaibh agus 'na gcóirighthibh fá thrí go ciorcalda timcheall</span>
<lb n="6514"/><span>na teineadh 'na mbídís cuirp na marbh torchaireadh i rinn iorghaile</span>
<lb n="6515"/><span>amhail adubhramair.  Agus is eadh do-nídís drong dona</span>
<lb n="6516"/><span>sluaghaibh sin, a gceinn-bheirte do theilgean san teinidh dá</span>
<lb n="6517"/><span>gcomhlosgadh mar aon ré corpaibh a gcompán, agus drong oile</span>
<lb n="6518"/><span>sréin a n-each, agus drong oile a gcloidhmhe, agus drong oile a</span>
<lb n="6519"/><span>n-airm dhiubhraigthe, mar atáid a ngearr-ghaoithe agus a sleagha</span>
<lb n="6520"/><span>agus a soighde, agus drong oile cuid dá n-éadálaibh agus dá</span>
<lb n="6521"/><span>maoinibh saoghalta, agus sin uile mar onóir do chorpaibh na marbh</span>
<lb n="6522"/><span>bhíos san teinidh, agus mar chomhartha lúth-gháire tréna fheabhas</span>
<lb n="6523"/><span>do chríochnuighsead na mairbh sin a mbeatha.</span></p>
<lb n="6524"/>
<lb n="6525"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="6526"/>
<lb n="6527"/><p><span>An treas nós déag.  Is eadh do-nídís i nÉirinn i n-aimsir</span>
<lb n="6528"/><span>na gcuradh agus na Féine, sul táinig solus an chreidimh chuca,</span>
<lb n="6529"/><span>na mairbh d'adhnacal fá úir.  Gidh eadh, is iomdha cor ar</span>
<lb n="6530"/><span>a gcuirthí leó iad.  An céad-chor, uaigh nó feart talmhan</span>
<lb n="6531"/><span>do dhéanamh go bhfad agus go leithead an chuirp, agus bonn a</span>
<lb n="6532"/><span>chos ris an aird soir agus a bhaitheas ris an aird siar, agus carn</span>
<lb n="6533"/><span>cloch do chor ós a chionn, dá ngairthí leacht, mar atá feart</span>
<lb n="6534"/><span>Mhaothagáin i nUíbh Fathaigh.  An dara cor, na mairbh do chor</span>
<lb n="6535"/><span>fá úir, agus mion-rátha do chloidhe na dtimcheall, agus gan lia ná</span>
<lb n="6536"/><span>leacht ós a gcionn.  Agus atáid trí dronga chuirthear sna</span>
<lb n="6537"/><span>mion-ráthaibh se, mar atáid aois ealadhna, mná, agus leinbh.  Agus</span></p>
</div>
<pb n="182"/>
<div><lb n="6538"/><p><span>atáid dá chor oile ar a gcuirthí daoine i nÉirinn, mar aon ris</span>
<lb n="6539"/><span>an gcor soin, thuigthear as an rann so: -</span></p>
<lb n="6540"/>
<lb n="6541"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6542"/><span>Feart aon-doruis d'fhior go n-aoi,</span>
<lb n="6543"/><span>feart go ndíbh ndoirsibh for mhnaoi;</span>
<lb n="6544"/><span>fearta gan doirse cheana</span>
<lb n="6545"/><span>for mhaca, for ingheana,</span>
<lb n="6546"/><span>cnuic for allmharchaibh ána,</span>
<lb n="6547"/><span>ocus múir for mhór-phlágha.</span></p>
<lb n="6548"/>
<lb n="6549"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6550"/><span>As an rann so is iontuigthe nach bíodh acht aon-dorus ar fheart</span>
<lb n="6551"/><span>an fhir ealadhna, agus dá dhorus ar fheart na mná, feart na leanbh</span>
<lb n="6552"/><span>gan aon-dorus, cnuic for allmharchaibh uaisle, agus cladh-mhúir</span>
<lb n="6553"/><span>for lucht ghalar ngráineamhail.  Cor oile ar a gcuirthí iad, mar</span>
<lb n="6554"/><span>atá go lia agus go leacht; agus is líonmhar atáid na fearta so i</span>
<lb n="6555"/><span>nÉirinn.</span></p>
<lb n="6556"/>
<lb n="6557"/><p><span>An cúigeadh goin déag.</span></p>
<lb n="6558"/>
<lb n="6559"/><p><span>Gné oile adhnaicthe dobhíodh i nÉirinn ré linn na págántachta,</span>
<lb n="6560"/><span>na mairbh do chur 'na seasamh, agus carn criadh agus cloch</span>
<lb n="6561"/><span>do thógbháil ós a gcionn go ciorcalda comhchruinn, agus a n-airm</span>
<lb n="6562"/><span>d'adhnacal mar aon riú.  Agus is mar sin do hadhnaiceadh mórán</span>
<lb n="6563"/><span>d'uaislibh na hÉireann anall-ód, agus go háirithe Mogh Néid,</span>
<lb n="6564"/><span>amhail léaghthar i gcath Mhuighe Tualaing ag Dearg Dhamhsa</span>
<lb n="6565"/><span>draoi, do-rinne an rann so: -</span></p>
<lb n="6566"/>
<lb n="6567"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6568"/><span>Feart Mhogha so ar Maigh Tualaing,</span>
<lb n="6569"/><span>gona ruibhne ré a ghualainn,</span>
<lb n="6570"/><span>gona lúirigh luaidheas goil,</span>
<lb n="6571"/><span>is gona chath-bharr chumhdaigh.</span></p>
<lb n="6572"/>
<lb n="6573"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6574"/><span>An seiseadh goin déag.</span></p>
<lb n="6575"/>
<lb n="6576"/><p><span>An ceathramhadh nós déag.  Is eadh do-nídís na Críostaidhthe,</span>
<lb n="6577"/><span>na mairbh d'adhnacal i gceall-úiribh coisreacdha, do</span>
<lb n="6578"/><span>réir mar léaghthar ag Decre.13. qu.2. cap.Diocesani.  Do-bheir</span>
<lb n="6579"/><span>Greaghóir naomhtha freagra ar an gceist úd S. Augustine, agus is</span>
<lb n="6580"/><span>eadh adeir, gurab sochrach dona fíréanchaibh bheith adhnaicthe i</span>
<lb n="6581"/><span>gceall-úiribh coisreacdha, agus gurab</span></p>
</div>
<pb n="183"/>
<div><lb n="6582"/><p><span>dochrach dona droch-dhaoinibh bheith ionnta.  Do réir</span>
<lb n="6583"/><span>mar léaghthar ag Decre.2. p.causa.13. qu.2: Cum gravia peccata.</span>
<lb n="6584"/><span>Cum gravia peccata non depremunt, tunc prodest mortuis si in ecclesia</span>
<lb n="6585"/><span>sepeliantur, quia eorum proximi, etca.  Nam quos peccata gravia</span>
<lb n="6586"/><span>depremunt, ad maiorem cumulum damnationis, potius quam ad solutionem,</span>
<lb n="6587"/><span>eorum corpora in ecclesiis ponuntur “an tan nach turnaid peacaidhe</span>
<lb n="6588"/><span>troma na mairbh, is tarbhach dhóibh dá n-adhnaicthear san eaglais</span>
<lb n="6589"/><span>iad, óir do-bheirid commaoine agus guidhe a gcomharsan mbeó</span>
<lb n="6590"/><span>furtacht dóibh.  An dream cheana leagthar lé peacaidhibh troma, is</span>
<lb n="6591"/><span>mó théid i ndíoth dhóibh agus i ndamain ioná i bhfuasgladh</span>
<lb n="6592"/><span>bheith dá gcorpaibh arna gcur i gceallaibh.”  Cuiridh an ghluais</span>
<lb n="6593"/><span>atá ar na briathraibh céadna dá réasún síos fá bhfuil sochar dona</span>
<lb n="6594"/><span>deagh-dhaoinibh bheith i gceallaibh adhnaicthe.  An céid-réasún,</span>
<lb n="6595"/><span>ionnus go mbeith díon an naoimh darab cill í orra.</span>
<lb n="6596"/><span>An dara réasún, gurab ann is lugha fhéadfaid na deamhain</span>
<lb n="6597"/><span>buaidhreadh do dhéanamh orra.</span></p>
<lb n="6598"/>
<lb n="6599"/><p><span>AN NAOMHADH HALT</span>
<lb n="6600"/><span>'na gcuirthear síos annso, an ceaduightheach do neach caoi do</span>
<lb n="6601"/><span>dhéanamh i ndiaidh an mhairbh, nó lúth-gháir do bheith air tré</span>
<lb n="6602"/><span>bhás duine oile; agus na hadhbhair fá ndleaghair caoi do dhéanamh;</span>
<lb n="6603"/><span>agus fós, an ceaduightheach do dhuine a iarraidh ar dhuine oile,</span>
<lb n="6604"/><span>dobhiadh ag fagháil bháis, teacht dá thaisbéanadh féin dó d'éis</span>
<lb n="6605"/><span>a bháis.</span></p>
<lb n="6606"/>
<lb n="6607"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="6608"/>
<lb n="6609"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso, an ceaduightheach caoi do</span>
<lb n="6610"/><span>dhéanamh i ndiaidh na marbh?  Mo fhreagra air sin go bhfuilid</span>
<lb n="6611"/><span>dá ghné chaointe ann, mar atá caoineadh measardha agus caoineadh</span>
<lb n="6612"/><span>neimhmeasardha.  Agus is ceaduightheach do neoch, agus fós atá</span>
<lb n="6613"/><span>sé somholta, caoi do dhéanamh ar an gcéad-mhodh.  Agus is</span>
<lb n="6614"/><span>uime sin adeir Pól san dara caibidil déag gusna Rómhánchaibh,</span>
<lb n="6615"/><span>flete cum flentibus “déanaidh caoi lé lucht an chaointe.”  Dá</span>
<lb n="6616"/><span>chor i gcéill gurab somholta caoi mheasardha do dhéanamh i</span>
<lb n="6617"/><span>ndiaidh</span></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="6618"/><p><span>na marbh.  Tig Solamh san .22. caibidil in Ecclo. leis so,</span>
<lb n="6619"/><span>mar a n-abair, modicum plora super mortuum, quoniam requievit</span>
<lb n="6620"/><span>“déana beagán caoi ós cionn an mhairbh, do bhríogh gur</span>
<lb n="6621"/><span>shuaimhnigh nó gur chumhsanuigh sé.”  Tig mar an gcéadna</span>
<lb n="6622"/><span>Ieremias san naomhadh caibidil leis aní gcéadna, mar a n-abair,</span>
<lb n="6623"/><span>quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis, etca. “cia do-bhéara</span>
<lb n="6624"/><span>uisge dom cheann agus tobar déar dom shúilibh?  agus caoinfead</span>
<lb n="6625"/><span>do ló agus d'oidhche marbhána inghine mo phobail féin” .i. an</span>
<lb n="6626"/><span>dream do muirbhfidhe do lucht chathrach Ierusalem.  Léaghthar</span>
<lb n="6627"/><span>san treas caibidil déag in Genesi gur chaoi Abraham tré bhás a</span>
<lb n="6628"/><span>mhná .i. Sara, acht gé dobhí sí .127. mbliadhna d'aois ag</span>
<lb n="6629"/><span>fagháil bháis di.  Léaghthar san treas caibidil déag don dara</span>
<lb n="6630"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh gur ghuil Dáibhídh ag caoineadh</span>
<lb n="6631"/><span>Ammon, an tan do thuit sé lé hAbsolon tré éigniughadh a</span>
<lb n="6632"/><span>dheirbhsheathar Thamar.  Léaghthar mar an gcéadna san aonmhadh</span>
<lb n="6633"/><span>caibidil déag ag Eóin gur ghuil Íosa ós cionn uaighe Lazarus.</span>
<lb n="6634"/><span>Léaghthar mar an gcéadna gur ghuil Muire Magdalen ós cionn</span>
<lb n="6635"/><span>adhnaicthe Críost.  Léaghthar fós go nguileadh S. Ambrós gach a</span>
<lb n="6636"/><span>mhionca do-chluineadh bás duine mhaith.  Do ghuil fós S.</span>
<lb n="6637"/><span>Bearnard ag caoineadh a chommbráthar crábhaidh Hambertus.  Do</span>
<lb n="6638"/><span>ghuileadar deisgiobail Mhártain naomhtha ar bhfagháil bháis</span>
<lb n="6639"/><span>dó.  Agus do ghuileadar deisgiobail S. Doiminic ar bhfagháil</span>
<lb n="6640"/><span>bháis dó féin mar an gcéadna.</span></p>
<lb n="6641"/>
<lb n="6642"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="6643"/>
<lb n="6644"/><p><span>Tuig, a léaghthóir, nach eadh amháin dhleaghair caoi</span>
<lb n="6645"/><span>mheasardha do dhéanamh i ndiaidh na ndaoine an tan</span>
<lb n="6646"/><span>do-gheibhid bás i bpeacadh mharbhthach; acht fós atáid trí</span>
<lb n="6647"/><span>hadhbhair fá ndlighmíd caoi i ndiaidh na bhfíréan an tan</span>
<lb n="6648"/><span>do-gheibhid bás.  An céad adhbhar dhíobh, tréna loighead do</span>
<lb n="6649"/><span>dhaoinibh maithe fhágbhaid tar an n-éis san tsaoghal.  An dara</span>
<lb n="6650"/><span>hadhbhar, do dhéanamh truaighe agus comhpáise don tí éagas,</span>
<lb n="6651"/><span>d'eagla go mbeith fuidheall péine ré a íoc i bpurgadóir air.  An</span>
<lb n="6652"/><span>treas adhbhar, do chaoineadh an anfhorlainn agus an ainiarsma atá</span>
<lb n="6653"/><span>i ndiaidh na nádúire daonna, dá dtig gan tearmann do bheith ag</span>
<lb n="6654"/><span>aon-duine ón bhás, dá fheabhas nó dá olcas.  Gidh eadh, tuig,</span></p>
</div>
<pb n="185"/>
<div><lb n="6655"/><p><span>a dhuine, nach dleaghair dhúinn guil ná caoineadh do dhéanamh</span>
<lb n="6656"/><span>amhail do-nídís na págánaigh, mar atá ar bhfuilt nó ar</span>
<lb n="6657"/><span>bhfionnfadh do tharraing, nó ar ndealbha do sgrios lénar</span>
<lb n="6658"/><span>n-ingnibh, nó ar gcuirp do lot lé harmaibh, nó nuall-ghul ard do</span>
<lb n="6659"/><span>dhéanamh amhail chona allta; do bhríogh nach ionann dáil dúinn</span>
<lb n="6660"/><span>agus dona págánchaibh, ag nach raibhe súil ris an eiséirghe, ná ré</span>
<lb n="6661"/><span>chéile d'fhaigsin go bráth arís; ní hionann agus sinne, agá</span>
<lb n="6662"/><span>bhfuil creideamh Críost.  Agus is uime sin adeir Cyprian</span>
<lb n="6663"/><span>naomhtha, san leabhar ro sgríobh do dhomharbhthacht na hanma,</span>
<lb n="6664"/><span>quos apud Deum vivere dicimus, tanquam perditos lugere non debemus</span>
<lb n="6665"/><span>“an dream adeirmíd do mharthain i bhfarradh Dé, ní dleaghair</span>
<lb n="6666"/><span>dhúinn a gcaoineadh amhail dhreim dobhiadh arna gcaill.”</span>
<lb n="6667"/><span>Atá Pól ag fíoradh aneithe céadna, do réir mar léaghthar san</span>
<lb n="6668"/><span>cheathramhadh caibidil don chéid-Eip. go Thessalonicenses,</span>
<lb n="6669"/><span>mar a n-abair, Nolumus vos ignorare, fratres, de dormientibus,</span>
<lb n="6670"/><span>ut non contristemini sicut et caeteri qui spem non habent “a</span>
<lb n="6671"/><span>bhráithreacha, ní háil linn bhar mbeith ainbhfiosach do thaoibh</span>
<lb n="6672"/><span>na marbh, ionnus nach biadh comhthuirse oraibh mar chách, ag nach</span>
<lb n="6673"/><span>bí dóchas a chéile d'fhaigsin i ndiaidh na heiséirghe.”  Dá</span>
<lb n="6674"/><span>chor i gcéill nach dleaghair dhóibh cumhaidh anorduighthe do bheith</span>
<lb n="6675"/><span>orra, amhail dobhíodh ar na págánchaibh, ag nach raibhe súil</span>
<lb n="6676"/><span>ré a chéile d'fhaigsin tar éis na beatha so.</span></p>
<lb n="6677"/>
<lb n="6678"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="6679"/>
<lb n="6680"/><p><span>Tuigthear fírinne aneithe céadna as an naomhadh caibidil</span>
<lb n="6681"/><span>déag do Levitico, mar a n-abair Dia, ag teagasg aneithe céadna</span>
<lb n="6682"/><span>don chineadh Iúdaidheach, super mortuo non incidetis carnes</span>
<lb n="6683"/><span>vestras “ná gearrthar libh bhar gcuirp ós cionn an mhairbh.”  Dá</span>
<lb n="6684"/><span>chor i gcéill nach dleaghair dona Críostaidhthibh caoi</span>
<lb n="6685"/><span>ainmheasardha do dhéanamh ar mhodh na bpágánach, amhail adubhramar</span>
<lb n="6686"/><span>romhainn.  Tuigthear fós fírinne aneithe céadna a briathraibh</span>
<lb n="6687"/><span>Críost, do réir mar léaghthar san ochtmhadh caibidil ag Lúcás,</span>
<lb n="6688"/><span>an tan do-chonnairc sé prionnsa na sionagóige ag caoi go</span>
<lb n="6689"/><span>hanorduighthe tré bhás a inghine, is eadh adubhairt, nolite flere,</span>
<lb n="6690"/><span>non est mortua puella, sed dormit “ná déanaidh caoi, ní bhfuair</span>
<lb n="6691"/><span>an inghean bás, acht 'na codladh atá sí.”  Dá chor i gcéill, go</span></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="6692"/><p><span>fáthach, amhail dobhí i gcinneadh don inghin úd musgladh as</span>
<lb n="6693"/><span>an suan 'na raibhe, go bhfuil i gcinneadh dona daoinibh i</span>
<lb n="6694"/><span>gcoitchinne musgladh san eiséirghe.  Agus dá réir sin, amhail</span>
<lb n="6695"/><span>nár dhligheadar an drong úd caoi ainmheasardha do</span>
<lb n="6696"/><span>dhéanamh tré bhás inghine an phrionnsa, agus Críost arna</span>
<lb n="6697"/><span>haithbheóadh do láthair, mar an gcéadna ní dhlighid na</span>
<lb n="6698"/><span>Críostaidhthe caoi ainmheasardha do dhéanamh i ndiaidh na</span>
<lb n="6699"/><span>marbh téid uatha, agus gurab dearbh dhóibh a n-aithbheóadh arís</span>
<lb n="6700"/><span>san eiséirghe.</span></p>
<lb n="6701"/>
<lb n="6702"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="6703"/>
<lb n="6704"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso, an ceaduightheach do neoch</span>
<lb n="6705"/><span>lúth-gháir do bheith air tré bhás duine oile?  Mo fhreagra air,</span>
<lb n="6706"/><span>más deagh-dhuine an tí éagas, go bhféadtar lúth-gháir do bheith</span>
<lb n="6707"/><span>i ndiaidh a bháis, an mhéid go dtéid sé ar neamh do ghuidhe ar</span>
<lb n="6708"/><span>son na mbeó fhágbhas tar a éis san tsaoghal.  Gidh eadh,</span>
<lb n="6709"/><span>dleaghair tuirse do bheith 'na dhiaidh, an mhéid go mbíd an</span>
<lb n="6710"/><span>dream fhágbhas tar a éis i ngioll a mhaitheasa.  Agus is uime</span>
<lb n="6711"/><span>sin dobhádar deisgiobail Mhártain naomhtha ag caoi 'na dhiaidh</span>
<lb n="6712"/><span>an tan fuair sé bás.  Agus madh droch-dhuine do-ghéabhadh</span>
<lb n="6713"/><span>bás, dleaghair lúth-gháir do bheith 'na dhiaidh.  Bíodh a</span>
<lb n="6714"/><span>fhiadhnaise sin ar aní do-rónsad Clann Israel i ndiaidh Pharao</span>
<lb n="6715"/><span>do bháthadh san Muir Ruaidh, amhail léaghthar san chúigeadh</span>
<lb n="6716"/><span>caibidil déag in Exodo, mar a n-abraid Clann Israel, cantemus</span>
<lb n="6717"/><span>Domino, gloriose enim magnificatus est, equum et ascensorem</span>
<lb n="6718"/><span>proiecit in mare “adhmolmaid an Tighearna, óir do móradh go</span>
<lb n="6719"/><span>glórmhar é, do theilg an marcach agus an t-each san muir.”  As so</span>
<lb n="6720"/><span>is iontuigthe go bhféadann duine lúth-gháir do bheith air tré</span>
<lb n="6721"/><span>bhás an droch-dhuine, go háirithe tré bhás an duine bhíos</span>
<lb n="6722"/><span>dío-choisge doitheagaisg 'na olcaibh.  Léaghthar san chúigeadh</span>
<lb n="6723"/><span>caibidil déag do leabhar Iudith go raibhe lúth-gháir mhór ar</span>
<lb n="6724"/><span>lucht chathrach Betulia tré dhícheannadh Holophernes, dobhí i</span>
<lb n="6725"/><span>bhfoslongphort réna n-ucht.  Léaghthar san cheathramhadh</span>
<lb n="6726"/><span>caibidil do leabhar Hester go raibh lúth-gháir ar Chloinn</span>
<lb n="6727"/><span>Israel tré chrochadh Aman, dobudh námha dhóibh, san chroich ro</span>
<lb n="6728"/><span>ollmhuigh féin ré Mardocheus do chrochadh.  Léaghthar mar an</span></p>
</div>
<pb n="187"/>
<div><lb n="6729"/><p><span>gcéadna san chúigeadh caibidil déag don dara leabhar do</span>
<lb n="6730"/><span>Leabhraibh na Machabei, go raibhe lúth-gháir mhór ar Chloinn</span>
<lb n="6731"/><span>Israel, mar do thuit Nicanor, dobudh námha dhóibh lé Iudas</span>
<lb n="6732"/><span>Machabeus.  As gach ní dá ndubhramar is follus go bhféadann</span>
<lb n="6733"/><span>duine lúth-gháir do bheith air tré bhás an droch-dhuine.  Gidh</span>
<lb n="6734"/><span>eadh, tar a n-abraim, féadaidh duine go somholta doilgheas do</span>
<lb n="6735"/><span>bheith air tré bhás an droch-dhuine, an mhéid go dtéid an</span>
<lb n="6736"/><span>droch-dhuine a seilbh Dé, agus fós gurab don ainiarsma choitcheann</span>
<lb n="6737"/><span>atá i ndiaidh na nádúire daonna tig a dhamnughadh.</span></p>
<lb n="6738"/>
<lb n="6739"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="6740"/>
<lb n="6741"/><p><span>Bíodh a fhios agat, a dhuine, go bhfuilid sé hadhbhair fá</span>
<lb n="6742"/><span>ndleaghair dhúinn caoi do dhéanamh.  An céad-adhbhar, trénar</span>
<lb n="6743"/><span>gcoirthibh dísle féin.  Agus is uime sin adeir Dáibhídh, exitus</span>
<lb n="6744"/><span>aquarum deduxerunt oculi mei, quia non custodivi legem tuam</span>
<lb n="6745"/><span>“do threóruigheadar mo shúile triall na n-uisgeadh, tré mar nár</span>
<lb n="6746"/><span>choimhéadas do reacht.”  Dá chor i gcéill do rabhadar a shúile</span>
<lb n="6747"/><span>'na dtobraibh ag teibearsain déar 'na srothaibh aidhbhseacha</span>
<lb n="6748"/><span>uatha, ag síor-chaoineadh a chean agus a pheacadh féin.</span></p>
<lb n="6749"/>
<lb n="6750"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="6751"/>
<lb n="6752"/><p><span>An dara hadhbhar, tré bheith dhúinn ar deóraidheacht an</span>
<lb n="6753"/><span>domhain se.  Agus is uime sin adeir Dáibhídh Rí, heu mihi, quia</span>
<lb n="6754"/><span>incolatus meus prolongatus est “och, is truagh mise, ó tá mo</span>
<lb n="6755"/><span>dheóraidheacht agá cor i bhfad.”  Dá chor i gcéill gurbh fhada</span>
<lb n="6756"/><span>ris féin dobhí sé ar deóraidheacht agus ar díbirt an domhain se,</span>
<lb n="6757"/><span>gan triall dá dhúthaigh .i. go flaitheas nDé.  Agus mar an</span>
<lb n="6758"/><span>gcéadna do dhlighfeadh gach aon caoi agus diombáidh do dhéanamh</span>
<lb n="6759"/><span>tré bheith dhóibh i bhfad ar an saoghal so, agus gan acht</span>
<lb n="6760"/><span>proinn-teagh peannaideach, agus féar-bhoth fhulachta, agus árus</span>
<lb n="6761"/><span>urchradhach ann.  Is iomdha iaramh ard-fhlaith oirdheirc iomráitteach</span>
<lb n="6762"/><span>ráinig féige nó fíor-mhullach flaithis an tsaoghail, agus tug</span>
<lb n="6763"/><span>meadhar-chuairt mheasgáin mhearbhaill fá dhobhair-cheó ndorcha</span>
<lb n="6764"/><span>agus fá bhreachtradh mbréige na beatha so, dá siabhradh lé saobh-</span>
<lb n="6765"/><span>dholbhaibh síthe, agus dá gcor i néall agus i n-anbhfainne tré</span>
<lb n="6766"/><span>iomad a n-annsa dhó; agus fós, gurab eadh fuaradar dá chionn, an</span>
<lb n="6767"/><span>domhan ag</span></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="6768"/><p><span>diubhragadh a arm n-áith-ghéar go haccaiseach orra, ré triall</span>
<lb n="6769"/><span>as an mbeathaidh se, i ndíol gach feadhma dá ndearnsad dó, ionnus</span>
<lb n="6770"/><span>nach bí feidhm atach ná eadarghuidhe do dhéanamh chuige;</span>
<lb n="6771"/><span>agus fós nach gabhaid geasa ná gnáith-iarmharta greim dhe, acht</span>
<lb n="6772"/><span>é dorrdha do-uraghaill amhail fhear baoise nó buain-ghealtachta,</span>
<lb n="6773"/><span>lán do dhásacht agus do dheirg-mhire, ag imirt éigin agus</span>
<lb n="6774"/><span>anfhorráin orra, ag buain aisig iomláin díobh sna toirthibh fiadhánta</span>
<lb n="6775"/><span>fiathamhla fuaradar uaidh.  Gonadh aire sin adeir file éigin an</span>
<lb n="6776"/><span>rann so: -</span>
<lb n="6777"/><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6778"/><span>Dámadh linn buar an bheatha,</span>
<lb n="6779"/><span>ór agus eich uaibhreacha,</span>
<lb n="6780"/><span>'s gach ní ar domhan budh áil d'fhior,</span>
<lb n="6781"/><span>folamh ar ndáil fá dheiriodh.</span></p>
<lb n="6782"/>
<lb n="6783"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="6784"/>
<lb n="6785"/><p><span>An treas adhbhar fá ndligheann duine caoi do dhéanamh,</span>
<lb n="6786"/><span>d'eagla na péine ifreannda.  Agus is é sin tuigthear a briathraibh</span>
<lb n="6787"/><span>Ieremias, san chéad-chaibidil do Leabhar na hEólchaire,</span>
<lb n="6788"/><span>mar a n-abair, ag labhairt go fáthach ar anam an pheacthaigh,</span>
<lb n="6789"/><span>plorans ploravit in nocte “ar mbeith ag caoi dhi, do chaoi sí</span>
<lb n="6790"/><span>san oidhche” .i. san pheacadh.  Dá chor i gcéill go ndligheann</span>
<lb n="6791"/><span>duine, an tan theagmhas sé i n-oidhche na hurchóide .i. i staid</span>
<lb n="6792"/><span>an pheacaidh, caoi do dhéanamh d'eagla na péine ifreannda.</span></p>
<lb n="6793"/>
<lb n="6794"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="6795"/>
<lb n="6796"/><p><span>An ceathramhadh hadhbhar fá ndligheann duine caoi do</span>
<lb n="6797"/><span>dhéanamh .i. tré pháis Chríost.  Agus is uime sin adeir Dáibhídh</span>
<lb n="6798"/><span>Rí, fuerunt mihi lacrimae meae panes die ac nocte, dum dicitur</span>
<lb n="6799"/><span>mihi quotidie: Ubi est Deus tuus? “fá hiad mo dhéara fá harána</span>
<lb n="6800"/><span>dhamh do ló agus d'oidhche, an tráth adeirthear riom, cáit i</span>
<lb n="6801"/><span>bhfuil do Dhia-sa?”  Dá chor i gcéill, an tan do-chonnairc</span>
<lb n="6802"/><span>sé féin go réimhfhéagsanach do spioraid fháidheamhail, go raibhe a</span>
<lb n="6803"/><span>bhara fá Mhac nDé toidheacht i gcolainn ré bás d'fhulang,</span>
<lb n="6804"/><span>agus go mbeidís an cine Iúdaidheach, an mhéid nach creidfeadh do</span>
<lb n="6805"/><span>Chríost díobh, agá fhiafraighidh i modh fhochuidbhidh dona</span>
<lb n="6806"/><span>hapstalaibh agus dona fíréanchaibh cáit i mbiadh a nDia, go</span>
<lb n="6807"/><span>dtigeadh</span></p>
</div>
<pb n="189"/>
<div><lb n="6808"/><p><span>dhe sin nach féadadh féin tocht do chur ar a chaoi, tré iomad</span>
<lb n="6809"/><span>doilgheasa agus diombáidhe, tré bhás d'imirt ar a Shlánuightheóir</span>
<lb n="6810"/><span>féin.  Agus mar an gcéadna is indéanta do gach uile Chríostaidhe,</span>
<lb n="6811"/><span>ré mbeith ag smuaineadh do pháis Chríost, caoi chroidhe</span>
<lb n="6812"/><span>do dhéanamh ar a son.  Gidh eadh, fa-ríor, is tearc súil</span>
<lb n="6813"/><span>thráightear tré chaoi ná tré dhoilgheas ar son pháise Chríost.</span>
<lb n="6814"/><span>Gonadh uime sin adeir file dh'áirithe, ag casaoid air féin an</span>
<lb n="6815"/><span>rann so: -</span></p>
<lb n="6816"/>
<lb n="6817"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="6818"/><span>Níor thuairgeas mh'ucht d'iarraidh maithmhe,</span>
<lb n="6819"/><span>níor mhúineas damh - dia do chruaidh -</span>
<lb n="6820"/><span>feacadh mo ghlúin, a Dhé, dhuid-se;</span>
<lb n="6821"/><span>mo shúil, is lé a huisge uaim.</span></p>
<lb n="6822"/>
<lb n="6823"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="6824"/><span>Gidh eadh, is mór do-bheir Isaias aithbhear dona daoinibh, go</span>
<lb n="6825"/><span>fáthach réimhfhéagsanach, tré Chríost do thabhairt i ndearmad,</span>
<lb n="6826"/><span>amhail léaghthar san .57. caibidil mar a n-abair, iustus perit,</span>
<lb n="6827"/><span>et non est qui recogitet in corde suo “do cailleadh an fíréan,</span>
<lb n="6828"/><span>agus ní fhuil neach d'athsmuainfeadh 'na chroidhe é.”  Agus</span>
<lb n="6829"/><span>fós atá Dáibhídh Rí san .77. Salm ag déanamh na casaoide</span>
<lb n="6830"/><span>céadna ar an druing do-bheir Críost i ndearmad, agus a</span>
<lb n="6831"/><span>dhearlaigthe, an tan adeir, obliti sunt benefactorum eius “tugadar</span>
<lb n="6832"/><span>i ndearmad a dhearlaigthe.”  Dá chor i gcéill nach cumhain ris na</span>
<lb n="6833"/><span>coireachaibh cloch-aigeantacha commaoine Chríost orra, maille réna</span>
<lb n="6834"/><span>pháis do chaoineadh ná do chuimhniughadh.</span></p>
<lb n="6835"/>
<lb n="6836"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="6837"/>
<lb n="6838"/><p><span>An cúigeadh hadhbhar, tré anfhorlann a chomharsan.  Óir</span>
<lb n="6839"/><span>an tan at-chífeadh duine a chomharsa ag gul nó ag caoi, tré</span>
<lb n="6840"/><span>adhbhar iomchubhaidh, is somholta dhó féin comhghul do</span>
<lb n="6841"/><span>dhéanamh ris, do réir Phóil san dara caibidil déag gusna</span>
<lb n="6842"/><span>Rómhánchaibh, mar a bhforáileann aní céadna, agá rádh, flete</span>
<lb n="6843"/><span>cum flentibus “déanaidh gul ré lucht an ghola.”</span></p>
<lb n="6844"/>
<lb n="6845"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="6846"/>
<lb n="6847"/><p><span>An seiseadh hadhbhar fá ndligheann duine gul do dhéanamh,</span>
<lb n="6848"/><span>tré iomad fuinn nó mianghusa do bheith ar neach ré dul ar</span>
<lb n="6849"/><span>neamh, is dúthaigh dá gach aon-duine.  Óir is follus go mbí</span></p>
</div>
<pb n="190"/>
<div><lb n="6850"/><p><span>mian ar gach neach, triall dá dhúthaigh féin, mar thuigthear</span>
<lb n="6851"/><span>a briathraibh Óibhid, mar a n-abair -</span></p>
<lb n="6852"/>
<lb n="6853"/><p><span>Nescio qua natale solum dulcedine cunctos</span>
<lb n="6854"/><span>ducit, et immemores non sinit esse sui.</span></p>
<lb n="6855"/>
<lb n="6856"/><p><span>“ní feas damh, ar sé, créad an mhilse bhíos san bhfonn</span>
<lb n="6857"/><span>ndúthchasa, ag tarraing na n-uile, agus nach léigeann dóibh</span>
<lb n="6858"/><span>bheith neamhchuimhneach orra féin.”  As na briathraibh se Óibhid</span>
<lb n="6859"/><span>is iontuigthe go mbí dúil ag gach neach 'na dhúthaigh féin,</span>
<lb n="6860"/><span>agus go mbí súil tar a ais aige ré triall innte as a</span>
<lb n="6861"/><span>dheóraidheacht.  Tig Dáibhídh Rí leis aní gcéadna, ag labhairt</span>
<lb n="6862"/><span>i bpearsanaibh Chloinne Israel, ar mbeith dhóibh i gcoigcrích</span>
<lb n="6863"/><span>san bhroid Bháibhiolónda, mar a n-abair san .136. Salm, super</span>
<lb n="6864"/><span>flumina Babylonis, illic sedimus et flevimus, cum recordaremur tui</span>
<lb n="6865"/><span>Sion “do shuidhmís ós aibhnibh na Báibhiolóine, agus annsin do</span>
<lb n="6866"/><span>ghuilmís, an tan do chuimhnighmís ort-sa, a Shión.”  Dá chor i</span>
<lb n="6867"/><span>gcéill, an tan dobhádar Clanna Israel i mbroid Bháibhiolóine,</span>
<lb n="6868"/><span>go n-éirghidís amach ar bhruachaibh na na n-innbhear, agus ar</span>
<lb n="6869"/><span>tholchaibh uaigneacha na tíre, do dhéanamh doghra agus déar-</span>
<lb n="6870"/><span>chaointe, an tan do smuaindís a mbeith i mbroid agus i ndocamhal</span>
<lb n="6871"/><span>na Báibhiolóine; agus fós, an tan do smuaindís ar cheól agus ar</span>
<lb n="6872"/><span>chluicheadhaibh agus ar chaitheamh aimsire chathrach Ierusalem,</span>
<lb n="6873"/><span>agus ar gach n-aoibhneas agus ar gach n-urgháirdiughadh aigeanta</span>
<lb n="6874"/><span>dá mbíodh aca innte, ar iomad a sóidh agus a sádhaile, a mbídh agus</span>
<lb n="6875"/><span>a n-éadaigh, a n-óir agus a n-airgid agus a maitheasa ar-</span>
<lb n="6876"/><span>cheana.  Agus do bharr ar gach ní oile, is ro-mhór do ghoilleadh</span>
<lb n="6877"/><span>orra bheith i n-éagmais theampaill ghlé-mhaisigh ghrianánda</span>
<lb n="6878"/><span>Sholaimh 'na gcleachtadaois bheith ag déanamh iodhbarta do Dhia</span>
<lb n="6879"/><span>uile-chumhachtach, agus gan aca 'na ionadh soin san bhroid sin na</span>
<lb n="6880"/><span>Báibhiolóine, acht bheith dá n-aimhdheóin ag feitheamh ar</span>
<lb n="6881"/><span>iodhbartaibh amhghlana agá ndéanamh do láimh-dhéibh nó do</span>
<lb n="6882"/><span>bhréig-dhealbhaibh do réir an ghnáthuighthe geintlidhe.  Agus</span>
<lb n="6883"/><span>mo thruaighe, ní mó dobhí adhbhar caoi aca-san trés an adhbhar</span>
<lb n="6884"/><span>soin ioná an t-adhbhar caoi atá anois ag cineadhaibh bochta na</span>
<lb n="6885"/><span>hÉireann, trés an inghreim agus trés an gcoimhéigniughadh atá</span>
<lb n="6886"/><span>agá dhéanamh orra, agá sárughadh ré hiodhbairt luach-mhóir an</span></p>
</div>
<pb n="191"/>
<div><lb n="6887"/><p><span>aifrinn do thréigean, ar chommaoin neamhghloin Lúitéir agus</span>
<lb n="6888"/><span>Chailbhín, ionnus gomadh fearr dhóibh go mór a mbás ioná</span>
<lb n="6889"/><span>a mbeith beó ré faigsin Ierusalem .i. na heagailse arna</span>
<lb n="6890"/><span>madhmughadh, agus an phobail arna cheangal i mbroid Bháibhiolónda</span>
<lb n="6891"/><span>na heiriticeachta.</span></p>
<lb n="6892"/>
<lb n="6893"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="6894"/>
<lb n="6895"/><p><span>Ní mó an mian dobhí ar Ionas ré bás d'fhagháil sul do-</span>
<lb n="6896"/><span>chífeadh an comhruathar dobhí fá Dhia do thabhairt ar lucht</span>
<lb n="6897"/><span>chathrach Ninive, ioná an fonn do dhlighfeadh gach Éireannach</span>
<lb n="6898"/><span>do bheith air fá bhás d'fhagháil sul dobhéardaois ar an</span>
<lb n="6899"/><span>gcreideamh gcoitcheann gcian-aosta gCatoileaca, atá i seilbh</span>
<lb n="6900"/><span>a sean agus a sinnsear, ó do plannduigheadh lé Pádraig naomhtha é,</span>
<lb n="6901"/><span>do dhealughadh riú.  Ag so mar adeir Iob san cheathramhadh</span>
<lb n="6902"/><span>caibidil, tolle, Domine, animam meam, melior est mihi mors</span>
<lb n="6903"/><span>quam vita “tógaibh mh'anam, a Thighearna; is fearr dhamh</span>
<lb n="6904"/><span>bás ioná beatha.”  Adeir Elias naomhtha ionnshamhail an</span>
<lb n="6905"/><span>chomhráidh chéadna, an tan dobhí an bhainríoghan urchóideach</span>
<lb n="6906"/><span>Iesabel ag inghreim air féin agus ar gach n-aon do</span>
<lb n="6907"/><span>ghabhadh leis, amhail léaghthar san naomhadh caibidil déag don</span>
<lb n="6908"/><span>treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a n-abair, sufficit</span>
<lb n="6909"/><span>mihi, Domine; tolle animam meam “is lór dhamh, a Thighearna;</span>
<lb n="6910"/><span>tógaibh mh'anam leat.”  Dá chor i gcéill gur mhaith leis bás</span>
<lb n="6911"/><span>d'fhagháil sul do-chífeadh na huilc dobhí ag teacht ar</span>
<lb n="6912"/><span>chathraigh Ierusalem.  Agus tig Tobias ar aní gcéadna san</span>
<lb n="6913"/><span>treas caibidil, mar a n-abair, expedit enim mihi mori magis</span>
<lb n="6914"/><span>quam vivere “go dearbhtha is mó is oireamhnaighe dhamh bás</span>
<lb n="6915"/><span>d'fhagháil ioná bheith beó.”  Dá chor i gcéill gur chomhartha</span>
<lb n="6916"/><span>buidheachais do bheith ag Dia air gan é féin do bhreith ar na</span>
<lb n="6917"/><span>holcaibh dobhí ag toidheacht ar chathair Ierusalem.</span></p>
<lb n="6918"/>
<lb n="6919"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="6920"/>
<lb n="6921"/><p><span>Is i bhfioghair aneithe se atá aní léaghthar san cheathramhadh</span>
<lb n="6922"/><span>caibidil in Genesi, mar rug Dia Abel ar a raibhe cion aige leis</span>
<lb n="6923"/><span>don tsaoghal, sul dobhéaradh ar na holcaibh táinig 'na dhiaidh.</span>
<lb n="6924"/><span>Léaghthar mar an gcéadna san .22. caibidil don cheathramhadh</span></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="6925"/><p><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh gur mhaoidh Dia ar Iosias</span>
<lb n="6926"/><span>Rí, i ndíol teampaill Sholaimh do chórughadh agus na ndée</span>
<lb n="6927"/><span>mbodhar mbalbh do chor ar gcúl, ó dobhí a bhara faoi féin</span>
<lb n="6928"/><span>díoghaltas do dhéanamh ar Chloinn Israel, go ndiongnadh</span>
<lb n="6929"/><span>mar mhaith dhó-san a bhreith don tsaoghal, ionnus nach</span>
<lb n="6930"/><span>faicfeadh sé na haidhmillte do-ghéanadh féin ar Chloinn</span>
<lb n="6931"/><span>Israel.  Ag so cheana briathra an Tighearna ag labhairt ré</span>
<lb n="6932"/><span>Iosias: flevisti coram me, et ego audivi, ait Dominus.  Idcirco</span>
<lb n="6933"/><span>colligam te ad patres tuos, et colligeris ad sepulcrum tuum in</span>
<lb n="6934"/><span>pace, ut non videant oculi tui omnia mala quae inducturus sum</span>
<lb n="6935"/><span>super locum istum “do chaoidhis dom láthair, agus do-chualaidh</span>
<lb n="6936"/><span>mé thú, ar an Tighearna.  Ar an adhbhar soin do-ghéan do</span>
<lb n="6937"/><span>chonnlughadh mar aon rét aithreachaibh, agus biaidh tú arnad</span>
<lb n="6938"/><span>chonnlughadh it tomba féin, ionnus nach faicfidís do shúile</span>
<lb n="6939"/><span>na huile olca imeórad ar an ionad so.”</span></p>
<lb n="6940"/>
<lb n="6941"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="6942"/>
<lb n="6943"/><p><span>Fa-ríor, is eadh shaoilim nach daoire na dochair do imir Dia,</span>
<lb n="6944"/><span>beag nach, ar phobal Israel, ioná an daor-dháil fhuilngeas do</span>
<lb n="6945"/><span>thoidheacht ar phobal imshníomhach Éireann, ionnus go bhféadaid</span>
<lb n="6946"/><span>go dlightheach a n-amfhorrán féin d'fhionnachtain, agus a</span>
<lb n="6947"/><span>gcomhmbroid do chasaoid ré Dia, amhail do-rinne Dáibhídh</span>
<lb n="6948"/><span>Rí anall-ód, ré mbeith don phobal Iúdaidheach fá éagcomhlann.</span>
<lb n="6949"/><span>Ag so mar adeir Dáibhídh san .59. Salm, ostendisti populo tuo</span>
<lb n="6950"/><span>dura, potasti nos vino compunctionis “do thaisbéanais daor-dháil</span>
<lb n="6951"/><span>dot phobal féin, agus tugais dhigh d'fhíon na comhghoine</span>
<lb n="6952"/><span>dhúinn.”  Féadaidh gach Catoilice Éireannach a rádh mar an</span>
<lb n="6953"/><span>gcéadna, tré bheith fá inghreim éagcoimsigh na n-éagcráibhtheach,</span>
<lb n="6954"/><span>ag diúltadh d'fháis-chreideamh fhollásach Cailbhín agus</span>
<lb n="6955"/><span>Lúitéir agus lochta a leanamhna.  Uime sin is beitte</span>
<lb n="6956"/><span>d'Éireannchaibh Dia do ghuidhe, mar aon ris an ríogh-fháidh</span>
<lb n="6957"/><span>Dáibhídh, mar a n-abair san .78. Salm, ne memineris</span>
<lb n="6958"/><span>iniquitatum nostrarum antiquarum; cito anticipent nos misericordiae</span>
<lb n="6959"/><span>tuae, quia pauperes facti sumus nimis “ná cuimhnigh, a Thighearna,</span>
<lb n="6960"/><span>ar sean-urchóide; tigeadh go luath do thrócaire romhainn, óir</span>
<lb n="6961"/><span>atámaid arnar ndéanamh go ro-bhocht.”  Mar an gcéadna is cóir</span>
<lb n="6962"/><span>d'Éireannchaibh</span></p>
</div>
<pb n="193"/>
<div><lb n="6963"/><p><span>a rádh, ar aithris an ríogh-fháidh Dháibhídh, do cheisneamh</span>
<lb n="6964"/><span>a n-amfhorráin féin ré Dia.</span></p>
<lb n="6965"/>
<lb n="6966"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="6967"/>
<lb n="6968"/><p><span>Féadtar a fhiafraighidh annso, an ceaduightheach do dhuine</span>
<lb n="6969"/><span>a iarraidh ar dhuine oile dobhiadh ag fagháil bháis, toidheacht</span>
<lb n="6970"/><span>dá thaisbéanadh dhó i ndiaidh an bháis?  Do-bheir S. Thomás</span>
<lb n="6971"/><span>freagra ar an gceist se san .22. hairteagal don treas</span>
<lb n="6972"/><span>Quodlibet, mar a n-abair go bhfuil dá adhbhar fá n-iarrthar</span>
<lb n="6973"/><span>ar an marbh é féin do thaisbéanadh i ndiaidh an bháis.  An céad-</span>
<lb n="6974"/><span>adhbhar, tré chonntabhairt nó tré amharas do bheith ag duine ar</span>
<lb n="6975"/><span>staid na beatha atá ag teacht; agus cibé duine do iarrfadh ar an</span>
<lb n="6976"/><span>marbh teacht dá thaisbéanadh féin ar an modh so, is peacadh</span>
<lb n="6977"/><span>ro-throm dhó é.  An dara hadhbhar, ionnus gurab móide do-</span>
<lb n="6978"/><span>ghéantaoi an beó do thoghairm ré guidhe ar an marbh, a fhios</span>
<lb n="6979"/><span>do bheith go cinnte ag an mbeó, créad an staid 'na mbiadh an</span>
<lb n="6980"/><span>marbh.  Agus atá an modh so somholta, do réir an sgeóil</span>
<lb n="6981"/><span>innistear ar S. Thomás agus ar a chommbráthair cuinge agus</span>
<lb n="6982"/><span>crábhaidh, darbh ainm Ronán.  Is eadh aithristear ann, gur</span>
<lb n="6983"/><span>ghealladar ar-aon dá chéile, cibé dhíobh is túsga do-ghéabhadh</span>
<lb n="6984"/><span>bás, toidheacht d'fhoillsiughadh a staide don dara fear.  Agus</span>
<lb n="6985"/><span>go grod 'na dhiaidh sin fuair Ronán bás; agus i gcionn chúig</span>
<lb n="6986"/><span>lá ndéag i ndiaidh a bháis do thaisbéin é féin do S. Thomás,</span>
<lb n="6987"/><span>agus do innis dó gurab é féin dobhí ann, agus gurab do chomhall</span>
<lb n="6988"/><span>a gheallaimh tháinig.  Agus do fhiafruigh S. Thomás de créad</span>
<lb n="6989"/><span>an riocht 'na raibhe.  Do fhreagair-sean agus adubhairt go raibhe</span>
<lb n="6990"/><span>agá phianadh i bpurgadóir, agus gurab uime dobhí agá phianadh,</span>
<lb n="6991"/><span>tré fhaillíth do thabhairt i dtiomna charad dó, do fhágaibh sé</span>
<lb n="6992"/><span>ar a iocht.  Agus do iarr ar S. Thomás dul do chuartughadh</span>
<lb n="6993"/><span>a leabhar, agus go bhfuighbheadh an tiomna ann, agus a chor i</span>
<lb n="6994"/><span>gcrích do réir aigeanta an tí dar thiomna é, agus go bhfóirfidhe</span>
<lb n="6995"/><span>é féin a purgadóir amhlaidh sin.  Léaghthar ionnshamhail an</span>
<lb n="6996"/><span>sgeóil chéadna ar Shéarlas Mhór, rí Frangc, agus ar iarla</span>
<lb n="6997"/><span>Carno, dobhí 'na chaoimh-leannán ionmhain aige féin.</span>
<lb n="6998"/></p>
</div>
<pb n="194"/>
<div><lb n="6999"/><p><span>AN DEACHMHADH HALT</span>
<lb n="7000"/><span>'na dtráchtar ar na hocht ngnéithibh prinnsiopálta péine atá i</span>
<lb n="7001"/><span>n-ifreann, do réir an Scrioptúra; agus ar na ceithre hadhbharaibh</span>
<lb n="7002"/><span>speisialta fá mbí doghra agus doilgheas ar na hanmaibh i</span>
<lb n="7003"/><span>n-ifreann.</span></p>
<lb n="7004"/>
<lb n="7005"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="7006"/>
<lb n="7007"/><p><span>An chéid-ghné dhíobh, crumha; do réir Isaias san chaibidil</span>
<lb n="7008"/><span>déidheanaigh, mar a n-abair, ag labhairt ar an druing bhíos i</span>
<lb n="7009"/><span>n-ifreann, vermis eorum non morietur “ní fhuighbhe a gcruimh</span>
<lb n="7010"/><span>súd bás.”  Dá chor i gcéill go mbí cruimh an choguais ag creim na</span>
<lb n="7011"/><span>hanma do shíor i n-ifreann.</span></p>
<lb n="7012"/>
<lb n="7013"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="7014"/>
<lb n="7015"/><p><span>An dara gné, teine bhith-bheó; do réir na caibidleach céadna,</span>
<lb n="7016"/><span>mar a n-abair ignis eorum non extinguetur “ní múchfaidhear a</span>
<lb n="7017"/><span>dteine súd.”  Dá chor i gcéill nach téid traothadh ar an dteinidh</span>
<lb n="7018"/><span>bhíos ag céasadh na n-anam do shíor i n-ifreann; agus fós, go</span>
<lb n="7019"/><span>mbí an teas bhíos innte comh-foiréigneach agus comh-foirtill sin</span>
<lb n="7020"/><span>nach féadfaidhe a mhúchadh.  Is córaide a mheas go mbí teine</span>
<lb n="7021"/><span>fhoiréigneach dhomhúchta i n-ifreann, an fábhaill-sgéal</span>
<lb n="7022"/><span>léaghthar ag Lúcás san seiseadh caibidil déag, mar a luaittear, ar</span>
<lb n="7023"/><span>mbeith don tsaidhbhir shádhail agá iomlosgadh i lasrachaibh</span>
<lb n="7024"/><span>luisneamhla ifrinn, gur iarr ar an mbocht darbh ainm Lazarus, ré</span>
<lb n="7025"/><span>mbeith i n-ucht Abraham dhó, deór uisge do léigean ara</span>
<lb n="7026"/><span>theangaidh; agus dá léigeadh eas na habhann, ní thiubhradh</span>
<lb n="7027"/><span>ionnfhuaradh dhó.  Gonadh uime sin adeir file éigin an rann so, ag</span>
<lb n="7028"/><span>luadh an fhábhaill-sgeóil chéadna: -</span></p>
<lb n="7029"/>
<lb n="7030"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7031"/><span>Siris mar athchuinghe air</span>
<lb n="7032"/><span>braon do bharr mheóir dá mhéaraibh:</span>
<lb n="7033"/><span>bíodh go ndáilfeadh eas don fhior,</span>
<lb n="7034"/><span>ní bháidhfeadh teas na teineadh.</span></p>
<lb n="7035"/>
<lb n="7036"/><p><span>Agus fós, amhail adubhramar, do réir Ghreaghóir, ní bhí soillse</span></p>
</div>
<pb n="195"/>
<div><lb n="7037"/><p><span>i dteinidh ifrinn acht gé bhíos loisgneach.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="7038"/><span>adeir file éigin an rann so: -</span></p>
<lb n="7039"/>
<lb n="7040"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7041"/><span>Gidh teinntidhe, ní teach te,</span>
<lb n="7042"/><span>teach ifrinn ar a fhuaire:</span>
<lb n="7043"/><span>a dhorus ar a dhuibhe</span>
<lb n="7044"/><span>ní solus, gidh sneachtuidhe.</span></p>
<lb n="7045"/>
<lb n="7046"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="7047"/><span>Agus an rann oile se adeir an file céadna: -</span></p>
<lb n="7048"/>
<lb n="7049"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7050"/><span>Do-bhéar dhaoibh ré ndol san bheirn</span>
<lb n="7051"/><span>tuarasgbháil tighe ifeirn:</span>
<lb n="7052"/><span>all bruach-dhubh roighéar riasgach,</span>
<lb n="7053"/><span>goibhéal uathmhar il-phiastach.</span></p>
<lb n="7054"/>
<lb n="7055"/><p>
<lb n="7056"/><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="7057"/><span>Tuigthear a briathraibh Chormaic naomhtha chráibhthigh mhic</span>
<lb n="7058"/><span>Cuileannáin an dá ghné phéine do luaidheamar, mar atáid piasta</span>
<lb n="7059"/><span>uathmhara agus teine loisgneach do bheith i n-ifreann, do réir mar</span>
<lb n="7060"/><span>léaghthar san laoidh darab tosach “Trí fódáin nach seachantar”</span>
<lb n="7061"/><span>do-rinne sé agus é ré bruinnibh báis.  Ag so mar adeir ag faisnéis</span>
<lb n="7062"/><span>ainriochta na n-anam ndamanta bhíos i n-ifreann: -</span></p>
<lb n="7063"/>
<lb n="7064"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7065"/><span>Leaca troma teinntidhe</span>
<lb n="7066"/><span>'gá dtoirneamh go lár;</span>
<lb n="7067"/><span>piasta ifrinn éidighe</span>
<lb n="7068"/><span>'gá gcognamh go cnámh.</span></p>
<lb n="7069"/>
<lb n="7070"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="7071"/><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="7072"/>
<lb n="7073"/><p><span>An treas gné phéine; bréantas nó murgughadh, do réir Dháibhídh,</span>
<lb n="7074"/><span>mar a n-abair, ignis et sulfur et spiritus procellarum, pars</span>
<lb n="7075"/><span>calicis eorum “is cuid dá gcorn súd teine agus raibh agus séideadh</span>
<lb n="7076"/><span>borb-thonn.”  Dá chor i gcéill gurab cuid do phéin na n-anam</span>
<lb n="7077"/><span>bhíos i n-ifreann na toinn-cheatha bréana briomstóin éirgheas</span>
<lb n="7078"/><span>don teinidh ifreannda.</span></p>
<lb n="7079"/>
<lb n="7080"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="7081"/>
<lb n="7082"/><p><span>An ceathramhadh gné phéine, fuacht; do réir Iob san .24.</span>
<lb n="7083"/><span>caibidil mar a n-abair, ag labhairt ar na hanmaibh bhíos i</span></p>
</div>
<pb n="196"/>
<div><lb n="7084"/><p><span>ifreann, transibunt ab aquis nivium ad calorem nimium “rachaid</span>
<lb n="7085"/><span>a huisgeadhaibh sneachta i dteas iomarcach.”  Dá chor i gcéill,</span>
<lb n="7086"/><span>amhail adubhramair san chéid-leabhar, gurab eadh is ionnfhuaradh</span>
<lb n="7087"/><span>dona hanmaibh bhíos i n-ifreann, malairt na bpian</span>
<lb n="7088"/><span>n-éagsamhail imearthar orra, ionnus nach bí acht fuaradh ghiolla</span>
<lb n="7089"/><span>an ghabhann aca.  Óir is eadh is fuaradh ghiolla an ghabhann, an</span>
<lb n="7090"/><span>tan bhíos ag briseadh a chroidhe go beith tuirseach nó sgíothach</span>
<lb n="7091"/><span>dhó ag séideadh na mbolg, a chor do thuargain an iarainn; agus an</span>
<lb n="7092"/><span>tan thuirsighthear san urlaidhe é, is éigean dó dul do chasadh na</span>
<lb n="7093"/><span>líobhrón go beith cortha dhó; agus an tan traothas an feidhm sin</span>
<lb n="7094"/><span>é, filltear ar shéideadh na mbolg arís é; go nach bí d'osadh</span>
<lb n="7095"/><span>ná d'ionnfhuaradh aige acht bheith agá mhalairt idir na</span>
<lb n="7096"/><span>feadhmaibh sin.  Mar an gcéadna don anam thruagh i n-ifreann.</span>
<lb n="7097"/><span>Ní bhí d'osadh ná do shaor-dháil aige acht bheith</span>
<lb n="7098"/><span>agá mhalairt idir il-phianaibh éagsamhla.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="7099"/><span>adeir file éigin an rann so: -</span></p>
<lb n="7100"/>
<lb n="7101"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7102"/><span>Ní féadtar a bhfulang sin,</span>
<lb n="7103"/><span>sneachta garbh tré ghaoith gheimhridh,</span>
<lb n="7104"/><span>gríos na huamhadh gach ré n-am</span>
<lb n="7105"/><span>bhíos 'na fhuaradh don anam.</span></p>
<lb n="7106"/>
<lb n="7107"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="7108"/><span>Agus cidhbé adéaradh nach bí sneachta ná raibh nó a n-ionnshamhla</span>
<lb n="7109"/><span>oile dáríribh i n-ifreann, bíodh a fhios aige nach doichreitte</span>
<lb n="7110"/><span>a mbeith ann comh-maith agus atá an teine ann.  Óir</span>
<lb n="7111"/><span>amhail atá Scrioptúir ré teinidh do bheith ann, atá an Scrioptúir</span>
<lb n="7112"/><span>mar an gcéadna ris na neithibh úd oile do bheith ann.  Agus</span>
<lb n="7113"/><span>ní héigcneasta fós ré a mheas go bhféadfadaois lé hacfuinn</span>
<lb n="7114"/><span>fhomósaigh, mar oirnisibh ó Dhia, oibriughadh ar na hanmaibh</span>
<lb n="7115"/><span>dáríribh, amhail oibrigheas uisge an bhaistidhe go fírinneach ar</span>
<lb n="7116"/><span>anmaibh na druinge bhaistear, amhail adubhramar san chéid-leabhar.</span>
<lb n="7117"/><span>Gidh eadh, dá dteagmhadh nach beith uisge ná</span>
<lb n="7118"/><span>sneachta ná gaoth ná raibh ná a n-ionnshamhla oile, do réir a</span>
<lb n="7119"/><span>substainte féin, i n-ifreann, is dearbh go bhfuil geall ris</span>
<lb n="7120"/><span>gach ní dhíobh ann ré hil-chéasadh na n-anam.  Tig an file</span>
<lb n="7121"/><span>Gaoidhealach ar aní thuas adeir an fáidh, ag labhairt ar theinidh</span></p>
</div>
<pb n="197"/>
<div><lb n="7122"/><p><span>agus ar shneachta ifrinn.  Ag so mar adeir an file ag labhairt ar</span>
<lb n="7123"/><span>aní gceadna:</span></p>
<lb n="7124"/>
<lb n="7125"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7126"/><span>Atá teine ar nach téid smál</span>
<lb n="7127"/><span>i mbrugh ifrinn ar adádh:</span>
<lb n="7128"/><span>sneachta nach sil ré teinidh</span>
<lb n="7129"/><span>i dtigh leaptha Luiceibhir.</span></p>
<lb n="7130"/>
<lb n="7131"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="7132"/><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="7133"/>
<lb n="7134"/><p><span>An cúigeadh gné, gorta; do réir mar léaghthar san .65. caibidil ag</span>
<lb n="7135"/><span>Isaias, mar a n-abair, servi mei comedent, et vos esurietis</span>
<lb n="7136"/><span>“caithfid mh'óglácha-sa biadh, agus biaidh ocras oraibh-se.”</span>
<lb n="7137"/><span>Dá chor i gcéill, an dream bhíos i n-ifreann, go mbíd dá</span>
<lb n="7138"/><span>gcéasadh do ghorta, agus nach faghaid biadh ré a fhromhadh.  Agus</span>
<lb n="7139"/><span>is ag cor aneithe se i gcéill atá aní léaghthar ag Lúcás san</span>
<lb n="7140"/><span>seiseadh caibidil déag ar an mbocht darbh ainm Lazarus agus ar an</span>
<lb n="7141"/><span>saidhbhir sádhail, mar a n-innistear go raibhe an saidhbhir céadna</span>
<lb n="7142"/><span>comh-mór sin agá chrádh agus agá chéasadh ag an íota dobhí air i</span>
<lb n="7143"/><span>n-ifreann, ionnus go raibhe go grod gáibhtheach ag éighmhe ar</span>
<lb n="7144"/><span>Lazarus, dobhí i n-ucht Abraham, 'gá iarraidh air deór</span>
<lb n="7145"/><span>bheag uisge do léigean do bharr a mheóir chuige ar bharr a</span>
<lb n="7146"/><span>theangadh, do thabhairt ionnfhuaraidh dhó ón teasbach tarta 'na</span>
<lb n="7147"/><span>raibhe.  Agus ní hiongnadh a mheas go mbí easbaidh bídh ar an</span>
<lb n="7148"/><span>druing bhíos i n-ifreann, agus nach bí a bhara fúthaibh éin-ní</span>
<lb n="7149"/><span>don fhír-bheathaidh fholláin .i. don ghlóir shíordhaidhe, do</span>
<lb n="7150"/><span>bhlas go bráth, ná tré shaoghal na saoghal.</span></p>
<lb n="7151"/>
<lb n="7152"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="7153"/>
<lb n="7154"/><p><span>An seiseadh gné, an ciorrbhadh agus an crapall agus an cruadh-</span>
<lb n="7155"/><span>chuibhreach, an crochadh agus an céasadh agus an creat-raobadh, an</span>
<lb n="7156"/><span>sníomh agus an sústadh agus an slat-bhualadh, an briseadh agus an</span>
<lb n="7157"/><span>breódh agus an boirb-leadradh, do-bheirid daosgar-shluagh</span>
<lb n="7158"/><span>deamhnaidhe dorrdha dubh-ghnúiseach an diabhail ar na hanmaibh</span>
<lb n="7159"/><span>damanta daor-dhálacha dúra domhaiseacha, bhíos agá n-il-</span>
<lb n="7160"/><span>phianadh i n-ifreann.  Agus is iontuigthe fírinne aneithe se a</span>
<lb n="7161"/><span>briathraibh Mhatha san ochtmhadh caibidil déag, mar a labhrann ar</span>
<lb n="7162"/><span>an bpeacthach nach tabhair cúitiughadh san tsaoghal so uaidh, agus</span></p>
</div>
<pb n="198"/>
<div><lb n="7163"/><p><span>nach déin réir Dhé ná na gcomharsan ré linn a bheatha.  Ag so</span>
<lb n="7164"/><span>mar adeir, et iratus dominus eius tradidit eum tortoribus, quodusque</span>
<lb n="7165"/><span>redderet universum debitum “agus ar ngabháil fheirge an tighearna,</span>
<lb n="7166"/><span>do thiodhnaic sé é dona céastúnachaibh, go díol a fhiach go</span>
<lb n="7167"/><span>hiomlán dó.”  Dá chor i gcéill, an mhuinntear théid don</span>
<lb n="7168"/><span>tsaoghal sul do-níd lóir-ghníomh 'na n-olcaibh, go dtabhair Dia</span>
<lb n="7169"/><span>dá gcéasadh dona deamhnaibh thall iad.  Agus an mhéid bheanas ris</span>
<lb n="7170"/><span>an druing do-gheibh bás i bpeacadh mharbhthach agus bhíos damanta</span>
<lb n="7171"/><span>i n-ifreann íochtarach go síordhaidhe, ó nach fuil fuasgladh 'na</span>
<lb n="7172"/><span>gcionn tré bhiotha síor, bíd gan chrích gan fhoirceann agá</span>
<lb n="7173"/><span>gcéasadh, amhail adubhramar.</span></p>
<lb n="7174"/>
<lb n="7175"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="7176"/>
<lb n="7177"/><p><span>An seachtmhadh gné, uathbhás; do réir Iob san deachmhadh caibidil</span>
<lb n="7178"/><span>mar a n-abair, ag labhairt ar ifreann, ubi nullus ordo, sed</span>
<lb n="7179"/><span>sempiternus horror inhabitat “áit 'snách fuil ordughadh ar bioth,</span>
<lb n="7180"/><span>acht 'na n-áitigheann uathbhás síordhaidhe.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="7181"/><span>nach bí modh ná ordughadh dá choimhéad i n-ifreann, agus nach bí</span>
<lb n="7182"/><span>cion seoch a chéile i gcomhair aon-duine dá mbí ann, acht amháin</span>
<lb n="7183"/><span>madh iad bhus éadtruime coirthe, bí saor-dháil ag an mac tar an</span>
<lb n="7184"/><span>athair, agus ag an inghin tar an mháthair, ag an gcumhail</span>
<lb n="7185"/><span>gcoimhdeachta tar an mbainríoghain, agus ag an moghaidh tar an</span>
<lb n="7186"/><span>rígh.  Agus go bhfios damh, is mór an t-adhbhar uathbháis don</span>
<lb n="7187"/><span>druing bhíos i n-ifreann an t-anordughadh sin bhíos orra do</span>
<lb n="7188"/><span>mheas.  Gidh eadh, atá adhbhar uathbháis is mó ioná soin i</span>
<lb n="7189"/><span>n-ifreann i gcionn gach aoin dá mbí ann, mar atá bheith agá</span>
<lb n="7190"/><span>malairt ó ghuais go guais agus ó ghábhadh go gábhadh, gan osadh</span>
<lb n="7191"/><span>aon-uaire d'fhagháil, amhail adubhramair.</span></p>
<lb n="7192"/>
<lb n="7193"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="7194"/>
<lb n="7195"/><p><span>An t-ochtmhadh gné, dorchadas; do réir Mhatha san .22.</span>
<lb n="7196"/><span>caibidil, mar a labhrann ar an mbreith bheirthear ar an</span>
<lb n="7197"/><span>bpeacthach, agá rádh, ligatis manibus et pedibus eius, mittite eum</span>
<lb n="7198"/><span>in tenebras exteriores “ar gceangal a lámh agus a chos, cuiridh</span>
<lb n="7199"/><span>san dorchadas is foirimeallaighe é.  Dá chor i gcéill go bhfuil</span>
<lb n="7200"/><span>dorchadas i n-ifreann atá foirimeallach, amach ó fhlaitheas Dé,</span></p>
</div>
<pb n="199"/>
<div><lb n="7201"/><p><span>san áit is foide uaidh don chruinne.  Óir tar ceann go bhfuil teas</span>
<lb n="7202"/><span>foiréigneach i dteinidh ifrinn, ní fhuil soillse innte, do réir</span>
<lb n="7203"/><span>Ghreaghóir in Moralibus, amhail adubhramar thuas, concremationem</span>
<lb n="7204"/><span>habet, et non lucem “atá comhlosgadh innte, agus ní fhuil solus.”</span></p>
<lb n="7205"/>
<lb n="7206"/><p><span>Is iomdha gné phéine oile do fhéadfamaois do chur síos, do réir an</span>
<lb n="7207"/><span>Scrioptúra, do bheith i n-ifreann, muna mbeith gurab líonmhar ré</span>
<lb n="7208"/><span>a n-áireamh iad, agus go gcaithfeamaois an aimsir riú agá</span>
<lb n="7209"/><span>bhfaisnéis.  Gidh eadh, is iontuigthe géire agus neimhneachas péine</span>
<lb n="7210"/><span>ifrinn as an dara comhartha chuireas Matha síos san .22.</span>
<lb n="7211"/><span>caibidil úd, mar a n-abair, ag labhairt ar ifreann, ibi erit</span>
<lb n="7212"/><span>fletus et stridor dentium “biaidh annsin caoi agus díosgadh</span>
<lb n="7213"/><span>fiacal.”  Dá chor i gcéill go mbí do ghéire agus do ghoimh na</span>
<lb n="7214"/><span>péine ifreannda gurab éigean dona hanmaibh déar-chaoineadh</span>
<lb n="7215"/><span>agus díosgadh fiacal do dhéanamh tré thruime a dtreabhlaide agus</span>
<lb n="7216"/><span>a dtinnis ann.</span></p>
<lb n="7217"/>
<lb n="7218"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="7219"/>
<lb n="7220"/><p><span>Tuig, a dhuine, go bhfuilid cheithre hadhbhair speisialta fá</span>
<lb n="7221"/><span>mbí doghra agus doilgheas ar na hanmaibh i n-ifreann.  An céad-</span>
<lb n="7222"/><span>adhbhar, tré mar chaillid dá n-éis a maoin agus a maitheas ar an</span>
<lb n="7223"/><span>saoghal.  Óir an tan do-gheibh an peacthach bás, ní fhéadann a</span>
<lb n="7224"/><span>bheag nó a mhór dá mhaitheas do bhreith leis go hifreann, amhail</span>
<lb n="7225"/><span>adubhramair thuas.  Agus is uime sin adeir Dáibhídh, ag labhairt</span>
<lb n="7226"/><span>ar an bpeacthach, cum interierit homo non sumet omnia, neque</span>
<lb n="7227"/><span>descendet cum eo gloria eius “an tan do-ghéabhaidh an duine</span>
<lb n="7228"/><span>bás, ní bhéaraidh gach éin-ní leis, agus ní thurnfa nó ní rachaidh</span>
<lb n="7229"/><span>a ghlóir síos leis.”  Dá chor i gcéill gurab éigean don</span>
<lb n="7230"/><span>pheacthach gach ní 'na mbí dúil aige ar an saoghal d'fhágbháil</span>
<lb n="7231"/><span>dá éis an tan do-gheibh bás.  Tuig, a léaghthóir, gurab mar</span>
<lb n="7232"/><span>imdheargadh do-bheir Dáibhídh “duine” d'ainm ar an bpeacthach</span>
<lb n="7233"/><span>annso; óir tug Dia “duine” d'ainm ar an diabhal mar iomad</span>
<lb n="7234"/><span>iomcháinte air, do bhríogh gur mheas nach raibhe créatúir san</span>
<lb n="7235"/><span>chruinne is measa agus is anuaisle, nó is urchóidighe, ioná an</span>
<lb n="7236"/><span>duine, an tan bhíos go holc.  Ag so mar adubhairt Críost ris an</span>
<lb n="7237"/><span>diabhal, amhail léaghthar san treas caibidil déag ag Matha, inimicus</span>
<lb n="7238"/><span>homo hoc fecit “is é an duine easgcáirdeamhail do-rinne</span></p>
</div>
<pb n="200"/>
<div><lb n="7239"/><p><span>so.”  Dá chor i gcéill gurab é an diabhal do-ní síol-chur ar na</span>
<lb n="7240"/><span>coirthibh i n-aigeantaibh na ndaoine n-urchóideach.  Gidh eadh,</span>
<lb n="7241"/><span>bíodh a fhios agat go dtabhair Críost “duine” dh'ainm ar Dhia,</span>
<lb n="7242"/><span>do réir mar léaghthar ag Matha san .20. caibidil mar a n-abair,</span>
<lb n="7243"/><span>simile est regnum caelorum homini patrifamilias “is cosmhail</span>
<lb n="7244"/><span>flaitheas Dé ré duine dobhiadh 'na athair mhuinntire.”  Dá chor i</span>
<lb n="7245"/><span>gcéill nach fuil ainm ar bioth fá Dhia is onóraighe ré a ghairm</span>
<lb n="7246"/><span>ioná an duine, an tan bhíos fíréanda ann féin.</span></p>
<lb n="7247"/>
<lb n="7248"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="7249"/>
<lb n="7250"/><p><span>An dara hadhbhar doilgheasa bhíos ag an anam i n-ifreann, tré mar</span>
<lb n="7251"/><span>chaitheas an aimsear go héadtarbhach, do réir Ieremias san</span>
<lb n="7252"/><span>chéad-chaibidil, mar a n-abair, transiit aestas, et facta est</span>
<lb n="7253"/><span>messis, et non salvati sumus “do-chuaidh an samhradh thorainn, agus</span>
<lb n="7254"/><span>do-rinneadh an foghmhar, agus níor fóireadh sinn.”  Dá chor i</span>
<lb n="7255"/><span>gcéill go dtéid earrach na hóige, agus samhradh na sláinte, agus</span>
<lb n="7256"/><span>foghmhar sochrach na soibhéas tharsa, agus nach bí a bheag nó a</span>
<lb n="7257"/><span>mhór do lón an ionnracais i n-iothlannaibh aigeanta na n-anam</span>
<lb n="7258"/><span>ndamanta ré hucht gheimhridh an bháis.  Agus dá réir sin bí</span>
<lb n="7259"/><span>doghra agus doilgheas orra, ag éagcaoine na gorta spioradálta 'na</span>
<lb n="7260"/><span>mbíd i n-ifreann, agus fós ag éagcaoine bheith i n-éagmais na</span>
<lb n="7261"/><span>beatha suthaine agus ag iomaithbhear orra féin trés an bhfaill</span>
<lb n="7262"/><span>tugsad 'na saothrughadh ré linn a mbeatha.</span></p>
<lb n="7263"/>
<lb n="7264"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="7265"/>
<lb n="7266"/><p><span>An treas adhbhar doilgheasa bhíos ag an anam i n-ifreann, tré</span>
<lb n="7267"/><span>bheith ar díbirt agus ar deóraidheacht i gcoigcrích ifrinn i gcéin</span>
<lb n="7268"/><span>óna chrích bhunaidh agus óna athardha dhílis .i. flaitheas Dé.</span>
<lb n="7269"/><span>Agus is uime sin adeirid go hiarghnóitheach accaointeach, do réir mar</span>
<lb n="7270"/><span>léaghthar ag Dáibhídh san .136. Salm, mar a n-abair, quomodo</span>
<lb n="7271"/><span>cantabimus canticum Domini in terra aliena “cionnus chanfam duain</span>
<lb n="7272"/><span>an Tighearna i dtalamh choigcríche?”  Dá chor i gcéill nach bí</span>
<lb n="7273"/><span>fonn ceóil ná subhachais ar na hanmaibh i n-ifreann, ar mhéad a</span>
<lb n="7274"/><span>ndoilgheasa tré ghéire a bpian, agus fós arna gcur ar athchur</span>
<lb n="7275"/><span>agus ar ionnarbadh ann óna dtír dhúthchais agus óna gcathair</span>
<lb n="7276"/><span>chomhnuighthe féin .i. flaitheas Dé.</span>
<lb n="7277"/></p>
</div>
<pb n="201"/>
<div><lb n="7278"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="7279"/>
<lb n="7280"/><p><span>An ceathramhadh hadhbhar fá mbí doilgheas agus doghra ar na</span>
<lb n="7281"/><span>hanmaibh i n-ifreann, tré mhéad an amhgair bhíos orra ann, do</span>
<lb n="7282"/><span>réir mar léaghthar ag Isaias san .65. caibidil mar a n-abair</span>
<lb n="7283"/><span>Dia ag labhairt ar an druing dhamanta bhíos i n-ifreann, fumus</span>
<lb n="7284"/><span>erunt in furore meo “biaidh siad 'na ndeataigh im fheirg-se.”</span>
<lb n="7285"/><span>Dá chor i gcéill go gcoimmeasgann iad idir il-phianaibh ifrinn,</span>
<lb n="7286"/><span>amhail dobhiadh doighir dheataigh agá gcommbuaidhreadh iar</span>
<lb n="7287"/><span>n-éirghe a smúit-theinidh fhlich dhó.</span></p>
<lb n="7288"/>
<lb n="7289"/><p><span>AN T-AONMHADH HALT DÉAG</span>
<lb n="7290"/><span>'na reacthar na teasta uathbhásacha do-bheirid na naomh-aithreacha</span>
<lb n="7291"/><span>ar ifreann gona phianaibh.</span></p>
<lb n="7292"/>
<lb n="7293"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="7294"/>
<lb n="7295"/><p><span>Ag so mar adeir S. Augustine, ag labhairt ar uathbhás ifrinn, amhail</span>
<lb n="7296"/><span>léaghthar san dara caibidil don leabhar ro sgríobh ar na Trí</span>
<lb n="7297"/><span>hÁrusaibh, illic poena horroris, poena foetoris, poena timoris,</span>
<lb n="7298"/><span>poena tenebrarum, severitas tortoris, praesentia daemonum, feracitas</span>
<lb n="7299"/><span>bestiarum, crudelitas ministrantium, dilaceratio immortalium vermium,</span>
<lb n="7300"/><span>dolor sine remedio, vincula sine solutione, mors aeterna, poena sine</span>
<lb n="7301"/><span>fine, absentia Christi, quoad visionem eiuc, quae omnia supradicta</span>
<lb n="7302"/><span>superat, et omnibus poenis est intolerabilior “atá annsoin, ar</span>
<lb n="7303"/><span>sé, ag labhairt ar ifreann, pian uathbháis, pian bhréantais, pian</span>
<lb n="7304"/><span>eagla, pian dorchadais, géar-smacht an chéastúnaigh, aon-</span>
<lb n="7305"/><span>láithreachas na ndeamhan, dásacht na mbeathadhach, cruadh-dháil</span>
<lb n="7306"/><span>na n-amhus, raobadh na gcrumh ndomharbhtha, tinneas gan leigheas,</span>
<lb n="7307"/><span>géibhinn gan sgaoileadh, bás síordhaidhe, pian gan chrích, éagmais</span>
<lb n="7308"/><span>Chríost maille ré gan é d'fhaigsin, ní do sháruigh na huile</span>
<lb n="7309"/><span>phiana réamhráitte, agus is dofhuilnge dona huile phianaibh.”</span>
<lb n="7310"/><span>As so is iontuigthe éagsamhlacht agus urghráin phian ifrinn.  Is</span>
<lb n="7311"/><span>iontuigthe fós as, tar a bhfuil do ghoimh i bpianaibh gníomhacha</span>
<lb n="7312"/><span>ifrinn, gurab mó do phéin easbaidh na glóire ioná iad uile.  Is uime</span>
<lb n="7313"/><span>sin adeir Chrysostomus, san seachtmhadh Homil. déag go</span></p>
</div>
<pb n="202"/>
<div><lb n="7314"/><p><span>pobal Antioc: multi inferni ignem timent, sed ego maxime</span>
<lb n="7315"/><span>amarum dico amissionem gloriae “bí eagla theine ifrinn ar a lán,</span>
<lb n="7316"/><span>gidh eadh adeirim-se gurab roi-sheirbhe easbaidh na glóire ioná</span>
<lb n="7317"/><span>í.”  Tig Basilius naomhtha san .26. Homil. leis so, mar a</span>
<lb n="7318"/><span>n-abair, intolerabilis res est gehenna, quis nesciat supplicium</span>
<lb n="7319"/><span>illud horribile?  Tamesti mille alias ponat gehennas, nihil est tale</span>
<lb n="7320"/><span>dicturus, quale est a beatae illius gloriae honore propelli, exosum</span>
<lb n="7321"/><span>esse Christo, et audire ab illo, “non novi te” “ní dofhulaing, ar</span>
<lb n="7322"/><span>sé, an bhráith-theine, cia dánach feasach an pheannaid uathbhásach</span>
<lb n="7323"/><span>úd?  Bíodh go luaidhfeadh neach míle bráith-theine, ní aibeóraidh</span>
<lb n="7324"/><span>éin-ní bhus samhail do bheith ruagtha ó onóir na glóire úd, bheith</span>
<lb n="7325"/><span>fuathmhar ag Críost, agus a chlos uaidh, “ní aithnim thú.”  Is uime</span>
<lb n="7326"/><span>sin adeir Hugo de Sancto Victore san dara leabhar ro sgríobh ar an</span>
<lb n="7327"/><span>anam, quis putas tunc moeror erit, quae tristitia, cum separabuntur</span>
<lb n="7328"/><span>impii a consortio sanctorum, et a visione Dei, et traditi in</span>
<lb n="7329"/><span>potestatem ibunt cum ipsis in ignem aeternum “créad an cantlamh</span>
<lb n="7330"/><span>mheasas tú do bheith ann an tráth soin?  créad an tuirrse, an tan</span>
<lb n="7331"/><span>do-ghéantar na peacthaigh do dhealughadh ré caidreabh na naomh,</span>
<lb n="7332"/><span>agus ré hamharc Dé; agus ar mbeith arna ndáil ar a gcumas, mar</span>
<lb n="7333"/><span>rachaid mar aon riú i dteinidh shíordhaidhe.”  Gonadh ag tabhairt</span>
<lb n="7334"/><span>aneithe céadna dá aire do-rinne an file Gaoidhealach an rann so: -</span></p>
<lb n="7335"/>
<lb n="7336"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7337"/><span>Atá teine i dtigh na bpeacthach,</span>
<lb n="7338"/><span>pian gach crithir dá gcuir dhí;</span>
<lb n="7339"/><span>mairg atá fá theas na teineadh,</span>
<lb n="7340"/><span>'s nach feas cá lá is deireadh dhí.</span></p>
<lb n="7341"/>
<lb n="7342"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="7343"/><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="7344"/>
<lb n="7345"/><p><span>Ag so tuarasgbháil ifrinn agus amarrán na n-anam ann, do réir</span>
<lb n="7346"/><span>Cyrillus Alexandrinus, san óraoid do-rinne do thriall na hanma,</span>
<lb n="7347"/><span>mar a n-abair, huc merguntur animae peccatorum in omne aevum</span>
<lb n="7348"/><span>crematurae, quem ad modum Iob tradidit, in terram noctis aeternae,</span>
<lb n="7349"/><span>ubi non lumen, non mortalibus vita, sed iugis aegritudo, sed maeror</span>
<lb n="7350"/><span>incessabilis, sed planctus per noctes: vae illic aeternum: illic heu</span>
<lb n="7351"/><span>me: illic ingemiscunt assidue, nec illic miseretur: clamant e</span>
<lb n="7352"/><span>profundis, et nemo flectitur: lamentantur, et nullus eripit,</span>
<lb n="7353"/><span>exclamant</span></p>
</div>
<pb n="203"/>
<div><lb n="7354"/><p><span>et plangunt, et nemo miseretur “múchtar, ar sé, annsúd anmanna</span>
<lb n="7355"/><span>na bpeacthach ré a losgadh tré shaoghal na saoghal, amhail do</span>
<lb n="7356"/><span>sheól Iob, i dtalamh na hoidhche síordhaidhe, áit 'snach fuil</span>
<lb n="7357"/><span>solus ná corrigenda beatha dona somharbhthachaibh, acht galar</span>
<lb n="7358"/><span>gnáth, iarghnó gan sgíoth, acht nuall-ghul gach n-oidhche; áit i</span>
<lb n="7359"/><span>bhfuil mairg shíor ann; áit i bhfuil monuar, monuar; áit i</span>
<lb n="7360"/><span>mbíd ag iachtaigh do ghnáth, agus ní bhí truaighe dhóibh ann;</span>
<lb n="7361"/><span>éighmhid as na duibheacánaibh, agus ní fhilltear neach orra;</span>
<lb n="7362"/><span>do-níd eólchaire, agus ní fhóireann aoin-neach iad; éighmhid agus</span>
<lb n="7363"/><span>caoinid, agus ní ghabhann truaighe aoin-neach dhóibh.”</span></p>
<lb n="7364"/>
<lb n="7365"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="7366"/>
<lb n="7367"/><p><span>Ag so mar an gcéadna an teist do-bheir Hugo de Sancto Victore ar</span>
<lb n="7368"/><span>ifreann, san .23. caibidil don cheathramhadh leabhar ro sgríobh</span>
<lb n="7369"/><span>don anam, infernus lacus est sine mensura, profundus sine fundo,</span>
<lb n="7370"/><span>plenus ardore incomparabili, plenus foetore intolerabili, plenus</span>
<lb n="7371"/><span>dolore inenarrabili: ibi miseria, ibi tenebrae, ibi ordo nullus,</span>
<lb n="7372"/><span>horror aeternus, ibi nulla spes boni, nulla desperatio mali; omnis</span>
<lb n="7373"/><span>qui est in eo, odit se et omnes alios, ibi omnia genera tormentorum,</span>
<lb n="7374"/><span>quorum minimum maius est omnibus his tormentis, quaecumque in hoc</span>
<lb n="7375"/><span>saeculo fieri possunt “loch, ar sé, ifreann gan tomhas, doimhneas</span>
<lb n="7376"/><span>gan fhorus, lán do theas dochoimmeasta, lán do bhréantas</span>
<lb n="7377"/><span>do-fhulaing, lán do thinneas do-inniste: áit 'na bhfuil</span>
<lb n="7378"/><span>truaghántacht, áit 'na bhfuil dorchadais, áit 'snach fuil aon-</span>
<lb n="7379"/><span>ordughadh, uathbhás síor, áit 's nach fuil aon-mhuinighin</span>
<lb n="7380"/><span>mhaitheasa, 'snach fuil aoin-éadóchas uilc, gach aon dá bhfuil</span>
<lb n="7381"/><span>ann fuathuighidh é féin agus na huile oile; ann atáid na huile</span>
<lb n="7382"/><span>chinéil phian, agus an phian is ro-lugha dhíobh, is mó ionáid</span>
<lb n="7383"/><span>na huile phiana fhéadtar d'imirt ar neach san tsaoghal so.”</span></p>
<lb n="7384"/>
<lb n="7385"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="7386"/>
<lb n="7387"/><p><span>Dá bhfiafraigheadh neach, cia an áit don domhan 'na bhfuil</span>
<lb n="7388"/><span>ifreann, ní feas dúinn go cinnte é, do réir S. Augustine san dara</span>
<lb n="7389"/><span>leabhar déag ro sgríobh ar Genesi, mar a n-abair, in qua parte</span>
<lb n="7390"/><span>mundi infernus sit, scire neminem arbitror, nisi cui Domini Spiritus</span>
<lb n="7391"/><span>revelaverit “measaim nach feas d'aoin-neach cia an rann san</span></p>
</div>
<pb n="204"/>
<div><lb n="7392"/><p><span>domhan 'na bhfuil ifreann, muna nochtaidh Spiorad an Tighearna</span>
<lb n="7393"/><span>dhó é.”  Féach a briathraibh Ghreaghóir naomhtha san .49.</span>
<lb n="7394"/><span>caibidil don naomhadh leabhar ro sgríobh dona Béasaibh, créad an</span>
<lb n="7395"/><span>t-ainriocht 'na mbíd anmanna na bpeacthach ndamanta i</span>
<lb n="7396"/><span>n-ifreann.  Ag so mar adeir, fit miseris mors sine morte, finis</span>
<lb n="7397"/><span>sine fine, defectus sine defectu; quia et mors vivit, et finis</span>
<lb n="7398"/><span>incipit, et deficere defectus nescit “do-níthear, ar sé, dona</span>
<lb n="7399"/><span>truaghánaibh bás gan éag, críoch gan fhoirceann, uireasbaidh gan</span>
<lb n="7400"/><span>easbaidh; óir agus mairidh an bás, agus tionnsgnaidh an chríoch,</span>
<lb n="7401"/><span>agus ní heól don uireasbaidh dul ar ceal uatha.”</span></p>
<lb n="7402"/>
<lb n="7403"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="7404"/>
<lb n="7405"/><p><span>Tuig, a léaghthóir, go mbí deithbhir idir phianaibh na bpeacthach</span>
<lb n="7406"/><span>i n-ifreann, ionnus an tí is truime coire san tsaoghal, gurab é</span>
<lb n="7407"/><span>bhus géire pian thall; do réir Ghreaghóir .4. Dialog., mar a</span>
<lb n="7408"/><span>n-abair, unus gehennae ignis credendus est, sed non uno modo</span>
<lb n="7409"/><span>omnes cruciat peccatores; unius cuiusque enim quantum exigit culpa,</span>
<lb n="7410"/><span>tantum illic sentiet poenam “is inchreidte gurab éin-ghné amháin</span>
<lb n="7411"/><span>bhráith-theine bhíos ann, gidh eadh, ní ar aon-mhodh amháin</span>
<lb n="7412"/><span>chéasas sí na peacthaigh; óir do réir thruime choire gach aoin,</span>
<lb n="7413"/><span>an truime chéadna phéine mhothóchas ann.”  Tig Ephraim leis aní</span>
<lb n="7414"/><span>gcéadna san treas caibidil ro sgríobh ar an bhfíor-aithrighe,</span>
<lb n="7415"/><span>mar a n-abair, sicut sunt peccatorum differentiae, ita sunt et</span>
<lb n="7416"/><span>cruciatuum varietates: aliter enim cruciatur adulter, aliter</span>
<lb n="7417"/><span>fornicator, aliter homicida “amhail, ar sé, atá idirdhealughadh</span>
<lb n="7418"/><span>idir na peacadhaibh, is mar sin atá éagsamhlacht na bpian: ar chor</span>
<lb n="7419"/><span>oile iomorra chéastar an t-adhaltrach, ar chor oile an táitheach,</span>
<lb n="7420"/><span>ar chor oile an dún-mharbhthach.”  Tig Greaghóir naomhtha leis</span>
<lb n="7421"/><span>so san .47. caibidil don naomhadh leabhar ro sgríobh dona</span>
<lb n="7422"/><span>Béasaibh, mar a n-abair, licet gehenna cunctis una sit, non tamen</span>
<lb n="7423"/><span>cunctos una eademque qualitate succendit “bíodh, ar sé, gurab aon-</span>
<lb n="7424"/><span>bhráith-theine amháin atá ag na huilibh, más eadh ní ar aon-cháil</span>
<lb n="7425"/><span>amháin ionann loisgeas na huile.”  As so is iontuigthe nach ionann</span>
<lb n="7426"/><span>loisgeas an bhráith-theine na ciontaigh i n-ifreann, tar ceann</span>
<lb n="7427"/><span>gurab ionann an bhráith-theine innte féin do réir a substainte;</span>
<lb n="7428"/><span>agus dá réir sin nach ionann truime phian na</span></p>
</div>
<pb n="205"/>
<div><lb n="7429"/><p><span>gciontach i n-ifreann, acht an tí is truime peacadh, gurab é is</span>
<lb n="7430"/><span>truime pian.</span></p>
<lb n="7431"/>
<lb n="7432"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="7433"/>
<lb n="7434"/><p><span>Adeir Isidorus san .31. caibidil don chéid-leabhar do sgríobh</span>
<lb n="7435"/><span>don Ard-mhaith, go mbí pian ar leith ar an intinn, agus pian fá</span>
<lb n="7436"/><span>leith ar an gcorp.  Ag so mar adeir, duplex damnatorum poena est</span>
<lb n="7437"/><span>in Gehenna, quorum et mentem urit tristitia, et corpus flamma</span>
<lb n="7438"/><span>“atáid, ar sé, dá phéin ar an druing dhamanta san bhráith-</span>
<lb n="7439"/><span>theinidh, pian díobh loisgeas an intinn lé toirrse, agus pian</span>
<lb n="7440"/><span>oile lé loisgthear an corp lé lasair.”  As so is iontuigthe nach bí</span>
<lb n="7441"/><span>saor-dháil i ifreann ag anam an chiontaigh, agus nach biaidh agá</span>
<lb n="7442"/><span>chorp an tan roichfeas ann.</span></p>
<lb n="7443"/>
<lb n="7444"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="7445"/>
<lb n="7446"/><p><span>Adeir Scotus san dara ceist don .44. Distinct. ar an</span>
<lb n="7447"/><span>gceathramhadh leabhar do Mhaighistir na mBreath, go bpiantar an</span>
<lb n="7448"/><span>t-anam ann féin agus 'na uile bhríoghaibh.  Ag so mar adeir,</span>
<lb n="7449"/><span>anima in se ipsa et in omnibus facultatibus cruciatur “céastar,</span>
<lb n="7450"/><span>ar sé, an t-anam ann féin, agus 'na uile acfuinnibh.”  As so is</span>
<lb n="7451"/><span>iontuigthe go gcéastar an toil, an tuigse agus an mheabhair.  Is</span>
<lb n="7452"/><span>cneasta iomorra a mheas go gcéastar an toil, an mhéid go</span>
<lb n="7453"/><span>gcongbhathar uaithe gach ní dá mbeith a dúil, agus go ndáiltear</span>
<lb n="7454"/><span>dhí dá haimhdheóin gach ní budh fuath lé.  Céastar mar an gcéadna</span>
<lb n="7455"/><span>an tuigse, do bhríogh gurab léir dhí gach sochar do chaill sí,</span>
<lb n="7456"/><span>agus gach dochar dá mbí dh'áirithe aice.  Céastar fós an</span>
<lb n="7457"/><span>mheabhair, do bhríogh nach meileann acht míorath na meanman darab</span>
<lb n="7458"/><span>meabhair í.  Tuig fós do réir Scotus san áit chéadna go gcéastar</span>
<lb n="7459"/><span>an corp mar aon réna chéadfadhaibh, agus an mhéid bheanas ris</span>
<lb n="7460"/><span>na céadfadhaibh corpardha.  Ag so suidhte fá seach orra.  Ar dtús,</span>
<lb n="7461"/><span>don amharc, do réir Iob san chúigeadh caibidil mar a labhrann ar</span>
<lb n="7462"/><span>an druing ndamanta bhíos i n-ifreann.  Ag so mar adeir, per</span>
<lb n="7463"/><span>diem incurrent tenebras “teigéamhaid ar ló i ndorchadasaibh.”  Dá</span>
<lb n="7464"/><span>chor i gcéill, an dream bhíos i n-ifreann, go mbíd i ndoighir</span>
<lb n="7465"/><span>dhorcha agus i ndoilbh-cheó do shíor, ionnus nach faicid ní san</span>
<lb n="7466"/><span>bhioth budh solus ná sásadh dá súilibh, ná budh geall ré radharc do</span>
<lb n="7467"/><span>bheith aca.  Agus dá réir</span></p>
</div>
<pb n="206"/>
<div><lb n="7468"/><p><span>sin bí pian ar na súilibh, do bhríogh go gceiltear orra gach ní</span>
<lb n="7469"/><span>budh sáimh leó d'fhaigsin, agus gurab éigean dóibh silleadh ar</span>
<lb n="7470"/><span>gach ní budh déistineach leó d'fhaigsin.  Is i bpearsain an</span>
<lb n="7471"/><span>chiontaigh i n-ifreann go fáthach labhras Tobias san chúigeadh</span>
<lb n="7472"/><span>caibidil, mar a n-abair, quale gaudium mihi erit qui in tenebris</span>
<lb n="7473"/><span>sedeo, et lumen caeli non video “cionnus bhias, ar sé, lúthgháir</span>
<lb n="7474"/><span>oram-sa, atá im shuidhe i ndorchadasaibh, agus nach faicim</span>
<lb n="7475"/><span>soillse nimhe?”  As na briathraibh se go fáthach is iontuigthe go</span>
<lb n="7476"/><span>mbí pian chinnte i gcionn na súl i n-ifreann.  Bí fós pian i</span>
<lb n="7477"/><span>gcionn na gcluas, do réir Iob san .35. caibidil, mar a</span>
<lb n="7478"/><span>n-abair, clamabunt et ululabunt propter vim bracchii tyrannorum</span>
<lb n="7479"/><span>“gáirfid agus liú-ghoilfid tré neart láimhe na n-anfhlaitheadh.”</span>
<lb n="7480"/><span>As so is iontuigthe go mbí pian chinnte i gcionn na héisteachta</span>
<lb n="7481"/><span>i n-ifreann, an tan at-chluinid gréachadh agus grafainn agus gol-</span>
<lb n="7482"/><span>gháire, búdhaire, béiceadh agus bolgfadhach, cneada agus caoi agus</span>
<lb n="7483"/><span>caointe, iachtach agus osnadhach agus éagcaoine na n-anam</span>
<lb n="7484"/><span>n-aigmhéil, an tan bhíd 'gá n-éigniughadh lé hil-phianaibh</span>
<lb n="7485"/><span>na n-arracht n-ifreannda.  Biaidh mar an gcéadna pian chinnte</span>
<lb n="7486"/><span>dh'áirithe ag an sróin i n-ifreann, tré bhréantas na n-ablach</span>
<lb n="7487"/><span>ndamanta bhíos ann.  Agus is ar na hablachaibh se labhras Isaias</span>
<lb n="7488"/><span>san .34. caibidil mar a n-abair, de cadaveribus eorum ascendet</span>
<lb n="7489"/><span>foetor “eireóchaidh bréantas dá n-ablachaibh súd.”  As so is</span>
<lb n="7490"/><span>iontuigthe go mbia bréantas shrón an chiontaigh i n-ifreann.</span></p>
<lb n="7491"/>
<lb n="7492"/><p><span>Biaidh mar an gcéadna an béal 'gá phianadh i n-ifreann, tré</span>
<lb n="7493"/><span>bhlasadh na gorta, mar adeir Dáibhídh Rí san .58. Salm, mar a</span>
<lb n="7494"/><span>n-abair, ag labhairt ar an ngorta bhíos ar na ciontachaibh i</span>
<lb n="7495"/><span>n-ifreann, famen patientur ut canes “fuileóngfaid ocras mar</span>
<lb n="7496"/><span>mhadradha.”  Dá chor i gcéill go mbia pian an bhlasaidh ar</span>
<lb n="7497"/><span>bhéalaibh na ndamantach tré mhéad a n-airce lé híota agus lé</span>
<lb n="7498"/><span>hocras i n-ifreann.</span></p>
<lb n="7499"/>
<lb n="7500"/><p><span>Biaidh arís pian an tadhaill ar na ciontachaibh i n-ifreann, do</span>
<lb n="7501"/><span>réir Mhatha san .25. caibidil mar a n-abair, ite maledicti in</span>
<lb n="7502"/><span>ignem aeternum “imthighidh, a dhream mhalluighthe, san teinidh</span>
<lb n="7503"/><span>shíordhaidhe.”  Dá chor i gcéill go mbia pian tadhaill ar</span>
<lb n="7504"/><span>anmannaibh na gciontach i n-ifreann, maille ré goradh teineadh,</span></p>
</div>
<pb n="207"/>
<div><lb n="7505"/><p><span>ré géar-ghoin fhuachta, ré sústadh deamhan, agus ris gach péin</span>
<lb n="7506"/><span>oile ó shin amach.</span></p>
<lb n="7507"/>
<lb n="7508"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="7509"/>
<lb n="7510"/><p><span>Gá dtám ris, ní héidir léir-mheas do dhéanamh ar aidhbhsighe agus</span>
<lb n="7511"/><span>ar éagsamhlacht phian ifrinn.  Agus fós, is lór do ghoimh ionnta</span>
<lb n="7512"/><span>nach bí fuaradh ná furtacht, lagadh ná laghdughadh, seitheamh ná</span>
<lb n="7513"/><span>socamhal ag neach ionnta.  Do réir mar adeir Cyprian naomhtha san</span>
<lb n="7514"/><span>leabhar ro sgríobh do Demetrian, mar a n-abair, in inferno</span>
<lb n="7515"/><span>nullum est solatium, nulla consolatio, nulla diminutio poenarum “ní</span>
<lb n="7516"/><span>fhuil, ar sé, aon-aiteas, aon-chomhfhurtacht, ná aon-laghdughadh</span>
<lb n="7517"/><span>pian i n-ifreann.”  Agus fa-ríor gidh doiligh gach díoth, agus</span>
<lb n="7518"/><span>gidh adhbhal gach anfhochain dar áirmheas go soiche so, is barr ar</span>
<lb n="7519"/><span>gach broid dá mbí ann bioth-bhuaine agus síordhaidheacht na sár-</span>
<lb n="7520"/><span>dhochar do luaidheadh linn go ró so do bheith ann.  Óir ní théid</span>
<lb n="7521"/><span>caitheamh ná críochnughadh ar phianaibh ifrinn, agus bíd agá</span>
<lb n="7522"/><span>n-athnuadhadh do shíor.  Do réir mar adeir Bearnard naomhtha</span>
<lb n="7523"/><span>san chúigeadh caibidil do leabhar na Naomh-smuaineadh, mar a</span>
<lb n="7524"/><span>n-abair, sicut ignis in inferno consumit ut semper reservet,</span>
<lb n="7525"/><span>tormenta aguntur ut semper renoventur “amhail, ar sé, chaitheas</span>
<lb n="7526"/><span>an teine i n-ifreann, ionnus go ndiongnadh coigilt do shíor, mar</span>
<lb n="7527"/><span>an gcéadna gníomhuighthear na piana ionnus go ndiongantaoi a</span>
<lb n="7528"/><span>n-athnuadhadh do shíor.”  Do-bheir S. Augustine sompla ar aní</span>
<lb n="7529"/><span>se san .23. leabhar do sgríobh ar Fhlaitheas Dé, mar a dtráchtann</span>
<lb n="7530"/><span>ar na sléibhtibh atá san Sisilia bhíos ar losgadh do shíor, agus</span>
<lb n="7531"/><span>thairis sin bheireas as gan chaitheamh do dhol ionnta.  Mar an</span>
<lb n="7532"/><span>gcéadna do bhráith-theine agus do phianaibh ifrinn.</span></p>
<lb n="7533"/>
<lb n="7534"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="7535"/>
<lb n="7536"/><p><span>Tar gach teist n-adhuathmhair dá dtugamar ar ifreann go soiche so,</span>
<lb n="7537"/><span>cuirfeam síos an tuarasgbháil do-bheir Bearnard naomhtha air, do</span>
<lb n="7538"/><span>réir mar léaghthar san tseanmóir ro sgríobh ar an bhfeidhm</span>
<lb n="7539"/><span>spioradálta, mar a n-abair, o gehennalis regio fugienda, ubi</span>
<lb n="7540"/><span>ignis ardens, frigus urens, vermis immortalis, foetor intolerabilis,</span>
<lb n="7541"/><span>mallei percutientes, tenebrae palpabiles, confusio peccatorum,</span>
<lb n="7542"/><span>innodatio vinculorum, et horribilis daemonum tremor “ó a fhlaithis</span></p>
</div>
<pb n="208"/>
<div><lb n="7543"/><p><span>intseachanta ifrinn, áit 'na bhfuil teine lasamhail, fuacht</span>
<lb n="7544"/><span>loisgneach, cruimh dhomharbhtha, bréantas dofhulaing, uird ag</span>
<lb n="7545"/><span>urlaidhe, dorchadas soghlactha, commbuaidhreadh na bpeacthach,</span>
<lb n="7546"/><span>snadhmadh na ngéibheann, agus crioth uathbhásach na ndeamhan.”  Is</span>
<lb n="7547"/><span>iontuigthe as an dtuarasgbháil se do-bheir Bearnard naomhtha ar</span>
<lb n="7548"/><span>ifreann gurab adhbhal a ineagluighthe d'árus ré a áitiughadh.</span></p>
<lb n="7549"/>
<lb n="7550"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="7551"/>
<lb n="7552"/><p><span>Mo thruaighe, is maolughadh meisnigh, agus is mana mór-chumha, agus</span>
<lb n="7553"/><span>is maoithe mheanman, bheith ag machtnadh agus ag midheamhain ar an</span>
<lb n="7554"/><span>muinntir misgnigh mór-ghothaigh meisg-bhriathraigh sin, an tan</span>
<lb n="7555"/><span>do-bheirid brosgar biodhbhadh do lomradh agus do losgadh lochta an</span>
<lb n="7556"/><span>leasa sin Lúicifeir.  Áit i mbíd anmanna amhghlana na bpeacthach</span>
<lb n="7557"/><span>ndamanta agus frasa fír-ghéara foghadh ag fearthain orra, agus</span>
<lb n="7558"/><span>beara bairr-dhearga bruith-neimhneacha ar bioth-luamhain tríotha,</span>
<lb n="7559"/><span>agus cliatha cinn-ghéara crainn-reamhra catha ag cuar-lúbadh</span>
<lb n="7560"/><span>ionnta.  Iomdha ámh annsin, fa-ríor, féinnidh fras-ghonta, agus</span>
<lb n="7561"/><span>curaidh créachtnuighthe, agus laochraidh láimh-ghearrtha, agus</span>
<lb n="7562"/><span>triatha ar tuisleadhaigh, taoisigh throm-ghonta agus máil ar</span>
<lb n="7563"/><span>meirtnighe, brughaidh broinn-teasgtha agus foirbhfir fhiair-</span>
<lb n="7564"/><span>ghearrtha, buidhne brat-chorcra agus colna cros-bhuailte, cinn go</span>
<lb n="7565"/><span>comharthach agus súile saobh-dhalla, beóil ag bán-ghlasadh agus</span>
<lb n="7566"/><span>dóide drom-ghonta, bruinne ag bolgfadhaigh agus cosa ar cam-</span>
<lb n="7567"/><span>luamhain, troighthe truaill-ghearrtha agus slaod-óglaoich sínte</span>
<lb n="7568"/><span>seac-mharbha!  Iomdha ann fós buidhean bhriste bhearnach gan</span>
<lb n="7569"/><span>bharánta, agus tréad tuilighthe toll-airbheach gan taoiseach, agus</span>
<lb n="7570"/><span>torathar taobh-nocht truaghánta gan treóraighe, agus aicme aigmhéil</span>
<lb n="7571"/><span>easbadhach gan aoghaire, agus connlán cneadhach ceasnaidheach gan</span>
<lb n="7572"/><span>chodhnach, agus deibhléan doim dearóil gan díon-athair!  Iomdha</span>
<lb n="7573"/><span>ann mar an gcéadna amaid arrachta éidigh odhar-ghorm, agus oill-</span>
<lb n="7574"/><span>phiast atmhar ainmheach uaith-bhéalta, agus gríobh ghreannach</span>
<lb n="7575"/><span>ghob-lom ghearánach, agus badhbh béil-reamhar bhreac-ghlas</span>
<lb n="7576"/><span>bhréin-fhiaclach, agus brain-éan bir-ingneach broinn-chiar bán-</span>
<lb n="7577"/><span>shúileach, agus bineach brónach bán-chrothach beag-croidheach, agus</span>
<lb n="7578"/><span>glámh garbh-ghothach greadhnach grod-fhoclach!  Atáid fós ann</span>
<lb n="7579"/><span>dlúimhe donn-ruadha drithleacha ag dearg-losgadh,</span></p>
</div>
<pb n="209"/>
<div><lb n="7580"/><p><span>agus searbh-shrotha sriobh-luatha silteacha soghluaiste ag slogadh,</span>
<lb n="7581"/><span>agus bloisg-easa beann-gharbha buan-gháibhtheacha borb-thonn ag</span>
<lb n="7582"/><span>báthadh, agus cnoc-thonna crithreacha ciachdha caor-mhongacha ag</span>
<lb n="7583"/><span>ciorrbhadh, agus gadáin ghríos-ghortha ghoithneacha ghéir-</span>
<lb n="7584"/><span>neimhneacha do chaoraibh trom-aidhbhseacha teineadh ag tolgadh agus</span>
<lb n="7585"/><span>ag toghail troch 'gá dtaobh-lot, agus sguaba sgoith-neimhneacha</span>
<lb n="7586"/><span>sgealbh-ghaoithe 'gá sgolt-raobadh ó chéile, agus ríogh-ruathar</span>
<lb n="7587"/><span>ro-mhór ruadh-thuile raibhe ag roith-lingeadh orra, agus maidhm-</span>
<lb n="7588"/><span>cheatha meabhla agus míorúin dá mear-dhortadh orra, dá múchadh i</span>
<lb n="7589"/><span>muirt na míothaom agus na mór-olc soin, maille ré cíocras confadhach</span>
<lb n="7590"/><span>cogaidh, agus ré fiuchadh fraoch-aingidh feirge, lán do dhiomdha</span>
<lb n="7591"/><span>agus do dhiombloidh, lán do dheabhaidh agus do dhoghraing, ucht ar</span>
<lb n="7592"/><span>ucht ag ionnradh agus ag argain a chéile go hathlamh iomluath, go</span>
<lb n="7593"/><span>mbíd taosga taip-dhearga tonn-fhola ag teibearsain agus ag tuitim</span>
<lb n="7594"/><span>a taobh-lotaibh na dtroch, ó thairm agus ó thóicheastal throid-</span>
<lb n="7595"/><span>mhear thinneasnach na tréan-fhoghla soin.  Ionnus go dtig don</span>
<lb n="7596"/><span>ghleic agus don ghnáth-spairn 'na mbíd, go bhfuaduighthear go</span>
<lb n="7597"/><span>grian agus go grinneall an ghruaim-thighe sin iad; go bhfásann a</span>
<lb n="7598"/><span>ngrúg agus a ngoimh-fhíoch ón ghrod-spairn sin ré chéile, go</span>
<lb n="7599"/><span>dtig dhe sin nach bí socht ná seitheamh, treall ná treimhse</span>
<lb n="7600"/><span>eatorra, acht iad ag usgardadh agus ag athchor a chéile go bronn-</span>
<lb n="7601"/><span>lár nó go bolgán na bruidhne sin; agus teaglaim agus tiomargadh do</span>
<lb n="7602"/><span>dhaosgar-shluagh dheamhnaidhe go dána dulasach, i bhforbhais nó</span>
<lb n="7603"/><span>i bhfoslongphort 'na n-ucht, ré foghail agus ré fíor-lot do</span>
<lb n="7604"/><span>dhéanamh dhóibh; agus iad do ghnáth ag déanamh foirneirt agus</span>
<lb n="7605"/><span>fairbríogha orra anois agus do shíor!  Agus mo thruaighe, is</span>
<lb n="7606"/><span>adhbhar beadhgtha agus brón-tuirrse inneall agus iostas an áruis</span>
<lb n="7607"/><span>ainiarmhartaigh sin; agus dá mbeith gan éin-ní dar áirmheas-sa</span>
<lb n="7608"/><span>do bheith ann, dobudh lór dhóibh do phéin silleadh seirgnidhe</span>
<lb n="7609"/><span>siabhartha agus amharc éidigh uathbhásach an aidhbhirseóra do</span>
<lb n="7610"/><span>bheith d'anfhochain orra.</span></p>
<lb n="7611"/>
<lb n="7612"/><p><span>Féadtar fós tuille tuarasgbhála do thabhairt ar ifreann, agus a</span>
<lb n="7613"/><span>mheas nach fuil ann acht slighe gacha sluaigh, conair gacha catha,</span>
<lb n="7614"/><span>agus raon gacha ruathair, agus tor gacha troda, agus cathair gacha</span>
<lb n="7615"/><span>coinbhliochta, agus ionadh gacha hiombuailte, agus longphort gacha</span>
<lb n="7616"/><span>ladrainn, agus uaimh il-phiastach gach uaith-bhéaltais, agus ár-</span>
<lb n="7617"/><span>mhagh gacha himreasna, agus dúir-theach duaibhseach daor-dhálach</span>
<lb n="7618"/><span>gacha</span></p>
</div>
<pb n="210"/>
<div><lb n="7619"/><p><span>deamhain.  Áit i bhfuil gairbh-eagar glas-odhar gual-aightheach</span>
<lb n="7620"/><span>greannach groid-mhéar gleann-shúileach, agus drong-bhuidhean dhothaimh</span>
<lb n="7621"/><span>dhoi-eadrána dhána dhísgir dhúr-chroidheach, lán d'anfadh</span>
<lb n="7622"/><span>aigeanta agus do rabharta roi-dhíomais, lán do ruamnadh agus do</span>
<lb n="7623"/><span>ruithin-ghríos, lán d'fhíoch agus d'fhearg-luinne, lán do</span>
<lb n="7624"/><span>chuthach agus do chonfadh, ag forlosgadh foirne, agus ag trasgairt</span>
<lb n="7625"/><span>troch, agus ag leadradh laoch, agus ag cneas-ghoin churadh, ag</span>
<lb n="7626"/><span>marbhadh míleadh, agus ag tolladh taobh, agus ag ciorrbhadh corp,</span>
<lb n="7627"/><span>agus ag briocht-sgothadh ball.  Áit i bhfuil smúit-cheó agus</span>
<lb n="7628"/><span>sméaróide túthmhara teineadh ré tachtadh, agus sgolbh-ghaoth</span>
<lb n="7629"/><span>sgoith-ghéar ré sgannradh, agus lanna líomhtha ré leadradh, agus</span>
<lb n="7630"/><span>tuagha troma ré tuargain, agus luaithreadh lasamhail ré losgadh,</span>
<lb n="7631"/><span>agus deannghar duibh-dhrithleach ré dian-ghoradh, agus saighde</span>
<lb n="7632"/><span>srúibh-ghéara ré sáthadh, agus beara bláith-shliobtha briocht-</span>
<lb n="7633"/><span>fhaobhracha ré beó-tholladh bocht-anam ann.  Áit i bhfuilid</span>
<lb n="7634"/><span>taidhbhseana agus tadhbháis, agus athaide oidhche, agus amaide</span>
<lb n="7635"/><span>arrachta, agus marbha meirbh-líthe, agus fanntaise folt-sgaoilte,</span>
<lb n="7636"/><span>agus saobh-choire siabhartha, agus fuatha ar fuaidreadh, agus</span>
<lb n="7637"/><span>foiche ar foluamhain, agus iad ag drudadh a ndrannt, agus ag</span>
<lb n="7638"/><span>spealadh a splín-chiabh, agus ag saobhadh a sreang-shúl, ag</span>
<lb n="7639"/><span>furnaidhe agus ag fíor-thairrngire na n-olc agus na n-easbadh</span>
<lb n="7640"/><span>bhíos ré a n-imirt ar an mbróin ngeimhligh ngiall bhíos 'gá</span>
<lb n="7641"/><span>ngroid-phianadh ann.</span></p>
<lb n="7642"/>
<lb n="7643"/><p><span>Iomdha ann fós rioth reann, agus siadhán soighnéan, agus nuall-</span>
<lb n="7644"/><span>fhoghar néall, agus foghar-mhuirn agus fothram, agus néall-ghul</span>
<lb n="7645"/><span>niatta náimhdidhe, ag rabhadh agus ag réamhfhaisnéis gacha onfaise</span>
<lb n="7646"/><span>agus gacha iommbáitte dá mbí ar anmannaibh orchradhacha ann; agus</span>
<lb n="7647"/><span>iad i n-inne aigianta eisinnill an áruis imshníomhaigh sin, dá</span>
<lb n="7648"/><span>n-oirleach agus dá n-easargain, lán d'anaoibh intinne agus</span>
<lb n="7649"/><span>d'iarghná inmheadhónaigh aigeanta: agus iad daingean dlúith-iatta</span>
<lb n="7650"/><span>fá choimhthriall cogaidh, ag rian agus ag ro-thuitim leis an</span>
<lb n="7651"/><span>daosgar-shluagh ndísgir ndoichineóil ndeamhnaidhe, bhíos go</span>
<lb n="7652"/><span>neartmhar neimhleasg, gan sgíoth gan tathamh gan tionnabhradh, 'na</span>
<lb n="7653"/><span>gcró-bhuaile chumhaing, agus 'na bhfóir neimhnigh námhad 'na</span>
<lb n="7654"/><span>dtimcheall, go ndéinid brúireach agus cuar commbuaidheartha cumaisg</span>
<lb n="7655"/><span>dhíobh, agus go gcuirid ainn-séin i ndoighir dhorcha dhonn-</span>
<lb n="7656"/><span>ruaidh dhubh-lasrach dá n-únfairt agus dá n-iomlosgadh</span></p>
</div>
<pb n="211"/>
<div><lb n="7657"/><p><span>iad, go mbí teannáil nó teine dhiadh an toirn teinntidhe sin 'na</span>
<lb n="7658"/><span>cearchaill chraobh-lasrach, agus 'na sgeimheal sgeamh-ghoithneach</span>
<lb n="7659"/><span>'na dtimcheall.  Gonadh iad is cuisleanna catha, agus is adharca</span>
<lb n="7660"/><span>áigh dona hanmannaibh aigmhéile sin an chomhgháir chumaisg</span>
<lb n="7661"/><span>chomharc agus chaointe, an ghrafainn agus an ghairbh-iachtach</span>
<lb n="7662"/><span>gháibhtheach ghroid-éigneach chuirid asta, do chasaoid na</span>
<lb n="7663"/><span>cruadh-bhroide bhíos orra féin i n-adhbhaidh an-shásta ifrinn.</span>
<lb n="7664"/><span>Gonadh ar na hadhbharaibh sin adeir file éigin an rann so: -</span></p>
<lb n="7665"/>
<lb n="7666"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="7667"/><span>Gion go mbeith, ní beag an teidhm,</span>
<lb n="7668"/><span>fuacht nó teas i dtigh ifeirn,</span>
<lb n="7669"/><span>glór na ndiabhal is a ndath,</span>
<lb n="7670"/><span>lór do phianadh na bpeacthach.</span></p>
<lb n="7671"/>
<lb n="7672"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="7673"/><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="7674"/>
<lb n="7675"/><p><span>Cuirfeam síos annso a trí nó a ceathair d'áitibh as an Scrioptúir</span>
<lb n="7676"/><span>mar chleathaibh ceangail ar an bhfál bhfírinne se do</span>
<lb n="7677"/><span>chuireamair óna naomh-aithribh, do bhréagadh agus do ghabháil na</span>
<lb n="7678"/><span>bpeacthach óna míghníomhaibh lé faisnéis na n-olc n-ifreannda</span>
<lb n="7679"/><span>dhóibh.  Ag so mar adeir Ieremias san naomhadh caibidil, Ecce</span>
<lb n="7680"/><span>ego cibabo populum istum absinthio, et potum dabo eis aquam fellis</span>
<lb n="7681"/><span>“do-ghéan-sa an pobal úd do bhiathadh lé bormont, agus do-bhéar</span>
<lb n="7682"/><span>deoch dhóibh d'uisge domblais.”  Tuigthear fós rann oile do</span>
<lb n="7683"/><span>phianaibh ifrinn a briathraibh Isaias san .34. caibidil, mar a</span>
<lb n="7684"/><span>n-abair, et convententur torrentes eius in picem, et humus eius</span>
<lb n="7685"/><span>in sulphur “fillfidhear a bhuinneadha súd i bpic, agus a thalamh</span>
<lb n="7686"/><span>i raibh.”  Dá chor i gcéill, na heasa agus na hinnbheara bhíos</span>
<lb n="7687"/><span>ag sileadh agus ag snighe i n-ifreann, go ndéantar a gclaochlódh</span>
<lb n="7688"/><span>i bpic tré fhuacht, agus an úir bhíos ann i raibh lé teas na</span>
<lb n="7689"/><span>teineadh ifreannda bhíos ag comhlosgadh na n-anam.  Tig Solamh</span>
<lb n="7690"/><span>leis so san .21. caibidil in Ecclo., mar a n-abair, stupe</span>
<lb n="7691"/><span>collecta synagoga peccantium et consummatio illorum flamma ignis</span>
<lb n="7692"/><span>“barrach tiomsuighthe cruinniughadh na bpeacthach, agus lasair</span>
<lb n="7693"/><span>theineadh is caitheamh dhóibh.”  Dá chor i gcéill nach mó bhíos</span>
<lb n="7694"/><span>an barrach abaigh ré fadódh do ghabháil ón teinidh, ioná bhíos</span>
<lb n="7695"/><span>anam an pheacthaigh ré hadhnadh lé teinidh ifrinn.  Agus fós iar</span>
<lb n="7696"/><span>mbráth, an tan</span></p>
</div>
<pb n="212"/>
<div><lb n="7697"/><p><span>bhíos an cholann agá coimhphianadh mar aon ris an anam, is iad na</span>
<lb n="7698"/><span>boill fá hoirnise na holcaibh do dhéanamh is mó phianfaidhear,</span>
<lb n="7699"/><span>do réir Sholaimh san aonmhadh caibidil déag do leabhar na hEagna,</span>
<lb n="7700"/><span>mar a n-abair, per quae peccat quis, per haec et torquetur “na</span>
<lb n="7701"/><span>neithe lé bpeacuigheann neach, is leó sin phiantar é.”  Ionnus dá</span>
<lb n="7702"/><span>dtigeadh don tsúil tú do dhéanamh uilc san tsaoghal so, budh pian</span>
<lb n="7703"/><span>duit an tsúil chéadna thall.  Mar an gcéadna don chluais, nó don</span>
<lb n="7704"/><span>bhéal, nó dona ballaibh oile ó shoin amach, bíd fá seach go cinnte</span>
<lb n="7705"/><span>ag céasadh an chiontaigh i n-ifreann, amhail adubhramar thuas.</span></p>
<lb n="7706"/>
<lb n="7707"/><p><span>AN DARA HALT DÉAG</span>
<lb n="7708"/><span>'na gcuirthear i gcéill an sochar 'na dtéid dona daoinibh</span>
<lb n="7709"/><span>tuarasgbháil ifrinn agus a phian do chlos; agus an oirchill</span>
<lb n="7710"/><span>dhlighid do bheith rompa ré a seachnadh; agus cionnus fhéadtar a</span>
<lb n="7711"/><span>seachnadh.</span></p>
<lb n="7712"/>
<lb n="7713"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="7714"/>
<lb n="7715"/><p><span>Measaim, a léaghthóir, cibé Críostaidhe caon-dúthrachtach do-</span>
<lb n="7716"/><span>bhéaradh dá aire na guaise réamhráitte reacthar do bheith i</span>
<lb n="7717"/><span>bpianaibh ifrinn, go ngéabhadh anbhuain aigeanta agus criothnughadh</span>
<lb n="7718"/><span>croidhe é; agus mar gur chuir ar Slánuightheóir milis Iosa</span>
<lb n="7719"/><span>allus fola dhe, tré orghráin résan mbás gcorpardha, amhail</span>
<lb n="7720"/><span>léaghthar ag Lúcás san .22. caibidil, is mó sa chách dhligheas</span>
<lb n="7721"/><span>an peacthach bocht uamhan agus imeagla do bheith air, iar gclos na</span>
<lb n="7722"/><span>nguasacht so atá 'na chionn, agus oireagar innill do chur air</span>
<lb n="7723"/><span>féin 'na n-ucht.  Cia an duine díchéillidhe dúr-aigeantach nach</span>
<lb n="7724"/><span>biadh ar a choimhéad orra agus nach géabhadh gráin rompa iarna</span>
<lb n="7725"/><span>gclos?  Gonadh uime sin adeir Cassianus in Confess. th. per .3.</span>
<lb n="7726"/><span>Quis egro fidelium haec audiens et talia sciens non contremiscat?</span>
<lb n="7727"/><span>Digito ignem modicum tangere horremus, et pedibus coniici?  “uime</span>
<lb n="7728"/><span>sin, ar sé, cia an Críostaidhe, iar gclos a n-ionnshamhla súd,</span>
<lb n="7729"/><span>agus iarna bhfios, nach coimhchrithfeadh?  Is déistineach linn</span>
<lb n="7730"/><span>buain ré teinidh mbig lénar méar, agus cionnus nach beimís</span></p>
</div>
<pb n="213"/>
<div><lb n="7731"/><p><span>oirmheata trénar dteilgean i slaoid-teinidh, iar mbeith</span>
<lb n="7732"/><span>ceangailte dár lámhaibh agus dár gcosaibh!”</span></p>
<lb n="7733"/>
<lb n="7734"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="7735"/>
<lb n="7736"/><p><span>Is í an ghuais se do-ní Pól do bhagar, amhail léaghthar san</span>
<lb n="7737"/><span>deachmhadh caibidil gusna hEabhraidhibh mar a n-abair, horrendum</span>
<lb n="7738"/><span>est incidere in manus Dei viventis “is uathbhásach teagmháil i</span>
<lb n="7739"/><span>lámhaibh an Dé bheó.”  Uime sin adeir Dáibhídh Rí san dara Salm,</span>
<lb n="7740"/><span>servite Domino in timore “déanaidh feidhm don Tighearna i</span>
<lb n="7741"/><span>n-eagla.”  Dá chor i gcéill, gach foghnamh dá ndéin duine do</span>
<lb n="7742"/><span>Dhia, gurab amhlaidh dhligheas a dhéanamh do dhruim fhaitcheasa.</span></p>
<lb n="7743"/>
<lb n="7744"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="7745"/>
<lb n="7746"/><p><span>Dá bhfiafruigheadh neach créad as ar dheónuigh Dia na teasta agus</span>
<lb n="7747"/><span>na tuarasgbhála urghránna uathbhásacha úd do-bheir an Scrioptúir</span>
<lb n="7748"/><span>agus na haithreacha naomhtha ar il-phianaibh ifrinn, is eadh is</span>
<lb n="7749"/><span>fáth dhó, do mhusgladh meanman na bpeacthach a suan seachmaill</span>
<lb n="7750"/><span>agus a néall neamhfhaire, ionnus an drong dhíobh nach saothruigheann</span>
<lb n="7751"/><span>subháilce ar ghrádh na glóire, go ndiongnadaois a ngníomhughadh</span>
<lb n="7752"/><span>d'eagla na bpian úd.  Óir amhail do-ní an rí críonna fuireachair,</span>
<lb n="7753"/><span>ar mhaith réna ríoghdhacht, do stiúradh a fhlaitheasa go críonna,</span>
<lb n="7754"/><span>príosúin nó carcracha do chor 'na chathrachaibh, agus crocha do</span>
<lb n="7755"/><span>chur ar chnocaibh a thíre, do mhúchadh mheirleachais</span>
<lb n="7756"/><span>díbhfeargach agus lochta foghluighthe a dhúthaighe, dá gclódh ó</span>
<lb n="7757"/><span>chlaonadh nó ó choill a reachta, mar an gcéadna do-ní Dia an</span>
<lb n="7758"/><span>uaimh ifreannda gona pianaibh do bhagar ar na peacthachaibh dá</span>
<lb n="7759"/><span>n-iomchlódh óna n-olcaibh.</span></p>
<lb n="7760"/>
<lb n="7761"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="7762"/>
<lb n="7763"/><p><span>Léaghthar sompla cosmhail ris so ag Ammianus, san .23. leabhar,</span>
<lb n="7764"/><span>ar rígh dobhí ar an bPersia, darbh ainm Cambyses.  Dobhí</span>
<lb n="7765"/><span>iomorra breitheamh breabóideach, darbh ainm Sisamnes, ag an rígh</span>
<lb n="7766"/><span>se, rug claoin-bhreath mar gheall ar chumaoin fuair ó neach don</span>
<lb n="7767"/><span>dá rann dobhí i n-imreasan, agus an tan fuair an rí deimhin air</span>
<lb n="7768"/><span>sin, rug breith bháis ar an mbreitheamh, agus</span></p>
</div>
<pb n="214"/>
<div><lb n="7769"/><p><span>fós tug fá-deara a chroiceann do bhuain de, agus a chur mar</span>
<lb n="7770"/><span>chumhdach ar an gcathaoir bhreitheamhnais 'na gcleachtadh an</span>
<lb n="7771"/><span>breitheamh bheith, mar shompla dona breitheamhnaibh oile</span>
<lb n="7772"/><span>dothiocfadh 'na dhiaidh, ionnus nach déandaois claonadh an reachta.</span></p>
<lb n="7773"/>
<lb n="7774"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="7775"/>
<lb n="7776"/><p><span>Léaghthar mar an gcéadna ag Diodorus Siculus san chúigeadh</span>
<lb n="7777"/><span>leabhar déag, go dtug Artaxerxes, rí na Persia, fá-deara mórán</span>
<lb n="7778"/><span>dona huachtaránaibh dobhí faoi féin do chosgairt, agus a</span>
<lb n="7779"/><span>gcroicinn do chrochadh ós cionn na cathaoireach 'na gcleachtaoi</span>
<lb n="7780"/><span>leó bheith ag déanamh breitheamhnais, mar shompla don druing</span>
<lb n="7781"/><span>tigeadh dá n-éis, dá gcongbháil i n-eagla, dá dtiocfadh iad dá</span>
<lb n="7782"/><span>gcoimhéad féin neimhchiontach.  Léaghthar san seiseadh caibidil déag</span>
<lb n="7783"/><span>do Leabhar na Nuimhreach gur dheónuigh Dia Core Dathan agus</span>
<lb n="7784"/><span>Abiron mar aon ré dá fhichid déag oile do shlogadh san talamh tré</span>
<lb n="7785"/><span>shárughadh reachta Dé.  Is follus fós as an seachtmhadh caibidil in</span>
<lb n="7786"/><span>Genesi gur báthadh an cine daonna uile go haon-ochtar tréna</span>
<lb n="7787"/><span>n-olcaibh.  Is dearbh mar an gcéadna as an naomhadh caibidil déag</span>
<lb n="7788"/><span>in Genesi gur sloigeadh líon Sodoma agus Gomorra go lucht</span>
<lb n="7789"/><span>chúig gcathrach san talmhain, tré fheirg nDé do thuilleamh.</span></p>
<lb n="7790"/>
<lb n="7791"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="7792"/>
<lb n="7793"/><p><span>Is do theagasg na ndaoine, agá fhoráileamh orra marthain i</span>
<lb n="7794"/><span>n-eagla Dé, atá aní léaghthar ag Matha san deachmhadh caibidil</span>
<lb n="7795"/><span>mar a n-abair, nolite timere eos qui occidunt corpus, animam</span>
<lb n="7796"/><span>autem non possunt occidere, sed potius timete eum, qui potest et</span>
<lb n="7797"/><span>animam et corpus mittere in gehennam “ná bíodh eagla oraibh rés an</span>
<lb n="7798"/><span>druing mharbhas an corp, óir ní fhéadaid an t-anam do mharbhadh,</span>
<lb n="7799"/><span>acht bíodh eagla oraibh rés an tí fhéadas an t-anam agus an corp</span>
<lb n="7800"/><span>do chor san bhráith-theinidh.”  As so is iontuigthe go ndleaghair</span>
<lb n="7801"/><span>dhúinn eagla Dé do bheith orainn tar omhan chréatúra san gcruinne.</span></p>
<lb n="7802"/>
<lb n="7803"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="7804"/>
<lb n="7805"/><p><span>Is ag foráileamh eagla Dé do bheith orainn atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="7806"/><span>Plutarchus, in Opusculis, ar Romulus, an céid-phrionnsa lér</span></p>
</div>
<pb n="215"/>
<div><lb n="7807"/><p><span>tógbhadh an Róimh.  Is eadh iomorra do-rinne, a láimh-dhée do</span>
<lb n="7808"/><span>dhéanamh armtha, do choimhéad luchta a n-adhartha i n-eagla.</span>
<lb n="7809"/><span>Mar an gcéadna ní háil ré Dia gan é féin do thaisbéanadh armtha</span>
<lb n="7810"/><span>maille ré sgiúrsadhaibh sgoith-ghéara phian ifrinn do bhagar ar na</span>
<lb n="7811"/><span>daoinibh, dá gcongbháil fá chuing umhlachta agus óigh-réire dhó</span>
<lb n="7812"/><span>féin.  Óir ní fhuil sás na n-ainmhianach do chosg dá gcoirthibh</span>
<lb n="7813"/><span>is mó ioná uathbhás na n-il-phian do bhagar orra.</span></p>
<lb n="7814"/>
<lb n="7815"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="7816"/>
<lb n="7817"/><p><span>Tig leis so an fábhaill-sgéal léaghthar ag Lúcás san seiseadh</span>
<lb n="7818"/><span>caibidil déag, mar a n-iarann an saidhbhir sádhail, agus é i</span>
<lb n="7819"/><span>n-ifreann, ar Abraham, an bocht Lazarus do chur lé rabhadh go</span>
<lb n="7820"/><span>teach a athar féin, do thabhairt teasta agus tuarasgbhála ifrinn dá</span>
<lb n="7821"/><span>bhráithribh, dá gcor ar a gcoimhéad.  Ag so briathra an</span>
<lb n="7822"/><span>tsaidhbhir ré Abraham, rogo te, pater, ut mittas eum in domum</span>
<lb n="7823"/><span>patris mei; haveo enim quinque fratres, ut testetur illis ne et ipsi</span>
<lb n="7824"/><span>veniant in hunc locum tormentorum “guidhim thú, a athair, ar sé,</span>
<lb n="7825"/><span>go gcuirtheá é sin go teach mh'athar féin; óir atáid cúigear</span>
<lb n="7826"/><span>dearbhráthar agam, go dtugadh tuarasgbháil dóibh, ionnus nach</span>
<lb n="7827"/><span>tiocfadaois sin gus an ionadh so na bpian.”  As so is iontuigthe</span>
<lb n="7828"/><span>gurab mór an sás duine do chongbháil ón olc, na piana ifreannda, is</span>
<lb n="7829"/><span>sgiúrsadha ag Dia ré smachtughadh na bpeacthach, do bhagar air.</span></p>
<lb n="7830"/>
<lb n="7831"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="7832"/>
<lb n="7833"/><p><span>Tig S. Bearnard leis so in Floribus, mar a n-abair, et sane</span>
<lb n="7834"/><span>si amor Dei te tenere non potest, saltemm teneat et terreat timor</span>
<lb n="7835"/><span>iudicii, metus gehennae, laquei mortis, dolores inferni, ignis</span>
<lb n="7836"/><span>urens, vermis corrodens, sulphur foetens, torrens flamma, et omnia</span>
<lb n="7837"/><span>mala tartaria “agus go dearbh, ar sé, muna fhéada grádh Dé do</span>
<lb n="7838"/><span>chongbháil, go háirithe congbhadh agus orghráineadh uamhan an</span>
<lb n="7839"/><span>bhreitheamhnais, eagla na bráith-theine, gaisteadha an bháis,</span>
<lb n="7840"/><span>tinnis ifrinn, teine ag losgadh, cruimh ag coimhchreim, raibh ag</span>
<lb n="7841"/><span>bréanadh, buinne lasrach, agus na huile olca ifreannda thú.”  As</span>
<lb n="7842"/><span>so is iontuigthe gurab ursa chongbhála ré cathughadh ris na</span>
<lb n="7843"/><span>holcaibh, smuaineadh ar na críochaibh guasachtacha atá i gcionn an</span>
<lb n="7844"/><span>duine.</span>
<lb n="7845"/></p>
</div>
<pb n="216"/>
<div><lb n="7846"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="7847"/>
<lb n="7848"/><p><span>Is uime sin atá Dia ag ordughadh go mbiadh cuimhne ag na daoinibh</span>
<lb n="7849"/><span>ar a gcríochaibh déidheancha, amhail léaghthar san .32. caibidil</span>
<lb n="7850"/><span>ag Deut., mar a n-abair, ag labhairt ar na peacthachaibh, utinam</span>
<lb n="7851"/><span>saperent et intelligerent, ac novissima providerent “dob fhearr</span>
<lb n="7852"/><span>liom go n-eagnuighidís agus go dtuigdís, agus go n-oirchilltí</span>
<lb n="7853"/><span>leó a neithe roi-dhéidheancha.”  Dá chor i gcéill gomadh mian</span>
<lb n="7854"/><span>leis na daoine do chuimhniughadh ar na críochaibh guasachtacha</span>
<lb n="7855"/><span>atá rompa, mar atá an bás, breitheamhnas, agus piana ifrinn agus</span>
<lb n="7856"/><span>tréigean na glóire.  Uime sin atá Bearnard naomhtha san seiseadh</span>
<lb n="7857"/><span>caibidil do leabhar a Naomh-smuaineadh ag teagasg an pheacthaigh,</span>
<lb n="7858"/><span>agus agá sheóladh dhó cionnus do fhéadfadh é féin do dhídean ar</span>
<lb n="7859"/><span>na guaisibh réamhráitte.  Ag so mar adeir, antequam puteus te</span>
<lb n="7860"/><span>absorbeat, poenitere; priusquam infernus te rapiat, peccata tua</span>
<lb n="7861"/><span>luge; priusquam in profundum inferni mergaris, negligentias tuas</span>
<lb n="7862"/><span>plange, ubi iam non est locus confessionis.  Quare?  Quia in inferno</span>
<lb n="7863"/><span>nulla est redemptio “sul shloigfeas an churr thú, déana</span>
<lb n="7864"/><span>aithrighe; sul fhuaideóchas ifreann tú, caoi do cheana; sul</span>
<lb n="7865"/><span>bháidhfidhear i bhfodhomhain ifrinn tú, caoin do sheachmaill:</span>
<lb n="7866"/><span>áit anois 'snach fuil ionadh maithmheachais, áit 'snach fuil</span>
<lb n="7867"/><span>anois ionadh subhachais, mar nach fuil cead aithrighe; áit 'snach</span>
<lb n="7868"/><span>fuil anois cead leasuighthe, áit 'snach fuil anois ionadh</span>
<lb n="7869"/><span>faoisidneach.  Créad an t-adhbhar?  Do bhríogh nach fuil aon-</span>
<lb n="7870"/><span>fhuasgladh i n-ifreann.”</span></p>
<lb n="7871"/>
<lb n="7872"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="7873"/>
<lb n="7874"/><p><span>A chara ionmhain, is córaide dhúinn teagasg S. Bearnard do</span>
<lb n="7875"/><span>ghabháil annso, gurab eadh iarras féin ar Dhia, cabhair do</span>
<lb n="7876"/><span>thabhairt dó, ré bhféadfadh na baoghail chéadna do sheachnadh.</span>
<lb n="7877"/><span>Ag so mar adeir san chúigeadh caibidil do leabhar a Naomh-</span>
<lb n="7878"/><span>smuaineadh, subveni mihi, Deus meus, priusquam ad tormenta</span>
<lb n="7879"/><span>perveniam, priusquam me devoret ignis gehennae, priusquam sine</span>
<lb n="7880"/><span>termino crucier in inferno “a Dhé, cabhair mé, sul roichfead gusna</span>
<lb n="7881"/><span>pianaibh, sul shloigfeas teine an bhrátha mé, sul chéasfaidhear</span>
<lb n="7882"/><span>gan chrích i n-ifreann mé, agus sul thiocfar i ndáil na bpian.”</span>
<lb n="7883"/><span>Atá S. Augustine ag teagasg aneithe céadna dhúinn, agus agá</span>
<lb n="7884"/><span>sheóladh</span></p>
</div>
<pb n="217"/>
<div><lb n="7885"/><p><span>dhúinn cionnus chuirfeam inneall orainn féin ré hucht na</span>
<lb n="7886"/><span>nguasacht réamhráitte.  Ag so mar adeir, san leabhar ro sgríobh ar</span>
<lb n="7887"/><span>an gCreideamh go Peadar, tempus acquirendi vitam aeternam Deus</span>
<lb n="7888"/><span>hominibus dedit, ubi voluit etiam poenitentiam esse fructuosam “san</span>
<lb n="7889"/><span>bheathaidh se amháin do dháil Dia dona daoinibh aimsear</span>
<lb n="7890"/><span>ghreamuighthe na beatha síordhaidhe, áit 'nar toil leis mar an</span>
<lb n="7891"/><span>gcéadna an aithrighe do bheith toirtheach.”  As na briathraibh se</span>
<lb n="7892"/><span>is iontuigthe gurab í an fhíor-aithrighe is comhla agus is cliath</span>
<lb n="7893"/><span>chosnaimh ag na daoinibh, ré hiad féin do chaomhnadh ar il-</span>
<lb n="7894"/><span>phianaibh ifrinn.  Agus ná measadh aoin-neach go bhfuil ar a</span>
<lb n="7895"/><span>chumas féin fíor-aithrighe do dhéanamh go mbuaileann an Spiorad</span>
<lb n="7896"/><span>Naomh béim fleisge ré fardorus ar chomhlaidh a choguais, lé</span>
<lb n="7897"/><span>grásaibh forfhógarthacha mhusglas an mheanma ré cais-iompódh ar</span>
<lb n="7898"/><span>a Chruthuightheóir agus ré tréigean na n-olc.  Gidh eadh, tugadh</span>
<lb n="7899"/><span>an duine dá aire go mbí go meinic aithrighe fhallsa fhollásach</span>
<lb n="7900"/><span>ann, amhail dobhí ag Antiochus, agus nach gabhann Dia a samhail</span>
<lb n="7901"/><span>sin mar dhíol ón pheacthach.  Óir, mar nach gabhthar an monadh</span>
<lb n="7902"/><span>fallsa i ndíol na bhfiach bhíos ar neach, do réir Ulpianus .5.</span>
<lb n="7903"/><span>de Pignor.Action., mar an gcéadna ní ghabhann Dia an bhréag-</span>
<lb n="7904"/><span>aithrighe ón pheacthach i ndíol na n-olc do-rinne.  Och, a</span>
<lb n="7905"/><span>dhuine thruaigh, cia an croidhe clochdha nach beadhgfadh iar</span>
<lb n="7906"/><span>meas gach mór-ghábhaidh dá bhfuil rés an bpeacthach, ré triall go</span>
<lb n="7907"/><span>hainriochtach a staid na beatha so don fhlaitheas neamhdha?</span></p>
<lb n="7908"/>
<lb n="7909"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="7910"/>
<lb n="7911"/><p><span>Is saobh an seachrán don pheacthach shaoileas é féin do thriall</span>
<lb n="7912"/><span>go saor-dhálach ar neamh tré shádhaile agus tré shaidhbhreasaibh,</span>
<lb n="7913"/><span>agus gan duadh ná docamhal d'fhulang do thuar ná do thuilleamh</span>
<lb n="7914"/><span>an fhlaithis neamhdha; agus a mhionca fá héigean dona naomhaibh</span>
<lb n="7915"/><span>agus dona fíréanchaibh ulc agus amfhorrán, broid agus bochtacht,</span>
<lb n="7916"/><span>díbirt agus deóraidheacht, fuacht agus íota agus ocras, agus il-</span>
<lb n="7917"/><span>iomad anfhorlann oile d'fhulang do cheannach nimhe dhóibh féin!</span>
<lb n="7918"/><span>Agus is ag meas aneithe céadna do Ghreaghóir naomhtha i Homilia</span>
<lb n="7919"/><span>dh'áirithe, mar a n-abair, cum recognosco Iob in sterquilinio,</span>
<lb n="7920"/><span>Ioannem esurientem in eremo, Petrum extentum in patibulo, Iacobum</span>
<lb n="7921"/><span>decollatum ab Herode gladio, cogito qualiter Deus in</span></p>
</div>
<pb n="218"/>
<div><lb n="7922"/><p><span>futuro cruciabit quos reprobat, quia ita dure affigit quos amat “an</span>
<lb n="7923"/><span>uair mheasaim (ar sé) Iob san charn aoiligh, Eóin ocrach ar an</span>
<lb n="7924"/><span>bhfásach, Peadar sínte ar an gcroich, Séamus dícheannta ó</span>
<lb n="7925"/><span>Ioruaith lé cloidheamh, smuainim cionnus chéasfas Dia san aimsir</span>
<lb n="7926"/><span>atá ré teacht an dream is fuathmhar leis, mar go mbuaidhearthar leis</span>
<lb n="7927"/><span>comh-dúr soin an dream is ionmhain leis.” As so is iontuigthe nach</span>
<lb n="7928"/><span>suarrach saor-dhálach an ceannach is éigean do neach do thabhairt</span>
<lb n="7929"/><span>ar fhlaitheas Dé; ní hionann agus mar mheasaid na heiriceadha,</span>
<lb n="7930"/><span>nó mar do shaoil máthair chloinne Zebedaeus, amhail léaghthar</span>
<lb n="7931"/><span>ag Matha san .20. caibidil.  Gidh eadh, tuigthear a briathraibh</span>
<lb n="7932"/><span>Críost san chaibidil chéadna nach gan ulc do-geibhthear neamh; mar</span>
<lb n="7933"/><span>do fhiafruigh do chloinn Zebedaeus an bhféadfadaois corn na</span>
<lb n="7934"/><span>páise d'ól mar aon ris féin.  Ionann sin ré a rádh agus go raibhe</span>
<lb n="7935"/><span>d'fhiachaibh orra duadh d'fhulang ré flaitheas Dé do thuar</span>
<lb n="7936"/><span>dhóibh féin.  Agus is iontuigthe as sin go bhfuil d'fhiachaibh</span>
<lb n="7937"/><span>ar gach n-aon saothrughadh ré flaitheas Dé do ghreamughadh.  Do</span>
<lb n="7938"/><span>bhríogh a ndubhramar, a dhuine, treabh go tarbhach branar</span>
<lb n="7939"/><span>samhraidh na subháilceadh, agus déana foirse fíréanda faoisidneach ar</span>
<lb n="7940"/><span>ithir th'anama, agus tabhair ucht ar ar na haithrighe; ionnus go</span>
<lb n="7941"/><span>mbiadh airmnighe ionnracais it chomhair san iothlainn aingealda úd</span>
<lb n="7942"/><span>na cathrach neamhdha, mar lón shíordhaidhe réd chothughadh féin</span>
<lb n="7943"/><span>tré shaoghal na saoghal.</span></p>
<lb n="7944"/>
<lb n="7945"/><p><span>AN TREAS ALT DÉAG</span>
<lb n="7946"/><span>'na gcuirthear i gcéill cia na ladrainn nó na díbhfeargaigh bhíos</span>
<lb n="7947"/><span>i gceilg rés an nduine, agá thoirmeasg ó thriall ar neamh; agus</span>
<lb n="7948"/><span>cionnus fhéadas é féin d'imdhídean orra agus lingeadh tharsa go</span>
<lb n="7949"/><span>neamh.</span></p>
<lb n="7950"/>
<lb n="7951"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="7952"/>
<lb n="7953"/><p><span>Tuig, a dhuine, ó tá an bealach baoghail se rés na daoinibh eatorra</span>
<lb n="7954"/><span>agus rochtain ar neamh, nach foláir dhuit inneall do chor ort</span>
<lb n="7955"/><span>féin, ré haistear aireach do dhéanamh go neamh.  Déana ar dtús</span>
<lb n="7956"/><span>comhairle Phóil, san treas caibidil go Colo., mar a n-abair,</span>
<lb n="7957"/><span>exspoliantes vos veterem homine induite novum “iar mbuain an</span></p>
</div>
<pb n="219"/>
<div><lb n="7958"/><p><span>tseanduine dhíbh féin, gabhaidh nua-dhuine umaibh.”  Ionann sin</span>
<lb n="7959"/><span>ré a rádh agus iar sgrios aibíde aosta athchaitte na hurchóide</span>
<lb n="7960"/><span>dhíbh, gabhaidh nua-bhrat niamhdha na neimhchionta ón aithrighe</span>
<lb n="7961"/><span>umaibh, ó's é is éadtroma ré haistear do dhéanamh faoi go</span>
<lb n="7962"/><span>flaitheas Dé.  Agus is dá thuar so atá aní léaghthar in Exodo san</span>
<lb n="7963"/><span>aonmhadh caibidil déag, mar a bhforáileann Dia ar Chloinn Israel</span>
<lb n="7964"/><span>gach gustal trom dá raibhe aca do mhalairt ar ghréithibh geanamhla,</span>
<lb n="7965"/><span>agus as aisgeadhaibh uaisle éadtroma óir agus airgid ré hucht a</span>
<lb n="7966"/><span>n-imtheachta; agus fós, éadaighe úra éadtroma do chur iompa, agus</span>
<lb n="7967"/><span>a n-éadaighe arsanta d'fhágbháil ar mbeith ainiomchubhaidh ré</span>
<lb n="7968"/><span>haistear ná ré himtheacht do dhéanamh ionnta.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="7969"/><span>dhligheas an duine do dhéanamh ré mbeith ar tí imirce do dhéanamh</span>
<lb n="7970"/><span>a hÉigipt na hurchóide, truis trom an pheacaidh do mhalairt ar</span>
<lb n="7971"/><span>ghréithibh geanamhla na glan-dúthrachta, agus ceirte críona na</span>
<lb n="7972"/><span>coire do mhalairt ar aibídibh áilne ionaonaigh an ionnracais, mar</span>
<lb n="7973"/><span>atá bochtacht toileamhail i n-áit na sainnte, umhlacht ar son</span>
<lb n="7974"/><span>an uabhair, grádh ar son an fhuatha, óigh-réir ar son an</span>
<lb n="7975"/><span>fhoiréigin, geanmnaidheacht ar son na drúise, fírinne i n-áit na</span>
<lb n="7976"/><span>bréige, díoghrais ar son doimhéine, agus mar sin ó shin amach.  Gidh</span>
<lb n="7977"/><span>eadh, bíd daoine dall-chroidheacha ann, chuireas rompa a gcleath do</span>
<lb n="7978"/><span>chor i dtalamh san bheathaidh se, agus luigheas ar an loise</span>
<lb n="7979"/><span>laomdha éirgheas leó san saoghal so, agus leathas iad féin orra agá</span>
<lb n="7980"/><span>n-ól go híotmhar anabaigh.</span></p>
<lb n="7981"/>
<lb n="7982"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="7983"/>
<lb n="7984"/><p><span>Is i bhfioghair na druinge sin atá aní léaghthar san seachtmhadh</span>
<lb n="7985"/><span>caibidil do leabhar Iudicum, mar do-rinne an caiptín Gedeon, ré</span>
<lb n="7986"/><span>hucht dulta ar siubhal sluaigh, fromhadh ar a laochraidh.  Ar</span>
<lb n="7987"/><span>mbeith iomorra ag triall tar abhainn d'áirithe, tug dá aire an</span>
<lb n="7988"/><span>sluagh ag ól uisge, agus gach aon díobh do léigeadh a bhruinne ré</span>
<lb n="7989"/><span>lár, agus do chuireadh a bhéal ar an mbuinne dá ól, do thilleadh</span>
<lb n="7990"/><span>don bhaile iad, arna mheas dá bhíthin sin nach rabhadar</span>
<lb n="7991"/><span>infheadhma; agus gach aoin oile nach cuireadh acht a dhearna fán</span>
<lb n="7992"/><span>uisge dá ól, rug leis san eachtra é.  Mar an gcéadna do-ní Gedeon</span>
<lb n="7993"/><span>mór, ar dTighearna Íosa Críost.  Cuiridh a tuarastal an drong</span>
<lb n="7994"/><span>leathas</span></p>
</div>
<pb n="220"/>
<div><lb n="7995"/><p><span>iad féin ar shaidhbhreasaibh, agus bhíos go híotmhar agá</span>
<lb n="7996"/><span>n-onfais féin ionnta.  Acht cheana, an dream nach déin acht bas</span>
<lb n="7997"/><span>do thabhairt fá bhréagánaibh an tsaoghail, agus nach beanann</span>
<lb n="7998"/><span>acht a riachtanas asta, do-bheir Dia tuilleamh agus tuarastal dóibh,</span>
<lb n="7999"/><span>agus léigidh ar a shluagh go neamh iad.  Agus tuigthear a</span>
<lb n="8000"/><span>briathraibh Seneca an dochar thig d'iomad neithe san bhioth,</span>
<lb n="8001"/><span>mar a n-abair, in Epist.48. ad Lucillum: et omnia quae supersunt,</span>
<lb n="8002"/><span>nocent; segetem nimia sternit ubertas, rami onere franguntur, ad</span>
<lb n="8003"/><span>maturitatem non pervenit nimia fecunditas “na huile neithe bhíos</span>
<lb n="8004"/><span>iomarcach, do-níd dochar.  Leagaidh iomad toirtheamhlachta an gort.</span>
<lb n="8005"/><span>Bristear na géaga ón trom-thoradh.  Aní bhíos ro-thoirtheamhail,</span>
<lb n="8006"/><span>ní thig i n-aibigheacht.”</span></p>
<lb n="8007"/>
<lb n="8008"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="8009"/>
<lb n="8010"/><p><span>Is córaide iomorra don duine gan iocht do bheith aige as na</span>
<lb n="8011"/><span>heasgcáirdibh se ré mbí a roinn, mar atá an diabhal agus an saoghal</span>
<lb n="8012"/><span>agus an cholann, gurab anfhlatha éigneacha iad ré foghail agus ré</span>
<lb n="8013"/><span>fíor-lot do dhéanamh dhó.  Do réir Michaeas san treas caibidil,</span>
<lb n="8014"/><span>mar a n-abair, comederunt carnem populi mei, et pellem eorum</span>
<lb n="8015"/><span>desuper excoriaverunt “do itheadar feóil mo phobail féin, agus do</span>
<lb n="8016"/><span>bheanadar a chroiceann buin-sgionn de.”  Dá chor i gcéill go</span>
<lb n="8017"/><span>mbíd na hanfhlaithe úd ag creim agus ag créachtnughadh an duine,</span>
<lb n="8018"/><span>agus ag buain tlaicht taitneamhaigh na ngrás de lé cloidheamh na</span>
<lb n="8019"/><span>coire.  Is i bhfioghair aneithe se atá aní léaghthar san chúigeadh</span>
<lb n="8020"/><span>caibidil dona Cainticibh, mar a bhfuil anam an pheacthaigh ag</span>
<lb n="8021"/><span>éagcaoine a amarráin féin ré Dia, agus ag iomchasaoid ar an</span>
<lb n="8022"/><span>hanfhlaithibh úd.  Ag so mar adeir, invenerunt me custodes</span>
<lb n="8023"/><span>qui circumeunt civitatem; percusserunt me: tulerunt pallium meum</span>
<lb n="8024"/><span>custodes murorum “fuaradar an fhorfhaire mé, bhíos ag gabháil</span>
<lb n="8025"/><span>timcheall na cathrach; agus do bhuaileadar mé, agus rugadar lucht</span>
<lb n="8026"/><span>forchoimhéada na múr mo mhatal leó.”  As na briathraibh se is</span>
<lb n="8027"/><span>iontuigthe gurab amhlaidh bhíd na hanfhlaithe úd ag taisteal mar</span>
<lb n="8028"/><span>lucht braith timcheall an duine, dá fhéachain an bhfuighdís</span>
<lb n="8029"/><span>éislinn nó éadaingean air, ré dol 'na sheilbh go sáruightheach,</span>
<lb n="8030"/><span>agus ré hargain do dhéanamh air.  Agus go háirithe ní bhí socht</span>
<lb n="8031"/><span>ná seitheamh ar an aidhbhirseóir do shíor,</span></p>
</div>
<pb n="221"/>
<div><lb n="8032"/><p><span>acht ag gabháil timcheall an duine, agá fhoráileamh air olc do</span>
<lb n="8033"/><span>dhéanamh, do réir Pheadair san chúigeadh caibidil don chéid-</span>
<lb n="8034"/><span>Eipistil, mar a n-abair ris na daoinibh iad féin d'iongabháil ar</span>
<lb n="8035"/><span>aimsighthibh an aidhbhirseóra, fratres, sobrii estote et vigilate,</span>
<lb n="8036"/><span>quia adversarius vester diabolus tanquam leo rugiens circuit,</span>
<lb n="8037"/><span>quaerens quem devoret “a bhráithre, bíthe measardha, agus déanaidh</span>
<lb n="8038"/><span>faire; óir atá bhar n-easgcara an diabhal ag gabháil timcheall,</span>
<lb n="8039"/><span>amhail leómhan chonfadhach, ag iarraidh an tí do chraos-</span>
<lb n="8040"/><span>shloigfeadh sé.”  As so is iontuigthe go mbí an diabhal do ghnáth</span>
<lb n="8041"/><span>ar foluamhain ag forfhaire, mar aon réna dhaosgar-shluagh, i</span>
<lb n="8042"/><span>n-oirchill ar an duine is gach aon áit, ré díoth do dhéanamh dhó.</span>
<lb n="8043"/><span>Gidh eadh, ní bhí cur ná cumas aige ar neach, acht an tí cheanglas</span>
<lb n="8044"/><span>rann ris, agus téid i meirleachas ar Dhia, maille ré caisléan an</span>
<lb n="8045"/><span>choguais do thabhairt 'na sheilbh do dhruim aontuighthe don olc,</span>
<lb n="8046"/><span>agus maille ré cuid dá dhroich-éadáil do ghlacadh uaidh, mar</span>
<lb n="8047"/><span>atáid na droch-smuaintighthe fhoráileas ar an duine, agus ghabhas</span>
<lb n="8048"/><span>greim dá chroidhe.  Óir, amhail is meirleachas do neach éadáil</span>
<lb n="8049"/><span>mheirligh do ghlacadh, mar an gcéadna is meirleachas do láthair</span>
<lb n="8050"/><span>Dhé sealbh na bpeacadh marbhthach do ghlacadh ar fhoráileamh an</span>
<lb n="8051"/><span>mheirligh úd .i. an diabhal.</span></p>
<lb n="8052"/>
<lb n="8053"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="8054"/>
<lb n="8055"/><p><span>Dá dteagmhadh dhuit, a dhuine, bheith i seilbh na bpeacadh soin,</span>
<lb n="8056"/><span>is eadh dhleaghair dhuit, a gcur as do sheilbh, ar eagla go</span>
<lb n="8057"/><span>dtiocfadh feadhmannach fír-chinnte Dé .i. an bás, go</span>
<lb n="8058"/><span>bhfuighbheadh sé i nglacadh agat iad, agus go dtiocfadh dhe sin</span>
<lb n="8059"/><span>t'fhagháil chiontach i sárughadh an dlighidh.  Agus is do</span>
<lb n="8060"/><span>theagasg an duine go fáthach atá an chomhairle thug Iacob</span>
<lb n="8061"/><span>naomhtha dá mhuinntir, do réir mar léaghthar san .35. caibidil in</span>
<lb n="8062"/><span>Genesi, mar a n-abair, abiicite deos alienos qui in medio vestri</span>
<lb n="8063"/><span>sunt, et mundamini, et mutate vestimenta vestra “teilgthear libh</span>
<lb n="8064"/><span>uaibh na dée comhaightheacha atá in bhar measg, agus glantar sibh,</span>
<lb n="8065"/><span>agus déanaidh malairt ar bhar n-éadach.”  An réim céadna is cóir</span>
<lb n="8066"/><span>dona daoinibh i gcoitchinne do choimhéad, mar atá láimh-dhée</span>
<lb n="8067"/><span>Lúicifeir .i. na peacaidhe marbhthacha do ruagadh agus do sgrios</span>
<lb n="8068"/><span>a hárusaibh na hanma, agus iad féin d'fhothragadh agus</span>
<lb n="8069"/><span>d'ionnladh a tobar fhionnfhuar</span></p>
</div>
<pb n="222"/>
<div><lb n="8070"/><p><span>fhíor-uisge na haithrighe; agus críon-bhrat na coire,</span>
<lb n="8071"/><span>bhíos 'na theimheal truaillidhe ar an anam, do sgrios de, agus glan-</span>
<lb n="8072"/><span>mhatal glé-mhaiseach na ngrás do ghabháil uime 'na ionadh soin.</span>
<lb n="8073"/><span>Ionann sin ré a rádh, agus na dubháilce agus na doibhéasa do</span>
<lb n="8074"/><span>thréigean, mar atá an craos do thréigean ar mheasardhacht, agus an</span>
<lb n="8075"/><span>mheabhail ar dheigh-mhéin, amhail adubhramar thuas.</span></p>
<lb n="8076"/>
<lb n="8077"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="8078"/>
<lb n="8079"/><p><span>Is córaide dhúinn sin do dhéanamh, aní léaghthar ag S. Augustine</span>
<lb n="8080"/><span>in Sermone S.Vincentii, mar a n-abair, duplicem aciem producit</span>
<lb n="8081"/><span>mundus contra milites Christi: blanditur enim ut decipiat, aut terret</span>
<lb n="8082"/><span>ut frangat “do-ní an domhan dá rinn d'inneall i n-aghaidh</span>
<lb n="8083"/><span>dhíolmhaineach Chríost: óir do-ní sáimh-chealgadh dá mealladh,</span>
<lb n="8084"/><span>nó cuiridh uathbhás orra do bhriseadh dhíobh.”  Tig Solamh leis</span>
<lb n="8085"/><span>aní gcéadna san chúigeadh caibidil do Leabhar na hEagna,</span>
<lb n="8086"/><span>corrigenda mar a n-abair, spes impii tanquam fumus qui a vento</span>
<lb n="8087"/><span>diffusus est, et tanquam memoria hospitis unius diei praetereuntis</span>
<lb n="8088"/><span>“dóchas an pheacthaigh amhail deataigh sgaipthear lé gaoith, agus</span>
<lb n="8089"/><span>amhail chuimhne aoighidh aon-laoi amháin ag triall.”  Dá chor i</span>
<lb n="8090"/><span>gcéill nach fuil do thádhbhacht i ré an pheacthaigh ar an saoghal</span>
<lb n="8091"/><span>so, ar a dhiombuaine, acht mar an deataigh téid ar ceal do láthair,</span>
<lb n="8092"/><span>nó mar chuairt deóradh nach anfadh acht feadh laoi, agus gan a bhara faoi tilleadh go</span>
<lb n="8093"/><span>bráth arís.  Is é aní céadna thug ar Esau a oighreacht do reic ar</span>
<lb n="8094"/><span>chorn bhracháin, do réir mar léaghthar san chúigeadh caibidil</span>
<lb n="8095"/><span>fichead in Genesi, mar a n-abair, en morior, quid mihi proderunt</span>
<lb n="8096"/><span>primogenita “féach, atáim ag fagháil bháis, créad an sochar do-</span>
<lb n="8097"/><span>ghéanadh mh'oighreachta dhamh?”  Mar sin, an tan dobhí i nguais</span>
<lb n="8098"/><span>bháis ón tart, do mheas nach raibhe tarbha dhó féin sna sealbhaibh</span>
<lb n="8099"/><span>saoghalta dobhí 'na chomhair, agus rug an corn bracháin do roghain</span>
<lb n="8100"/><span>tar na hoighreachtaibh dobhí 'na chomhair.  Agus mar gur thréig</span>
<lb n="8101"/><span>sé na hoighreachta dobhí 'na chomhair, do sheachna an bháis</span>
<lb n="8102"/><span>chorpardha, is mó sa chách dhleaghair dhúinne bréagáin bheaga</span>
<lb n="8103"/><span>shoghluaiste an tsaoghail se do thréigean, d'eagla bháis na</span>
<lb n="8104"/><span>hanma do theacht díobh.  Mar sin do thoicce an tsaoghail, do réir</span>
<lb n="8105"/><span>Cicero, de Amicitia, mar a n-abair, fortuna tanquam</span></p>
</div>
<pb n="223"/>
<div><lb n="8106"/><p><span>medicus ignarus multos excaecavit “do mheall an fhortúin amhail</span>
<lb n="8107"/><span>liaigh ainbhfeasach an iomad.”  Agus is maith do thuig an págánach</span>
<lb n="8108"/><span>an dalladh do-bheir an saidhbhreas saoghalta ar na daoinibh.  Is</span>
<lb n="8109"/><span>meas iomorra dhuine chraosaigh is cóir do bheith ar an tí bhíos</span>
<lb n="8110"/><span>ag caitheamh fleidhe, agus líonas é féin don ghairbh-bhiadh do-</span>
<lb n="8111"/><span>níthear do fhreastal ar dtús air, agus nach fágbhann slighe an</span>
<lb n="8112"/><span>mheasraidh folamh dá bhroinn.  Mar sin do lucht na sainnte.  Is</span>
<lb n="8113"/><span>meas craosaigh is cóir do bheith ar an tí nach fágbhann folamh cuid</span>
<lb n="8114"/><span>dá chroidhe, go bhfuighbheadh an bheatha shíor slighe ann.</span>
<lb n="8115"/><span>Uime sin ní cneasta don tí gusa roicheann saidhbhreas, a chroidhe</span>
<lb n="8116"/><span>do líonadh dhe, gan tslighidh d'fhágbháil folamh 'na chroidhe</span>
<lb n="8117"/><span>'na dtuillfeadh grás Dé.</span></p>
<lb n="8118"/>
<lb n="8119"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="8120"/>
<lb n="8121"/><p><span>Is córaide sin do dhéanamh, an teagasg do-bheir Dáibhídh Rí san</span>
<lb n="8122"/><span>.61. Salm mar a n-abair, divitiae si affluant, nolite cor</span>
<lb n="8123"/><span>apponere “dá raibhe saidhbhris ag lingeadh chugaibh, ná cuiridh bhar</span>
<lb n="8124"/><span>gcroidhe ionnta.”  Ionann sin ré a rádh agus nach cóir dona</span>
<lb n="8125"/><span>daoinibh dá dtabhair Dia saidhbhris, bheith airceasach 'na</span>
<lb n="8126"/><span>dtimcheall, dá gcor i sochar leith-leasach dhóibh féin, acht a</span>
<lb n="8127"/><span>mheas nach fuil acht reachtas nó stíobhardacht aca ré a dhéanamh</span>
<lb n="8128"/><span>orra, agus a riachtanas féin do bhuain asta, agus a mbeith tar</span>
<lb n="8129"/><span>a riachtanas do roinn ré bochtaibh agus ré deibhléanaibh Dé.</span>
<lb n="8130"/><span>Tuigthear so a briathraibh Basilius naomhtha san oraoid do sgríobh</span>
<lb n="8131"/><span>gus na toictheachaibh, mar a n-abair, ag labhairt ris an saidhbhir,</span>
<lb n="8132"/><span>nonne spoliator es, qui quae dispensanda accepisti propria reputas</span>
<lb n="8133"/><span>“an é nach foghlaighe thusa, shaoileas gurab sealbh dhíleas duit</span>
<lb n="8134"/><span>féin na neithe fuarais ré stíobhardacht do dhéanamh orra?”  As na</span>
<lb n="8135"/><span>briathraibh se is iontuigthe nach fuil acht coillidhe nó creachaire</span>
<lb n="8136"/><span>san toictheach choigleas a mhaoine 'na chomhair féin amháin, agus</span>
<lb n="8137"/><span>nach roinneann ris an mbocht iad.</span></p>
<lb n="8138"/>
<lb n="8139"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="8140"/>
<lb n="8141"/><p><span>Tuigthear aní céadna a briathraibh S. Bearnard, ag sgríobhadh go</span>
<lb n="8142"/><span>haird-easbog Senion, mar a n-abair, nostrum est (pauperes</span>
<lb n="8143"/><span>clamant) quod effunditis: nobis crudeliter subtrahitur quod vos</span></p>
</div>
<pb n="224"/>
<div><lb n="8144"/><p><span>inaniter expenditis “aní diombailtear libh, is linne é, atáid na</span>
<lb n="8145"/><span>boicht ag éighmhe: is dínne bheantar go cruadhálach gach a</span>
<lb n="8146"/><span>gcaittear libh-se go díomhaoin.”  Atá an doctúir ainglidhe Naomh-</span>
<lb n="8147"/><span>Thomás, san seachtmhadh hairteagal don .66. ceist don dara mír</span>
<lb n="8148"/><span>don dara rann dá Dhiadhacht, ag teacht leis aní thuas.  Ag so mar</span>
<lb n="8149"/><span>adeir, res quas aliqui superabundanter habent, ex naturali iure</span>
<lb n="8150"/><span>debentur pauperum sustentationi “na neithe bhíos iomarcach ag</span>
<lb n="8151"/><span>neach, do dhlighe na nádúire dleaghair a gcor do chothughadh na</span>
<lb n="8152"/><span>mbocht.”  Agus is uime so atá Críost ag teagasg na ndaoine do</span>
<lb n="8153"/><span>thaoibh aneithe céadna, do réir Lúcáis san seiseadh caibidil déag</span>
<lb n="8154"/><span>mar a n-abair, facite vobis amicos de mammona iniquitatis</span>
<lb n="8155"/><span>“déanaidh caraid daoibh féin d'ionnmhas na hurchóide.”  Ionann sin</span>
<lb n="8156"/><span>ré a rádh agus cáirdeas Dé agus na mbocht do thuilleamh lé cuid dá</span>
<lb n="8157"/><span>maoinibh saoghalta do dháil dona bochtaibh ar son Dé.  Atá</span>
<lb n="8158"/><span>Chrysostomus ag tabhairt aneithe céadna dá aire, mar a n-abair,</span>
<lb n="8159"/><span>super illud Matthaei .6., nolite thesaurizare: Quae stultitia est</span>
<lb n="8160"/><span>illic relinquere unde exiturus es, et illic non praemittere quo</span>
<lb n="8161"/><span>iturus es; illic ergo substantiam tuam colloco ubi patriam habes</span>
<lb n="8162"/><span>“créad é a mhéad do leimhe do mhaoin d'fhágbháil san áit is</span>
<lb n="8163"/><span>éigean duit do thréigean, agus gan a cur romhat san áit i bhfuil</span>
<lb n="8164"/><span>do thriall.  Ar an adhbhar soin, cuir do shubstaint féin nó do</span>
<lb n="8165"/><span>mhaoin shaoghalta, mar a bhfuil th'athardha” .i. flaitheas Dé.</span>
<lb n="8166"/><span>As na briathraibh se is iontuigthe gurab leamh don tí chruinnigheas</span>
<lb n="8167"/><span>toicce agus trom-chonách an tsaoghail, ré a fhágbháil ar an</span>
<lb n="8168"/><span>saoghal so, agus gan acht buailteachas ar an mbeathaidh se aige,</span>
<lb n="8169"/><span>agus gan a bheag nó a mhór do chur roimhe don tsean-bhaile atá</span>
<lb n="8170"/><span>ré síor-chomhnaidhe do dhéanamh aige .i. flaitheas Dé, is dúthaigh</span>
<lb n="8171"/><span>dhíleas dó, agus go bhféadfadh turnaethe dísle d'fhagháil ar</span>
<lb n="8172"/><span>an saoghal so, do ghlacfadh uaidh é, mar atáid boicht Dé.</span></p>
<lb n="8173"/>
<lb n="8174"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="8175"/>
<lb n="8176"/><p><span>Is córaide sin do dhéanamh aní adeir Críost, san .25. caibidil ag</span>
<lb n="8177"/><span>Matha, mar a n-abair, ite maledicti, etc. “imthighidh romhaibh,</span>
<lb n="8178"/><span>a dhream mhalluighthe, san teinidh síordhaidhe, atá arna</span>
<lb n="8179"/><span>hollmhughadh don diabhal agus dá ainglibh.  Óir dobhí ocras oram,</span>
<lb n="8180"/><span>agus níor biathadh libh mé; dobhí íota oram, agus ní</span></p>
</div>
<pb n="225"/>
<div><lb n="8181"/><p><span>thugabhair deoch dhamh; dobhádhas nocht, agus ní thugabhair</span>
<lb n="8182"/><span>clúdadh dhamh; dobhádhas im dheóraidh, agus níor ghlac sibh ar</span>
<lb n="8183"/><span>aoigheacht mé.”  As na briathraibh se Chríost is iontuigthe gurab</span>
<lb n="8184"/><span>dream malluighthe na toicthigh nach fóireann riachtanas na mbocht.</span>
<lb n="8185"/><span>Atá Solamh ag teagasg an tsaidhbhir do thaoibh aneithe céadna</span>
<lb n="8186"/><span>amhail léaghthar san cheathramhadh caibidil déag in Ecclo., mar a</span>
<lb n="8187"/><span>n-abair, ante mortem benefac amico tuo, et secundum vires tuas</span>
<lb n="8188"/><span>exporrigens da pauperibus “rés an mbás déana maith dot charaid,</span>
<lb n="8189"/><span>agus do réir do chumhacht soich do mhaoin dona bochtaibh.”  Tig</span>
<lb n="8190"/><span>S. Augustine leis aní gcéadna, in Tractatu .5. in Ioannem Post</span>
<lb n="8191"/><span>intitium: si habes superflua, da pauperibus, et Domini pedes</span>
<lb n="8192"/><span>tersisti “má tá iomarcaidh agat, dáil dona bochtaibh, agus do</span>
<lb n="8193"/><span>nighis cosa an Tighearna.”  Ionann sin ré a rádh agus an té agá</span>
<lb n="8194"/><span>mbiadh do thoicce shaoghalta nísa mhó ioná a riachtanas,</span>
<lb n="8195"/><span>dleaghair dhó a roinn ré bochtaibh an Tighearna, agus is ionann dó</span>
<lb n="8196"/><span>sin agus a dháil don Tighearna féin.</span></p>
<lb n="8197"/>
<lb n="8198"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="8199"/>
<lb n="8200"/><p><span>Is córaide don tsaidhbhir so do dhéanamh, an droch-thuar do-ní</span>
<lb n="8201"/><span>Solamh dhó tré chruinniughadh an chonáich go haindlightheach,</span>
<lb n="8202"/><span>do réir na caibidleach céadna, mar a n-abair, qui acervat ex animo</span>
<lb n="8203"/><span>suo iniuste, aliis congregat, et in bonis illius alius luxuriabitur</span>
<lb n="8204"/><span>“an tí chruinnigheas óna intinn go haindlightheach, do dhruing</span>
<lb n="8205"/><span>oile thionóileas, agus bí neach oile macnaiseach 'na mhaoin.”  Dá</span>
<lb n="8206"/><span>chor i gcéill gur meinic bhíos duine oile ag borradh lé</span>
<lb n="8207"/><span>badhgaireacht i ngeall ar an saidhbhreas do-níthear do chnuasach</span>
<lb n="8208"/><span>leis an sanntach.  Agus is é leasughadh dhleaghair do dhéanamh ann</span>
<lb n="8209"/><span>so, an conách, is craoiseach don diabhal ré créachtnughadh na</span>
<lb n="8210"/><span>n-anam, do chaitheamh ris féin dá mharbhadh, maille réna dháil</span>
<lb n="8211"/><span>do bhochtaibh Dé.</span></p>
<lb n="8212"/>
<lb n="8213"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="8214"/>
<lb n="8215"/><p><span>Is 'na fhioghair so atá aní léaghthar san seachtmhadh caibidil déag</span>
<lb n="8216"/><span>don chéid-leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar atá gurab lé</span>
<lb n="8217"/><span>cloidheamh anfhathaigh Goliath féin do dícheannadh lé Dáibhídh</span>
<lb n="8218"/><span>é.  Mar an gcéadna, ó's arm don aidhbhirseóir an</span></p>
</div>
<pb n="226"/>
<div><lb n="8219"/><p><span>conách nó an ciste saoghalta, is eadh dhligheas an duine, a</span>
<lb n="8220"/><span>chaitheamh ris an aidhbhirseóir dá mharbhadh, mar atá a dháil do</span>
<lb n="8221"/><span>bhochtaibh Dé.  Tig leis so aní léaghthar ag Lactantius, mar a</span>
<lb n="8222"/><span>n-abair, dá ndearna an airc luachra créacht ar neach, gurab eadh</span>
<lb n="8223"/><span>dhleaghair dhó, crithir do luaithreadh airce luachra do chrothadh</span>
<lb n="8224"/><span>ar an gcréacht, agus biaidh slán mar sin.  Mar an gcéadna dá</span>
<lb n="8225"/><span>ndearna an conách saoghalta créacht ar do choguas, is eadh</span>
<lb n="8226"/><span>dhligheas tú do dhéanamh, ceirín don chonách chéadna do chur do</span>
<lb n="8227"/><span>leigheas an luit do-ní an tsainnt lér thionólais é ar do choguas,</span>
<lb n="8228"/><span>maille réna dháil do bhochtaibh Dé, an mhéid bhíos ós cionn do</span>
<lb n="8229"/><span>riachtanais agat.  Adeir Albertus san leabhar ro sgríobh de</span>
<lb n="8230"/><span>Vegetabilibus, an tan chroittear bruar nó luaithreadh na gloine</span>
<lb n="8231"/><span>bhristear i nead an fhéich, go dtréigeann an fiach an nead ó</span>
<lb n="8232"/><span>shoin amach.  Mar an gcéadna don fhiach dhubh urchóideach .i. an</span>
<lb n="8233"/><span>diabhal, mar do-gheibh mian sgaoilte chonáich aibrisg an tsaoghail</span>
<lb n="8234"/><span>ag an saidhbhir, tréigidh bheith ag iarraidh seilbhe ann.</span></p>
<lb n="8235"/>
<lb n="8236"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="8237"/>
<lb n="8238"/><p><span>Is cóir dhúinn mar an gcéadna sinn féin do chaomhna ar an diabhal,</span>
<lb n="8239"/><span>maille ré guidhe do dhruim umhlachta do dhéanamh go Dia.  Agus is</span>
<lb n="8240"/><span>móide is indéanta dhúinn sin, an gealladh tug Dia don druing do-ní</span>
<lb n="8241"/><span>guidhe do dhruim umhlachta; do réir mar léaghthar san .35.</span>
<lb n="8242"/><span>caibidil in Ecclo., mar a n-abair, oratio humiliantis se nubes</span>
<lb n="8243"/><span>penetrabit, et non descendet donec Altissimus aspiciat “tollfaidh</span>
<lb n="8244"/><span>urnaighthe an umhail na neóill, agus ní thurnfa go dtuga an tí</span>
<lb n="8245"/><span>is ro-airde dá aire í.”  Tig Críost leis so san .23. caibidil ag</span>
<lb n="8246"/><span>Matha, mar a n-abair, qui se humiliaverit, exaltabitur “an tí</span>
<lb n="8247"/><span>do-ghéana é féin d'inísliughadh airdeóchar é.”  Tig Dáibhídh</span>
<lb n="8248"/><span>leis so san .101. Salm, mar a n-abair, respexit Dominus in</span>
<lb n="8249"/><span>orationem humilium, et non sprevit precem eorum “tug an Tighearna</span>
<lb n="8250"/><span>dá aire urnaighthe an umhail, agus níor tharcuisnigh a ghuidhe.”</span>
<lb n="8251"/><span>Is iontuigthe as na háitibh se go mbí Dia buidheach do lucht na</span>
<lb n="8252"/><span>humhla agus an chrábhaidh, agus dá réir sin gurab airm dhísle ré</span>
<lb n="8253"/><span>dídean na hanma ar aimsighthibh an aidhbhirseóra iad.</span>
<lb n="8254"/></p>
</div>
<pb n="227"/>
<div><lb n="8255"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="8256"/>
<lb n="8257"/><p><span>Is cneasta dhúinn mar an gcéadna sinn féin do chaomhna ar</span>
<lb n="8258"/><span>cheilg-mhianaibh na colna.  Agus is uime sin dár dteagaisg-ne</span>
<lb n="8259"/><span>mhaoidheas Pól go gciorrbhadh a cholann féin, amhail léaghthar</span>
<lb n="8260"/><span>san naomhadh caibidil don chéid-Eipistil gusna Coirintibh, mar a</span>
<lb n="8261"/><span>n-abair, castigo corpus meum, et in servitutem redigo</span>
<lb n="8262"/><span>“smachtuighim mo cholann féin agus cuirim fá bhroid í.”  As na</span>
<lb n="8263"/><span>briathraibh se is iontuigthe go ndleaghair don duine a cholann agus</span>
<lb n="8264"/><span>a chéadfadha do chuibhreach ón olc.  Ar dtús, a choimhéad ó</span>
<lb n="8265"/><span>choir na drúise, do réir Mhaoise san .20. caibidil in Exodo,</span>
<lb n="8266"/><span>mar a n-abair non concupisces uxorem proximi tui “ná sanntuigh</span>
<lb n="8267"/><span>bean do chomharsan.”  Tuig, a léaghthóir, mar adeir gan a</span>
<lb n="8268"/><span>sanntughadh, gurab mó sa chách adeir gan míghníomh do dhéanamh ré</span>
<lb n="8269"/><span>mnaoi phósta ná ré mnaoi neamhphósta.  Agus is eadh adeir Pól san</span>
<lb n="8270"/><span>seiseadh caibidil don chéid-Eipistil gusna Coirintibh, fornicarii</span>
<lb n="8271"/><span>regnum Dei non possidebunt “ní ghéabhaid lucht an tátha sealbh</span>
<lb n="8272"/><span>fhlaitheasa Dé.”  As na briathraibh se is iontuigthe go gcaillid</span>
<lb n="8273"/><span>lucht an tátha a gcuid do sheilbh fhlaitheasa Dé, agus dá réir</span>
<lb n="8274"/><span>sin go mbíd damanta go déanamh aithrighe dhóibh.</span></p>
<lb n="8275"/>
<lb n="8276"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="8277"/>
<lb n="8278"/><p><span>Dlighidh fós an duine an craos do sheachna, do bhríogh go dtabhair</span>
<lb n="8279"/><span>Críost a mhallacht do lucht an chraois, do réir mar léaghthar san</span>
<lb n="8280"/><span>seiseadh caibidil ag Lúcás, mar a n-abair, vae vobis qui</span>
<lb n="8281"/><span>saturati estis, quia esurietis “mallacht daoibh, a dhream atá</span>
<lb n="8282"/><span>sáthach, óir biaidh ocras oraibh.”  As so is iontuigthe gurab</span>
<lb n="8283"/><span>malluighthe an dream do-ní iad féin broinn-líonta ré biadhaibh</span>
<lb n="8284"/><span>soineamhla tar a n-acfuinn, chuireas iad ó bheith infheadhma ré</span>
<lb n="8285"/><span>foghnamh do dhéanamh ré Dia.  Do-bheir Dia a mhallacht mar an</span>
<lb n="8286"/><span>gcéadna do lucht an chraos-óil, do réir mar léaghthar san</span>
<lb n="8287"/><span>chúigeadh caibidil ag Isaias, mar a n-abair, vae vobis qui</span>
<lb n="8288"/><span>potenttes estis ad bibendum vinum, et viri fortes ad miscendam</span>
<lb n="8289"/><span>ebrietatem “mallacht daoibh, a dhream bhíos cumhachtach ar ól</span>
<lb n="8290"/><span>an fhíona, agus a fhiora bhíos tréan ar chumasg na meisge.”  As</span>
<lb n="8291"/><span>na briathraibh se is iontuigthe gurab</span></p>
</div>
<pb n="228"/>
<div><lb n="8292"/><p><span>malluighthe an dream nach cuireann srian riú féin, dá bhfastódh</span>
<lb n="8293"/><span>ó choir an chraos-óil.</span></p>
<lb n="8294"/>
<lb n="8295"/><p><span>Dlighidh fós an duine cosg do chor ar amharc ainmhianach a shúl.</span>
<lb n="8296"/><span>Agus is uime sin adeir Matha san chúigeadh caibidil, si oculus</span>
<lb n="8297"/><span>tuus scandalizat te, abiice eum ex te “dá dtuga do shúil masla</span>
<lb n="8298"/><span>dhuit, ruagthar leat uait í.”  As na briathraibh se is iontuigthe</span>
<lb n="8299"/><span>dhúinn go ndleaghair smacht do chur ar an súil dá toirmeasg ar</span>
<lb n="8300"/><span>amharc aindlightheach do dhéanamh, dá dtiocfadh lot ar n-anma.</span>
<lb n="8301"/><span>Is meinic thig dhi iomorra daoine ionnraca do ghríosadh ré déanamh</span>
<lb n="8302"/><span>uilc.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar aní léaghthar san aonmhadh</span>
<lb n="8303"/><span>caibidil déag don dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh ar Dháibhídh,</span>
<lb n="8304"/><span>mar tháinig don tsilleadh thug ar Bersabe a chor ó bheith</span>
<lb n="8305"/><span>ionnraic go beith 'na adhaltrannach.  Is do chor an duine ar a</span>
<lb n="8306"/><span>choimhéad ar an nguais se na súl adeir Críost san chúigeadh</span>
<lb n="8307"/><span>caibidil ag Matha, mar a n-abair, qui viderit mulierem ad</span>
<lb n="8308"/><span>concupiscendam eam, iam moechatus est in corde suo “an tí fhéachfas</span>
<lb n="8309"/><span>ar mhnaoi réna sanntughadh, do-ní annsoin céileachas 'na</span>
<lb n="8310"/><span>chroidhe.”  As sin is iontuigthe gurab mór an ghuais 'na mbí an</span>
<lb n="8311"/><span>duine do thaoibh na súl, agus dá réir sin go ndleaghair dhó faire</span>
<lb n="8312"/><span>innill do dhéanamh air féin, d'eagla go dtiocfadh créachtnughadh</span>
<lb n="8313"/><span>a choguais di.</span></p>
<lb n="8314"/>
<lb n="8315"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="8316"/>
<lb n="8317"/><p><span>Dlighidh mar an gcéadna an duine a bhéal do choimhéad ó dhroch-</span>
<lb n="8318"/><span>ráittibh, mar atáid bréaga agus baoth-fhocail, agus go mór-mhór,</span>
<lb n="8319"/><span>ón ithiomrádh.  Agus is córaide do neach an t-ithiomrádh do</span>
<lb n="8320"/><span>sheachnadh, an bagar díoghaltach do-ní Dia air, tré fhodhord nó</span>
<lb n="8321"/><span>tré ithiomrádh do dhéanamh, do réir Dháibhídh, san .100. Salm,</span>
<lb n="8322"/><span>mar a n-abair, detrahentem secreto proximo suo, hunc persequebar</span>
<lb n="8323"/><span>“an tí ithiomráidheas ós íseal a chomharsa, do-ghéan inghreim air.”</span>
<lb n="8324"/><span>Ionann sin ré a rádh agus go mbí Dia go cinnte ar dhruim na druinge</span>
<lb n="8325"/><span>do-ní an t-ithiomrádh.  Agus is trés an ngoimh se do bheith san</span>
<lb n="8326"/><span>ithiomrádh do-ní Dáibhídh an t-ithiomráitteach do choimmeas ré</span>
<lb n="8327"/><span>huaigh, amhail léaghthar san .13. Salm, mar a n-abair,</span>
<lb n="8328"/><span>sepulcrum patens est guttur eorum “is uaigh osgailte a mbraighde</span>
<lb n="8329"/><span>súd.”  Dá chor i gcéill,</span></p>
</div>
<pb n="229"/>
<div><lb n="8330"/><p><span>amhail bhíos bréantas dofhulaing ag lingeadh d'ablachaibh</span>
<lb n="8331"/><span>murguighthe na marbh san uaigh, gurab mar sin bhíos droch-bholadh</span>
<lb n="8332"/><span>na doimhéine ag brúchtadh a braighdibh luchta an tuaithleasa, go</span>
<lb n="8333"/><span>sgéidhid go sgunnach as a mbéalaibh amach iad.  Adeir fós Pól san</span>
<lb n="8334"/><span>chéad-chaibidil gusna Rómhánchaibh, detractores Deo odibiles</span>
<lb n="8335"/><span>“atáid lucht an ithiomráidh fuathmhar ag Dia.”</span></p>
<lb n="8336"/>
<lb n="8337"/><p><span>An cúigeadh goin déag.</span></p>
<lb n="8338"/>
<lb n="8339"/><p><span>Ní hiad na céadfadha so amháin dhligheas an duine do choimhéad ó</span>
<lb n="8340"/><span>olc, acht a uile chéadfadha ar-cheana, agus fós a smuaintighthe.</span>
<lb n="8341"/><span>Agus is córaide dhó sin do dhéanamh, go mbí d'fhiachaibh air</span>
<lb n="8342"/><span>cúntas do thabhairt do Dhia ré hucht an bháis, do réir Lúcáis</span>
<lb n="8343"/><span>san seiseadh caibidil déag, mar a n-abair, redde rationem</span>
<lb n="8344"/><span>villicationis tuae “tabhair cúntas do ghabháltais féin uait.”  Dá</span>
<lb n="8345"/><span>chor i gcéill go fáthach, amhail adubhramar thuas, gurab éigean dá</span>
<lb n="8346"/><span>gach neach cúntas do thabhairt do Dhia ré hucht an bháis, ní</span>
<lb n="8347"/><span>headh amháin 'na dhoibheartaibh, acht mar an gcéadna 'na</span>
<lb n="8348"/><span>dhroch-smuaintighthibh, do réir Sholaimh san chéad-chaibidil</span>
<lb n="8349"/><span>do Leabhar na hEagna, mar a n-abair, in cogitationibus impii</span>
<lb n="8350"/><span>interrogatio erit “biaidh fiafraighe ar an bpeacthach 'na</span>
<lb n="8351"/><span>smuaintighthibh.”  Ionann sin ré a rádh agus go mbeanfaidhear cúntas</span>
<lb n="8352"/><span>'na smuaintighthibh dhe.  Tig Matha leis so san deachmhadh</span>
<lb n="8353"/><span>caibidil, mar a n-abair, vestri capilli capitis omnes numerati</span>
<lb n="8354"/><span>sunt in caelo “atáid uile ruainneach bhar gcinn arna n-áireamh</span>
<lb n="8355"/><span>ar neamh.” Ionann sin ré a rádh agus go mbí gach mion-smuaineadh</span>
<lb n="8356"/><span>dá ndéin an duine, idir mhaith agus olc i leabhar cúntasa Dé, ré</span>
<lb n="8357"/><span>cúitiughadh do thabhairt dá chionn.  Adeir fós Matha san dara</span>
<lb n="8358"/><span>caibidil déag gurab éigean dá gach neach cúntas do thabhairt uaidh</span>
<lb n="8359"/><span>in gach uile bhréithir dhíomhaoin dá n-abair.  Agus do reir a</span>
<lb n="8360"/><span>ndubhramar gurab éigean do neoch cúntas do thabhairt 'na</span>
<lb n="8361"/><span>smuaintighthibh agus 'na bhriathraibh díomhaoine, is mó sa chách</span>
<lb n="8362"/><span>bheanfaidhear cúntas 'na mhí-ghníomhaibh dhe.</span></p>
<lb n="8363"/>
<lb n="8364"/><p><span>An seiseadh goin déag.</span></p>
<lb n="8365"/>
<lb n="8366"/><p><span>Is i bhfioghair an chúntasa so atá aní léaghthar san .22.</span>
<lb n="8367"/><span>caibidil don cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na Ríogh,</span></p>
</div>
<pb n="230"/>
<div><lb n="8368"/><p><span>mar fuair an sagart Helchias leabhar an reachta i bhfolach san</span>
<lb n="8369"/><span>teampall, agus mar do léigh do láthair Iosias Ríogh é; agus is</span>
<lb n="8370"/><span>eadh fuair ann, díoghaltas Dé agá bhagar ar Chloinn Israel tré</span>
<lb n="8371"/><span>mhíréir Dé do dhéanamh, agus gealladh Dé mar an gcéadna ré</span>
<lb n="8372"/><span>soirbhiughadh dhóibh tré thoil nDé do choimhlíonadh.  Is ris aní</span>
<lb n="8373"/><span>gcéadna bheanas aní léaghthar san seiseadh caibidil do Leabhar</span>
<lb n="8374"/><span>Hester, mar do chuir Assuerus Rí cuartughadh ar a leabhraibh</span>
<lb n="8375"/><span>irse agus annálach, do lorgaireacht ghníomh a lochta leanamhna</span>
<lb n="8376"/><span>agus a íochtarán féin, ionnus, do réir a ndeigh-ghníomh nó a</span>
<lb n="8377"/><span>ndoi-bheart, go dtugadh cúitiughadh dhóibh, nó go ndéanadh</span>
<lb n="8378"/><span>smacht orra.  Mar an gcéadna do-ní Dia ris na daoinibh.  An dream</span>
<lb n="8379"/><span>do-gheibh cródha calma ré cathughadh ré heasgcáirdibh Dé, mar atá</span>
<lb n="8380"/><span>an diabhal agus an saoghal agus an cholann, do-bheir tiodhlaicthe</span>
<lb n="8381"/><span>agus trom-shochair dhóibh; agus an dream do-gheibh meatta</span>
<lb n="8382"/><span>míolaochdha, agus do-bheir iad féin ar chumas na námhad gcéadna,</span>
<lb n="8383"/><span>do-ní Dia díoghaltas díbhfeargach orra.</span></p>
<lb n="8384"/>
<lb n="8385"/><p><span>An seachtmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="8386"/>
<lb n="8387"/><p><span>Do bharr ar gach anfhochain oile dá mbí orra, do-bheir an</span>
<lb n="8388"/><span>t-aidhbhirseóir 'na ndaoirseachaibh don pheacadh iad, an tan</span>
<lb n="8389"/><span>aontuighthear leó a dhéanamh.  Is uime sin adeir Eóin san</span>
<lb n="8390"/><span>ochtmhadh caibidil, qui facit peccatum servus est peccati “an tí</span>
<lb n="8391"/><span>do-ní peacadh, is daoirseach don pheacadh é.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="8392"/><span>gurab i moghsaine nó i sglábhaidheacht bhíos an peacthach ceangailte</span>
<lb n="8393"/><span>lé téadaibh cruaidh-righne na coire; do réir Sholaimh san</span>
<lb n="8394"/><span>chúigeadh caibidil do Leabhar na Seanfhocal, mar a n-abair,</span>
<lb n="8395"/><span>funibus peccatorum suorum quisque constringitur “ceangailtear gach</span>
<lb n="8396"/><span>neach lé téadaibh a pheacadh féin.”  Is iontuigthe as a ndubhramar</span>
<lb n="8397"/><span>gurab saidhleóir nó giall-choimhéadaighe don diabhal an peacadh;</span>
<lb n="8398"/><span>agus mar is túsga do-bheir an diabhal an duine aontuigheas don olc</span>
<lb n="8399"/><span>ar chumas an pheacaidh, is eadh do-ní ris, a cheangal go docht</span>
<lb n="8400"/><span>lé géibheannaibh iarnaidhe na hurchóide.  Agus is 'na fhioghair so</span>
<lb n="8401"/><span>atá aní léaghthar san .33. caibidil don dara leabhar do</span>
<lb n="8402"/><span>Pharalipp. mar do chuir taoiseach na hAssiria Manasses Rí do</span>
<lb n="8403"/><span>láthair iarna ghabháil i nglasaibh.  Mar sin do-ní an taoiseach</span>
<lb n="8404"/><span>úd .i. an diabhal .i. an peacadh is</span></p>
</div>
<pb n="231"/>
<div><lb n="8405"/><p><span>ceann feadhna dhó faoi féin, mar théid aige ar an bhfiréan -</span>
<lb n="8406"/><span>cuiridh urchall na hurchóide faoi.  Tig S. Augustine leis aní</span>
<lb n="8407"/><span>gcéadna mar a n-abair, Libro quarto de Civ.Dei.: bonus autem si</span>
<lb n="8408"/><span>servit liber est; malus autem etsi regnat servus est; nec est unius</span>
<lb n="8409"/><span>hominis, sed, quod gravius est, tot dominorum quot vitiorum “an</span>
<lb n="8410"/><span>deagh-dhuine, bíodh gurab daoirseach é, is saoirseach é; an do-</span>
<lb n="8411"/><span>dhuine cheana, cia dobhiadh i bhflaitheas, is daoirseach é; agus</span>
<lb n="8412"/><span>fós, ní daoirseach fá aon-duine é, acht nísa mheasa ioná sin,</span>
<lb n="8413"/><span>uiread a bhfuil do lochtaibh ann, atá an uiread soin do</span>
<lb n="8414"/><span>thighearnaibh air.”  Ionann sin ré a rádh agus go mbí an duine i</span>
<lb n="8415"/><span>mbroid agus i moghsaine ag gach gné pheacaidh dá mbí ann, agus go</span>
<lb n="8416"/><span>mbí gach éin-ghné pheacaidh dá mbí ann 'na tighearna air.</span></p>
<lb n="8417"/>
<lb n="8418"/><p><span>AN CEATHRAMHADH HALT DÉAG</span>
<lb n="8419"/><span>'na gcuirthear i gcéill cia an lucht coimhéatta bhíos ag an</span>
<lb n="8420"/><span>aidhbhirseóir ag congbháil an pheacaidh i gcarcair na coire; agus</span>
<lb n="8421"/><span>cia na géibhinn chuirthear faoi dá fhasdódh i bpríosún an</span>
<lb n="8422"/><span>pheacaidh; agus an tuarasgbháil do-beirthear ar dhiombuaine na</span>
<lb n="8423"/><span>beatha tadhaill.</span></p>
<lb n="8424"/>
<lb n="8425"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="8426"/>
<lb n="8427"/><p><span>Léaghthar san dara caibidil déag úd ag Lúcás gur chuir Ioruaith</span>
<lb n="8428"/><span>dias do choimhéad Pheadair, iar mbeith san bpríosún dó.  Mar an</span>
<lb n="8429"/><span>gcéadna do-ní an t-aidhbhirseóir ris an duine, an tan bhíos i</span>
<lb n="8430"/><span>bpríosún an pheacaidh, cuiridh dá amhus ainshearcacha dá</span>
<lb n="8431"/><span>choimhéad agus dá chumhdach dhó féin, mar atá an saoghal agus an</span>
<lb n="8432"/><span>cholann; agus fós bíd ceathrar oile 'na bhfochair sin, ag</span>
<lb n="8433"/><span>forfhaire an pheacthaigh, agá choimhéad i gcarcair na coire.</span></p>
<lb n="8434"/>
<lb n="8435"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="8436"/>
<lb n="8437"/><p><span>An céad-choimhéadaighe dhíobh, an mhuinighin bhíos ag duine as a</span>
<lb n="8438"/><span>bhríoghaibh corpardha agus as a mhaoinibh saoghalta.  Is 'na</span>
<lb n="8439"/><span>fhioghair so atá aní léaghthar san treas caibidil don chéid-</span>
<lb n="8440"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar do-chuaidh Samuel, ar mbeith</span>
<lb n="8441"/><span>'na mhacaomh dhó, an tan do ghairm Dia é, i ndáil</span></p>
</div>
<pb n="232"/>
<div><lb n="8442"/><p><span>Elias, agus gurab eadh adubhairt Elias ris, vade, dormi</span>
<lb n="8443"/><span>“imthigh, déana codladh.”  Ionann Elias agus foirtill nó láidir.</span>
<lb n="8444"/><span>Agus is eadh is iontuigthe as an bhfioghair se: an tan chuireas</span>
<lb n="8445"/><span>Dia gairm nó fiosrughadh ar dhuine, ré mbeith san aois óig dhó,</span>
<lb n="8446"/><span>gurab eadh do-ní seisean, an tan do dhlighfeadh aire do thabhairt</span>
<lb n="8447"/><span>do Dhia agus a fhreagra, dol i ndáil Elias .i. i muinighin a</span>
<lb n="8448"/><span>chumais chorpardha agus a chonáich shaoghalta; agus is eadh</span>
<lb n="8449"/><span>adeirid sin ris, codladh ionnta féin, agus gan freagra do ghairm Dé,</span>
<lb n="8450"/><span>ná leasughadh do dhéanamh 'na lochtaibh.</span></p>
<lb n="8451"/>
<lb n="8452"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="8453"/>
<lb n="8454"/><p><span>An dara coimhéadaighe, an dóchas bhíos ag duine ré leasughadh do</span>
<lb n="8455"/><span>dhéanamh i ndeireadh a ré.  Is air so labhras Solamh san .37.</span>
<lb n="8456"/><span>caibidil in Ecclo., mar a n-abair, praesumptio nequissima multos</span>
<lb n="8457"/><span>perdidit “is mór do chuir an t-andóchas ro-urchóideach amudha.”</span>
<lb n="8458"/><span>Ionann sin ré a rádh agus gurab mór dona daoinibh damantar trés an</span>
<lb n="8459"/><span>ndóchas bhíos aca ré huain aithrighe d'fhagháil i n-aimsir an</span>
<lb n="8460"/><span>éaga, agus dá bhríogh sin do-bheir i seachmall a déanamh 'na ham.</span></p>
<lb n="8461"/>
<lb n="8462"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="8463"/>
<lb n="8464"/><p><span>An treas coimhéadaighe, an gean bhíos ag neach ar an bpeacadh.  Bí</span>
<lb n="8465"/><span>iomorra an uiread soin do cheangal ag an bpeacadh ar an duine, go</span>
<lb n="8466"/><span>gcuireann ar a chumas féin é, ionnus nach féadann dealughadh ris.</span>
<lb n="8467"/><span>Agus is dá chur so i gcéill atá aní léaghthar san cheathramhadh</span>
<lb n="8468"/><span>caibidil déag ag Lúcás, ar an tí úd lér pósadh bean, tug do</span>
<lb n="8469"/><span>fhreagra go haindiúid ar theachtaire a thighearna, nár fhéad</span>
<lb n="8470"/><span>teacht ar a chuireadh; agus is eadh fa-deara soin, mar dobhí</span>
<lb n="8471"/><span>ceangailte i lúbaibh na locht.  Agus is 'na fhioghair so atá aní</span>
<lb n="8472"/><span>léaghthar san seiseadh caibidil déag do Leabhar na mBreitheamhan,</span>
<lb n="8473"/><span>mar a léaghthar, an tan do-chuaidh Samson do shuirghe ris an</span>
<lb n="8474"/><span>meirdrigh Dalila, gur chuireadar na Filistínigh lucht forfhaire</span>
<lb n="8475"/><span>ar gheataidhibh na cathrach d'fhastódh Samsoin astoigh.  Mar an</span>
<lb n="8476"/><span>gcéadna, an tan téid an duine do shuirghe ris an antoil, cuirid na</span>
<lb n="8477"/><span>heasgcáirde úd do luaidheamar thuas mar atá an diabhal, an saoghal</span>
<lb n="8478"/><span>agus an cholann, droch-dhúile</span></p>
</div>
<pb n="233"/>
<div><lb n="8479"/><p><span>agus dubháilce i bhforfhaire, do choimhéad chomhladh a chéadfadh,</span>
<lb n="8480"/><span>ionnus nach léigeann dó lingeadh amach ré maith-ghníomhaibh do</span>
<lb n="8481"/><span>dhéanamh.  Agus is don fhorfhaire se thig nach féadann neach</span>
<lb n="8482"/><span>céimniughadh ré déanamh deagh-oibre, ná a lámh do luadhaill ré</span>
<lb n="8483"/><span>lóir-ghníomh do dhéanamh 'na lochtaibh, ná silleadh sochrach do</span>
<lb n="8484"/><span>dhéanamh réna shúilibh, ná glór tarbhach do dhéanamh réna</span>
<lb n="8485"/><span>theangaidh, ionnus go dtig don mhilse bhréige bhíos san</span>
<lb n="8486"/><span>pheacadh, an tan téid a bhlas fá chúláiribh a choguais, gurab</span>
<lb n="8487"/><span>usa leis an duine a chlú agus a chonách saoghalta do thréigean,</span>
<lb n="8488"/><span>ioná dealughadh ris.</span></p>
<lb n="8489"/>
<lb n="8490"/><p><span>Agus is dá chur so i gcéill atá an finn-sgéal filidheachta</span>
<lb n="8491"/><span>chumas ughdar dh'áirithe ar an mathghamhain mór, mar atá go raibhe</span>
<lb n="8492"/><span>'na pheata ag duine uasal, agus gur chuir an duine uasal, tré iomad</span>
<lb n="8493"/><span>ceana air, ós cionn choire mheala é.  Agus níorbh áil leis-sean</span>
<lb n="8494"/><span>an mhil do fhromhadh; agus gabhais an duine uasal agá bhrodadh</span>
<lb n="8495"/><span>agus agá choimhéigniughadh ré hól na meala.  Gidh eadh, níorbh</span>
<lb n="8496"/><span>fheirrde dhó.  Leis sin beiris an duine uasal ar chluasaibh</span>
<lb n="8497"/><span>air, agá tharraing go heasaontach ré fromhadh na meala; agus tré</span>
<lb n="8498"/><span>iomad déistine rés an mil tug an mathghamhain súghadh foirtill</span>
<lb n="8499"/><span>foiréigneach ar a chúlaibh, gur léig a chluasa uaidh i lámhaibh an</span>
<lb n="8500"/><span>duine uasail.  Leathais ainn-séin an duine uasal a lámha timcheall</span>
<lb n="8501"/><span>a chuirp, agus tógbhais ós cionn an choire é, agus tomthar leis a</span>
<lb n="8502"/><span>cheann san choire go cúláiribh.  Gidh eadh, mar do-chuaidh an</span>
<lb n="8503"/><span>mhil fá chúláiribh an mhathghamhna, do ghabh agá hól go</span>
<lb n="8504"/><span>hainmheasardha.  Agus an tan do mhothuigh an duine uasal é go</span>
<lb n="8505"/><span>híotmhar iomarcach agá hól, do ghabh agá bhrodadh uaithe, agus</span>
<lb n="8506"/><span>níor ghluais seisean leis sin.  Cuiris ainn-séin an duine uasal a</span>
<lb n="8507"/><span>dhá láimh i n-earball an mhathghamhna, agus do-bheir tarraing</span>
<lb n="8508"/><span>tar ais air.  Agus léigis an mathghamhain an t-earball lais, mar</span>
<lb n="8509"/><span>gurbh usa leis a chaill ioná an mhil do thréigean iarna fromhadh</span>
<lb n="8510"/><span>dhó.</span></p>
<lb n="8511"/>
<lb n="8512"/><p><span>An dáil chéadna theagmhas do mhórán do dhaoinibh óga an</span>
<lb n="8513"/><span>tsaoghail se.  An tráth bhíd i n-ionnracas is leasg leó mil na</span>
<lb n="8514"/><span>mailíse agus na míghníomh do fhromhadh.  Gidh eadh, an tan bhlasaid</span>
<lb n="8515"/><span>í, agus léigid óna cleachtadh fá chúláiribh a gcoguais í, is usa</span>
<lb n="8516"/><span>leó a gclú agus a gconách saoghalta agus a sláinte chuirp agus</span>
<lb n="8517"/><span>anma</span></p>
</div>
<pb n="234"/>
<div><lb n="8518"/><p><span>do thréigean, ioná í.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar aos ainmhianach</span>
<lb n="8519"/><span>na hÉireann nach gabhann comhairle ó charaid ná ó chléir um</span>
<lb n="8520"/><span>cheann craos-óil ná drúise ná droich-bheart oile, ar mbeith ó</span>
<lb n="8521"/><span>iomad cleachtuighthe ar gcalcughadh sna coiribh sin.</span></p>
<lb n="8522"/>
<lb n="8523"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="8524"/>
<lb n="8525"/><p><span>An ceathramhadh coimhéadaighe, faitcheas na breithe aithrighe do</span>
<lb n="8526"/><span>chuirfeadh an t-oide faoisidneach ar an bpeacthach.  Amhail</span>
<lb n="8527"/><span>iomorra do-ní fiadh-chapall don chapall mhín ó neamh-aithighe na</span>
<lb n="8528"/><span>cuinge, agus tré bheith ar an bhfásach mar aon ris an ngroigh</span>
<lb n="8529"/><span>dhó, ionnus an tan bheirthear do láthair na hudhama é, gabhaidh</span>
<lb n="8530"/><span>crioth agus anbhuain é, agus saoilidh nach bí teacht ón bhfeidhm</span>
<lb n="8531"/><span>sin aige féin; - mar an gcéadna don duine théid ó bheith mín</span>
<lb n="8532"/><span>ceannsa fá chuing chrábhaidh agus fá udhaim ionnracais ar sgor</span>
<lb n="8533"/><span>uaibhrigh na hantoile fá fhásaighibh fiadhamhla an pheacaidh, an</span>
<lb n="8534"/><span>tan bhíd oireamhain na heagailse, mar atáid eagnaidhigh agus lucht</span>
<lb n="8535"/><span>síolta agus seanmórtha na suibhisgéal ag iarraidh a chuirthe fá</span>
<lb n="8536"/><span>chuing aobhdha na haithrighe, gabhaidh crioth agus gráin é,</span>
<lb n="8537"/><span>d'eagla thruime na breithe aithrighe; agus tig de sin go meinic go</span>
<lb n="8538"/><span>n-anann fiadhánta, go nach faghthar ar ná obair ionmholta uaidh.</span>
<lb n="8539"/><span>Agus is ar an tí bhíos san riocht so labhras Isaias san .57.</span>
<lb n="8540"/><span>caibidil, mar a n-abair, cor impii quasi mare fervens “croidhe</span>
<lb n="8541"/><span>an pheacthaigh amhail fhairrge ar fiochadh.”  Ionann sin ré a rádh, agus amhail</span>
<lb n="8542"/><span>bhíd tonna anfadhacha ar luasgadh agus ar luadhaill, ag tuargain a</span>
<lb n="8543"/><span>chéile san muir, agus ag coimmeasgadh a chéile druim ar dhruim,</span>
<lb n="8544"/><span>gurab mar sin bhíos muir na mímhéine agus fairrge an pheacaidh lán</span>
<lb n="8545"/><span>d'anfadh uaille agus urchóide i n-aigian na hintinne, go</span>
<lb n="8546"/><span>gcommbuaidhearthar croidhe an chiontaigh leó; agus go dtig dhe</span>
<lb n="8547"/><span>sin nach iontaobha leis dol fá bhreith charad ná chléirigh, ná a</span>
<lb n="8548"/><span>gcomhairle do dhéanamh, iar mbeith damanta dhó do bhreith a</span>
<lb n="8549"/><span>choguais féin.</span></p>
<lb n="8550"/>
<lb n="8551"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="8552"/>
<lb n="8553"/><p><span>Léaghthar san dara caibidil déag do Ghníomharthaibh na nApstal, an</span>
<lb n="8554"/><span>tan do gabhadh Peadar, gur cuireadh dá ghéibheann</span></p>
</div>
<pb n="235"/>
<div><lb n="8555"/><p><span>air.  Is eadh iomorra chialluighid an dá ghéibheann soin, mar</span>
<lb n="8556"/><span>iadhas an peacadh dá ghlas ar an anam ré déanamh an pheacaidh, mar</span>
<lb n="8557"/><span>atá cruaidh-théad na coire agus príomh-ghlas na péine.  Nó</span>
<lb n="8558"/><span>cialluighid an dá ghlas chéadna tréigean na maitheasa agus</span>
<lb n="8559"/><span>gníomhughadh an uilc.  Agus is é so chialluigheas Dáibhídh Rí sa</span>
<lb n="8560"/><span>.118. Salm, mar a n-abair, funes peccatorum circumplexi sunt me</span>
<lb n="8561"/><span>“do fhidh-cheangailsead téada na bpeacadh mé.”  Tig Solamh leis</span>
<lb n="8562"/><span>so san chúigeadh caibidil do Leabhar na Seanfhocal, mar a n-abair,</span>
<lb n="8563"/><span>funibus peccatorum suorum quisque constringitur “comh-fháisgthear</span>
<lb n="8564"/><span>gach neach lé téadaibh a pheacadh féin.”  Tig Eóin leis so san</span>
<lb n="8565"/><span>ochtmhadh caibidil mar a n-abair, qui facit peccatum servus est</span>
<lb n="8566"/><span>peccati “an tí do-ní peacadh, is daoirseach don pheacadh é.”  Dá</span>
<lb n="8567"/><span>chor i gcéill, amhail bhíos an daoirseach ceangailte ag an tí</span>
<lb n="8568"/><span>agá mbí i mbroid, gurab mar an gcéadna bhíos an t-anam</span>
<lb n="8569"/><span>cuibhrighthe i bpríosún an pheacaidh; agus fós, broid bháis air,</span>
<lb n="8570"/><span>do réir Ezec. san ochtmhadh caibidil déag, mar a n-abair, anima</span>
<lb n="8571"/><span>quae peccaverit, ipsa morietur “an t-anam do-ní peacadh, do-</span>
<lb n="8572"/><span>ghéabhaidh féin bás.”  Dá chor i gcéill, gach a mhionca do-ní</span>
<lb n="8573"/><span>duine peacadh marbhthach, go mbí ceangailte ré bás d'fhulang go</span>
<lb n="8574"/><span>síordhaidhe.</span></p>
<lb n="8575"/>
<lb n="8576"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="8577"/>
<lb n="8578"/><p><span>Tuig fós, amhail léaghthar san dara caibidil déag thuas do</span>
<lb n="8579"/><span>Ghníomharthaibh na nApstal, gur orduigh Ioruaith dias ré</span>
<lb n="8580"/><span>forchoimhéad Pheadair, do ló agus d'oidhche, an gcéin dobhaoi</span>
<lb n="8581"/><span>san bpríosún.  Mar an gcéadna do-ní an diabhal ris an bpeacthach,</span>
<lb n="8582"/><span>an gcéin bhíos i gcarcair na coire nó i mainnir na mí-mhéine,</span>
<lb n="8583"/><span>cuiridh dias dá fhorchoimhéad, mar atá an saoghal agus an cholann,</span>
<lb n="8584"/><span>do ló agus d'oidhche .i. 'na shláinte agus 'na ghalar; ionnus an</span>
<lb n="8585"/><span>tráth thig aingeal na comhairle móire, mar atá Críost, dá</span>
<lb n="8586"/><span>chuireadh ré triall as an dochraide sin, nach léigeann eagla na</span>
<lb n="8587"/><span>forfhaire sin dó aonmhachtain dol ar fheis bheannuighthe na glóire</span>
<lb n="8588"/><span>suthaine; agus fós go dtabhair diúltadh do Chríost do-bheir</span>
<lb n="8589"/><span>cuireadh dhó, agus go leanann do chomhairle na ceitheirne bhíos</span>
<lb n="8590"/><span>'na thimcheall, mar atá an cholann agus an saoghal.</span>
<lb n="8591"/></p>
</div>
<pb n="236"/>
<div><lb n="8592"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="8593"/>
<lb n="8594"/><p><span>Do réir mar is iontuigthe as an bhfábhaill-sgéal léaghthar ag</span>
<lb n="8595"/><span>Lúcás san cheathramhadh caibidil déag, mar a luaittear an cuireadh</span>
<lb n="8596"/><span>tugadh lé duine dh'áirithe do mhórán, agus do éimdheadar go</span>
<lb n="8597"/><span>háirithe triúr dol ar an gcuireadh.  An céid-fhear, an tí do</span>
<lb n="8598"/><span>cheannuigh chúig cuingreacha damh, agus adubhairt go rachadh dá</span>
<lb n="8599"/><span>bhfromhadh.  Ag so an sanntach, do-ní comhairle an tsaoghail,</span>
<lb n="8600"/><span>agus chuireas a chúig céadfadha, nó chreanas iad ré feidhm do</span>
<lb n="8601"/><span>dhéanamh don tsaoghal, agus anas i mbroid aige.  An dara fear, an</span>
<lb n="8602"/><span>tí do cheannuigh baile.  Ag so an díomsach, 'na mbí uaill-mhéin ré</span>
<lb n="8603"/><span>forlamhas flaithis agus ré haird-chéimibh saoghalta d'fhagháil,</span>
<lb n="8604"/><span>agus bhíos i ndaoirse ag an diabhal.  An treas fear, an tí lér</span>
<lb n="8605"/><span>pósadh bean, agus do loim-dhiúlt dol ar an bhfeis.  Ag so an</span>
<lb n="8606"/><span>drúiseach, bhíos i moghsaine ag measgán mhearbhaill mhacnasa na</span>
<lb n="8607"/><span>colna.  As an bhfábhaill-sgéal so is follus go mbí an céid-</span>
<lb n="8608"/><span>fhear úd .i. an saoghal, agus an treas fear .i. an corp, ag congbháil</span>
<lb n="8609"/><span>anma an pheacthaigh i gcathair ghriobháin na coire, as nach léir</span>
<lb n="8610"/><span>dhó a leas do lorgaireacht, tré aimhréidhe áruis na hurchóide,</span>
<lb n="8611"/><span>agus tré dhoilbh-cheó dhoiléir an pheacaidh.  As gach ní dá</span>
<lb n="8612"/><span>ndubhramar is iontuigthe, an tan do-ní duine peacadh marbhthach, go</span>
<lb n="8613"/><span>mbí an t-anam ceangailte fá bhroid na n-easgcarad so</span>
<lb n="8614"/><span>luaidheamar, agus go háirithe go mbí an cholann 'na chealg-</span>
<lb n="8615"/><span>námhaid chinn teallaigh aige, agus gurab í is doichte agus is</span>
<lb n="8616"/><span>docraide corrigenda cheanglas agus chréacht-loiteas é, do</span>
<lb n="8617"/><span>réir Boethius 3o de Consolatione, mar a n-abair, nulla pestis</span>
<lb n="8618"/><span>efficacior ad nocendum quam familiaris inimicus “ní fhuil pláigh</span>
<lb n="8619"/><span>is éiffeachtaighe ré dochar do dhéanamh ioná an easgcara</span>
<lb n="8620"/><span>mhuinnteardha.”</span></p>
<lb n="8621"/>
<lb n="8622"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="8623"/>
<lb n="8624"/><p><span>Is uime sin do-ní Augustine naomhtha éagnach agus iomchasaoid</span>
<lb n="8625"/><span>air féin, san seachtmhadh leabhar ro sgríobh ar an bhFaoisidin,</span>
<lb n="8626"/><span>mar a n-abair, ligatus sum non ferro alieno, sed mea ferrea</span>
<lb n="8627"/><span>voluntate “dobhádhas ceangailte, ní lé hiarann comhaightheach,</span>
<lb n="8628"/><span>acht lém thoil iarnaidhe féin.”  Dá chor i gcéill an tan fá hóg</span>
<lb n="8629"/><span>é, go gcuibhrigheadh an cholann le huaill agus lé hainmhianaibh</span>
<lb n="8630"/><span>é.  Agus mo thruaighe, is iomdha duine, go</span></p>
</div>
<pb n="237"/>
<div><lb n="8631"/><p><span>fáthach, fá mbíd an dá ghéibheann úd dobhí fá Pheadar, mar</span>
<lb n="8632"/><span>atá tréigean na maitheasa agus déanamh an uilc.</span></p>
<lb n="8633"/>
<lb n="8634"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="8635"/>
<lb n="8636"/><p><span>Atá fábhaill-sgéal ag Lúcás san seiseadh caibidil déag ar an</span>
<lb n="8637"/><span>bhfeadhmannach do chuir cuid a thighearna amudha, mar a</span>
<lb n="8638"/><span>ndubhairt, fodere non valeo, mendicare erubesco “ní fhéadaim</span>
<lb n="8639"/><span>romhar do dhéanamh; is nár liom iarratas do dhéanamh.”  As so is</span>
<lb n="8640"/><span>iontuigthe, an tí chuirthear a feadhmannas lé Dia tréna olcaibh, go</span>
<lb n="8641"/><span>mbí an céad-ghlas úd fá bhrághaid a mheanman, mar atá tréigean</span>
<lb n="8642"/><span>na maitheasa, ionnus nach féadann oibriughadh do réir na beatha</span>
<lb n="8643"/><span>gníomhaighe, ná na beatha cráibhthighe.  Tuigthear fós go mbí an</span>
<lb n="8644"/><span>dara géibheann fá anam an pheacthaigh, an tan cheangailtear i</span>
<lb n="8645"/><span>gcoir na colna é, do réir an fhábhail-sgéil léaghthar ag Lúcás</span>
<lb n="8646"/><span>san cheathramhadh caibidil déag, mar a luaidheann go dtug an tí lér</span>
<lb n="8647"/><span>pósadh bean loim-dhiúltadh dá thighearna fá dhol ar cuireadh leis,</span>
<lb n="8648"/><span>an tan adubhairt, uxorem duxi, ideo non possum venire “do phósas</span>
<lb n="8649"/><span>bean, ar an adhbhar soin ní fhéadaim teacht.”  Go fáthach, créad is</span>
<lb n="8650"/><span>iontuigthe as an samhlughadh so, acht an tí cheangailtear lé coir</span>
<lb n="8651"/><span>na colna, go mbí glas-shnaidhm dosgaoilte aice ar a anam, go</span>
<lb n="8652"/><span>raobthar lé hord na haithrighe í.  Agus is maith an teagasg do-</span>
<lb n="8653"/><span>bheir Dáibhídh Rí don duine ré hé féin do choimhéad ón ghábhadh</span>
<lb n="8654"/><span>so, mar a n-abair ris an duine san .33. Salm, declina a malo et</span>
<lb n="8655"/><span>fac bonum “claon ón olc agus déana maith.”  Óir dá seachantar an</span>
<lb n="8656"/><span>t-olc leis agus an mhaith do dhéanamh, ní heagail dó teagmháil</span>
<lb n="8657"/><span>i ngaistibh an pheacaidh.  Gidh eadh, an tí théid tar chomhairle</span>
<lb n="8658"/><span>an ríogh-fháidh, is guais dó go dteigéamhaidh i bpainntéar an</span>
<lb n="8659"/><span>pheacaidh.</span></p>
<lb n="8660"/>
<lb n="8661"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="8662"/>
<lb n="8663"/><p><span>Is trés an nguais se do bheith i gcionn an duine, fhoráileas</span>
<lb n="8664"/><span>Críost ar na daoinibh i gcoitchinne bheith ar a gcoimhéad i</span>
<lb n="8665"/><span>n-oirchill ar na holcaibh se, mar a n-abair riú san .24.</span>
<lb n="8666"/><span>caibidil ag Matha, estote parati, quia nescitis diem neque horam</span>
<lb n="8667"/><span>“bíthe ollamh, óir ní feas daoibh lá ná uair.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="8668"/><span>gurab</span></p>
</div>
<pb n="238"/>
<div><lb n="8669"/><p><span>éigcinnte uair an bháis, tar ceann gurab cinnte an bás féin do</span>
<lb n="8670"/><span>rochtain gach aoin, do réir Iob san .34. caibidil, mar a</span>
<lb n="8671"/><span>n-abair, deficiet omnis caro “rachaidh an uile cholann ar ceal.”</span>
<lb n="8672"/><span>Tuig gurab mar rabhadh dona daoinibh i gcoitchinne atá aní</span>
<lb n="8673"/><span>léaghthar san .20. caibidil don cheathramhadh leabhar do</span>
<lb n="8674"/><span>Leabhraibh na Ríogh, mar adubhairt Isaias fáidh ris an rígh</span>
<lb n="8675"/><span>Ezechias: dispone domui tuae, quia morieris “cuir ordughadh ar</span>
<lb n="8676"/><span>do theach, óir do-ghéabhair bás.  Féach, a dhuine, nach tabhair</span>
<lb n="8677"/><span>cairde ar bioth dhó gan an bás dá rochtain.  Dá chor i gcéill,</span>
<lb n="8678"/><span>acht giodh cinnte an bás, gurab éigcinnte aimsear an éaga.  Is uime</span>
<lb n="8679"/><span>sin adeir Greaghóir naomhtha san seachtmhadh caibidil déag don</span>
<lb n="8680"/><span>aonmhadh leabhar déag do sgríobh dona Béasaibh, quid sunt nati</span>
<lb n="8681"/><span>homines in mundo nisi quidam flores in campo “créad iad na daoine</span>
<lb n="8682"/><span>iarna mbreith, acht mar bhlátha an mhachaire?”  Adeir Iob san</span>
<lb n="8683"/><span>cheathramhadh caibidil déag ag labhairt ar an duine, quasi flos</span>
<lb n="8684"/><span>egreditur, et conteritur, et fugit velut umbra, et nunquam in eodem</span>
<lb n="8685"/><span>statu permanet “tig amach amhail bhláth, agus brúittear é, agus</span>
<lb n="8686"/><span>téid ar ceal amhail sgáile, agus ní anann go bráth i n-éin-</span>
<lb n="8687"/><span>riocht.”  Agus adeir Saint Augustine, san naomhadh caibidil don</span>
<lb n="8688"/><span>treas leabhar déag ró sgríobh ar Fhlaitheas Dé, nach fuil san bhás</span>
<lb n="8689"/><span>acht amhail rioth.  As na háitibh se is iontuigthe gurab éigcinnte</span>
<lb n="8690"/><span>obann uair an bháis, agus gurab gearr guaiseamhail éirim na beatha</span>
<lb n="8691"/><span>so, mar go samhailtear leis na hughdaraibh réamhráitte sin ré</span>
<lb n="8692"/><span>bláthaibh beaga nó ré réim reatha í.  Is uime sin adeir Greaghóir</span>
<lb n="8693"/><span>diadhaire, ag meas an ainreachta 'na raibhe féin:</span></p>
<lb n="8694"/>
<lb n="8695"/><p><span>Idque ipsum quod vivo, velut rapidissimus amnis,</span>
<lb n="8696"/><span>qui sursum exoriens semper ad ima fluit.</span></p>
<lb n="8697"/>
<lb n="8698"/><p><span>An Ghaoidhealg:</span></p>
<lb n="8699"/>
<lb n="8700"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="8701"/><span>Cosmhail mo bheatha ré heas,</span>
<lb n="8702"/><span>fáth dom chor i gceas ag triall,</span>
<lb n="8703"/><span>mar éirgheas d'fhoiléim aníos,</span>
<lb n="8704"/><span>téid ar a hais síos go grian.</span></p>
<lb n="8705"/>
<lb n="8706"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="8707"/><span>A briathraibh an ughdair se is iontuigthe gurab diombuan beatha nó</span>
<lb n="8708"/><span>ré an duine ar an saoghal so, mar go samhailtear leis</span></p>
</div>
<pb n="239"/>
<div><lb n="8709"/><p><span>í ré buinne nó ré heas abhann fhuaduighthear lé fánaidh go</span>
<lb n="8710"/><span>foiréigneach go grian an tsrotha, agus éirgheas go héasgaidh obann</span>
<lb n="8711"/><span>i n-uachtar arís.  Óir tar ceann gurab air féin go haonaránach do</span>
<lb n="8712"/><span>labhair san rann réamhráitte, más eadh, is iontuigthe as go</span>
<lb n="8713"/><span>mbeanann bríogh an roinn ris na daoinibh i gcoitchinne, agus gurab</span>
<lb n="8714"/><span>é fáth a dhéanta, do chor dhiombuaine na beatha aimseardha so i</span>
<lb n="8715"/><span>gcuimhne dhóibh.</span></p>
<lb n="8716"/>
<lb n="8717"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="8718"/>
<lb n="8719"/><p><span>Tar ceann go dtugthaoi ré fhada d'aithreachaibh an tsein-</span>
<lb n="8720"/><span>reachta, mar go maireadh fear dhíobh seacht gcéad bliadhain, agus</span>
<lb n="8721"/><span>fear oile ocht gcéad bliadhain agus neach oile naoi gcéad bliadhain</span>
<lb n="8722"/><span>agus ós a chionn, amhail adubhramar san chéid-leabhar, más eadh,</span>
<lb n="8723"/><span>is follus gurab luaithe bhíos an bás ag cor na ndaoine fá ghreim</span>
<lb n="8724"/><span>anois ioná anall-ód.  Agus saoilim gurab dá chur so i gcéill atá</span>
<lb n="8725"/><span>aní léaghthar ag Ezec. san naomhadh caibidil, mar do</span>
<lb n="8726"/><span>taidhbhrigheadh dhó aingeal go gcosaibh agus go sgiathánaibh, agus</span>
<lb n="8727"/><span>go bhfacaidh é ar dtús ag céimniughadh léna chosaibh agus dá éis</span>
<lb n="8728"/><span>sin ag eitill léna sgiathánaiibh.  Go fáthach, is é an t-aingeal úd</span>
<lb n="8729"/><span>teachtaire Dé .i. an bás, agus is eadh chialluighid na cosa ar a</span>
<lb n="8730"/><span>gcéimnigheadh, an maill-triall do-níodh anall-ód ag cor na</span>
<lb n="8731"/><span>n-ard-aithreach fá ghreim; na sgiatháin iomorra lé ndéanadh</span>
<lb n="8732"/><span>eitill, an luas do-ní sna haimsearaibh se, lé gcuireann na daoine</span>
<lb n="8733"/><span>fá ghreim dá bhfuadach leis; ionnus gurab ionann sgiobas dá sgríb</span>
<lb n="8734"/><span>an naoidhin agus an leanbh agus an macaomh, an t-ógán, an fear, an</span>
<lb n="8735"/><span>seanóir, agus an t-athlaoch.  Gonadh dá éagcaoine sin adeir Iob</span>
<lb n="8736"/><span>san naomhadh caibidil, dies mei velociores sunt cursore “is luaithe</span>
<lb n="8737"/><span>mo laithe ioná reathaidhe.”  Dá chor i gcéill nach éasga</span>
<lb n="8738"/><span>chríochnuigheas an reathaidhe a réim ag triall go ceann a sgríbe</span>
<lb n="8739"/><span>ioná mar chríochnuigheas an duine bocht a bheatha san réim</span>
<lb n="8740"/><span>aimseardha so, mar go n-aimsigheann an bás ar gach aon-fhód é.</span>
<lb n="8741"/><span>Gonadh dá chor sin i gcéill atá Virgil ag tabhairt teasta ar an</span>
<lb n="8742"/><span>éag, mar a labhrann ar bhás a chodhnaigh.  Ag so mar adeir:</span></p>
<lb n="8743"/>
<lb n="8744"/><p><span>Illa rapit iuvenes, prima florente iuventa,</span>
<lb n="8745"/><span>non oblita rapit sed tamen illa senes.</span>
<lb n="8746"/></p>
</div>
<pb n="240"/>
<div><lb n="8747"/><p><span>Ag so mar adeir an file Gaoidhealach, ag teacht leis aní gcéadna:</span></p>
<lb n="8748"/>
<lb n="8749"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="8750"/><span>Ní léigfe an bás, buan an ghoimh,</span>
<lb n="8751"/><span>mairg is ciontach fá a chomhair,</span>
<lb n="8752"/><span>do lucht an bheatha, is dearbh dhóibh,</span>
<lb n="8753"/><span>an leanbh seacha ná an seanóir.</span></p>
<lb n="8754"/>
<lb n="8755"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="8756"/><span>AN CÚIGEADH HALT DÉAG</span>
<lb n="8757"/><span>'na gcuirthear i gcéill cia na tearmainn chuirfeas an duine idir é féin</span>
<lb n="8758"/><span>agus guais bháis na hanma, agus cia na sgiúirsidhe lé</span>
<lb n="8759"/><span>smachtuighthear an peacthach.</span></p>
<lb n="8760"/>
<lb n="8761"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="8762"/>
<lb n="8763"/><p><span>Léaghthar ag Plutarchus i mbeathaidh Romulus go ndearnaidh</span>
<lb n="8764"/><span>Romulus teach tearmainn, fá dídean do gach aon ar a mbiadh guais</span>
<lb n="8765"/><span>nó coir bháis, acht go roicheadh ann.  Mar an gcéadna do Romulus</span>
<lb n="8766"/><span>mhór .i. Dia uile-chumhachtach, do-rinne teach tearmainn i</span>
<lb n="8767"/><span>gcomhair an chinidh dhaonna, mar atá bioth-chuimhne an bháis.</span>
<lb n="8768"/><span>Óir ní san bhás chorpardha atá guais, acht i mbás na hanma; agus</span>
<lb n="8769"/><span>fós, is é gnáth-smuaineadh an bháis chorpardha tearmann is dísle</span>
<lb n="8770"/><span>againn dár ndídean ar bhás na hanma.  Agus is 'na fhioghair sin</span>
<lb n="8771"/><span>atá aní léaghthar san .21. caibidil don treas leabhar do Leabhraibh</span>
<lb n="8772"/><span>na Ríogh ar Achab.  Óir, an tan do mhothuigh é féin i nguais tré</span>
<lb n="8773"/><span>fheirg nDé do thuilleamh, do-chuaidh dá chumhdach féin ar</span>
<lb n="8774"/><span>coimirce agus ar tearmann an luaithridh, maille réna chrothadh air,</span>
<lb n="8775"/><span>agus ré luighe ann.  Dá chor i gcéill gurab mar an gcéadna</span>
<lb n="8776"/><span>dhleaghair dona daoinibh do dhéanamh, mar atá luaithreadh na</span>
<lb n="8777"/><span>somharbhachta do chrothadh ar a gcoguasaibh, agus luighe ar léir-</span>
<lb n="8778"/><span>mheas do dhéanamh ar gach anfhochain dá dtig do thoisg an bháis</span>
<lb n="8779"/><span>orra.</span></p>
<lb n="8780"/>
<lb n="8781"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="8782"/>
<lb n="8783"/><p><span>Is uime sin adeir Iob san deachmhadh caibidil ag iarraidh anacail</span>
<lb n="8784"/><span>ar Dhia do bhíthin bheith san teach tearmainn úd, mar atá i</span>
<lb n="8785"/><span>smuaineadh na somharbhthachta agus na luaithe dá</span></p>
</div>
<pb n="241"/>
<div><lb n="8786"/><p><span>ndearnadh é féin, memento, quaeso, quod sicut lutum feceris me, et</span>
<lb n="8787"/><span>in pulverem mortis reduces me “aitchim thú, cuimhnigh gurab mar an</span>
<lb n="8788"/><span>lathaigh do-rinnis mé, agus go dtillfidh tú i luaithreadh an bháis</span>
<lb n="8789"/><span>mé.”  Dá mhaoidheamh ar Dhia, gur mhaith an díol maithmheachais é</span>
<lb n="8790"/><span>féin, tré bheith san tigh thearmainn dó, mar atá i mbioth-</span>
<lb n="8791"/><span>chuimhne an bháis.</span></p>
<lb n="8792"/>
<lb n="8793"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="8794"/>
<lb n="8795"/><p><span>Is cosmhail iomorra so leis aní léaghthar ag Ammianus san .23.</span>
<lb n="8796"/><span>leabhar, mar a n-abair go bhfuil neimh dh'áirithe loisgneach</span>
<lb n="8797"/><span>ann, lasas do láthair boill an tí ré mbeanann sí; agus gurab eadh is</span>
<lb n="8798"/><span>leigheas di, luaithreadh nó cré do chrothadh ar an mball bhíos</span>
<lb n="8799"/><span>galrach, agus go n-íocann do láthair é.  Mar an gcéadna, an tan</span>
<lb n="8800"/><span>lingeas neimh nathrachda an pheacaidh san anam, go leighistear lé</span>
<lb n="8801"/><span>crithir do chuimhne an bháis é, an mhéid go dtig do chuimhne an</span>
<lb n="8802"/><span>bháis an mheanma do mhusgladh ré déanamh aithrighe.  Is i</span>
<lb n="8803"/><span>bhfioghair aneithe céadna so atá aní léaghthar ag Matha san dara</span>
<lb n="8804"/><span>caibidil, mar do hoffráileadh leis na draoithibh miorr d'Íosa san</span>
<lb n="8805"/><span>Bheithil mar asgaidh, do chor na somharbhthachta i gcuimhne dhó.</span>
<lb n="8806"/><span>Íoc-luibh iomorra an mhiorr, lé gcaomhantar cuirp na marbh gan</span>
<lb n="8807"/><span>truailleadh.  Mar an gcéadna don íoc-luibh úd, mar atá cuimhne an</span>
<lb n="8808"/><span>bháis, do-ní caomhna agus cumhdach ar an gcoguas, ionnus nach</span>
<lb n="8809"/><span>léigeann dó truailleadh do ghabháil.</span></p>
<lb n="8810"/>
<lb n="8811"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="8812"/>
<lb n="8813"/><p><span>Léaghthar ag Ortellius in Theatro go mbíd na cnámha i gcrích</span>
<lb n="8814"/><span>dh'áirithe mar mhonadh, agus go gcuirid mar óir-chiste i</span>
<lb n="8815"/><span>dtaisgidh iad.  Créad is iontuigthe as so, acht gurab é meas lucht</span>
<lb n="8816"/><span>na críche sin ar chuimhne an bháis, gurab ionnmhus agus óir-chiste</span>
<lb n="8817"/><span>é, mar go mbíodh meas óir nó ionnmhusa aca ar na cnámhaibh do-</span>
<lb n="8818"/><span>bheireadh an bás 'na gcuimhne?</span></p>
<lb n="8819"/>
<lb n="8820"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="8821"/>
<lb n="8822"/><p><span>Go bhfios damh, is suaithnidh somholta aní do-rinne an feallsamh</span>
<lb n="8823"/><span>Diogenes, do réir mar léaghthar in Apoph.  An tan</span></p>
</div>
<pb n="242"/>
<div><lb n="8824"/><p><span>iomorra do mheas an mhéid mheanman agus an uaill aigeanta dobhí</span>
<lb n="8825"/><span>i n-Alexander Mhór, ionnus gur chuireadar lucht cluana rompa a</span>
<lb n="8826"/><span>chor i gcéill nár dhuine daonna somharbhtha é, acht gurab ó</span>
<lb n="8827"/><span>dhéibh tháinig, is eadh do mheas Diogenes 'na mheanmain, nach</span>
<lb n="8828"/><span>raibhe sás na huaille sin do mhúchadh budh mó ioná a chor i</span>
<lb n="8829"/><span>gcéill do Alexander gurab ó dhaoinibh do fhás sé, agus dá réir</span>
<lb n="8830"/><span>sin go raibhe somharbhtha.  Ar mbeith iomorra do Alexander ag</span>
<lb n="8831"/><span>triall go tóicheastalach go sluaghaibh líonmhara mar aon ris, téid</span>
<lb n="8832"/><span>Diogenes do mhuin chomhairle d'aon-toisg roimhe ar an slighidh</span>
<lb n="8833"/><span>'na raibhe a thriall, go háit 'na bhfuair ulaidh lán do</span>
<lb n="8834"/><span>chnámhaibh marbh; agus do ghabh go saothrach agá malairt idir a</span>
<lb n="8835"/><span>lámhaibh, agus ar uainibh ag iniúchadh na gceann; agus anais gan</span>
<lb n="8836"/><span>sgíoth ag malairt na gcloigeann go rochtain Alexander gus an</span>
<lb n="8837"/><span>láthair.  Agus gabhais machtnadh é ar bhfaigsin Diogenes, agus</span>
<lb n="8838"/><span>fiafruighis de créad fá raibhe amhlaidh sin go néata ag meas na</span>
<lb n="8839"/><span>gcloigeann.  “Atáim, a thighearna, ar sé, agá fhéachain an</span>
<lb n="8840"/><span>bhféadfainn cloigeann th'athar-sa dh'aithne idir na cloignibh</span>
<lb n="8841"/><span>oile se, agus ní thig sin díom.”  Tuigis Alexander as sin gur</span>
<lb n="8842"/><span>mhac duine é féin dáríribh, agus dá réir sin go raibhe somharbhtha</span>
<lb n="8843"/><span>amhail chách.  Do thuig as mar an gcéadna an comhdhochar</span>
<lb n="8844"/><span>coitcheann do-ní an bás dona daoinibh idir bheag agus mhór, dá</span>
<lb n="8845"/><span>dtig nach aitheantar taise aoin díobh seoch a chéile, do réir</span>
<lb n="8846"/><span>Ambrosius, in Hexameron, mar a n-abair, nudi omnes nascimur,</span>
<lb n="8847"/><span>nudi morimur; nulla distinctio inter cadavera mortuorum nisi forte</span>
<lb n="8848"/><span>quia gravius foetent divitum corpora distenta luxuria “tarnocht (ar</span>
<lb n="8849"/><span>sé) beirthear sinn, tarnocht do-gheibhmíd bás; ní fhuil</span>
<lb n="8850"/><span>eidirdhealughadh ar bioth idir ablachaibh na marbh, acht amháin gurab</span>
<lb n="8851"/><span>truime bréantas chorp na dtoictheach, ar mbeith ar siadadh ré</span>
<lb n="8852"/><span>drúis dóibh.”  As na briathraibh se is iontuigthe nach bí sochar ar</span>
<lb n="8853"/><span>bioth i gcorp an tsaidhbhir iar mbás; agus fós gurab murguighthe</span>
<lb n="8854"/><span>corp an tsaidhbhir iar n-éag ioná corp an truagháin.  Tig Prosper</span>
<lb n="8855"/><span>leis aní gcéadna in suis Sententiis, mar a n-abair, respice</span>
<lb n="8856"/><span>sepulcra, et vide quis servus, quis dominus, quis dives; discerne si</span>
<lb n="8857"/><span>potes vinctum a rege, fortem a debili, pulcrum a deformi “féach na</span>
<lb n="8858"/><span>tombadha, agus féach cia an mogh, cia an tighearna; breathnuigh</span></p>
</div>
<pb n="243"/>
<div><lb n="8859"/><p><span>cia an saidhbhir; déana eidirdhealughadh idir an cimeach agus an</span>
<lb n="8860"/><span>rígh, idir an láidir agus an t-anbhfann, idir an soidhealbhach agus</span>
<lb n="8861"/><span>an doidhealbhach.”  As na briathraibh se is iontuigthe an dochar</span>
<lb n="8862"/><span>coitcheann do-ní an bás dona daoinibh, as nach aitheantar drong</span>
<lb n="8863"/><span>dona foirnibh luaidheas an t-ughdar so seoch a chéile.  Gonadh</span>
<lb n="8864"/><span>uime sin adeir an file Gaoidhealach an rann so, ag teacht leis an</span>
<lb n="8865"/><span>ughdar thuas:</span></p>
<lb n="8866"/>
<lb n="8867"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="8868"/><span>Úir mo charad seoch úir oile</span>
<lb n="8869"/><span>ní aithnim, is í san uaigh;</span>
<lb n="8870"/><span>ag so im láimh é, 's ní aithnim,</span>
<lb n="8871"/><span>cnáimh an té do aithninn uaim.</span></p>
<lb n="8872"/>
<lb n="8873"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="8874"/>
<lb n="8875"/><p><span>Ó atá an anfhochain se go coitcheann i gcionn na ndaoine, ré hucht</span>
<lb n="8876"/><span>imirce do dhéanamh as an saoghal so, is eadh dhlighid, a</span>
<lb n="8877"/><span>n-earradha ionaonaigh ionnracais agus a gceasa caon-dúthrachta</span>
<lb n="8878"/><span>crábhaidh do thógbháil, agus trom-lód liosta na locht d'fhágbháil</span>
<lb n="8879"/><span>dá n-éis, agus gan anmhain ré léir-thionól gacha truise talmhaidhe</span>
<lb n="8880"/><span>dá mbí aca, acht deithneas agus deithbhir do dhéanamh ré triall,</span>
<lb n="8881"/><span>amhail do-rinneadar Clanna Israel, ré mbeith ag triall as an</span>
<lb n="8882"/><span>Éigipt dóibh; do réir mar léaghthar san dara caibidil déag in</span>
<lb n="8883"/><span>Exodo: tulit populus conspersam farinam antequam fermentaretur “do</span>
<lb n="8884"/><span>thógaibh an pobal an mhin chomhchroitte, sul do cuireadh gabháil</span>
<lb n="8885"/><span>innte.”  As so is iontuigthe go raibhe deithbhir lán-mhór ar phobal</span>
<lb n="8886"/><span>nDé ré himtheacht a hanbhroid éagcoimsigh na hÉigipte agus ré</span>
<lb n="8887"/><span>rochtain Tíre Tairrngire.  Mar an gcéadna dhligheas gach aon</span>
<lb n="8888"/><span>deithbhir agus dícheall do dhéanamh ré triall a hÉigipt</span>
<lb n="8889"/><span>urchóidigh an tsaoghail se go Tír Thairrngire an fhlaitheasa</span>
<lb n="8890"/><span>neamhdha, atá dhá tuar agus dá tairrngire dhúinn ó thús an domhain.</span>
<lb n="8891"/><span>Gidh eadh, a dhuine, is móide is in-eagluighthe dhuit guais na</span>
<lb n="8892"/><span>slighe atá romhat, gurab láimh ré ceann sgríbe do bheatha iarras do</span>
<lb n="8893"/><span>námhaid árach ort.  Is iontuighthe sin as aní léaghthar san .33.</span>
<lb n="8894"/><span>caibidil in Genesi, mar a gcuirthear síos nár iarr Esau árach</span>
<lb n="8895"/><span>ar Iacob an gcéin do fhuirigh i bhfochair Laban, dar</span>
<lb n="8896"/><span>chliamhain é.  Gidh eadh an</span></p>
</div>
<pb n="244"/>
<div><lb n="8897"/><p><span>tan do thogair dol ar imirce dá dhúthaigh féin, táinig Esau i</span>
<lb n="8898"/><span>gceilg ar an raon roimhe, ar tí a dhochair do dhéanamh.  Mar an</span>
<lb n="8899"/><span>gcéadna, an gcéin anas an duine go meinic i bhfochair an</span>
<lb n="8900"/><span>tsaoghail nó na colna, ré mbí i gcleamhnas, ní dhéin Esau .i.</span>
<lb n="8901"/><span>an t-aidhbhirseóir, aindícheall éigneach air.  Gidh eadh, an tan</span>
<lb n="8902"/><span>chuireas roimhe dol i gceann aistir agus imtheachta dá athardha</span>
<lb n="8903"/><span>féin .i. flaitheas Dé, tré fhásach na haithrighe go bealach an</span>
<lb n="8904"/><span>bháis, tig Esau .i. an t-aidhbhirseóir, ar an raon roimhe, ré</span>
<lb n="8905"/><span>foghail agus ré fíor-dhochar do dhéanamh dhó.  Do-chímíd aní se</span>
<lb n="8906"/><span>'gá chor i ngníomh go laothamhail, mar go mbí buaidhreadh ag an</span>
<lb n="8907"/><span>diabhal dá dhéanamh ar mhórán do dhaoinibh ré linn a mbáis ar</span>
<lb n="8908"/><span>nár cleachtadh buaidhreadh do dhéanamh ré linn a sláinte. Dearbhthar</span>
<lb n="8909"/><span>fírinne aneithe se lé briathraibh Greaghóir san seiseadh leabhar</span>
<lb n="8910"/><span>ro sgríobh dona hAirdheanaibh, mar a n-abair, antiquus hostis ad</span>
<lb n="8911"/><span>rapienda speccatorum animas tempore mortis crudelitatis refrenatur</span>
<lb n="8912"/><span>violentia, et quos viventes blanditiis decipit, saeviens moriendo</span>
<lb n="8913"/><span>rapit “léigthear srian ris an sean-námhaid tré éigean daor-dhála</span>
<lb n="8914"/><span>i n-aimsir an bháis ré fuadach anam na bpeacthach, agus an dream</span>
<lb n="8915"/><span>mheallas lé cluanaireacht ré linn a mbeatha, fuaduighthear leis go</span>
<lb n="8916"/><span>cuthaigh i n-aimsir a n-éaga iad.”  Agus ní headh amháin ar na</span>
<lb n="8917"/><span>peacthachaibh do-ní buaidhreadh ré linn a mbáis, acht fós ar na</span>
<lb n="8918"/><span>fíréanaibh, do réir mar léaghthar ag Sulpicius ar Mhártain</span>
<lb n="8919"/><span>naomhtha, gur thaisbéin an diabhal é féin dó ar tí a bhuaidheartha.</span>
<lb n="8920"/><span>Ag so an freagra thug Mártain air, nihil habes in me, cruenta</span>
<lb n="8921"/><span>bestia “a bhrúid fholamhail, ní fhuil cuid agat díom.”  Agus leis</span>
<lb n="8922"/><span>na briathraibh sin do thafainn Mártain uaidh é.</span></p>
<lb n="8923"/>
<lb n="8924"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="8925"/>
<lb n="8926"/><p><span>Léaghthar san aonmhadh caibidil déag in Levitico fioghar as a</span>
<lb n="8927"/><span>dtuigthear gurab diomdhach Dia don druing nach cuireann inneall</span>
<lb n="8928"/><span>aithrighe orra féin go beith ré hucht éagtha dhóibh, mar a</span>
<lb n="8929"/><span>n-áirmheann an eala idir na hainmhinntibh amhghlana, acht giodh</span>
<lb n="8930"/><span>cruthach caomh-álainn í, do bhríogh nach canann ceól náid séise</span>
<lb n="8931"/><span>síth-bhinne acht an tan bhíos ré bruinnibh báis.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="8932"/><span>is inmheasta go coitcheann gurab anam amhghlan</span></p>
</div>
<pb n="245"/>
<div><lb n="8933"/><p><span>an t-anam nach déin oirfideadh na haithrighe go huair an bháis.</span></p>
<lb n="8934"/>
<lb n="8935"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="8936"/>
<lb n="8937"/><p><span>Measaim gurab ar an druing do-ní Dia bagar go fáth-rúnda san .29.</span>
<lb n="8938"/><span>caibidil ag Ieremias, mar a n-abair, gladio, fame, et peste</span>
<lb n="8939"/><span>consumam eos “caithfead amach iad lé cloidheamh, lé gorta, agus lé</span>
<lb n="8940"/><span>pláigh.”  Dá chor i gceill, tré bheith seachmallach fá shláinte</span>
<lb n="8941"/><span>a n-anmann, go n-imeóradh smacht géar-ghonta lé trí</span>
<lb n="8942"/><span>sgiúrsadhaibh neimhneacha orra, mar atá cloidheamh, gorta, agus</span>
<lb n="8943"/><span>pláigh.  Go fáthach, is eadh chialluighid na trí hairm se lé</span>
<lb n="8944"/><span>ndéantar lot an pheacthaigh, na trí báis do luaidheamar san</span>
<lb n="8945"/><span>chéid-leabhar, mar atá an bás corpardha, bás na coire, agus bás na</span>
<lb n="8946"/><span>péine, fhuilngeas Dia do thoidheacht ar an éagcráibhtheach i</span>
<lb n="8947"/><span>ndeireadh a ré.</span></p>
<lb n="8948"/>
<lb n="8949"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="8950"/>
<lb n="8951"/><p><span>Ar dtús, fuilngidh cloidheamh an bháis chorpardha do bhualadh</span>
<lb n="8952"/><span>air, lé dteasgthar an t-anam dá chorp, ar mbeith d'fhaobhar</span>
<lb n="8953"/><span>an chloidhimh sin i n-áirithe ag gach aon, do réir Phóil san</span>
<lb n="8954"/><span>naomhadh caibidil gusna hEabhraidhibh, mar a n-abair, statutum</span>
<lb n="8955"/><span>est hominibus semel mori “do horduigheadh dona daoinibh bás</span>
<lb n="8956"/><span>d'fhagháil aoin-fheacht amháin.”  Dá chor i gcéill nach téid</span>
<lb n="8957"/><span>aon-duine as ó bhuille an chloidhimh úd an bháis chorpardha,</span>
<lb n="8958"/><span>agus dá réir sin go mbuailtear buille báis leis ar an bpeacthach</span>
<lb n="8959"/><span>mar chách.</span></p>
<lb n="8960"/>
<lb n="8961"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="8962"/>
<lb n="8963"/><p><span>An dara sgiúirse lé ndéantar an peacthach do phríomh-lot, gorta,</span>
<lb n="8964"/><span>mar atá bás na coire.  Óir, mar is iad na biadha corpardha is</span>
<lb n="8965"/><span>oileamhain chorpardha don cholainn, do ruagadh a hocrais uaithe,</span>
<lb n="8966"/><span>mar an gcéadna is é grás Dé is oileamhan spioradálta don anam, do</span>
<lb n="8967"/><span>ruagadh íota na hantoile agus ocrais na hurchóide uaithe.  Agus is</span>
<lb n="8968"/><span>í an ghorta so atá ag Dia dá bagar ar na peacthachaibh úd, amhail</span>
<lb n="8969"/><span>léaghthar san .65. caibidil ag Isaias, mar a n-abair, ag</span>
<lb n="8970"/><span>labhairt ris an druing sin, servi mei comedent, et vos esurietis</span>
<lb n="8971"/><span>íosfaid mh'óglacha-sa, agus biaidh ocras oraibh-se.</span></p>
</div>
<pb n="246"/>
<div><lb n="8972"/><p><span>Dá chor i gcéill go dtabhair sásughadh spioratdha grás dona</span>
<lb n="8973"/><span>fíréanchaibh do-ní feidhm friochnamhach dhó féin, agus do-bheir go</span>
<lb n="8974"/><span>deithbhireach dearna ré dubháilcibh agus ucht ar aithrighe, agus</span>
<lb n="8975"/><span>rénar milis mianghusach bheith ag crúdh a chumainn agus ag diúl a</span>
<lb n="8976"/><span>dhíoghraise, an tan bhíos ag tál trócaire orra.  Bí an peacthach</span>
<lb n="8977"/><span>cheana ag feódh, agus ag dol i seirg-lighe, d'easbaidh na ngrás</span>
<lb n="8978"/><span>do-bhéaradh oileamhain spioratdha dhó, dá dtiocfadh a choguas</span>
<lb n="8979"/><span>do bheith slán soinnmheach ré saothrughadh soighníomh do-bhéaradh</span>
<lb n="8980"/><span>sláinte dá anam, agus lé bhféadfadh ballán sláin-íce na beatha</span>
<lb n="8981"/><span>suthaine do shlogadh go haigian an anma.</span></p>
<lb n="8982"/>
<lb n="8983"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="8984"/>
<lb n="8985"/><p><span>An treas sgiúirse, pláigh .i. bás na péine.  Agus is í an phláigh</span>
<lb n="8986"/><span>se do-ní Dia do bhagar ar na peacthachaibh dúra domhúinte, ris nach</span>
<lb n="8987"/><span>fiú leasughadh na locht do dhéanamh, ná eatal aithmhéile amháin do</span>
<lb n="8988"/><span>thabhairt mar ainsile do Dhia i n-íoc a n-uilc.  Ag so mar</span>
<lb n="8989"/><span>adeir, san chaibidil déidheanaigh ag Isaias, ignis eorum non</span>
<lb n="8990"/><span>extinguetur “ní múchfaidhear a dteine súd.”  Ionann sin ré a rádh</span>
<lb n="8991"/><span>agus go mbí pláigh na péine ifreannda 'na torn teintidhe gan</span>
<lb n="8992"/><span>traothadh, ag losgadh agus ag lonn-bhruith an luchta nach tabhair</span>
<lb n="8993"/><span>lámh fá leasughadh a locht san bheathaidh se.</span></p>
<lb n="8994"/>
<lb n="8995"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="8996"/>
<lb n="8997"/><p><span>Is iontuigthe as aní léaghthar san dara caibidil déag do Leabhar na</span>
<lb n="8998"/><span>dTaidhbhreadh nach bí tearmann ag druing ar bioth, dá n-airde i</span>
<lb n="8999"/><span>gcéimibh saoghalta, ó na sgiúrsadhaibh se.  Ag so mar adeir Eóin</span>
<lb n="9000"/><span>san chaibidil chéadna, ecce draco magnus rufus, habens capita</span>
<lb n="9001"/><span>septem, et cornua decem, et in capitibus eius diademata septem</span>
<lb n="9002"/><span>“féach dragún mór ruadh, 'gá bhfuilid seacht gcinn, agus deich</span>
<lb n="9003"/><span>n-adharca, agus seacht rígh-mhionna ar a  cheannaibh.”  Go</span>
<lb n="9004"/><span>fáthach, is é an dragún dearg-ruadh úd at-chonnairc Eóin an</span>
<lb n="9005"/><span>bás folamhail; agus na seacht gcinn chorónta úd, na seacht gcéime</span>
<lb n="9006"/><span>onóra bhíos corónta san mhaitheas phuiblidhe, mar atáid Pápa,</span>
<lb n="9007"/><span>Impir, Rí, Prionnsa, Diúice, Marquéis, agus Iarla; na deich</span>
<lb n="9008"/><span>n-adharca, na cumhachta bhíos ag an mbás ar na seacht drongaibh</span>
<lb n="9009"/><span>se; agus cuirthear an uimhir chinnte, a deich, ar son nuimhreach</span></p>
</div>
<pb n="247"/>
<div><lb n="9010"/><p><span>éigcinnte, do nós mar is gnáth san sgrioptúir, dá chor i gcéill</span>
<lb n="9011"/><span>gurab iomdha cruth 'na mbí cur ag an mbás ar na seacht ndrongaibh</span>
<lb n="9012"/><span>úd.  Agus dá chor so i gcéill adeir file Laidneamhail áirithe na</span>
<lb n="9013"/><span>briathra so síos:</span></p>
<lb n="9014"/>
<lb n="9015"/><p><span>sub tua purpurei veniunt vestigia reges</span></p>
<lb n="9016"/>
<lb n="9017"/><p><span>“tigid rígh na róbadh bpurpuir fád lorg.”  Dá chor i gcéill nach</span>
<lb n="9018"/><span>fuil rí ná ro-fhlaith, pápa ná prionnsa, ná uachtarán oile, danach</span>
<lb n="9019"/><span>éigean an bás do leanmhain, agus láin-ghialladh dhó.  Gonadh uime</span>
<lb n="9020"/><span>sin adeir duine éigin an rann so, ag teacht leis an bhfilidh thuas:</span></p>
<lb n="9021"/>
<lb n="9022"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="9023"/><span>Truagh, a bháis, do neart,</span>
<lb n="9024"/><span>nach gabh ceart ná cóir,</span>
<lb n="9025"/><span>mar chuirthear fád smacht</span>
<lb n="9026"/><span>ríoghraidh na n-at n-óir.</span></p>
<lb n="9027"/>
<lb n="9028"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="9029"/><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="9030"/>
<lb n="9031"/><p><span>Gidh eadh, ní hé an bás corpardha is ionchuir i suim san áit se,</span>
<lb n="9032"/><span>acht bás aigmhéil na hanma.  Ní mó is iad galair gháibhtheacha an</span>
<lb n="9033"/><span>chuirp is oircheas d'éagcaoine, acht aingcise anbháile na hanma,</span>
<lb n="9034"/><span>agus fiabhrais an pheacaidh.  Is córaide a mheas gurab fiabhrais na</span>
<lb n="9035"/><span>peacaidh, aní léaghthar ag Ambrós naomhtha san cheathramhadh</span>
<lb n="9036"/><span>leabhar dá leabhraibh foirceadail, mar a sgríobhann ar an</span>
<lb n="9037"/><span>gceathramhadh caibidil ag Lúcás.  Ag so iomorra mar adeir,</span>
<lb n="9038"/><span>febris nostra avaritia est, febris nostra luxuria est, febris</span>
<lb n="9039"/><span>nostra libido est, febris nostra ambitio est, febris nostra iracundia</span>
<lb n="9040"/><span>est “ar bhfiabhrais-se an tsainnt, ar bhfiabhrais-ne an</span>
<lb n="9041"/><span>mhian-bhruith, ar bhfiabhrais-ne an drúis, ar bhfiabhrais-</span>
<lb n="9042"/><span>ne an uaill-mhian, ar bhfiabhrais-ne an fhearg.”  As na</span>
<lb n="9043"/><span>briathraibh se is iontuigthe gurab iontsamhluighthe na peacaidh agus</span>
<lb n="9044"/><span>na prímh-fhiabhrais ré chéile.  Agus atáid sé gnéithe fiabhrusa ann</span>
<lb n="9045"/><span>lé gclaoidhtear an cholann go sonnradhach.  Agus atáid sé gnéithe</span>
<lb n="9046"/><span>peacadh ann fhreagras dóibh sin, ó ngeintear othrais na hanma,</span>
<lb n="9047"/><span>do réir mar chuirfeam síos annso.</span>
<lb n="9048"/></p>
</div>
<pb n="248"/>
<div><lb n="9049"/><p><span>AN SEISEADH HALT DÉAG</span>
<lb n="9050"/><span>'na ndéantar coimmeas idir fhiabhrasaibh an chuirp agus</span>
<lb n="9051"/><span>easláinteadha na hanma, agus na riaghlacha chuirthear síos ré</span>
<lb n="9052"/><span>leigheas fiabhrusa na hanma.</span></p>
<lb n="9053"/>
<lb n="9054"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="9055"/>
<lb n="9056"/><p><span>An céid-fhiabhras díobh, dá ngoirthear quotidiana .i. fiabhras</span>
<lb n="9057"/><span>creathach chuireas saoth sealaid gach n-aon-lá.  Agus atá</span>
<lb n="9058"/><span>fiabhras spioraddha ann fhreagras dó sin, dá ngoirthear craos, lé</span>
<lb n="9059"/><span>ndéantar turnamh na hanma.  Atá fábhaill-sgéal ag Lúcás san</span>
<lb n="9060"/><span>seiseadh caibidil déag ar an saidhbhir sádhail ar a raibhe an</span>
<lb n="9061"/><span>fiabhras so, dá dtáinig a bhás agus a adhnacal i n-ifreann.  Óir</span>
<lb n="9062"/><span>an fleadhughadh laothamhail do-níodh, fá fochain bháis spioratdha</span>
<lb n="9063"/><span>dá anam é.  Mar an gcéadna, gach aon bhroinn-líonas é féin go</span>
<lb n="9064"/><span>hairceasach gach aon-lá, bí an fiabhras céadna air, agus tig éag na</span>
<lb n="9065"/><span>hanma dhe.</span></p>
<lb n="9066"/>
<lb n="9067"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="9068"/>
<lb n="9069"/><p><span>An dara fiabhras, dá ngoirthear erratica .i. fiabhras seachráin</span>
<lb n="9070"/><span>dá dtig a lúth agus a láthar do chaill do neach.  Agus atá fiabhras</span>
<lb n="9071"/><span>spioratdha ann fhreagras dó sin, dá ngoirthear leisge, cheanglas</span>
<lb n="9072"/><span>céadfadha an chuirp agus acfuinne na hanma, ionnus nach léigeann do</span>
<lb n="9073"/><span>neach lúth ná luadhaill do dhéanamh, ré déanamh maitheasa do Dhia</span>
<lb n="9074"/><span>ná dá chomharsain; agus dá bhíthin sin tig bás na hanma dhe.</span></p>
<lb n="9075"/>
<lb n="9076"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="9077"/>
<lb n="9078"/><p><span>An treas fiabhras, dá ngoirthear tertiana, gné fhiabhrais</span>
<lb n="9079"/><span>chuireas taom tamaill gach dara lá ar an othar; agus bí fuacht</span>
<lb n="9080"/><span>foiréigneach i dtús a theadhma, agus teas ainmheasardha dá éis sin.</span>
<lb n="9081"/><span>Atá fiabhras spioratdha ann dá ngoirthear formad, 'na mbíd na cáile</span>
<lb n="9082"/><span>céadna.  Ar dtús iomorra bí fuacht oighreata an fhuatha ann, lé</span>
<lb n="9083"/><span>múchtar teas grádha Dé agus na comharsan i dtoil an tnúthaigh.  Bí</span>
<lb n="9084"/><span>fós teas forloisgthe na feirge i n-aigneadh an tnúthaigh, agus dá</span>
<lb n="9085"/><span>thoisg sin tig lot na hanma dhe.</span>
<lb n="9086"/></p>
</div>
<pb n="249"/>
<div><lb n="9087"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="9088"/>
<lb n="9089"/><p><span>An ceathramhadh fiabhras, dá ngairthear continua .i. fiabhras</span>
<lb n="9090"/><span>leaptha.  Gnáth-thaom iomorra sin, ó nach faghthar faothamh</span>
<lb n="9091"/><span>go fagháil bháis nó shláinte don othar.  Agus atá fiabhras</span>
<lb n="9092"/><span>spioratdha ann fhreagras dó so, dá ngairthear sainnt, bhíos ag</span>
<lb n="9093"/><span>sámh-chnaoi agus ag seargadh an tsanntaigh do shíor.  Agus is ar</span>
<lb n="9094"/><span>an sanntach so labhras Solamh san .14. caibidil in Ecclo. mar</span>
<lb n="9095"/><span>a n-abair, non satiabitur pane sed indigens, et in tristitia erit</span>
<lb n="9096"/><span>super mensam suam “ní sáiseóchar é lé harán, acht go n-easbaidh,</span>
<lb n="9097"/><span>agus biaidh i dtoirrse ar a bhord féin.”  Ionann sin ré a rádh agus</span>
<lb n="9098"/><span>nach sáiseóchaoi ar a bhord féin an sanntach lé harán .i. leis an</span>
<lb n="9099"/><span>saidhbhreas dobhiadh aige, agus go mbiadh i dtoirrse ar bhord</span>
<lb n="9100"/><span>na péine ifreannda.  As so is iontuigthe go marbhann fiabhras</span>
<lb n="9101"/><span>na sainnte an t-anam nach faghann faothamh uaithe san</span>
<lb n="9102"/><span>bheathaidh se.</span></p>
<lb n="9103"/>
<lb n="9104"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="9105"/>
<lb n="9106"/><p><span>An cúigeadh fiabhras, dá ngairthear quartana .i. fiabhras</span>
<lb n="9107"/><span>creathach tig ar neach an ceathramhadh lá; agus is gnáth tinneas</span>
<lb n="9108"/><span>cinn ar an tí ar a mbí.  Agus atá fiabhras spioratdha ann</span>
<lb n="9109"/><span>fhreagras dó so, dá ngairthear díomas.  Agus amhail bhíos deatach</span>
<lb n="9110"/><span>ag dol i gceann an tí ar a mbí an fiabhras so, óna leanntaibh</span>
<lb n="9111"/><span>loisgneacha bhíos 'na ghoile, go mbuaidhearthar ceann an othair</span>
<lb n="9112"/><span>leó, mar an gcéadna bhíos deatach díomusa ag éirghe ón aol-ghoradh</span>
<lb n="9113"/><span>uabhair bhíos ag éirghe a grinneall chroidhe an díomsaigh, go</span>
<lb n="9114"/><span>mbuaidhearthar mullach meanman an díomsaigh lé huaill atmhair i</span>
<lb n="9115"/><span>n-aigeantaibh a mhéine.  Gonadh uime sin adeir Dáibhídh Rí</span>
<lb n="9116"/><span>ag labhairt ar na díomsachaibh san .73. Salm, superbia eorum qui</span>
<lb n="9117"/><span>te oderunt ascendet semper “éirghidh suas do ghnáth díomas na</span>
<lb n="9118"/><span>druinge fhuathuigheas tú.”  Dá chor i gcéill, an dream rénar</span>
<lb n="9119"/><span>fuathmhar Dia a los an díomusa, go mbí deatach dhubháilceadh agus</span>
<lb n="9120"/><span>doimhéine ag éirghe a híochtar amhghlan a n-aigeanta, go measgthar</span>
<lb n="9121"/><span>an mheanma leó; agus tig don urdhubhadh aigeanta sin, go ngabhann</span>
<lb n="9122"/><span>diúdán iad, agus de sin nach féadaid triall go díreach i raon na</span>
<lb n="9123"/><span>haithrighe, acht bheith ag cais-iompódh ar a gceanaibh, agus agá</span>
<lb n="9124"/><span>n-únfairt 'na n-olcaibh féin do ghnáth.</span>
<lb n="9125"/></p>
</div>
<pb n="250"/>
<div><lb n="9126"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="9127"/>
<lb n="9128"/><p><span>An seiseadh fiabhras, dá ngoirthear hectica .i. fiabhras do-bheir</span>
<lb n="9129"/><span>teas mailíseach i mballaibh an duine, dá dtig an t-othar do</span>
<lb n="9130"/><span>sheargadh agus do shámh-chnaoi, go gcailleann a lúth agus a</span>
<lb n="9131"/><span>láthar, go spealtar amach ainn-séin é, go n-éagann amhlaidh sin.</span>
<lb n="9132"/><span>Atá fiabhras spioratdha ann fhreagras dó sin, dá ngairthear drúis,</span>
<lb n="9133"/><span>'na bhfuilid na cáile céadna.  Agus is ar an bhfiabhras so na</span>
<lb n="9134"/><span>drúise labhras Iob san .31. caibidil, mar a n-abair, ignis est</span>
<lb n="9135"/><span>usque ad perditionem devorans “teine í (ar sé) chraos-shloigeas go</span>
<lb n="9136"/><span>críoch-caitheamh.”  Dá chor i gcéill go mbí an fiabhras úd</span>
<lb n="9137"/><span>pheacaidh na drúise ag fadódh agus ag folosgadh go folaightheach</span>
<lb n="9138"/><span>i mballaibh an drúisigh agá sheargadh, go spealtar fá dheóidh dhe</span>
<lb n="9139"/><span>gach blás dá mbí air, mar atá a choguas, a chlú agus a chonách</span>
<lb n="9140"/><span>saoghalta, agus fós somhaise agus sláinte a chuirp.  Is uime sin</span>
<lb n="9141"/><span>adeir Iob san chaibidil chéadna, pepigi foedus cum oculis meis,</span>
<lb n="9142"/><span>ut ne cogitarem quidem de virgine “do cheangail mé connradh rém</span>
<lb n="9143"/><span>shúilibh, ionnus nach smuaininn ar mhaighdin idir.”  Dá chor i</span>
<lb n="9144"/><span>gcéill go raibhe an uiread soin d'uamhan agus d'imeagla air ré</span>
<lb n="9145"/><span>fiabhras pheacaidh na drúise, nach eadh amháin do chuir roimhe a</span>
<lb n="9146"/><span>sheachnadh do ghlór agus do ghníomh, acht fós gur chuir roimhe</span>
<lb n="9147"/><span>álghus agus accobhar a intinne do thoirmeasg ó smuaineadh ar</span>
<lb n="9148"/><span>pheacadh na drúise.</span></p>
<lb n="9149"/>
<lb n="9150"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="9151"/>
<lb n="9152"/><p><span>Cuiridh Críost riaghail chinnte síos, lé bhféadfadh an duine é</span>
<lb n="9153"/><span>féin do leigheas agus do lór-choimhéad óna fiabhrasaibh réamhráitte,</span>
<lb n="9154"/><span>agus óna leithéidibh oile, amhail léaghthar ag Matha san seiseadh</span>
<lb n="9155"/><span>caibidil déag, mar a n-abair, qui vult venire post me abneget</span>
<lb n="9156"/><span>semetipsum, et sequatur me “an tí rénar toil teacht im dhiaidh-se,</span>
<lb n="9157"/><span>diúltuigheadh dó féin, agus leanadh mise.”  Is follus gurab riaghail</span>
<lb n="9158"/><span>chinnte ré slánughadh agus ré sár-chaomhna a duine ón uile</span>
<lb n="9159"/><span>pheacadh, stiúradh a mheanman agus a chéadfadh do thabhairt do</span>
<lb n="9160"/><span>Chríost, agus triall ar a threóir in gach slighe 'na seólfadh an</span>
<lb n="9161"/><span>duine; agus dá ndearna soin, is dearbh gurab i slighe na</span>
<lb n="9162"/><span>subháilceadh agus na síor-shláinte thriallfas, agus mar an gcéadna</span>
<lb n="9163"/><span>go gcuiridh cúl ris na coiribh go coitcheann.  Óir ní héidir a</span></p>
</div>
<pb n="251"/>
<div><lb n="9164"/><p><span>mheas gomadh easlán an tí leanas go díreach sliocht-lorg ar</span>
<lb n="9165"/><span>Slánuightheóra, nó gurab peacthach an tí chuireas é féin fá choim</span>
<lb n="9166"/><span>Phríomh-ughdair na ngrás do dháil dá lucht leanamhna.  Is córaide</span>
<lb n="9167"/><span>dhúinn Críost do leanmhain, an teagasg do-bheir Bearnard naomhtha</span>
<lb n="9168"/><span>i leabhar a Naomh-smuaineadh don duine agá fhaisnéis dó créad an</span>
<lb n="9169"/><span>sochar 'na dtéid do neach Críost do leanmhain.  Ag so mar adeir ris,</span>
<lb n="9170"/><span>cum omnes amici tui recedent a te, ille te non derelinquet, sed</span>
<lb n="9171"/><span>tuebitur a rugientibus praeparatis ad escam, et conducet te per</span>
<lb n="9172"/><span>ignotam viam, atque perducet ad plateam supernae Sion, et ibi te</span>
<lb n="9173"/><span>collocabit cum angelis, ante faciem maiestatis divinae “an tan</span>
<lb n="9174"/><span>fhúigfid do charaid tú, ní thréigfidh seisean tú, acht díonfaidh</span>
<lb n="9175"/><span>tú ón druing chonfadhaigh bhíos ollamh ré fagháil fulachta, agus</span>
<lb n="9176"/><span>do-ghéana do threórughadh tré shlighidh anaithnidh, agus béaraidh</span>
<lb n="9177"/><span>go sráid Shión uachtaraigh thú, agus do-ghéana do shuidhiughadh</span>
<lb n="9178"/><span>annsin mar aon ré hainglibh i bhfiadhnaise deilbhe na mórdhachta</span>
<lb n="9179"/><span>diadha.”  Is neartughadh leis so aní léaghthar ag Matha san .22.</span>
<lb n="9180"/><span>caibidil, mar a n-abair, ag aithfhriotal bhriathar na</span>
<lb n="9181"/><span>n-Iúdaidheach ré Críost, magister, scimus quia verax es, et viam</span>
<lb n="9182"/><span>Dei in veritate doces “a mhaighistir, is feasach linn go bhfuil</span>
<lb n="9183"/><span>tú fírinneach, agus go seólann tú slighe Dé i bhfírinne.”  As na</span>
<lb n="9184"/><span>briathraibh se Mhatha is follus gurab treóraighe Críost, ré</span>
<lb n="9185"/><span>díorghadh na ndaoine go neamh.</span></p>
<lb n="9186"/>
<lb n="9187"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="9188"/>
<lb n="9189"/><p><span>Tuig fós, do réir na riaghlach thuas, an tí thréigfeas é féin mar</span>
<lb n="9190"/><span>cheannach ar Chríost, nach inmheasta go dtréigfidhear Críost leis</span>
<lb n="9191"/><span>ar ainmhian san bhioth do chuirfeadh i gceachtar dona</span>
<lb n="9192"/><span>fiabhrasaibh réamhráitte é; do réir mar adeir Eóin san treas</span>
<lb n="9193"/><span>caibidil don chéid-Eip. ag labhairt ar Chríost omnis qui in eo</span>
<lb n="9194"/><span>manet non peccat “an tí anas ann ní dhéin peacadh.”  Is follus as</span>
<lb n="9195"/><span>so, an tí chomhnaidheas i gCríost, nach déin peacadh.  Is follus as</span>
<lb n="9196"/><span>an chaibidil chéadna nach bí aithne ar Chríost ag an tí</span>
<lb n="9197"/><span>pheacuigheas, agus nach mó at-chíthear Críost leis.  Ag so</span>
<lb n="9198"/><span>briathra Eóin, et omnis qui peccat non vidit eum, nec cognovit eum</span>
<lb n="9199"/><span>“agus gach aon (ar sé) do-ní peacadh, ní fhaiceann é, agus ní mó</span>
<lb n="9200"/><span>aithnigheas é.”  As a ndubhramar is follus gurab treóraighe</span></p>
</div>
<pb n="252"/>
<div><lb n="9201"/><p><span>Críost, agus gach aon nach triallann ar a threóir, go dteagmhann</span>
<lb n="9202"/><span>seachrán slighe dhó.</span></p>
<lb n="9203"/>
<lb n="9204"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="9205"/>
<lb n="9206"/><p><span>Cuiridh S. Augustine síos san .176. Seanmóir ní lé ndearbhthar</span>
<lb n="9207"/><span>so, mar a n-abair, Si unusquisque nostrum subdere suas passiones</span>
<lb n="9208"/><span>sibi studeat, ac super eas stare consuescat, ex ipsis sibi gradum</span>
<lb n="9209"/><span>construit quo possit ad superiora conscendere.  Elevabunt nos si</span>
<lb n="9210"/><span>fuerint infra nos, et vititis nostris scalam nobis facimus, si vitia</span>
<lb n="9211"/><span>ipsa calcamus.  Nam cum bonitatis auctore non ascendet malitia, nec</span>
<lb n="9212"/><span>cum magistro humilitatis superbia, nec cum filio virginis libido</span>
<lb n="9213"/><span>atque luxuria.  Non, inquam, ascendunt vitia post virtutum parentem,</span>
<lb n="9214"/><span>nec peccata post iustum, nec infirmitates nec morbi possunt ire</span>
<lb n="9215"/><span>post medicum “dá ndearna (ar sé) gach aon againn a dhícheall réna</span>
<lb n="9216"/><span>shiansadhaibh do chur fána chumhachtaibh féin, go gcleachtfadh</span>
<lb n="9217"/><span>seasamh ar a muin, cóirighthear leis céim dhíobh dhó féin, lé</span>
<lb n="9218"/><span>bhféadfadh dol suas gusna huachtaraibh.  Airdeóchaid suas sinn dá</span>
<lb n="9219"/><span>rabhaid fúinn.  Do-nímíd dréimire dhúinn féin dár lochtaibh, dá</span>
<lb n="9220"/><span>ngabhthar linn dár gcosaibh sna lochtaibh céadna.  Óir ní théid an</span>
<lb n="9221"/><span>mheabhail suas mar aon ré hUghdar na maitheasa, ná an t-uabhar</span>
<lb n="9222"/><span>mar aon ré Maighistir na humhlachta, ná an drúis agus an mhian-</span>
<lb n="9223"/><span>bhruith mar aon ré Mac na Maighdine.  Ní theid suas, adeirim,</span>
<lb n="9224"/><span>na lochta i ndiaidh Athar na subháilceadh, ná na peacadha i ndiaidh</span>
<lb n="9225"/><span>an Fhíréin.  Fós, ní fhéadaid na héagcruais ná na galair dol i</span>
<lb n="9226"/><span>ndiaidh an Leagha.”  As na briathraibh se S. Augustine is</span>
<lb n="9227"/><span>iontuigthe, cibé thurnas a cheana féin, agus chuireas fána smacht</span>
<lb n="9228"/><span>iad, agus nach giallann dóibh, agus fós leanas lorg Críost, nach</span>
<lb n="9229"/><span>féadaid na coire bheith mar aon ris.</span></p>
<lb n="9230"/>
<lb n="9231"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="9232"/>
<lb n="9233"/><p><span>Cidhbé rénar maith an raon díreach do leanmhain ar a lorg, tugadh</span>
<lb n="9234"/><span>dá aire aní léaghthar ag Eóin san seiseadh caibidil, mar a</span>
<lb n="9235"/><span>n-abair Críost, descendi de caelo, non ut faciam voluntatem meam,</span>
<lb n="9236"/><span>sed eius qui misit me “do thurnas do neamh, ní ré déanamh mo</span>
<lb n="9237"/><span>thoile féin, acht do dhéanamh toile an tí do chuir uaidh mé.”  Is</span>
<lb n="9238"/><span>follus as na briathraibh se cia an ród díreach is inleanta ar</span></p>
</div>
<pb n="253"/>
<div><lb n="9239"/><p><span>lorg Críost.  Óir mar is é an raon 'nar gabhadh lé Críost, óigh-</span>
<lb n="9240"/><span>réir agus umhlacht iomlán in gach éin-ní do thabhairt don Athair uile-</span>
<lb n="9241"/><span>chumhachtach, agus gurab san slighidh sin do thriall go díreach go</span>
<lb n="9242"/><span>neamh, mar an gcéadna gach aon rénar feirrde triall san chonair</span>
<lb n="9243"/><span>chéadna go neamh, ceangladh a thoil féin do thoil Chríost, agus</span>
<lb n="9244"/><span>mar sin ní thiobhraidh dúil ná searc d'éin-ní acht don ní ar a</span>
<lb n="9245"/><span>mbia gean ag Dia, agus ní thiubhra fuath d'éin-ní acht aní bhus</span>
<lb n="9246"/><span>fuathmhar ag Dia.</span></p>
<lb n="9247"/>
<lb n="9248"/><p><span>Agus an mhéid bheanas ris na sé fiabhrasaibh do luaidheamar thuas,</span>
<lb n="9249"/><span>cuirfeam annso síos sé riaghlacha cinnte fhreagras dóibh, mar atá</span>
<lb n="9250"/><span>riaghail i n-aghaidh gacha fiabhrusa dhíobh.</span></p>
<lb n="9251"/>
<lb n="9252"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="9253"/>
<lb n="9254"/><p><span>An chéid-riaghail, i n-aghaidh an chéid-fhiabhrusa, mar atá an</span>
<lb n="9255"/><span>craos: do réir Ezec. san cheathramhadh caibidil, mar a n-abair,</span>
<lb n="9256"/><span>cibus tuus quo vesceris erit in pondere “an biadh ré n-oilfidhear</span>
<lb n="9257"/><span>thú, biaidh do réir thomhais.”  Ionann sin ré a rádh agus gurab do</span>
<lb n="9258"/><span>réir mheidhe na measardhachta dhleaghair do duine é féin do</span>
<lb n="9259"/><span>shásadh do bhiadh agus do dhigh.  Agus dá ndearna sin do ghnáth</span>
<lb n="9260"/><span>do réir cháile agus chaindigheachta bídh agus dighe, ní heagail dó</span>
<lb n="9261"/><span>an fiabhras úd an chraois.</span></p>
<lb n="9262"/>
<lb n="9263"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="9264"/>
<lb n="9265"/><p><span>An dara riaghail, i gcoinne an dara fiabhrusa, mar atá an leisge: do</span>
<lb n="9266"/><span>réir Sholaimh san chúigeadh caibidil in Ecclo., mar a n-abair,</span>
<lb n="9267"/><span>ne tardes converti ad Dominum, et ne differas de die in diem “ná</span>
<lb n="9268"/><span>déana moill fá thilleadh gus an dTighearna, agus ná cuir cairde ó</span>
<lb n="9269"/><span>ló go ló.”  Ionann sin ré a rádh agus go ndligheann an duine gan a</span>
<lb n="9270"/><span>leas do chor ar ceal ná ar cairde, acht deithbhir agus deithneas do</span>
<lb n="9271"/><span>dhéanamh ris gach feidhm fíréanta fhéadfas do ghníomh-</span>
<lb n="9272"/><span>ghnáthughadh ré coimhlíonadh thoile Dé do dhruim díchill agus</span>
<lb n="9273"/><span>díoghraise.  Agus dá ndearna soin, ní heagail dó lot ná leónadh ó</span>
<lb n="9274"/><span>fhiabhras na leisge do theagmháil dó.</span></p>
<lb n="9275"/>
<lb n="9276"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="9277"/>
<lb n="9278"/><p><span>An treas riaghail, i gcoinne an treas fiabhrusa, dá ngoirthear</span>
<lb n="9279"/><span>formad: do réir Phóil san .13. ca. don chéid-Eipistil gusna</span></p>
</div>
<pb n="254"/>
<div><lb n="9280"/><p><span>Coirintibh, mar a n-abair, caritas patiens est, benigna est, non</span>
<lb n="9281"/><span>aemulatur “atá an grádh foidhideach, atá sochroidheach, ní dhéin</span>
<lb n="9282"/><span>formad.”  Ionann sin ré a rádh agus go dtig don ghrádh, an tí agá</span>
<lb n="9283"/><span>mbí sé, go mbí foidhideach ar gach éagcomhthrom agus ar gach</span>
<lb n="9284"/><span>anfhochain theagmhas dó, agus go mbí sochroidheach soronna ris gach</span>
<lb n="9285"/><span>n-aon, agus nach déin formad ré neach.  Uime sin, cibé agá mbí an</span>
<lb n="9286"/><span>grádh dáríribh, ní heagail dó fiabhras an fhormaid dá thadhall.</span></p>
<lb n="9287"/>
<lb n="9288"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="9289"/>
<lb n="9290"/><p><span>An ceathramhadh riaghail, i gcoinne an ceathramhadh fiabhrusa, dá</span>
<lb n="9291"/><span>ngairthear sainnt: do réir Mhatha san naomhadh caibidil déag, mar</span>
<lb n="9292"/><span>a n-abair, si vis perfectus esse, vade, vende omnia quae habes, et</span>
<lb n="9293"/><span>da pauperibus, et habebis thesaurum in caelo, et veni, sequere me</span>
<lb n="9294"/><span>“mása thoil leat bheith iomlán, imthigh, díol na huile neithe atá</span>
<lb n="9295"/><span>agat, agus dáil do bhochtaibh iad, agus do-ghéabhair ionnmhas ar</span>
<lb n="9296"/><span>neamh; agus tar, lean mise.”  Gidh eadh, an dream nach leanann Críost,</span>
<lb n="9297"/><span>is meinic milleadh agus míorath ag teagmháil dóibh san saoghal so; ní</span>
<lb n="9298"/><span>áirmhim an anfhochain thall.  Is i bhfioghair aneithe se atá aní</span>
<lb n="9299"/><span>léaghthar san cheathramhadh caibidil déag do Leabhar na Nuimhreach,</span>
<lb n="9300"/><span>ar Chloinn Israel, mar atá méad na ndochar ndíoghaltach do-</span>
<lb n="9301"/><span>rinne Dia dhóibh trí dhíbhfeirg, tré gan leanmhain do chomhairle</span>
<lb n="9302"/><span>Mhaoise ar an bhfásach, ionnus go rabhadar ar siadhán agus ar</span>
<lb n="9303"/><span>seachrán seachnóin an fhásaigh ré ré .40. bliadhan, agus gan acht</span>
<lb n="9304"/><span>uidhe .40. lá uathaibh go Tír Thairrngire, agus nach ráinig leó</span>
<lb n="9305"/><span>a rochtain ó shoin.  Mar sin dona daoinibh ar fásach an tsaoghail</span>
<lb n="9306"/><span>se, ré triall go Tír Thairrngire an fhlaitheasa neamhdha: an tan</span>
<lb n="9307"/><span>nach leanaid do chomhairle Chríost, ná dá réir do dhéanamh, ní</span>
<lb n="9308"/><span>bhíd acht ag praip-ionntódh ar na peacaidhibh, agus ag cais-</span>
<lb n="9309"/><span>fhilleadh ar na coiribh, go ngabhann diúdán ó na dubháilcibh iad, go</span>
<lb n="9310"/><span>nach féadaid an chonair chóir do choimhéad ar lorg Críost go neamh.</span>
<lb n="9311"/><span>Agus an tí thoigeóras Críost do leanmhain, gabhadh ar a lorg tré</span>
<lb n="9312"/><span>bhealach bheannuighthe na bochtachta.  Is iontuigthe as an riaghail</span>
<lb n="9313"/><span>se, gurab é leigheas dhleaghair do dhéanamh i gcoinne fhiabhrais</span>
<lb n="9314"/><span>na sainnte, an bhochtacht fhírinneach do leanmhain; agus is ionann</span>
<lb n="9315"/><span>sin agus Críost féin do leanmhain.  Óir ní raibhe sealbh shaoghalta</span></p>
</div>
<pb n="255"/>
<div><lb n="9316"/><p><span>aige, do réir Lúcáis san naomhadh caibidil, mar a n-abair ag</span>
<lb n="9317"/><span>labhairt ar Chríost, vulpes foveas habent, et caeli nidos, Filius</span>
<lb n="9318"/><span>autem hominis non habet ubi caput reclinet “atáid uamha ag na</span>
<lb n="9319"/><span>sionnchaibh, agus neid ag  éanlaith nimhe, gidh eadh, ní fhuil</span>
<lb n="9320"/><span>ionadh a chinn do chlaonadh ag Mac an duine.”  As na briathraibh se</span>
<lb n="9321"/><span>is iontuigthe gurab tré bhealach na bochtachta do thriall Críost go</span>
<lb n="9322"/><span>neamh; agus cibé thoigeóras lorgaireacht do dhéanamh ar Liaigh na</span>
<lb n="9323"/><span>sláinte suthaine, leanadh san chosán chéadna é, agus ní heagail</span>
<lb n="9324"/><span>dó saoth na sainnte dá mharbhadh. Is córaide do neoch gan seadh do</span>
<lb n="9325"/><span>bheith sna séadaibh saoghalta ná i n-aoibhneas na colna, aní</span>
<lb n="9326"/><span>léaghthar ag S. Augustine san .33. Eip. mar a n-abair, prospera</span>
<lb n="9327"/><span>huius mundi asperitatem habent veram, iucunditatem falsam, certum</span>
<lb n="9328"/><span>dolorem, incertam voluptatem, duram laborem, timidam quietem, rem</span>
<lb n="9329"/><span>plenam miseriae, spem beatitudinis inanem “atá (ar sé) fíor-</span>
<lb n="9330"/><span>fhraochdacht ag conáchaibh an tsaoghail se, gáirdeachas bréige,</span>
<lb n="9331"/><span>doilgheas dearbhtha, antoil éigcinnte, saothar dúr, comhnaidhe</span>
<lb n="9332"/><span>oirmheata, ní lán do thruaghántacht, dóchas díomhaoin na</span>
<lb n="9333"/><span>beannuightheachta.”  As na briathraibh se S. Augustine is iontuigthe</span>
<lb n="9334"/><span>nach fuil i bhflaitheas an tsaoghail se acht maith thig i</span>
<lb n="9335"/><span>mbréig-riocht fá ghné mhaitheasa fíre, agus nach fuil innte</span>
<lb n="9336"/><span>dáríribh acht buaile bháis agus iothlann éaga, go meinic, don</span>
<lb n="9337"/><span>druing bhíos 'na seilbh; agus uime sin go bhfuil sí dá gach aon</span>
<lb n="9338"/><span>intseachanta rénar feirrde gan fiabhras na sainnte dá mharbhadh.</span></p>
<lb n="9339"/>
<lb n="9340"/><p><span>An cúigeadh goin déag.</span></p>
<lb n="9341"/>
<lb n="9342"/><p><span>An cúigeadh riaghail, i gcoinne fhiabhrusa an uabhair: do réir</span>
<lb n="9343"/><span>Sholaimh san .29. caibidil do Leabhar na Seanfhocal, mar a</span>
<lb n="9344"/><span>n-abair, humilem spiritu suscipiet gloria “glacfaidh an ghlóir</span>
<lb n="9345"/><span>an t-umhal ó spioraid.  Ionann sin ré a rádh agus go mbí an</span>
<lb n="9346"/><span>ghlóir d'áirithe ag an druing bhíos umhal ó spioraid.  Agus gach</span>
<lb n="9347"/><span>dream 'gá mbí an ghlóir d'áirithe aca, bíd saor ófhiabhras an</span>
<lb n="9348"/><span>uabhair.  Contrárdha iomorra dá cheile atá ceann innmhe an díomsaigh</span>
<lb n="9349"/><span>agus an umhail.  Óir síos téid an díomsach i n-ifreann, agus suas</span>
<lb n="9350"/><span>ar neamh théid an t-umhal.  Is iontuigthe sin a briathraibh</span>
<lb n="9351"/><span>Lúcáis san dara caibidil mar a labhrann ar na crothaibh éagsamhla</span>
<lb n="9352"/><span>'na gcuireann Dia an dá dhruing úd.  Ag</span></p>
</div>
<pb n="256"/>
<div><lb n="9353"/><p><span>so mar adeir, deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles “do</span>
<lb n="9354"/><span>chuir sé na cumhachtaigh as a n-ionadh, agus do arduigh na</span>
<lb n="9355"/><span>humhail.”  Do réir a ndubhramar, cibé adhras don umhlacht, is</span>
<lb n="9356"/><span>dearbh dhó bheith saor ó fhiabhras an uabhair, agus fós, bheith ar</span>
<lb n="9357"/><span>lorg dhíreach Chríost go neamh.</span></p>
<lb n="9358"/>
<lb n="9359"/><p><span>An seiseadh goin déag.</span></p>
<lb n="9360"/>
<lb n="9361"/><p><span>An seiseadh riaghail, i gcoinne fhiabhrusa na drúise: do réir</span>
<lb n="9362"/><span>Phóil san chúigeadh caibidil don chéid-Eip. go Timoteus,</span>
<lb n="9363"/><span>mar a n-abair, teipsum castum custodi “coimhéid tú féin</span>
<lb n="9364"/><span>geanmnaidh.”  Dá chor i gcéill, cibé choimhéadas é féin go gasta</span>
<lb n="9365"/><span>geanmnaidh, go mbí saor ó fhiabhras na coire se .i. na drúise.</span></p>
<lb n="9366"/>
<lb n="9367"/><p><span>Tuig, a dhuine, gur choimhéid Críost go cinnte gach riaghail</span>
<lb n="9368"/><span>díobh so, do bhríogh gurab é fein is liaigh ré leigheas gach</span>
<lb n="9369"/><span>othrais anma dá mbí ar an duine, agus go mbeanann ris an liaigh</span>
<lb n="9370"/><span>gcineólta na sioróipe agus na seirbh-dheocha sláin-íce do</span>
<lb n="9371"/><span>fhromhadh rés an othar, ionnus gomadh lughaide a dhéistin an liaigh</span>
<lb n="9372"/><span>dá bhfromhadh roimhe, agus fós, gurab móide dobhiadh fios a</span>
<lb n="9373"/><span>mbríogh ag an liaigh, é féin dá bhfromhadh rompa, agus mar an</span>
<lb n="9374"/><span>gcéadna fios na ngalar do bheith aige.  Gonadh uime sin adeir</span>
<lb n="9375"/><span>Petrus Chrysologus san .150. Seanmóir, medicus qui non fert</span>
<lb n="9376"/><span>infirmitates, curare nescit, et qui non fuerit cum infirmo infirmus,</span>
<lb n="9377"/><span>infirmo non potest conferre sanitatem “an liaigh nach iomchrann na</span>
<lb n="9378"/><span>héagcruais, ní heól dó leigheas do dhéanamh; agus an tí nach</span>
<lb n="9379"/><span>biaidh éagcruaidh leis an easlán, ní fhéadann sláinte do thabhairt</span>
<lb n="9380"/><span>don othar.”  Ionann sin ré a rádh agus go ndleaghair galar comhpáise</span>
<lb n="9381"/><span>agus truaighe do bheith aige don othar.  Gonadh uime sin do fromhadh</span>
<lb n="9382"/><span>lé Críost, maille ré truaighe do bheith aige dhóibh ré linn gach</span>
<lb n="9383"/><span>uilc agus gach anfhorlainn dá dteagmhadh dhóibh, mar atá fuacht</span>
<lb n="9384"/><span>agus íota agus ocras, tár agus tarcaisne, aithis agus iomcháineadh,</span>
<lb n="9385"/><span>díbirt agus deóraidheacht, bochtacht, broid, braighdeanas agus bás;</span>
<lb n="9386"/><span>agus fós, do fromhadh leis féin gach anfhochain díobh.</span></p>
<lb n="9387"/>
<lb n="9388"/><p><span>An seachtmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="9389"/>
<lb n="9390"/><p><span>Is móide is inmheasta gurab liaigh Críost, agus gurab íoc-luibh na</span>
<lb n="9391"/><span>hamarráin, aní léaghthar ag S. Augustine, ag sgríobhadh</span></p>
</div>
<pb n="257"/>
<div><lb n="9392"/><p><span>ar an .21. Salm, mar a n-abair, intelligat homo medicum esse</span>
<lb n="9393"/><span>Deum et tribulationem medicamentum esse ad salutem, non poenam ad</span>
<lb n="9394"/><span>damnationem. Sub medicamento ureris, secaris, clamas: non audit</span>
<lb n="9395"/><span>medicus ad voluntatem, sed audit ad sanitatem “tuigeadh an duine</span>
<lb n="9396"/><span>gurab liaigh Dia agus gurab leigheas an buaidhreadh ré sláinte</span>
<lb n="9397"/><span>d'fhagháil, nach pian ré damnadh.  Ar mbeith dhuit fá leigheas</span>
<lb n="9398"/><span>loisgthear thú, gearrthar thú, éighmhe tú: ní éisteann an liaigh</span>
<lb n="9399"/><span>do réir do thoile, acht do réir do shláinte.”  As na briathraibh</span>
<lb n="9400"/><span>se S. Augustine is follus gurab liaigh Dia, agus dá réir sin Críost.</span>
<lb n="9401"/><span>Is follus mar an gcéadna, an buaidhreadh agus gach dochar oile</span>
<lb n="9402"/><span>theagmhas don fhíréan ionnraic, gurab sioróipe searbha agus íoc-</span>
<lb n="9403"/><span>luibhe borba do-bheir Dia dhóibh do shlánughadh a n-anmann.  Óir,</span>
<lb n="9404"/><span>tar ceann go mbí an bormont searbh, measaid na leagha bhíos fír-</span>
<lb n="9405"/><span>eólach gurab folláin é.  Mar an gcéadna is dearbh lé Fáith-liaigh</span>
<lb n="9406"/><span>na fírinne gurab folláin bormont na buaidheartha dá fhíréanaibh</span>
<lb n="9407"/><span>féin; agus dá réir sin, an tan teagmhas buaidhreadh nó anfhochain don</span>
<lb n="9408"/><span>fhíréan, dlighidh a ghábháil chuige go haontuightheach toileamhail,</span>
<lb n="9409"/><span>mása galar, nó éag cloinne nó carad, nó caill fhearainn nó maoine</span>
<lb n="9410"/><span>saoghalta, nó anfhorlann easgcarad é, agus a mheas gurab mar</span>
<lb n="9411"/><span>smachtughadh imreas Dia na dochair sin air.  Tig Hieronymus leis</span>
<lb n="9412"/><span>so, ag sgríobhadh ar Ezechiel, mar a n-abair, providentia Dei</span>
<lb n="9413"/><span>omnia gubernantur, et quae putatur poena medicina est “is tré</span>
<lb n="9414"/><span>oirchill Dé fhollamhnuighthear na huile, agus aní mheastar 'na</span>
<lb n="9415"/><span>phéin is leigheas é.”  Féach mar adeir, ag teacht leis aní thuas,</span>
<lb n="9416"/><span>aní is gortughadh lé neach, gurab leigheas dó é.</span></p>
<lb n="9417"/>
<lb n="9418"/><p><span>An t-ochtmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="9419"/>
<lb n="9420"/><p><span>Is uime sin adeir S. Augustine san ionadh réamhráitte thuas, novit</span>
<lb n="9421"/><span>medicus quid salutiferum quidve contrarium petat aegrotus.  Aegroti</span>
<lb n="9422"/><span>estis, nolite ergo dictare quae vobis medicamenta velit apponere</span>
<lb n="9423"/><span>“bídh a fhios ag an liaigh créad aní is folláin nó a chontrárdhacht</span>
<lb n="9424"/><span>iarras an t-othar.  Othair sibh, ar an adhbhar soin ná</span>
<lb n="9425"/><span>deachtuighthear libh don liaigh na leighis is toil leis do chur</span>
<lb n="9426"/><span>ribh.”</span>
<lb n="9427"/></p>
</div>
<pb n="258"/>
<div><lb n="9428"/><p><span>An naomhadh goin déag.</span></p>
<lb n="9429"/>
<lb n="9430"/><p><span>As so is iontuigthe nach dleaghair dhúinn locht d'fhagháil ar</span>
<lb n="9431"/><span>aon-smacht bhus toil ré Dia do dhéanamh orainn, agus nach dleaghair</span>
<lb n="9432"/><span>dhúinn bheith íogmhar éagcaointeach tré leigheas dá ghéire agus dá</span>
<lb n="9433"/><span>ghoirte chuirfeas rinn.  Óir is meinic bhíos an galar comh-</span>
<lb n="9434"/><span>guasachtach soin gurab éigean don liaigh losgadh, gearradh cneis,</span>
<lb n="9435"/><span>agus teasgadh ball do dhéanamh ar an othar, do shúil réna shláinte</span>
<lb n="9436"/><span>d'aiseag dhó.  Mar an gcéadna do-ní Liaigh na hanma ris an tí</span>
<lb n="9437"/><span>shaoileas do shlánughadh.  Uime sin adeir Hieronymus ag sgríobhadh</span>
<lb n="9438"/><span>gó a charaid éagcruaidh, artis est medicinae aliquoties ignibus</span>
<lb n="9439"/><span>et ferro curare.  Quid mirum si Dominus nostrarum medicus animarum</span>
<lb n="9440"/><span>turbinibus excutiat, calamitatibus purgat “beanaidh ris an ealadhain</span>
<lb n="9441"/><span>leighis ar uairibh leigheas do dhéanamh lé teintibh agus lé hiarann.</span>
<lb n="9442"/><span>Créad an t-iongnadh dá ndearntaoi leis an dTighearna, Liaigh ar</span>
<lb n="9443"/><span>n-anmann, sguabadh le hiomghaothaibh, glanadh le hamhgaraibh?”</span>
<lb n="9444"/><span>Ionann sin ré a rádh agus mar go bhfuilngeann an t-othar</span>
<lb n="9445"/><span>corpardha iomad fualaing tré shíneadh láimhe an leagha corpardha,</span>
<lb n="9446"/><span>mar cheannach ar shláinte a chuirp, mar an gcéadna is mó sa</span>
<lb n="9447"/><span>chách dhleaghair don tí ar a mbí othras na hanma foidhide do</span>
<lb n="9448"/><span>dhéanamh ris gach síneadh láimhe dá dtabhair Liaigh na hanma dhó,</span>
<lb n="9449"/><span>dá ghéire agus dá ghoimheamhlacht dobhiadh an síneadh láimhe,</span>
<lb n="9450"/><span>bíodh gomadh gnáth-ghalar goithneach géir-neimhneach, nó caill</span>
<lb n="9451"/><span>chloinne nó chonách é.</span></p>
<lb n="9452"/>
<lb n="9453"/><p><span>An ficheadmhadh goin.</span></p>
<lb n="9454"/>
<lb n="9455"/><p><span>Is córaide dá gach othar sin do dhéanamh gurab do thuar a shláinte</span>
<lb n="9456"/><span>ghortuighthear leis an liaigh é.  Gonadh uime sin adeir Hieronymus</span>
<lb n="9457"/><span>san Eipistil do sgríobh go Hamandus, non parcit medicus ut parcat,</span>
<lb n="9458"/><span>saevit ut misereatur “ní choigleann an liaigh go gcoigleadh;</span>
<lb n="9459"/><span>gabhaidh dásacht é go ndearnadh trócaire, nó go ngabhadh truaighe</span>
<lb n="9460"/><span>é.”  Ionann sin ré a rádh agus nach gabhann gan síneadh láimhe,</span>
<lb n="9461"/><span>sioróipe agus seirbh-dheocha do thabhairt don othar, dá neamh-</span>
<lb n="9462"/><span>thoil, do shúil ré coimhéad agus ré coigilt a shláinte dhó; agus</span>
<lb n="9463"/><span>fós, go ngabhann fearg agus dásacht an liaigh ris, ar a leas, an tan</span>
<lb n="9464"/><span>bhíos ag diúltadh aneith budh</span></p>
</div>
<pb n="259"/>
<div><lb n="9465"/><p><span>mhaith dhó do ghlacadh, agus ag iarraidh aneith budh anfholláin</span>
<lb n="9466"/><span>dó; mar do-chíthear linn go meinic go mbí fear an fhiabhrusa ag</span>
<lb n="9467"/><span>iarraidh iomaid dighe, nó ag codladh i meadhón laoi, nó a shamhail</span>
<lb n="9468"/><span>oile sin, agus mar bhíos an liaigh agá thoirmeasg air, agus fós go</span>
<lb n="9469"/><span>ngabhann fearg é ris an othar tré bheith liosta agá n-iarraidh,</span>
<lb n="9470"/><span>agus sin uile ar leas an othair.  Mar an gcéadna do-ní an Liaigh</span>
<lb n="9471"/><span>spioratdha .i. Dia uile-chumhachtach, do-bheir deoch dhomblasta</span>
<lb n="9472"/><span>dona hothraibh shaoileas do shlánughadh.  Óir do-bheir bochtacht</span>
<lb n="9473"/><span>don druing do loiteadh le conách saoghalta, agus do-bheir galar don</span>
<lb n="9474"/><span>druing leóntar lé sláinte chorpardha, agus beanaidh clann agus</span>
<lb n="9475"/><span>caraid don druing 'gá mbíodh uaill asta, agus sin uile do</span>
<lb n="9476"/><span>shlánughadh anma an othair.  Uime sin, a dhuine, gach smacht dá</span>
<lb n="9477"/><span>ghéire, agus gach ciorrbhadh cuirp, cloinne, carad agus conáich bhus</span>
<lb n="9478"/><span>toil ré Dia do dhéanamh ort, gabh chugat ó chroidhe chobhsaidh é,</span>
<lb n="9479"/><span>agus tabhair glóir agus moladh do Dhia dá chionn.</span></p>
<lb n="9480"/>
<lb n="9481"/><p><span>AN SEACHTMHADH HALT DÉAG</span>
<lb n="9482"/><span>as a dtuigthear go bhfuilid trí modha ar a ndéin Dia leigheas</span>
<lb n="9483"/><span>spioratdha i gcoitchinne, i n-aghaidh ghalar agus easláinte na</span>
<lb n="9484"/><span>hanma.</span></p>
<lb n="9485"/>
<lb n="9486"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="9487"/>
<lb n="9488"/><p><span>An chéad-mhodh dhíobh, lé tréidheanas, nó lé trosgadh.  Ag so réim</span>
<lb n="9489"/><span>leighis do coimhéadadh lé hElias ré ré .40. lá go rochtain</span>
<lb n="9490"/><span>shléibhe Oreb dhó.  Mar an gcéadna do Mhaoise, agus do</span>
<lb n="9491"/><span>Chríost féin.  Do choimhéid fós Eóin Baiste réim tréidheanais</span>
<lb n="9492"/><span>feadh a ré.  Do choimhéadadar fós na hil-mhílte do naomh-</span>
<lb n="9493"/><span>aithreachaibh agus do naomh-óghaibh an tsein-reachta agus na Nua-</span>
<lb n="9494"/><span>fhiadhnaise, an réim se an troisgthe agus an tréidheanais, mar is</span>
<lb n="9495"/><span>follus a mórán d'áitibh an Scrioptúra, agus a mórán do stairibh do</span>
<lb n="9496"/><span>sgríobhadh lé roighne ríogh-ughdar na heagailse, budh liosta ré a</span>
<lb n="9497"/><span>gcur síos annso.  Agus ní headh amháin is iontuigthe annso,</span>
<lb n="9498"/><span>tréidheanas nó trosgadh do dhéanamh ó bhiadh nó ó dhigh, acht fós</span>
<lb n="9499"/><span>ó gach sódh agus ó gach sáimhrighe shaoghalta oile ó shoin</span></p>
</div>
<pb n="260"/>
<div><lb n="9500"/><p><span>amach; agus go mór-mhór óna peacaidhibh.  Is córaide tréidheanas</span>
<lb n="9501"/><span>do dhéanamh óna peacaidhibh, aní léaghthar ag S. Augustine, ag</span>
<lb n="9502"/><span>sgríobhadh ar Eóin, mar a n-abair, ieiunium magnum et generale</span>
<lb n="9503"/><span>est abstinere ab iniquitatibus et illicitis voluptatibus saeculi,</span>
<lb n="9504"/><span>quod est perfectum ieiunium “is trosgadh mór coitcheann fulang ó</span>
<lb n="9505"/><span>urchóidibh agus ó ainmhianaibh éigcneasta an tsaoghail, is trosgadh</span>
<lb n="9506"/><span>iomlán ann.”  As na briathraibh se S. Augustín is follus nach eadh</span>
<lb n="9507"/><span>amháin is trosgadh ann, fulang ó bhiadh agus ó dhigh, acht fós</span>
<lb n="9508"/><span>gurab fíor-throsgadh fulang ón pheacadh agus óna feidhmibh bheanas</span>
<lb n="9509"/><span>ris.  Tuigthear fós a briathraibh S. Bearnard san .38. Seanmóir,</span>
<lb n="9510"/><span>nach eadh amháin dhleaghair don duine trosgadh do dhéanamh ó</span>
<lb n="9511"/><span>bhiadhaibh, acht fós go ndleaghair dhó srian do chor réna</span>
<lb n="9512"/><span>chéadfadhaibh, dá bhfastódh ó chíocras chraosach na gcean.</span>
<lb n="9513"/><span>Ag so mar adeir, si sola gula peccavit, sola ieiunet, si vero</span>
<lb n="9514"/><span>peccaverunt et membra caetera, cur non ieiunent et ipsa?  Ieiunet</span>
<lb n="9515"/><span>igitur oculus a curiosis, et rlqa. “más é an craos amháin do</span>
<lb n="9516"/><span>pheacuigh, troisgthear leis féin amháin, agus is lór é.  Gidh eadh,</span>
<lb n="9517"/><span>má do pheacuighsead na boill oile, créad as nach troisgfidhe leó-</span>
<lb n="9518"/><span>san mar an gcéadna?  Ar an adhbhar sin déanadh an tsúil trosgadh ó</span>
<lb n="9519"/><span>amharc néata, agus an chluas ó éisteacht an ithiomráidh agus</span>
<lb n="9520"/><span>briathar mímhéine na meirdreach, agus an béal ó bhréagaibh agus ó</span>
<lb n="9521"/><span>bhriathraibh borba baothánta, agus an lámh ó thadhall thruaillidhe,</span>
<lb n="9522"/><span>agus an chos ó chéimniughadh chealgach chlaon-rúnach.”  As na</span>
<lb n="9523"/><span>háitibh se is léir nach lór do neoch trosgadh ó bhiadh, acht fós</span>
<lb n="9524"/><span>nach foláir dhó trosgadh agus fulang do dhéanamh ó pheacaidhibh</span>
<lb n="9525"/><span>oile.</span></p>
<lb n="9526"/>
<lb n="9527"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="9528"/>
<lb n="9529"/><p><span>Is córaide do neoch trosgadh do dhéanamh ó iomad bídh agus dighe, a</span>
<lb n="9530"/><span>mhionca do-chuaidh fleadhachas bídh agus dighe i ndochar don</span>
<lb n="9531"/><span>druing do shainnteóchadh iad.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar</span>
<lb n="9532"/><span>Holofernes, dar beanadh a cheann agus é ar meisge ar lár a</span>
<lb n="9533"/><span>shluaigh, amhail adubhramar thuas romhainn, do réir mar léaghthar</span>
<lb n="9534"/><span>san treas caibidil déag do Leabhar Iudith; agus ar Ammon mac</span>
<lb n="9535"/><span>Dáibhídh Ríogh, do marbhadh lé muinntir a dhearbhráthar, ar mbeith</span>
<lb n="9536"/><span>don Ammon chéadna ar meisge agus é ag caitheamh fhleidhe, amhail</span>
<lb n="9537"/><span>léaghthar san treas caibidil déag don dara</span></p>
</div>
<pb n="261"/>
<div><lb n="9538"/><p><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh.  Ní headh fós téid an biadh sádhail</span>
<lb n="9539"/><span>i ndochar, náid na deocha sobhlasta, acht fós téid tuir-bhiadh agus</span>
<lb n="9540"/><span>táir-dheoch i ndochar do lucht a gcaithmhe.  Bíodh a fhiadhnaise</span>
<lb n="9541"/><span>sin ar Ádhamh, lér cailleadh grás Dé agus a chuid d'oighreacht</span>
<lb n="9542"/><span>nimhe ar ghreim d'ubhall, amhail léaghthar san dara caibidil in</span>
<lb n="9543"/><span>Genesi; agus ar Esau, do reic a oighreacht ar chorn praisge,</span>
<lb n="9544"/><span>amhail léaghthar san .25. caibidil in Genesi.</span></p>
<lb n="9545"/>
<lb n="9546"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="9547"/>
<lb n="9548"/><p><span>Is córaide fós do neoch tréidheanas do dhéanamh ó sháimhrighe agus</span>
<lb n="9549"/><span>ó rath shaoghalta, a mhionca do-chuaidh neach i n-olcaibh ó</span>
<lb n="9550"/><span>chonách agus ó onóir shaoghalta dá rochtain.  Bíodh a fhiadhnaise</span>
<lb n="9551"/><span>sin ar Shaul, dobhí go maith sul ráinig i bhflaitheas na</span>
<lb n="9552"/><span>n-Iúdaidheach, amhail léaghthar san naomhadh caibidil don chéid-</span>
<lb n="9553"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh.  Gonadh uime sin adeir an fáidh</span>
<lb n="9554"/><span>Daniel agá iomchasaoid, quia proiecisti sermonem Domini, et</span>
<lb n="9555"/><span>proiecit te Dominus ne sis rex super Israel “do bhríogh (ar sé)</span>
<lb n="9556"/><span>gur ruagais uait comhrádh an Tighearna, do ruaig an Tighearna thusa,</span>
<lb n="9557"/><span>go nach budh rí ar Israel tú.”  Neartuighid briathra Chrysostomus</span>
<lb n="9558"/><span>naomhtha, san chéid-leabhar ro sgríobh de Curialium Nugis, lé</span>
<lb n="9559"/><span>fírinne aneithe se, mar a n-abair, noverca virtutis prosperitas:</span>
<lb n="9560"/><span>baculis suis applaudit ut noceat, et infelici successu</span>
<lb n="9561"/><span>fortunatis obsequitur, ut in fine perniciem preretur conviviis suis;</span>
<lb n="9562"/><span>ab initio propinans dulcia, et cum inebriati fuerint, letale virus</span>
<lb n="9563"/><span>miscet, et siquid deterius est quo specie sui clarescit, amplius</span>
<lb n="9564"/><span>eo stupentibus oculis densiorem infundit caliginem “leas-mháthair</span>
<lb n="9565"/><span>na subháilceadh an conách: is amhlaidh do-ní toirn-chleas go</span>
<lb n="9566"/><span>n-urchóideadh; agus is lé triall neamhchonáich do-ní feidhm dona</span>
<lb n="9567"/><span>toictheachaibh, ionnus fá dheireadh go n-oibrigheadh milleadh léna</span>
<lb n="9568"/><span>fleadhaibh; ar dtús ag ól-toghairm a milis-deoch, agus iar mbeith</span>
<lb n="9569"/><span>ar meisge dhóibh do-ní cumasg neimhe marbhthaighe tríotha; agus dá</span>
<lb n="9570"/><span>raibhe nísa mheasa ioná a chéile dheallruigheas tréna ghné, is</span>
<lb n="9571"/><span>mó sa chách iar ngabháil mhachtnaidh na súile dhoirtear dlúith-</span>
<lb n="9572"/><span>néall dorcha orra é.”  As na briathraibh se Chrysostomus is</span>
<lb n="9573"/><span>iontuigthe gurab eagail don druing ibheas brogóid na beatha so i</span>
<lb n="9574"/><span>dtús a ré do bhríogh gurab gnáth ris an saoghal searbhóga</span></p>
</div>
<pb n="262"/>
<div><lb n="9575"/><p><span>do dháil dóibh i ndeireadh a n-aimsire, agus míorath i ndíol</span>
<lb n="9576"/><span>mhacnasa na hóige, agus fós dol i n-olcas tré fhlaitheas</span>
<lb n="9577"/><span>saoghalta dá rochtain, ionnus lé fás a n-innmhe go bhfásaid a</span>
<lb n="9578"/><span>n-ainmhiana.</span></p>
<lb n="9579"/>
<lb n="9580"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="9581"/>
<lb n="9582"/><p><span>Féach Dáibhídh Rí, feabhas na teasta dobhí air sul ráinig sé i</span>
<lb n="9583"/><span>bhflaitheas, amhail léaghthar san seachtmhadh caibidil don chéid-</span>
<lb n="9584"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh mar do marbhadh leómhan leis, ar</span>
<lb n="9585"/><span>mbeith ag ionghaire chaorach dhó; agus fós mar do-rinne iomad do</span>
<lb n="9586"/><span>neithibh tásgamhla oile.  Gidh eadh, ar mbeith 'na rí dhó do-rinne</span>
<lb n="9587"/><span>adhaltrannas ré Bersabe, bean Urias, amhail leaghthar san</span>
<lb n="9588"/><span>aonmhadh caibidil déag don dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh.</span>
<lb n="9589"/><span>Féach mar do thuit Solamh, ar mbeith 'na rí dhó, tar a bhfuair</span>
<lb n="9590"/><span>d'eagna agus do shubháilcibh ó Dhia, ionnus gur tháith é féin go</span>
<lb n="9591"/><span>héigceart ré mnáibh deórata, tug air adhradh do láimh-dhéibh i</span>
<lb n="9592"/><span>n-aghaidh reachta Dé, amhail léaghthar san aonmhadh caibidil déag</span>
<lb n="9593"/><span>don treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh.</span></p>
<lb n="9594"/>
<lb n="9595"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="9596"/>
<lb n="9597"/><p><span>Féach Achab, ar mbeith 'na rí dhó, mar thug Iesabel inghean</span>
<lb n="9598"/><span>ríogh Sidoniorum mar mhnaoi, thug air íodhal-adhradh do</span>
<lb n="9599"/><span>dhéanamh, amhail léaghthar san seiseadh caibidil déag don treas</span>
<lb n="9600"/><span>leabhar do Leabhraibh na Ríogh.  Gidh eadh, is eadh dhleaghair don</span>
<lb n="9601"/><span>tí leanas lorg Achab san olc, a lorg mar an gcéadna do leanmhain</span>
<lb n="9602"/><span>san aithrighe, agus do-ghéabhaidh mar sin aiseag a shláinte</span>
<lb n="9603"/><span>spioratdha, amhail fuair Achab, do réir Hieronymus, san Eipistil</span>
<lb n="9604"/><span>ro sgríobh go Oceanum, mar a n-abair ag labhairt ar Achab,</span>
<lb n="9605"/><span>ieiunabat in sacco et ambulabat demisso capite, et salvatus est</span>
<lb n="9606"/><span>“do throisg sé i sacc, agus do shiubhail sé maille réna cheann</span>
<lb n="9607"/><span>crom, agus is mar sin do slánuigheadh é.”  Is lé haithrighe fós do</span>
<lb n="9608"/><span>dhéanamh do turnadh fearg Dé ré fuirinn chathrach Ninive.  Is</span>
<lb n="9609"/><span>amhlaidh fós do fóireadh an puibleacán.  Is amhlaidh mar an gcéadna</span>
<lb n="9610"/><span>fuair Nabugodonosor aiseag a fhlaitheasa, amhail léaghthar ag</span>
<lb n="9611"/><span>Daniel san cheathramhadh caibidil.  Uime sin, gach aon leanfas</span>
<lb n="9612"/><span>'na lochtaibh a lorg, leanadh i leasughadh a mbeart iad.</span>
<lb n="9613"/></p>
</div>
<pb n="263"/>
<div><lb n="9614"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="9615"/>
<lb n="9616"/><p><span>Féach mar do saobhadh Gedeon, Ezechias, Manasses,</span>
<lb n="9617"/><span>Nabugodonasor agus na céada oile tré fhlaitheas saoghalta dá</span>
<lb n="9618"/><span>rochtain.  Gidh eadh, ní hionann so agus an sochar tig don</span>
<lb n="9619"/><span>bhochtacht, do réir Mhatha san chúigeadh caibidil, mar a</span>
<lb n="9620"/><span>n-abair, beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum</span>
<lb n="9621"/><span>caelorum “is beannuighthe na boicht ó spioraid, óir is leó flaitheas</span>
<lb n="9622"/><span>nimhe.”  Tig Solamh leis so san deachmhadh caibidil in Ecclo.,</span>
<lb n="9623"/><span>mar a n-abair, pauper propter scientiam et religionem gloriam</span>
<lb n="9624"/><span>adipiscitur “greamuighidh an bocht tré eólas agus tré iris an</span>
<lb n="9625"/><span>ghlóir.”  Dá chor i gcéill, an tí bhíos bocht do dhruim eólusa</span>
<lb n="9626"/><span>agus fhíréandachta, gurab sealbh dhíleas dó an ghlóir shíor.</span>
<lb n="9627"/><span>Gidh eadh, ní hí so sealbh do-bheir Solamh san chaibidil</span>
<lb n="9628"/><span>chéadna don tsaidhbhir, mar a n-abair, dives ob divitias suas</span>
<lb n="9629"/><span>in honore est “atá an saidhbhir tréna mhaoinibh féin i n-onóir.”</span>
<lb n="9630"/><span>Ionann sin ré a rádh agus gurab í an onóir shaoghalta is sealbh don</span>
<lb n="9631"/><span>toictheach.  Is do chor aneithe se i gcéill atá an fábhaill-sgéal</span>
<lb n="9632"/><span>léaghthar ag Lúcás san seiseadh caibidil déag mar a n-innistear</span>
<lb n="9633"/><span>go dtugadh sealbh na glóire i n-ucht Abraham don bocht Lazarus,</span>
<lb n="9634"/><span>agus gur cuireadh an saidhbhir sádhail dá bhruith san bhráith-</span>
<lb n="9635"/><span>theinidh, i ndíol na saidhbhreas saoghalta fuair san bheathaidh</span>
<lb n="9636"/><span>se, mar nár chuir i nglóir do Dhia ná i soileas a chomharsan iad.</span></p>
<lb n="9637"/>
<lb n="9638"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="9639"/>
<lb n="9640"/><p><span>Is córaide a mheas gurab é lorg Lazarus is inleanta ré seilbh na</span>
<lb n="9641"/><span>glóire do ghreamughadh agus ré sláinte spioratdha do chaomhna agus</span>
<lb n="9642"/><span>do choimhéad, an réim do choimhéid Críost féin, mar atá na</span>
<lb n="9643"/><span>saidhbhris shaoghalta do thréigean ar bhochtacht, do réir Lúcáis</span>
<lb n="9644"/><span>san naomhadh caibidil mar a n-abair, vulpes foveas habent, et</span>
<lb n="9645"/><span>volucres caeli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput</span>
<lb n="9646"/><span>reclinet “atáid uamha ag na sionnchaibh, agus neid ag éanlaith</span>
<lb n="9647"/><span>nimhe, gidh eadh, ní fhuil ionadh a chinn do chlaonadh ag Mac an</span>
<lb n="9648"/><span>duine.”  As so is iontuigthe gur fromhadh tréidheanas na bochtachta</span>
<lb n="9649"/><span>lé Críost, mar shompla dhúinne ré seachnadh na saidhbhreas, mar</span>
<lb n="9650"/><span>leigheas dar n-anmannaibh, agus ré tuar seilbhe na glóire suthaine.</span>
<lb n="9651"/></p>
</div>
<pb n="264"/>
<div><lb n="9652"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="9653"/>
<lb n="9654"/><p><span>An dara modh ar a ndéin Dia leigheas spioratdha, lé gcaomhnann agus</span>
<lb n="9655"/><span>lé ndáileann sláinte anma don duine i n-aghaidh na ngalar</span>
<lb n="9656"/><span>spioratdha bhíos ar a thí, lé purgóidibh persecution agus</span>
<lb n="9657"/><span>buaidheartha, lé braighdeanas, lé díbirt, agus leis gach anfhochain</span>
<lb n="9658"/><span>oile fhuilngeas Dia do thoidheacht ar a fhíréanaibh féin.  Is</span>
<lb n="9659"/><span>iomdha sompla san Scrioptúir agá shuidhiughadh so.  Léaghthar san</span>
<lb n="9660"/><span>.7. caibidil in Genesi go ndearnsad a chlann fanámhad fá</span>
<lb n="9661"/><span>Naoi, ar mbeith ar meisge dhó ó chaoraibh na fíneamhna dithe iar</span>
<lb n="9662"/><span>dturnamh na díleann.  Léaghthar san treas caibidil déag in Genesi</span>
<lb n="9663"/><span>gur fhógair Dia do Abraham dol ar díbirt as a dhúthaigh, agus</span>
<lb n="9664"/><span>teach a athar agus a fhialas do thréigean.  Léaghthar ag Pól san</span>
<lb n="9665"/><span>chúigeadh caibidil go Galatas, gur fhuiling Isaac inghreim óna</span>
<lb n="9666"/><span>bhráthair Ismael.  Léaghthar san .27. caibidil in Genesi go</span>
<lb n="9667"/><span>ndeachaidh Iacob ar díbirt d'eagla a bhráthar Esau. Léaghthar</span>
<lb n="9668"/><span>san .37. caibidil gur dhíoladar a bhráithre Ioseph.  Léaghthar</span>
<lb n="9669"/><span>san .18. caibidil don chéid-leabhar do Leabhraibh na Ríogh go</span>
<lb n="9670"/><span>raibhe Saul ar tí Dháibhídh Ríogh do mharbhadh.  Féach fós, cia</span>
<lb n="9671"/><span>dona fáidhibh da nacharbh éigean fromhadh dighe domblasta inghreama</span>
<lb n="9672"/><span>agus anfhorlainn an tsaoghail se, mar is follus do thaoibh Elias,</span>
<lb n="9673"/><span>Ezechiel, Daniel, Tobias, Amos, Ionas, Iob, agus il-</span>
<lb n="9674"/><span>iomad oile.  Féach fós mar do fromhadh na sioróipe céadna lé Críost</span>
<lb n="9675"/><span>féin, mar is follus do réir Mhatha san dara caibidil, 'na</span>
<lb n="9676"/><span>dheóraidheacht don Éigipt, i n-il-iomad amarráin oile do</span>
<lb n="9677"/><span>fuilngeadh leis ó am a thuismidh go huair a lámhuighthe ré hucht a</span>
<lb n="9678"/><span>chéasta; agus sin uile mar shompla dona daoinibh ré fromhadh na</span>
<lb n="9679"/><span>gcorn gcéadna, do chaomhna agus do choimhéad a sláinte spioratdha</span>
<lb n="9680"/><span>dhóibh.</span></p>
<lb n="9681"/>
<lb n="9682"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="9683"/>
<lb n="9684"/><p><span>An treas modh ar a ndéin Dia leigheas spioratdha, lé gcaomhnann</span>
<lb n="9685"/><span>agus lé ndáileann sláinte spioratdha dona daoinibh, mar atá lé</span>
<lb n="9686"/><span>sgaoileadh fhola.  Mar sin tarla d'Abél do marbhadh lé Cain,</span>
<lb n="9687"/><span>amhail léaghthar san .4. caibidil in Genesi.  Is amhlaidh tarla</span>
<lb n="9688"/><span>dona naoidheanaibh, amhail léaghthar san dara caibidil ag Matha,</span>
<lb n="9689"/><span>mar do marbhadh lé muinntir Ioruaith iad, agus cheithre</span></p>
</div>
<pb n="265"/>
<div><lb n="9690"/><p><span>mhíle dhéag a líon.  Amhlaidh fós tarla d'Eóin Baiste, dar</span>
<lb n="9691"/><span>beanadh a cheann san phríosún, do réir Mharcais san seiseadh</span>
<lb n="9692"/><span>caibidil.  Gá dtám ris, tarla an leigheas céadna dona hapstalaibh</span>
<lb n="9693"/><span>uile, acht Eóin Bruinne amháin.  Agus is uime luaidhim na neithe</span>
<lb n="9694"/><span>se, mar shompla dona daoinibh ré hiomchar gan anfhochaine</span>
<lb n="9695"/><span>theagmhas dóibh.  Óir do réir Phóil san chúigeadh caibidil déag</span>
<lb n="9696"/><span>gusna Rómhánchaibh, quaecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam</span>
<lb n="9697"/><span>scripta sunt “gach ní atá arna sgríobhadh, is dar dteagaisg-ne</span>
<lb n="9698"/><span>atá arna sgríobhadh.”  Dá chor i gcéill, gach ní dá sgríobhthar san</span>
<lb n="9699"/><span>Scrioptúir, agus gach sompla aithristear ann, gurab mar eisiompláir</span>
<lb n="9700"/><span>dona Críostaidhthibh, réna mbeathaidh do stiúradh go dlightheach,</span>
<lb n="9701"/><span>chuirthear i gcairt na canóna iad.  Tarla fós dona trí Phápa</span>
<lb n="9702"/><span>dhéag agus fiche dobhí ag follamhnughadh na heagailse i ndiaidh</span>
<lb n="9703"/><span>Chríost, amhail léaghthar ag roighne ríogh-ughdar na heagailse.</span>
<lb n="9704"/><span>Tarla mar an gcéadna d'Íosa Críost féin, amhail léaghthar ag Pól</span>
<lb n="9705"/><span>san dara caibidil go Philipp., mar a n-abair, humiliavit</span>
<lb n="9706"/><span>semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis.</span>
<lb n="9707"/><span>Propter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est</span>
<lb n="9708"/><span>super omne nomen “do umhluigh Críost é féin go bás, fós go bás na</span>
<lb n="9709"/><span>croiche.  Uime sin do arduigh Dia é, gur dháil gairm dhó ós cionn</span>
<lb n="9710"/><span>na huile gharma.”  Mar an gcéadna do-ní Dia ris an uile fhíréan</span>
<lb n="9711"/><span>umhluigheas é féin ré bás d'fhulang go haontuightheach, tré</span>
<lb n="9712"/><span>choimhlíonadh an cheirt ar son Dé: arduighthear é go ngairmthear</span>
<lb n="9713"/><span>rí i bhflaitheas Dé dhe, tréna mhaith-ghníomharthaibh.  Gidh</span>
<lb n="9714"/><span>eadh, do-ním iongantas annso don oirnis do thogh Críost ré</span>
<lb n="9715"/><span>básughadh bháis na coire, mar atá a bhás corpardha féin do thogha</span>
<lb n="9716"/><span>mar arm lé dícheannadh bháis na coire; amhail do thairrngir</span>
<lb n="9717"/><span>Oseas san treas caibidil déag, mar a n-abair i bpearsain</span>
<lb n="9718"/><span>Chríost, ero mors tua, o mors “ó a bháis, is mise bhus bás duit.”</span>
<lb n="9719"/><span>Dá chor i gcéill gurab léna bhás corpardha féin do mhuirbhfeadh</span>
<lb n="9720"/><span>bás na coire.  Agus atá Isaias san .25. caibidil ag gealladh</span>
<lb n="9721"/><span>aneithe céadna, mar a n-abair go réimhfhéagsanach ag labhairt ar</span>
<lb n="9722"/><span>Chríost, praecipatabit mortem in sempiternum “leagfaidh sé an bás</span>
<lb n="9723"/><span>go síordhaidhe.”  Dá chor i gcéill go raibhe a bhara fá Chríost</span>
<lb n="9724"/><span>an bás síordhaidhe do thoirneadh léna bhás corpardha féin.  Mar an</span>
<lb n="9725"/><span>gcéadna do-ní gach</span></p>
</div>
<pb n="266"/>
<div><lb n="9726"/><p><span>fíréan 'na chéim féin.  Óir tar ceann nach fuil ar chumas duine,</span>
<lb n="9727"/><span>dá ghníomhaibh féin, bás na coire do mharbhadh, más eadh, an tan</span>
<lb n="9728"/><span>bhíos táith-cheangailte lé gníomharthaibh Dé, tré ghliú na ngrás,</span>
<lb n="9729"/><span>féadaidh an céadna do dhéanamh.</span></p>
<lb n="9730"/>
<lb n="9731"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="9732"/>
<lb n="9733"/><p><span>Is i bhfioghair aneithe se atá aní léaghthar san dara caibidil don</span>
<lb n="9734"/><span>cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na Ríogh, ar mbeith d'uisge</span>
<lb n="9735"/><span>Ierico searbh, do theilg Eliseus salann ann, agus dobhí glan</span>
<lb n="9736"/><span>soimhilis dá éis sin.  Mar an gcéadna, an tan táittear ar</span>
<lb n="9737"/><span>ngníomhai-ne ré gníomhaibh Críost, bí an luaighidheacht chéadna</span>
<lb n="9738"/><span>aca, do réir a gcéime féin.</span></p>
<lb n="9739"/>
<lb n="9740"/><p><span>An t-aonmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="9741"/>
<lb n="9742"/><p><span>Atá fioghair oile ag teacht leis aní se léaghthar san treas caibidil</span>
<lb n="9743"/><span>déag don cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na Ríogh: an tan do</span>
<lb n="9744"/><span>thogair Ioas Rí teannadh ar a bhogha lé soighid do dhiobhragadh</span>
<lb n="9745"/><span>as, tig Eliseus an fáidh, agus cuiris a dhá láimh do chongnamh</span>
<lb n="9746"/><span>lais san bhogha.  Mar an gcéadna do-ní Dia ris na fíréanaibh, an</span>
<lb n="9747"/><span>tan chuirid rompa féin cathughadh do dhéanamh i n-aghaidh na</span>
<lb n="9748"/><span>ndubháilceadh.  Óir tar ceann gurab é Dia is prímh-</span>
<lb n="9749"/><span>ghníomhuightheóir prinnsiopálta ré déanamh na ndeagh-oibreadh, más</span>
<lb n="9750"/><span>eadh, ní háil leis gan comhoibriughadh na bhfíréan.  Agus is uime</span>
<lb n="9751"/><span>sin adeir Pól i n-eipistil d'áirithe, coadiutores Dei sumus</span>
<lb n="9752"/><span>“lucht conganta do Dhia sinn,” ar sé.  Agus adeir an Pól céadna</span>
<lb n="9753"/><span>san treas caibidil don chéid-Eip. gusna Coirintibh, ag teacht</span>
<lb n="9754"/><span>leis aní gcéadna, na briathra so, unusquisque propriam mercedem</span>
<lb n="9755"/><span>accipiet secundum laborem suum “do-gheóbhaidh gach aon-duine</span>
<lb n="9756"/><span>tuarastal do réir a oibre féin.”  As so is iontuigthe go bhfuil</span>
<lb n="9757"/><span>éigeantach ag gach aon comhoibriughadh do dhéanamh ré Dia, ré</span>
<lb n="9758"/><span>greamughadh fhlaithis Dé.</span></p>
<lb n="9759"/>
<lb n="9760"/><p><span>An dara goin déag.</span></p>
<lb n="9761"/>
<lb n="9762"/><p><span>Tuig, a dhuine, go bhfuilid trí theachta lé forfhógra an bháis.</span>
<lb n="9763"/><span>An céid-teachtaire, na guaise iomdha atá i gcionn an duine; agus is</span>
<lb n="9764"/><span>tréna n-éagsamhlacht sin adeir Solamh san naomhadh caibidil</span></p>
</div>
<pb n="267"/>
<div><lb n="9765"/><p><span>in Ecclo., nescit homo finem suum “ní feas do dhuine a chríoch</span>
<lb n="9766"/><span>féin.”  Is iomdha sompla follus do féadfaidhe do chur síos annso,</span>
<lb n="9767"/><span>fhúigfeam gan luadh.  Féach aní léaghthar san .23. caibidil don</span>
<lb n="9768"/><span>cheathramhadh leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar do marbhadh</span>
<lb n="9769"/><span>Iosias naomhtha neamhurchóideach lé rígh anfhlaitheach na</span>
<lb n="9770"/><span>hÉigipte go foiréigneach lé harm; agus mar sin do mhórán oile.</span>
<lb n="9771"/><span>Gidh eadh, ní hadhbhar mímheisnigh ná doimheasta do bheith ag an</span>
<lb n="9772"/><span>bpobal ar neach naomhtha dá bhfaghadh bás obann, an tan bhíos</span>
<lb n="9773"/><span>innill ollamh ré fagháil an bháis, agus é ionnraic.  Agus fós, ní</span>
<lb n="9774"/><span>feirrde neach bás suaimhneach d'fhagháil ar a leabaidh dhó,</span>
<lb n="9775"/><span>amhail fuair Antiochus, madh peacthach an tí éagas.</span></p>
<lb n="9776"/>
<lb n="9777"/><p><span>An treas goin déag.</span></p>
<lb n="9778"/>
<lb n="9779"/><p><span>An dara teachtaire, galair; mar is follus a mórán do thaomaibh agus</span>
<lb n="9780"/><span>d'easláintibh marbhthacha tig ar dhuine.  Agus dá gcuireadh duine</span>
<lb n="9781"/><span>i n-iongantas, créad as a bhfuaradar an drong dobhí ria ndílinn</span>
<lb n="9782"/><span>ann ré fhada, féadtar sé réasúin do thabhairt ris.  Ar dtús,</span>
<lb n="9783"/><span>feabhas na gcoimplex, ar mbeith i ngar don phréimh ór fhásadar</span>
<lb n="9784"/><span>dhóibh.  An dara réasún, measardhacht na hoileamhna do chaithdís.</span>
<lb n="9785"/><span>An treas réasún, falláin an bhídh.  An ceathramhadh réasún, an fios</span>
<lb n="9786"/><span>dobhí ag Ádhamh ar nádúir na luibheann, lé seóladh dá shliocht cia</span>
<lb n="9787"/><span>dhíobh budh falláine.  An cúigeadh réasún, an suidhiughadh sáimh</span>
<lb n="9788"/><span>dobhí ar na haird-reannaibh an tan sin.  An seiseadh réasún, dia-</span>
<lb n="9789"/><span>ordughadh Dé.</span></p>
<lb n="9790"/>
<lb n="9791"/><p><span>An ceathramhadh goin déag.</span></p>
<lb n="9792"/>
<lb n="9793"/><p><span>An treas teachtaire, éiglidheacht an chuirp agus claochlódh na</span>
<lb n="9794"/><span>gcéadfadh.  Gidh eadh, atáid neithe ann oirneas an arsaidheacht.</span>
<lb n="9795"/><span>Ar dtús, eólas foirbhthe ar na neithibh diadha, amhail adeir Iob</span>
<lb n="9796"/><span>san dara caibidil déag, mar a n-abair, in antiquis est sapientia,</span>
<lb n="9797"/><span>“atá an eagna sna seanaibh.”  An dara ní, críonnacht</span>
<lb n="9798"/><span>chríochnuightheach sna neithibh saoghalta, amhail adeir Iob san</span>
<lb n="9799"/><span>dara caibidil déag, in his qui multo sunt tempore est prudentia</span>
<lb n="9800"/><span>“atá an chríonnacht san druing chaitheas iomad aimsire.”  An treas</span>
<lb n="9801"/><span>ní, modh cádhais don arsaidheacht, amhail léaghthar san naomhadh</span>
<lb n="9802"/><span>caibidil déag do Levitico: coram cano capite surge</span></p>
</div>
<pb n="268"/>
<div><lb n="9803"/><p><span>“déana coimhéirghe rés an gceann liath.”  An ceathramhadh ní,</span>
<lb n="9804"/><span>ceannsughadh an mhacnasa, amhail adeir Solamh san cheathramhadh</span>
<lb n="9805"/><span>caibidil do Leabhar na hEagna, aetas senectutis, vita immaculata</span>
<lb n="9806"/><span>“aos na harsaidheachta, beatha neamhcháidheach.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="9807"/><span>go mbí mórán d'uaill agus d'anmhacnas agus d'ainmhianaibh na</span>
<lb n="9808"/><span>hóige arna múchadh san arsaidheacht, ionnus nach bí leanmhain ná</span>
<lb n="9809"/><span>lorgaireacht aice ar lochtaibh na hóige; agus fós go mbí lán do</span>
<lb n="9810"/><span>ghráin agus do dhéistin rompa, agus go dtig dhe sin go mbí an</span>
<lb n="9811"/><span>arsaidheacht naomhtha neimhchiontach, lán do dhéistin agus do</span>
<lb n="9812"/><span>ghráin ar ainmhianaibh eisionnraca na hóige, ionnus go dtig dhe</span>
<lb n="9813"/><span>sin, amhail adeir Solamh, go mbí neamh-cháidheach a los na</span>
<lb n="9814"/><span>seanórdhachta.  An cúigeadh ní oirneas an arsaidheacht, mar atá</span>
<lb n="9815"/><span>méadughadh na luaigheachta.  Óir ní fhuil dá fhaide bhíos neach</span>
<lb n="9816"/><span>ag tuilleamh tuarastail tré shaothrughadh na subháilceadh, nach</span>
<lb n="9817"/><span>móide a thuarastal é.</span></p>
<lb n="9818"/>
<lb n="9819"/><p><span>An cúigeadh goin déag.</span></p>
<lb n="9820"/>
<lb n="9821"/><p><span>Atáid trí neithe ionchomhartha do leith an bháis chorpardha.  An</span>
<lb n="9822"/><span>céid-ní, go ndleaghair do neach go haontuightheach feitheamh ris</span>
<lb n="9823"/><span>an mbás gcorpardha, do bhríogh go dtabhair suaimhneas dóibh ó</span>
<lb n="9824"/><span>iomad d'ainiarsmadhaibh saoghalta, amhail léaghthar ag Solamh</span>
<lb n="9825"/><span>san dara caibidil in Ecclo., cuncti dies eius laboribus et aerumnis</span>
<lb n="9826"/><span>pleni sunt “bíd a uile laithe súd lán do shaotharaibh agus</span>
<lb n="9827"/><span>d'amhgaraibh.”  Dá chor i gcéill gur thuar suaimhneasa don</span>
<lb n="9828"/><span>fhíréan bheith dealuighthe ré buaidhreadh agus ré cathughadh an</span>
<lb n="9829"/><span>tsaoghail an tan do-gheibh bás; agus fós, mar do-gheibh sealbh an</span>
<lb n="9830"/><span>tuarastail thuilleas ar an saoghal, amhail adeir Eóin san</span>
<lb n="9831"/><span>cheathramhadh caibidil déag do Leabhar na dTaidhbhreadh, beati</span>
<lb n="9832"/><span>mortui qui in Domino moriuntur “is beannuighthe na mairbh do-gheibh</span>
<lb n="9833"/><span>bás san Tighearna.”  Agus ní héigcneasta sin do rádh, do bhríogh</span>
<lb n="9834"/><span>gurab i ndiaidh an bháis do-gheibhid a dtuarastal.  Agus atá</span>
<lb n="9835"/><span>Críost, san dara caibidil déag ag Lúcás, dár dteagasg, agá</span>
<lb n="9836"/><span>iarraidh orainn inneall do chur orainn féin ré glacadh an tuarastail,</span>
<lb n="9837"/><span>mar a n-abair, sint lumbi vestri praecincti, et lucernae ardentes</span>
<lb n="9838"/><span>in manibus vestris “bídís bhar bhfordronna ceangailte, agus</span>
<lb n="9839"/><span>lóchrainn ag lasadh 'nar lámhaibh.”  Dá chor i</span></p>
</div>
<pb n="269"/>
<div><lb n="9840"/><p><span>gcéill go ndleaghair don tí bhíos ré hucht an bháis é féin</span>
<lb n="9841"/><span>do cheangal ré bheith ionaistir, agus lóchrainn na ndeagh-</span>
<lb n="9842"/><span>oibreadh do bheith ar lasadh 'na lámhaibh, ré triall do ghlacadh a</span>
<lb n="9843"/><span>thuarastail ar neamh, ionnus nach cuirfeadh dall ciach nó dorchadas</span>
<lb n="9844"/><span>dubháilceadh don chonair chóir é.  Tuig trí neithe san teagasg so.</span>
<lb n="9845"/><span>Ar dtús, go ndleaghair dhó bheith coinnil cumhang, ionnus nach</span>
<lb n="9846"/><span>biadh dá shrianadh ná dá shraoilleadh tar ais, tré bheith</span>
<lb n="9847"/><span>ceangailte sna dubháilcibh dhó; agus fós, lóchrainn na ndeagh-</span>
<lb n="9848"/><span>oibreadh do bheith 'na láimh, agus é ar lasadh do ghrádh Dé agus na</span>
<lb n="9849"/><span>comharsan, agá sheóladh i slighe na subháilceadh go neamh.</span></p>
<lb n="9850"/>
<lb n="9851"/><p><span>An seiseadh goin déag.</span></p>
<lb n="9852"/>
<lb n="9853"/><p><span>An dara ní dhleaghair dhó, bás cháigh do ghabháil chuige go</span>
<lb n="9854"/><span>soirbh, ar mhórán d'adhbharaibh.  An céad-adhbhar dhíobh, do</span>
<lb n="9855"/><span>chionn gurab toil ré Dia a mbás, agus nach dleaghair do neach</span>
<lb n="9856"/><span>bheith doirbh fá thoil nDé do choimhlíonadh.  An dara hadhbhar,</span>
<lb n="9857"/><span>do bhríogh gurab é créatúir Dé an tí éagas, agus nach dleacht do</span>
<lb n="9858"/><span>neach doirbheas dá ghabháil fá Dhia do dhéanamh a dhíola féin dá</span>
<lb n="9859"/><span>chréatúir.  An treas adhbhar, do bhríogh gur orduigh Dia bás dá</span>
<lb n="9860"/><span>gach aon-duine, agus dá réir sin nach dleaghair do neoch doilgheas</span>
<lb n="9861"/><span>do ghabháil tré thoil nDé do choimhlíonadh.  An ceathramhadh</span>
<lb n="9862"/><span>hadhbhar, do bhríogh go saorann an bás corpardha an duine ó iomad</span>
<lb n="9863"/><span>d'amhgaraibh na beatha so, agus dá réir sin gomadh córa don</span>
<lb n="9864"/><span>chomharsain lúth-gháir do bheith orra ná doilgheas tréna gcaraid</span>
<lb n="9865"/><span>do rochtain san sáimhrighe nach fuaradar san bheathaidh se.  An</span>
<lb n="9866"/><span>cúigeadh hadhbhar, do bhríogh go bhfaicthear do Dhia créad aní</span>
<lb n="9867"/><span>is fearr dá gach neach, agus mar sin nach dleaghair do neach</span>
<lb n="9868"/><span>doilgheas do bheith air tré Dhia do bhreith a charad as an</span>
<lb n="9869"/><span>mbeathaidh se san bheathaidh shuthain.  An seiseadh hadhbhar, do</span>
<lb n="9870"/><span>bhríogh go ndéin an chumhaidh dochar éadtarbhach don tí chaoineas</span>
<lb n="9871"/><span>a charaid éagas i staid mhaith.  An seachtmhadh hadhbhar as nach</span>
<lb n="9872"/><span>dleaghair do neach cumhaidh do dhéanamh i ndiaidh an tí théid</span>
<lb n="9873"/><span>uaidh, más tré iomad gráidh i ndiaidh an tí éagas.  Óir is meinic</span>
<lb n="9874"/><span>bhíos grádh ainmhianach éagmaise ag neach, dá dtig faill do</span>
<lb n="9875"/><span>thabhairt i ngrádh Dé, tar mar budh dlightheach dhó, agus go dtig</span>
<lb n="9876"/><span>dhe sin,</span></p>
</div>
<pb n="270"/>
<div><lb n="9877"/><p><span>mar shlánughadh ar anam an tí mhaireas, an tí is mó agá raibhe</span>
<lb n="9878"/><span>a annsacht ioná do Dhia, do bhreith uaidh ar a leas.  Óir is meinic</span>
<lb n="9879"/><span>do-ní duine míréir Dhé, do dhéanamh réire an tí is ro-ionmhain</span>
<lb n="9880"/><span>leis.  Amhail adeir S. Augustin ag sgríobhadh ar Genesin ad</span>
<lb n="9881"/><span>Litteram: saepe offenditur Deus ne offendatur amicus “is meinic</span>
<lb n="9882"/><span>do-níthear míréir Dhé, do sheachna mhíréire na carad do</span>
<lb n="9883"/><span>dhéanamh.”  Agus mar sin, an tan at-chí Dia muirnín mic nó inghine,</span>
<lb n="9884"/><span>caomhthaigh nó coigéile, ag neach, go mbeireann uaidh iad, ionnus go</span>
<lb n="9885"/><span>dtiobhradh aire dhó féin.  An t-ochtmhadh hadhbhar, do bhríogh</span>
<lb n="9886"/><span>go gcreidtear linn eiséirghe na marbh, agus dá réir sin go</span>
<lb n="9887"/><span>bhfaicfeam a chéile ar neamh; agus mar sin, nach dleaghair</span>
<lb n="9888"/><span>dhúinn doilgheas do bheith orainn i ndiaidh ar gcarad éagas i</span>
<lb n="9889"/><span>n-ionnracas.  Uime sin adeir Pól i n-Eipistil d'áirithe,</span>
<lb n="9890"/><span>fratres, nolumus vos ignorare de dormientibus, ut non contristemini,</span>
<lb n="9891"/><span>sicut caeteri qui spem non habent “a bhráithre (ar sé) ní háil</span>
<lb n="9892"/><span>linn sibh do bheith ainbhfiosach do thaoibh na marbh, maille ré</span>
<lb n="9893"/><span>tuirrse do bheith oraibh amhail chách ag nach fuil dóchas.”  Dá</span>
<lb n="9894"/><span>chor i gcéill nach dleaghair dona Críostaidhthibh chreideas a</span>
<lb n="9895"/><span>chéile d'fhaigsin i ndiaidh na heiséirghe bheith toirrseach i</span>
<lb n="9896"/><span>ndiaidh an mhairbh, amhail fá ghnáth leis na págánchaibh, ag nach</span>
<lb n="9897"/><span>raibhe súil a chéile d'fhaigsin i ndiaidh na beatha so.  An</span>
<lb n="9898"/><span>naomhadh hadhbhar, do bhríogh go dtéid an marbh éagas i seilbh a</span>
<lb n="9899"/><span>thuillimh agus a thuarastail, madh fíréan é.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="9900"/><span>adeir S. Augustin i leabhar a  Naomh-smuaineadh, dá chor i gcéill</span>
<lb n="9901"/><span>nach biadh a chroidhe féin sásuighthe go rochtain ar neamh dho, na</span>
<lb n="9902"/><span>briathra so, inquietum est cor nostrum, donec quiescat in te “is</span>
<lb n="9903"/><span>neamhshuaimhneach ar gcroidhei-ne go cumhsanadh ionnat-sa dhó.”</span>
<lb n="9904"/><span>Mar an gcéadna do Dháibhídh Rí, tar ceann go raibhe 'na rí, níor</span>
<lb n="9905"/><span>mheas é féin do bheith sásuighthe go roicheadh ar neamh.  Uime sin</span>
<lb n="9906"/><span>adeir san seiseadh Salm déag, ag labhairt ré Dia, satiabor cum</span>
<lb n="9907"/><span>apparuerit gloria tua “budh sásuighthe mé an tan bhus léir dhamh do</span>
<lb n="9908"/><span>ghlóir-se.”  As na briathraibh se is iontuigthe nár mheas é féin</span>
<lb n="9909"/><span>do bheith riartha san tsaoghal so tar mhéad a innmhe, go rochtain</span>
<lb n="9910"/><span>don fhlaitheas neamhdha dhó.  Agus mar go raibhe Dáibhídh, dobhí</span>
<lb n="9911"/><span>'na rí, mar sin, dobudh éigcneasta</span></p>
</div>
<pb n="271"/>
<div><lb n="9912"/><p><span>do neach san bhioth bheith doilgheasach tréna charaid do rochtain</span>
<lb n="9913"/><span>na hinnmhe céadna tré bhealach an bháis.</span></p>
<lb n="9914"/>
<lb n="9915"/><p><span>An seachtmhadh goin déag.</span></p>
<lb n="9916"/>
<lb n="9917"/><p><span>Is i bhfioghair an bháis aontuighthigh do dheónuigh Críost</span>
<lb n="9918"/><span>d'fhagháil dó féin tré fhomós dá Athair, fhuilngid daoine</span>
<lb n="9919"/><span>cráibhtheacha bás d'fhagháil dóibh féin ón tsaoghal, i gcroich</span>
<lb n="9920"/><span>naomh-chuinge riaghalta.  Agus is uime sin adeirid daoine go</span>
<lb n="9921"/><span>coitcheann go mbíd an drong do-bheir a naomh-uidhe isteach fá</span>
<lb n="9922"/><span>chuing riaghalta marbh ón tsaoghal, do bhríogh go mbíd</span>
<lb n="9923"/><span>dealuighthe ris an saoghal amhail mharbh.  Is uime sin adeir Pól,</span>
<lb n="9924"/><span>2. Cor. 6o, quasi morientes, et ecce vivimus “amhail dhaoine</span>
<lb n="9925"/><span>dobhiadh ag fagháil bháis, agus féach, is beó sinn,” ag labhairt</span>
<lb n="9926"/><span>air féin agus ar gach druing riaghalta leanas a lorg.  Dá chor i</span>
<lb n="9927"/><span>gcéill tar ceann go mbíd marbh tré bheith iomsgartha ris an</span>
<lb n="9928"/><span>saoghal, go mbíd beó, an mhéid go mbíd táitte maille ré grásaibh</span>
<lb n="9929"/><span>ré Dia.  Gidh eadh, a chontrárdha sin theagmhas don pheacthach</span>
<lb n="9930"/><span>bhíos beó dar leis féin, ag bog-fhás i mbladhmann, agus ag</span>
<lb n="9931"/><span>léimnigh go lúthmhar ó locht go locht - bí marbh dáríribh 'na anam</span>
<lb n="9932"/><span>do bhreitheamhnas Dé, amhail léaghthar ag Ezech. san .18.</span>
<lb n="9933"/><span>caibidil, anima quae peccaverit ipsa morietur “an t-anam do</span>
<lb n="9934"/><span>pheacuigh, do-ghéabhaidh féin bás.”  Agus is uime sin adeir Eóin</span>
<lb n="9935"/><span>san treas caibidil in Apo. ag labhairt ris an bpeacthach bhíos</span>
<lb n="9936"/><span>i mí aoibhill na n-ainmhian ag reabhradh, nomen habes quod vivas,</span>
<lb n="9937"/><span>et mortuus es “atá dh'ainm ort bheith beó, agus ataoi marbh.”</span>
<lb n="9938"/><span>Dá chor i gcéill don pheacthach bhíos ar cuthach i gcaithis na</span>
<lb n="9939"/><span>gcean, dá fheabhas sláinte chorpardha bhíos aige, agus dá mhéad</span>
<lb n="9940"/><span>do mhaoin tsaoghalta, agus dá airde a ghairm san réim aimseardha,</span>
<lb n="9941"/><span>gur dhuine marbh dáríribh é.  Ní hionann agus na fíréin fhíor-</span>
<lb n="9942"/><span>chráibhtheacha chrochas iad féin i naomh-chuing riaghalta, bhíos</span>
<lb n="9943"/><span>dáríribh beó tar ceann go bhfaghaid bás ón tsaoghal.  Agus fós,</span>
<lb n="9944"/><span>ní héigcneasta a mheas go bhfaghaid bás do leith an tsaoghail,</span>
<lb n="9945"/><span>do bhríogh go ndéinid gach ní is dlightheach don easlán ré hucht</span>
<lb n="9946"/><span>an éaga.  Ar dtús do-níd tiomna.  Óir tiomnaid a n-anam do Dhia,</span>
<lb n="9947"/><span>a gcorp don uaigh, a mhaoin tsaoghalta don</span></p>
</div>
<pb n="272"/>
<div><lb n="9948"/><p><span>tsaoghal.  Do-níd fós seiceadúiridhe cuirp agus anma dá</span>
<lb n="9949"/><span>bpréaláidibh.  Caillid mar an gcéadna a dteas, an mhéid go</span>
<lb n="9950"/><span>dtréigid an teas toile ainmhian dobhíodh 'na gcorpaibh.  Caillid</span>
<lb n="9951"/><span>arís feidhm na gcéadfadh gcorpardha, mar atá a n-éisteacht agus</span>
<lb n="9952"/><span>a labhairt, agus gach céadfaidh oile ó shoin amach.  Agus an mhéid</span>
<lb n="9953"/><span>bheanas ris an urlabhra, bí socht san chlaustra orra, ré grásaibh</span>
<lb n="9954"/><span>Dé do ghreamughadh.  Agus is 'na fhioghair so atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="9955"/><span>Lúcás san chéad-chaibidil, mar a nochtann go raibhe Zacarias</span>
<lb n="9956"/><span>balbh an tan do geineadh Eóin leis.  Go fáthach, is é Zacarias an</span>
<lb n="9957"/><span>duine riaghalta annso, agus Eóin grás Dé.  Óir mar is balbh dobhí</span>
<lb n="9958"/><span>Zacarias an tan do geineadh Eóin leis, is mar sin balbh i</span>
<lb n="9959"/><span>gciúnas an chrábhaidh dhligheas an duine riaghalta bheith, ré</span>
<lb n="9960"/><span>grás Dé do gheineamhain 'na chroidhe.  Arís, is éigean eisléine</span>
<lb n="9961"/><span>do chur ar an marbh éagas go corpardha.  Mar an gcéadna is éigean</span>
<lb n="9962"/><span>aibíd riaghalta do chur ar an tí ghabhas naomh-chuing eagailse.</span>
<lb n="9963"/><span>Is éigean fós an marbh corpardha do chor fá uaigh dá fholach,</span>
<lb n="9964"/><span>ionnus nach déanadh muc ná madradh ná beathadhach oile dochar dá</span>
<lb n="9965"/><span>chorp.  Mar an gcéadna is éigean an duine riaghalta d'fholach</span>
<lb n="9966"/><span>san chlaustra, go nach dearnadh an saoghal buaidhreadh air.  Gonadh</span>
<lb n="9967"/><span>ar na marbhaibh riaghalta so do-gheibh bás ón tsaoghal labhras</span>
<lb n="9968"/><span>Pól san treas caibidil go Coloss., mar a n-abair, mortui</span>
<lb n="9969"/><span>enim estis, et vita vestra abscondita est cum Christo “atá sibh</span>
<lb n="9970"/><span>iaramh ar bhfagháil bháis, agus atá bhar mbeatha i bhfolach mar</span>
<lb n="9971"/><span>aon ré Críost.”  As so is iontuigthe, an dream fhuilngeas iad féin</span>
<lb n="9972"/><span>ar lorg Chríost do chrochadh i naomh-chuing riaghalta, go mbíd</span>
<lb n="9973"/><span>beó dá éis sin do shochar bháis chorpardha Chríost agus an</span>
<lb n="9974"/><span>gheallaimh thug do gach aon do leanfadh a lorg san chonair</span>
<lb n="9975"/><span>chéadna.</span>
<lb n="9976"/></p>
</div>
<pb n="273"/>
<div><lb n="9977"/><p><span>AN T-OCHTMHADH HALT DÉAG</span>
<lb n="9978"/><span>fhoillsigheas cionnus do haithbheóadh inghean phrionnsa na</span>
<lb n="9979"/><span>sionagóige lé Críost, agus mar do-ní go laothamhail an</span>
<lb n="9980"/><span>t-aidhbheóadh céadna go coitcheann ar gach druing ghabhas</span>
<lb n="9981"/><span>aithbheóadh chuca.</span></p>
<lb n="9982"/>
<lb n="9983"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="9984"/>
<lb n="9985"/><p><span>Léaghthar ag Matha san naomhadh caibidil na briathra so, Domine,</span>
<lb n="9986"/><span>filia mea modo mortua est, veni et impone manum tuam super eam, et</span>
<lb n="9987"/><span>vivet “a Thighearna, fuair mh'inghean bás anois; tair agus cuir</span>
<lb n="9988"/><span>do lámh fein uirre, agus budh beó í.”  Tuig go ndearnaidh Críost trí</span>
<lb n="9989"/><span>neithe ré linn na míorbhaile se do dhéanamh.  Ar dtús, do chuir</span>
<lb n="9990"/><span>as an dteach an tsochraide dobhí ann, idir storgánaidhe,</span>
<lb n="9991"/><span>oirfideach agus phíobaire.  Mar an gcéadna go spioratdha, an tan</span>
<lb n="9992"/><span>bhíos ré haithbheóadh inghine an phrionnsa, .i. anma an duine, is</span>
<lb n="9993"/><span>inghean do Phrionnsa nimhe, an mhéid gurab é do chruthuigh í, is</span>
<lb n="9994"/><span>éigean miana colnaidhe, áineasa agus antláis, mire agus macnas na</span>
<lb n="9995"/><span>hanma do thafann a horlár aigeanta an duine, sul do-ghéantar</span>
<lb n="9996"/><span>aithbheódhadh air.</span></p>
<lb n="9997"/>
<lb n="9998"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="9999"/>
<lb n="10000"/><p><span>Is i bhfioghair aneithe se atá aní léaghthar san ochtmhadh caibidil</span>
<lb n="10001"/><span>déag ag Lúcás, go dtug Críost achmhasán don dall nach facaidh ó</span>
<lb n="10002"/><span>aimsir a thuismidh, fá bheith ag sír-éighmhe.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="10003"/><span>do-ní ris an bpeacthach bhíos dall ó dhoilbh-cheó na coire, an</span>
<lb n="10004"/><span>tan bhíos ag éighmhe, ag maoidheamh na huaisle agus na maith-</span>
<lb n="10005"/><span>ghníomh nach bí ann.  Óir ní théid Críost d'aithbheóadh an anma</span>
<lb n="10006"/><span>go ruagaid píobairidhe, nó an barr buabhaill bladhmainn bhíos</span>
<lb n="10007"/><span>ionnta, ag maoidheamh na maitheasa nach bí ionnta.  Ní théid fós</span>
<lb n="10008"/><span>d'aithbheóadh na hanma go ruagthar an chóisir bhíos san tigh,</span>
<lb n="10009"/><span>mar atá na droch-cáile oile bhíos ann, idir uabhar, shainnt,</span>
<lb n="10010"/><span>drúis, craos, fuath, agus formad, agus gach fos-mhuinntear oile</span>
<lb n="10011"/><span>pheacaidh bhíos i n-árus na hanma.  Ní théid Críost</span>
<lb n="10012"/><span>d'aithbheóadh inghine an phrionnsa go ruagthar an tsochraide sin.</span>
<lb n="10013"/><span>Agus is 'na fhioghair sin atá</span></p>
</div>
<pb n="274"/>
<div><lb n="10014"/><p><span>aní léaghthar ag Lúcás san .19. caibidil mar a n-abair, an</span>
<lb n="10015"/><span>tsochraide dobhí i dtimcheall Chríost ré héirghe amach dhó,</span>
<lb n="10016"/><span>gur chuireadar toirmeasg ar Zaccheus, dobhí ar tí cuiridh do</span>
<lb n="10017"/><span>thabhairt do Chríost tré ghrádh, agus nachar labhair Críost ris nó</span>
<lb n="10018"/><span>gur thréig Zaccheus an tsochraide, agus go ndeachaidh i gcrann</span>
<lb n="10019"/><span>ard leis féin, agus ainn-séin gur gheall Críost dul ar a chuireadh.</span>
<lb n="10020"/><span>Mar an gcéadna, cibé thoigeóras Críost do dhol ar a chuireadh dá</span>
<lb n="10021"/><span>árus, tréigeadh daosgar-shluagh dubháilceadh agus doibhéas, agus</span>
<lb n="10022"/><span>éirgheadh suas i gcrann chrábhaidh agus chaon-dúthrachta, agus is</span>
<lb n="10023"/><span>dearbh dhó Críost do theacht ar cuireadh 'na choguas.  Tabhair dot</span>
<lb n="10024"/><span>aire, a léaghthóir, gurab cúigear do-chuaidh mar aon ré Críost don</span>
<lb n="10025"/><span>teaghdhais i raibhe inghean an phrionnsa, mar atá a hathair agus a</span>
<lb n="10026"/><span>mháthair, Peadar, S. Séam agus Eóin Bruinne.  Mar an gcéadna,</span>
<lb n="10027"/><span>an tan bhíos Críost ré haithbheóadh an pheacthaigh, ní bhí acht</span>
<lb n="10028"/><span>cúigear do bhuidhin mar aon ris, mar atá an sagart mar athair,</span>
<lb n="10029"/><span>ughdarrás na heagailse mar mháthair, Peadar .i. an creideamh,</span>
<lb n="10030"/><span>S. Séam .i. an dóchas, agus Eóin .i. an grádh; - nó trí cotcha</span>
<lb n="10031"/><span>na haithrighe, mar atá brón-chombrúdh, faoisidin, agus lóir-</span>
<lb n="10032"/><span>ghníomh.  Agus is é so ollmhughadh do-bheir Críost ar anam an</span>
<lb n="10033"/><span>pheacthaigh ré hucht a aithbheódhuighthe, do bhríogh gurab é</span>
<lb n="10034"/><span>thionnsgnas an aithrighe, do mhusgladh mheanman an pheacthaigh lé</span>
<lb n="10035"/><span>grásaibh forfhógarthacha dá ngairmid na diadhairidhe gratia</span>
<lb n="10036"/><span>praeveniens.  Agus do bhríogh nach tig Críost d'áitiughadh áruis</span>
<lb n="10037"/><span>na hanma acht maille ré tafann do dhéanamh ar gach dobhuidhin dá</span>
<lb n="10038"/><span>mbí istigh, agus maille ré sgiobadh agus ré sguabadh do dhéanamh ar</span>
<lb n="10039"/><span>an árus roimhe, mar sin do-bheir trí cotcha na haithrighe, ré</span>
<lb n="10040"/><span>déanamh áruis na hanma ionshuidhte dhó féin.  Ar dtús, do-bheir</span>
<lb n="10041"/><span>brón-chombrúdh croidhe don pheacthach, dá dtig iomad do dhéaraibh</span>
<lb n="10042"/><span>loisgneacha bhíos ar fiochadh ó theinidh ghrádha Dé; agus leis an</span>
<lb n="10043"/><span>uisge sin ruagthar an cealgaire .i. an diabhal a ciste an chroidhe.</span>
<lb n="10044"/><span>Agus is i bhfioghair an uisge sin atá aní léaghthar san ochtmhadh</span>
<lb n="10045"/><span>caibidil déag don treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a</span>
<lb n="10046"/><span>ndubhairt Elias ris an rígh Achab: fuge, ne occupet te pluvia</span>
<lb n="10047"/><span>“teith, go nach lingfeadh an fhearthain ort.”  Go fáthach, créad</span>
<lb n="10048"/><span>chialluigheas</span></p>
</div>
<pb n="275"/>
<div><lb n="10049"/><p><span>Achab acht an diabhal, do réir Iob san .41. caibidil mar a</span>
<lb n="10050"/><span>n-abair, ag labhairt ar an diabhal, ipse est rex super omnes filios</span>
<lb n="10051"/><span>superbiae “is é súd is rí ar uile mhacaibh an díomusa.”  Agus mar sin,</span>
<lb n="10052"/><span>amhail adubhairt Elias ré Achab teitheadh rés an bhfearthain, is</span>
<lb n="10053"/><span>mar sin is éigean don diabhal teitheadh as an gcroidhe agá mbíd deora</span>
<lb n="10054"/><span>na haithrighe agá sileadh ós a gcionn.  Léaghthar san seachtmhadh</span>
<lb n="10055"/><span>caibidil ag Lúcás gur thafainn Magdalena, do bhríogh dhéar na</span>
<lb n="10056"/><span>haithrighe, seacht ndeamhna uaithe féin.  Gidh eadh, an tan bhíos an</span>
<lb n="10057"/><span>croidhe te ó fhiuchadh an uisge se, do-bheir Dia glan-uisge grás don</span>
<lb n="10058"/><span>anam dá fhionnfhuaradh.  Agus is é so an t-uisge gheallas Dia don</span>
<lb n="10059"/><span>aithrigheach san .36. caibidil ag Ezec., mar a n-abair, effundam</span>
<lb n="10060"/><span>super vos aquam mundam “doirtfead oraibh uisge glan.”</span></p>
<lb n="10061"/>
<lb n="10062"/><p><span>An dara ní do-bheir árus na hanma ionshuidhte ag Dia, agus dhíbreas</span>
<lb n="10063"/><span>gach daosgar-shluagh dá mbí innte .i. an fhaoisidin.  Agus is 'na</span>
<lb n="10064"/><span>fhioghair so atá aní léaghthar san treas caibidil déag do leabhar</span>
<lb n="10065"/><span>Iudith, mar a léaghthar gur bhean Iudith a cheann do Holofernes,</span>
<lb n="10066"/><span>agus gur díbreadh a shluagh lé, ré linn bheith i bhfos-longphort</span>
<lb n="10067"/><span>ré hucht chathrach Betulia dhó.  Go fáthach, is í an chathair úd</span>
<lb n="10068"/><span>Betulia anam an pheacthaigh, Iudith an f haoisidin, Holofernes</span>
<lb n="10069"/><span>gona shluagh an diabhal gona dhaosgar-shluagh.  Agus mar do fóireadh</span>
<lb n="10070"/><span>cathair Betulia lé ceannas feadhna Iudith, lér dícheannadh</span>
<lb n="10071"/><span>Holofernes, agus lér díbreadh a shluagh, fóiridh an fhaoisidin anam</span>
<lb n="10072"/><span>an pheacthaigh ó anbhroid an aidhbhirseóra agus an daosgar-shluaigh</span>
<lb n="10073"/><span>dhubháilceadh bhíos 'na thimcheall.</span></p>
<lb n="10074"/>
<lb n="10075"/><p><span>An treas ní, an lóir-ghníomh do-níthear sna lochtaibh.  Gonadh uime</span>
<lb n="10076"/><span>sin atá aní léaghthar san dara caibidil déag ag Tobias, mar a</span>
<lb n="10077"/><span>gcuirthear síos an réim is inleanta do dhéanamh an lóir-ghníomha, mar</span>
<lb n="10078"/><span>a n-abair, bona est oratio cum ieiunio et eleemosyna “is maith an</span>
<lb n="10079"/><span>urnaighthe mar aon ré trosgadhagus ré déirc.”  Is é so iomorra an</span>
<lb n="10080"/><span>t-ollmhughadh chleachtas Críost do dhéanamh, ré hárus na hanma do</span>
<lb n="10081"/><span>dhéanamh ionshuidhte dhó féin.  Agus is dá mhaoidheamh gurab é féin</span>
<lb n="10082"/><span>ollmhuigheas árus dó féin atá aní léaghthar ag Solamh san naomhadh</span>
<lb n="10083"/><span>caibidil do Leabhar na Seanfhocal, corrigenda mar a n-abair,</span>
<lb n="10084"/><span>sapientia aedificavit sibi</span></p>
</div>
<pb n="276"/>
<div><lb n="10085"/><p><span>domum; miscuit vinum et proposuit mensam “do thógaibh an eagna teach</span>
<lb n="10086"/><span>dhi féin; do chumaisg sí fíon agus do thógaibh sí bord.”  Is é ní</span>
<lb n="10087"/><span>chialluigheas an fíon, géir-ghníomha goirte na haithrighe; agus is</span>
<lb n="10088"/><span>eadh chialluigheas an bord do thógbháil, an tuarastal do-gheibh an</span>
<lb n="10089"/><span>t-aithrigheach tré ghoirt-ghníomhaibh na haithrighe do</span>
<lb n="10090"/><span>choimhlíonadh.</span></p>
<lb n="10091"/>
<lb n="10092"/><p><span>Léaghthar go ndubhairt Críost, iar n-aithbheóadh inghine an</span>
<lb n="10093"/><span>phrionnsa, biadh do dháil di.  Tuig go ndleaghair don tí bhíos arna</span>
<lb n="10094"/><span>aithbheóadh trí neithe do dhéanamh.  Ar dtús, dlighidh éirghe óna</span>
<lb n="10095"/><span>lochtaibh.  Uime sin adeir Pól san chúigeadh caibidil go Ephesios,</span>
<lb n="10096"/><span>ag labhairt ris an tí bhíos 'na chodladh i suan na locht, surge qui</span>
<lb n="10097"/><span>dormis, et exsurge a mortuis “éirigh, a dhuine atá it chodladh, agus</span>
<lb n="10098"/><span>éirigh ó mharbhaibh.”  Dá chor i gcéill, an tí bhíos i suan na</span>
<lb n="10099"/><span>locht, go ndleaghair dhó éirghe ó mharbhaibh .i. ó staid an</span>
<lb n="10100"/><span>pheacaidh mharbhthaigh lé haithbheódhadh na haithrighe.</span></p>
<lb n="10101"/>
<lb n="10102"/><p><span>An dara ní: dlighidh triall go neamh lé deagh-oibreachaibh i rian na</span>
<lb n="10103"/><span>haithrighe.  Agus is ar an rian so na haithrighe labhras Isaias san</span>
<lb n="10104"/><span>.30. caibidil, mar a n-abair, haec est via, ambulate in ea “ag so</span>
<lb n="10105"/><span>an tslighe, triallaidh innte.”  Dá chor i gcéill gurab eadh</span>
<lb n="10106"/><span>dhligheas an t-aithrigheach, triall i ród na ndeigh-ghníomh go</span>
<lb n="10107"/><span>neamh.  Agus is é so ní do-rinne an milltéan meic dobhí ag an athair</span>
<lb n="10108"/><span>muinntire, iar gcaitheamh a mhíre féin dona maoinibh saoghalta tug a</span>
<lb n="10109"/><span>athair dhó, amhail léaghthar san chúigeadh caibidil déag ag Lúcás,</span>
<lb n="10110"/><span>mar a n-abair, surgam et ibo ad patrem meum “éireóchad (ar sé) agus</span>
<lb n="10111"/><span>rachad i ndáil mh'athar féin.”  Agus tar ceann gur chaith a chuid</span>
<lb n="10112"/><span>go díobhlásach diombalach, do ghabh an t-athair go lúth-gháireach</span>
<lb n="10113"/><span>leis, agus tug onóir mhór dhó, iar n-admháil a olc féin dó-san.</span>
<lb n="10114"/><span>Mar sin iomorra do-ní Dia ris an bpeacthach, dá dtabhair ciall agus</span>
<lb n="10115"/><span>céadfadha agus gach sochar saoghalta oile dá dtabhair dhó.  An tan</span>
<lb n="10116"/><span>mhusglas Dia a mheanma ré déanamh aithrighe, agus thuigeas é féin,</span>
<lb n="10117"/><span>tillidh ar Dhia, agus gabhaidh ris mar mhac, iar n-admháil a chean</span>
<lb n="10118"/><span>dó, agus gabhaidh an t-Athair ris, agus do-bheir onóir na ngrás dó.</span></p>
<lb n="10119"/>
<lb n="10120"/><p><span>An treas ní: dlighidh an tí do-níthear d'aithbheódhadh biadh do</span>
<lb n="10121"/><span>chaitheamh do thrí haránaibh.  Ar dtús, dlighidh proinn do</span></p>
</div>
<pb n="277"/>
<div><lb n="10122"/><p><span>chaitheamh d'arán an Scrioptúra; amhail adeir Solamh in Ecclo.,</span>
<lb n="10123"/><span>cibavit eum pane vitae et intellectus “do bhiathuigh sé é lé harán</span>
<lb n="10124"/><span>na beatha agus na tuigse.”  Dá chor i gcéill nach é an t-arán</span>
<lb n="10125"/><span>corpardha amháin is sásadh do neach, acht gurab é is sásughadh</span>
<lb n="10126"/><span>spioratdha dhó, briathra Dé.  Amhail adeir Críost san suibhisgéal,</span>
<lb n="10127"/><span>non in sols pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore</span>
<lb n="10128"/><span>Dei “ní san arán amháin atá beatha an duine, acht san uile bhréithir</span>
<lb n="10129"/><span>tig ó bhéal Dé.”  Dá chor i gcéill, mar is sásadh laothamhail an</span>
<lb n="10130"/><span>t-arán corpardha don chorp, mar an gcéadna gurab sásadh spioratdha</span>
<lb n="10131"/><span>don anam briathra Dé.  Agus mar sin is cneasta a thabhairt mar shásadh</span>
<lb n="10132"/><span>don aithrigheach, iar n-éirghe ó bhás an pheacaidh, do</span>
<lb n="10133"/><span>chomhfhortacht agus do neartughadh a bhríogh spioratdha ré cathughadh</span>
<lb n="10134"/><span>i gcoinne easgcarad na hanma.  An dara harán dhleaghair do</span>
<lb n="10135"/><span>thabhairt don aithrigheach, naomh-abhlann choisreacdha na haltóra.</span>
<lb n="10136"/><span>Agus go fáthach, is uirre labhras Dáibhídh mar a n-abair, panis cor</span>
<lb n="10137"/><span>hominis confirmet “neirteóchaidh an t-arán croidhe an duine”; agus</span>
<lb n="10138"/><span>dá réir sin do-ní infheadhma é ré cathughadh ré heasgcáirdibh na</span>
<lb n="10139"/><span>hanma.  Agus ní hiongnadh sin do mheas, mar go n-abair Críost ag</span>
<lb n="10140"/><span>Eóin san seiseadh caibidil na briathra so, qui manducet hunc panem</span>
<lb n="10141"/><span>vivet in aeternum “an tí itheas an t-arán so, biaidh beó go</span>
<lb n="10142"/><span>síordhaidhe.”  As so is iontuigthe gurab tarbhach don aithrigheach a</span>
<lb n="10143"/><span>chaitheamh ré cathughadh ré náimhdibh Dé. An treas arán do-gheibh an</span>
<lb n="10144"/><span>t-aithrigheach ó Dhia, arán na glóire síordhaidhe.  Agus is ar an</span>
<lb n="10145"/><span>arán so labhras Críost san cheathramhadh caibidil déag ag Lúcás, mar</span>
<lb n="10146"/><span>a n-abair, beatus qui manducabit panem in regno caelorum “is</span>
<lb n="10147"/><span>beannuighthe an tí  itheas arán i bhflaitheas nimhe.”  Agus atá</span>
<lb n="10148"/><span>Críost ag cuireadh na n-aithrigheach shaothruigheas sna subháilcibh,</span>
<lb n="10149"/><span>ag gealladh shásuighthe dhóibh, amhail léaghthar ag Matha san</span>
<lb n="10150"/><span>aonmhadh caibidil déag, mar a n-abair, venite ad me omnes, qui</span>
<lb n="10151"/><span>laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos “triallaidh im</span>
<lb n="10152"/><span>dháil-se, a uile shaothruigheas agus atá fá ualach, agus sáiseóchad</span>
<lb n="10153"/><span>sibh.”  Dá chor i gcéill go raibhe cuireadh fhlaithis Dé ag gach aon</span>
<lb n="10154"/><span>do-ghéanadh saothrughadh na subháilceadh.  Atáid trí sochair san arán</span>
<lb n="10155"/><span>so.  An céad-shochar, neartuighidh sé an t-aithrigheach ré díbirt na</span></p>
</div>
<pb n="278"/>
<div><lb n="10156"/><p><span>locht.  An dara ní, do-bheir calmacht dó ré hiomchar ualaigh thruim</span>
<lb n="10157"/><span>pheannaide na haithrighe.  An treas ní, do-bheir neart dó ré Dia do</span>
<lb n="10158"/><span>ghrádhughadh.  Is i bhfioghair na dtrí n-arán so atá an fábhaill-</span>
<lb n="10159"/><span>sgéal léaghthar ag Lúcás san aonmhadh caibidil déag, mar a</span>
<lb n="10160"/><span>n-abarthar, amice, accomoda mihi tres panes “a charaid, airlig trí</span>
<lb n="10161"/><span>haráin damh.”  Cialluighid fós trí cotcha na haithrighe, mar atá</span>
<lb n="10162"/><span>brón-chommbrúdh, faoisidin agus lóir-ghníomh.  Gidh eadh, is cneasta</span>
<lb n="10163"/><span>don aithrigheach na haráin se do thuilleamh lé deagh-oibreachaibh,</span>
<lb n="10164"/><span>do réir mar do orduigh Dia d'Ádhamh agus dá shliocht, amhail</span>
<lb n="10165"/><span>léaghthar san treas caibidil in Genesi, mar a n-abair, in sudore</span>
<lb n="10166"/><span>vultus tui vesceris pane tuo “i n-allus do ghnúise féin íosfas tú</span>
<lb n="10167"/><span>th'arán féin.”  As so is iontuigthe go ndleaghair dá gach neach ré</span>
<lb n="10168"/><span>hucht caitte na dtrí n-arán do luaidheamar, saothrughadh cneasta do</span>
<lb n="10169"/><span>dhéanamh ré tuilleamh na dtrí n-arán do luaidheamar, sul íosfam iad,</span>
<lb n="10170"/><span>maille ré feidhm fíréanta do dhéanamh do Dhia ar a son.  Is i</span>
<lb n="10171"/><span>bhfioghair na dtrí n-arán so fós atá aní léaghthar san ochtmhadh</span>
<lb n="10172"/><span>caibidil déag in Genesi, mar ar orduigh Abraham dá mhnaoi Sara</span>
<lb n="10173"/><span>deithbhir do dhéanamh ré trí toimhsibh mine d'ollmhughadh, ré trí</span>
<lb n="10174"/><span>tuirtínibh fá luaith do dhéanamh dhíobh.  Mar an gcéadna go fáthach,</span>
<lb n="10175"/><span>adeir Abraham mór, Dia nimhe, ré Sara a bhean phósta .i. an</span>
<lb n="10176"/><span>eaglais, na trí tomhais mhine úd .i. na trí haráin do luaidheamar, do</span>
<lb n="10177"/><span>bhruith fá ghrís grádha Dé, ar luaith smuaintighthe na somharbhthachta</span>
<lb n="10178"/><span>atá ionnainn féin.</span></p>
<lb n="10179"/>
<lb n="10180"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="10181"/>
<lb n="10182"/><p><span>Tabhair dot aire, a dhuine, nach dleaghair aoin-ghné dona trí</span>
<lb n="10183"/><span>gnéithibh don laibhín bhíos ann do chur san arán spioratdha chaittear</span>
<lb n="10184"/><span>leis an aithrigheach, acht bheith slim, 'na arán ghlan, gan cumasg</span>
<lb n="10185"/><span>laibhín nó gabhála do bheith ann.  Ar dtús, ní cóir laibhín na glóire</span>
<lb n="10186"/><span>díomhaoine do bheith i n-arán shlim na shubháilceadh agus na</span>
<lb n="10187"/><span>soighníomh bhíos ag an aithrigheach dá iodhbradh do Dhia.  Gonadh uime</span>
<lb n="10188"/><span>sin atá aní léaghthar san dara caibidil do Levit., mar a n-abair</span>
<lb n="10189"/><span>Dia, omnis oblatio quae fertur Domino, sine fermento erit “an uile</span>
<lb n="10190"/><span>iodhbairt dáiltear don Tighearna, ní bhia laibhín innte.”  Cuiridh</span>
<lb n="10191"/><span>Pól apstal réasún ris so mar a</span></p>
</div>
<pb n="279"/>
<div><lb n="10192"/><p><span>n-abair san chúigeadh caibidil don chéid-Eipistil gusna Coirintibh,</span>
<lb n="10193"/><span>modicum fermentum totam massam corrumpit “truaillighidh beagán laibhín</span>
<lb n="10194"/><span>an taoisleadh uile.”  Dá chor i gcéill, an tan chuirthear beagán</span>
<lb n="10195"/><span>do laibhín na glóire díomhaoine i measg mhaith-ghníomh an aithrighigh,</span>
<lb n="10196"/><span>go ndéin iomlán na hoibre éadtarbhach.  Ní cóir fós laibhín an</span>
<lb n="10197"/><span>bhréag-chrábhaidh do chumasg tré arán na hanma.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="10198"/><span>adeir Críost san dara caibidil déag ag Lúcás, attendite a fermento</span>
<lb n="10199"/><span>Pharisaeorum, quod est hypocrisis “aincidh sibh féin ar laibhín na</span>
<lb n="10200"/><span>bPairisíneach, mar atá an bréag-chrábhadh.”  Óir drong iad sin rér</span>
<lb n="10201"/><span>mhaith deigh-mheas do bheith ag an bpobal orra; agus is mar</span>
<lb n="10202"/><span>cheannach ar dheagh-chlú an phobail do bheith orra do-nídís</span>
<lb n="10203"/><span>crábhadh, agus ní ar son Dé; agus dá bhríogh sin, ní bhíodh do</span>
<lb n="10204"/><span>luaighidheacht ar son a gcrábhaidh aca, acht meas an phobail do</span>
<lb n="10205"/><span>bheith orra; agus mar sin ní sásuighthear lé ceachtar dona trí</span>
<lb n="10206"/><span>haránaibh thuas iad.  Agus mar an gcéadna don druing chuireas laibhín</span>
<lb n="10207"/><span>an bhréag-chrábhaidh tréna maith-ghníomharthaibh: ní fromhthar an</span>
<lb n="10208"/><span>t-arán céadna leó.  Ní cóir mar an gcéadna laibhín an teagaisg</span>
<lb n="10209"/><span>fhallsa do chor tré arán na haithrighe.  Agus is mar sin adeir Pól,</span>
<lb n="10210"/><span>primae Cor. 5o, itaque epulemur Domino, non in fermento veteri, neque</span>
<lb n="10211"/><span>in fermento malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et</span>
<lb n="10212"/><span>veritatis “uime sin déanam fleadhughadh don Tighearna, ní i sean-</span>
<lb n="10213"/><span>laibhín, agus ní i laibhín ná mailíse ná na hurchóide, acht i</span>
<lb n="10214"/><span>sliom-aránaibh na deigh-mhéine agus na fírinne.”  Agus is lé teinidh</span>
<lb n="10215"/><span>ghrádha Dé agus na comharsan dhleaghair an t-arán so do bhruith.</span>
<lb n="10216"/><span>Agus do bhríogh go ngabhann neart ó theasghrádha Dé, dá dtig an</span>
<lb n="10217"/><span>t-aithrigheach do bheith láidir ionchomhlainn ris na holcaibh, ón</span>
<lb n="10218"/><span>bhríogh fhásas ann a los ghrádha Dé.  Gonadh ag faisnéis na treise</span>
<lb n="10219"/><span>atá i ngrádh Dé atá aní léaghthar ag Solamh san ochtmhadh caibidil</span>
<lb n="10220"/><span>dona Cainticibh, mar a n-abair, fortis est ut mors dilectio “atá</span>
<lb n="10221"/><span>an grádh comh-láidir ris an mbás.”  Dá chor i gcéill go mbíodh do</span>
<lb n="10222"/><span>threise agus do thréine i bhfíor-ghrádh an fhíréin do Dhia, go</span>
<lb n="10223"/><span>dtabhair bríogh agus acfuinn don aithrigheach ré cathughadh ris na</span>
<lb n="10224"/><span>ceanaibh, agus ré fulang gach feadhma agus gach foiréigin i ngioll ar</span>
<lb n="10225"/><span>thoil nDé do choimhlíonadh.  Gidh eadh, féadtar neach do mhealladh</span>
<lb n="10226"/><span>'na</span></p>
</div>
<pb n="280"/>
<div><lb n="10227"/><p><span>bhreitheamhnas idir an bhfíor-ghrádh bhfíréanta bhíos ag neach do</span>
<lb n="10228"/><span>Dhia, agus an grádh tacair, amhail mhealltar mórán shaoileas gurab</span>
<lb n="10229"/><span>séimhe mar oileamhain feóil an uain ioná an mheannáin, tré ghairbhe</span>
<lb n="10230"/><span>fhionnfaidh an mheannáin tar an uan.  Óir bíd daoine ann, chuireas</span>
<lb n="10231"/><span>coim caoineasa ar an gcealg-rún macántachta bréige bhíos ionnta féin,</span>
<lb n="10232"/><span>agus cuas na ceilge do bheith taobh istigh dhe sin, agus drong oile</span>
<lb n="10233"/><span>fhíréanda, chuireas easgcaoineas ionnracais mar bhrat ar an mbioth-</span>
<lb n="10234"/><span>ghrádh bhíos aca féin do Dhia, an tan labhraid ris na peacthachaibh ar</span>
<lb n="10235"/><span>a leas go fraochdha dá dteagasg, i ndóigh an pheacaidh do ruagadh</span>
<lb n="10236"/><span>uatha.  Agus is ar aní se labhras Eóin san seachtmhadh caibidil, mar</span>
<lb n="10237"/><span>a n-abair, nolite iudicare secundum faciem “ná déanaidh</span>
<lb n="10238"/><span>breitheamhnas do réir na deilbhe.”  Dá chor i gcéill, gion go mbiadh</span>
<lb n="10239"/><span>gnúis gheanamhail gháireatach ag fear na ceilge, nach iontaobha é;</span>
<lb n="10240"/><span>agus an tí ar a mbí easgcaoineas an ionnracais, labhras go garg ar a</span>
<lb n="10241"/><span>leas ris an gcomharsain, gurab é is mó is iontaobha ann.  Mar an</span>
<lb n="10242"/><span>gcéadna bhíd na daoine meallta 'na mbreitheamhnas, an tan shaoilid</span>
<lb n="10243"/><span>nach féadann an mion-duine mín mórán mailíse do bheith ann.  Óir is</span>
<lb n="10244"/><span>meinic bhíos nísa mhó do mhímhéin i mion-duine ioná i nduine mhór</span>
<lb n="10245"/><span>easgcaoin, do nós mar is mó agus mar is milltighe neimh na nathrach</span>
<lb n="10246"/><span>neimhe danadh ainm tyrus, is lugha dona nathrachaibh neimhe, ioná i</span>
<lb n="10247"/><span>nathair neimhe oile dá mhéad, ionnus go mbí déistin agus eagla ag na</span>
<lb n="10248"/><span>nathrachaibh neimhe oile uile roimpe.  Mar sin dona mion-daoinibh</span>
<lb n="10249"/><span>mailíseacha go meinic, agus dá réir sin don druing bhíos briathrach</span>
<lb n="10250"/><span>beig-léighinn, chuireas rompa ré milse mhailísigh seachrán agus</span>
<lb n="10251"/><span>saoibh-eólas do shíoladh lé briathraibh míne mailíseacha; do</span>
<lb n="10252"/><span>shaobhadh an phobail.  Ní hiongabhtha arán na heagna bréige uatha do</span>
<lb n="10253"/><span>bhríogh laibhín Lúitéir nó Cailbhín nó a n-ionnshamhla oile faoi,</span>
<lb n="10254"/><span>thruailligheas an eagna dhiadha ó bheith ionchaithmhe.  Gonadh uime</span>
<lb n="10255"/><span>sin adeir Pól san chúigeadh caibidil don chéid-Eip. gusna</span>
<lb n="10256"/><span>Coirintibh, modicum fermentum totam massam corrumpit “truaillighidh</span>
<lb n="10257"/><span>beagán laibhín an taoisleadh uile.”  Mar sin dlighidh an duine bheith</span>
<lb n="10258"/><span>ar a choimhéad, iar n-eiséirghe a staid an pheacaidh dhó, gan na</span>
<lb n="10259"/><span>trí gnéithe laibhín do luaidheamar do léigean i gceachtar dona trí</span>
<lb n="10260"/><span>haránaibh réamhráitte, is</span></p>
</div>
<pb n="281"/>
<div><lb n="10261"/><p><span>oileamhain díleas don tí éirgheas ó bhás an pheacaidh mharbhthaigh.</span>
<lb n="10262"/><span>Gidh eadh, is éigeantach dá gach aon na trí haráin réamhráitte do</span>
<lb n="10263"/><span>fhromhadh ré dtriall ar neamh dhó.  Agus is 'na fhioghair sin atá</span>
<lb n="10264"/><span>aní léaghthar san naomhadh caibidil déag don treas leabhar do Leabhraibh</span>
<lb n="10265"/><span>na Ríogh, mar a n-innistear, an tan dobhí inghreim ag Iesabel an</span>
<lb n="10266"/><span>bhainríoghan anfhlaitheach ar Elias, agá thafann as a dhúthaigh,</span>
<lb n="10267"/><span>tré mar fuair locht san éagcóir do-rinne sí ar Naboth, ag buain a</span>
<lb n="10268"/><span>sheilbhe féin go héagcórach dhe, gurbha héigean dó díbirt do</span>
<lb n="10269"/><span>ghabháil chuige, agus triall i n-imchian fhásaigh go Sliabh Oreb.</span>
<lb n="10270"/><span>Agus ar mbeith ar an eachtra soin dó, tarla go sgítheach é i n-aigéan</span>
<lb n="10271"/><span>alltair, agus codlais fá tharr chroinn.  Agus ní cian go dtáinig</span>
<lb n="10272"/><span>aingeal do nimh 'na dháil, agus arán leis mar lón dó, go ndubhairt na</span>
<lb n="10273"/><span>briathra so, surge, comede, grandis enim tibi restat via “éirigh, ith</span>
<lb n="10274"/><span>biadh, is fada an raon romhat.”  Gidh eadh, an t-arán tug an</span>
<lb n="10275"/><span>t-aingeal dó, ní raibhe laibhín ann.  An réim chéadna choimhéadas</span>
<lb n="10276"/><span>Dia dona fíréanaibh go coitcheann.  Óir mar dobhí inghreim ar Elias</span>
<lb n="10277"/><span>ó Iesabel an bhainríoghan anfhlaitheach, mar an gcéadna bí inghreim</span>
<lb n="10278"/><span>ag an antoil ar anam an fhíréin; agus mar do chuir Elias roimhe</span>
<lb n="10279"/><span>Iesabel do thréigean, agus teitheadh roimpe ar an bhfásach go</span>
<lb n="10280"/><span>rochtain Sléibhe Oreb dhó, mar an gcéadna do-ní anam an ionnracaigh</span>
<lb n="10281"/><span>triall tré fhásach na haithrighe go sliabh na subháilceadh agus na</span>
<lb n="10282"/><span>soighníomh; agus ar mbeith san turus soin dó, do-bheir lón spioratdha</span>
<lb n="10283"/><span>dhó, go críochnughadh a thuruis.</span></p>
<lb n="10284"/>
<lb n="10285"/><p><span>AN NAOMHADH HALT DÉAG</span>
<lb n="10286"/><span>'na gcuirthear síos na neithe thoirmeasgas an aithrighe; dá dtig gan</span>
<lb n="10287"/><span>an t-aithrigheach do bheith ionaistir go neamh.</span></p>
<lb n="10288"/>
<lb n="10289"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="10290"/>
<lb n="10291"/><p><span>Tuig go bhfuilid trí dronga do-ní faill san bhfaoisidin, is ríogh-</span>
<lb n="10292"/><span>ród don aithrigheach ar neamh.  An chéad-drong dhíobh cheileas a</span>
<lb n="10293"/><span>gceana féin agus nochtas ceana cáich, amhail do-rinne an Fairisíneach,</span>
<lb n="10294"/><span>do réir mar léaghthar san ochtmhadh caibidil</span></p>
</div>
<pb n="282"/>
<div><lb n="10295"/><p><span>déag ag Lúcás.  An tan dobhí féin agus an puibleacánach san teampall,</span>
<lb n="10296"/><span>is eadh do ghabh do láimh, iomad bog-fháis agus bladhmainn do</span>
<lb n="10297"/><span>dhéanamh as féin, agus táir agus tarcuisne do thabhairt ar a</span>
<lb n="10298"/><span>chomharsain.  Ag so mar adeir, gratias Deo non sum sicut caeteri</span>
<lb n="10299"/><span>homines, raptores, fures, et reliqua “buidheachas do Dhia (ar sé) ní</span>
<lb n="10300"/><span>cosmhail ris na daoinibh oile mé.  Ní creachaire ná bithbhineach mé.</span>
<lb n="10301"/><span>Troisgim fá dhó san sabbóit; díolaim deachmhaidh gacha seilbhe</span>
<lb n="10302"/><span>saoghalta dá mbí agam; agus ní hionann mé agus an puibleacán so im</span>
<lb n="10303"/><span>fhochair.”  Agus mar sin dó ó shin amach, ag maoidheamh na maith-</span>
<lb n="10304"/><span>ghníomh nach raibhe ann, agus ag léir-reic locht a chomharsan.  Mar an</span>
<lb n="10305"/><span>gcéadna do-níd mórán do dhaoinibh: an tan do dhlighfidhe dhíobh a</span>
<lb n="10306"/><span>n-olc féin do nochtadh, is iad ceana cáigh chuirid síos san</span>
<lb n="10307"/><span>bhfaoisidin, agus an tí do-ní a samhail so d'fhaoisidin, ní fhuil</span>
<lb n="10308"/><span>innte acht fanámhad nó fochuidbheadh fá Dhia, agus tuar díoghaltais Dé</span>
<lb n="10309"/><span>do thoidheacht ar an tí do-ní a samhail d'fhaoisidin.</span></p>
<lb n="10310"/>
<lb n="10311"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="10312"/>
<lb n="10313"/><p><span>An dara drong, an drong nach cuireann san bhfaoisidin acht a</span>
<lb n="10314"/><span>naomhthacht agus a neimhchionta féin; agus fós, shéanas ar an oide</span>
<lb n="10315"/><span>faoisidne, an tan do-ní foirfhiafraighe dhíobh i ngnéithibh na</span>
<lb n="10316"/><span>bpeacadh marbhthach, nach bíd féin ciontach ionnta.  Óir dá</span>
<lb n="10317"/><span>bhfiafraighe do neoch dhíobh an mbí ciontach san uabhar, adeir nach</span>
<lb n="10318"/><span>tarla féin i n-uabhar riamh, tar ceann nach tiobhraidh foidhide do</span>
<lb n="10319"/><span>neach dá mhéad.  Agus dá bhfiafraigheadh dhe, an ndearnaidh fearg</span>
<lb n="10320"/><span>riamh, adéaradh nach dearnaidh riamh, acht i gcruth chóir .i. i modh</span>
<lb n="10321"/><span>smachta.  Agus dá bhfiafraigheadh dhe, an ndearnaidh craos-ól</span>
<lb n="10322"/><span>riamh, adéaradh nach dearnaidh, acht ar son na cuideachtan, agus mar</span>
<lb n="10323"/><span>chosnamh ar a chlú.  Agus dá bhfiafraigheadh dhe, an ndearna</span>
<lb n="10324"/><span>sainnt, nó cruas, nó cruinniughadh, adéaradh nach dearnaidh, acht mar</span>
<lb n="10325"/><span>chothughadh air féin agus ar a shliocht, agus do sheachna an</span>
<lb n="10326"/><span>riachtanais.  Agus mar sin dóibh, ag séanadh gach peacaidh oile ó shoin</span>
<lb n="10327"/><span>amach.  Gidh eadh, an dream cheileas a gceana san bhfaoisidin ar an</span>
<lb n="10328"/><span>gcor so, ní treóróchar ar neamh iad, do réir mar adeir Solamh san</span>
<lb n="10329"/><span>.28. caibidil do Leabhar na Seanfhocal, mar a n-abair,</span></p>
</div>
<pb n="283"/>
<div><lb n="10330"/><p><span>qui abscondit scelera sua non dirigetur, qui autem confessus fuerit et</span>
<lb n="10331"/><span>reliquerit ea, misericordiam consequetur “an tí cheileas a cheana, ní</span>
<lb n="10332"/><span>treóróchar é, gidh eadh, an tí aidmheóchas agus fhúigfeas iad,</span>
<lb n="10333"/><span>greimeóchaidh sé trócaire.”  As na briathraibh se Sholaimh is follus,</span>
<lb n="10334"/><span>an dream cheileas a gceana san bhfaoisidin, nach faghaid a</span>
<lb n="10335"/><span>dtreórughadh ar neamh, agus an dream nach ceileann a gceana san</span>
<lb n="10336"/><span>bhfaoisidin, go bhfaghaid treóir agus trócaire ó Dhia dhá chionn.</span>
<lb n="10337"/><span>Gonadh uime sin adeir Pól san deachmhadh caibidil gusna Rómhánchaibh,</span>
<lb n="10338"/><span>mar a n-abair, ore autem confessio fit ad salutem “slánuighidh (ar</span>
<lb n="10339"/><span>sé) faoisidin an bhéil.”  As so is follus gurab tarbhach don duine a</span>
<lb n="10340"/><span>cheana féin do chur síos, agus gan a gceilt.</span></p>
<lb n="10341"/>
<lb n="10342"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="10343"/>
<lb n="10344"/><p><span>An treas drong, inniseas neithe nach beanann ré hadhbhar.  Óir bí iomad</span>
<lb n="10345"/><span>díobh, agus dá rabhaid ag ceisneamh nó ag casaoid ar neach oile, iarraid</span>
<lb n="10346"/><span>mar uain ar an oide faoisidneach, agá saoilfidís cion comhairle do</span>
<lb n="10347"/><span>bheith ar an tí ar a mbí casaoid aca; agus an tan téid dá</span>
<lb n="10348"/><span>bhfaoisidin ris, gabhaid ag faisnéis gach leattruim agus gach éagcóra</span>
<lb n="10349"/><span>dá ndéin an tí oile orra, ionnus an aimsir do dlighfidhe dhóibh réna</span>
<lb n="10350"/><span>bpeacaidhibh féin do nochtadh, gurab amhlaidh chaithid í ag</span>
<lb n="10351"/><span>réimhsgéalaigheacht, ag reic locht a gcomharsan.  Gidh eadh, ní hé so</span>
<lb n="10352"/><span>ordughadh is ionchoimhéadta don aithrigheach, an tan bhíos agá</span>
<lb n="10353"/><span>fhaoisidin, acht lom-nochtadh do dhéanamh ar a lochtaibh féin, agus</span>
<lb n="10354"/><span>mar sin do-ghéabhaidh sochar na faoisidne, do réir mar do thuar</span>
<lb n="10355"/><span>Solamh, san seiseadh caibidil déag do Leabhar na Seanfhocal, mar a</span>
<lb n="10356"/><span>n-abair, revela Domino opera tua, et diriget cogitationes tuas</span>
<lb n="10357"/><span>“nocht don Tighearna do ghníomha féin, agus do-ghéana treórughadh ar</span>
<lb n="10358"/><span>do smuaintighthibh.”  As a ndubhramar, is follus nach inneall</span>
<lb n="10359"/><span>treóruighthe d'anam an aithrighigh ré triall ar neamh na trí loicht do</span>
<lb n="10360"/><span>luaidheamar, ná ceachtar dhíobh.</span></p>
<lb n="10361"/>
<lb n="10362"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="10363"/>
<lb n="10364"/><p><span>Atáid toirmisg mhóra ag an bpeacthach ag déanamh na haithrighe</span>
<lb n="10365"/><span>éadtarbhach.  Ar dtús, do-ní sé éadtarbhach í, an</span></p>
</div>
<pb n="284"/>
<div><lb n="10366"/><p><span>tan tilleas an t-aithrigheach ar dhéanamh an pheacaidh arís.</span>
<lb n="10367"/><span>Caillidh an sochar fuair a los na haithrighe, do réir Ezech. san</span>
<lb n="10368"/><span>ochtmhadh caibidil déag, mar a n-abair, si averterit se iustus a</span>
<lb n="10369"/><span>iustitia sua, et fecerit iniquitatem, omnes iustitiae eius, quas</span>
<lb n="10370"/><span>fecerat, non recordabuntur “dá bhfillidh an fíréan óna fhíréantacht,</span>
<lb n="10371"/><span>agus go ndiongnaidh olc, ní cuimhneóchar ar éin-fhíréantacht dá</span>
<lb n="10372"/><span>ndearna.”  As so is iontuigthe go gcailleann an t-aithrigheach na</span>
<lb n="10373"/><span>sochair phrinsiopálta .i. grádh Dé agus gach ní leanas de, a los an</span>
<lb n="10374"/><span>pheacaidh mharbhthaigh do dhéanamh.  Is i bhfioghair na staide i</span>
<lb n="10375"/><span>mbí an t-aithrigheach thuiteas i bpeacadh mharbhthach atá an</span>
<lb n="10376"/><span>fhioghair léaghthar san dara caibidil don treas leabhar do Leabhraibh</span>
<lb n="10377"/><span>na Ríogh, mar a n-innistear gur chuir Solamh, iar mbás a athar,</span>
<lb n="10378"/><span>fios ar óglaoch darbh ainm Semei, agus adubhairt ris: “an cumhain</span>
<lb n="10379"/><span>leat, a Semei, ar sé, an t-ainiocht agus an éagcóir do-rinnis ar</span>
<lb n="10380"/><span>mh'athair?”  “Is cumhain,” ar eisean.  “Más eadh, ar Solamh, do-</span>
<lb n="10381"/><span>bheirim-se pardún duit ar choingheall, mar atá teach do thógbháil i</span>
<lb n="10382"/><span>gcathraigh Ierusulem, agus comhnaidhe don leith as-toigh do mhúr</span>
<lb n="10383"/><span>na cathrach do shíor, agus i bpéin bháis gan dol tar sruth anonn.”</span>
<lb n="10384"/><span>Tógbhais Semei teach amhail ro gheall san chathraigh, agus do-ní</span>
<lb n="10385"/><span>comhnaidhe trí mbliadhan innte.  Gidh eadh, i gcionn an treas</span>
<lb n="10386"/><span>bliadhain, téid Semei tar múraibh an bhaile amach agus tar sruth</span>
<lb n="10387"/><span>anonn.  Mar fuair Solamh deimhin air sin, cuiris gairm air; agus iar</span>
<lb n="10388"/><span>rochtain do láthair dhó adubhairt: “a Semei, nach cumhain leat gurab</span>
<lb n="10389"/><span>é coingheall ar a dtug mise pardún duit, tré chomhnaidhe do shíor</span>
<lb n="10390"/><span>don leith istigh don chathraigh, agus gan dol tar múraibh na cathrach,</span>
<lb n="10391"/><span>ná tar sruth amach, i ndíol na bhfeill-bheart do-rinnis ar</span>
<lb n="10392"/><span>mh'athair?”  Go fáthach, cia hé an Dáibhídh Rí se, acht Dia Athar?</span>
<lb n="10393"/><span>cia an Solamh, acht Críost?  cia an  Semei, acht an</span>
<lb n="10394"/><span>t-aithrigheach?  cia an Ierusalem, acht stáid na fíréantachta?</span>
<lb n="10395"/><span>cia an sruth, acht tonn déarach an doilgheasa?  cia na trí bliadhna,</span>
<lb n="10396"/><span>acht trí cotcha na haithrighe do dhlighfeadh an t-aithrigheach do</span>
<lb n="10397"/><span>choimhéad feadh a bheatha?  Óir ní lór do dhuine an aithrighe do</span>
<lb n="10398"/><span>dhéanamh, acht is éigean dó marthain do shíor innte.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="10399"/><span>do-bheir Greaghóir naomhtha, i Leabhar na mBéas, san dara caibidil</span>
<lb n="10400"/><span>déag don</span></p>
</div>
<pb n="285"/>
<div><lb n="10401"/><p><span>seachtmhadh Homilia, na sompladha so síos ar aní gcéadna, mar a</span>
<lb n="10402"/><span>n-abair nach lór an gort do bheith deagh-mhaiseach 'na gheamhar,</span>
<lb n="10403"/><span>acht muna raibhe deagh-mhaiseach ré linn easgair agus aipche dhó; agus</span>
<lb n="10404"/><span>nach lór an teach do bheith deagh-mhaiseach deigh-dhéanta, muna</span>
<lb n="10405"/><span>raibhe fundaimeint nó fulang foirtill faoi; agus nach lór an crann do</span>
<lb n="10406"/><span>bheith duilleach deagh-mhaiseach dá raibhe cuas lé gcríonfaidhe é</span>
<lb n="10407"/><span>ann, dá dtiocfadh é do bheith aimrid éadtoirtheach.  Óir ní fhuil</span>
<lb n="10408"/><span>sochar san gheamhar, dá dtí meath dá éis sin air, sul bheantar é;</span>
<lb n="10409"/><span>agus ní bhí sochar san teach álainn dá dtuitidh 'na shlaodaibh ar</span>
<lb n="10410"/><span>lár, sul rachaid daoine dá áitiughadh; ní bhí fós sochar san chrann</span>
<lb n="10411"/><span>do saoilfidhe do bheith toirtheach, an tan chríonas.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="10412"/><span>ní bhí sochar san aithrighe do-ní neach, agus gan anmhain 'na bun do</span>
<lb n="10413"/><span>shíor feadh a bheatha.  Óir amhail mhilltear an geamhar i ndiaidh</span>
<lb n="10414"/><span>bheith álainn dó, ré losgadh gréine, ré gaoith ruaidh, nó ré fearthain</span>
<lb n="10415"/><span>laothamhail, mar an gcéadna loittear an aithrighe lé gaoith ruaidh na</span>
<lb n="10416"/><span>glóire díomhaoine, nó lé caoir dheirg na feirge, nó lé doininn</span>
<lb n="10417"/><span>díleannta na drúise.  Nó mar thrasgarthar an teach le tonn-ghaothaibh</span>
<lb n="10418"/><span>tréana, nó lé talaimh-chrioth, is mar sin leagthar árus na haithrighe</span>
<lb n="10419"/><span>lé tonn-ghaothaibh fraochdha fuatha, nó lé talamh-chumhsgughadh sonn-</span>
<lb n="10420"/><span>láidir na sainnte.  Nó mar leagthar an crann bhíos ag síor-fhás suas,</span>
<lb n="10421"/><span>go leagthar lé soighnéan teintidhe é, mar an gcéadna don aithrigheach</span>
<lb n="10422"/><span>an tan shéideas iomghaoth an uabhair air.</span></p>
<lb n="10423"/>
<lb n="10424"/><p><span>Léaghthar i Leabhar na Seacht dTiodhlaictheadh sompla thig leis na</span>
<lb n="10425"/><span>neithibh céadna soin, mar atá go raibhe meirleach dh'áirithe, agus ar</span>
<lb n="10426"/><span>mbeith ag teitheadh rés an dtóir dobhí 'na dhiaidh dhó, mar do-</span>
<lb n="10427"/><span>chonnairc nach raibhe dol as uatha aige, do leath é féin ar an</span>
<lb n="10428"/><span>dtalmhain i bhfioghair chroise, agá rádh gur mhaith an díol air</span>
<lb n="10429"/><span>féin a bhásughadh, tréna mhéad agus tréna mhionca do-rinne míréir</span>
<lb n="10430"/><span>Dé.  Agus leis sin caoidhis, ag faoisidin a pheacadh féin, agus ag</span>
<lb n="10431"/><span>guidhe na tóire um fheirg nDé do dhíoghail air féin, maille ris gach</span>
<lb n="10432"/><span>ball dá bhallaibh do theasgadh fá leith dhe.  Agus do-rinneadh</span>
<lb n="10433"/><span>amhlaidh sin ris.  Agus tarla fán am soin díthreabhach san bhfásach</span>
<lb n="10434"/><span>dobhí 'na ghar, ag tabhairt a bheatha go huaigneach aithrigheach</span>
<lb n="10435"/><span>as, i bpeannaid</span></p>
</div>
<pb n="286"/>
<div><lb n="10436"/><p><span>mhóir aithrighe an iomad bliadhan, dar foillsigheadh aingeal ag</span>
<lb n="10437"/><span>toidheacht, maille ré teast-mholtaibh, i gcoinne anma an mheirligh,</span>
<lb n="10438"/><span>agá breith ar neamh. Agus do ghabh leis sin aithmhéaltas é, agus</span>
<lb n="10439"/><span>adubhairt: “tar éis (ar sé) mar chaithfeas mise seal dom aimsir ré</span>
<lb n="10440"/><span>sádhaile agus ré hainmhianaibh, i ndeireadh mo ré do-ghéan aithrighe,</span>
<lb n="10441"/><span>agus do-ghéantar liom amhail do-rinneadh leis an meirleach so.”  Agus</span>
<lb n="10442"/><span>leis sin fillis an truaghán díthreabhaigh ar ainmhianaibh an tsaoghail</span>
<lb n="10443"/><span>arís, ré déanamh seirbhíse don diabhal.  Agus tarla go raibhe ag gabháil</span>
<lb n="10444"/><span>droichead dobhí roimhe ar abhainn, agus gur bhris an droichead faoi,</span>
<lb n="10445"/><span>gur báthadh é; agus tigid deamhain ifeirn, agus tairrngid leó dá il-</span>
<lb n="10446"/><span>phianadh go síordhaidhe é.  As an sgéal so is iontuigthe nach lór do</span>
<lb n="10447"/><span>dhuine tús a bheatha do chaitheamh go haithrigheach, acht gurab</span>
<lb n="10448"/><span>éigean dó, ré slánughadh a anma, é féin do chongbháil go bioth-</span>
<lb n="10449"/><span>ghnáthach i staid na haithrighe.  Tuigthear fós as an sgéal gcéadna</span>
<lb n="10450"/><span>thuas nach beitte do neoch dol i n-éadóchas ar shlánughadh a anma.</span></p>
<lb n="10451"/>
<lb n="10452"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="10453"/>
<lb n="10454"/><p><span>An dara díoth do-ní an peacadh don aithrigheach, mar atá na saidhbhris</span>
<lb n="10455"/><span>spioratdha bhíos ag déanamh sláinte agus soileasa dá anam, cailltear</span>
<lb n="10456"/><span>leis do bhíthin an pheacaidh iad.  Gonadh uime sin adeir Solamh san</span>
<lb n="10457"/><span>naomhadh caibidil in Eccle. na briathra so, qui peccaverit in uno,</span>
<lb n="10458"/><span>multa perdit “an tí pheacuigheas i n-éin-ní, caillidh mórán,” mar</span>
<lb n="10459"/><span>atá grádh Dé, mhúchtar san anam ar ndéanamh meirdreachais ré</span>
<lb n="10460"/><span>heasgcáirdibh Dé, mar atá an diabhal agus an saoghal agus an cholann.</span>
<lb n="10461"/><span>Óir ní fhoghnann feidhm dá ndéin neach do Dhia, an tan mhúchtar</span>
<lb n="10462"/><span>grádh Dé san anam lé hoighreadh na hurchóide.  Gonadh uime sin adeir</span>
<lb n="10463"/><span>Greaghóir san .27. Homilia, nihil habet viriditatis ramus boni</span>
<lb n="10464"/><span>operis, si non manet in radice caritatis “ní fhuil glaise san bhioth</span>
<lb n="10465"/><span>i ngéig na deagh-oibre, muna gcomhnaidhe sí i bpréimh an ghrádha.”</span>
<lb n="10466"/><span>As na briathraibh se is iontuigthe go milleann an peacadh marbhthach an</span>
<lb n="10467"/><span>aithrighe, agus dá réir sin go gcailleann an tí do-ní éin-pheacadh</span>
<lb n="10468"/><span>amháin marbhthach sochar na haithrighe.  Óir an tí chailleas grádh</span>
<lb n="10469"/><span>Dé, caillidh na grása, agus an tí chailleas</span></p>
</div>
<pb n="287"/>
<div><lb n="10470"/><p><span>na grása, ní fiú é tuilleamh ná tuarastal d'fhagháil ar son na</span>
<lb n="10471"/><span>maith-ghníomh do-rinne ré linn bheith i ngrásaibh Dé dhó, tré dhol</span>
<lb n="10472"/><span>i meirleachas leis an bpeacadh marbhthach, go fagháil mhaithmheachais</span>
<lb n="10473"/><span>ó Dhia dhó san aithrighe i ndiaidh an pheacaidh sin.  Óir an tí</span>
<lb n="10474"/><span>leanas dona hainmhianaibh agus lingeas ar na lochtaibh, múchtar leó</span>
<lb n="10475"/><span>na subháilce ann.  Gonadh uime sin adeir Solamh san .21. caibidil</span>
<lb n="10476"/><span>do Leabhar na Seanfhocal, qui diligit epulas in egestate erit, et qui</span>
<lb n="10477"/><span>amat vinum et pinguia non ditabitur “an tí do-bheir grádh dona</span>
<lb n="10478"/><span>fleadhaibh, biaidh i riachtanas; agus an tí ghradhuigheas an fíon agus</span>
<lb n="10479"/><span>na neithe foircheasamhla, ní rachaidh i saidhbhreas.”  As so is</span>
<lb n="10480"/><span>iontuigthe go spioratdha, an tí bhíos ag fleadhughadh ar chóisir an</span>
<lb n="10481"/><span>chraois, go mbiaidh riachtanas grádha Dé, is beatha don anam, air;</span>
<lb n="10482"/><span>agus an tí ghrádhuigheas an t-ól agus an tseasgaireacht chorpardha,</span>
<lb n="10483"/><span>go mbiaidh an ciste gann aige.  Mar an gcéadna go spioratdha, an tí</span>
<lb n="10484"/><span>bhíos ag ól na sealbh saoghalta agus bréagán bhfoircheasamhail na</span>
<lb n="10485"/><span>beatha so, go mbiaidh daidhbhir i n-íota thirim thartamhail, ó</span>
<lb n="10486"/><span>bheith i n-easbaidh ghrás nDé agus a shubháilceadh - agus an</span>
<lb n="10487"/><span>riachtanas sin uile ag toidheacht don pheacadh.  Adeir Solamh san</span>
<lb n="10488"/><span>.29. caibidil do Leabhar na Seanfhocal na briathra so ag teacht leis</span>
<lb n="10489"/><span>aní gcéadna, qui nutrit scortum, perdet substantiam “an tí oileas an</span>
<lb n="10490"/><span>mheirdreach, chaillfidh a shubstaint.”  Dá chor i gcéill, an tí</span>
<lb n="10491"/><span>adhras don mheirdrigh, go gcaittear a bhríogh chorpardha agus a</span>
<lb n="10492"/><span>mhaoin tsaoghalta dá chreanamhain féin ria.  Agus mar an gcéadna don</span>
<lb n="10493"/><span>chearrbhach, amhail adeir file Laidneamhail d'áirithe:</span></p>
<lb n="10494"/>
<lb n="10495"/><p><span>dives eram dudum, fecerunt me tria nudum:</span>
<lb n="10496"/><span>alea, vina, Venus - tribus his sum factus egenus.</span></p>
<lb n="10497"/>
<lb n="10498"/><p><span>“dobhádhas saidhbhir anall-ód (ar sé), gidh eadh, do-rinneadar trí</span>
<lb n="10499"/><span>neithe nocht mé: díslidhe, fíon, agus bean - trí neithe lér cuireadh i</span>
<lb n="10500"/><span>riachtanas mé.”  Is 'na fhioghair so atá aní léaghthar ag Lúcás san</span>
<lb n="10501"/><span>chúigeadh caibidil déag mar a n-innistear gur chaith an milltéan</span>
<lb n="10502"/><span>mic dobhí ag an athair muinntire an mír d'oighreacht a athar ráinig</span>
<lb n="10503"/><span>é go craosta diommbalach, lé drúis, lé craos, agus lé himirt, gurbha</span>
<lb n="10504"/><span>héigean dó dol i n-imchian choigríche</span></p>
</div>
<pb n="288"/>
<div><lb n="10505"/><p><span>do thabhairt a bheatha as go bocht easbadhach, gurbha héigean</span>
<lb n="10506"/><span>dó tré iomad cruadhála muicidheacht do dhéanamh, agus bheith i</span>
<lb n="10507"/><span>gcuibhreann na muc fán meas d'easbaidh bídh, tré iomad riachtanais,</span>
<lb n="10508"/><span>gur thuig é féin, agus gur fhill ar a athair d'iarraidh cothuighthe</span>
<lb n="10509"/><span>air, iarna chiontughadh féin dó; agus gurab mar sin do fóireadh é.</span>
<lb n="10510"/><span>Mar an gcéadna do gach millteach oile do-gheibh a oighreacht féin ón</span>
<lb n="10511"/><span>athair muinntire mór úd thuas .i. ó Dhia, dá dtabhair ciall agus</span>
<lb n="10512"/><span>céadfadha, bríogh agus cumas nádúrtha, mar chreanaid ré hainmhianaibh</span>
<lb n="10513"/><span>éigcneasta an chuirp iad, ionnus go dtig dhe sin gorta ghrás nDé</span>
<lb n="10514"/><span>agus a ghrádha do bheith orra, ionnus nach bí dáil chabhra 'na</span>
<lb n="10515"/><span>gcionn go filleadh i bhfritheing na conaire tar a n-ais dóibh i</span>
<lb n="10516"/><span>rian na haithrighe ó aigéan alltair an uilc.  Óir is gearr mhaireas</span>
<lb n="10517"/><span>oileamhain na n-ainmhian don duine, ní hionann agus grás Dé.  Gonadh</span>
<lb n="10518"/><span>dá chur so i gcéill atá Críost san cheathramhadh caibidil ag Eóin,</span>
<lb n="10519"/><span>mar a n-abair, ag labhairt ar ainmhianaibh an pheacaidh, qui biberit</span>
<lb n="10520"/><span>ex aqua hac, sitiett iterum “gidhbé íobhas don uisge se, biaidh tart</span>
<lb n="10521"/><span>arís air.”  Dá chor i gcéill, dá mhéad ibheas an peacthach d'uisge</span>
<lb n="10522"/><span>na n-ainmhian, go bhfásann tiormach agus tart ó anbhlasadh na</span>
<lb n="10523"/><span>n-ainmhian arís air.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar an bpótaire an lá</span>
<lb n="10524"/><span>i ndiaidh déanta na póite, go mbí íota fhoiréigneach air; agus ar an</span>
<lb n="10525"/><span>gcearrbhach i ndiaidh an chluiche do chaill; agus ar an meirdrigh i</span>
<lb n="10526"/><span>ndiaidh a míghníomh; agus mar sin dá gach olc oile ó shoin amach: ní</span>
<lb n="10527"/><span>hionann agus an fíréan, bhíos sásuighthe ó ghrásaibh Dé.</span></p>
<lb n="10528"/>
<lb n="10529"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="10530"/>
<lb n="10531"/><p><span>Tig fós don pheacadh dalladh an aithrighigh, as nach léir dhó an</span>
<lb n="10532"/><span>chonair chóir ré triall go neamh.  Atá Solamh ag neartughadh</span>
<lb n="10533"/><span>fírinne aneithe se san dara caibidil do Leabhar na hEagna, mar a</span>
<lb n="10534"/><span>n-abair, excaecabit eos malitia eorum “do dhall a mailís féin iad,”</span>
<lb n="10535"/><span>ar sé, ag labhairt ar na peacthachaibh.  Dá chor i gcéill go</span>
<lb n="10536"/><span>luigheann néall náimhdidhe na locht ar rosgaibh a réasúin, as nach</span>
<lb n="10537"/><span>féadaid lorgaireacht do dhéanamh ar a leas, ar mbeith dall dóibh.</span>
<lb n="10538"/><span>Gonadh uime sin adeir Sophonias san chéad-chaibidil, ambulabunt ut</span>
<lb n="10539"/><span>caeci, quia Domino peccaverunt</span></p>
</div>
<pb n="289"/>
<div><lb n="10540"/><p><span>“siobhalfaid amhail dhallaibh, tré mar do pheacuigheadar i gcoinne a</span>
<lb n="10541"/><span>dTighearna.”  Agus is é ní dá dtig sin, mar chuireas an diabhal</span>
<lb n="10542"/><span>púicín an pheacaidh ré rosgaibh a réasúin.  Ag so sompla ar an dalladh</span>
<lb n="10543"/><span>do-ní gach peacadh dona seacht prímh-pheacaidhibh marbhthacha ar an</span>
<lb n="10544"/><span>duine.  Ar dtús don díomas, amhail léaghthar san naomhadh caibidil do</span>
<lb n="10545"/><span>Ghníomharthaibh na nApstal mar do dalladh Pól, dobhí ag déanamh</span>
<lb n="10546"/><span>inghreama tré iomad díomusa ar na hapstalaibh agus ar dheibhléanaibh</span>
<lb n="10547"/><span>Dé.  Óir damadh léir do rosgaibh a réasúin an t-olc dobhí i</span>
<lb n="10548"/><span>n-inghreim do dhéanamh ar na Críostaidhthibh, ní dhiongnadh é.  Gidh</span>
<lb n="10549"/><span>eadh, is iongnadh an leigheas do-rinne Críost dó, mar atá dalladh a</span>
<lb n="10550"/><span>shúl gcorpardha d'aiseag radhairc a intinne dhó.  Agus is meinic</span>
<lb n="10551"/><span>do-ní an céadna go spioratdha ris an bpeacthach; an tan bhíos ar tí</span>
<lb n="10552"/><span>a mheanman do mhusgladh ré déanamh aithrighe, tógbhaidh sé a n-aire</span>
<lb n="10553"/><span>dona neithibh saoghalta, agá ndíorghadh i rian na haithrighe.  Óir</span>
<lb n="10554"/><span>is meinic mhúchas macnas an díomsaigh lé hamhgar nó lé hanfhochain;</span>
<lb n="10555"/><span>agus mar an gcéadna do-ní ris an tí bhíos ainmhianach 'na cholainn:</span>
<lb n="10556"/><span>cuiridh galar air, do mhúchadh a mhacnais; agus mar sin dá gach</span>
<lb n="10557"/><span>ainmhian oile ó shoin amach.</span></p>
<lb n="10558"/>
<lb n="10559"/><p><span>Dallaidh fós an tsainnt an t-aithrigheach, amhail léaghthar ag</span>
<lb n="10560"/><span>Tobias san dara caibidil, mar do thuit otrach na háinle ar a</span>
<lb n="10561"/><span>súilibh, lér dalladh é.  Is eadh chialluigheas an otrach úd lér</span>
<lb n="10562"/><span>dalladh Tobias, an saidhbhreas saoghalta, lé ndalltar an sanntach.</span>
<lb n="10563"/><span>Gonadh uime sin adeir Pól san treas caibidil go Philipp., omnia</span>
<lb n="10564"/><span>arbitror ut stercora “ní fhuil meas agam ar na huilibh acht mar</span>
<lb n="10565"/><span>otrach.”  Dá chor i gcéill nach raibhe do mheas aige ar na maoinibh</span>
<lb n="10566"/><span>saoghalta, acht mar otrach.  Léaghthar ag na hughdaraibh sgrúdas</span>
<lb n="10567"/><span>nádúir na mbeathadhach gurab é modh ar a ndéin an t-iolar sealg ar</span>
<lb n="10568"/><span>an bhfiadh, tuirling ar thráigh, nó i n-ionadh bhíos lán do</span>
<lb n="10569"/><span>luaithreadh, agus é féin d'únfairt ann, agus teacht rés an bhfiadh,</span>
<lb n="10570"/><span>agus bheith ag spréachadh an luaithridh nó na gainmhe fána shúilibh,</span>
<lb n="10571"/><span>agus a dhalladh mar sin go bhfaghann árach ar a mharbhadh ar an</span>
<lb n="10572"/><span>gcor sin.  Mar an gcéadna do-ní an diabhal ris an sanntach: doirtidh</span>
<lb n="10573"/><span>fá rosgaibh a réasúin gréithe geanamhla an tsaoghail se, nó luaithreadh</span>
<lb n="10574"/><span>na locht dtalmhaidhe,</span></p>
</div>
<pb n="290"/>
<div><lb n="10575"/><p><span>lé ndallann é, as nach léir dhó a leas do dhéanamh, ná ród na</span>
<lb n="10576"/><span>haithrighe d'áimsiughadh.</span></p>
<lb n="10577"/>
<lb n="10578"/><p><span>Dallaidh an treas prímh-pheacadh .i. an drúis, an duine.  Is 'na</span>
<lb n="10579"/><span>fhioghair sin atá aní léaghthar san seiseadh caibidil déag do Leabhar</span>
<lb n="10580"/><span>na mBreitheamhan, mar a n-innistear go ndearnadar na Feilistínigh</span>
<lb n="10581"/><span>an mheirdreach Dalila d'inneall ré bréagadh Samsoin, dobhí ag</span>
<lb n="10582"/><span>cathughadh go calma 'na n-aghaidh; agus mar thug aonta do Dalila,</span>
<lb n="10583"/><span>do bhréag a rún uaidh.  Iarna chlos uaidh gurab 'na fholt dobhí a</span>
<lb n="10584"/><span>neart, do ghabh agá sháimh-chealgadh go miochair muinnteardha, go</span>
<lb n="10585"/><span>dtáinig dhe sin gur chuir a cheann 'na hucht, agus gur chodail</span>
<lb n="10586"/><span>ann; agus leis sin gur bearradh a fholt lé, agus gur lingeadar dá</span>
<lb n="10587"/><span>bhríogh sin na Feilistínigh air, gur dalladh leó é, gonadh dhe sin fá</span>
<lb n="10588"/><span>dheireadh táinig a bhás.  Go fáthach, is iad na Feilistínigh na</span>
<lb n="10589"/><span>deamhain, agus Dalila an drúis; Samson an neimhchiontach, agus an</span>
<lb n="10590"/><span>neart mór dobhí ann an chalmacht bhíos san neimhchiontach ré</span>
<lb n="10591"/><span>cathughadh ré haimsighthibh an aidhbhirseóra.</span></p>
<lb n="10592"/>
<lb n="10593"/><p><span>An ceathramhadh peacadh dá dtig mealladh an aithrighigh .i. an tnúth.</span>
<lb n="10594"/><span>Óir ní hait ris an dtnúthach, agus ní léir dhó, maith dá mbí 'na</span>
<lb n="10595"/><span>chomharsain, ná sonas ná saidhbhreas dá mbí aige, go dtéid ar</span>
<lb n="10596"/><span>gcúlaibh i gcruth nach bí éin-ní ann rér bheitte tnúth do dhéanamh.</span>
<lb n="10597"/><span>Gonadh i bhfioghair an tnúthaigh atá aní léaghthar san treas caibidil</span>
<lb n="10598"/><span>don chéid-leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a n-innistear nachar</span>
<lb n="10599"/><span>fhéad Heli lóchrann an Tighearna d'fhaigsin, gur múchadh é.  Mar</span>
<lb n="10600"/><span>an gcéadna ní fhéadann an tnúthach sonas ná ana ná ágh a chomharsan</span>
<lb n="10601"/><span>d'fhaigsin, go múchtar san chomharsain iad.</span></p>
<lb n="10602"/>
<lb n="10603"/><p><span>An cúigeadh peacadh, an craos.  Agus is ris an gcraosach shamhailtear</span>
<lb n="10604"/><span>an dall úd, dobhí dall ó do geineadh é, ar a léaghthar ag Eóin san</span>
<lb n="10605"/><span>naomhadh caibidil.  Óir mar thug an dall doille ris a broinn a</span>
<lb n="10606"/><span>mháthar, is mar sin beag nach do-bheir an duine an craos a broinn a</span>
<lb n="10607"/><span>mháthar leis.  Agus mar sin ní hiongnadh an craosach do bheith dall,</span>
<lb n="10608"/><span>agus a thoidheacht don doille sin nach tabhair an t-aithrigheach</span>
<lb n="10609"/><span>amus ar raon na haithrighe ré triall ar neamh.</span></p>
<lb n="10610"/>
<lb n="10611"/><p><span>An seiseadh peacadh lé ndalltar an peacthach, an fhearg.</span></p>
</div>
<pb n="291"/>
<div><lb n="10612"/><p><span>Agus is i bhfioghair an pheacaidh se atá aní léaghthar ag Eóin san</span>
<lb n="10613"/><span>seiseadh caibidil déag, mar a n-abair go raibhe an dall dobhí do</span>
<lb n="10614"/><span>leattaoibh na slighe ag sír-éighmhe nár féadadh a chor i socht.</span>
<lb n="10615"/><span>Mar sin go fáthach, an tí bhíos dall ó dhoilbh-cheó an pheacaidh se</span>
<lb n="10616"/><span>na feirge, bí don taoibh amuigh do shlighe na haithrighe.  Gonadh</span>
<lb n="10617"/><span>uime sin adeir Dia san .45. caibidil in Genesi ris an druing bhíos</span>
<lb n="10618"/><span>ag triall i ród na haithrighe san saoghal so na briathra so, ne</span>
<lb n="10619"/><span>irascamini in via “ná déanaidh fearg san slighidh.”  Dá chor i</span>
<lb n="10620"/><span>gcéill dona daoinibh go ndleaghair dhóibh peacadh na feirge do</span>
<lb n="10621"/><span>thréigean san saoghal so, d'eagla a ndallta lé doilbh-cheó</span>
<lb n="10622"/><span>pheacaidh na feirge, as nár léir dhóibh ród na haithrighe.  Gonadh</span>
<lb n="10623"/><span>uime sin adeir Solamh ag teagasg an duine san .28. caibidil in</span>
<lb n="10624"/><span>Ecclo., mar a n-abair na briathra so, memorare timoris Domino, et</span>
<lb n="10625"/><span>non irascaris proximo “cuimhnigh eagla an Tighearna, agus ná déana</span>
<lb n="10626"/><span>fearg réd chomharsain.”  Dá chor i gcéill gurab usaide do neoch</span>
<lb n="10627"/><span>triall tré bhealach bheannuighthe na haithrighe go neamh, bheith do</span>
<lb n="10628"/><span>shíoth ris gach aoin-neach.  Óir dá mbeith easgcáirdeas idir é féin</span>
<lb n="10629"/><span>agus aoin-neach oile, do budh docraide dhó imtheacht go hinnill san</span>
<lb n="10630"/><span>slighidh 'na mbiadh ag triall é.  Uime sin dhligheas an</span>
<lb n="10631"/><span>t-aithrigheach gan bheith feargach.  Óir dá mbia síodhach ris gach</span>
<lb n="10632"/><span>aoin-neach, féadaidh triall gan bhaoghal trés gach bealach tré mbiadh</span>
<lb n="10633"/><span>a thurus.  Mar sin do gach aon bhíos saor ó easgcáirdeas gach aon-</span>
<lb n="10634"/><span>duine, féadaidh triall go hinnill i raon na haithrighe.</span></p>
<lb n="10635"/>
<lb n="10636"/><p><span>An seachtmhadh peacadh, an leisge, chialluighthear lé harsaidheacht</span>
<lb n="10637"/><span>na hurchóide.  Dallaidh sí ruisg réasúin an aithrighigh.  Gonadh 'na</span>
<lb n="10638"/><span>fhioghair so atá aní léaghthar in Genesi san .27. caibidil mar a</span>
<lb n="10639"/><span>n-innistear go raibhe Isaac tré arsaidheacht dall, agus dá réir sin</span>
<lb n="10640"/><span>go raibhe neamhaistreach.  Mar an gcéadna, an dream bhíos dall ó</span>
<lb n="10641"/><span>shein-pheacadh na leisge, ní bhíd aistreach ré triall i slighe na</span>
<lb n="10642"/><span>subháilceadh.  Agus fa-ríor, bí drong mhór dhíobh nach mothuigheann</span>
<lb n="10643"/><span>an easbaidh se do bheith orra, i gcosmhaileas mhná Seneca, amhail</span>
<lb n="10644"/><span>léaghthar ag Seneca san .50. Eip. go Lucillus, mar a n-abair,</span>
<lb n="10645"/><span>“an bhean leamh, Harpaste, atá agam-sa (ar sé) do dalladh go</span>
<lb n="10646"/><span>hobann í, agus ní feas dí í féin do bheith dall; acht is eadh adeir</span>
<lb n="10647"/><span>réna feadhmannach gurab dorcha</span></p>
</div>
<pb n="292"/>
<div><lb n="10648"/><p><span>atá an teach 'na timcheall.”  Mar an gcéadna do lucht na haimsire se,</span>
<lb n="10649"/><span>dá dteagmhadh dalladh peacaidh san bhioth dhóibh, adeirid nach iad</span>
<lb n="10650"/><span>féin atá dall.  Óir dá gcuirthear uabhar i leith fir aca, adeir nach</span>
<lb n="10651"/><span>uabhar bhíos ann féin, acht ag iarraidh a onóra féin do chosnamh.  Dá</span>
<lb n="10652"/><span>dteagmhadh sainnt i neach, adéaradh nach sainnt bhíos ann nó air, acht</span>
<lb n="10653"/><span>gurab ag iarraidh cothuighthe bhíos.  Dá dteagmhadh pótaireacht dó, ní</span>
<lb n="10654"/><span>pótaireacht do-ní, acht dá chor féin i n-oireamhain do chleachtadh</span>
<lb n="10655"/><span>na gcomharsan.  Agus mar sin do gach olc oile ó shoin amach: saoiltear</span>
<lb n="10656"/><span>leis an druing bhíos dall ionnta nach ortha féin bhíos an doille.  Do</span>
<lb n="10657"/><span>nós na druinge úd ar a léaghthar san naomhadh caibidil déag in Genesi,</span>
<lb n="10658"/><span>do-chuaidh i gcathair Sodoma do ghabháil na n-aingeal dobhí ar</span>
<lb n="10659"/><span>foighdhe i dteach Loth; agus ar dtabhairt na hionnsaighe dhóibh</span>
<lb n="10660"/><span>níor léir dhóibh dorus ná fuinneóg dá raibhe ar an dteach, mar do</span>
<lb n="10661"/><span>dalladh leis na hainglibh iad.  Gidh eadh, níor léir dhóibh féin sin,</span>
<lb n="10662"/><span>agus níor mhothuigheadar iad féin dall.  Mar sin dona peacthachaibh</span>
<lb n="10663"/><span>bhíos dall ón leisge, ón díomas, ón chraos, ón tsainnt, nó ó aoin-</span>
<lb n="10664"/><span>pheacadh dona seacht bprímh-pheacaidhibh marbhthacha do luaidheamar.</span>
<lb n="10665"/><span>Ní léir dhóibh iad féin do bheith dall ionnta, agus dá réir sin ní</span>
<lb n="10666"/><span>bhíd ionturuis ré triall i raon na haithrighe go neamh.</span></p>
<lb n="10667"/>
<lb n="10668"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="10669"/>
<lb n="10670"/><p><span>Tig fós don pheacadh sgannradh an ghrádha.  Gonadh aire sin adeir</span>
<lb n="10671"/><span>Ieremias san chéad-chaibidil do Leabhar na hEólchaire, mar a</span>
<lb n="10672"/><span>n-abair, ag labhairt ar an diabhal do-ní argain na hanma, na</span>
<lb n="10673"/><span>briathra so, manum suam misit ad omnia desiderabilia eius “do chuir</span>
<lb n="10674"/><span>sé a lámh san uile ní soimhianuighthe dobhí aige súd.”  Dá chor i</span>
<lb n="10675"/><span>gcéill, an tan ghabhas an diabhal sealbh san duine ris an bpeacadh,</span>
<lb n="10676"/><span>go ruagann grádh Dé uaidh, agus dá réir sin, gach subháilce dá mbí 'na</span>
<lb n="10677"/><span>leanmhain.  Óir ní fhéadann subháilce fhírinneach san bhioth bheith</span>
<lb n="10678"/><span>san Chríostaidhe, an tan ruagthar grádh Dé as a anam; agus do bhríogh</span>
<lb n="10679"/><span>go ruagthar grádh Dé as anam an duine, ruagthar dá réir sin gach</span>
<lb n="10680"/><span>subháilce oile bhíos ann.  Gonadh uime sin adeir S. Augustín na</span>
<lb n="10681"/><span>briathra so san chúigeadh Seanmóir ar bhriathraibh an Tighearna, adde</span></p>
</div>
<pb n="293"/>
<div><lb n="10682"/><p><span>caritatem, et prosunt omnia, detrahe caritatem, et nihil prosunt</span>
<lb n="10683"/><span>caetera “cuir an grádh 'na gceann, agus is sochrach gach éin-ní;</span>
<lb n="10684"/><span>bean an grádh dhíobh, agus ní fiú éin-ní cách.”  As so is iontuigthe</span>
<lb n="10685"/><span>nach sochrach subháilce san bhioth, do leith fhlaithis Dé do</span>
<lb n="10686"/><span>ghreamughadh, gan an grádh, agus gurab sochrach gach subháilce mar aon</span>
<lb n="10687"/><span>ris an ngrádh.  Agus atá so ag teacht leis aní adeir Pól san treas</span>
<lb n="10688"/><span>caibidil déag don chéid-Eipistil gusna Coirintibh, mar a n-abair,</span>
<lb n="10689"/><span>si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam,</span>
<lb n="10690"/><span>factus sum velut aes sonans, et si habuero omnem fidem, ita ut montes</span>
<lb n="10691"/><span>transferam, caritatem autem non habuero, nihil sum.  Et si tradidero</span>
<lb n="10692"/><span>corpus meum ita ut ardeam, nihil mihi prodest “dá labhrainn teangtha</span>
<lb n="10693"/><span>na ndaoine agus na n-aingeal gan an grádh agam, ní fhuil ionnam</span>
<lb n="10694"/><span>acht amhail umha ag déanamh foghair; agus dá mbeith iomlán an</span>
<lb n="10695"/><span>chreidimh agam, i gcruth go bhféadfainn na sléibhte</span>
<lb n="10696"/><span>d'aistriughadh, agus gan an grádh agam, ní fhuil acht neimhfní</span>
<lb n="10697"/><span>ionnam; agus dá ndáilear mo chorp dá losgadh, ní fhuil sochar san</span>
<lb n="10698"/><span>bhioth dhamh ann.”  Agus adeir an chaibidil chéadna na briathra so,</span>
<lb n="10699"/><span>et si distribuero in cibus pauperum omnes facultates meas, caritatem</span>
<lb n="10700"/><span>autem non habuero, nihil mihi prodest “dá roinnear na huile mhaoine</span>
<lb n="10701"/><span>atá agam ar bhochtaibh, agus gan an grádh agam, ní dhéin tarbha san</span>
<lb n="10702"/><span>bhioth dhamh.”  Agus mar sin, an tan bheanas an diabhal grádh Dé, lé</span>
<lb n="10703"/><span>haontughadh do thabhairt don pheacadh, don duine, sgarthar an grádh</span>
<lb n="10704"/><span>ris an duine, agus dá réir sin, gach subháilce shomholta bhíos 'na</span>
<lb n="10705"/><span>leanmhain.  Agus is trés an gcontrárdhacht so bhíos idir an ngrádh</span>
<lb n="10706"/><span>agus an peacadh, atá aní léaghthar ag Pól san seiseadh caibidil don</span>
<lb n="10707"/><span>dara hEip. gusna Coirintibh, mar a n-abair, quae conventio</span>
<lb n="10708"/><span>Christi ad Belial, aut lucis ad tenebras “créad an oireamhain atá idir</span>
<lb n="10709"/><span>Chríost agus Belial, agus idir an solus agus an dorchadas?”  Dá chor</span>
<lb n="10710"/><span>i gcéill gurab contrárdha dá chéile bhíos an peacadh agus an grádh.</span>
<lb n="10711"/><span>Óir is é an grádh is foirm agus is bláth dona huile shubháilcibh,</span>
<lb n="10712"/><span>agus is é inghean díleas Dé é, dá dtig sinne do bheith 'nar macaibh</span>
<lb n="10713"/><span>ag Dia agus 'nar mbráithribh ag na hainglibh.  Agus a chontrárdha</span>
<lb n="10714"/><span>sin tig don pheacadh.  Óir do-ní clann don diabhal agus bráithre dona</span>
<lb n="10715"/><span>deamhnaibh dhínn.  Gonadh 'na fhioghair sin atá aní léaghthar san</span>
<lb n="10716"/><span>seiseadh caibidil do Leabhar na mBreitheamhan, mar a</span></p>
</div>
<pb n="294"/>
<div><lb n="10717"/><p><span>n-innistear go dtigdís na Madianitae d'argain chríche Israel</span>
<lb n="10718"/><span>feadh seacht mbliadhan; agus in gach ruathar dá dtugdaois, go</span>
<lb n="10719"/><span>mbeirdís leó gach ní budh tarbhach ré beathaidh an duine, agus sin tré</span>
<lb n="10720"/><span>pheacadh Chloinne Israel i n-aghaidh Dé.  Go fáthach, is iad na</span>
<lb n="10721"/><span>Madianitae so na deamhain; agus Clann Israel an drong bhíos i</span>
<lb n="10722"/><span>bpeacadh mharbhthach, agus adhras dona seacht bpeacaidhibh</span>
<lb n="10723"/><span>marbhthacha.  Agus mar do hairgthí leis na Madianitae Clann Israel,</span>
<lb n="10724"/><span>is mar sin fheanntar an t-anam, go nach fágthar subháilce ar bioth</span>
<lb n="10725"/><span>ina mbeith sochar aige do leith ghrás ná ghlóire.  Agus is cosmhail</span>
<lb n="10726"/><span>dáil an pheacaidh, ag toidheacht i n-anam an fhíréin, agus na muice</span>
<lb n="10727"/><span>ag toidheacht fá lubhghort.  Óir an tan tig an mhuc fá lubhghort,</span>
<lb n="10728"/><span>cuiridh a srón fán lile, nó fán luibh is uaisle do-gheibh, go</span>
<lb n="10729"/><span>mbeanann as a bpréamhaibh iad, go bhfeódhaid dá éis sin.  Mar an</span>
<lb n="10730"/><span>gcéadna, an tan tig an peacadh i ngarrdha ghrásamhail anma an</span>
<lb n="10731"/><span>fhíréin, cuiridh soc saoibh-chealgach na n-ainmhian fá</span>
<lb n="10732"/><span>shoibhéasaibh agus fá shoighníomhaibh na hanma, dá buain a préimh an</span>
<lb n="10733"/><span>ghrádha, do-bhéaradh fás dóibh.  Gonadh ag cor an duine ar a</span>
<lb n="10734"/><span>choimhéad adeir Críost ag Matha san seachtmhadh caibidil, nolite</span>
<lb n="10735"/><span>mittere margaritas vestras ante porcos “ná cuiridh bhar liaga</span>
<lb n="10736"/><span>lóghmhara i bhfiadhnaise na muc.”  Ionann sin ré a rádh agus “ná</span>
<lb n="10737"/><span>tugthar libh aonta don olc, ionnus nach rachadh an diabhal do ghabháil</span>
<lb n="10738"/><span>sheilbhe i ngarrdhaibh grásamhla bhar gcoguais.”  Óir ní bhí ar</span>
<lb n="10739"/><span>iarraidh aige acht grádh Dé agus a ghrása agus na subháilce do bhuain</span>
<lb n="10740"/><span>as a bpréamhaibh ionnaibh.  Gonadh uime sin adeir Greaghóir san</span>
<lb n="10741"/><span>.29. Homilia, mar a n-abair, non curat hostis antiquus, ut terrena</span>
<lb n="10742"/><span>tollat, sed ut catitatem in nobis feriat “ní fhuil suim ag an sean-</span>
<lb n="10743"/><span>námhaid sna neithibh talmhaidhe do bhreith leis, acht is eadh is intinn</span>
<lb n="10744"/><span>dó, grádh Dé do mhúchadh ionnainn.”  As a ndubhramar is iontuigthe go</span>
<lb n="10745"/><span>dturnann an peacadh grádh Dé sna daoinibh, agus go dtig dhe sin nach</span>
<lb n="10746"/><span>bí san duine sgarthar ré grádh Dé, acht do nós an phúicín ghaoithe,</span>
<lb n="10747"/><span>dá nach léir an solas san ló, agus do-chí go grinn i ndorchadas na</span>
<lb n="10748"/><span>hoidhche, agus mar sin contrárdha d'éanlaith oile bhíos ar</span>
<lb n="10749"/><span>foluamhain agus ar fuaidreadh san oidhche agus 'na comhnaidhe ar ló; do</span>
<lb n="10750"/><span>réir mar adeir Ambrosius san .24. caibidil don chúigeadh leabhar</span>
<lb n="10751"/><span>in Hexameron, ag labhairt ar aní gcéadna, gonadh mar sin bhíd na</span></p>
</div>
<pb n="295"/>
<div><lb n="10752"/><p><span>peacthaigh bhíos i ndorchadas na dubháilceadh, go mbíd ar fuaidreadh</span>
<lb n="10753"/><span>agus ar folamhain i n-oidhche na hurchóide, ag saothrughadh na</span>
<lb n="10754"/><span>saidhbhreas tré shein-chríonnacht shaoghalta, agus nach léir dhóibh</span>
<lb n="10755"/><span>lá grianach glé-mhaiseach grádha Dé ré saothrughadh na subháilceadh.</span></p>
<lb n="10756"/>
<lb n="10757"/><p><span>An t-ochtmhadh goin.</span></p>
<lb n="10758"/>
<lb n="10759"/><p><span>Tig mar an gcéadna don pheacadh go ngníomhuigheann searbhas i</span>
<lb n="10760"/><span>meanmain an pheacthaigh.  Gonadh uime sin adeir Ieremias san dara</span>
<lb n="10761"/><span>caibidil, mar a n-abair, scito et vide quia malum et amarum est</span>
<lb n="10762"/><span>dereliquisse te Dominum Deum tuum “bíodh a fhios agat agus féach</span>
<lb n="10763"/><span>gurab olc agus gurab searbh dhuit do Thighearna Dia féin do</span>
<lb n="10764"/><span>thréigean.”  Dá chor i gcéill gurab searbh íoc na péine i ndíol an</span>
<lb n="10765"/><span>pheacaidh.  Agus is 'na fhioghair so atá aní léaghthar san treas</span>
<lb n="10766"/><span>caibidil déag don dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar dobhí fuath</span>
<lb n="10767"/><span>agus déistin agus gráin ag Ammon ar a shiair Tamar i ndiaidh</span>
<lb n="10768"/><span>mhíghníomha do dhéanamh ria, ionnus nach raibhe blas san bhioth aige</span>
<lb n="10769"/><span>uirre, trés an searbhas dobhí aige san choir do-rinne ria.  Agus is</span>
<lb n="10770"/><span>uime sin adeir Solamh san chúigeadh caibidil do Leabhar na</span>
<lb n="10771"/><span>Seanfhocal, mar a n-abair, ne attendas fallaciae mulieris “ná</span>
<lb n="10772"/><span>tabhair th'aire do mhealltóireacht mhná.”  Dá chor i gcéill don</span>
<lb n="10773"/><span>duine, ciodh milis ris aonta mná d'fhagháil ré déanamh mímhéine, go</span>
<lb n="10774"/><span>mbí searbhas aithmhéile air iar ndéanamh an mhíghníomha.  Agus ní</span>
<lb n="10775"/><span>hiongnadh sin, do bhríogh gurab gearr sólás an pheacaidh, agus gurab</span>
<lb n="10776"/><span>buan a mhairg 'na dhiaidh, ionnus go dtig dhe sin go mbí anfadh na</span>
<lb n="10777"/><span>hurchóide agus measgadh na meabhla ag tonnadh agus ag tonn-luasgadh</span>
<lb n="10778"/><span>mheanman an pheacthaigh.  Gonadh dá chor so i gcéill atá aní</span>
<lb n="10779"/><span>léaghthar as Isaias san .57. caibidil, mar a n-abair, cor impii</span>
<lb n="10780"/><span>quasi mare quod quiescere non potest “croidhe an pheacthaigh amhail</span>
<lb n="10781"/><span>mhuir nach féadann cumhsanadh.”  Dá chor i gcéill, amhail bhíos an</span>
<lb n="10782"/><span>mhuir ag luadhaill agus ag luasgadh ó thuinn go tuinn, gurab mar sin</span>
<lb n="10783"/><span>bhíos an peacthach ag luadhaill agus ag luasgadh ó locht go locht, an</span>
<lb n="10784"/><span>tan nach bí ionnracas na haithrighe mar angcaire agá fhastódh; agus</span>
<lb n="10785"/><span>mar sin nach éagcosmhail ré chéile inneall</span></p>
</div>
<pb n="296"/>
<div><lb n="10786"/><p><span>an uilc agus na mara.  Óir mar bhíos an peacadh searbh, is mar sin</span>
<lb n="10787"/><span>bhíos sáile searbh san muir.  Fós, amhail shloigeas an móir-iasg san</span>
<lb n="10788"/><span>muir an min-iasg, mar an gcéadna an móir-pheacthach bhíos</span>
<lb n="10789"/><span>cumhachtach ar an saoghal, sloigthear leis an fo-dhuine fíréanda,</span>
<lb n="10790"/><span>maille ré láimh thruim do luighe air agus ris na sealbhaibh saoghalta</span>
<lb n="10791"/><span>do bhuain de.  Gonadh uime sin atá aní léaghthar ag Abacuc san</span>
<lb n="10792"/><span>chéad-chaibidil, ag labhairt ré Dia, mar a n-abair, quare non</span>
<lb n="10793"/><span>respicis super iniqua agentes, et taces devorante impio iustiorem se</span>
<lb n="10794"/><span>“créad nach féachann tú ar an druing do-ní milleadh, agus créad fá</span>
<lb n="10795"/><span>bhfuile id thocht, agus an peacthach ag slogadh an tí is fíréanda</span>
<lb n="10796"/><span>ioná é féin?”  Is é is fáth don fháidh na briathra so do rádh, 'gá</span>
<lb n="10797"/><span>iarraidh ar Dhia díoghaltas do dhéanamh ar an druing anfhlathaigh</span>
<lb n="10798"/><span>do-ní éagcóir ar na fo-dhaoinibh fíréanda bhíos ag roinn riú.</span>
<lb n="10799"/><span>Gonadh uime sin adeir Isaias san .33. caibidil ag bagar</span>
<lb n="10800"/><span>dhíoghaltais Dé ar an tí do-ní an t-anfhlaitheas so, mar a</span>
<lb n="10801"/><span>n-abair, vae qui praedaris, nonne ipse praedaberis “mallacht duit,</span>
<lb n="10802"/><span>a dhuine do-ní creachaireacht, óir do-ghéantar creachaireacht ort.”</span>
<lb n="10803"/><span>Do-chíthear linn go meinic an mhallacht so ag turnamh ar na</span>
<lb n="10804"/><span>hanfhlathaibh bhíos ag déanamh éagcóra agus inghreama ar na fo-</span>
<lb n="10805"/><span>dhaoinibh bhíos fúthaibh, agus do-chíthear linn go meinic mallacht Dé</span>
<lb n="10806"/><span>ag turnamh orra, i ndíol an chraos-shloigthe do-níd ar na</span>
<lb n="10807"/><span>comharsanaibh bochta bhíos aca.  Óir is meinic éagaid gan oighre, agus</span>
<lb n="10808"/><span>téid na flaithis mhóra bhíos aca i lámhaibh druinge oile, agus nach</span>
<lb n="10809"/><span>bí do lorg orra dá n-éis acht a mítheasta agus a míochlú 'ga</span>
<lb n="10810"/><span>bhfaisnéis i mbéalaibh na druinge bhíos dá n-éis; nó, dá</span>
<lb n="10811"/><span>dteagmhadh sliocht do bheith orra, a mbeith bocht nó easbadhach,</span>
<lb n="10812"/><span>agus il-iomad d'anfhochainibh agus d'amhgaraibh ag fearthain orra;</span>
<lb n="10813"/><span>ionnus go dtuigid an pobal gurab do bhíthin pheacaidh a sinnsear tig</span>
<lb n="10814"/><span>gach amarrán díobh sin ar a sliocht, agus go dtuigid dá réir sin gurab</span>
<lb n="10815"/><span>tré inneachadh Dé do thuilleamh dá sinnsear tig sin orra, trés an</span>
<lb n="10816"/><span>imchreachadh do-níthí leó ar na daoinibh budh lugha ioná iad féin, ag</span>
<lb n="10817"/><span>slogadh a maoine saoghalta chuca, i gcosmhaileas na móir-iasg san muir</span>
<lb n="10818"/><span>lé sloigthear an min-iasg, amhail adubhramar.  Ní héagcosmhail fós</span>
<lb n="10819"/><span>an peacadh agus an mhuir, ar aidhbhsighe agus ar</span></p>
</div>
<pb n="297"/>
<div><lb n="10820"/><p><span>iomad a n-anfaidh leath ar leath.  Óir amhail bhíos iomad anfaidh ar</span>
<lb n="10821"/><span>an muir, lé séideadh sonn-ghaoithe tréine tairpthighe, is mar sin</span>
<lb n="10822"/><span>fhásas anfadh i meanmain an pheacthaigh ó luasgadh luaimneach na</span>
<lb n="10823"/><span>locht, ag iomruagadh suaimhnis na subháilceadh a meanmain an duine, tré</span>
<lb n="10824"/><span>iomad anfhorlainn agus anchúraim shaoghalta.  Ionnus, an tí mheasgas</span>
<lb n="10825"/><span>é féin ar an saoghal go mór, go mbí dá theilgean agus dá thuargain</span>
<lb n="10826"/><span>idir thonnaibh atmhara na hurchóide, amhail bhíos an long san muir i</span>
<lb n="10827"/><span>n-am an anfaidh, ionnus nach bí cailm ná cumhsanadh aige ón chúram</span>
<lb n="10828"/><span>shaoghalta.  Bíodh a fhiadhnaise sin ar an druing mheasgas iad féin</span>
<lb n="10829"/><span>air.  Óir is léir dhóibh nach léigid na loicht sgíoth dhóibh, gan</span>
<lb n="10830"/><span>bheith dá ngluasacht idir an tsainnt agus an craos agus an t-uabhar</span>
<lb n="10831"/><span>agus gach peacadh oile ó shin amach.  Ionnus gurab ag cor an</span>
<lb n="10832"/><span>mhíoshuaimhnis se i gcuimhne dona daoinibh atá aní adeir Críost san</span>
<lb n="10833"/><span>seiseadh caibidil déag ag Eóin, ag labhairt ris na hapstalaibh, in</span>
<lb n="10834"/><span>mundo pressuram habebitis, in me autem pacem “do-ghéabhthaoi amarrán</span>
<lb n="10835"/><span>san saoghal, gidh eadh, do-ghéabhthaoi síoth ionnam-sa.”  As so is</span>
<lb n="10836"/><span>iontuigthe nach eadh amháin an dream bhíos san pheacadh mharbhthach</span>
<lb n="10837"/><span>do-gheibh míoshuaimhneas ar an saoghal, acht fós go mbuaidhearthar na</span>
<lb n="10838"/><span>fíréin féin do bhíthin an pheacaidh bhíos ag cách.  Is dá bhíthin</span>
<lb n="10839"/><span>so atá aní léaghthar san .11. caibidil don dara hEip. gusna</span>
<lb n="10840"/><span>Coirintibh, mar a n-abair, nocte ac diem in periculis fui “do</span>
<lb n="10841"/><span>bhádhas i n-oidhche agus i ló i nguaisibh.”  Uime sin is déanta</span>
<lb n="10842"/><span>dhúinn comhairle Phóil san deachmhadh caibidil don chéid-Eipistil</span>
<lb n="10843"/><span>gusna Coirintibh, mar a n-abair, fidelis Deus qui non patietur vos</span>
<lb n="10844"/><span>tentari supra id quod potestis “is díleas Dia go nach léigfeadh sibh i</span>
<lb n="10845"/><span>mbuaidhreadh tar bhar n-acfuinn.”  Dá chor i gcéill nach fuil áit</span>
<lb n="10846"/><span>innill againn ré teitheadh ria nguaisibh an tsaoghail agus an</span>
<lb n="10847"/><span>pheacaidh, acht dol ar coimirce Chríost, is iontaobhtha dhúinn.  As</span>
<lb n="10848"/><span>a ndubhramar is follus go dtig don pheacadh sáilín seire searbhusa</span>
<lb n="10849"/><span>do bheith 'na leanmhain.</span></p>
<lb n="10850"/>
<lb n="10851"/><p><span>An naomhadh goin.</span></p>
<lb n="10852"/>
<lb n="10853"/><p><span>Tig arís don pheacadh an duine do chor amudha as an ród díreach go</span>
<lb n="10854"/><span>neamh.  Is uime sin adeir Dáibhídh Rí ag labhairt</span></p>
</div>
<pb n="298"/>
<div><lb n="10855"/><p><span>ar na peacthachaibh na briathra so, viam civitatis habitaculi non</span>
<lb n="10856"/><span>invenerunt  “ní bhfuaradar slighe chathrach an áruis.”  Dá chor i</span>
<lb n="10857"/><span>gcéill nach léir ród na haithrighe don druing bhíos i bpeacadh</span>
<lb n="10858"/><span>mharbhthach.  Agus fós bíd drong do pheacthachaibh ann, bhíos</span>
<lb n="10859"/><span>aindiúid amhnáireach ag marthain 'na n-olcaibh, ris nach áil</span>
<lb n="10860"/><span>leasughadh do dhéanamh 'na lochtaibh, agus nach áil leó fios</span>
<lb n="10861"/><span>d'fhagháil ó Dhia i ród na haithrighe, ná teagasg a leasa do</span>
<lb n="10862"/><span>ghabháil.  Agus is ag aithfhriotal bhriathar na druinge se atá Iob</span>
<lb n="10863"/><span>san .21. caibidil mar a n-abair, recede a nobis, scientiam viarum</span>
<lb n="10864"/><span>tuarum nolumus “triall uainn; ní háil linn fios do ród.”  Óir an tan</span>
<lb n="10865"/><span>bhíos an duine aindiúid ag léaghadh leabhar ndiadha, 'na mbí seóladh</span>
<lb n="10866"/><span>díreach ar neach i raon na haithrighe, ní ghabhann leasughadh 'na</span>
<lb n="10867"/><span>lochtaibh, agus ní thréigeann an peacadh ar a son.  Agus an tí bhíos</span>
<lb n="10868"/><span>ag éisteacht ré seanmóir nó ré teagasg tharbhach, do-ní an</span>
<lb n="10869"/><span>céadna.  Gidh eadh, ní mar so dobudh dual don pheacthach do dhéanamh,</span>
<lb n="10870"/><span>acht a éagcaoine é féin do bheith ag dul ar seachrán, agus eólas</span>
<lb n="10871"/><span>d'iarraidh, amhail do-rinne Dáibhídh Rí, amhail adeir sé féin,</span>
<lb n="10872"/><span>erravi sicut ovis quae periit; quaere servum tuum Domine “dobhádhas</span>
<lb n="10873"/><span>ar seachrán amhail chaoirigh do-chuaidh amudha; a Thighearna, iarr</span>
<lb n="10874"/><span>th'óglách féin.”  Aní céadna do dlighfidhe don pheacthach do</span>
<lb n="10875"/><span>dhéanamh i ndóigh go n-éistfeadh Dia a ghuidhe, agus go</span>
<lb n="10876"/><span>dtuillfeadh a dhíorghadh i raon na haithrighe, ó bheith ar siadhán</span>
<lb n="10877"/><span>i ngalar diúdáin dubháilceadh.  Agus ní fhuil áisig oile aige is</span>
<lb n="10878"/><span>dísle dhó ré dol ar neamh ioná greamughadh do Chríost, do bhríogh</span>
<lb n="10879"/><span>gurab é Críost an ríogh-ród agus an chonair choitcheann atá ag triall</span>
<lb n="10880"/><span>ar neamh, amhail adeir sé féin san cheathramhadh caibidil déag ag</span>
<lb n="10881"/><span>Eóin, ego sum via “is mise an tslighe.”  Agus do bhríogh nach</span>
<lb n="10882"/><span>féadann neach greamughadh do Chríost acht maille ris an bpeacadh do</span>
<lb n="10883"/><span>thréigean, do bhríogh nach gabhann Críost táith-cheangal ris an</span>
<lb n="10884"/><span>bpeacthach, go ndéantar an peacthach do bhruithneadh i dteinidh</span>
<lb n="10885"/><span>ghrádha Dé, nach gabhann lasadh chuice acht i dteallach toile an</span>
<lb n="10886"/><span>fhíréin, is follus as a ndubhramar go gcuireann an peacadh an</span>
<lb n="10887"/><span>t-aithrigheach amudha as an ród ndíreach go neamh.</span></p>
<lb n="10888"/>
<lb n="10889"/><p><span>Léaghthar sgéal bheanas ris aní se i Leabhar na Seacht</span></p>
</div>
<pb n="299"/>
<div><lb n="10890"/><p><span>dTiodhlaiceadh.  Ag so mar adeir: go rabhadar dias dearbhráthar ag</span>
<lb n="10891"/><span>triall san slighidh, agus fear dhíobh 'na amadán agus fear oile</span>
<lb n="10892"/><span>eagnaidhe.  Ar mbeith ar eachtra dhóibh, tograid, agus iad i</span>
<lb n="10893"/><span>gcoigrích, triall dá ndúthaigh.  Agus ar mbeith i n-aistear</span>
<lb n="10894"/><span>dhóibh, tarla comhghar dá ród dóibh.  Agus nochtaid na haoghairidhe</span>
<lb n="10895"/><span>fuaradar rompa go raibhe ród díobh go díreach go dol gus an gcathraigh</span>
<lb n="10896"/><span>ndúthchais dobhí aca, agus nach raibhe guais ná baoghal san slighidh</span>
<lb n="10897"/><span>sin orra.  Gidh eadh, dobhí do dheónughadh dhóibh-sean go raibhe</span>
<lb n="10898"/><span>an ród díreach soin cumhang ard anshocair garbh, agus go raibhe an dara</span>
<lb n="10899"/><span>ród mín socair deagh-mhaiseach, gidh eadh, go raibhe lán do ghuaisibh</span>
<lb n="10900"/><span>ladrann agus meirleach agus luchta éigin.  Arna chlos sin don</span>
<lb n="10901"/><span>bhráthair chríonna, do thogair triall san ród innill anshocair dobhí</span>
<lb n="10902"/><span>rompa, tar a raibhe do dhoghraing agus do dhocamhal ann.  Adubhairt</span>
<lb n="10903"/><span>an bráthair leamh, “guidhim thú (ar sé) ná cuir an t-ulc sin ort</span>
<lb n="10904"/><span>féin, acht triall san ród réidh, tar a bhfuil do ghuaisibh innte.</span>
<lb n="10905"/><span>Óir atá dóigh agam, maille ré congnamh Dé, go bhféadfam dul tar na</span>
<lb n="10906"/><span>guaisibh sin.”  Agus tug an bráthair críonna aonta ris sin.  Agus ní</span>
<lb n="10907"/><span>cian do-chuadar san ród fhairsing réidh aoibhinn sin, an tan</span>
<lb n="10908"/><span>tarladar ladrainn riú, agus do feannadh agus do forghonadh leó sin iad.</span>
<lb n="10909"/><span>Agus dobhádar i láimh aca, agus iad ceangailte, ar tí a mbásuighthe</span>
<lb n="10910"/><span>agus a gcora i ndeirc dhoimhin dá bhfolach.  Tug an bráthair</span>
<lb n="10911"/><span>críonna a mhallacht don bhráthair leamh agá rádh gurab tréna</span>
<lb n="10912"/><span>leimhe-sean, iar dtogha an róid roi-leathain sin, tarla san ghuais</span>
<lb n="10913"/><span>sin é.  Freagrais an bráthair amadánta, agus adubhairt, “mallacht ort-</span>
<lb n="10914"/><span>sa (ar sé) agus is córa a chion sin do bheith ort-sa ioná oram-sa,</span>
<lb n="10915"/><span>do bhríogh gurbh fheasach thú gurbh amadán mé, agus uime sin nár</span>
<lb n="10916"/><span>chóir dhuit creideamhain damh, ná mo chomhairle do dhéanamh.”  Go</span>
<lb n="10917"/><span>fáthach, is iad an dá bhráthair se an t-anam agus an corp; an</span>
<lb n="10918"/><span>t-anam an bráthair críonna, dá bhfoillsigheann an réasún maith do</span>
<lb n="10919"/><span>dhéanamh; an bráthair leamh an corp, nach iarrann acht sáimhrighe agus</span>
<lb n="10920"/><span>sádhaile d'fhagháil dó féin.  An dá ród tarla dhóibh, go fáthach,</span>
<lb n="10921"/><span>slighe na subháilceadh, 'na mbí doghraing agus docamhal, is ród</span>
<lb n="10922"/><span>díreach do dhuine dá dhúthaigh féin .i. go neamh.  An dara ród,</span>
<lb n="10923"/><span>bhíos leathan fairsing aoibhinn, slighe na n-ainmhian, ar a mbíd</span>
<lb n="10924"/><span>aimsighthe</span></p>
</div>
<pb n="300"/>
<div><lb n="10925"/><p><span>an diabhail ar beilghibh buaidheartha na n-olc, ar tí an duine</span>
<lb n="10926"/><span>d'fheannadh agus do chréachtnughadh lé créachtaibh marbhthacha an</span>
<lb n="10927"/><span>pheacaidh.  Agus na haoghairidhe lér seóladh an chonair dhóibh,</span>
<lb n="10928"/><span>préaláide agus príomh-ughdair na heagailse bhíos ag síoladh agus ag</span>
<lb n="10929"/><span>seanmóir shlighe na haithrighe don duine.  Agus is eadh chialluigheas</span>
<lb n="10930"/><span>an aonta thug an bráthair críonna don bhráthair leamh, ré triall san</span>
<lb n="10931"/><span>ród réidh 'na raibhe guais, mar shásadh dá bhráthair leamh, an aonta</span>
<lb n="10932"/><span>do-bheir an t-anam don chorp gona ainmhianaibh, an tan is leasg</span>
<lb n="10933"/><span>leis slighe na subháilceadh agus ród na haithrighe, 'na mbí doghra</span>
<lb n="10934"/><span>agus docamhal, do leanmhain; agus aontuigheas, mar shásadh don</span>
<lb n="10935"/><span>cholainn, ród leathan na locht do leanmhain, tar a mbí do ghuaisibh</span>
<lb n="10936"/><span>ann; ionnus go dtig dhe sin an t-anam agus an corp do theagmháil i</span>
<lb n="10937"/><span>n-orlamhas an aidhbhirseóra, agus go bhfeanntar iad, an mhéid go</span>
<lb n="10938"/><span>mbeantar a subháilce dhíobh, agus go gcréachtnuighthear iad 'na</span>
<lb n="10939"/><span>gcéadfadhaibh, agus go marbhthar ainn-séin iad, agus go dteilgthear</span>
<lb n="10940"/><span>i n-uaimh uaith-bhéalta ifrinn iad.  Agus is é so atá ag San Séam</span>
<lb n="10941"/><span>dá chor i gcéill san chéad-chaibidil dá Eipistil chanónta, mar a</span>
<lb n="10942"/><span>n-abair, unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus et</span>
<lb n="10943"/><span>illectus.  Deinde concupiscentia, cum conceperit, parit peccatum;</span>
<lb n="10944"/><span>peccatum vero cum consummatum fuerit, generat mortem “buaidhearthar</span>
<lb n="10945"/><span>(ar sé) gach aon bhíos arna tharraing agus arna bhréagadh lena</span>
<lb n="10946"/><span>anmhian; ainn-séin, an tan ghabhas an ainmhian, beiridh an peacadh;</span>
<lb n="10947"/><span>an peacadh cheana, an tan bhíos arna chríochnughadh, geinidh an bás.”</span>
<lb n="10948"/><span>As so is iontuigthe gurab tré aonta do thabhairt dá ainmhianaibh</span>
<lb n="10949"/><span>gheineas neach an peacadh; agus an tan chuirthear an peacadh i</span>
<lb n="10950"/><span>ngníomh, go ngeineann an bás.  Uime sin, an tan bhíos an t-anam</span>
<lb n="10951"/><span>agus an corp i n-ifreann, i ndiaidh laoi na breithe, gabhaidh an</span>
<lb n="10952"/><span>t-anam ag casaoid ar an gcorp, tré nár fhuiling saothar na</span>
<lb n="10953"/><span>subháilceadh d'fhulang.  Agus gabhaidh mar an gcéadna an corp ag</span>
<lb n="10954"/><span>iomaithbhear ar an anam, dobudh baintighearna dhó féin, agus dobhí</span>
<lb n="10955"/><span>críonna, tré nachar chuir srian ris, ar mbeith umhal dí agus fána</span>
<lb n="10956"/><span>smacht.  As an sgéal so is iontuigthe go dtig don pheacadh an duine</span>
<lb n="10957"/><span>do chur ar siadhán a slighe na subháilceadh go neamh.</span>
<lb n="10958"/></p>
</div>
<pb n="301"/>
<div><lb n="10959"/><p><span>An deachmhadh goin.</span></p>
<lb n="10960"/>
<lb n="10961"/><p><span>Tig dhe fós oirbhire Dé do thoidheacht ar an duine, amhail léaghthar</span>
<lb n="10962"/><span>san .28. caibidil in Deuter., mar a ndéin Dia bagar ar an duine agá</span>
<lb n="10963"/><span>rádh, si nolueris audire vocem Domini Dei tui ut custodias et facias</span>
<lb n="10964"/><span>omnia mandata eius, venient super te omnes maledictiones istae.</span>
<lb n="10965"/><span>Maledictus eris in civitate, maledictus in agro, maledictum horreum</span>
<lb n="10966"/><span>tuum, maledictae reliquiae tuae.  Maledictus fructus ventris tui, et</span>
<lb n="10967"/><span>fructus terrae tuae “muna éistidh tú ré guth do Thighearna féin Dia,</span>
<lb n="10968"/><span>ré coimhéad agus ré gníomhughadha aitheantadh uile, tiocfaid na</span>
<lb n="10969"/><span>mallachta so uile ort.  Budh malluighthe thú san chathair, budh</span>
<lb n="10970"/><span>malluighthe thú san bhfearann, budh malluighthe th'iothlann, budh</span>
<lb n="10971"/><span>malluighthe do thaise, budh malluighthe toradh do bhruinne agus toradh</span>
<lb n="10972"/><span>do thalmhan.”  Adeir arís san chaibidil chéadna na briathra so, ag</span>
<lb n="10973"/><span>déanamh an bhagair chéadna, adiungat tibi Dominus pestilentiam,</span>
<lb n="10974"/><span>donec consumat te de terra.  Percutiat te Dominus egestate, febri, et</span>
<lb n="10975"/><span>frigore, ardore et aestu et aere corrupto donec pereas.  Sit caelum</span>
<lb n="10976"/><span>quod supra te est aeneum, et terra quam calcas ferrea.  Tradat te</span>
<lb n="10977"/><span>Dominus corruentem ante hostes tuos.  Domum aedifices, et non habites</span>
<lb n="10978"/><span>in ea.  Plantes vineam, et non vindemies eam “go mbuailidh Dia</span>
<lb n="10979"/><span>uireasbaidh ort, lé riachtanas, lé fiabhras agus lé fuacht, lé teas</span>
<lb n="10980"/><span>agus lé teasbhach agus lé haieór truaillidhe, go gcailltear thú.  Go</span>
<lb n="10981"/><span>raibhe an t-aieór atá ós do chionn 'na phrás, agus an talamh ar a</span>
<lb n="10982"/><span>saltrann tú iarnaidhe.  Go dtiodhlaicidh an Tighearna thú ar dtuitim</span>
<lb n="10983"/><span>do láthair do námhad.  Go dtógbhaidh tú teagh, agus nár áitighe tú é.</span>
<lb n="10984"/><span>Go bplannduighidh tú fíneamhain, agus nár dhearnaidh tú foghmhar</span>
<lb n="10985"/><span>uirre.”  As na bagrachaibh móra so do-ní Dia ar an duine trés an</span>
<lb n="10986"/><span>bpeacadh is iontuigthe gurab tuar feirge Dé do thuilleamh an peacadh.</span>
<lb n="10987"/><span>Óir ní héidir a mheas nach gríosann an peacadh Dia ré déanamh</span>
<lb n="10988"/><span>díoghaltais, mar go mbagrann bás agus caill chloinne agus conáich ar</span>
<lb n="10989"/><span>an tí do-ní é; ionnus gurab aithreach ré Dia an duine ar eacht ar</span>
<lb n="10990"/><span>bioth do dhéanamh, amhail adeir sé féin san seiseadh caibidil in</span>
<lb n="10991"/><span>Genesi, poenitet me fecisse hominem “is aithreach liom an duine do</span>
<lb n="10992"/><span>dhéanamh.”  Agus is urusa so do thuigsin as an díoghaltas do-rinne</span>
<lb n="10993"/><span>ar an bpeacthach, mar go dtug tonn doifhreastail díleann dá bháthadh</span>
<lb n="10994"/><span>i ndíoghail</span></p>
</div>
<pb n="302"/>
<div><lb n="10995"/><p><span>an pheacaidh.  Agus is 'na fhioghair so atá aní léaghthar ag Eóin</span>
<lb n="10996"/><span>san dara caibidil, mar do-rinne Críost sgiúrsadha do chordaidhibh</span>
<lb n="10997"/><span>cruaidh-righne cnáibe fuair san teampall, ag ruagadh agus ag tafann na</span>
<lb n="10998"/><span>druinge dobhí ag reic agus ag ceannach san teampall.  Mar an gcéadna</span>
<lb n="10999"/><span>do-ní Dia smachtughadh ar an druing bhíos ag malairt na meabhla, agus</span>
<lb n="11000"/><span>ag reic an uilc, i gceall-úiribh an choguais: do-ní a ruagadh agus</span>
<lb n="11001"/><span>a dtafann a hárus na hanma, lé sgiúrsadhaibh díoghaltais Dé, mar is</span>
<lb n="11002"/><span>follus as na mallachtaibh do luaidheamar romhainn, bhagras Dia orra.</span></p>
<lb n="11003"/>
<lb n="11004"/><p><span>Léaghthar ag an druing sgrúdas staid na nádúire nach bí cailg i rígh na</span>
<lb n="11005"/><span>mbeach, agus thairis sin, cibé ainmhidhe do-ní dochar dhó, go lingid</span>
<lb n="11006"/><span>na beich oile air, agus go ngabhaid dá gcailgibh ann, mar dhíoghaltas</span>
<lb n="11007"/><span>ar an éagcóir do-ní ar a rígh féin.  Mar an gcéadna, tar ceann go</span>
<lb n="11008"/><span>bhfuil Dia ceannsa sochma sochroidheach, más eadh, an tan ghoilleas</span>
<lb n="11009"/><span>neach air, gabhaid a chréatúiridhe ag déanamh díoghaltais ar an tí</span>
<lb n="11010"/><span>ghoilleas ar Dhia.  Gonadh uime sin adeir Solamh san chúigeadh</span>
<lb n="11011"/><span>caibidil do Leabhar na hEagna, ag deimhniughadh aneithe se, na briathra</span>
<lb n="11012"/><span>so, armabit creaturam ad ultionem inimicorum suorum “do-ní a</span>
<lb n="11013"/><span>chréatúir armtha ré díoghaltas do dhéanamh ar a náimhdibh.”  As so is</span>
<lb n="11014"/><span>iontuigthe go mbíd craoiseacha agus cailge agá chréatúiribh ré</span>
<lb n="11015"/><span>díoghaltas do dhéanamh ar an druing ghoilleas ar Dhia san bpeacadh.</span></p>
<lb n="11016"/>
<lb n="11017"/><p><span>Léaghthar ag Vincentius, san leabhar dá ngoirthear Speculum</span>
<lb n="11018"/><span>Historiale, iar ndol do Fhrangcaibh i n-anmhacnas ar Dhia, agus ar</span>
<lb n="11019"/><span>lingeadh ar iomad locht do dhéanamh dhóibh, go dtáinig saithe do</span>
<lb n="11020"/><span>chuileógaibh móra anaithne ar feadh na Fraingce, do dhéanamh iomaid</span>
<lb n="11021"/><span>luit dá ngortaibh agus dá dtoirthibh, dá dtáinig gorta mhór san</span>
<lb n="11022"/><span>bhFraingc as a los soin.  Agus na cuileóga so, an tan do ghlacadh</span>
<lb n="11023"/><span>duine 'na lámhaibh iad, do-gheibheadh ar eite chlé na cuileóige an</span>
<lb n="11024"/><span>focal so ira .i. fearg, agus ar an eite dheas Dei .i. Dé.  Dá chor</span>
<lb n="11025"/><span>i gcéill gurab tré mhíréir Dé do dhéanamh agus i ndíoghail a</span>
<lb n="11026"/><span>fheirge tángadar.</span></p>
<lb n="11027"/>
<lb n="11028"/><p><span>Léaghthar fós ar aní gcéadna ag Antonius naomhtha, san dara roinn</span>
<lb n="11029"/><span>dá Shuim, san cheathramhadh caibidil déag don deachmhadh tiodal, an</span>
<lb n="11030"/><span>tan táinig Attila Mór, rí na Hunnorum, d'argain agus do</span>
<lb n="11031"/><span>chreachadh na Fraingce, dobhí ar lingeadh i lochtaibh an</span></p>
</div>
<pb n="303"/>
<div><lb n="11032"/><p><span>tan sin.  Agus ar mbeith ag argain na tíre dhó, téid easbog</span>
<lb n="11033"/><span>Trecassensis, darbh ainm Lupus, go n-inneall easbuig agus go</span>
<lb n="11034"/><span>bhfuirinn do chléir 'na fhochair, agus ar dteacht do láthair an</span>
<lb n="11035"/><span>ríogh dhó fiafruighis fáth a thuruis don chrích sin de.  “Mise, ar</span>
<lb n="11036"/><span>sé, flagellum Dei .i. sgiúirse Dé.”  As so is iontuigthe nach eadh</span>
<lb n="11037"/><span>amháin dona hainmhintibh brúideamhla do-ní Dia oirnise ré díoghaltas</span>
<lb n="11038"/><span>do dhéanamh ar an bpeacadh, acht fós dona daoinibh.  Agus fós, ní</span>
<lb n="11039"/><span>headh amháin do dhaoinibh Críostamhla Catoileaca, acht go ndéin</span>
<lb n="11040"/><span>oirnis do dhaoinibh págánta ré smacht do dhéanamh ar na</span>
<lb n="11041"/><span>Críostaidhthibh chreideas dó, agus nach déin a réir, mar is follus i</span>
<lb n="11042"/><span>mórán do stairibh, agus san Bhíobla.  Féach mar do ghabhadar na</span>
<lb n="11043"/><span>Gothi greim don Eadáile, na Múraigh don Spáin, na Vandali don</span>
<lb n="11044"/><span>Fhraingc, agus na Lochlannaigh do Shagsaibh, d'Éirinn agus</span>
<lb n="11045"/><span>d'Albain.  Féach fós mar do ghabh Pharao treise ar Chloinn</span>
<lb n="11046"/><span>Israel, agus Nabugodonasor ón Bháibiolóin, agus na Filistínigh</span>
<lb n="11047"/><span>agus na Cananei, agus Titus agus Vespasianus ón Róimh, tug</span>
<lb n="11048"/><span>dearg-ár Cloinne Israel i n-Ierusalem.</span></p>
<lb n="11049"/>
<lb n="11050"/><p><span>Léaghthar fós sgéal míorbhaileach ar aní se, amhail chuirthear síos san</span>
<lb n="11051"/><span>leabhar dá ngoirthear Speculum Exemplorum, mar atá go raibhe</span>
<lb n="11052"/><span>peacthach trom dh'áirithe dobhí ag drud ré deireadh a ré, agus nach</span>
<lb n="11053"/><span>fuair neach uaidh ucht do thabhairt ar aithrighe, agus go dtáinig gur</span>
<lb n="11054"/><span>thaisbéin Críost tré iomad trócaire é féin dó, agus gur nocht a</span>
<lb n="11055"/><span>chréachta dhó, dá ghríosadh ré déanamh aithrighe.  Gidh eadh, do</span>
<lb n="11056"/><span>ghabh seisean go haindiúid doitheagaisg ag éimdheadh aithrighe do</span>
<lb n="11057"/><span>dhéanamh.  Agus mar do-chonnairc Críost an dobhuidheachas dobhí ann,</span>
<lb n="11058"/><span>do ghabh fearg é, agus leis sin cuiris a lámh 'na thaobh dhearg, agus</span>
<lb n="11059"/><span>do-bheir cuid dá fhuil féin as a thaobh, agus croithis ar an</span>
<lb n="11060"/><span>bpeacthach í, agus adubhairt, “bíodh an fhuil sin mar fhiadhnaise ar</span>
<lb n="11061"/><span>thusa do bheith damanta go dlightheach.”  Agus leis sin téid Críost a</span>
<lb n="11062"/><span>hamharc cháich, agus gabhaidh an drong dobhí timcheall an othair ag</span>
<lb n="11063"/><span>ionnlat a dheilbhe, ag buain na fola dhe.  Gidh eadh, níor fhéadadar,</span>
<lb n="11064"/><span>acht do lean mar oil i n-úir an uilc dobhí ann de go bhfuair bás.</span></p>
<lb n="11065"/>
<lb n="11066"/><p><span>As a ndubhramar go ró so is follus go ndéin Dia díoghaltas ar na</span>
<lb n="11067"/><span>daoinibh tréna bpeacaidhibh, agus go ndéin oirnise do chréatúiribh</span></p>
</div>
<pb n="304"/>
<div><lb n="11068"/><p><span>ré míoshuaimhneas do chor ar an bpeacthach, agus fós do chréatúiribh</span>
<lb n="11069"/><span>dearóile, mar thár ar lucht an díomais, gémadh í an choirr-mhíoltóg</span>
<lb n="11070"/><span>nó an chuil, an tsnidh, an míol, nó an deargnait iad.  As a</span>
<lb n="11071"/><span>ndubhramar is follus méad an dochair tig do dhéanamh an pheacaidh,</span>
<lb n="11072"/><span>ag toirmeasg an duine ó thriall i ród díreach na haithrighe.</span></p>
<lb n="11073"/>
<lb n="11074"/><p><span>AN FICHEADMHADH HALT</span>
<lb n="11075"/><span>'na gcuirthear síos an ród díreach is ionchoimhéadta ré triall ar</span>
<lb n="11076"/><span>neamh.</span></p>
<lb n="11077"/>
<lb n="11078"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="11079"/>
<lb n="11080"/><p><span>Tuig, a dhuine, an tan bhíos an duine ag triall tré alltar na</span>
<lb n="11081"/><span>hurchóide agus tré fhásach an pheacaidh, nach féadann an ród do</span>
<lb n="11082"/><span>dhíorghadh go cathair nimhe.  Gonadh ar an druing se labhras Dáibhídh</span>
<lb n="11083"/><span>Rí san .106. Salm, mar a n-abair, erraverunt in solitudine, viam</span>
<lb n="11084"/><span>civitatis habitaculi non invenerunt “dobhádar ag dol amudha ar an</span>
<lb n="11085"/><span>bhfásach, ní bhfuaradar fios chathrach an aittreibh.”  As so is</span>
<lb n="11086"/><span>iontuigthe, an dream bhíos i siadhán agus i seachrán an pheacaidh,</span>
<lb n="11087"/><span>nach féadaid an rian díreach go neamh dh'amus.  Uime sin, cibé bhíos</span>
<lb n="11088"/><span>ag triall tré fhásach an pheacaidh, ag dol ar siadhán, teagmhaidh i</span>
<lb n="11089"/><span>lámhaibh ladrann ar uairibh é, agus i n-iomad do ghuaisibh oile.  Dá</span>
<lb n="11090"/><span>réir sin, is eadh is indéanta don taisteallach bhíos ar turus,</span>
<lb n="11091"/><span>greamughadh do chuideachtain mhaith, agus leanmhain díobh do shíor.</span>
<lb n="11092"/><span>Go fáthach, is í an tslighe anaithnidh se ród na beatha so go bás.</span>
<lb n="11093"/><span>Uime sin, is éigean dá gach neach bhíos ré triall innte treóraighe</span>
<lb n="11094"/><span>d'fhagháil ré heólas na slighe do dhéanamh dhó, nó, dá dtréigidh</span>
<lb n="11095"/><span>an t-eólaighe, atá sé caillte.  Is 'na fhioghair so atá aní léaghthar</span>
<lb n="11096"/><span>san cheathramhadh caibidil déag do Leabhar na Nuimhreach, mar a</span>
<lb n="11097"/><span>n-innistear, an tan do thréigeadar Clanna Israel ceannas feadhna</span>
<lb n="11098"/><span>Mhaoise agus a threóir go Tír Tairrngire, gur éagadar a n-urmhór</span>
<lb n="11099"/><span>san slighidh.  Mar an gcéadna, an dream nach leanann do Chríost mar</span>
<lb n="11100"/><span>threóraighe, ag triall tré fhásach an tsaoghail se gus an mbás, téid</span>
<lb n="11101"/><span>amudha, agus ní roichid go Tír Tarrngaire na</span></p>
</div>
<pb n="305"/>
<div><lb n="11102"/><p><span>glóire.  Agus is ag teagasg aneithe se atá S. Bearnard ag labhairt</span>
<lb n="11103"/><span>ris an duine, i leabhar a Naomh-smuaineadh, mar a n-abair, elige</span>
<lb n="11104"/><span>tibi illum amicum tuum, precibus amici tui, qui cum omnia subtracta tibi</span>
<lb n="11105"/><span>fuerint, solus tibi fidem servabit in die sepullturae tuae “togh dhuit</span>
<lb n="11106"/><span>féin é súd mar charaid (ag labhairt ar Chríost) tré ghuidhe do</span>
<lb n="11107"/><span>charad.  Óir an tan bheanfaidhear dhíot gach uile ní, is eisean</span>
<lb n="11108"/><span>amháin choimhéadfas a gheallamh dhuit i ló t'adhlaicthe.”  As na</span>
<lb n="11109"/><span>briathraibh se is iontuigthe, an tan chaillid a charaid, a</span>
<lb n="11110"/><span>chaomhthaigh, agus a chompáin, a chlann, a chéadfadha agus a</span>
<lb n="11111"/><span>chonách saoghalta ar dhuine, gurab é Críost ar dTighearna cara na</span>
<lb n="11112"/><span>héigne aige, réna fhurtacht i n-am an bháis.  Uime sin nach fuil</span>
<lb n="11113"/><span>treóraighe oile ag an duine is ionchuir i gcoimmeas ré Críost.  Agus is</span>
<lb n="11114"/><span>tríd sin do dheónuigh Dia sin do thabhairt mar theastas air, an tan</span>
<lb n="11115"/><span>adeir na briathra so léaghthar ag Matha san .22. caibidil, mar a</span>
<lb n="11116"/><span>n-abair, ag aithfhriotal bhriathar na druinge sin ré Críost,</span>
<lb n="11117"/><span>magister, scimus quia verax es, et viam Dei inveritate doces “a</span>
<lb n="11118"/><span>mhaighistir, ar siad, is feasach sinn go bhfuil tú fírinneach, agus</span>
<lb n="11119"/><span>go seólann tú slighe Dé san bhfírinne.”  As so is iontuigthe gurab é</span>
<lb n="11120"/><span>Críost amháin is fír-eólach againn, rénar ndíorghadh san raon díreach</span>
<lb n="11121"/><span>go neamh.  Gidh eadh, tabhair dot aire, an tan bhíos duine ag triall</span>
<lb n="11122"/><span>i ló shneachta, agus grian ag taitneamh air, iar ndol isteach i</span>
<lb n="11123"/><span>dteagh dhó, nach léir dhó a bheag nó a mhór, ó neimh an tsneachta</span>
<lb n="11124"/><span>do bheith 'na shúilibh, agus uime sin nach dleaghair dhó triall</span>
<lb n="11125"/><span>roimhe go hobann san teach, go sgaoiltear deallradh an tsneachta</span>
<lb n="11126"/><span>bhíos 'na shúilibh, d'eagla go dtuitfeadh i bhfairthis nó i</span>
<lb n="11127"/><span>ndeirc dá mbiadh san árus.  Mar an gcéadna an tí bhíos ag triall</span>
<lb n="11128"/><span>tré mhacnas agus tré réim aimseardha an tsaoghail go hárus an bháis,</span>
<lb n="11129"/><span>bí deallradh agus lonnradh na loise saoghalta ag déanamh sgáile dá</span>
<lb n="11130"/><span>shúilibh, go nach léir dhó guais an bháis bhíos roimhe, go ndéin</span>
<lb n="11131"/><span>comhnaidhe i n-orsain an bháis, ag machtnadh agus ag midheamhain ar</span>
<lb n="11132"/><span>ghuaisibh an bháis, agus nó go dtabhair i ndearmad agus i ndío-</span>
<lb n="11133"/><span>chuimhne sgáile na sochar saoghalta agus na saidhbhreas fhágbhas dá</span>
<lb n="11134"/><span>éis.  Gonadh 'na fhioghair so atá aní léaghthar san naomhadh caibidil</span>
<lb n="11135"/><span>déag don treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar dobhí an fáidh</span>
<lb n="11136"/><span>Elias i ndorus na huamha 'na sheasamh, agus</span></p>
</div>
<pb n="306"/>
<div><lb n="11137"/><p><span>é ag meas agus ag sgáthántacht ann.  Agus do-chonnairc gaoth láidir,</span>
<lb n="11138"/><span>talamh-chumhsgughadh agus teine, agus ní fhacaidh an Tighearna ionnta;</span>
<lb n="11139"/><span>agus do-chonnairc séideadh foghaoithe, agus dobhí an Tighearna ann.</span>
<lb n="11140"/><span>Go fáthach, is é Elias an t-aithrigheach bhíos ré bruinnibh báis;</span>
<lb n="11141"/><span>agus na trí neithe at-chonnairc is nach raibhe an Tighearna, is eadh</span>
<lb n="11142"/><span>chialluighid, gaoth an uabhair, talaimh-chrioth na feirge, agus teine</span>
<lb n="11143"/><span>na sainnte, is léir don tí bhíos ag fagháil bháis.  Gidh eadh, an</span>
<lb n="11144"/><span>séideadh mín 'na raibhe an Tighearna, is eadh chialluigheas, briathra</span>
<lb n="11145"/><span>milse an Bhíobla, lé dteagaisgthear an duine do leith tháire do</span>
<lb n="11146"/><span>thabhairt ar na neithibh saoghalta agus dúla do thabhairt dona</span>
<lb n="11147"/><span>neithibh neamhdha.  Mar sin tig do bhriathraibh an scrioptúra táir</span>
<lb n="11148"/><span>agus tarcaisne do bheith ag an tí bhíos ré hucht an bháis ar an</span>
<lb n="11149"/><span>díomas, ar an bhfeirg, agus ar an sainnt, agus grádh agus gean do</span>
<lb n="11150"/><span>bheith aige ar an umhlacht, ar an bhfoidhidin, agus ar an</span>
<lb n="11151"/><span>mbochtacht; agus sin uile do theacht do bhíthin bhréithre Dé do</span>
<lb n="11152"/><span>chlos.  Agus is ar an malairt se thig ar aigneadh an othair labhras</span>
<lb n="11153"/><span>Dáibhídh san .76. Salm, mar a n-abair, haec mutatio dexterae</span>
<lb n="11154"/><span>Excelsi “ag so malairt deas-láimhe Dé.”  Dá chor i gcéill gurab do</span>
<lb n="11155"/><span>chumhachtaibh Dé tig an mhalairt agus an claochlódh sin do</span>
<lb n="11156"/><span>thoidheacht i n-aigneadh an othair, mar go dtig dhe na dubháilce do</span>
<lb n="11157"/><span>thréigean, agus na subháilce do ghreamughadh agus do ghrádhughadh,</span>
<lb n="11158"/><span>agus tár agus tarcaisne do thabhairt ar na neithibh talmhaidhe.  Gonadh</span>
<lb n="11159"/><span>uime sin adeir Críost san seiseadh caibidil ag Matha na briathra so,</span>
<lb n="11160"/><span>non potestis Deo servire et mammonae “ní féadtar libh foghnamh do</span>
<lb n="11161"/><span>Dhia agus don tsaidhbhreas.”  Dá chor i gcéill gurab contrárdha na</span>
<lb n="11162"/><span>feadhma iarras Dia ar na daoinibh agus an feidhm iarras an saoghal.  Óir</span>
<lb n="11163"/><span>is eadh iarras Dia ar na daoinibh, umhla agus foidhide agus bochtacht;</span>
<lb n="11164"/><span>agus is eadh iarras an saoghal, uabhar agus fearg agus sainnt.  Agus</span>
<lb n="11165"/><span>mar sin dá gach feidhm oile dá n-iarraid ó shoin amach, bíd</span>
<lb n="11166"/><span>contrárdha dá chéile.  Gonadh uime sin adeir an ríogh-fháidh</span>
<lb n="11167"/><span>Dáibhídh gurab é malairt deas-láimhe Dé, an tan thréigeas an</span>
<lb n="11168"/><span>saidhbhir sádhaile agus sáimhrighe agus socamhal, agus ghrádhuigheas</span>
<lb n="11169"/><span>anshódh agus buaidhreadh agus bochtacht.  Agus fós, tuigthear as na</span>
<lb n="11170"/><span>briathraibh céadna an mhalairt do-ní deas-lámh Dhé idir an saidhbhir</span>
<lb n="11171"/><span>agus an bocht.  Óir an tan bhíos an</span></p>
</div>
<pb n="307"/>
<div><lb n="11172"/><p><span>bocht go dearóil fá thár agus fá tharcaisne ré linn a bheatha fá</span>
<lb n="11173"/><span>láimh chlí Dé go lom lochardha, gan socamhal ná suaimhneas ná</span>
<lb n="11174"/><span>sáimhrighe shaoghalta do bheith aige, go mbí an toictheach go</span>
<lb n="11175"/><span>saidhbhir sádhail fá dheas-láimh an domhain san bheathaidh se.  Gidh</span>
<lb n="11176"/><span>eadh, an tan sgarthar ris an saoghal iad, leath ar leath, do-bheir Dia</span>
<lb n="11177"/><span>beannacht na deas-láimhe don bhocht, agus ní thabhair don tsaidhbhir</span>
<lb n="11178"/><span>acht beannacht láimhe clí an chonáich shaoghalta.  Gonadh 'na</span>
<lb n="11179"/><span>fhioghair sin atá aní léaghthar in Genesi san .48. caibidil, mar</span>
<lb n="11180"/><span>a léaghthar linn, an tan tug Ioseph a dhias mhac .i. Manasses agus</span>
<lb n="11181"/><span>Effraim ré fagháil bheannachta an ard-athar Iacob, agus cuiris</span>
<lb n="11182"/><span>Manasses fá dheas-láimh an ard-athar Iacob, agus Effraim fána</span>
<lb n="11183"/><span>láimh chlí.  Agus ar mbeith annsin dóibh, do chuir a lámha tar a</span>
<lb n="11184"/><span>chéile, ionnus go ráinig an deas-lámh ós cionn Effraim agus an lámh</span>
<lb n="11185"/><span>chlí ós cionn Manasses.  Agus arna fhaigsin do Ioseph éighmhis go</span>
<lb n="11186"/><span>hard, agá rádh, “ní hoircheas sin, a athair, óir is é Manasses an</span>
<lb n="11187"/><span>t-oighre.”  Freagrais Iacob agá rádh, “budh é an tí is lugha bhus</span>
<lb n="11188"/><span>mó,” ar sé; gur lean beannacht na láimhe deise don mhac fá hóige,</span>
<lb n="11189"/><span>Effraim, agus beannacht na láimhe clí do Manasses.  Go fáthach, is</span>
<lb n="11190"/><span>é Ioseph an saoghal, agus Dia nimhe Iacob, Manasses an saidhbhir</span>
<lb n="11191"/><span>agus Effraim an bocht.  Óir mar sin do-ní Iacob mór, Dia Athar,</span>
<lb n="11192"/><span>ris na daoinibh: do-bheir beannacht na láimhe deise .i. glóire nimhe</span>
<lb n="11193"/><span>dona bochtaibh fíréanda agus beannacht na láimhe clí dona</span>
<lb n="11194"/><span>toicceachaibh, mar atá conách saoghalta.  Agus ní héigcneasta sin, do</span>
<lb n="11195"/><span>bhríogh gurab ionann Manasses agus oblivio .i. dearmad; ionnus an</span>
<lb n="11196"/><span>tan do-bheirid lucht na saidhbhreas saoghalta commaoine agus</span>
<lb n="11197"/><span>dearlaicthe Dé i ndearmad, nach mó ioná beannacht na láimhe clí, mar</span>
<lb n="11198"/><span>atá rath agus réim saoghalta do-bheir dhóibh; ionnus, i ndíoghail a</span>
<lb n="11199"/><span>ndearmaid, gurab lór lé Dia ana aimseardha nó sonas saoghalta do</span>
<lb n="11200"/><span>thabhairt dóibh, agus nach tabhair sochar beannachta na láimhe deise</span>
<lb n="11201"/><span>.i. glóir nimhe dhóibh.  Is ag luadh aneithe se atá S. Augustin i</span>
<lb n="11202"/><span>seanmóir d'áirithe, mar a n-abair, hac animadversione percutitur</span>
<lb n="11203"/><span>peccator, ut moriens obliviscatur sui, qui quamdiu vixit est oblitus</span>
<lb n="11204"/><span>Dei “do bhuail Dia mar dhíoghaltas ar an bpeacthach go dtugadh é</span>
<lb n="11205"/><span>féin i ndearmad ré linn an bháis, ar dtabhairt Dé i ndearmad</span>
<lb n="11206"/><span>do-san an feadh</span></p>
</div>
<pb n="308"/>
<div><lb n="11207"/><p><span>do mhair.”  As na briathraibh se S. Augustin is iontuigthe, an tí</span>
<lb n="11208"/><span>do-ní Manasses .i. dearmad de féin, go dtabhair Dia eisean i</span>
<lb n="11209"/><span>ndearmad i n-am an éigin, ré hucht an bháis; agus dá bhríogh sin</span>
<lb n="11210"/><span>nach roicheann é acht beannacht na láimhe clí, mar atá loise nó</span>
<lb n="11211"/><span>saidhbhreas saoghalta.  Ionann iomorra Effraim agus crescens, nó an</span>
<lb n="11212"/><span>tí dobhiadh ag fás.  Agus ní héigcneasta sin do rádh ris na bochtaibh,</span>
<lb n="11213"/><span>do bhríogh go mbíd ag fás i ndiaidh na beatha so, an mhéid go mbí</span>
<lb n="11214"/><span>gach aon díobh 'na rígh, agus i seilbh gach sochair dá mbí ar neamh go</span>
<lb n="11215"/><span>síordhaidhe.  Agus ar an malairt bhíos idir an saidhbhir agus an bocht,</span>
<lb n="11216"/><span>idir staid na beatha aimseardha agus na beatha síordhaidhe, atá aní</span>
<lb n="11217"/><span>léaghthar ag Dáibhídh san .101. Salm, mar a n-abair, mutabis eos</span>
<lb n="11218"/><span>et mutabuntur “do-ghéana tú iad do mhalairtiughadh, agus beidh ar</span>
<lb n="11219"/><span>ndéanamh mhalairte dhíobh.”  Dá chor i gcéill, an tí bhíos bocht</span>
<lb n="11220"/><span>ar an saoghal, go mbí saidhbhir go síordhaidhe tréna shubháilcibh ar</span>
<lb n="11221"/><span>neamh; agus an tí darab soirbh an saoghal lé saidhbhreas, go mbiaidh</span>
<lb n="11222"/><span>bocht amhgarach i n-amarrán ifeirn tré shaoghal na saoghal, madh</span>
<lb n="11223"/><span>peacthach marbhthach iar n-éag é.  Uime sin is follus gurab duine</span>
<lb n="11224"/><span>éigcríonna an tí do-ní feidhm nó foghnamh feadh a ré don chealgaire</span>
<lb n="11225"/><span>chaillteach .i. an saoghal, nach tabhair i ndíol gach uilc agus gach</span>
<lb n="11226"/><span>anfhorlainn dá n-iomcharann ann acht maitheas bréige, agus gan acht</span>
<lb n="11227"/><span>seal do thabhairt air sin féin dó; agus ré triall a staid na beatha so</span>
<lb n="11228"/><span>nach léigeann leis acht an eisléine.  Gonadh 'na fhioghair sin atá aní</span>
<lb n="11229"/><span>léaghthar san .29. caibidil in Genesi, mar a léaghthar, an tan do-</span>
<lb n="11230"/><span>chuaidh Iacob d'iarraidh inghine Laban, go raibhe ag déanamh</span>
<lb n="11231"/><span>feadhma seacht mbliadhna dhó, mar cheannach ar Rachel, an inghean</span>
<lb n="11232"/><span>sgiamhach dobhí aige, d'fhagháil 'na mhnaoi; agus i gcionn seacht</span>
<lb n="11233"/><span>mbliadhan nach fuair acht inghean ghránna ghiom-shúileach, darbh</span>
<lb n="11234"/><span>ainm Lia, agus púicín do chur uirre.  Mar an gcéadna do-ní an</span>
<lb n="11235"/><span>saoghal, an tan téid Iacob, .i. an duine, do dhéanamh feadhma seacht</span>
<lb n="11236"/><span>mbliadhna dhó .i. feadh a ré, bhíos 'na seacht gcuid, mar atá 'na</span>
<lb n="11237"/><span>naoidhin, 'na leanbh, 'na mhacaomh, 'na ógán, 'na fhior, 'na</span>
<lb n="11238"/><span>sheanóir, agus 'na athlaoch.  An tan shaoileas Rachel .i. glóir</span>
<lb n="11239"/><span>nimhe d'fhagháil pósta ris mar thuarastal, is eadh do-ní, púicín</span>
<lb n="11240"/><span>an pheacaidh do chur</span></p>
</div>
<pb n="309"/>
<div><lb n="11241"/><p><span>ris, agus an inghean ghránna ghiom-shúileach dobhí aige, mar atá</span>
<lb n="11242"/><span>saidhbhreas soghluaiste an tsaoghail, do dháil dó i ndíol Rachel</span>
<lb n="11243"/><span>.i. ghlóire nimhe.  Gonadh uime sin adeir S. Augustín san .28.</span>
<lb n="11244"/><span>Seanmóir ar bhriathraibh an Tighearna na briathra so, ag teagasg an</span>
<lb n="11245"/><span>duine do leith an tuarastail dlighthigh is oircheas dó d'fhagháil</span>
<lb n="11246"/><span>tré shaothrughadh na subháilceadh san saoghal so, agus ag tabhairt</span>
<lb n="11247"/><span>mheisnigh dhó ré déanamh mhaith-ghníomh go buain-sheasmhach do</span>
<lb n="11248"/><span>thúr ghlóire nimhe dhó féin - ag so mar adeir, non tibi displiceat</span>
<lb n="11249"/><span>paupertas: vis scire quid valet?  coelum emit; ita Christus in</span>
<lb n="11250"/><span>stabulo natus est, et semper vixit in paupertate “ná bíodh míodhúil</span>
<lb n="11251"/><span>agat san bhochtacht.  An áil leat a fhios d'fhagháil créad is fiú</span>
<lb n="11252"/><span>í?  Ceannuighthear lé neamh.  Uime sin san stábla rugadh Críost, agus</span>
<lb n="11253"/><span>tug a bheatha do shíor as i mbochtacht.”  Is ar aní so labhras</span>
<lb n="11254"/><span>Dáibhídh san .61. Salm mar a n-abair, divitiae si affluant nolite</span>
<lb n="11255"/><span>cor apponere “dá lingid na saidhbhris oraibh, ná cuiridh bhar gcroidhe</span>
<lb n="11256"/><span>ionnta.”  Dá chor i gcéill, an dream ré n-éirgheann acfuinn</span>
<lb n="11257"/><span>ionnmhusa nó saidhbhreas saoghalta, nach dleaghair dhóibh iomad cúraim</span>
<lb n="11258"/><span>do bheith 'na dtimcheall aca, acht a mheas nach bí acht reachtas nó</span>
<lb n="11259"/><span>stíobhardacht orra, agus dá réir sin a gcur agus a gcaitheamh ar an</span>
<lb n="11260"/><span>modh bhus maith lé Dia, do réir a dtuigse féin, nó do réir mar</span>
<lb n="11261"/><span>sheólfaid dronga eagnaidhe oile iad.  Gonadh ag neartughadh lé fírinne</span>
<lb n="11262"/><span>aneithe se atá aní léaghthar ag S. Augustin i seanmóir dh'áirithe,</span>
<lb n="11263"/><span>mar a n-abair, haveat homo multas pecuniarum facultates, si in eis</span>
<lb n="11264"/><span>non extollitur, pauper est; non habeat aliquid, sed cupiat, inter</span>
<lb n="11265"/><span>divites reprobos eum reputet Dominus, quia divites et pauperes in corde</span>
<lb n="11266"/><span>interrogat, non in arca “bíodh iomad acfuinne airgid ag neach, muna</span>
<lb n="11267"/><span>ngabhaidh uaill as, is bocht é; ná bíodh éin-ní aige, acht bíodh a</span>
<lb n="11268"/><span>mhian air, measaidh an Tighearna gurab ionchuir idir lucht an</span>
<lb n="11269"/><span>tsaidhbhris diommolta é.  Óir is iad lucht an tsaidhbhreasa nó na</span>
<lb n="11270"/><span>bochtachta san chroidhe iarras, agus nocha n-iad an dream agá mbí</span>
<lb n="11271"/><span>an conách san chiste aca.”  As so is iontuigthe nach iad an dream agá</span>
<lb n="11272"/><span>mbíd na sealbha saoghalta aca mheasas Dia do bheith saidhbhir, do</span>
<lb n="11273"/><span>thaoibh na cionta nó na coire bhíos i ndiaidh an chonáich</span>
<lb n="11274"/><span>shaoghalta</span></p>
</div>
<pb n="310"/>
<div><lb n="11275"/><p><span>do shealbhughadh dhóibh, acht fós, na boicht bhíos lán d'álghus</span>
<lb n="11276"/><span>agus d'accobhar dona sealbhaibh saoghalta dá rochtain, tar ceann nach</span>
<lb n="11277"/><span>tig dhíobh a ghreamughadh, acht amháin an fonn foiréigneach bhíos</span>
<lb n="11278"/><span>orra réna bhfagháil.</span></p>
<lb n="11279"/>
<lb n="11280"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="11281"/>
<lb n="11282"/><p><span>Léaghthar in Exodo, an tan do chongaibh inghean ríogh na hEthiopia</span>
<lb n="11283"/><span>Moyses ré bheith 'na chéile aice féin, do-rinne sé dá íomháigh,</span>
<lb n="11284"/><span>mar atá íomháigh dhíobh darbh ainm oblivio .i. dearmad, agus an dara</span>
<lb n="11285"/><span>híomháigh darbh ainm memoria .i. meabhair.  Tug an chéid-íomháigh</span>
<lb n="11286"/><span>d'inghin ríogh na hEthiopia, agus an dara híomháigh dhó féin.</span>
<lb n="11287"/><span>Do measadh iomorra gur mhac d'inghin ríogh na hÉigipte darbh ainm</span>
<lb n="11288"/><span>Thalamut Maoise.  Gidh eadh, gan amharas do budh mac mná Eabhraidhe</span>
<lb n="11289"/><span>é.  Go fáthach, is é Maoise an saidhbhir; agus is é rí na hEthiopia</span>
<lb n="11290"/><span>rí an dorchadais .i. an saoghal; agus is í an inghean phósas ris an</span>
<lb n="11291"/><span>saidhbhir an tsainnt.  Agus mar do shaoil inghean ríogh na</span>
<lb n="11292"/><span>hEthiopia gurbh í inghean Pharao máthair Mhaoise, agus nárbh í</span>
<lb n="11293"/><span>acht bean Eabhraidheach, mar an gcéadna ní hé an sonas saoghalta</span>
<lb n="11294"/><span>is máthair don tsaidhbhir, acht bochtacht agus amhgar agus amarrán, an</span>
<lb n="11295"/><span>bhean Eabhraidheach.  Gonadh uime sin adeir Iob san cheathramhadh</span>
<lb n="11296"/><span>caibidil déag, homo natus de muliere, brevi vivens tempore, repletur</span>
<lb n="11297"/><span>multis miseriis “iar mbeith don mhac arna bhreith ó mnaoi, agus ré</span>
<lb n="11298"/><span>marthain ré ghearr dhó, líontar d'iomad d'amhgaraibh é.”  As so</span>
<lb n="11299"/><span>is iontuigthe, tar ceann go saoileann an toicceach ré fhada, sonas,</span>
<lb n="11300"/><span>socracht agus sáimhrighe d'fhagháil dó féin, gurab meinic gurab</span>
<lb n="11301"/><span>duadh agus doghraing, amhgar amarrán agus anfhochain theagmhas dó.  Is</span>
<lb n="11302"/><span>eadh chialluighid an dá íomháigh úd: an chéid-íomháigh, an dearmad,</span>
<lb n="11303"/><span>do-bheir inghean ríogh na hEthiopia .i. an tsainnt, i gcommaoinibh</span>
<lb n="11304"/><span>Dé orainn, agus i mbochtacht Chríost, dá dtig go meinic an</span>
<lb n="11305"/><span>Críostaidhe do leanmhain do mhnaoi choigcríche mar atá an tsainnt,</span>
<lb n="11306"/><span>lé gcongbhaighthear go meinic é i gcoigcrích na coire, i n-imchian</span>
<lb n="11307"/><span>óna thalamh díleas féin, flaitheas Dé.  Agus uime sin is cneasta do</span>
<lb n="11308"/><span>gach aon aithris do dhéanamh ar Mhaoise, maille ré coimhéad an dara</span>
<lb n="11309"/><span>híomháighe úd, dá ngoirthear an</span></p>
</div>
<pb n="311"/>
<div><lb n="11310"/><p><span>mheabhair, ré bhféadfaidh an Críostaidhe bheith cuimhneach</span>
<lb n="11311"/><span>ar chomaoinibh agus ar dhearlaicibh Dé, agus ar bhochtacht Chríost,</span>
<lb n="11312"/><span>agus ar réim a bheatha, ó's é is treóraighe agus is eólach dhúinn i</span>
<lb n="11313"/><span>slighe na haithrighe go neamh.</span></p>
<lb n="11314"/>
<lb n="11315"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="11316"/>
<lb n="11317"/><p><span>Tabhair dot aire, a dhuine, nach diommolann Dia na saidhbhris, acht</span>
<lb n="11318"/><span>an dúil shanntach bhíos ag an duine réna sealbhughadh; amhail adeir</span>
<lb n="11319"/><span>Dáibhídh Rí san .61. Salm, mar a n-abair, divitiae si affluant,</span>
<lb n="11320"/><span>nolite cor apponere “dá lingid na saidhbhris oraibh ná cuiridh bhar</span>
<lb n="11321"/><span>gcroidhe ionnta.”  Gonadh uime sin adeir S. Augustine ag teacht leis</span>
<lb n="11322"/><span>aní gcéadna na briathra so, non damnat divitias unde mereamur coelum,</span>
<lb n="11323"/><span>sed cor appositum, quod non expedit “ní dhamnuigheann Dia na</span>
<lb n="11324"/><span>saidhbhris, lé gceannchar linn neamh, acht damnuighidh an croidhe</span>
<lb n="11325"/><span>chuirthear ionnta, mar nach oircheas,” acht chumhduigheas iad.  Dá</span>
<lb n="11326"/><span>chor i gcéill nach san saidhbhreas bhíos an locht, acht i gcroidhe</span>
<lb n="11327"/><span>an tí do-ní aindíol éigcneasta dhe.  Óir dá raibhe saidhbhreas ag</span>
<lb n="11328"/><span>neach, agus go gcreanfadh ré déirc, ré daonnacht agus ré hoineach do</span>
<lb n="11329"/><span>dhéanamh ar dhílleachtaibh agus ar dheibhléanaibh Dé é, atá somholta</span>
<lb n="11330"/><span>go mór.  Gidh eadh, an tí chuireas cruinniughadh agus connlughadh air,</span>
<lb n="11331"/><span>agá chumhdach go ham a chuirthe i soileas leith-leasach dhó féin,</span>
<lb n="11332"/><span>agus gan an stíobhardacht chóir do dhéanamh air do réir thoile Dé</span>
<lb n="11333"/><span>do-bheir dhó é, atá indiommolta go mór.  Agus an drong lé roinneann</span>
<lb n="11334"/><span>Dia na saidhbhris shaoghalta, agus shaoileas gurab sealbh dhíleas</span>
<lb n="11335"/><span>dóibh féin iad, agus dá réir sin nach cuireann i sochar do réir thoile</span>
<lb n="11336"/><span>an Tighearna iad, acht do réir a dtoile féin, tiocfaidh lá an</span>
<lb n="11337"/><span>chúntasa, mar a mbeanann Dia sorthan díobh in gach sochar dá dtug</span>
<lb n="11338"/><span>dhóibh, idir chéill, céadfaidh agus chonách saoghalta.  Nó dá</span>
<lb n="11339"/><span>saoileadh an saidhbhir go leamh gurab sealbh dhíleas dó é, ná éin-ní</span>
<lb n="11340"/><span>dá bhfuil aige, atá sé meallta.  Agus is uime sin adeir Dáibhídh Rí</span>
<lb n="11341"/><span>san .23. Salm, ag bréagnughadh an mheasta bhíos ag an saidhbhir</span>
<lb n="11342"/><span>sanntach air féin, na briathra so, Domini est terra et plenitudo eius,</span>
<lb n="11343"/><span>orbis terrarum et universi qui habitant in eo “is leis an dTighearna</span>
<lb n="11344"/><span>an talamh agus a lucht, an chruinne</span></p>
</div>
<pb n="312"/>
<div><lb n="11345"/><p><span>thalmhanda agus na huile áitighid innte.”  Mar sin nach fuil ag an</span>
<lb n="11346"/><span>duine acht reachtas nó stíobhardacht do dhéanamh do Dhia, agus go</span>
<lb n="11347"/><span>mbíd i n-áirithe cúntasa do thabhairt uatha do Thighearna nimhe, is</span>
<lb n="11348"/><span>sealbhaidhe díleas ar gach ní dá mbí san chruinne.</span></p>
<lb n="11349"/>
<lb n="11350"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="11351"/>
<lb n="11352"/><p><span>Is cneasta an samhlughadh do-ní Anselmus naomhtha, thig leis aní se</span>
<lb n="11353"/><span>san leabhar ro sgríobh dona Samhluighthibh, mar a n-abair gurab</span>
<lb n="11354"/><span>cosmhail an duine ré muilleóir do ghlacfadh muileann ó thighearna, ar</span>
<lb n="11355"/><span>choingheall go mbeith d'fhiachaibh air dlighe an mhuilinn do</span>
<lb n="11356"/><span>thabhairt don tighearna, agus cíos cinnte do bheith dhó féin mar</span>
<lb n="11357"/><span>chothughadh óna thighearna; agus go measfadh an tighearna go</span>
<lb n="11358"/><span>bhfuighbheadh féin cruithneacht agus gach arbhar somholta oile ón</span>
<lb n="11359"/><span>muilleóir, i ndlighe nó i ndualgus an mhuilinn, agus 'na dhíol sin</span>
<lb n="11360"/><span>gurab eadh do-bhéaradh an muilleóir uaidh, cáithleach, nó lóch, nó</span>
<lb n="11361"/><span>neithe éadtarbhacha oile; agus arna fhionnachtain sin don tighearna go</span>
<lb n="11362"/><span>gcuirfeadh an muilleóir dá cheangal agus dá chor i bpríosún, i</span>
<lb n="11363"/><span>ndíol shochair an mhuilinn do chor amudha.  Mar an gcéadna do-ní</span>
<lb n="11364"/><span>Dia ris na daoinibh: do-bheir muileann .i. maoin shaoghalta dhóibh i</span>
<lb n="11365"/><span>ngeall ar dhlighe do dhíol as, mar atáid boicht agus dílleachta agus</span>
<lb n="11366"/><span>daoine éagcruaidhe agus gach drong oile bhíos i riachtanas do</span>
<lb n="11367"/><span>chothughadh agus do bhiathadh lé déirc, lé daonnacht agus lé</span>
<lb n="11368"/><span>hoineach.  Gidh eadh, an dream do-bheir sin i bhfaill, agus do-ní</span>
<lb n="11369"/><span>cruas agus connlacht agus cruinniughadh agus coimhéad ciste ar na</span>
<lb n="11370"/><span>sealbhaibh saoghalta, agus chongbhas ó bhochtaibh agus ó</span>
<lb n="11371"/><span>dheibhléanaibh Dé iad, agus nach tabhair do Dhia, i ndlighe an</span>
<lb n="11372"/><span>mhuilinn, acht cáithleach cruais agus lóchán lochta agus loim-</span>
<lb n="11373"/><span>cheisnimh, cuiridh Dia dá gceangal iad i n-am an éaga, agus mar</span>
<lb n="11374"/><span>do-gheibh sochar an mhuilinn dá chor amudha leó, cuiridh dá</span>
<lb n="11375"/><span>gceangal agus dá gcuibhriughadh, dá gcor i bpríosún pheannaideach</span>
<lb n="11376"/><span>ifrinn dá bpianadh go síordhaidhe iad.  Gidh eadh, bíodh a fhios agat,</span>
<lb n="11377"/><span>a léaghthóir, nach éigean do gach aon-duine dubh-dhruim do chor ris</span>
<lb n="11378"/><span>an saidhbhreas saoghalta, agus nach bí sé ar a gcumas, do réir na</span>
<lb n="11379"/><span>cuinge chuirid orra, a thréigean go hiomlán.  Óir an drong bhíos ré</span>
<lb n="11380"/><span>cothughadh agus ré cathughadh, ar a mbí cúram saoghalta, ní fhéadaid</span>
<lb n="11381"/><span>an maitheas</span></p>
</div>
<pb n="313"/>
<div><lb n="11382"/><p><span>saoghalta go hiomlán do thréigean, ar a mbí do chúram chloinne,</span>
<lb n="11383"/><span>feadhmannach, agus gach foirne oile ó shoin amach orra.  Ní hionann</span>
<lb n="11384"/><span>agus an t-aos crábhaidh, darab cothughadh an crábhadh, agus agá mbí</span>
<lb n="11385"/><span>d'fhiachaibh ar chách cothughadh do thabhairt dóibh dá chionn.</span>
<lb n="11386"/><span>Agus is i bhfioghair na druinge úd bhíos ré cothughadh agus ré</span>
<lb n="11387"/><span>cathughadh atá an fhioghair léaghthar san naomhadh caibidil déag in</span>
<lb n="11388"/><span>Genesi, mar a n-innistear, iar dtréigean Sodoma do Lot, gur</span>
<lb n="11389"/><span>chomhnaidh i gcathraigh bhig, darbh ainm Segor, i ngar do</span>
<lb n="11390"/><span>Sodoma, do bhríogh nachar fhéad tré éiglidheacht dol i mullach an</span>
<lb n="11391"/><span>tsléibhe dobhí roimhe.  Mar an gcéadna, an drong bhíos ré cathughadh</span>
<lb n="11392"/><span>agus ré cothughadh, nach féadaid dul i mullach na bochtachta, lé</span>
<lb n="11393"/><span>bhféadfaidís gach éin-ní do thréigean, acht is éigean dóibh anmhain</span>
<lb n="11394"/><span>i n-ucht an tsléibhe, ré déanamh a bhfeadhma dlighthigh féin do</span>
<lb n="11395"/><span>Dhia.  Agus is ag moladh an dá dhrong so atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="11396"/><span>Dáibhídh san .127. Salm, mar a n-abair, ag labhairt ar an duing</span>
<lb n="11397"/><span>se, nó ar gach aon fá leith dhíobh, labores manuum tuarum quia</span>
<lb n="11398"/><span>manducabis, beatus es et bene tibi erit “do bhríogh go n-íosfaidh</span>
<lb n="11399"/><span>tú saothar do lámh féin, budh beannuighthe thú, agus is maith raghas</span>
<lb n="11400"/><span>duit.”  Dá chor i gcéill gurab somholta staid bheatha an dá chinéal</span>
<lb n="11401"/><span>daoine do luaidheamar, an tan chuirid go sochrach é.  Gidh eadh, ní</span>
<lb n="11402"/><span>hiad so atá indiommolta, acht an drong do-ní ceilt agus cruas,</span>
<lb n="11403"/><span>coigilt agus cruinniughadh ar an saidhbhreas saoghalta, agus shaoileas</span>
<lb n="11404"/><span>gurab sealbh dhíleas dóibh féin é, agus gan aca air do cheart acht</span>
<lb n="11405"/><span>reachtas, lé riar gach druinge bhíos easbadhach; agus an tan chuirid</span>
<lb n="11406"/><span>a gcroidhe go craosta i seilbh na saidhbhreas bhíos ré a roinn ar</span>
<lb n="11407"/><span>dhaoinibh easbadhacha oile, agus chuireas i sochar leith-leasach</span>
<lb n="11408"/><span>dhóibh féin iad.  Óir bíd an drong go meinic taoibh riú do thuarastal</span>
<lb n="11409"/><span>ó Dhia.  Agus is i bhfioghair an tí chuireas a chroidhe sna</span>
<lb n="11410"/><span>saidhbhreasaibh saoghalta, agus chuireas i sochar dhó féin go leith-</span>
<lb n="11411"/><span>leasach iad, agus shaoileas mar aon ris sin bheith i gcuibhreann na</span>
<lb n="11412"/><span>bhfíréan ar neamh, atá aní léaghthar ag Matha san .20. caibidil,</span>
<lb n="11413"/><span>mar a n-abair Críost go fáthach na briathra so ris an tí do shaoil</span>
<lb n="11414"/><span>tuilleamh agus tuarastal d'fhagháil do leath-chumaidh ar an gcuid</span>
<lb n="11415"/><span>oile don mheithil, agus dobhí ag tormas agus ag ceasacht.  Ag so</span>
<lb n="11416"/><span>briathra Críost, amice, non facio tibi iniuriam, tolle quod</span></p>
</div>
<pb n="314"/>
<div><lb n="11417"/><p><span>tuum est, et vade “a chara, ní dhéinim éagcóir ort; tógaibh leat aní</span>
<lb n="11418"/><span>is leat féin, agus imthigh.”  Dá chor i gcéill, an dream ghabhas mar</span>
<lb n="11419"/><span>thuarastal chuca loise agus toicce thalmhaidhe, agus agá mbí a</span>
<lb n="11420"/><span>gcroidhe ionnta, an tan shaoilid miana fhlaithis nimhe d'fhagháil</span>
<lb n="11421"/><span>dá éis, adeir Críost riú na tuarastail 'na raibhe a ndúil, mar atá an</span>
<lb n="11422"/><span>saidhbhreas saoghalta, do bheith aca, agus gan tabhach a dtuarastail</span>
<lb n="11423"/><span>do dhéanamh, do bhríogh nach raibhe rioth ná roinn aca acht ris an</span>
<lb n="11424"/><span>saoghal, dá rabhadar do shíor ag déanamh fheadhma - acht muna</span>
<lb n="11425"/><span>ndearntaoi leó aithrighe, agus dá réir sin a gcroidhe do tharraing</span>
<lb n="11426"/><span>as an saidhbhreas do réir thoile agus mhiana Dé, agus a thréigean do</span>
<lb n="11427"/><span>mhuin chroidhe.</span></p>
<lb n="11428"/>
<lb n="11429"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="11430"/>
<lb n="11431"/><p><span>Agus is cosmhail an t-inneall dhleaghair don Chríostaidhe do chur</span>
<lb n="11432"/><span>air féin, ré triall i raon bhaoghlach na beatha so, agus an t-inneall</span>
<lb n="11433"/><span>chuireas an caiptín críonna ar a shluagh, ré triall i mbealach</span>
<lb n="11434"/><span>bhaoghlach dhó, mar atá dá chórughadh do dhéanamh dhíobh, an céad-</span>
<lb n="11435"/><span>chórughadh i dtosach agus an dara córughadh i ndeireadh; ionnus, dá</span>
<lb n="11436"/><span>gcailltí córughadh dhíobh, go bhféadfadh an dara córughadh</span>
<lb n="11437"/><span>cathughadh do dhéanamh.  Go fáthach, is é an céad-chórughadh bríogha</span>
<lb n="11438"/><span>spioratdha na hanma, agus na subháilce; an dara córughadh, an corp gona</span>
<lb n="11439"/><span>chéadfadhaibh.  Is ag cor aneithe se i gcéill atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="11440"/><span>Matha san .26. caibidil, mar a n-abair Críost ré hucht na páise,</span>
<lb n="11441"/><span>spiritus quidem promptus, caro autem infirma “atá an spioraid ollamh,</span>
<lb n="11442"/><span>agus an cholann éiglidhe.”  Dá chor i gcéill go mbí calmacht san</span>
<lb n="11443"/><span>choguas ré cathughadh ris na dubháilcibh, agus go mbí an cholann</span>
<lb n="11444"/><span>aibrisg éiglidhe.  Is i bhfioghair aneithe se atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="11445"/><span>Genesis san .32. caibidil.  An tan dobhí Iacob ag teitheadh ré</span>
<lb n="11446"/><span>Laban dá dhúthaigh féin, agus do chuir Esau a dhearbhráthair</span>
<lb n="11447"/><span>luigheachán air, is eadh do-rinne Iacob, dá chórughadh do dhéanamh</span>
<lb n="11448"/><span>dá bhuidhin.  Gidh eadh, do chuir Rachel an bhanfhlaith sgiamhach</span>
<lb n="11449"/><span>i gceannas feadhna na céad-bhuidhne, agus Lia, an bhean ghiom-</span>
<lb n="11450"/><span>shúileach, i gceannas feadhna na buidhne déidheanaighe, agus mar sin</span>
<lb n="11451"/><span>ní bhfuair Esau ann féin cur chuca.  Mar an gcéadna go fáthach, is</span>
<lb n="11452"/><span>é Laban an saoghal, Rachel grás Dé, Lia an toicce thalmhaidhe,</span>
<lb n="11453"/><span>Iacob an duine, agus</span></p>
</div>
<pb n="315"/>
<div><lb n="11454"/><p><span>Esau an diabhal.  Óir, mar mheasas Iacob .i. an duine, dealughadh</span>
<lb n="11455"/><span>ris an saoghal, agus imirce na haithrighe do dhéanamh go neamh, is</span>
<lb n="11456"/><span>eadh dhligheas, tosach na slighe do thabhairt ar thriall i raon na</span>
<lb n="11457"/><span>haithrighe don anam, bhíos sgiamhach i ngrásaibh Dé agus i</span>
<lb n="11458"/><span>subháilcibh; agus deireadh na slighe do thabhairt do Lia .i. don</span>
<lb n="11459"/><span>cholainn gona céadfadhaibh, dhligheas lorgaireacht do dhéanamh ar an</span>
<lb n="11460"/><span>anam gona subháilcibh.  Agus mar sin an tan bhíos ceannas feadhna ag</span>
<lb n="11461"/><span>an anam, bhíos i ngrásaibh Dé, agus bhíd na subháilce 'na mbuidhin</span>
<lb n="11462"/><span>aige, agus leanas an cholann gona céadfadhaibh san rian chéadna é, ní</span>
<lb n="11463"/><span>fhaghann Esau .i. an t-aidhbhirseóir, buaidhreadh do dhéanamh air,</span>
<lb n="11464"/><span>do bhríogh go mbí congnamh speisialta Dé ag an duine ré triall san</span>
<lb n="11465"/><span>turus sin.  Gonadh uime sin atá aní léaghthar ag Ambrosius naomhtha,</span>
<lb n="11466"/><span>i n-eipistil d'áirithe, ag labhairt ris an tí chuireas an</span>
<lb n="11467"/><span>t-inneall so air ré triall ar eachtra na haithrighe, Deus ipse,</span>
<lb n="11468"/><span>omnium Rector ae Dominus, cum omni militia angelorum, certamen tuum</span>
<lb n="11469"/><span>spectat, tibique conra diabolum dimicanti aeternitatis coronam parat,</span>
<lb n="11470"/><span>“bí Dia féin, Stiúrthóir agus Tighearna na n-uile, mar aon ré huile</span>
<lb n="11471"/><span>shochaidhe na n-aingeal, ag feitheamh do chathuighthe; agus ré</span>
<lb n="11472"/><span>mbeith ag coimheasgar ris an diabhal duit, ollmhuighidh coróin na</span>
<lb n="11473"/><span>síordhaidheachta dhuit.”</span></p>
<lb n="11474"/>
<lb n="11475"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="11476"/>
<lb n="11477"/><p><span>Agus is 'na fhioghair so atá aní léaghthar san .40. caibidil in</span>
<lb n="11478"/><span>Genesi, mar ar fhaisnéis Ioseph do dháileamh Pharao go mbiadh</span>
<lb n="11479"/><span>arna réidheachadh i gceann trí lá, as an bpríosún 'na raibhe, agus agá</span>
<lb n="11480"/><span>chur 'na innmhe féin arís.  Go fáthach, is é an dáileamh so Pharao</span>
<lb n="11481"/><span>an peacthach bhíos i bpríosún an pheacaidh, agus na trí lá úd trí</span>
<lb n="11482"/><span>cotcha na haithrighe, mar atá brón-chombrúdh, faoisidin, agus lóir-</span>
<lb n="11483"/><span>ghníomh, lé gcuirthear neach 'na innmhe féin, mar atá i staid an</span>
<lb n="11484"/><span>ionnracais arís, go triall ar neamh dhó.  Agus is i bhfioghair na</span>
<lb n="11485"/><span>dtrí rann so na haithrighe atá aní léaghthar san .24. caibidil don</span>
<lb n="11486"/><span>dara leabhar do Leabhraibh na Ríogh, mar a léaghthar go dtugadh a</span>
<lb n="11487"/><span>rogha do Dháibhídh Rígh, pláigh trí lá d'fhulang, nó gorta agus</span>
<lb n="11488"/><span>inghreim easgcarad seacht mbliadhna; agus rug do rogha pláigh thrí lá</span>
<lb n="11489"/><span>d'fhulang.  Go fáthach, is eadh</span></p>
</div>
<pb n="316"/>
<div><lb n="11490"/><p><span>chialluighid na trí lá úd, trí cotcha na haithrighe; is eadh</span>
<lb n="11491"/><span>chialluigheas  an ghorta úd, agus an inghreim easgcarad, gorta</span>
<lb n="11492"/><span>ghrádha Dé, agus bheith i mbaoghal ag aimsighthibh na námhad, mar</span>
<lb n="11493"/><span>atá an diabhal, an saoghal, agus an cholann, feadh seacht mbliadhan,</span>
<lb n="11494"/><span>mar atá feadh saoghail an duine, roinntear 'na sheacht míribh, amhail</span>
<lb n="11495"/><span>adubhramair romhainn.  Is iad na trí lá úd na haithrighe thuigthear a</span>
<lb n="11496"/><span>briathraibh Mhaoise san chúigeadh caibidil in Exodo, mar a</span>
<lb n="11497"/><span>n-abair, ibis viam trium dierum per desertum “rachaidh tú trés an</span>
<lb n="11498"/><span>bhfásach uidhe thrí lá.”  Dá chor i gcéill go bhfuil uidhe thrí</span>
<lb n="11499"/><span>lá ré triall tré fhásach na haithrighe go Tír Tharrngaire an</span>
<lb n="11500"/><span>fhlaithis neamhdha.  Gonadh ag musgladh mheanman an aithrighigh ré</span>
<lb n="11501"/><span>déanamh an turuis se atáid briathra S. Bearnard i seanmóir</span>
<lb n="11502"/><span>dh'áirithe, mar a n-abair, fugite de medio Babylonis, et salvate</span>
<lb n="11503"/><span>animas vestras.  Convolate ad urbes refugii, ut possitis de peccatis</span>
<lb n="11504"/><span>agere poenitentiam, et in praesenti obtinere gratiam, et in futuram</span>
<lb n="11505"/><span>gloriam finaliter praestolari “teithidh a lár na Báibiolóine, agus</span>
<lb n="11506"/><span>fóiridh bhar n-anmanna féin.  Déanaidh coimheiteall go cathrachaibh</span>
<lb n="11507"/><span>an tearmainn, ionnus go bhféadfadh sibh aithrighe do dhéanamh in</span>
<lb n="11508"/><span>bhar bpeacaidhibh, ré greamughadh na ngrás san saoghal so, agus ré</span>
<lb n="11509"/><span>sealbhughadh na glóire atá ré teacht go críochnuightheach.”  Agus is i</span>
<lb n="11510"/><span>bpearsain an tí chríochnuigheas an turus so atá aní léaghthar san</span>
<lb n="11511"/><span>.24. caibidil in Ecclo., mar a n-abarthar, in civitate</span>
<lb n="11512"/><span>sanctificata requievi “do chomhsanaidh mé san chathraigh naomhtha.”</span>
<lb n="11513"/><span>Dá chor i gcéill, an dream chríochnuigheas an turus so, go mbíd go</span>
<lb n="11514"/><span>síodhach suaimhneach i seilbh na glóire síordhaidhe i gcathraigh nimhe.</span>
<lb n="11515"/><span>Atá fioghair ag Eóin san .21. caibidil in Apocal. ag teacht leis</span>
<lb n="11516"/><span>aní se, mar a n-abair Eóin go bhfacaidh cathair cheathra slios,</span>
<lb n="11517"/><span>agus trí doirse ar gach slios díobh.  Go fáthach, is iad na ceathra</span>
<lb n="11518"/><span>sleasa, cheathra haosa an duine; agus na trí doirse ar gach slios trí</span>
<lb n="11519"/><span>cotcha na haithrighe bhíos ag an duine ré triall trés na trí rannaibh</span>
<lb n="11520"/><span>úd na haithrighe go neamh.  Gonadh dá chur so i gcéill atá an</span>
<lb n="11521"/><span>fábhaill-sgéal léaghthar ag Matha san .20. caibidil, mar a</span>
<lb n="11522"/><span>nochtann gur chuir an t-athair muinntire drong dá mheithil do</span>
<lb n="11523"/><span>bhuain na fíneamhna an chéad-uair don ló.  Ionann sin ré a rádh agus</span>
<lb n="11524"/><span>i n-aois mhacaoimh.  Do chuir an dara drong an treas uair don ló.</span></p>
</div>
<pb n="317"/>
<div><lb n="11525"/><p><span>Ionann sin ré a rádh agus an drong bhíos i n-aois ógáin, chuireas</span>
<lb n="11526"/><span>Dia do dhéanamh feadhma dhó féin san bhfíneamhain .i. i saothrughadh</span>
<lb n="11527"/><span>na subháilceadh.  An treas drong chuireas amach an seiseadh uair don</span>
<lb n="11528"/><span>ló .i. sa meadhón laoi, an drong bhíos i meadhón a n-aoise .i. san</span>
<lb n="11529"/><span>aois fheardha.  Agus an ceathramhadh drong chuireas amach san naomhadh</span>
<lb n="11530"/><span>uair, ar a thrí do chlog i ndiaidh mheadhóin laoi .i. na</span>
<lb n="11531"/><span>seanóiridhe.  Óir ní fhuil drong dona ceithre drongaibh se ag nach</span>
<lb n="11532"/><span>bíd trí doirse, mar atá trí cotcha na haithrighe osluigthe rompa.</span>
<lb n="11533"/><span>Gonadh uime sin atáid na briathra brostuightheacha so Ieronimus</span>
<lb n="11534"/><span>naomhtha, ag míniughadh na mbriathar so ag Matha, poenitentiam agite</span>
<lb n="11535"/><span>“déanaidh aithrighe.”  Ag so mar adeir Ieronimus naomhtha,</span>
<lb n="11536"/><span>amaritudinem radicis dulcedo pomi compensat, pericula maris spes lucri</span>
<lb n="11537"/><span>delecat, dolorem medicinae spes salutis mitigat.  Qui desiderat nucleum,</span>
<lb n="11538"/><span>frangat nucem; poenitentiam agat, qui volt aeterno adherere bono;</span>
<lb n="11539"/><span>frangat conia Christi narrare possunt, qui ad palmam indulgentiae</span>
<lb n="11540"/><span>meruerunt pervenire “do-bheir milse an ubhaill cúitiughadh i searbhas</span>
<lb n="11541"/><span>na préimhe.  An dóigh bhíos ag neach as saidhbhreas d'fhagháil, tig</span>
<lb n="11542"/><span>dhi gean do bheith ag neach ar ghuaisibh an mhara.  An dóigh bhíos</span>
<lb n="11543"/><span>ag neach as a shláinte, ceannsuighidh doilgheas an leighis.  An tí agá</span>
<lb n="11544"/><span>mbí mian don eitne, briseadh an chnú.  Cibé rénar mian bheith táitte</span>
<lb n="11545"/><span>ris an mhaith shíordhaidhe, déanadh aithrighe.  An dream do thuill</span>
<lb n="11546"/><span>pailm an mhaithmheachais, féadaid molta Dé d'innisin.”  As na</span>
<lb n="11547"/><span>briathraibh se S. Ierom is iontuigthe nach gan fháth gan adhbhar</span>
<lb n="11548"/><span>fhéadas neach dol ar neamh, acht i ród ainsheasgair na haithrighe,</span>
<lb n="11549"/><span>mar is follus as na samhluighthibh chuireas seisean síos.  Agus ó's é</span>
<lb n="11550"/><span>ród na haithrighe is inleanta ar neamh, ní foláir don duine</span>
<lb n="11551"/><span>Chríostamhail duadh agus doghraing, ulc agus amarrán na haithrighe</span>
<lb n="11552"/><span>d'fhulang, ré rochtain na cathrach neamhdha dhó.</span>
<lb n="11553"/></p>
</div>
<pb n="318"/>
<div><lb n="11554"/><p><span>AN T-AONMHADH HALT AR FHICHID</span>
<lb n="11555"/><span>'na gcuirthear síos gurab tré luas coimhleanga, reatha agus rionn-</span>
<lb n="11556"/><span>luais, dhleaghair don Chríostaidhe triall i raon na haithrighe, agus</span>
<lb n="11557"/><span>cionnus rithfeas, agus cia na neithe is indéanta dhó ré hucht na</span>
<lb n="11558"/><span>coimhleanga, agus cia na neithe chuireas toirmeasg ar an rioth.</span></p>
<lb n="11559"/>
<lb n="11560"/><p><span>An chéad-ghoin.</span></p>
<lb n="11561"/>
<lb n="11562"/><p><span>Léaghthar ag Pól san naomhadh caibidil don chéid-Eipistil ro sgríobh</span>
<lb n="11563"/><span>gusna Coirintibh, currite ut comprehendatis “rithidh i riocht go</span>
<lb n="11564"/><span>ngreimeóchthaoi.”  Dá chor i gcéill nach é gach éin-rioth fhóireas</span>
<lb n="11565"/><span>ré  greamughadh nimhe; do réir mar adeir Pól san chaibidil chéadna,</span>
<lb n="11566"/><span>omnes quidem currunt, sed unus accipit bravium “rithid uile (ar sé),</span>
<lb n="11567"/><span>gidh eadh, is aoin-fhear do-gheibh an geall.”  Dá chor i gcéill,</span>
<lb n="11568"/><span>tar ceann go mbíd na huile chreidmheacha ag coimhling ré flaitheas</span>
<lb n="11569"/><span>Dé do ghreamughadh, nach faghann é acht an tí do-ní buain-sheasamh i</span>
<lb n="11570"/><span>saothrughadh na subháilceadh amháin.  Dá bhríogh sin, ní foláir do</span>
<lb n="11571"/><span>neach a fhios do bheith aige go cinnte créad an t-inneall dleaghair</span>
<lb n="11572"/><span>don Chríostaidhe do chur air féin ré déanamh choimhleanga i raon na</span>
<lb n="11573"/><span>haithrighe, ré glóir nimhe do ghreamughadh mar gheall.</span></p>
<lb n="11574"/>
<lb n="11575"/><p><span>An dara goin.</span></p>
<lb n="11576"/>
<lb n="11577"/><p><span>Tabhair dot aire ar dtús go bhfuilid trí neithe do-bheir ar neach</span>
<lb n="11578"/><span>rioth go maith .i. eagla, muinighin, agus grádh.  Óir dá raibhe neach</span>
<lb n="11579"/><span>ag gabháil tré bhealach bhaoghail, do-ní deithbhir ré triall,</span>
<lb n="11580"/><span>d'eagla ladrann nó mheirleach do bhreith air dá mhilleadh san</span>
<lb n="11581"/><span>slighe.  An dara ní do-bheir ar neach rioth do dhéanamh san slighidh,</span>
<lb n="11582"/><span>dá raibhe dóigh ag an tí ritheas, tuarastal mór d'fhagháil dá</span>
<lb n="11583"/><span>chionn.  An treas ní do-bheir air rioth go héasgaidh, an tan bhíos</span>
<lb n="11584"/><span>grádh agus mian air, a charaid d'fhaigsin.  Mar an gcéadna go</span>
<lb n="11585"/><span>spioratdha, an dream agá mbí eagla a n-easgcarad ar an saoghal orra,</span>
<lb n="11586"/><span>do-níd deithbhir ré triall ar neamh.  Tuig gurab iad easgcáirde na</span>
<lb n="11587"/><span>hanma adeirim annso;</span></p>
</div>
<pb n="319"/>
<div><lb n="11588"/><p><span>agus is ar na heasgcáirdibh se labhras Dáibhídh Rí mar a n-abair,</span>
<lb n="11589"/><span>iniqui persecuti sunt me gratis “do-rinneadar na milltigh</span>
<lb n="11590"/><span>tóraigheacht oram gan adhbhar.”  Óir an tan bhíos an fíréan agá</span>
<lb n="11591"/><span>bhuaidhreadh ag an saoghal, ag an gcolainn, nó agá n-oirnisibh, bí</span>
<lb n="11592"/><span>lán do dheithbhir ré dealughadh riú, agus ré triall uatha ar neamh.</span></p>
<lb n="11593"/>
<lb n="11594"/><p><span>An dara ní chuireas d'fhiachaibh ar neach coimhling éasgaidh do</span>
<lb n="11595"/><span>dhéanamh ré dol ar neamh, muinighin mhór as mhéad an tuarastail</span>
<lb n="11596"/><span>ghealltar don aithrigheach ar neamh.  Amhail léaghthar ag Dáibhídh</span>
<lb n="11597"/><span>san .16. Salm, mar a n-abair, satiabor cum apparuerit gloria tua</span>
<lb n="11598"/><span>“budh sásuighthe mé an tan bhus léir dhamh do ghlóir-se.”  Agus atá</span>
<lb n="11599"/><span>Isaias ag teacht leis aní se sa 40 caibidil, mar a n-abair, ag</span>
<lb n="11600"/><span>labhairt ar an druing se agá mbí súil ré neamh do shealbhughadh</span>
<lb n="11601"/><span>dhóibh do shochar a subháilceadh, agus go dtig dhe sin bríogh agus</span>
<lb n="11602"/><span>beódhacht, meisneach agus meanma do ghabháil dóibh, a los na</span>
<lb n="11603"/><span>buaidheartha bhíos 'na gcionn, go ndéinid dá bhríogh sin deithbhir</span>
<lb n="11604"/><span>ré triall i raon na subháilceadh i ród na haithrighe go neamh.  Ag so</span>
<lb n="11605"/><span>mar adeir, qui sperant in Domino, mutabunt fortitudinem, assument</span>
<lb n="11606"/><span>pennas ut aquilae, volabunt, et non deficient “an dream chuireas a</span>
<lb n="11607"/><span>ndóigh san Tighearna, do-ghéanaid malairt neirt, géabhaid ortha féin</span>
<lb n="11608"/><span>eiteadha amhail iolar, do-ghéanaid eiteall, agus ní coirfidhear iad.”</span>
<lb n="11609"/><span>As so is iontuigthe go sporthar na fíréin leis an dóigh bhíos aca a</span>
<lb n="11610"/><span>geall mhór do bhreith, trés an gcoimhling do-níd go neamh.</span></p>
<lb n="11611"/>
<lb n="11612"/><p><span>An treas ní lé ngríostar neach ré déanamh luais, an fonn bhíos aige</span>
<lb n="11613"/><span>ré faigsin a charad ar neamh.  Gonadh 'na fhioghair so atá aní</span>
<lb n="11614"/><span>léaghthar ag Eóin san .20. caibidil, mar a n-abair, currebant</span>
<lb n="11615"/><span>ambo simul, sed praecucurrit Ioannes Petro “do ritheadar araon i</span>
<lb n="11616"/><span>n-aoinfheacht, gidh eadh dobudh luaithe Eóin ioná Peadar.”  Agus</span>
<lb n="11617"/><span>is é dob fháth ris sin, do bhríogh gurbh annsa ré hEóin Críost</span>
<lb n="11618"/><span>ioná ré Peadar.  Uime sin, do bhríogh gurab é Eóin budh teó grádh</span>
<lb n="11619"/><span>do Chríost, dobudh túsga gus an dtomba é ioná Peadar.  Gonadh uime</span>
<lb n="11620"/><span>sin adeir S. Bearnard na briathra so, qui ardentius amat, currit</span>
<lb n="11621"/><span>velociter et pervenit citius “an tí is teó ghrádhuigheas, rithidh go</span>
<lb n="11622"/><span>luath, agus tig ní</span></p>
</div>
<pb n="320"/>
<div><lb n="11623"/><p><span>sa luaithe gus an áit 'na mbí a thriall.”  Mar an gcéadna dá gach</span>
<lb n="11624"/><span>aon-duine ré triall san ród so na haithrighe, is é an tí is teó toil</span>
<lb n="11625"/><span>do Dhia, agus is mó mian réna fhaigsin, is mó do-ní deithbhir agus</span>
<lb n="11626"/><span>deithneas ré rochtain 'na láthair.  Gidh eadh, fa-ríor, is contrárdha</span>
<lb n="11627"/><span>dhó so an choimhling do-ní an ciontach i slighe na locht.  Agus fós,</span>
<lb n="11628"/><span>an ciontach is foiréignighe ré déanamh an uilc se, is é is luaithe ré</span>
<lb n="11629"/><span>lorg Luicifeir do leanmhain go hifreann.  Bíodh a fhiadhnaise sin</span>
<lb n="11630"/><span>ar an meirdrigh do-ní cuairt mheinic i measg na meirdreach, agus ar</span>
<lb n="11631"/><span>an bpótaire do-ní coinne ris na copánaibh san teach óla, agus ar an</span>
<lb n="11632"/><span>sanntach téid ar an margadh do mhealladh a chomharsan, agus ar an</span>
<lb n="11633"/><span>gcearrbhach do-ní cuinne ris na cártaidhibh; agus mar sin dá gach</span>
<lb n="11634"/><span>druing oile pheacthach ó shoin amach.  Gonadh orra labhras Dáibhídh</span>
<lb n="11635"/><span>Rí mar a n-abair, veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem “is</span>
<lb n="11636"/><span>cos-luaith iad súd ré dortadh fola” .i. ré marbhadh na hanma, darab</span>
<lb n="11637"/><span>suidheachán san chorp an fhuil.  Gonadh 'na fhioghair so atá aní</span>
<lb n="11638"/><span>léaghthar san chúigeadh caibidil don cheathramhadh leabhar do</span>
<lb n="11639"/><span>Leabhraibh na Ríogh, mar a n-innistear gur lean Giezi Naaman, fá</span>
<lb n="11640"/><span>lobhar, ré fagháil ionnmhusa uaidh.  Ag so briathra an Bhíobla:</span>
<lb n="11641"/><span>cucurrit Giezi post Naaman, et accepit ab eo talenta argenti “do</span>
<lb n="11642"/><span>rith Giezi i ndiaidh Naaman, agus do ghlac sé tailinnte airgid</span>
<lb n="11643"/><span>uaidh.”  Mar an gcéadna do-ní Giezi, an sanntach.  Bí ar lorg</span>
<lb n="11644"/><span>Naaman .i. an duine shaidhbhir ar a mbí lubhra na n-ainmhian, dá</span>
<lb n="11645"/><span>dtig é go diommbalach do spealadh a mhaoine saoghalta ré hól, ré</span>
<lb n="11646"/><span>himirt, agus ré meirdreachas, ag bréagadh a ionnmhusa uaidh.  Agus</span>
<lb n="11647"/><span>do-chíthear linn go meinic, ar aithris Giezi, mórán do lucht</span>
<lb n="11648"/><span>chluana 'na rioth i ndiaidh Naaman an tsaidhbhir, agus go mór-</span>
<lb n="11649"/><span>mhór na n-ógán, ar a mbí an lubhra so na n-ainmhian, go sloigid</span>
<lb n="11650"/><span>a maoine agus a n-ionnmhusa saoghalta uile uatha.</span></p>
<lb n="11651"/>
<lb n="11652"/><p><span>An treas goin.</span></p>
<lb n="11653"/>
<lb n="11654"/><p><span>Atáid chúig neithe éigeantacha ré rioth do dhéanamh go maith.  An</span>
<lb n="11655"/><span>céid-ní dhiobh, é féin d'éadtromughadh ré hucht an reatha.  Agus</span>
<lb n="11656"/><span>is amhlaidh fhéadfas é féin d'éadtromughadh, ualach trom an</span>
<lb n="11657"/><span>pheacaidh do chur dhe.  Do bhríogh go n-abair</span></p>
</div>
<pb n="321"/>
<div><lb n="11658"/><p><span>Greaghóir naomhtha go mbí do thruime san pheacadh go dtairrngeann</span>
<lb n="11659"/><span>duine i bpeacadh oile.  Ag so mar adeir, peccatum nisi cito per</span>
<lb n="11660"/><span>poenitentiam deleatur, suo pondere ad aliud trahit “muna sgriostar an</span>
<lb n="11661"/><span>peacadh go luath leis an aithrighe, tairrngidh tréna thruime féin an</span>
<lb n="11662"/><span>duine i bpeacadh oile.”  Is ag luadh na truime sin atá Iob san .21.</span>
<lb n="11663"/><span>caibidil, mar a n-abair, in puncto ad inferna descendunt “téid i</span>
<lb n="11664"/><span>bpongc síos i n-ifreann.”  Dá chor i gcéill go mbí do thruime</span>
<lb n="11665"/><span>san pheacadh go mbeireann an peacthach ré prap na súl, nó ré</span>
<lb n="11666"/><span>aithghearr aon-uaire, i n-aigian ifeirn.  Gonadh uime sin adeir Pól</span>
<lb n="11667"/><span>Apstal, ag cor an duine ar a choimhéad, na briathra so léaghthar san</span>
<lb n="11668"/><span>dara caibidil déag gusna hEabhraidhibh, mar a n-abair, deponentes</span>
<lb n="11669"/><span>omne pondus, et omne circumstans nos peccatum, curramus ad propositum</span>
<lb n="11670"/><span>nobis certamen “iar gcur an uile ualaigh dhínn, agus uile</span>
<lb n="11671"/><span>thimcheallughadh an pheacaidh, déantar rioth linn gus an gcathughadh</span>
<lb n="11672"/><span>atá arna ordughadh dhúinn.”  Agus is é ualach orduighthear dhúinn do</span>
<lb n="11673"/><span>chor dhínn, mailís agus cealg agus bréig-riocht an pheacaidh; amhail</span>
<lb n="11674"/><span>léaghthar ag Peadar san dara caibidil don chéid-Eip. Chanónta,</span>
<lb n="11675"/><span>mar a n-abair, deponentes omnem malitiam, et omnem dolum, et</span>
<lb n="11676"/><span>simulationem, et insidias, et omnes detractiones “iarna gcur dhínn</span>
<lb n="11677"/><span>(ar sé) na huile mhailíse agus na huile cheilge, agus bhréig-</span>
<lb n="11678"/><span>riocht agus luigheachán, agus an uile ith-iomráidh.”  Dá chor i</span>
<lb n="11679"/><span>gcéill gurab iad so an muirear millteach do-ní duine muirtill</span>
<lb n="11680"/><span>míothapaidh; agus fós go dtig don mhailís an duine do bheith dall ó</span>
<lb n="11681"/><span>dhoilbh-cheó an pheacaidh, do réir Sholaimh san dara caibidil, mar</span>
<lb n="11682"/><span>a n-abair, excaecavit eos malitia eorum “do dhall a mailís féin</span>
<lb n="11683"/><span>iad.”  Agus an tí bhíos dall, ní feas dó cia an chonair 'na</span>
<lb n="11684"/><span>dtriallann, d'easbaidh soluis.  Óir adeir Eóin san dara caibidil</span>
<lb n="11685"/><span>déag, qui ambulat in tenebris, nescit quo vadit “an tí shiobhlas san</span>
<lb n="11686"/><span>dorchadas, ní feas dó cia an chonair 'na dtriallann, nó cá</span>
<lb n="11687"/><span>dtriallann;” agus sin do theacht do throm an pheacaidh.  Adeir</span>
<lb n="11688"/><span>Solamh arís san chúigeadh caibidil do Leabhar na Seanfhocal ní thig</span>
<lb n="11689"/><span>leis so, mar a n-abair, funibus peccatorum suorum quisque</span>
<lb n="11690"/><span>constringitur “cuibhrighthear gach aon lé téadaibh a pheacaidh féin.”</span>
<lb n="11691"/><span>Agus an tí bhíos dall, cuibhrighthe mar sin, ní fhéadann rioth do</span>
<lb n="11692"/><span>dhéanamh i raon na haithrighe.</span>
<lb n="11693"/></p>
</div>
<pb n="322"/>
<div><lb n="11694"/><p><span>An dara ní is éigeantach do neach ré rioth san ród chéadna, an tan</span>
<lb n="11695"/><span>cuirthear crios agus ceangal linn orainn féin mar inneall ré triall san</span>
<lb n="11696"/><span>choimhling úd.  Gonadh ag teagasg an duine do thaoibh aneithe se atá</span>
<lb n="11697"/><span>Críost san dara caibidil déag ag Lúcás, mar a n-abair, sint lumbi</span>
<lb n="11698"/><span>vestri praecincti, et lucernae ardentes in manibus vestris “bídís bhar</span>
<lb n="11699"/><span>bhfordhronna ceangailte, agus lóchrainn ar lasadh in bhar lámhaibh.”</span>
<lb n="11700"/><span>Do réir Ghreaghóir, ag sgríobhadh ar an áit se, is eadh chialluigheas</span>
<lb n="11701"/><span>na fordhronna do bheith ceangailte, an tan chuibhrighthear mian-</span>
<lb n="11702"/><span>bhruith na colna lé geanmnaidheacht.  Ag so mar adeir, lumbos nostros</span>
<lb n="11703"/><span>praecingimus, cum carnis luxuriam per continentiam coarctamus “is ann</span>
<lb n="11704"/><span>cheangailtear ar bhfordhronna linn, an tan fháisgthear linn barróg</span>
<lb n="11705"/><span>ar mhian-bhruith na colna lé haontumha do dhéanamh.”</span></p>
<lb n="11706"/>
<lb n="11707"/><p><span>Agus is é so do-rinne Elias, an tan do chuir an crios leathair tar</span>
<lb n="11708"/><span>a fhordronna, amhail léaghthar san cheathramhadh leabhar do</span>
<lb n="11709"/><span>Leabhraibh na Ríogh; agus is amhlaidh do-rinne Eóin Baiste, amhail</span>
<lb n="11710"/><span>léaghthar ag Matha san treas caibidil.  Is follus gurab usaide do</span>
<lb n="11711"/><span>neach rioth do dhéanamh, a éadach do cheangal go cunnail 'na</span>
<lb n="11712"/><span>thimcheall.  Óir dá bhfágbhadh sgaoilte 'na dhiaidh é, do</span>
<lb n="11713"/><span>theigéamhadh i laithigh, nó i ndris, nó i gcloich, nó i n-achrann</span>
<lb n="11714"/><span>éigin oile é.  Mar an gcéadna go fáthach, muna ndearna an duine a</span>
<lb n="11715"/><span>mhiana féin do chonnlughadh lé crios caon-dúthrachta agus crábhaidh,</span>
<lb n="11716"/><span>is eagail dó go dteigéamhaidh i laithigh na drúise, nó i ndriseógaibh</span>
<lb n="11717"/><span>deilgneacha na saidhbhreas saoghalta, nó i gclochaibh slios-gharbha</span>
<lb n="11718"/><span>na sainnte, nó i n-achrann urchóideach na n-olc oile ó shoin amach</span>
<lb n="11719"/><span>é.  Is ag cor na drúise i gcosmhaileas ris an laithigh atá aní</span>
<lb n="11720"/><span>léaghthar ag Dáibhídh Rí mar a n-abair, eripe me de luto, ut non</span>
<lb n="11721"/><span>infigar “tógabh mé as an laithigh, go nach saileóchaoi mé.”  Is ag cor</span>
<lb n="11722"/><span>an tsalchair bhíos i gcoir na drúise i gcéill atá Dia san dara</span>
<lb n="11723"/><span>caibidil do Leabhar na hEólchaire mar a n-abair, ag labhairt ris an</span>
<lb n="11724"/><span>drúiseach, quam vilis facta es nimis, iterans vias tuas, et maculata</span>
<lb n="11725"/><span>est iniquitate tua “créad é a dhearóile ataoi, ag triall id raonaibh</span>
<lb n="11726"/><span>féin, agus a shailche atá ót olcaibh féin.”  Dá chor i gcéill go</span>
<lb n="11727"/><span>ndéin láib na drúise duine lóduighthe leasg, ré triall i ród na</span>
<lb n="11728"/><span>haithrighe.  Agus is ag casaoid ar an lucht so go fáthach atá Peadar</span>
<lb n="11729"/><span>san dara caibidil</span></p>
</div>
<pb n="323"/>
<div><lb n="11730"/><p><span>don dara Eip. Chanónta, mar a n-abair, sus lota in volutabro luti</span>
<lb n="11731"/><span>“muc arna glanadh i n-únfairt laithighe.”  Dá chor i gcéill, amhail</span>
<lb n="11732"/><span>bhíos an mhuc salach ó bheith dá húnfairt féin i laithigh, gurab</span>
<lb n="11733"/><span>mar sin bhíos an peacthach, ó bheith dá únfairt féin i gcoir na</span>
<lb n="11734"/><span>drúise, ionnus go dtig do throm an tsalchair sin nach bí inreatha i</span>
<lb n="11735"/><span>rian na haithrighe.</span></p>
<lb n="11736"/>
<lb n="11737"/><p><span>An dara ní thoirmeasgas an rioth céadna, luaithreadh na glóire</span>
<lb n="11738"/><span>díomhaoine.  Gonadh uime sin adeir Críost ag Matha san deachmhadh</span>
<lb n="11739"/><span>caibidil, excutite pulverem de pedibus vestris “croithidh an</span>
<lb n="11740"/><span>luaithreadh dá bhar gcosaibh.”  Dá chor i gcéill, an tí thogras dol</span>
<lb n="11741"/><span>san choimhling úd, go ndleaghair dhó luaithreadh na glóire</span>
<lb n="11742"/><span>díomhaoine do sgrios do mhianaibh a mheanman, ar eagla go séidfeadh</span>
<lb n="11743"/><span>an díomas fá rosgaibh a réasúin iad, agus go dtiocfadh dhe sin a</span>
<lb n="11744"/><span>dhalladh go spioratdha, ionnus nár léir dhó an ród inleanta</span>
<lb n="11745"/><span>d'aimsiughadh.  Óir ciodh suarrach ar fhéachain an lot do-ní,</span>
<lb n="11746"/><span>millidh go mór eachtra an aithrighigh.  Gonadh uime sin adeir S.</span>
<lb n="11747"/><span>Bearnard, ag labhairt ar an nglóir ndíomhaoin, leviter volat,</span>
<lb n="11748"/><span>leviter penetrat, sed non leve vulnus infligit inanis gloria “is</span>
<lb n="11749"/><span>éadtrom do-ní eitill, is éadtrom thollas, gidh eadh, ní héadtrom an</span>
<lb n="11750"/><span>chréacht do-ní an ghlóir dhíomhaoin.”  As so is iontuigthe go</span>
<lb n="11751"/><span>ndleaghair don aithrigheach bheith ar a choimhéad ar an nglóir</span>
<lb n="11752"/><span>ndíomhaoin, lé ndéantar othar don anam, agus lé gcuirthear dá réir</span>
<lb n="11753"/><span>sin ó bheith ionaistir i slighe na haithrighe é.</span></p>
<lb n="11754"/>
<lb n="11755"/><p><span>An treas ní thoirmeasgas an choimhling se, driseóga na saidhbhreas</span>
<lb n="11756"/><span>saoghalta.  Óir an tí bhíos ag rioth tré dhriseógaibh, is gnáth</span>
<lb n="11757"/><span>oilbhéim nó tuiseal dá leagadh, dá thoirmeasg ó rioth do dhéanamh.</span>
<lb n="11758"/><span>Mar an gcéadna, an tí theagmhas i ndriseógaibh na saidhbhreas</span>
<lb n="11759"/><span>saoghalta, teagmhaidh leagadh go meinic dhó, ionnus nach bí inreatha i</span>
<lb n="11760"/><span>raon na haithrighe.  Is córaide an samhlughadh so do dhéanamh, mar</span>
<lb n="11761"/><span>adeir Críost féin san treas caibidil déag ag Matha, san bhfábhaill-</span>
<lb n="11762"/><span>sgéal luaidhtear ann, aliud cecidit inter spinas  “do thuit cuid</span>
<lb n="11763"/><span>oile don tsíol idir na dreasaibh.”  Ionann sin ré a rádh do réir</span>
<lb n="11764"/><span>Chríost agus idir na saidhbhreasaibh.  Agus atá Ieremias san</span>
<lb n="11765"/><span>chaibidil chéadna ag luadh aneithe céadna, mar a n-abair ris na</span>
<lb n="11766"/><span>daoinibh shaoileas</span></p>
</div>
<pb n="324"/>
<div><lb n="11767"/><p><span>síoladh na subháilceadh do dhéanamh, nolite serere super spinas “ná</span>
<lb n="11768"/><span>déantar libh síol-chur idir na dreasaibh.”  Dá chor i gcéill nach</span>
<lb n="11769"/><span>slighe inleanta i raon na haithrighe lé síoladh na subháilceadh, triall</span>
<lb n="11770"/><span>i gconair an chonáich shaoghalta.</span></p>
<lb n="11771"/>
<lb n="11772"/><p><span>An ceathramhadh ní thoirmeasgas rioth an aithrighigh, clocha dúra</span>
<lb n="11773"/><span>díochoisgthe an chiontaigh, nach faomhann a leas do dhéanamh, agus</span>
<lb n="11774"/><span>nach cuireann inneall reatha air féin i raon na haithrighe.  Is i</span>
<lb n="11775"/><span>bhfioghair aneithe se atá aní léaghthar san .5. caibidil ag</span>
<lb n="11776"/><span>Isaias, mar a n-abair, ag labhairt ar an ollmhughadh do-rinne Dia</span>
<lb n="11777"/><span>ar a fhíneamhain féin corrigenda dominus plantavit vineam electam,</span>
<lb n="11778"/><span>et sepivit eam, et elegit lapides ex ea “do phlanduigh an tighearna</span>
<lb n="11779"/><span>fíneamhain toghtha, agus do chuir fál uimpe, agus do thogh sé na</span>
<lb n="11780"/><span>clocha aiste.”  Go fáthach, is é Dia nimhe an tighearna phlanduigheas</span>
<lb n="11781"/><span>an fhíneamhain toghtha, mar atá cruinniughadh na bhfíréan; agus is é</span>
<lb n="11782"/><span>fál chuireas 'na timcheall, buinne beannuighthe na ngrás bhíos dá</span>
<lb n="11783"/><span>gcumhdach ó bheith 'gá bhfoghlughadh ag aimsighthibh il-</span>
<lb n="11784"/><span>chleasacha an aidhbhirseóra, agus ag sáimh-chealgadh na saidhbhreas</span>
<lb n="11785"/><span>saoghalta, agus ag cluanaireacht cheilg-mhian na colna.  Agus is eadh</span>
<lb n="11786"/><span>chialluighid na clocha úd chnuastar as an bhfíneamhain, na coirigh</span>
<lb n="11787"/><span>chloch-aigeantacha bhíos go haindiúid amhnáireach ag leanmhain dá</span>
<lb n="11788"/><span>lochtaibh féin, agus nach gabhann teagasg san mbioth greim dhíobh, ré</span>
<lb n="11789"/><span>taisteall ná ré triall i raon na haithrighe, tré thruime chlochamhail</span>
<lb n="11790"/><span>na coire bhíos 'na hualach ar an anam, do-ní líog láithreach dhíobh</span>
<lb n="11791"/><span>lé gcomhnaidhid gan chorraighe i gcarcair na coire.  Agus is móide</span>
<lb n="11792"/><span>is indiommolta iad gurab dá ndeóin go droich-mhéin anaid ann, agus</span>
<lb n="11793"/><span>nach é Dia is ciontach riú, agus gur fhoráil orra malairt chroidhe,</span>
<lb n="11794"/><span>mar a n-abair san .36. caibidil ag Ezec., auferam vobis cor</span>
<lb n="11795"/><span>lapideum et dabo vobis cor carneum “béaraidh mé uaibh an croidhe</span>
<lb n="11796"/><span>clochdha, agus do-bhéar croidhe colnaidhe dhaoibh.”  Dá chor i</span>
<lb n="11797"/><span>gcéill nach é féin is ciontach ré croidhe dúr doi-theagaisg do bheith</span>
<lb n="11798"/><span>ag an bpeacthach, agus go dtiobhradh croidhe colnaidhe dhóibh, ré</span>
<lb n="11799"/><span>déanamh crábhaidh agus feadhma do Dhia, do bhríogh gurab é an croidhe</span>
<lb n="11800"/><span>colnaidhe is maotha agus is sochma ré saothrughadh na subháilceadh,</span>
<lb n="11801"/><span>agus dá réir sin ris an duine do dhéanamh ionaistir i raon na</span>
<lb n="11802"/><span>haithrighe.  Measaim gurab eadh do-ní an t-aidhbhirseóir amhail</span>
<lb n="11803"/><span>do-ghéanadh duine díbhfeargach,</span></p>
</div>
<pb n="325"/>
<div><lb n="11804"/><p><span>an tan do muirbhfidhe a charaid, oil i n-úir do dhéanamh, agus</span>
<lb n="11805"/><span>leachtán cloch do dhéanamh ós a cionn; gurab mar sin do-ní an diabhal,</span>
<lb n="11806"/><span>an tan mharbhthar an t-anam leis, oil i n-úir na hurchóide do</span>
<lb n="11807"/><span>dhéanamh i n-anam an pheacthaigh, agus leachtán do dhéanamh dá</span>
<lb n="11808"/><span>gach locht dá mbí ann, i gcuimhniughadh ar an éigin do-rinne Críost</span>
<lb n="11809"/><span>ag buain anma an duine dhe i gcath-láthair bháis Chríost, an tan</span>
<lb n="11810"/><span>do bhean sealbh na n-anam dhe, acht go gcoimhlíontaoi gach</span>
<lb n="11811"/><span>ordughadh dar chuir síos i gcoimhlíonadh na sácramainteadh, agus ga</span>
<lb n="11812"/><span>meirleachas pheacaidh mharbhthaigh do dhéanamh air.  Agus go fáthach,</span>
<lb n="11813"/><span>is é so mhaoidheas Dia ar na daoinibh san chaibidil réamhráitte, mar</span>
<lb n="11814"/><span>a n-abair riú, anferam vobis cor lapideum, et reliqua “béar an</span>
<lb n="11815"/><span>croidhe clochdha uaibh.”  Dá chor i gcéill don tí rénar feirrde</span>
<lb n="11816"/><span>éirghe a cumann an chealgaire úd, agus do-bheir ucht ar aithrighe do</span>
<lb n="11817"/><span>dhéanamh, go sgriosann Dia an leachtán locht bhíos 'na chroidhe óna</span>
<lb n="11818"/><span>choiribh, agus go bhfoirlíonann oil i n-úir na hurcóide bhíos</span>
<lb n="11819"/><span>san anam, go ndéin rian réidh dhi, ó bheith 'na clár choimhréidh</span>
<lb n="11820"/><span>chrábhaidh agus caondúthrachta dhi.</span></p>
<lb n="11821"/>
<lb n="11822"/><p><span>An cúigeadh ní thoirmeasgas an rioth, gainimh na leisge.  Óir an tí</span>
<lb n="11823"/><span>bhíos ag triall tré ród na gainmhe, ní fhéadann rioth do dhéanamh,</span>
<lb n="11824"/><span>do bhríogh go mbíd a chosa ar uairibh 'gá slogadh san ghainimh,</span>
<lb n="11825"/><span>agus seal oile 'gá srianadh siar uaidh.  Go spioratdha, an tí bhíos</span>
<lb n="11826"/><span>san leisge, bí láimh ré láib na locht.  Amhail iomorra bhíos an</span>
<lb n="11827"/><span>ghainimh láimh ré láib na mara, mar an gcéadna bhíos an leisge láimh</span>
<lb n="11828"/><span>ré láib na locht oile.  Agus amhail bhíd langach lobhair agus cuasa</span>
<lb n="11829"/><span>san ghainimh, ré slogadh chos an tí bhíos ag triall innte, mar an</span>
<lb n="11830"/><span>gcéadna bíd cuasa ceilge, agus langa lobhair locht san leisge, dá</span>
<lb n="11831"/><span>dtig toirmeasg do chur ar rioth an aithrighigh bhíos ag triall go</span>
<lb n="11832"/><span>neamh.  Gonadh 'na fhioghair sin atá aní léaghthar san dara caibidil</span>
<lb n="11833"/><span>in Exodo, mar a léaghthar gur mharbh Maoise an t-Éigioptach,</span>
<lb n="11834"/><span>agus gur fholuigh san ghainimh é.  Mar an gcéadna don duine, an tan</span>
<lb n="11835"/><span>mharbhas an t-Éigioptach .i. an t-anam, do-ní a fholach fá</span>
<lb n="11836"/><span>ghainimh na leisge, ionnus nach bí corraighe as na coiribh air, acht</span>
<lb n="11837"/><span>bheith adhnaicthe i n-urchóid, amhail dobhí an t-Éigioptach.</span></p>
<lb n="11838"/>
<lb n="11839"/><p><span>Tuig, a dhuine, gurab eadh dhligheas gach Críostaidhe do</span></p>
</div>
<pb n="326"/>
<div><lb n="11840"/><p><span>dhéanamh, na toirmisg se uile do chur ar ceal, mása maith leis rioth</span>
<lb n="11841"/><span>go héasgaidh i rian na haithrighe go neamh.  Gidh eadh, ní foláir do</span>
<lb n="11842"/><span>neoch a fhios do bheith aige cia an ród díreach, agus cia an chonair</span>
<lb n="11843"/><span>is cumaire, ré triall san choimhling se ar neamh.  Do-bheir Ieremias</span>
<lb n="11844"/><span>teagasg dhúinn do leith aneithe se, mar a n-abair, interrogate de</span>
<lb n="11845"/><span>semitis antiquis, quae sit via bona, et ambulate in ea; et invenietis</span>
<lb n="11846"/><span>refrigerium animabus vestris “iarraidh tuaraisg na sean-chosán, cia</span>
<lb n="11847"/><span>an tslighe mhaith, agus siobhlaidh innte; agus do-ghéabhthaoi</span>
<lb n="11848"/><span>ionnfhuaradh dar n-anmaibh féin.”  Is é modh ar a bhféadfaim-ne</span>
<lb n="11849"/><span>na sean-chosáin do leanmhain, agus imtheacht san slighidh chóir, dá</span>
<lb n="11850"/><span>leanam lorg na mairtíreach, na gcoinfeasóireadh, na n-ógh, agus na</span>
<lb n="11851"/><span>bhfíor-chráibhtheach, do choimhéad raon díreach na haithrighe go</span>
<lb n="11852"/><span>neamh.  Agus is í so an tslighe luaidheas Solamh, san cheathramhadh</span>
<lb n="11853"/><span>caibidil do Leabhar na Seanfhocal, mar a n-abair, viam sapientiae</span>
<lb n="11854"/><span>monstrabo tibi, ducam te per semitas aequitatis; quas cum ingressus</span>
<lb n="11855"/><span>fueris, non arctabuntur gressus tui, et currens non habebis</span>
<lb n="11856"/><span>offendiculum “taisbéanfaidh mé slighe na heagna dhuit (ar sé),</span>
<lb n="11857"/><span>treóróchad tú i gcasánaibh an cheirt; ionnus, an tan roichfir ionnta,</span>
<lb n="11858"/><span>nach cuirfidhear cumhgach ar do chéimibh, agus ar mbeith ag rioth</span>
<lb n="11859"/><span>dhuit, nach fuighbhir ní do bheanfadh tuisleadh asat.”  Is ionann an</span>
<lb n="11860"/><span>tslighe se na heagna agus slighe na haithrighe.  Óir cáit i bhfuil</span>
<lb n="11861"/><span>eagna is mó ioná an aithrighe, dá dtig flaitheas Dé do ghreamughadh</span>
<lb n="11862"/><span>do neoch?  Agus is eadh chialluighid na casáin úd an cheirt, grádh Dé</span>
<lb n="11863"/><span>agus na comharsan, dhleaghair don aithrigheach do bheith ar bun do</span>
<lb n="11864"/><span>shíor aige.  Agus do bhríogh, an tí bhíos ar eachtra, go ndéin</span>
<lb n="11865"/><span>deithbhir ré triall go teach ósda mhaith bhíos roimhe, mar an</span>
<lb n="11866"/><span>gcéadna dhligheas an tí bhíos ar eachtra na haithrighe deithbhir do</span>
<lb n="11867"/><span>dhéanamh, agus bheith ag coimhling ré rochtain na seilbhe síordhaidhe</span>
<lb n="11868"/><span>úd na glóire, mar a mbí an uile mhaith shoimhianuighthe.  Gonadh ag</span>
<lb n="11869"/><span>teagasg an duine do leith aneithe se atá aní léaghthar ag Pól, ag</span>
<lb n="11870"/><span>brostughadh cháich san turus so, amhail léaghthar san cheathramhadh</span>
<lb n="11871"/><span>caibidil gusna hEabhraidhibh, mar a n-abair, festinemus ingredi in</span>
<lb n="11872"/><span>illam requiem “déanam deithbhir ré dol isteach san chumhsanadh úd.”</span>
<lb n="11873"/></p>
</div>
<pb n="327"/>
<div><lb n="11874"/><p><span>An ceathramhadh goin.</span></p>
<lb n="11875"/>
<lb n="11876"/><p><span>Atáid chúig adhbhair fá ndleaghair do dhuine deithbhir do dhéanamh</span>
<lb n="11877"/><span>i raon na haithrighe.  An céad-adhbhar dhíobh, trés an luas atá sna</span>
<lb n="11878"/><span>meirleachaibh atá ar tí a bhaoghluighthe, mar atá an diabhal, an</span>
<lb n="11879"/><span>saoghal, agus an cholann; do réir mar adeir Ieremias san</span>
<lb n="11880"/><span>cheathramhadh caibidil do Leabhar na hEólchaire, mar a luaidheann an</span>
<lb n="11881"/><span>luas atá i náimhdibh na hanma.  Ag so mar adeir: velociores sunt</span>
<lb n="11882"/><span>inimici mei aquilis caeli “is luaithe mo náimhde ionáid iolair an</span>
<lb n="11883"/><span>aieóir.”  Dá réir sin nach foláir don duine deithbhir do dhéanamh ré</span>
<lb n="11884"/><span>triall i raon na haithrighe, ag coimhling ris na cealgairibh úd,</span>
<lb n="11885"/><span>d'eagla a chuirthe fá ghreim dhóibh.  An dara fáth deithbhire atá</span>
<lb n="11886"/><span>ag an duine, fad na slighe.  Gonadh 'na fhioghair sin atá aní léaghthar</span>
<lb n="11887"/><span>san naomhadh caibidil déag don treas leabhar do Leabhraibh na Ríogh,</span>
<lb n="11888"/><span>mar a labhrann an t-aingeal ré hElias, fá haithghein don</span>
<lb n="11889"/><span>aithrigheach, agá rádh, surge et comede, restat adhuc tibi grandis</span>
<lb n="11890"/><span>via “éirigh agus ith, atá raon fada romhat.”  Mar an gcéadna go</span>
<lb n="11891"/><span>fáthach adeirthear ris an aithrigheach, ré triall go neamh dhó.  An</span>
<lb n="11892"/><span>treas fáth deithbhire atá ag an aithrigheach, giorra ré na beatha ré</span>
<lb n="11893"/><span>triall aige, do réir mar adeir Iob san cheathramhadh caibidil déag,</span>
<lb n="11894"/><span>breves dies hominis sunt “is gearr laithe an duine.”  Dá chor i</span>
<lb n="11895"/><span>gcéill nach foláir don duine deithbhir do dhéanamh ré triall san</span>
<lb n="11896"/><span>turus úd na haithrighe, ar ghiorra na ré bhíos aige.  An ceathramhadh</span>
<lb n="11897"/><span>fáth deithbhire, mór-luaigheacht an ghill bhíos aige ré a</span>
<lb n="11898"/><span>ghreamughadh a los na coimhleanga.  Gonadh ag cor aneithe se i gcéill</span>
<lb n="11899"/><span>atá aní léaghthar ag Pól san naomhadh caibidil don chéid-Eipistil</span>
<lb n="11900"/><span>gusna Coirintibh, mar a n-abair, omnis qui in agone contendit ab</span>
<lb n="11901"/><span>omnibus se abstinet, ut corruptibilem coronam accipiat; nos autem</span>
<lb n="11902"/><span>incorruptam “an uile dhuine bhíos i n-éigean ag gleic, congbhaidh</span>
<lb n="11903"/><span>é féin ó gach éin-ní, go nglacfadh coróin shothruaillithe; sinne</span>
<lb n="11904"/><span>cheana coróin dothruaillithe.”  Dá chor i gcéill, mar go bhfaghaid</span>
<lb n="11905"/><span>daoine mórán duaidh agus doghrainge ag saothrughadh agus ag soláthar na</span>
<lb n="11906"/><span>séad sothruaillithe saoghalta, is mó sa chách dhleaghair don</span>
<lb n="11907"/><span>aithrigheach duadh agus doghraing do chur air féin, ré greamughadh na</span>
<lb n="11908"/><span>coróine síordhaidhe úd na glóire, agus dá réir sin go ndleaghair dhó</span>
<lb n="11909"/><span>deithbhir</span></p>
</div>
<pb n="328"/>
<div><lb n="11910"/><p><span>do dhéanamh san choimhling réna greamughadh.  An cúigeadh fáth</span>
<lb n="11911"/><span>deithbhire, do bhríogh go mbí Críost gona ainglibh agus go naomhaibh</span>
<lb n="11912"/><span>nimhe ag fuireach rinn go lúth-gháireach, ionnus ónar ndol ar neamh</span>
<lb n="11913"/><span>gomadh móide glóir na naomh oile é, agus gomadh luathaide do-ghéantaoi</span>
<lb n="11914"/><span>foirleathnughadh agus foirlíonadh ar an luing-bhriseadh tarla i</span>
<lb n="11915"/><span>bhflaitheas Dé é.  Gonadh uime sin adeir Bearnard naomhtha na</span>
<lb n="11916"/><span>briathra so, curramus non pedibus corporis, sed affectionibus et</span>
<lb n="11917"/><span>suspiriis “déanam rioth, ní lé cosaibh cuirp, acht lé dúthrachtaibh</span>
<lb n="11918"/><span>agus lé hiachtaigh.”  Dá chor i gcéill go ndleaghair don</span>
<lb n="11919"/><span>aithrigheach fonn frithir foiréigneach, agus álghus agus accobhar</span>
<lb n="11920"/><span>anbháil do bheith air, ré triall san turus soin, nach léigfeadh dhó</span>
<lb n="11921"/><span>sgíoth go rochtain an chuspóra agus an chinn sgríbe atá roimhe, mar</span>
<lb n="11922"/><span>atá an ghlóir shíordhaidhe, is ceann coimhleanga agus is geall dó.</span>
<lb n="11923"/><span>Agus is agá fhoráileamh ar an duine gan sgíoth ná comhnaidhe do</span>
<lb n="11924"/><span>dhéanamh san turus so atá Críost san .24. caibidil ag Matha, mar a</span>
<lb n="11925"/><span>n-abair, qui perseveraverit usque in finem hic salbus erit “an tí</span>
<lb n="11926"/><span>do-ghéana buain-sheasamh, ag so an tí shláineóchar.”  Dá chor i</span>
<lb n="11927"/><span>gcéill nárbh fhoráil don aithrigheach san choimhling se gnáith-</span>
<lb n="11928"/><span>thriall do dhéanamh, agus gan cromadh ar ní dá mbiadh san raon roimhe.</span>
<lb n="11929"/><span>Óir dobudh éigcríonna don tí dobhiadh ag coimhling, agus do chromfadh</span>
<lb n="11930"/><span>ag tógbháil snáthaide nó seóide suarraighe oile, agus a theacht de sin</span>
<lb n="11931"/><span>é do chailleamh an ghill.  Óir ní lór lé Pól a rádh ris an</span>
<lb n="11932"/><span>aithrigheach rioth do dhéanamh, acht is eadh adeir ris na daoinibh,</span>
<lb n="11933"/><span>currite ut comprehendatis “rithidh i gcruth go ngreamóchthaoi,”</span>
<lb n="11934"/><span>amhail adubhramar thuas.  Agus is ag cor an duine ar a choimhéad ar</span>
<lb n="11935"/><span>aní se atá briathra Chríost san suibhisgéal, mar a n-abair, quid</span>
<lb n="11936"/><span>prodest homini si universum mundum lucretur, animae vero suae</span>
<lb n="11937"/><span>detrimentum patiatur “créad an sochar don duine dá ngreamuighidh an</span>
<lb n="11938"/><span>domhan uile, agus aimhleas a anma féin do dhéanamh?”  Dá chor i</span>
<lb n="11939"/><span>gcéill gurab éadtarbhach do neach chromas ar mhaoinibh saoghalta do</span>
<lb n="11940"/><span>chnuasach agus do chruinniughadh, agus do-bheir dá bhríogh sin</span>
<lb n="11941"/><span>faill san choimhling úd.</span></p>
<lb n="11942"/>
<lb n="11943"/><p><span>Is iad an dream iomorra is gnáth d'fhagháil tuislidh san gcoimhling</span>
<lb n="11944"/><span>se lucht an díomusa, do bhríogh go mbí an díomas nó an t-uabhar 'na</span>
<lb n="11945"/><span>chnocaibh arda atmhara, ag folach an riain</span></p>
</div>
<pb n="329"/>
<div><lb n="11946"/><p><span>réidh.  Gidh eadh, an dream choimhéadas an umhla, bí an ród réidh</span>
<lb n="11947"/><span>rompa.  Gonadh dá chor i gcéill adeir S. Augustin na briathra so,</span>
<lb n="11948"/><span>humilitas casum nescit, quia in imo est “nocha mbí fios tuislidh ag</span>
<lb n="11949"/><span>an umhla, do bhríogh gurab san bhfán bhíos.”  Dá chor i gcéill,</span>
<lb n="11950"/><span>an mhuinntear thriallas i bhfán íseal na humhla go neamh, go</span>
<lb n="11951"/><span>dtriallaid gan tuisleadh innte.  Ní hionann agus lucht an díomusa,</span>
<lb n="11952"/><span>thriallas i gcnocaibh atmhara an uabhair agus i slighthibh fraochdha</span>
<lb n="11953"/><span>na feirge, agus i mbeilghibh coillteamhla an chonáich shaoghalta,</span>
<lb n="11954"/><span>agus i langach lobhair na leisge, agus i gcairrgibh cuasamhla an</span>
<lb n="11955"/><span>chraois, agus i móintibh doimhne do-imtheachta na drúise, agus mar</span>
<lb n="11956"/><span>sin dá gach saobh-chonair oile ó shin amach.</span></p>
<lb n="11957"/>
<lb n="11958"/><p><span>An cúigeadh goin.</span></p>
<lb n="11959"/>
<lb n="11960"/><p><span>Gidhbé thoigeóras dol ar marcaigheacht go neamh, mar atá é féin do</span>
<lb n="11961"/><span>chur i gcuing riaghalta, agus a anam do chur ar muin anma a</span>
<lb n="11962"/><span>phréaláide, ní foláir dhó togha do dhéanamh ar an each, d'eagla,</span>
<lb n="11963"/><span>dá mbeith an t-each sgáthmhar, nó dá mbeith tuisleadh nó taoibh-</span>
<lb n="11964"/><span>righne innte, go bhfuighbheadh féin leagadh dhi, nó ná roichfeadh</span>
<lb n="11965"/><span>ris ceann na sgríbe do rochtain 'na rioth.  Óir dá raibhe an phréaláid</span>
<lb n="11966"/><span>sgáthmhar neimhsheasmhach 'na chuing, nó dá raibhe taoibh-righin i</span>
<lb n="11967"/><span>saothrughadh na subháilceadh, nó tuisleadh d'fhagháil i</span>
<lb n="11968"/><span>míghníomhaibh nó i n-ainmhianaibh oile, is eagail don tuata nó dhon</span>
<lb n="11969"/><span>chléireach chuireas a mhuinighin ann, agus do-ní eisiompláir dhe,</span>
<lb n="11970"/><span>gurab tuar tuislidh dhó féin greamughadh dhe.</span></p>
<lb n="11971"/>
<lb n="11972"/><p><span>Is amhlaidh atá an ghlóir shíordhaidhe agá foráileamh orainn ag Dia,</span>
<lb n="11973"/><span>amhail bhíos buachaill an táibhirne ag fógra an fhíona maith bhíos</span>
<lb n="11974"/><span>'na shoiléar, agus agá fhoráileamh ar gach aon, go rithid cách dá gach</span>
<lb n="11975"/><span>éin-leith chuige do fhromhadh an fhíona.  Gonadh san chruth chéadna</span>
<lb n="11976"/><span>atá Dáibhídh Rí san ochtmhadh Salm déag ag reic agus ag faisnéis na</span>
<lb n="11977"/><span>milse úd atá i bhfíon na beatha .i. i bhfleidh nimhe, mar a</span>
<lb n="11978"/><span>n-abair, desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum, et</span>
<lb n="11979"/><span>dulciora super mel et favam “atáid soimhianuighthe tar ór agus tar</span>
<lb n="11980"/><span>chlochaibh uaisle, agus is milse iad ioná mil agus cíor mheala.”  Dá</span>
<lb n="11981"/><span>chor i gcéill, mar go rithid daoine dá gach aoin-leith do fhromhadh</span>
<lb n="11982"/><span>an fhíona úd mholtar lé buachaill</span></p>
</div>
<pb n="330"/>
<div><lb n="11983"/><p><span>an táibhirne, gur mó sa chách dhleaghair dona daoinibh rioth</span>
<lb n="11984"/><span>d'fhios an fhíona soimhilis úd na glóire síordhaidhe.  Gonadh uime</span>
<lb n="11985"/><span>sin adeir Solamh san chaibidil déidheanaigh do Leabhar na Seanfhocal</span>
<lb n="11986"/><span>na briathra so, procul et de ultimis finibus pretium eius “is imchian</span>
<lb n="11987"/><span>agus ó chríochaibh imill na cruinne a luach súd.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="11988"/><span>gurab fada do dhlighfeadh neach dul, agus nach fuil duadh ná doghraing</span>
<lb n="11989"/><span>dá mhéad nach dlighfeadh d'fhulang, do shúil réna fhagháil.  Óir</span>
<lb n="11990"/><span>atá do mhaith air, tar na fíontaibh oile, nach cailleann duine a</span>
<lb n="11991"/><span>oighreacht ná a innmhe shaoghalta leis, acht go nglacann oighreacht</span>
<lb n="11992"/><span>agus innmhe dá thoisg.  Ní feanntar duine leis an bhfíon spioratdha</span>
<lb n="11993"/><span>úd agus ní fornochtar, agus fós do-gheibh tlacht taitneamhach glórmhar</span>
<lb n="11994"/><span>tré bheith dá ól.  Gidh eadh, an dream théid isteach d'ól fhíona</span>
<lb n="11995"/><span>an tsaoghail, foghthar agus feanntar iad go meinic, agus ní headh</span>
<lb n="11996"/><span>amháin go corpardha fheanntar iad, acht go spioratdha.  Gonadh 'na</span>
<lb n="11997"/><span>fhioghair sin atá aní léaghthar ag Lúcás san deachmhadh caibidil mar</span>
<lb n="11998"/><span>a n-abair, ag labhairt san bhfábhaill-sgéal luaidheas ar an tí</span>
<lb n="11999"/><span>dobhí ag triall ó Ierusalem go Ierico, mar a n-abair,</span>
<lb n="12000"/><span>spoliaverunt eum vestibus “do bheanadar a éadach dhe.”  Dá chor i</span>
<lb n="12001"/><span>gcéill gur feannadh leis na meirleachaibh dobhí ar an raon roimhe é.</span>
<lb n="12002"/><span>Do réir a ndubhramar is cneasta don aithrigheach coimhling do dhéanamh</span>
<lb n="12003"/><span>ré greamughadh an fhíona sobhlasta úd na glóire síordhaidhe.</span></p>
<lb n="12004"/>
<lb n="12005"/><p><span>An seiseadh goin.</span></p>
<lb n="12006"/>
<lb n="12007"/><p><span>Tabhair dot aire, a léaghthóir, nach dleaghair don tí bhíos ag</span>
<lb n="12008"/><span>coimhling rioth i n-aghaidh na gaoithe.  Ar dtús ní dlighthear dhó</span>
<lb n="12009"/><span>rioth i n-aghaidh na gaoithe anoir.  Ionann sin ré a rádh agus nach</span>
<lb n="12010"/><span>dleaghair dhó aghaidh do thabhairt ar an bhfolaidheacht ór fhás</span>
<lb n="12011"/><span>féin, d'eagla go bhfásfadh bogás agus bladhmann, macnas agus</span>
<lb n="12012"/><span>mómhaireacht aiste é, do chuirfeadh toirmeasg air ó rioth na</span>
<lb n="12013"/><span>coimhleanga úd, do bhríogh nach urusa do neoch rioth i ród na</span>
<lb n="12014"/><span>humhlachta, an tan bhíos ag maoidheamh a uaisleachta agus a</span>
<lb n="12015"/><span>fholaidheachta féin.  Ní dleaghair dhó rioth i n-aghaidh na gaoithe</span>
<lb n="12016"/><span>aniar, d'eagla go mbeith sonn-ghaoth na sainnte ag séideadh 'na</span>
<lb n="12017"/><span>choinne.  Ní dleaghair dhó rioth i gcoinne na gaoithe adtuaidh,</span>
<lb n="12018"/><span>d'eagla go mbiadh easgal oighreata nó gaoth ghoith-neimhneach</span></p>
</div>
<pb n="331"/>
<div><lb n="12019"/><p><span>na glóire díomhaoine ag séideadh 'na aghaidh.  Agus fós, bí an ghaoth</span>
<lb n="12020"/><span>adtuaidh seasg aimrid éadtoirtheach, agus mar sin budh eagail don</span>
<lb n="12021"/><span>aithrigheach go mbiadh a choimhling féin éadtoirtheach, tré aghaidh</span>
<lb n="12022"/><span>nó tré aire do thabhairt don ghlóir dhíomhaoin.  Ní dleaghair dhó</span>
<lb n="12023"/><span>fós rioth i n-aghaidh na gaoithe andeas, do bhríogh go mbí</span>
<lb n="12024"/><span>bruithneadh innte, dá dtig an reathaidhe do bheith aillseach</span>
<lb n="12025"/><span>sochortha, agus is í sin an drúis.  Ní dleaghair dhó fós rioth i</span>
<lb n="12026"/><span>ndorchadas na hoidhche, agus mar sin ní dleaghair dhó rioth i</span>
<lb n="12027"/><span>n-oidhche an iomthnútha.  Óir is ionann invidus agus non videns,</span>
<lb n="12028"/><span>.i. duine nach faiceann, lé hoidhche an iomthnútha agus lé</span>
<lb n="12029"/><span>hurrdhubhadh urchóideach an fhormaid, a leas féin ná leas cáich, ná</span>
<lb n="12030"/><span>cá rian 'na rithfidh.</span></p>
<lb n="12031"/>
<lb n="12032"/><p><span>Ní foláir fós don tí bhíos ag coimhling gan codladh do ghabháil</span>
<lb n="12033"/><span>ghreama dhe; agus fós, slighe thirim ghlan d'aimsiughadh, agus na</span>
<lb n="12034"/><span>róid shalcha 'na mbí láib agus lathach do sheachnadh.  Is é ní dá</span>
<lb n="12035"/><span>dtig na róid do bheith tirim, ga gréine na ngrás do bheith ag</span>
<lb n="12036"/><span>taitneamh ar orlár ionnracais an aithrighigh.  Agus is é do-ní an</span>
<lb n="12037"/><span>tslighe fliuch salach, fearthain an pheacaidh thig a néall náimhdidhe</span>
<lb n="12038"/><span>na coire, lé bhfolchar grian na ngras ar orlár anma an pheacthaigh.</span>
<lb n="12039"/><span>Agus is ag cor aneithe se i gcéill atá Dáibhídh san deachmhadh Salm,</span>
<lb n="12040"/><span>mar a bhfoillsigheann go mbíd slighthe na bpeacthach salach do-</span>
<lb n="12041"/><span>imtheachta do shíor.  Ag so mar adeir, ag labhairt ar an bpeacthach,</span>
<lb n="12042"/><span>agus go háirithe ar an tí bhíos salach i bpeacadh na drúise,</span>
<lb n="12043"/><span>inquinatae sunt viae illius in omni tempore “atáid a shlighthe súd</span>
<lb n="12044"/><span>salach gach éan-am.”  Óir an bealach nó an ród lán 'na mbí triall</span>
<lb n="12045"/><span>agus aithighe iomad bó nó capall, bíd lán do rocaibh agus do logaibh,</span>
<lb n="12046"/><span>lán do mhuirt agus do mhúilleach, do-ní an tslighe do-imtheachta</span>
<lb n="12047"/><span>don tí bhíos ag triall.  Mar an gcéadna don pheacthach agá mbí</span>
<lb n="12048"/><span>aithighe na ndeamhan ó aonta do thabhairt dona holcaibh, bí an raon</span>
<lb n="12049"/><span>dochraidh do-imtheachta agá anmain, ionnus gur meinic do-gheibh</span>
<lb n="12050"/><span>leagadh 'na lochtaibh, ionnus go lingid aimsighthe an aidhbhirseóra air,</span>
<lb n="12051"/><span>agus go gcuibhrighthear leó é, ionnus dá bhíthin sin nach bí cur ná</span>
<lb n="12052"/><span>cumas aige ar aistear do dhéanamh i rian na haithrighe go neamh.  Gidh</span>
<lb n="12053"/><span>eadh, ní hé an ród do-imtheachta so, nach conair chóir go neamh, do</span>
<lb n="12054"/><span>ghabh Dáibhídh Rí, an tan do thogair coimhling do dhéanamh go</span></p>
</div>
<pb n="332"/>
<div><lb n="12055"/><p><span>neamh, acht an raon díreach athghairid, mar atá ré aitheantaibh Dé do</span>
<lb n="12056"/><span>choimhlíonadh.  Gonadh uime sin adeir sé féin sa .118. Salm, viam</span>
<lb n="12057"/><span>mandatorum tuorum cucurri “do ritheas (ar sé, ag labhairt ré Dia) i</span>
<lb n="12058"/><span>slighidh t'aithneadh.”  Dá chor i gcéill go dtarla sé féin ar an</span>
<lb n="12059"/><span>gcasán gcóir ré rioth go neamh, an tan tarla ar shlighe choimhlíonta</span>
<lb n="12060"/><span>na n-aithneadh é.  Agus cibé thoigeóras rochtain ar neamh, amhail</span>
<lb n="12061"/><span>do-rinne Dáibhídh, is é an casán céadna ar a lorg is inleanta dhó.</span>
<lb n="12062"/><span>Óir ní fhuil ród is réidhe, ná conair is coitchinne, ná casán is</span>
<lb n="12063"/><span>cinnte, ná slighe is socra dhó, ioná rioth tré choimhlíonadh na</span>
<lb n="12064"/><span>ndeich n-aithneadh go neamh.  Uime sin, a Chríostaidhe chaon-</span>
<lb n="12065"/><span>dúthrachtaigh, triall ar lorg Dháibhídh Ríogh ar slighe choimhlíonta</span>
<lb n="12066"/><span>na n-aithneadh, agus dá ndeachair, ní heagail duit dol amudha; agus</span>
<lb n="12067"/><span>cibé adéaradh gurab tré chalmacht dhleaghair neamh do ghabháil, agus</span>
<lb n="12068"/><span>nach tré theitheadh - agus gurab teitheadh do-níd na fíréin agus na</span>
<lb n="12069"/><span>fíor-chráibhthigh ó aoibhneas agus ó antlás agus ó réim aimseardha na</span>
<lb n="12070"/><span>beatha so - bíodh a fhios aige gurab fearr teitheadh maith ioná</span>
<lb n="12071"/><span>droich-sheasamh, agus nach fuil gléas buadha do bhreith ar na</span>
<lb n="12072"/><span>heasgcáirdibh atá ar an saoghal so againn, ioná teitheadh rompa.</span>
<lb n="12073"/><span>Gonadh uime sin adeir Dáibhídh Rí ris an druing ar a mbíd airm</span>
<lb n="12074"/><span>dhiobhraicthe an aidhbhirseóra agá n-inneall orra a crann-taibhlibh</span>
<lb n="12075"/><span>cealg, agus soighde na sainnte a bogha na beatha so, agus gáinnidhe an</span>
<lb n="12076"/><span>ghráidh cholnaidhe ón cholainn, san .59. Salm, fugiant a facie</span>
<lb n="12077"/><span>arcus “déantar teitheadh leó ó bheith ar aghaidh an bhogha.”  Dá</span>
<lb n="12078"/><span>chor i gcéill go ndleaghair dona daoinibh teitheadh rés na</span>
<lb n="12079"/><span>haimsighthibh do luaidheamar agus rioth óna guaisibh sin dá dteach</span>
<lb n="12080"/><span>tearmainn féin .i. go neamh.  Is 'na fhioghair so atá aní léaghthar</span>
<lb n="12081"/><span>san naomhadh caibidil déag don chéid-leabhar do Leabhraibh na Ríogh,</span>
<lb n="12082"/><span>mar do theith Dáibhídh ré Saul, an tan dobhí ar tí sleighe do</span>
<lb n="12083"/><span>chur thríd dá mharbhadh, gur fóireadh mar sin é.  Agus mar an</span>
<lb n="12084"/><span>gcéadna léaghthar san .32. caibidil in Genesi an tan do shanntuigh</span>
<lb n="12085"/><span>bean Putifar an t-ard-athair Ioseph do choimhéigniughadh ré</span>
<lb n="12086"/><span>mí-ghníomh do dhéanamh ria, gur theith roimpe.  Agus atá Ieremias</span>
<lb n="12087"/><span>san .48. caibidil ag teagasg aneithe céadna do Chloinn Israel, mar</span>
<lb n="12088"/><span>a n-abair, fugite et salvate animas vestras “teithidh agus fóiridh</span>
<lb n="12089"/><span>bhar n-anmanna féin.”  Dá chor i gcéill, an tan teagmhas an</span></p>
</div>
<pb n="333"/>
<div><lb n="12090"/><p><span>duine, ag dol ar aghaidh, i n-éan-raon do sheacht raonaibh na</span>
<lb n="12091"/><span>bpeacadh marbhtha, gurab eadh dhligheas, tilleadh tar a ais, agus a</span>
<lb n="12092"/><span>sheachnadh; agus nach fuil éin-tslighe aige ré triall go hinnill</span>
<lb n="12093"/><span>agus ré buaidh do bhreith, acht raon na haithrighe.  Gonadh uime sin</span>
<lb n="12094"/><span>adeir Dia san .28. caibidil in Deuter., per unam viam ingrediaris</span>
<lb n="12095"/><span>contra hostes tuos, et per septem fugias, et per septem dispergaris</span>
<lb n="12096"/><span>“gabh i n-éan-raon amháin i gcoinne th'easgcarad, agus teithfidh</span>
<lb n="12097"/><span>tú agus biaidh briseadh ort i seacht ródaibh.”  Dá chor i gcéill nach</span>
<lb n="12098"/><span>fuil éan-ród oile innill againn acht ród na haithrighe, 'na</span>
<lb n="12099"/><span>ndleaghair dhúinn dol ar coimhling don teach tearmainn úd nimhe dar</span>
<lb n="12100"/><span>ndídean féin.  Agus an drong dhínn chuireas rompa ucht do thabhairt</span>
<lb n="12101"/><span>ar cheachtar dona seacht mbeilghibh úd .i. na seacht bpeacaidh</span>
<lb n="12102"/><span>mharbhtha, do-bheirid náimhde na hanma dearg-ár orra.</span></p>
<lb n="12103"/>
<lb n="12104"/><p><span>Atá ní oile is iontugtha dhúinn dar n-aire, iar gcríochnughadh na</span>
<lb n="12105"/><span>coimhleanga úd, nach féadaid dream ar bioth dhul isteach i</span>
<lb n="12106"/><span>bhflaitheas nimhe, acht lucht éigne do dhéanamh, agus do-ní</span>
<lb n="12107"/><span>sárughadh agá ghabháil.  Do réir mar adeir Matha san aonmhadh</span>
<lb n="12108"/><span>caibidil déag, regnum caelorum vim patitur, et violenti rapiunt illud</span>
<lb n="12109"/><span>“do-níthear éigean ar fhlaitheas nimhe, agus is lucht éigne</span>
<lb n="12110"/><span>fhuaduigheas í.”  Dá chor i gcéill gurab sluagh soighníomh</span>
<lb n="12111"/><span>dhleaghair don aithrigheach do chur i bhforbhais nó i</span>
<lb n="12112"/><span>bhfoslongphort ré hucht flaithis nimhe do bhuain amach, agus iad</span>
<lb n="12113"/><span>armtha lé hiol-fhaobhraibh na haithrighe.</span></p>
<lb n="12114"/>
<lb n="12115"/><p><span>Ní foláir fós dóibh dréimire seacht rongadh do bheith aca, ré múir-</span>
<lb n="12116"/><span>lingeadh ar neamh.  Is é so go fáthach an dréimire do-chonnairc an</span>
<lb n="12117"/><span>t-ard-athair Iacob, amhail léaghthar san .28. caibidil in</span>
<lb n="12118"/><span>Genesi, mar a bhfacaidh na haingil ag dol suas agus anuas i</span>
<lb n="12119"/><span>gcéimibh an dréimire, agus mar a bhfacaidh druim Dé ris.  Dá chor i</span>
<lb n="12120"/><span>gcéill, an dream shuidheas ré foslongphort fíréantachta, ré hucht</span>
<lb n="12121"/><span>nimhe do ghabháil, go mbíd aingil ag teacht lé tiodhlacadh do</span>
<lb n="12122"/><span>nimh chuca, agus ag triall tar a n-ais, ré faisnéis gach feadhma</span>
<lb n="12123"/><span>fíréanda dá ndéinid na haithrighigh do Dhia.  Agus is eadh</span>
<lb n="12124"/><span>chialluigheas druim Dé d'fhaigsin don ard-athair, mar chuireas</span>
<lb n="12125"/><span>Dia roimhe dá dheóin sealbh an fhlaitheasa neamhdha do thabhairt</span>
<lb n="12126"/><span>dona fíréanchaibh, tré chródhacht agus</span></p>
</div>
<pb n="334"/>
<div><lb n="12127"/><p><span>tré chalmacht a ngníomh.  Is éigean seacht ronga do bheith san</span>
<lb n="12128"/><span>dréimire bhíos ré múir-lingeadh do dhéanamh ar neamh, agus is é ainm</span>
<lb n="12129"/><span>an dréimire obedientia .i. óigh-réir nó fomós iomlán do Dhia lé</span>
<lb n="12130"/><span>mbeantar neamh ar éigin amach.  Is iad dá leath-dhlaoi an dréimire se</span>
<lb n="12131"/><span>bochtacht toileamhail agus aontumha ó olcaibh.  Agus atáid seacht ronga</span>
<lb n="12132"/><span>san dréimire se: an céad-ronga dhíobh, óigh-réir thoileamhail.</span>
<lb n="12133"/><span>Gonadh uime sin atá aní léaghthar san chúigeadh caibidil déag don</span>
<lb n="12134"/><span>chéid-leabhar do Leabhraibh na Ríogh, melior est obedientia quam</span>
<lb n="12135"/><span>victimae “is fearr óigh-réir ionáid iodhbarta.”  Dá chor i gcéill</span>
<lb n="12136"/><span>gurab tarbhaighe don duine toil do bheith aige ré hóigh-réir Dé do</span>
<lb n="12137"/><span>dhéanamh ionáid iodhbarta do dhéanamh agus gan a thoil do bheith</span>
<lb n="12138"/><span>leó.  An dara ronga, slim-ghialladh do Dhia, gan eacht gan coingheall</span>
<lb n="12139"/><span>do chur ann.  Gonadh ar an tí thriallas san riocht so ar Dhia</span>
<lb n="12140"/><span>labhras Dia ag Dáibhídh san Salm, mar a n-abair, in auditu auris</span>
<lb n="12141"/><span>obedivit mihi “i n-éisteacht cluaise do ghiall damh.”  Dá chor i</span>
<lb n="12142"/><span>gcéill, an dream nach cuireann eacht ná coingheall i dtoil Dé do</span>
<lb n="12143"/><span>choimhlíonadh, go mbíd ar an dara ronga so don dréimire.  An treas</span>
<lb n="12144"/><span>ronga, fomós suilbhir, do réir mar adeir Pól san naomhadh caibidil</span>
<lb n="12145"/><span>don dara Eipistil gusna Coirintibh, hilarem enim datorem diligit Deus</span>
<lb n="12146"/><span>“do-bheir Dia grádh don tí dháileas go suilbhir.”  Dá chor i gcéill,</span>
<lb n="12147"/><span>an dream do-bheir go suilbhir óigh-réir do Dhia, go mbí cos san</span>
<lb n="12148"/><span>dréimire úd aca.  An ceathramhadh ronga, éasgaidheacht fhomóis; do réir</span>
<lb n="12149"/><span>mar adeir Lúcás san naomhadh caibidil déag, ag aithris briathra</span>
<lb n="12150"/><span>Chríost, Zachaee, festinans descende “a Shacceus, déana deithbhir,</span>
<lb n="12151"/><span>tar anuas.”  Dá chor i gcéill, lucht an tsaidhbhreasa thréigeas é,</span>
<lb n="12152"/><span>agus téid i gcrann chrábhaidh ré toghairm Chríost ar cuireadh, agus</span>
<lb n="12153"/><span>bhíos ollamh ré reachtas do dhéanamh ar a maoin shaoghalta ar a</span>
<lb n="12154"/><span>thoil, agá roinn ar dhílleachtaibh agus ar bhochtaibh, go mbí cos</span>
<lb n="12155"/><span>san dréimire se aca.  An cúigeadh ronga, fearamhlacht fhomóis.  Gonadh</span>
<lb n="12156"/><span>ag cor aneithe se i gcéill atá aní léaghthar ag Pól san dara</span>
<lb n="12157"/><span>caibidil go Philipp., mar a gcuireann i gcéill fearamhlacht an</span>
<lb n="12158"/><span>fhomóis dobhí ag Críost dá Athair, mar gur fhuiling bás ar thoil a</span>
<lb n="12159"/><span>Athar.  Ag so briathra Phóil ag reic aneithe se: factus obediens</span>
<lb n="12160"/><span>usque ad mortem “dobhí sé óigh-réireach gus an mbás.”  Dá chor i</span>
<lb n="12161"/><span>gcéill go raibhe Críost coimh-fearamhail</span></p>
</div>
<pb n="335"/>
<div><lb n="12162"/><p><span>sin ré fomós do thabhairt dá Athar, gur fhuiling bás ar thoil an</span>
<lb n="12163"/><span>Athar.  Mar an gcéadna an dream bhíos fearamhail ré fulang gach</span>
<lb n="12164"/><span>feadhma agus ré hiomchor gach anfhochaine, mar cheannach ar</span>
<lb n="12165"/><span>fhlaitheas Dé do ghreamughadh, go mbí cos san dréimire se aca.  An</span>
<lb n="12166"/><span>seiseadh ronga, umhlacht fhomóis.  Gonadh uime sin adeir Lúcás san</span>
<lb n="12167"/><span>seachtmhadh caibidil déag, cum feceritis omnia que praecepta sunt</span>
<lb n="12168"/><span>vobis, dicite: servi inutiles sumus “an tan do-ghéantar libh an uile</span>
<lb n="12169"/><span>ní atá arna fhógra dhaoibh, abraidh: óglaoigh éadtarbhacha sinn.”  Dá</span>
<lb n="12170"/><span>chor i gcéill, cibé thoigeóras cos do chur san dréimire se, nach</span>
<lb n="12171"/><span>foláir dhó bheith umhal amhairseach air féin, agus a mheas nach déin</span>
<lb n="12172"/><span>acht aní is lugha ioná mar bhíos d'fhiachaibh air.  An seachtmhadh</span>
<lb n="12173"/><span>ronga neamhchoirtheacht fhomóis.  Gonadh uime sin atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="12174"/><span>Pól san naomhadh caibidil don chéid-Eipistil gusna Coirintibh,</span>
<lb n="12175"/><span>currite ut comprehendatis “rithidh i gcruth go ngreimeóchadh sibh.”</span>
<lb n="12176"/><span>Dá chor i gcéill nach lór do dhuine rioth i gconair an chrábháidh,</span>
<lb n="12177"/><span>acht nach foláir dhó bheith neamhthuirseach buan ré rochtain a chinn</span>
<lb n="12178"/><span>sgríbe, agus go breith an ghill dó.</span></p>
<lb n="12179"/>
<lb n="12180"/><p><span>An seachtmhadh goin.</span></p>
<lb n="12181"/>
<lb n="12182"/><p><span>Ag so an rioth arna chríochnughadh ag an duine.  Gidh eadh, ní foláir</span>
<lb n="12183"/><span>do neoch a fhios do bheith aige créad an sochar atá san saothar so</span>
<lb n="12184"/><span>fhoráiltear ar an aithrigheach do chur air féin, ré buaidh do bhreith</span>
<lb n="12185"/><span>ar a náimhdibh agus ré flaitheas Dé do bhuain ar éigean amach, mar</span>
<lb n="12186"/><span>cheannach láimhe i ndíol an dúthrachta do-ní an duine fíréanda do</span>
<lb n="12187"/><span>Dhia.  Éist ré hEóin san dara caibidil in Apocal. mar a n-abair,</span>
<lb n="12188"/><span>ag aithfhriotal bhriathar nDé, vincenti dabo manna absconditum, et</span>
<lb n="12189"/><span>nomen novum “do-bhéar an plúr atá i bhfolach, agus gairm nua, don</span>
<lb n="12190"/><span>tí bhéaras buaidh.”  Dá chor i gcéill, an dream bhíos calma ag</span>
<lb n="12191"/><span>cothughadh an chrábhaidh, go mbí a bhara fá Dhia an plúr atá i</span>
<lb n="12192"/><span>bhfolach, mar atá an ghlóir shíordhaidhe nach léir dhúinn san</span>
<lb n="12193"/><span>bheathaidh se, do thabhairt dóibh; agus fós gairm nua, mar atá rí do</span>
<lb n="12194"/><span>dhéanamh ar neamh dhe, agus comhoighre do Chríost do dhéanamh dhe.</span>
<lb n="12195"/><span>Is ag luadh aneithe se atá Dáibhídh Rí san seiseadh Salm déag, mar a</span>
<lb n="12196"/><span>n-abair, satiabor cum apparuerit gloria tua “budh sásuighthe</span></p>
</div>
<pb n="336"/>
<div><lb n="12197"/><p><span>mé an tan bhus léir dhamh do ghlóir-se.”  Dá chor i gcéill, gér</span>
<lb n="12198"/><span>mhór a innmhe shaoghalta, agus go raibhe 'na rí rathmhar, nach biadh</span>
<lb n="12199"/><span>a aigneadh sásuighthe go rochtain an phlúir úd atá i bhfolach, mar</span>
<lb n="12200"/><span>atá glóire nimhe, dhó.  Agus is ag labhairt ar an innmhe se go fáthach</span>
<lb n="12201"/><span>atá Dia ag labhairt i mbéal an fháidh Isaias san .32. caibidil,</span>
<lb n="12202"/><span>mar a n-abair, sedebit populus meus in pulchritudine pacis, in</span>
<lb n="12203"/><span>tabernaculis fiduciae, in requie opulenta “suidhfid mo phobal i</span>
<lb n="12204"/><span>mbreaghdhacht na síothchána, i dteaghdhaisibh muinighine, i</span>
<lb n="12205"/><span>gcomhsanadh shaidhbhir.”  Dá chor i gcéill, an tan roichfid a</span>
<lb n="12206"/><span>phobal féin, mar atáid na fíréin, i nglóir nimhe, go mbeid i síoth</span>
<lb n="12207"/><span>gheanamhail, i dteaghdhaisibh innile agus i suaimhneas</span>
<lb n="12208"/><span>neimheasbadhach.  As so is iontuigthe nach miste don fhíréan olc ná</span>
<lb n="12209"/><span>anfhochain, duadh ná doilgheas, feidhm ná foiréigean dá bhfuileóngadh,</span>
<lb n="12210"/><span>agus an tsáimhrighe sin na glóire síordhaidhe do bheith do shíor i</span>
<lb n="12211"/><span>n-áirithe aige.  Gonadh ag luadh aneithe se atá aní léaghthar ag</span>
<lb n="12212"/><span>Basilius naomhtha, in Hexameron, mar a n-innistear go raibhe</span>
<lb n="12213"/><span>Alexander Mór lá ag éisteacht ré hoirfideadh il-cheólach, agus go</span>
<lb n="12214"/><span>bhfuair an uiread soin do ghean uirre go ndubhairt réna shluagh</span>
<lb n="12215"/><span>cathughadh calma do dhéanamh, i ndóigh ré síoth, do bhríogh gurab i</span>
<lb n="12216"/><span>n-aimsir an tsíodha is gnáth oirfideadh agus il-cheóla dá</span>
<lb n="12217"/><span>dtathaighidh.  Agus mar go ndubhairt Alexander so réna mhuinntir,</span>
<lb n="12218"/><span>mar cheannach ar cheól shaoghalta do chlos, créad an chalmacht is</span>
<lb n="12219"/><span>cóir don Chríostaidhe do dhéanamh, ré cathughadh réna náimhdibh, do</span>
<lb n="12220"/><span>thuar síodha go síordhaidhe ar neamh, mar a bhfuighbhe oirfideadh na</span>
<lb n="12221"/><span>n-aingeal?  Is ag cor aneithe se is gcéill atá aní adeir Críost ag</span>
<lb n="12222"/><span>Matha san chúigeadh caibidil, mar a n-abair, gaudete et exultate,</span>
<lb n="12223"/><span>quoniam merces vestra copiosa in caelis “bíodh gáirdeachas oraibh,</span>
<lb n="12224"/><span>agus déanaidh lúth-gháir, do bhríogh gur líonmhar bhar luaighidheacht</span>
<lb n="12225"/><span>ar neamh.”  Dá chor i gcéill go ndleaghair dona fíréanaibh bheith</span>
<lb n="12226"/><span>neamhthuirseach ré tuar na hinnmhe se.  Agus mar go dtug an t-ard-</span>
<lb n="12227"/><span>athair Iacob, mar cheannach ar Rebecca, dobhí sgiamhach, feidhm</span>
<lb n="12228"/><span>do dhéanamh feadh fiche bliadhan do Laban, mar cheannach ar a</span>
<lb n="12229"/><span>fagháil do mhnaoi dhó féin, gá méad fiche bliadhan do dhlighfeadh an</span>
<lb n="12230"/><span>Críostaidhe bheith ag déanamh feadhma do Laban .i. Dia Athar</span></p>
</div>
<pb n="337"/>
<div><lb n="12231"/><p><span>i ndóigh go bpósfadh Rebecca .i. an ghlóir shíordhaidhe ris.</span>
<lb n="12232"/><span>Agus fós, mar do chuir Dáibhídh Rí é féin i nguais, agus é óg</span>
<lb n="12233"/><span>anaosta, ag dol do chathughadh ris an athach darbh ainm Goliath dhó,</span>
<lb n="12234"/><span>mar cheannach ar inghin Saul d'fhagháil 'na mnaoi dhó féin,</span>
<lb n="12235"/><span>amhail léaghthar san seachtmhadh caibidil déag don chéid-leabhar do</span>
<lb n="12236"/><span>Leabhraibh na Ríogh, créad an ghuais 'na ndlighfeadh an Críostaidhe é</span>
<lb n="12237"/><span>féin do chur, ag comhrag agus ag cathughadh ré náimhdibh Dé, mar atá</span>
<lb n="12238"/><span>an diabhal, an saoghal, agus an cholann?  Agus mar go roinneann Dia an</span>
<lb n="12239"/><span>uiread do thiodhlaicthibh rinne ar an saoghal so, an mhéid go</span>
<lb n="12240"/><span>dtabhair gach innmhe dá bhfuil againn dúinn, idir anam, chorp, agus</span>
<lb n="12241"/><span>chonách saoghalta, créad é méad na hinnmhe is inmheasta dhúinn</span>
<lb n="12242"/><span>d'fhagháil uaidh thall?  Gonadh ag mothughadh aneithe se atá aní</span>
<lb n="12243"/><span>léaghthar ag S. Augustin san .21. caibidil do leabhar a Naomh-</span>
<lb n="12244"/><span>smuaineadh, mar a n-abair, ag labhairt ré Dia, si tanta nobis facias</span>
<lb n="12245"/><span>in carcere, quid ages in palatio?  Si tanta solatia in hac die</span>
<lb n="12246"/><span>lacrimarum, quanta conferes in die nuptiarum?  Si tam innumera et varia</span>
<lb n="12247"/><span>dona tua, quae nunc pariter amicis tribuis et inimicis, quam dulcia et</span>
<lb n="12248"/><span>delectabilia quae solis es largiturus amicis “má dho-ní tú an uiread</span>
<lb n="12249"/><span>sin dínn, agus sinn san bpríosún, créad do-ghéanair dhínn san</span>
<lb n="12250"/><span>phálás?  Má dho-bheir tú an uiread sin dúinn san ló so na ndéar,</span>
<lb n="12251"/><span>créad é a mhéad do-bhéarair dhúinn i ló na bainse?  Má do-bheir</span>
<lb n="12252"/><span>tú tiodhlaicthe do-áirmhe éagsamhla dhúinn anois, idir charaid agus</span>
<lb n="12253"/><span>easgcaraid, créad é milse agus geanamhlacht na dtiodhlaicthe do-</span>
<lb n="12254"/><span>bhéarair uait dot charaid amháin?”  Dá chor i gcéill, mar go</span>
<lb n="12255"/><span>roinneann Dia an iomad do thiodhlaicthibh i bpríosún na beatha so ris</span>
<lb n="12256"/><span>na daoinibh, gurab ro-mhó ioná sin roinnfeas riú, an tan roichfid i</span>
<lb n="12257"/><span>seilbh pháláis pharrthais ar neamh.  Agus mar go ndáileann an lán</span>
<lb n="12258"/><span>tiodhlaicthe se dona daoinibh, ar mbeith i ngleann déarach an</span>
<lb n="12259"/><span>domhain se dhóibh, idir charaid agus easgcaraid, créad é méad na</span>
<lb n="12260"/><span>dtiodhlaictheadh do-bhéaraidh ar neamh dona fíréanaibh is</span>
<lb n="12261"/><span>fior-charaid dó?</span></p>
<lb n="12262"/>
<lb n="12263"/><p><span>Is iomdha sochar do-gheibh an fíréan ar neamh, budh liosta ré a luadh</span>
<lb n="12264"/><span>uile.  Gidh eadh, cuirfeam dá áit nó trí as an scrioptúir síos, as a</span>
<lb n="12265"/><span>dtuigfidhear a mhéad d'innmhe bheith ar neamh.  Ar</span></p>
</div>
<pb n="338"/>
<div><lb n="12266"/><p><span>dtús, cibé roicheas ann, biaidh i n-éin-tighdheas ré Críost, amhail</span>
<lb n="12267"/><span>adeir sé féin san dara caibidil déag ag Eóin, ubi ego sum, illic erit</span>
<lb n="12268"/><span>et minister meus “mar a bhfuilim-se, biaidh mh'óglách ann.”  Dá</span>
<lb n="12269"/><span>chor i gcéill, mar dobhí sé féin riamh mar aon ris an Athair gan</span>
<lb n="12270"/><span>sgarthain ris, go mbiadh an t-óglách iar ndol ar neamh mar an</span>
<lb n="12271"/><span>gcéadna.  Bí fós an fíréan 'na chomhoighre ag Críost ar neamh, amhail</span>
<lb n="12272"/><span>adeir Pól san ochtmhadh caibidil gusna Rómhánchaibh, coheredes</span>
<lb n="12273"/><span>Christi sumus “comhoighreadha Chríost sinn.”  Bí fós an fíréan comh-</span>
<lb n="12274"/><span>álainn coimh-deallruightheach sin ar neamh, go nach glé-mhaisighe an</span>
<lb n="12275"/><span>ghrian ioná é, amhail adeir Críost ag Matha san treas caibidil déag,</span>
<lb n="12276"/><span>tunc fulgebunt iusti sicut sol in conspectu Dei “beid na fíréin an</span>
<lb n="12277"/><span>tráth soin ag deallrughadh amhail ghréin do láthair Dé.”  Do-gheibh</span>
<lb n="12278"/><span>an fíréan sláinte shíordhaidhe ar neamh, do réir mar adeir Dáibhídh</span>
<lb n="12279"/><span>san .102. Salm, sanat omnes infirmitates tuas “slánuighidh h'uile</span>
<lb n="12280"/><span>ghalra.”  Dá chor i gcéill go mbí sláinte shíordhaidhe ag an tí</span>
<lb n="12281"/><span>bhíos ar neamh.  Ní fhuil aoibhneas mar aoibhneas na cathrach</span>
<lb n="12282"/><span>neamhdha, amhail adeir Dáibhídh san .86. Salm, gloriosa dicta sunt</span>
<lb n="12283"/><span>de te, civitas Dei “atáid neithe glórmhara arna rádh riot, a dhúin</span>
<lb n="12284"/><span>Dé.”  Gá dtám ris, ní féadtar faisnéis ná friotal ná foillsiughadh do</span>
<lb n="12285"/><span>dhéanamh ar na sochraibh síordhaidhe atá ar neamh; acht is follus go</span>
<lb n="12286"/><span>bhfuil beatha gan bhás, sláinte gan ghalar, saoirse gan daoirse,</span>
<lb n="12287"/><span>subhachas gan dobrón, agus an uile mhaith oile shoimhianuighthe, i</span>
<lb n="12288"/><span>seilbh na druinge bhíos ann go síordhaidhe.</span></p>
<lb n="12289"/>
<lb n="12290"/><p><span>Agus guidhmíd Dia ré sinn féin do stiúradh tar gach bearnain bhaoghail,</span>
<lb n="12291"/><span>agus tar gach guais, go gcríochnuighthear an rioth úd linn, agus go</span>
<lb n="12292"/><span>ngabhthar sealbh fhlaithis Dé linn, mar a bhféadfam an geall</span>
<lb n="12293"/><span>coimhleanga atá dá thuar agus dá thuilleamh linn do ghreamughadh</span>
<lb n="12294"/><span>agus do bheith 'nar seilbh go síordhaidhe.  AMEN.</span>
<lb n="12295"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Trí Bior-Ghaoithe an Bháis

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Trí Bior-Ghaoithe an Bháis

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
