Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Stair an Bhíobla I</title><author><name type="main">Uáitéar Ua Ceallaigh; eag. Máire Ní Mhuirgheasa</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">L016</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1726lsc 18T</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>L016</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Stair an Bhíobla I</title><author>Uáitéar Ua Ceallaigh; eag. Máire Ní Mhuirgheasa</author><imprint><publisher>B.Á.C.: Oifig an tSoláthair</publisher><date>1726lsc 18T</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>STAIR AN BHÍOBLA.</span>
<lb n="2"/><span>An Díonbhrollach.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Is iad so na mairtírigh do shéideadh agus do</span>
<lb n="5"/><span>shinneadh ar bhuabhall nó ar stoc an tsoisgéil an</span>
<lb n="6"/><span>tan dobhíodh ag seanmóir agus ag proceapt ar feadh</span>
<lb n="7"/><span>an domhain, do bhriseadh a gcrúiscínigh criadh,</span>
<lb n="8"/><span>eadhón a gcuirp, dá n-iodhbairt mur ofráil do</span>
<lb n="9"/><span>Chríosd ag fulang mairtíreacht ar son an chreidigh,</span>
<lb n="10"/><span>agus 'na dhiaidh sin dobhíodh a lóchruinn re lasadh</span>
<lb n="11"/><span>go lonnrach ag tabhairt soluis do chách ar an</span>
<lb n="12"/><span>gcreideadh leis na míorbhuilibh móra do-níodh siad</span>
<lb n="13"/><span>tar éis a mbásaighthe; agus is leis sin do chuireadhdís</span>
<lb n="14"/><span>an námhuid chum teite, óir, ar bhfaicsin na</span>
<lb n="15"/><span>míorbhuilibh iar n-ég do-nídís, do thréigeadhdís a</span>
<lb n="16"/><span>n-arráid le solus na fírinne, do chreideadh síad</span>
<lb n="17"/><span>gach fírinne dár shénadar roimhe.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Iephte fós, iar tteitheadh dhó as amharc a</span>
<lb n="20"/><span>dhearbhráithreach go tír eile, dofuair ceannus</span>
<lb n="21"/><span>an phobuil: is mur sin do Chríosd, iar ttréigion na</span>
<lb n="22"/><span>Iudaigheach, dofuair coróin agus ceannus ar na</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="23"/><p><span>cineadhachaibh eile, dothug a fheóil féin, mur</span>
<lb n="24"/><span>thug Iephte a inghean, mur iodhbairt ar son a</span>
<lb n="25"/><span>phobuil, .i. ar son an chine dhaonna.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Fighir eile do Chríost Sampson; óir do réimhinnis</span>
<lb n="28"/><span>aingeal tuismeadh agus geineamhuin gach aoin</span>
<lb n="29"/><span>díobh; do mharbh Sampson leóghan, agus i gceann</span>
<lb n="30"/><span>aimsire bige dá éis dofuair cíor mheala ann a bhél,</span>
<lb n="31"/><span>mur fuair Críosd iar mbás mil na heiséirghe óna</span>
<lb n="32"/><span>bhás féin; agus mur do mharbh Sampson nísa mhó</span>
<lb n="33"/><span>lena bhás ná ar feadh a bheatha, mur sin is mó</span>
<lb n="34"/><span>thréig págántacht agus do chreid do Chríosd iar mbás</span>
<lb n="35"/><span>ná roimhe sin.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Is iomdha fighair eile ar Chríosd isan leabhar</span>
<lb n="38"/><span>chédna; óir créd tuigthear leis an mbás d'imir an</span>
<lb n="39"/><span>bhean Zahel ar Shisara lér thárthaigh an pobal</span>
<lb n="40"/><span>Israel acht an bás d'fhuiling Críost ar son an chine</span>
<lb n="41"/><span>dhaonna?  An lomra fós dobhí fliuch agus 'na dhiaidh</span>
<lb n="42"/><span>sin tirim, ciallaigh an pobal Israel do chaill drúcht</span>
<lb n="43"/><span>na ngrás agus do chríon iar mbás an tSlánaightheóra</span>
<lb n="44"/><span>(Augustinus, lib.12, Con.ffaust.,cap.32).</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Isan áit chédna deir S. Augustinus go gciallaighionn</span>
<lb n="47"/><span>an tsagartacht do bheith arna tógbháil as</span>
<lb n="48"/><span>lámha Heli agus a chloinne agus a beith arna thabhairt do</span>
<lb n="49"/><span>Shámuel - an ríghe fós do thógbháil as lámha Shauil</span>
<lb n="50"/><span>agus a tabhairt do Dháibhí an mhalairt ríoghacht</span>
<lb n="51"/><span>agus sagartacht do-rinne Críosd leis an reacht</span>
<lb n="52"/><span>nuadh do chur i n-ionad an tsean-rachta.  Ciallaigh</span>
<lb n="53"/><span>an áirc arna gabháil leis na Philistínigh Tiomna</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="54"/><p><span>Dé 'bheith arna aistriughadh óna Iudaighaibh</span>
<lb n="55"/><span>gusna cineadhachaibh, dá ngoirthí an uair sin</span>
<lb n="56"/><span>Geintíligh.  Agus iar gclos don árdshagart Heli</span>
<lb n="57"/><span>a beith arna gabháil, do thuit as a chathaoir gor</span>
<lb n="58"/><span>mharbh ar an láthair é, dá chur i gcéill le himtheacht</span>
<lb n="59"/><span>do Thiomna an Tiaghearna gusna cineadhacha</span>
<lb n="60"/><span>go ttuitfeadh sagartacht na Iudaigheach</span>
<lb n="61"/><span>fó lár agus go mbeith a gcathaoireachaibh folamh ó</span>
<lb n="62"/><span>sin amach go bráth.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Do chumhdaigh Salomon teampall gan buille</span>
<lb n="65"/><span>uird, fharcha, nó thuaidhe, do bhualadh isan</span>
<lb n="66"/><span>ionad ann ar cuireadh suas é.  Mur sin do chumhdaigh</span>
<lb n="67"/><span>nó do chuir Críosd suas teach oirdheirc</span>
<lb n="68"/><span>d'Eaglais na mbuadh i bhflaithios, óir dothug a</span>
<lb n="69"/><span>clocha agus a crainn snoidhtigh líomhtha leis as</span>
<lb n="70"/><span>broid agus as buaidhreadh an tsaoghail, gur chuir i</span>
<lb n="71"/><span>n-eagair a chéile gan torann gan trom-plésg iad</span>
<lb n="72"/><span>i láthair na Trínóide.  Ní raibh fós i n-eagna ná</span>
<lb n="73"/><span>i gcríonnacht Shalamoin acht sgáile bheag i</span>
<lb n="74"/><span>bhfochair eagna agus chríonnacht dochuimsigh an</span>
<lb n="75"/><span>tSlánaightheóra Íosa Críosd atá anois dá friotal</span>
<lb n="76"/><span>agus dá foirchiodal leis an dream atá arna líonadh</span>
<lb n="77"/><span>don Spiorad Naomh dhi, ó thuargabháil gréine</span>
<lb n="78"/><span>go fuine.  Ciallaigh fós sgaradh na ndeich ttreabha</span>
<lb n="79"/><span>le teampall Sholaimh d'éis a bháis, agus an dá threibh</span>
<lb n="80"/><span>do ghreamaigh dhe, urmhór na Iúdaigheach do</span>
<lb n="81"/><span>sgaradh re Críosd, agus gan acht iarmhar beag do</span>
<lb n="82"/><span>thogh sé le hiomad grás d'anmhuin 'na fhochair.</span>
<lb n="83"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="84"/><p><span>Fighair mhórchosmhulacht do Chríosd Elias,</span>
<lb n="85"/><span>óir d'fhuilingiodar ar aon inghreim nó persecution</span>
<lb n="86"/><span>óna Iudaighibh.  Do thréig Elias a thír dhúthchais;</span>
<lb n="87"/><span>do thréig Críosd an Synagóg.  Do bheathaidh</span>
<lb n="88"/><span>fiach dubh Elias ar an bhfásach; do</span>
<lb n="89"/><span>bheathaigh creideadh na nGeintíleach Críosd ar</span>
<lb n="90"/><span>an bhfásach.  Dobhí Elias a' dénamh urnaighthe</span>
<lb n="91"/><span>ar Shliabh Carméil; do-rinne Críosd urnaighthe</span>
<lb n="92"/><span>ar Shliabh Oilbhéite, ag iarraidh na ngrás do</span>
<lb n="93"/><span>dhórtadh i gcroidhthibh na ndaoine, mur fuair</span>
<lb n="94"/><span>Elias feathroinn lena ghuidhe féin.  Do bheathaidh</span>
<lb n="95"/><span>an bhaintreabhach Shareptánach Elias i</span>
<lb n="96"/><span>n-aimsir gorta; do bheathaidh Muire agus Marta</span>
<lb n="97"/><span>Críosd.  d'fhuiling sé fós dá ndearbhbhráthair</span>
<lb n="98"/><span>Lazarus bás d'fhagháil, agus d'athbheódhaigh é,</span>
<lb n="99"/><span>mur do-rinne Elias le mac na Saraptánaigh.  Do</span>
<lb n="100"/><span>throisg Elias 40 lá; do-rinne Críosd an ní cédna.</span>
<lb n="101"/><span>Do tógbhadh Elias i gcarpad teinntidh gusna</span>
<lb n="102"/><span>flaithis; do tógbhadh Críosd idir ainglibh go</span>
<lb n="103"/><span>flaitheas nimhe; agus mur tá Elias le teacht arís</span>
<lb n="104"/><span>chum troda i n-aghaidh an Antichríosd, tiucfaidh</span>
<lb n="105"/><span>Íosa a thabhairt breitheamhnuis ar bheóaibh agus ar</span>
<lb n="106"/><span>mharbhaibh.  Ar n-imtheacht d'Elias d'fhág sé</span>
<lb n="107"/><span>'fhalluing 'na dhiaidh; ar n-imtheacht do Chríosd</span>
<lb n="108"/><span>d'fhág sé a chorp aguinn i Sacrameint na hAltóra.</span>
<lb n="109"/><span>Dobhádar araon 'na maighdionaibh agus 'na bhfáidhibh</span>
<lb n="110"/><span>móra imeasg phobuil chruaidh-mhuinélaigh</span>
<lb n="111"/><span>dhosmachtaigh.  Dobhídar araon líontaigh</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="112"/><p><span>do chaoin-dúthracht ghrádha Dé.  d'fhág gach aon</span>
<lb n="113"/><span>acu diosciobail 'na ndiaidh, Elias na hóg-fháidhibh,</span>
<lb n="114"/><span>Críosd ar Slánaighthóir na heasbail agus na disciobail</span>
<lb n="115"/><span>eile.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Eliseus fighair eile.  Óir is mur do-rinne na gárlaigh</span>
<lb n="118"/><span>fonómhad faoi ag gairm maoilín de, descende,</span>
<lb n="119"/><span>calue, agus mur d'ith faolchona iad i ndíoghail</span>
<lb n="120"/><span>na hathise sin, is mur sin do threasguir na</span>
<lb n="121"/><span>deamhain an dream dobhí ag fonómhad ar</span>
<lb n="122"/><span>Críosd i gCnoc Chalvaria.  Ciallaigh fós iarann</span>
<lb n="123"/><span>na tuaidhe ag snámh ar dhuibheagán srotha</span>
<lb n="124"/><span>Órthannáin anam Chríosd do cheangal arís rena</span>
<lb n="125"/><span>chorp tar éis dul go hifrionn iar mbás dó.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Ciallaigh fós 70 bliadhain broide na Babilóine,</span>
<lb n="128"/><span>agus a tteacht ar a n-ais do réir Leabhair Esdras,</span>
<lb n="129"/><span>imtheacht na ndaoine apsdalta le solus an tsoisgéil</span>
<lb n="130"/><span>go críochaibh cogríocha an domhuin, agus a tteacht</span>
<lb n="131"/><span>ar a n-ais go Ierusalem síorruidhe i n-Íosa Críosd.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Agus is é sin a tuigthear leis na briathra so,</span>
<lb n="134"/><span>revertere, revertere, Sulamithis, .i. an Eagluis ag</span>
<lb n="135"/><span>gairm go díthchiollach ar a n-ais ar na heretigidh</span>
<lb n="136"/><span>do thréig í.</span>
<lb n="137"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="138"/><p><span>Isan seachtmhadh caib. tá Críosd ag adhmholadh</span>
<lb n="139"/><span>gach baill fó leith dá chéile gráidh.</span>
<lb n="140"/><span>Molaidh a siubhal, mur shiubhlas go luath ag</span>
<lb n="141"/><span>freasdal na gcríoch le beatha dhiadha an tsoisgéil.</span>
<lb n="142"/><span>Molaidh comhcheangal a halt; óir is é an Spiorad</span>
<lb n="143"/><span>Naomh do cheangail baill na hEaguilse dá chéile</span>
<lb n="144"/><span>le hailt aondacht, gráidh, agus carthannuis;</span>
<lb n="145"/><span>agus is É féin an ceard glic ar a ttráchtann ag rádh,</span>
<lb n="146"/><span>fabricata manu artificis.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Adeir léidh arís gur cosmhuil a hiomliocán le</span>
<lb n="149"/><span>capán cruinn ar nach beith easbhaidh dighe.</span>
<lb n="150"/><span>Adeir Rabi Salomon gurab í an Sinagóg tuigthear</span>
<lb n="151"/><span>leis so.  Gidh eadh is mó chreidim-se Genebrard</span>
<lb n="152"/><span>adeir gurab iad comhuirleacha generáilte Eaguilse</span>
<lb n="153"/><span>Críosd tuigthear leis, bhíos i lár na talmhan ag</span>
<lb n="154"/><span>dáil chuirime an teaguisg Chríosdaidhe don domhan</span>
<lb n="155"/><span>i n-aghaidh anchumhacht na n-eiriticceach.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>Adeir arís gur cosmhuil a bolg le cárn cruithneachta.</span>
<lb n="158"/><span>Ciallaigh sin mur fhásas iomadamhlacht</span>
<lb n="159"/><span>na gCríosdaighthibh Caitliocach ó Shacrameint</span>
<lb n="160"/><span>bheannaighthe an phósda.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Labhraidh ar a dhá cích, lé ttuigthear an Tiomna</span>
<lb n="163"/><span>Nuadh agus an Sean-tiomna.  Agus mur sin mholus</span>
<lb n="164"/><span>gach ball eile ó sin amach.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>Agus 'na dhiaidh sin tráchtaidh an bhainchéile,</span>
<lb n="167"/><span>.i. an Eagluis, ar imtheacht leis an tsoisgél, ag rádh,</span>
<lb n="168"/><span>veni, dilecte mi, egrediamur in agrum, .i. tarraidh</span>
<lb n="169"/><span>go críochaibh eile; commoremur in villis, .i. cuirimíd</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="170"/><p><span>cathrachaibh agus críochaibh imchiana fó chuing an</span>
<lb n="171"/><span>tsoisgéil.  Deir sí leis annsin go ttiubhraidh sí a</span>
<lb n="172"/><span>cíochaibh dhó, .i. doctúirigh agus lucht teaguisg:</span>
<lb n="173"/><span>dabo tibi ubera mea.  Deir sí arís go ttiubhraidh</span>
<lb n="174"/><span>na mandrácaibh boladh maith atha, .i. lucht</span>
<lb n="175"/><span>na gcríoch mbarbardha iar sin chum creidigh agus</span>
<lb n="176"/><span>crábhaigh a' tabhairt lóire agus molaidh do</span>
<lb n="177"/><span>Chríosd agus a' tabhairt deagh-shiompla don domhan.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Tráchtaigh an t-ochtmhadh caibidil ar staid</span>
<lb n="180"/><span>ndéighionaigh na hEaguilse.  An uair thiocfus</span>
<lb n="181"/><span>na Iudaighaibh chum an chreidigh Chaitlioca</span>
<lb n="182"/><span>goirfidhior deirbhshiúr bheag na hEaguilse don</span>
<lb n="183"/><span>tSinagóig.  Dá bhrígh sin guidhidh an Eagluis</span>
<lb n="184"/><span>a céile, .i. Críosd, lena dearbhbhráthair beag do-chuaidh</span>
<lb n="185"/><span>i seachrán, .i. an cine Iudaigheach do</span>
<lb n="186"/><span>thréig Chríosd, d'fhagháil amach dhí: quis det te</span>
<lb n="187"/><span>mihi fratrem meum; agus cuiridh an díoghrais</span>
<lb n="188"/><span>ghráidh lé n-iarrann sin i gcéill docamhal shaothair</span>
<lb n="189"/><span>na hEaguilse i ndeireadh an tsaoghail ag</span>
<lb n="190"/><span>tarruing na nIudaigheach fó chuing an chreidigh</span>
<lb n="191"/><span>Chríosdeamhuil: apprehendam te (fratrem), et</span>
<lb n="192"/><span>ducam in domum matris meae, .i. do-bhérad isteach</span>
<lb n="193"/><span>isan tSinagóig is máthair don Eagluis tú ar ttús;</span>
<lb n="194"/><span>agus do-bhérad do dhaoithin dhighe duit, .i. teagusg</span>
<lb n="195"/><span>na bhfádh agus an tseandlighe chuirfios meadhair</span>
<lb n="196"/><span>ort, .i. bhérus eólus duit áirdeóchus do mhian</span>
<lb n="197"/><span>agus do mhisneach le Críosd d'iarraidh agus do leanmhuin,</span>
<lb n="198"/><span>ibi me docebis et dabo tibi poculum, etc.</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="199"/><p><span>Geallaidh an Eaglais dí féin go mbéidh Críosd</span>
<lb n="200"/><span>'na fochair annsin dá neartughadh agus dá caomhnadh:</span>
<lb n="201"/><span>leva ejus sub capite meo, et dextra illius</span>
<lb n="202"/><span>amplexabitur me, etc.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Tráchtaigh sí iar sin ar an gcabhair bhérus</span>
<lb n="205"/><span>Críosd dí an uair bhés sí dá díbirt agus dá céusadh</span>
<lb n="206"/><span>le persecution an Anticríosd i ndiamhraibh agus</span>
<lb n="207"/><span>i bhfásaighibh, ag rádh: “cia hí siúd atá arna</span>
<lb n="208"/><span>céusadh isan bhfásach,” quae est ista quae ascendit</span>
<lb n="209"/><span>de deserto?  Nach tú do cheannaigh mé le luach</span>
<lb n="210"/><span>mo chuid fola?  Nach tú do tharruingius as bonn</span>
<lb n="211"/><span>crainn na páise? - sub arbore malo suscitavi te.</span>
<lb n="212"/><span>“Cuir mise mur shéla ar do chroidhe,” .i. bíodh do</span>
<lb n="213"/><span>bhuan-ghrádh dham: pone me ut signaculum</span>
<lb n="214"/><span>super cor tuum.  Bhéuraidh mé buaidh agus neart</span>
<lb n="215"/><span>duit ar do námhuid, óir cuirfiod neart iod</span>
<lb n="216"/><span>ruighibh: signaculum super brachium tuum.</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>Is annsin mhaoidhios an Eagluis ar Chríosd ag</span>
<lb n="219"/><span>iarraidh air truaighe do dhénamh don tSinagóig,</span>
<lb n="220"/><span>.i. dona nuadh-chreidmheacha Iudaigheach, dho</span>
<lb n="221"/><span>bhrígh nach raibh acht anaosach isan gcreideamh;</span>
<lb n="222"/><span>agus cuiridh i gcéill dó nach raibh an tSinagóg Chríosdamhuil</span>
<lb n="223"/><span>sin acht lag i n-eólus agus i n-eagna dhiadha:</span>
<lb n="224"/><span>soror nostra parva est, et ubera non habet.  Do-bheir</span>
<lb n="225"/><span>an deirbhshiúr óg freagra lán do dhóchus</span>
<lb n="226"/><span>agus do mhisnigh ag rádh go raibh sí féin cródha</span>
<lb n="227"/><span>neartmhar i n-aghaidh námhad Críosd agus go seasfadh</span>
<lb n="228"/><span>go buan 'na fhochair: ego murus et ubera</span>
<lb n="229"/><span>mea sicut turris, etc.</span>
<lb n="230"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="231"/><p><span>Iar sin tráchtaidh an Eagluis i bpearsainn na</span>
<lb n="232"/><span>bainchéile mar aon lena compánaigh, .i. na</span>
<lb n="233"/><span>haingil, ar gháirdín Sholaimh agus ar an toradh do</span>
<lb n="234"/><span>tháinicc air, lé ttuigthear iomad na n-anamann</span>
<lb n="235"/><span>dofuair an Eaglais do Sholamh an reachta nuaidh,</span>
<lb n="236"/><span>.i. do Chríosd.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Fá dheóidh, tar éis duaighe agus mór-shaothair</span>
<lb n="239"/><span>na hEaguilse isan ngardha fáth-chiallach sin,</span>
<lb n="240"/><span>do-bheir a céile gráidh forfhógra dhí le teacht</span>
<lb n="241"/><span>chum an Bhreitheamhnuis ndéighionaigh, ag</span>
<lb n="242"/><span>rádh: qui habitas in hortis, amici auscultant te;</span>
<lb n="243"/><span>fac me audire vocem tuam.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>Annsin freagraidh an Eagluis go lúthgháireach</span>
<lb n="246"/><span>agus iarraidh ar a céile deithnios do dhénamh agus a</span>
<lb n="247"/><span>tréorughadh go luath don ríghacht shíorruidhe,</span>
<lb n="248"/><span>“gluais, a ghrádh,” fuge dilecte mi, “go prap</span>
<lb n="249"/><span>mur eilid conna cloinn,” assimilare capreae</span>
<lb n="250"/><span>hinnuloque cervorum, “agus fuadaigh meise do dhiaidh</span>
<lb n="251"/><span>ut tecum in saecula saeculorum requiescam.  Amen.”</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>LIBER SAPIENTIAE DÁ NGOIRTHEAR</span>
<lb n="254"/><span>LEABHAR NA HEAGNA.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Goirthear Leabhar na hEagna gan annlann</span>
<lb n="257"/><span>focail ar bith dhe do bhrígh nach é 'mháin go</span>
<lb n="258"/><span>múinionn an eagna eólach, acht go múinionn fós</span>
<lb n="259"/><span>an eagna ghníomhach.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>Créd é ughdar an leabhair so?</span>
<lb n="262"/></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="263"/><p><span>Adeirid aroile ughdair gur rabíneach éigín, nó</span>
<lb n="264"/><span>máighistir éigín foghlama, i n-aimsir Ptolemeuis</span>
<lb n="265"/><span>Philadelph, .i. rígh Égipte (agá raibh mórán dona</span>
<lb n="266"/><span>Iudaighibh i mbroid agus i ndaoirse), ro sgríobh é</span>
<lb n="267"/><span>le sólás do thabhairt dona braighdibh bochta sin,</span>
<lb n="268"/><span>agus le heagna do mhúnadh don rígh sin lena ríghacht</span>
<lb n="269"/><span>do stiúradh go ceart, agus le saoirse do thabhairt</span>
<lb n="270"/><span>dona Iudaighibh dobhí i ndaoirse an tan sin aige;</span>
<lb n="271"/><span>agus do-bheir an díoghaltus do-rinne Dia ar Pharao</span>
<lb n="272"/><span>mur shiompla dhó air sin, ionnus nach saoithreóchadh</span>
<lb n="273"/><span>an díoghaltas cédna do theacht air</span>
<lb n="274"/><span>féin.  Ní inchreidthe an ní deir cuid eile dona</span>
<lb n="275"/><span>húghdair, .i. gurab é Philo an Iudaigheach, nár</span>
<lb n="276"/><span>chreid iriamh i gCríosd, agus do lean earráid fhallsamhnacht</span>
<lb n="277"/><span>na bpágánach, do sgríobh an leabhar</span>
<lb n="278"/><span>naomhtha so.  Ní gan adhbhar a goirthear leabhar</span>
<lb n="279"/><span>Sholaimh dhe so agus do leabhar Ecclesiasticus, do</span>
<lb n="280"/><span>bhrígh munab é féin do sgríobh iad go bhfuilid</span>
<lb n="281"/><span>líontaigh dá fhuighlibh agus dá ráitibh, agus fós go</span>
<lb n="282"/><span>ttairringthear ann a phearsainn é ag labhairt</span>
<lb n="283"/><span>ionnta, agus fós go ngoirthear leabhraibh Solaimh</span>
<lb n="284"/><span>leis na Grégaigh dhíobh.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>Roinntear an leabhar so i ttrí codchaibh.  Ann</span>
<lb n="287"/><span>a thús, ar feadh shé gcaibidileacha tá ag trácht ar</span>
<lb n="288"/><span>an eagna, agus é dhá moladh go mór, tosaigh sé</span>
<lb n="289"/><span>ag iarraidh ar na breitheamhuin thalmhuidhe an</span>
<lb n="290"/><span>eagna nó an ceart do ghrádhughadh, agus aire mhaith</span>
<lb n="291"/><span>do bheith ar Dhia acu, agus a iarraidh le hinntinn</span>
<lb n="292"/><span>uirísil: diligite justitiam, qui judicátis terram.</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="293"/><p><span>Sentite de Domino in bonitate, et in simplicitate</span>
<lb n="294"/><span>quaerite illum.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Isan dara cuid tráchtaigh ar thús geineamhna</span>
<lb n="297"/><span>na heagna, nó ar a síorruidhacht, agus iarraidh air</span>
<lb n="298"/><span>chách impidh do chur ar Dhia lena fagháil dóibh,</span>
<lb n="299"/><span>agus sin ar feadh dhá chaibidil, agus innsidh go bhfuar</span>
<lb n="300"/><span>sé féin, tar cheann nach raibh acht duine mur</span>
<lb n="301"/><span>chách eile ann, eagna ó Dhia.</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>Isan treas cuid taisbénaidh sé toradh agus tairbhe</span>
<lb n="304"/><span>na heagna le siomplaidhibh Ádhaimh, Noe, Abrahaim,</span>
<lb n="305"/><span>Loit, Iacoib, Ioseph, Mhaoise, agus Maoise</span>
<lb n="306"/><span>go speisialta, dofuair toradh agus tiodhlaicibh</span>
<lb n="307"/><span>móra ar a eagna dhiadha; agus sin go deireadh an</span>
<lb n="308"/><span>leabhair.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>Tráchtaigh an leabhar so go follasach ar Críosd</span>
<lb n="311"/><span>ag réimhfhriotal na mbriathar mailíseacha</span>
<lb n="312"/><span>adubhairt a naimhde an tan ba mian leó a bhásughadh,</span>
<lb n="313"/><span>.i. “gabhmíd timchioll ar an duine</span>
<lb n="314"/><span>cheart óir atá contrárdha dhár ngníomharthaibh,</span>
<lb n="315"/><span>tá sé mí-tharbhach dúinn, geallaidh sé eagna</span>
<lb n="316"/><span>Dé do bheith aige, agus goiridh Mac Dé dhe féin, agus</span>
<lb n="317"/><span>do-bheir sé droch-theisd ar ar smaoinidhibh”:</span>
<lb n="318"/><span>circumveniamus, ergo justum, quoniam inutilis est</span>
<lb n="319"/><span>nobis, et contrarius est operibus nostris ... promittit</span>
<lb n="320"/><span>se scientiam Dei habere, et filium Dei se</span>
<lb n="321"/><span>nominat; factus est nobis in traductionem cogitationum</span>
<lb n="322"/><span>nostrarum.</span>
<lb n="323"/></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="324"/><p><span>LIBER ECCLESIASTICI NO LEABHAR</span>
<lb n="325"/><span>AN TSEANMÓNTAIGH.</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>Goirthear Leabhar Seanmóra dhe so do bhrígh</span>
<lb n="328"/><span>go bfhuil líonta do theaguisg ro-thairbheacha do</span>
<lb n="329"/><span>gach gné dhaonna.  Tá trí chuid ann.  Ón gcéd-chaibidil</span>
<lb n="330"/><span>gusan .43. caibidil cuiridh il-iomad do</span>
<lb n="331"/><span>riaghlachaibh agus d'aithiontaibh mórálta tairbheacha</span>
<lb n="332"/><span>le gach gné dhaonna do theagasg, maille le coimeasg</span>
<lb n="333"/><span>adhmholta anois agus irís ar an Eagna.</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>Isan dara cuid molaidh daoine ainmneamhla</span>
<lb n="336"/><span>dobhí roimh an dlighe sgríobhtha ann, .i. Enoch,</span>
<lb n="337"/><span>Noe, Abraham; agus an dream do ghlac an dlighe</span>
<lb n="338"/><span>sgríobhtha, .i. Moise, Araon, Phinees; i n-aimsir</span>
<lb n="339"/><span>na mBreitheamhan, isan gcaibidil 45, tráchtaigh</span>
<lb n="340"/><span>ar Iosue, Caleb, Samuel, vi.cap.46; i n-aimsir</span>
<lb n="341"/><span>na Ríogh, Nathan, Dáibhídh, Iosias cap.47,</span>
<lb n="342"/><span>48, 49; i ndiaidh na Ríogh, ar Ierobabel, agus ar</span>
<lb n="343"/><span>Shimón mac Oniais an t-árdshagart, qui in vita</span>
<lb n="344"/><span>sua suffulsit domum, et in diebus suis corroboravit</span>
<lb n="345"/><span>populum.</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>Isan treas cuid, cap. 51, críochnaigh a leabhar,</span>
<lb n="348"/><span>a' tabhairt buidheachuis do Dhia; agus cuiridh i</span>
<lb n="349"/><span>gcéill gur chuir lucht mísgéil agus iomthnúith corthacha</span>
<lb n="350"/><span>troma éigin do láthair rígh na hÉgipte air,</span>
<lb n="351"/><span>ionnus go raibh i gconntabhairt báis nó pionúis</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="352"/><p><span>mhóir: confitebor tibi, Domine Rex, et collaudabo</span>
<lb n="353"/><span>te Deum Salvatorem meum, etc., et liberasti corpus</span>
<lb n="354"/><span>meum a perditione, a laqueo linguae iniquae, et</span>
<lb n="355"/><span>a labiis operantium mendatium.  Iarraidh ar</span>
<lb n="356"/><span>gach aon iar sin úsáid mhaith do dhénamh don</span>
<lb n="357"/><span>eagna i n-am, sul do caithfídh an aimsir, agus go</span>
<lb n="358"/><span>bhfuigheadh tuarusdal: operamini opus vestrum</span>
<lb n="359"/><span>ante tempus, et dabit vobis mercedem in tempore</span>
<lb n="360"/><span>suo.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>Labhraidh an leabhar so ar Chríosd, an mhéid</span>
<lb n="363"/><span>gur Dia agus gur duine é.  Ar a gheineamhain shíorruidh</span>
<lb n="364"/><span>labhraidh mur so, óir is de ghoirios An</span>
<lb n="365"/><span>Eagna Shíorruidhe: Ego ex ore altissimi prodivi</span>
<lb n="366"/><span>primogenita ante creaturam ...  Qui edunt me</span>
<lb n="367"/><span>(féch Sacrameint na hAltóra) adhuc esurient, et</span>
<lb n="368"/><span>qui bibunt adhuc sitient, etc., qui elucidant me</span>
<lb n="369"/><span>vitam aeternam habebunt.</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>DE LIBRIS PROPHETALIBUS .I. DONA</span>
<lb n="372"/><span>LEABHRAIBH FÁISDINE.</span></p>
<lb n="373"/>
<lb n="374"/><p><span>Créd íad na leabhraibh fáisdine?</span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>Leabhar na psalm, ceithre leabhair na bpríomhfháidhibh</span>
<lb n="377"/><span>nó na bhfáidhibh móra, agus dhá leabhar</span>
<lb n="378"/><span>dhécc na bhfádh mbeag.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>Créd is úghdar dona psalmaibh?</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>Deir S. August., lib.17, De Civit.Dei, cap.14,</span>
<lb n="383"/><span>gurab é Dáibhídh Rígh is ughdar don chéd go</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="384"/><p><span>leith psailm.  Gidh eadh deir S. Hieron. in Prologo</span>
<lb n="385"/><span>super Psalmos, neoch dobhí 'na sgrúdaightheóir</span>
<lb n="386"/><span>mhór ar an Scriptúir, go raibh deichneabhar</span>
<lb n="387"/><span>d'ughdaraibh ag na psalmaibh, .i. Dáibhí, Maoise,</span>
<lb n="388"/><span>Trí mic Choré, Asaph, Ethan, Heman agus Idithum;</span>
<lb n="389"/><span>acht adeirid aroile nach raibh do chuid ag cloinn</span>
<lb n="390"/><span>Choré, ná ag aon oile dhíobh, acht a gcur i n-eagair</span>
<lb n="391"/><span>cheóil agus chantairacht.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>Créd ar a ttráchtaid na psalma sin?</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>Atáid a' tabhairt altaigh buidheachuis do Dhia</span>
<lb n="396"/><span>ar son gach ní ar a ttráchtann an Scriptúir.  Atá</span>
<lb n="397"/><span>i ttaisge ionnta fós urmhór na rúnndiamhur</span>
<lb n="398"/><span>ndiadha do chraobhsgaoil Dia dona daoine, agus</span>
<lb n="399"/><span>go spesialta na neithe bheanus le Críosd agus lena</span>
<lb n="400"/><span>Eagluis.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>Is uime goirthear psalma don chuid so don</span>
<lb n="403"/><span>Scriptúir do bhrígh gurab duana milse iad tharruingios</span>
<lb n="404"/><span>cách chum Dé do mholadh go binn</span>
<lb n="405"/><span>ceólmhur.  Ní hurusa roinn ar bith do dhénamh</span>
<lb n="406"/><span>orra acht uimhir trí gcaogad do bheith ann díobh;</span>
<lb n="407"/><span>óir, más uimhir nó aen-duine ba húghdar dháibh,</span>
<lb n="408"/><span>ní faghthar comhartha ar bith eidirdhealbhach</span>
<lb n="409"/><span>ionnta.</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>Níl aon dona psalmaibh nach ttráchtann go</span>
<lb n="412"/><span>follusach nó go fáthach ar Chríosd; agus tar cheann</span>
<lb n="413"/><span>go measfadh neoch do léighfeadh dianbhrollach</span>
<lb n="414"/><span>mhóráin díobh gurab ar neithe eile thráchtaid,</span>
<lb n="415"/><span>níl ní ar bith ionnta nach féidir do tharruing</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="416"/><p><span>chum Críosd ann a phearsainn féin, nó chum a</span>
<lb n="417"/><span>Eagluise is corp fáthrúnda dhó, nó chum na</span>
<lb n="418"/><span>Sacrameintibh, nó chum a ghníomharthaibh, nó</span>
<lb n="419"/><span>chum a bháis, nó chum gníomhartha agus staide na</span>
<lb n="420"/><span>hEaguilse mur fhighair, mur íomháigh, nó mur</span>
<lb n="421"/><span>chosmhalacht éigin.  Mur sin is É is cosbóir</span>
<lb n="422"/><span>prionnsapálta dháibh; agus is ann  Eaglais a</span>
<lb n="423"/><span>cantar iad; agus is chum na Iudaighaibh do</span>
<lb n="424"/><span>mhúnadh i ndóchus agus i gcreideadh Críosd do</span>
<lb n="425"/><span>chum agus do cheap Dáibhídh iad, agus fós ionnus go</span>
<lb n="426"/><span>ngrádheódís é do bhíthin an bháis agus na páise do</span>
<lb n="427"/><span>bhí le fulang aige ar a son.  Do réimhinnis an</span>
<lb n="428"/><span>Spiorad Naomh dhó fós go mbeithdís i n-Eagluis</span>
<lb n="429"/><span>Chríosd dá ccantain go deireadh an domhuin.</span>
<lb n="430"/><span>Uime sin ní fuláir don dream dár dual bheith dá</span>
<lb n="431"/><span>síorchantain, blas Críosd d'fhagháil orra, dul</span>
<lb n="432"/><span>asteach ionnta fós tar chairt na bhfocal agus an</span>
<lb n="433"/><span>mhil atá ionta istigh do dhiúl.</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p><span>Créd mur labhrus an chéd-pshailm curthar síos</span>
<lb n="436"/><span>i psaltair na hEaguilse ar Críosd?</span></p>
<lb n="437"/>
<lb n="438"/><p><span>Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum,</span>
<lb n="439"/><span>.i. “is beannaigh an fear nach siubhlann i slighe</span>
<lb n="440"/><span>nó i gcomhuirle na neimh-dhiadhach.”  Is é an</span>
<lb n="441"/><span>fear so Críosd ar Slánaightheóir; agus ciallaigh</span>
<lb n="442"/><span>cathedra pestilentiae, .i. “cathaoir na pláighe,”</span>
<lb n="443"/><span>foirchiodal nó teagusg earráideach na n-eiriticceach</span>
<lb n="444"/><span>ndeamhnuidhe.</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>Ciallaigh ordughadh na bhfocal so síos an ní</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="447"/><p><span>cédna: abiit, .i. d'imghidh an duine agus do thréig</span>
<lb n="448"/><span>sé Dia; stetit, .i. dofuair sólás isan bpeacadh;</span>
<lb n="449"/><span>sedit, .i. do chomhnuidh agus do chalcaidh isan</span>
<lb n="450"/><span>uabhar, agus i n-anmhian na bpeacadh, agus isan</span>
<lb n="451"/><span>earráid eiriticceach, ar mhodh nach áil leis teacht</span>
<lb n="452"/><span>ar a ais as, mur ttarraingthear é leis an té nár</span>
<lb n="453"/><span>imghidh, qui non abiit, nár sheas, qui non stetit,</span>
<lb n="454"/><span>agus nár shuidh, qui non sedit, i gcathaoir na pláighe.</span>
<lb n="455"/><span>Fructum dabit in tempore, .i. do-bhéraidh an</span>
<lb n="456"/><span>ghlóir dona fíréin go síorruidhe iar n-eiséirghe do</span>
<lb n="457"/><span>chách go hiomlán.</span></p>
<lb n="458"/>
<lb n="459"/><p><span>Isan gceathramhadh psailm aithnídh sé ar an</span>
<lb n="460"/><span>uile dhuine, díomhaoinios díthchéillidh na mbrégdhia,</span>
<lb n="461"/><span>nó na n-íodhal, do thréigion: filii hominum</span>
<lb n="462"/><span>... ut quid diligitis vanitatem, et quaeritis mendacium;</span>
<lb n="463"/><span>óir atá neoch iongantach ag teacht ó</span>
<lb n="464"/><span>Dhia chugaibh, ní ar shlighe geineamhna shíol</span>
<lb n="465"/><span>Ádhaimh, acht ó mhaighdin ar mhodh iongantach:</span>
<lb n="466"/><span>scitote quoniam mirificavit Dominus Sanctum</span>
<lb n="467"/><span>suum .i. Críosd ar Slánaightheóir dhobhí iongantach</span>
<lb n="468"/><span>ann a gheineamhuin, iongantach ann a</span>
<lb n="469"/><span>choimpreadh, iongantach ann a theaguisg, iongantach</span>
<lb n="470"/><span>ann a eiséirghe, etc.  Annsin iarraidh ar an</span>
<lb n="471"/><span>dream chédna dobhí ag imtheacht le díomhaoinus,</span>
<lb n="472"/><span>le brégaibh, agus le saobh-chreideadh diabhluidhe</span>
<lb n="473"/><span>na n-íodhal, aithrighe do dhénamh:</span>
<lb n="474"/><span>quae dicítis in cordibus vestris et in cubilibus</span>
<lb n="475"/><span>vestris compungimini.  Agus iar ttréigion na</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="476"/><p><span>n-íodhal, agus iar ndénamh aithrighe ar son a n-íodhaladhradh,</span>
<lb n="477"/><span>adeir riú iodhbairt ghlan cheart do</span>
<lb n="478"/><span>dhénamh don fhír-Dhia, .i. corp agus fuil an tSlánaightheóra</span>
<lb n="479"/><span>ar an altóir i n-Eagluis Chríosd i ngnéithibh</span>
<lb n="480"/><span>aráin agus fíona: sacrificate sacraficium Iustitiae ...</span>
<lb n="481"/><span>A fructu frumenti, vini, et olei sui multiplicati</span>
<lb n="482"/><span>sunt.  Agus críochnaigh - iarna rádh go raibh a</span>
<lb n="483"/><span>ndaoithin díobh sin le fagháil (multiplicati sunt) -</span>
<lb n="484"/><span>“dénfad feasda codladh agus comhnuidhe go síthchánta,”</span>
<lb n="485"/><span>.i. “gan imnidh”: in pace in idipsum</span>
<lb n="486"/><span>dormiam et requiescam.</span></p>
<lb n="487"/>
<lb n="488"/><p><span>Isan seiseadh psailm atá an nádúir dhaonna ag</span>
<lb n="489"/><span>caoineadh agus as casaoid a gér-bhroide agus a hainneise</span>
<lb n="490"/><span>i staid pheacaidh Ádháimh, agus í ag guidhe Dé um</span>
<lb n="491"/><span>thrócaire do dhénamh uirre agus a tógbháil as an</span>
<lb n="492"/><span>staid ghráineamhuil ann a raibh sí, síthcháin do</span>
<lb n="493"/><span>dhénamh léithe agus gan a beith ní sia míthaithneamhach</span>
<lb n="494"/><span>ann a láthair, ag rádh Domine, ne in</span>
<lb n="495"/><span>furore tuo arguas me, neque in ira tua corripias</span>
<lb n="496"/><span>me, “a Thiaghearna, ná himdhearg ann do chuthach</span>
<lb n="497"/><span>mé, agus ná smachtaigh ann t'fheirg mé; agus tar</span>
<lb n="498"/><span>cheann, a Thiaghearna, gur thuill mé d'fhearg</span>
<lb n="499"/><span>agus do mhí-ghnaoi, iompoigh, a Thiaghearna, agus</span>
<lb n="500"/><span>tárthaigh m'anam, do bhrígh nach bhfuil tairbhe</span>
<lb n="501"/><span>ná glóir dhuit mise an truaghán bocht do dhamnúghadh.”</span>
<lb n="502"/><span>Iar sin gabhaidh dóchus rena hais agus</span>
<lb n="503"/><span>goiridh ar gach aon chum aithrighe do dhénamh</span>
<lb n="504"/><span>ar son a ttréturacht, agus náire mhór do bheith go</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="505"/><p><span>tapaidh fóna bpeacaidh orra: erubescant, et</span>
<lb n="506"/><span>conturbentur omnes inimici mei; conturbentur et</span>
<lb n="507"/><span>erubescant valde velociter.</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>Caointear aindeisi agus anrógh na nádúire daonna</span>
<lb n="510"/><span>fó bhruid pheacaigh na sinnsear isan tsailm 50,</span>
<lb n="511"/><span>agus iarraidh an Slánaightheóir do theacht do réir</span>
<lb n="512"/><span>gheallamhna Dé i mbél na bhfádhaibh ó thús an</span>
<lb n="513"/><span>domhuin: ut justificéris in sermonibus tuis, et</span>
<lb n="514"/><span>vincas cum iudicaris.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>Psalmo 91, moltar Dia tréna thrócaire agus tréna</span>
<lb n="517"/><span>mhíorbhuilibh ionganthacha i n-ioncholnadh a</span>
<lb n="518"/><span>mhic: quia delectasti me, Domine, in factura tua;</span>
<lb n="519"/><span>et in operibus manuum tuarum exultabo, .i. i n-obair</span>
<lb n="520"/><span>shlánaighthe an domhuin.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>Isan tsailm 'na dhiaidh sin bheir solus dúinn</span>
<lb n="523"/><span>le spiorad fáistine ar staid na hEaguilse tar éis</span>
<lb n="524"/><span>theaguisg Chríosd agus na n-apstal, mur do úmhlaigh</span>
<lb n="525"/><span>peacachuibh móra agus lucht íodhail-adhartha don</span>
<lb n="526"/><span>tsoisgél agus mur do-chuadar fó chuing an tSlánaightheóra</span>
<lb n="527"/><span>tharruingios an fháidh chuige isna briathra</span>
<lb n="528"/><span>so: Dominus regnavit, decorem indutus est;</span>
<lb n="529"/><span>indutus est Dominus fortitudinem, “atá an Tiaghearna</span>
<lb n="530"/><span>arna ríghadh; tá sé arna eudughadh re</span>
<lb n="531"/><span>mórdhacht agus re neart,” dá chur i gcéill go rug sé</span>
<lb n="532"/><span>buaidh ar neart ifrinn.</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>Isan tsailm 100 tráchtaidh an rígh-fháidh go</span>
<lb n="535"/><span>mór ar thrócaire agus ar cheart Dé, mur do chuir sé</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="536"/><p><span>lena thrócuire a Mhac a' fulang báis agus páise le</span>
<lb n="537"/><span>sásadh do thabhairt do cheart Dé do maslaigheadh</span>
<lb n="538"/><span>leis an bpeacadh: misericordiam et iuditium</span>
<lb n="539"/><span>cantabo tibi, Domine.  Adeir sé i bpearsainn</span>
<lb n="540"/><span>Chríosd isan tsailm chédna: “siubhalaim i neamhchionta</span>
<lb n="541"/><span>mo chroidhe i lár mo theaghlaigh,”</span>
<lb n="542"/><span>perambulabam in innocentia cordis mei, in medio</span>
<lb n="543"/><span>domus meae, .i. is naomhtha glan an teagusg agus</span>
<lb n="544"/><span>an siompla dothug mé don Eagluis is teaghlach</span>
<lb n="545"/><span>dhamh; agus adeir fós go ndiúltaighionn do lucht</span>
<lb n="546"/><span>uabhair agus aindlighe, agus nach áil leis a chorp do</span>
<lb n="547"/><span>thabhairt dáibh i Sacrameint na hAltóra: superbo</span>
<lb n="548"/><span>oculo et insatiabili corde, cum hoc non edebam.</span>
<lb n="549"/><span>Adeir iar sin go scriosfa sé go moch, .i. go luath,</span>
<lb n="550"/><span>uile chiontachuibh na talmhan, agus go ngearrfadh</span>
<lb n="551"/><span>amach ó chathraigh an Tiaghearna an uile aindlightheach:</span>
<lb n="552"/><span>in matutinis interficiebam omnes peccatores terrae, ut disperderem</span>
<lb n="553"/><span>de civitate Domini omnes operantes iniquitatem.  Ag sin an</span>
<lb n="554"/><span>breitheamhnus déighionach.</span></p>
<lb n="555"/>
<lb n="556"/><p><span>Tráchtaidh an tsailm 118 i mórán d'áitibh ar</span>
<lb n="557"/><span>Chríosd, óir adeir go bhfuil an talamh líonta dá</span>
<lb n="558"/><span>thrócaire; tuigthear ioncholnadh an mhic leis</span>
<lb n="559"/><span>sin: misericordia Domini plena est terra.  Iarraidh</span>
<lb n="560"/><span>annsin, ó tháinicc i gcoluinn daonna, a reacht</span>
<lb n="561"/><span>do mhúnadh dhó: justificationes tuas doce me.</span>
<lb n="562"/><span>Agus is uime iarrus sin, ionnus go ttuigfeadh méd</span>
<lb n="563"/><span>an tsóláis dobhí le fagháil ag an domhan an uair</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="564"/><p><span>dothiucfadh an tairngiortach: ut consoletur</span>
<lb n="565"/><span>(me) secundum verbum tuum.  Féch Defecit in</span>
<lb n="566"/><span>salutare tuum (anima mea) et in verbum tuum</span>
<lb n="567"/><span>supersperavi, .i. “do mheirtnigh mh'anum chum</span>
<lb n="568"/><span>do shlánaighthe Íosa Críosd, agus dobhí mho</span>
<lb n="569"/><span>lán-ndóchus ann do bhréithir lér gheall tú</span>
<lb n="570"/><span>dhúinn é.”</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>Tá Críosd fós ag labhairt air féin leis an Athair</span>
<lb n="573"/><span>Síorruidhe go follusach isan tsailm 118, ag rádh,</span>
<lb n="574"/><span>Domine, probasti me, et cognovisti me, .i. “a</span>
<lb n="575"/><span>Thiaghearna, fuair tú eólus taithneamhach</span>
<lb n="576"/><span>orum”; tu cognovisti sessionem meam et resurrectionem</span>
<lb n="577"/><span>meam, .i. “mo chomhnuidhe isan uaigh</span>
<lb n="578"/><span>agus m'eiséirghe, agus ón tsíorruighacht is feas duit mo</span>
<lb n="579"/><span>smuainibh.”  Non est sermo in lingua mea, etc.,</span>
<lb n="580"/><span>.i. “níl focal ann mo shoisgél nach feas duit a</span>
<lb n="581"/><span>bheith taithneamhach.”  Tu formasti me, et</span>
<lb n="582"/><span>posuisti super me manum tuam .i. “do chum tú</span>
<lb n="583"/><span>i mbroinn na hÓighe mé, agus do-rinne tú mo athchuma</span>
<lb n="584"/><span>glórmhur iar n-eiséirghe damh as broinn</span>
<lb n="585"/><span>na huaighe.”  “Ní féidir leam teasdus iomlán do</span>
<lb n="586"/><span>thabhairt ar h'eólus iongantach orum,” mirabilis</span>
<lb n="587"/><span>facta est scientia tua ex me; confortata est, et non</span>
<lb n="588"/><span>potero ad eam.  Agus ní hiongnadh sin, óir níor</span>
<lb n="589"/><span>sgar tú lém anm ná le mo chorp, i bhflaithios,</span>
<lb n="590"/><span>ar an talamh, is an uaigh, ná lem anm i</span>
<lb n="591"/><span>n-ifrionn - Quod semel assumpsit verbum divinum</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="592"/><p><span>nunquam amisit - Confitebor tibi, quia terribiliter</span>
<lb n="593"/><span>magnificatus es in me, .i. “molfaidh mé thú do</span>
<lb n="594"/><span>bhrígh go ndearnadh go hiongantach mé isan</span>
<lb n="595"/><span>ioncholnadh, agus isan éirghídh glórmhur.”  Agus</span>
<lb n="596"/><span>iar maoidheadh na mór-thiodhlaicibh sin ann</span>
<lb n="597"/><span>a phearsainn féin, labhraidh sé ar bhaill laga</span>
<lb n="598"/><span>ineirteach a chuirp mhistiocdha, .i. a Eaguilse,</span>
<lb n="599"/><span>ag iarraidh cabhartha ar an Athair Síorruidhe,</span>
<lb n="600"/><span>ag rádh, Dies formabuntur et nemo in eis, .i.</span>
<lb n="601"/><span>“Sgriosfuidhear an saoghal so, tiucfaidh an</span>
<lb n="602"/><span>eiséirghe, agus níl duine nach ttiucfaidh ann.”  Ó</span>
<lb n="603"/><span>créd an gáirdeachus bhés ar na fíréin dobhíodh</span>
<lb n="604"/><span>dod shíor-mholadh ar an tsaoghal so an lá ód,</span>
<lb n="605"/><span>an uair bhéid arna nglórughadh!  Agus is mór</span>
<lb n="606"/><span>an uibhir bhias ann díobh, óir “béid comh</span>
<lb n="607"/><span>líonmhur le gaineamh na trágha.”  Agus “is</span>
<lb n="608"/><span>mór an onóir liom-sa sin,” mihi autem nimis</span>
<lb n="609"/><span>honorificáti sunt amici tui, Deus.  “Béd-sa féin</span>
<lb n="610"/><span>'na bhfochair ann do sheilbh-se,” Exurrexi, et</span>
<lb n="611"/><span>adhuc sum tecum.  Gidh eadh, a Dhia mhóir, ó</span>
<lb n="612"/><span>chinn tú ar na peacachaibh do dhíansgrios an</span>
<lb n="613"/><span>lá ód, fuaigeórad-sa uaim féin iad, “a dhream</span>
<lb n="614"/><span>fhuilteach imghidh uaim,” viri sanguinum,</span>
<lb n="615"/><span>declinate a me, “imghidh a dhream ro-mhallaighthe</span>
<lb n="616"/><span>a' fulang pian síorruidhe go hifrionn.”</span>
<lb n="617"/><span>Siúd an dream, a Thiaghearna, dobhíodh ag</span>
<lb n="618"/><span>tarcuisniughadh na bhfírén, do-níodh iolach</span>
<lb n="619"/><span>magaidh agus fonómhaid dona diosciobal agus dona</span>
<lb n="620"/><span>fíréin do ghrádhaigh thú, do mheas le heasbhaidh</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="621"/><p><span>creidigh agus dóchuis gur leamh dháibh sealbh do</span>
<lb n="622"/><span>chathrach-sa iar n-eiséirghe na gcorp d'iarraidh:</span>
<lb n="623"/><span>quia dicítis in cogitatione: accipient in vanitate</span>
<lb n="624"/><span>civitates tuas.  “Máseadh féch féin, a Thiaghearna,</span>
<lb n="625"/><span>mur d'fhuathaigh meise féin iad so.”  Proba</span>
<lb n="626"/><span>me, Deus, et scito cor meum.  “Féch fós nár lean</span>
<lb n="627"/><span>mé slighe chiontach ar bith; dá bhrígh sin treóruigh</span>
<lb n="628"/><span>don bheatha shuthain mé,” deduc me in</span>
<lb n="629"/><span>via aeterna.</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>Measaigh dream eile gurab ar bhreathnughadh</span>
<lb n="632"/><span>na ndaoine gcráibhtheach ar an mbreitheamhnus</span>
<lb n="633"/><span>ndéighionach thráchtus an tsailm so; agus níl</span>
<lb n="634"/><span>sin ag cur toirmisg ar a tuigsin mur so; óir is</span>
<lb n="635"/><span>iomdha ciall do cheap Dia do bhriathraibh an</span>
<lb n="636"/><span>Scriptúir nach bíonn contrárdha.</span></p>
<lb n="637"/>
<lb n="638"/><p><span>Tá an rígh-fháidh isan tsailm ndéighionach don</span>
<lb n="639"/><span>tSailtuir ag iarruidh ar gach uile dhuine Críosd</span>
<lb n="640"/><span>do mholadh ar gach uile mhodh: laudate</span>
<lb n="641"/><span>Dominum in sanctis eius, secundum multitudinem</span>
<lb n="642"/><span>magnitudinis eius in sono tubae, in psalterio et</span>
<lb n="643"/><span>cithera, etc.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>AN CÚIGEADH ALT</span>
<lb n="646"/><span>ANN A TTRÁCHTAR GO HATHCHUMAIR AR NA</span>
<lb n="647"/><span>FÁIDHIBH MÓRA AGUS BEAGA.</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>Is uime goirthear fáidhibh móra don cheathrar</span>
<lb n="650"/><span>tosanach dona fáidhibh, .i. Isaiah, Ieremias cona</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="651"/><p><span>chléireach Barúch, Ezechiel, agus Daniel, do bhrígh</span>
<lb n="652"/><span>gurab iad is forleithiodaigh do sgríobh, agus gur</span>
<lb n="653"/><span>dáibh is mó do dháil an Spiorad Naomh d'fhoircheadlaibh</span>
<lb n="654"/><span>agus do theagaisg dhiadha.  Agus is</span>
<lb n="655"/><span>uime goirthear fáidhibh beaga don dá fhear dhécc</span>
<lb n="656"/><span>eile, do bhrígh nach ttug an Spiorad Naomh an</span>
<lb n="657"/><span>líonmhuireacht chédna bhriathar agus teaguisg</span>
<lb n="658"/><span>dháibh; óir do sgríobhadar go coimsigh athghearr</span>
<lb n="659"/><span>na fuighle do dháil an Spiorad Naomh dháibh.</span></p>
<lb n="660"/>
<lb n="661"/><p><span>Tráchtaigh na fáidhibh go prionnsapálta ar</span>
<lb n="662"/><span>cheithre neithe, mur is lér do gach aon léighfios</span>
<lb n="663"/><span>an chéd-chaibidil don fháidh Isaias.  Maoidhidh</span>
<lb n="664"/><span>ar tús mór-thiodhlaicibh Dé don phobal, mur</span>
<lb n="665"/><span>deir Isaias: filios enutrivi, “do oil mé agus dothug</span>
<lb n="666"/><span>mé suas clann.”  Isan dara háit do-bheir iomardadh</span>
<lb n="667"/><span>agus imdheargadh fóna ndobhuidheachas agus fóna</span>
<lb n="668"/><span>ndroch-choinghioll dáibh, agus is uime sin adeir:</span>
<lb n="669"/><span>ipsi autem spreverunt me, “agus do tharcuisnighdar</span>
<lb n="670"/><span>mé.”  Isan treas áit réimhinnsidh uilc mhóra</span>
<lb n="671"/><span>dhíoghaltacha do bheith le teacht orra: vae</span>
<lb n="672"/><span>genti peccatríci, populo gravi iniquitate, “mairg</span>
<lb n="673"/><span>don chineadh pheacach, don phobal throm le</span>
<lb n="674"/><span>héigceart.”  Isan gceathramhadh áit do-bheir</span>
<lb n="675"/><span>sólás agus misneach don phobal, ag geallamhuin</span>
<lb n="676"/><span>maithios iar ndénamh aithrighe dháibh, agus go</span>
<lb n="677"/><span>háirighthe ag geallamhuin an tSlánaightheóra</span>
<lb n="678"/><span>Íosa Críosd dáibh.  Agus is é sin is críoch agus is</span>
<lb n="679"/><span>cosbóir dá ráitibh go hiomlán; ag sin réim na</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="680"/><p><span>bhfádh do bhrígh gurab ar mhódh seanmóra do</span>
<lb n="681"/><span>labhradar agus do sgríobhadar a saothair go hiomlán.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>Labhraidh na fáidhibh go minicc ar chineadhacha</span>
<lb n="684"/><span>eachtrannacha dá ngoirthigh na Geintíligh,</span>
<lb n="685"/><span>do bhrígh nár thréig Dia iad go hiomlán gan cáil</span>
<lb n="686"/><span>éigin chúraim do bheith aige ionnta.  Agus fós,</span>
<lb n="687"/><span>an uair do réimhinnseadh na fáidhibh neithe</span>
<lb n="688"/><span>orra dobhíodh 'na dhiaidh sin arna gcoimhlíonadh</span>
<lb n="689"/><span>go luath, do chreideadh gach aon an uile ní uatha,</span>
<lb n="690"/><span>dá madh grod nó cian an coimhlíonadh; agus tar</span>
<lb n="691"/><span>cheann go mbíodh meas mór ag cách orra, ní</span>
<lb n="692"/><span>rabhadar ariamh gan náimhdibh díoghaltacha do</span>
<lb n="693"/><span>mhaslaigheadh agus do bhásaigheadh go mí-thrócaireach</span>
<lb n="694"/><span>iad, do bhrígh go mbídís do ghnáth ag</span>
<lb n="695"/><span>imdheargadh na bpeacach.</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>Ar dhá mhodh do-níodh na fáidhibh a bhfáistinibh,</span>
<lb n="698"/><span>.i. lena mbriathraibh agus lena ngníomhaibh,</span>
<lb n="699"/><span>lé gcuireadhdís i gcéill do chách, i bhfighir agus i</span>
<lb n="700"/><span>gcosmhalacht, gach maith nó gach mór-olc dá</span>
<lb n="701"/><span>mbíodh a' teacht orra; mur do shiubhladh</span>
<lb n="702"/><span>Ieremias tré shráidibh Ierusalem agus ualach</span>
<lb n="703"/><span>mór do shlabhridhibh iarnuidhe air, ag réimhinnsin</span>
<lb n="704"/><span>go ttiuccfadh neart na Caldea ar na</span>
<lb n="705"/><span>Iudaighibh agus go ttiubhradh leó i mbroid agus i ngéibhinn</span>
<lb n="706"/><span>go Babilón íad.  Dothug Dia fós ordúghadh</span>
<lb n="707"/><span>don fháidh Oseas méirdreach choitcheann do</span>
<lb n="708"/><span>phósadh, agus clann do bhuain eisde, dá chur i</span>
<lb n="709"/><span>gcéill go raibh an Sinagóg lér ghlac Dia mur</span>
<lb n="710"/><span>chéile ag imtheacht le méirdreachus nó le adhaltrannus</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="711"/><p><span>íodhal-adhartha agus go bhfaicfídh diaidh</span>
<lb n="712"/><span>i ndiaidh i ttrí staidibh í, .i. ó aimsir Iehu go</span>
<lb n="713"/><span>haimsir Zachariais, an treas glún uaidhe síos, ann</span>
<lb n="714"/><span>ar thraothaigh ríghacht Israel.  Goirthear Iesrael</span>
<lb n="715"/><span>don chéd-staid di, curthar i gcéill leis an ainm</span>
<lb n="716"/><span>d'ordaigh Dia a thabhairt ar céd-ghein na fáidhe</span>
<lb n="717"/><span>Oseas leis an stríopaigh, .i. Iesrael.  Leis an ní</span>
<lb n="718"/><span>so do thuigsin, bíodh 'fhios agad go rug an</span>
<lb n="719"/><span>stríopach dias mhac agus inghean don fháidh.  d'órdaigh</span>
<lb n="720"/><span>Dia dhó Iesrael do ghairm don chéd-mhac,</span>
<lb n="721"/><span>dá chur i gcéill go sgriosfaidh sé teaghlach agus sliocht</span>
<lb n="722"/><span>Iehu ar mhachaire Iesrael.  Iar sin dorug sí</span>
<lb n="723"/><span>inghean dár ordaigh Loruhama do ghairm uirre</span>
<lb n="724"/><span>mur ainm.  Ciallaidh sin, nach dénfaidhe ón am</span>
<lb n="725"/><span>sin amach truaighe ná trócuire do Israel, óir go</span>
<lb n="726"/><span>mbeith a bhflaithios ríoghdha arna chríochnughadh.</span>
<lb n="727"/><span>Iar sin dorug an mhéirdreach mac</span>
<lb n="728"/><span>eile dár gairmeadh Loámi, .i. “ní sibh mo phobal</span>
<lb n="729"/><span>agus ní mise bhur nDia.”  Ciallaidh sin an staid a</span>
<lb n="730"/><span>rabhdar an uair do sgrios agus do dhíbir an-neart na</span>
<lb n="731"/><span>nGeintíleach íodhal-adharthach iad, agus uaidhe sin</span>
<lb n="732"/><span>amach do dhiúlt Dia dháibh.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>DON FHÁIDH ISAIAS.</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>Tráchtaigh Isaias ar Chríosd ar feadh 66</span>
<lb n="737"/><span>caib., níos forleithiodaigh ar Chríosd ná aon-fháidh</span>
<lb n="738"/><span>eile dona fáidhibh, agus goirthear fáidh</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="739"/><p><span>shoibhisgélta dhe, Propheta Evangelicús, do bhrígh</span>
<lb n="740"/><span>go ttráchtann comh follasach sin ar Chríosd, ar</span>
<lb n="741"/><span>a apsduil, agus ar dhálaibh na hEaguilse is gach am,</span>
<lb n="742"/><span>gur mó is iontsamhalta le soibhisgél do-bheuradh</span>
<lb n="743"/><span>teisd agus faisnéis ar neithe do-chonnairc é, ná le</span>
<lb n="744"/><span>fáidh do gheallfadh na neithe bhí re teacht.  Do</span>
<lb n="745"/><span>chuir sé fós a shaothar i bhfoirm agus i n-eagar</span>
<lb n="746"/><span>fhoghlamtha fhíor-mhilis, agus is uime sin do ordaigh</span>
<lb n="747"/><span>Críosd a leabhar lena bheith dá leughadh i ttús</span>
<lb n="748"/><span>na bhfáidhibh ann a Eagluis féin.  Agus ní raibh</span>
<lb n="749"/><span>aon-leabhar do leabhraibh na bhfádh is tairbhigh</span>
<lb n="750"/><span>ná é agus is mó do tharruing dona Geintíligh chum</span>
<lb n="751"/><span>an chreidigh Chríosdeamhuil iná é; bíodh 'fhiadhnuise</span>
<lb n="752"/><span>sin ar thaoisioch banríoghna na hEtiopia</span>
<lb n="753"/><span>dá ngoirthear eunuch nó cailltéanach i nGníomharthaibh</span>
<lb n="754"/><span>na nApsdal, cap. 8.</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>Do réimhinnis sé fós mórán ar na ríghthibh do</span>
<lb n="757"/><span>bhí i gcomhaimsir ris: Ozia, Ioathan, Achas agus</span>
<lb n="758"/><span>Ezechias.  Do réimhinnis fós mórán dona huilc</span>
<lb n="759"/><span>dotháinicc ar chrích na Iudea, ar chathraigh</span>
<lb n="760"/><span>Ierusalem, agus ar na críochaibh fa coimhneasa</span>
<lb n="761"/><span>dhóibh, ní do mhédaigh go mór a mheas imeasg</span>
<lb n="762"/><span>a choimhthíorthachaibh.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>Isan dara caibidil do gheall gurab as cathraigh</span>
<lb n="765"/><span>Ierusalem dorachadh an soisgél ar ttús imeasg</span>
<lb n="766"/><span>na nGeintíleachuibh, agus réimhinnsidh díthchioll agus</span>
<lb n="767"/><span>dúthracht na nGeintíleachaibh féin ag tarruing</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="768"/><p><span>a chéile dá éis sin chum an chreidigh fhírinnigh:</span>
<lb n="769"/><span>et ibunt populi multi, et dicent: venite, ascendamus</span>
<lb n="770"/><span>ad montem Domini, etc.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>Isan .7. caibidil réimhinnsidh coimpreadh</span>
<lb n="773"/><span>Chríosd ó mhaighdin, agus innsidh isan áit chédna</span>
<lb n="774"/><span>gur mhian le Achaz mallaighthe sin do thoirmeasg</span>
<lb n="775"/><span>d'eagla mí-mheasa do thabhairt dá íodhail</span>
<lb n="776"/><span>nó dá dhéaibh bréige.  Ag so mur deir: propter</span>
<lb n="777"/><span>hoc dabit Dominus ipse vobis signum: ecce virgo</span>
<lb n="778"/><span>concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen ejus</span>
<lb n="779"/><span>Emanuel, .i. “béidh maighdion arna torrcheadh agus</span>
<lb n="780"/><span>béraidh mac dá ngoirfidhar Emanuel, .i. “Dia</span>
<lb n="781"/><span>'nar measg,” mur ainm, etc”.</span></p>
<lb n="782"/>
<lb n="783"/><p><span>Isan .8. caibidil iarraidh sé airtiogal creidigh</span>
<lb n="784"/><span>eiséirghe Chríosd ó bhás do sgríobhadh i rolla</span>
<lb n="785"/><span>mhór, do bhrígh gur bha rúndiamhair mhór sin.</span>
<lb n="786"/><span>Ag so mur deir: sume tibi librum magnum seu</span>
<lb n="787"/><span>grandem, scribe in eo stylo hominis: velociter</span>
<lb n="788"/><span>spolia detrahe; cito praedare, .i. “glac cugad</span>
<lb n="789"/><span>rolla mór, agus sgríobh ann le peann daonna:</span>
<lb n="790"/><span>deifrigh, tóig chugad an édáil; brosduigh le</span>
<lb n="791"/><span>creich,” ag cur i gcéill mur do shlad Críosd ifrionn</span>
<lb n="792"/><span>lena eiséirghe.</span></p>
<lb n="793"/>
<lb n="794"/><p><span>Isan .9. caibidil labhraidh mórán ar Chríosd,</span>
<lb n="795"/><span>go háirighthe mur do shaor lena theagusg agus lena</span>
<lb n="796"/><span>mhíorbhúilibh mórán dona puibleachaibh ó chuing</span>
<lb n="797"/><span>agus ó sclábhaíghacht an diabhuil: alleviata est</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="798"/><p><span>terra Zabulon, etc. - Féch Matha isan .4. caib.</span>
<lb n="799"/><span>v.15,16,17. - Agus adeir, aggravata est via maris</span>
<lb n="800"/><span>trans Iordanem Galilaeae gentium, “tá slighe na</span>
<lb n="801"/><span>fairge an taobh thall do Iordain i nGaililea na</span>
<lb n="802"/><span>gcineadhach arna ghortughadh, lér réimhinnis</span>
<lb n="803"/><span>an fáidh an t-imdheargadh dothug Críosd 'na</span>
<lb n="804"/><span>dhiaidh sin do Chorrozain agus do Bhethzaida ag</span>
<lb n="805"/><span>rádh: vae tibi Corrozain, vae tibi Bethzaida, etc.</span></p>
<lb n="806"/>
<lb n="807"/><p><span>Isan .10. caib., maoidhidh sé go lúthgháireach</span>
<lb n="808"/><span>méd na glóire agus na hónóra dofuair Críosd as</span>
<lb n="809"/><span>crann na páise: factus est principatus super</span>
<lb n="810"/><span>humerum ejus, etc.  Innsidh le teacht an Tiaghearna</span>
<lb n="811"/><span>Íosa go mbeith Israel arna scrios: verbum</span>
<lb n="812"/><span>misit Dominus in Iacob, et cecidit in Israel, .i.</span>
<lb n="813"/><span>cloch leónta na Iudaigheach ainchreidmheach.</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>Isan .11. caib. do-bheir faisnéis ar choimpreadh,</span>
<lb n="816"/><span>ar naomhthacht agus ar mhórdhacht Chríosd: egredietur</span>
<lb n="817"/><span>virga de radice Iessae, etc., “tiucfaidh slat</span>
<lb n="818"/><span>amach as fréimh Iesse,” .i. tiocfaidh planda ar</span>
<lb n="819"/><span>shliocht Dháibhídh Rígh; et requiescet super eum</span>
<lb n="820"/><span>spiritus Domini, etc., “agus coimhneóchaidh spiorad</span>
<lb n="821"/><span>an Tiagharna air,” .i. an diadhacht.  Ipsum deprecabuntur</span>
<lb n="822"/><span>gentes, “tiocfaidh na cineadhachaibh dá</span>
<lb n="823"/><span>ghuidhe”; et erit sepulchrum ejus gloriosum,</span>
<lb n="824"/><span>“beidh a thomba glórmhur,” .i. an domhan ag</span>
<lb n="825"/><span>teacht dá onórughadh.</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>Adeir isan .12. caib. le gach aon buidheachas</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="828"/><p><span>do thabhairt do Dhia ar son ioncholnuighthe a</span>
<lb n="829"/><span>Mheic.  Et dicés in illa die: confitebor tibi, Domine,</span>
<lb n="830"/><span>quia iratus es mihi, .i. “adeuraidh tú an lá sin,</span>
<lb n="831"/><span>molaim thú, a Thiaghearna, tar cheann go raibh</span>
<lb n="832"/><span>tú feargach liom”; do bhrígh gur chuir tú Slánaightheóir</span>
<lb n="833"/><span>chugam agus go ttug tú deoch ícshláinte</span>
<lb n="834"/><span>as seacht srotháin na Sacrameintibh dhamh:</span>
<lb n="835"/><span>haurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris.</span></p>
<lb n="836"/>
<lb n="837"/><p><span>Isan .19. caib. réimhinnsidh mur bheith an</span>
<lb n="838"/><span>Creideamh Críosdeamhuil arna ghlacadh le lucht</span>
<lb n="839"/><span>na hÉgipte: in die illa erit altare Domini in</span>
<lb n="840"/><span>medio terrae Egypti, .i. “isna laithibh sin béidh</span>
<lb n="841"/><span>altóir an Tiagharna i lár na hÉgipte”.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>Isan gcaib. 26 innsidh an gáirdeachas agus an</span>
<lb n="844"/><span>lúthgháire bhés ar na fíréin iar ndul go flaithius</span>
<lb n="845"/><span>dóibh, áit i mbéidh ag síormholadh Dé re saoghal</span>
<lb n="846"/><span>na saoghal.  In illa die cantabitur canticum istud</span>
<lb n="847"/><span>in terra Iuda: urbs fortitudinis nostrae, etc.</span>
<lb n="848"/><span>Tuigid aroile gurab í so gáir bhuidheachuis na</span>
<lb n="849"/><span>ndrong dothig isteach isan Eagluis tré dhorus an</span>
<lb n="850"/><span>bháisdeadha.  Dá bhrígh sin is féidir an Eagluis</span>
<lb n="851"/><span>mhíleata, na coimhghlice, ar an talamh, nó</span>
<lb n="852"/><span>Eagluis na mbuadh i bhflaithios do thuigsin</span>
<lb n="853"/><span>as.</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>Isan gcaib. 35 do-bheir sólás dona Iudaighibh</span>
<lb n="856"/><span>ag réimhinnsin dáibh go mbeith trí hadhbhair</span>
<lb n="857"/><span>mhóra gairdiochais agus lúthghára le linn Chríosd</span>
<lb n="858"/><span>ag gach aon: 1 iomadamhlacht na gcineadhachaibh</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="859"/><p><span>bheith ag tréigion a ndéaibh bréige agus a'</span>
<lb n="860"/><span>teacht isteach fó chuing chrábhaigh agus creidigh:</span>
<lb n="861"/><span>laetabitur deserta; 2 neart agus cródhacht na gcreidmheach:</span>
<lb n="862"/><span>confortate manus dissolutas, etc.;</span>
<lb n="863"/><span>3 scrios agus díláithriughadh na ndeamhan: in</span>
<lb n="864"/><span>cubilibus in quibus dracones habitabunt, .i. “i</span>
<lb n="865"/><span>n-ionadaibh comhnuidhe na ndragún,” .i. na</span>
<lb n="866"/><span>n-íodhal ndiabluidhe.  Béidh Eagluis Chríosd</span>
<lb n="867"/><span>mur fheur, mur luachair ghlais, nó mur ghiolcaigh</span>
<lb n="868"/><span>i n-umhlacht ag fás.  Béidh slighe mhór</span>
<lb n="869"/><span>annsin: et erit ibi semita, .i. slighe do lucht coimhlíonta</span>
<lb n="870"/><span>na gcoimhairleacha soisgélda, agus slighe do</span>
<lb n="871"/><span>lucht coimhlíonta na n-aithionta: viam mandatorum</span>
<lb n="872"/><span>tuorum cucurri, etc.</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>Isan .40. caib. réimhinnsidh teaguisg agus progceaptaibh</span>
<lb n="875"/><span>Eóin Baisde ar an bhfásach: vox</span>
<lb n="876"/><span>clamantis in deserto, “guth an nuall-ghubhaigh ar</span>
<lb n="877"/><span>an bhfásach.”  “Agus tusa, a Shióin, do-bheir</span>
<lb n="878"/><span>sgéla maithe leat, éirigh suas ar an tsliabh árd,”</span>
<lb n="879"/><span>.i. tusa, a Eóin, dic civitatibus Iuda, “abair le</span>
<lb n="880"/><span>cathrachaibh Iuda”: ecce Deus vester venit,</span>
<lb n="881"/><span>“féchaidh ar tTiagharna arna theacht, agus a luaidheacht</span>
<lb n="882"/><span>maille ris”: ecce merces ejus cum eo, .i. an</span>
<lb n="883"/><span>diadhacht is tuarusdal dona fíréin.</span></p>
<lb n="884"/>
<lb n="885"/><p><span>Isan .42. caib. molaidh Críosd i bpearsainn an</span>
<lb n="886"/><span>Athar Shíorruidhe ag rádh: ecce servus meus,</span>
<lb n="887"/><span>suscipiam eum, “féch mo shearbhfoghantaigh,</span>
<lb n="888"/><span>gabhaim leis”; electus meus, complacuit sibi in</span>
<lb n="889"/><span>illo anima mea, “mo rogha a bhfuil dúil nó grádh</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="890"/><p><span>m'anama; “do chuir mé mo spiorad air,” dedi</span>
<lb n="891"/><span>spiritum meum super eum.</span></p>
<lb n="892"/>
<lb n="893"/><p><span>Isan gcaib. 45 tig ón nfighir gusan fhírinne</span>
<lb n="894"/><span>fó phearsuinn Chyruis d'fhuasguil an pobal</span>
<lb n="895"/><span>Iudaigheach agus tug saoirse as broid na Babilóine</span>
<lb n="896"/><span>dháibh.  Iarraidh an fháidh Mac Dé do theacht</span>
<lb n="897"/><span>as na flaithis, agus colann thalmhuidhe do ghlacadh</span>
<lb n="898"/><span>i mbroinn na fíor-Óighe agus teacht go luath le cabhair</span>
<lb n="899"/><span>chum an chinidh daonna.  Rorate, coeli, desuper, et</span>
<lb n="900"/><span>nubes pluant Iustum; aperiatur terra, et germinet</span>
<lb n="901"/><span>Salvatorem, .i. “feraidh-se ón aird thuas, a neamha,</span>
<lb n="902"/><span>agus doirteadhdís na neóill anuas an fírén, fosgladh</span>
<lb n="903"/><span>an talamh agus fásadh an Slánaightheóir amach</span>
<lb n="904"/><span>as.”</span></p>
<lb n="905"/>
<lb n="906"/><p><span>Is san gcaib. 49 do-ní Críosd casaoid ar an</span>
<lb n="907"/><span>bpobal Iudaigheach do chuir suas dó agus nár chreid</span>
<lb n="908"/><span>dó, tar éis a shaothair agus a shaoghail do chaitheamh</span>
<lb n="909"/><span>leó.  Ag so mur deir: in vacuum laboravi, sine</span>
<lb n="910"/><span>causa et vané fortitudinem meam consumpsi, .i.</span>
<lb n="911"/><span>“is folamh mo shaothar, is gan adhbhar, agus is</span>
<lb n="912"/><span>díomhaoin do chaith mé mo neart.”  Freagraidh an</span>
<lb n="913"/><span>t-Athair Síorruidhe agus do-bheir sólás dó, ag rádh</span>
<lb n="914"/><span>nár leór leis mur shéirbhís dó a bheith ag tógbháil</span>
<lb n="915"/><span>threabha Iacóib nó bheith ag aisiog dhrídair</span>
<lb n="916"/><span>nó dhiasacha fiadha Israel, acht go gcuirfeadh</span>
<lb n="917"/><span>cineadhachaibh an domhuin ó thuargabháil gréine</span>
<lb n="918"/><span>go fuineadh fó smacht agus fó umhlacht dó: parum</span>
<lb n="919"/><span>est ut sis mihi (servus) ad suscitandas tribus Iacob,</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="920"/><p><span>et faeces Israel convertendas; ecce dedi te in lucem</span>
<lb n="921"/><span>gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae.</span>
<lb n="922"/><span>Agus adeir 'na dhiaidh sin, “is ar an deagh-uair</span>
<lb n="923"/><span>do-chualaidh mé thú agus i ló an tslánaighthe do</span>
<lb n="924"/><span>chobhraigh mé thú,” in tempore beneplacíto</span>
<lb n="925"/><span>exaudivi te, et in die salutis auxiliatus sum tui.</span>
<lb n="926"/><span>“Ionnus go n-aibeóra leis an druing cheangailtidh,</span>
<lb n="927"/><span>“imghidh,” agus leis an druing atá i ndorchaidis,</span>
<lb n="928"/><span>“taisbénaidh sibh féin,” ut diceres his qui vincti</span>
<lb n="929"/><span>sunt: exite; et his qui in taenebris: revelamini.</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>Atá an chuid eile don leabhar a' labhairt mur</span>
<lb n="932"/><span>an gcédna, féch cap. 53, an caib. 63 agus an caib. 66,</span>
<lb n="933"/><span>agus annsin chríochnaighios ag réimhinnsin</span>
<lb n="934"/><span>go ttiucfaidh an domhan uile do láthair Chríosd</span>
<lb n="935"/><span>chum an bhreitheamhnuis ndéighionaigh.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>AN .6. HALT</span>
<lb n="938"/><span>DON FHÁIDH IEREMIAS.</span></p>
<lb n="939"/>
<lb n="940"/><p><span>Do sgríobh Ieremias 52 chaibidil ann a ttráchtann</span>
<lb n="941"/><span>ar na neithibh is gnáthach leis na fáidhibh</span>
<lb n="942"/><span>go coitcheann.  Labhraidh ar mhórán maille le</span>
<lb n="943"/><span>heagar agus le comhcheangal; agus arís do réir mur</span>
<lb n="944"/><span>ghluaisios an Spiorad Naomh é, labhraidh ar</span>
<lb n="945"/><span>mhórán do neithibh go coimiosgach, agus níor dhearmuid</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="946"/><p><span>sé labhairt ar Chríosd, óir isan ochtmhadh</span>
<lb n="947"/><span>caib. adeir: vere mendacium operatus est styllus</span>
<lb n="948"/><span>mendax scribarum, .i. “is brég dháríribh do chuir</span>
<lb n="949"/><span>peann brégach na scríbaibh síos.  Confusi sunt</span>
<lb n="950"/><span>sapientes, perterriti, et capti sunt, verbum enim</span>
<lb n="951"/><span>Domini projecerunt, et sapientia nulla est in eis,</span>
<lb n="952"/><span>“tá náire ar na daoine críonna, atáid ar líothadh</span>
<lb n="953"/><span>agus arna ngabháil, óir do dhiúltadar do bhréithir an</span>
<lb n="954"/><span>Tiaghearna,” .i. do thréigiodar Mac Dé dá ngoirthear</span>
<lb n="955"/><span>an Bhriathar Shíorruidhe; agus adeir nach</span>
<lb n="956"/><span>bhfuil gliocas nó críonnacht ar bith ionnta óir</span>
<lb n="957"/><span>gur thruaillidhsiod an Scriptúir diadha féin.</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>Labhraidh mórán eile air, i n-ionadaibh eile,</span>
<lb n="960"/><span>léigh an .23. caib. agus go speisialta Leabhar na</span>
<lb n="961"/><span>hEólchuire dá ngoirthear go coitcheann Threni</span>
<lb n="962"/><span>nó Lamentationes Ieremiae; agus mur labhras</span>
<lb n="963"/><span>ann do-ní sé go healadhanta glic trí shórt eólchuire</span>
<lb n="964"/><span>nó dóláis isan leabhar so.</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>Isan gcéd-chaibidil caoinidh sé staid dhólásaigh</span>
<lb n="967"/><span>na nádúire daonna iarna truailliughadh le peaca</span>
<lb n="968"/><span>na sinnsior.</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>Isan treas caibidil caoinidh sé pianta agus dóláis</span>
<lb n="971"/><span>an tSlánaightheóra Íosa Críosd ag fulang báis agus</span>
<lb n="972"/><span>páise ar son an chinidh dhaonna.</span></p>
<lb n="973"/>
<lb n="974"/><p><span>Isan gcúigeadh caib. caoinidh sé staid na</span>
<lb n="975"/><span>ndaoine tar éis pháise an tSlánaightheóra.  Óir</span>
<lb n="976"/><span>tar cheann go ttug tuille mór agus lán-luach ar son</span>
<lb n="977"/><span>an chine daonna, do chaoin go mór dúire agus drochchreideamh</span>
<lb n="978"/><span>mhóráin nár ghéill dó, agus do chomhnuidh</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="979"/><p><span>fó chuing sclábhuidheachta an diabhail</span>
<lb n="980"/><span>mur is follus do chách anois féin.</span></p>
<lb n="981"/>
<lb n="982"/><p><span>Tosaígh sé gach rann don leabhar so le leitir</span>
<lb n="983"/><span>don aibghitir Abhruis ba eochracha ciúil dáibh,</span>
<lb n="984"/><span>agus sin i n-ordúghadh do réir mur tháid 'na suidhe</span>
<lb n="985"/><span>isan Aibghitir chédna mur tá: Aleph, Beth,</span>
<lb n="986"/><span>Gimel, Daleth, etc.  Quomodo sedet sola civitas</span>
<lb n="987"/><span>plena populo! .i. “cionnus shuighios an chathair</span>
<lb n="988"/><span>go huaigneach dobhí lán do dhaoinibh.”  Is feas</span>
<lb n="989"/><span>damh-sa go gcaoinionn Ieremias an lérscrios do</span>
<lb n="990"/><span>bhí le teacht ar chathraigh Ierusalem tré iomadamhlacht</span>
<lb n="991"/><span>na bpeacadh do-rinne sí, agus go</span>
<lb n="992"/><span>háirighthe trésa ndearnaigh i n-aghaidh Chríosd,</span>
<lb n="993"/><span>acht ar ttús, tráchtaigh ar an scrios do-rinneadh</span>
<lb n="994"/><span>uirre, an uair do fhuadaigh slóigh na hAsiria a</span>
<lb n="995"/><span>háitigheóraigh go broid na Babilóine.  Agus</span>
<lb n="996"/><span>caoinidh sé trí huilc tháinicc go prionnsapálta</span>
<lb n="997"/><span>uirre, agus adeir Cardinal Aureolus gur chaoin sé</span>
<lb n="998"/><span>én-olc décc dotháinicc uirre: ar ttús caoinidh</span>
<lb n="999"/><span>sé easbhaidh an iomaid cumhacht dobhí i n-aimsir</span>
<lb n="1000"/><span>Dháibhídh agus Sholaimh aice, an tan dobhí 'na</span>
<lb n="1001"/><span>ríoghain ar na cineadhachaibh eachtar-chineólta</span>
<lb n="1002"/><span>mar aon le Talamh na Geallamhna go hiomlán;</span>
<lb n="1003"/><span>2 caoinidh sollamhain a saoire agus a féstaighibh</span>
<lb n="1004"/><span>bheith ar n-imtheacht; 3 a haoibhnis agus an</span>
<lb n="1005"/><span>socamhal dobhí aice an tan sin; 4 a buadhaibh</span>
<lb n="1006"/><span>ar a námhuid; 5 neart a taoiseach agus a tréncheannaibh</span>
<lb n="1007"/><span>feadhna; 6 méd a saidhbhris; 7 an</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1008"/><p><span>cliú oirdheirc dobhí uirre; 8 a cathréim agus a</span>
<lb n="1009"/><span>háille ós cathrachaibh an domhuin; 9 caoinidh</span>
<lb n="1010"/><span>a hiodhbarthaibh ro-bheannaighthe; 10 easbaidh</span>
<lb n="1011"/><span>a haoibhnis agus fairsinge na beatha dobhí</span>
<lb n="1012"/><span>anallód aice.  Agus iar n-áireamh na n-olc sin</span>
<lb n="1013"/><span>labhraidh i bpearsuinn na cathrach ainndeise sin</span>
<lb n="1014"/><span>ag rádh: O vos omnes qui transitis per viam,</span>
<lb n="1015"/><span>attendite, et videte si est dolor sicut dolor meus!</span>
<lb n="1016"/><span>.i. “Ó sibhse uile ghabhus an tslighe rém ais,</span>
<lb n="1017"/><span>dearcaigh go grinn agus feuchaidh an bhfuil dólás</span>
<lb n="1018"/><span>nó dobrón mur do dhólás-sa nó mur mo dhobrón.</span>
<lb n="1019"/><span>Caoinidh 'na dhiaidh sin gach díoghaltus dá</span>
<lb n="1020"/><span>ndearnaidh Dia ar an ccathraigh chéadna, .i. gur</span>
<lb n="1021"/><span>bhrúigh í mur brúightear i n-omar brúite na</span>
<lb n="1022"/><span>caora fíona: quia vindemiavit me; agus fós gur</span>
<lb n="1023"/><span>arguin le tinidh agus le cloidhmhe í.  Caoinidh fós,</span>
<lb n="1024"/><span>go raibh Dia ro-bhuansheasmhach ann a fheirg</span>
<lb n="1025"/><span>'na haghaidh, óir tar éis a bheith a bhfad ag caoi</span>
<lb n="1026"/><span>dér dhí, le haimsir imchéin nach ttáinicc dá cóir</span>
<lb n="1027"/><span>le cabhair do thabhairt dí: idcircó ego plorans,</span>
<lb n="1028"/><span>et oculus meus deducens aquas, quia longé factus</span>
<lb n="1029"/><span>est a me consolator, convertens animam meam.</span></p>
<lb n="1030"/>
<lb n="1031"/><p><span>Dob fhéidir fós, staid bhocht mhí-rathmhuir</span>
<lb n="1032"/><span>na nadúire daonna, iar ttuitim as an staid neamhchiontaigh</span>
<lb n="1033"/><span>ann ar chruthaigh Dia í go staid</span>
<lb n="1034"/><span>chiontaigh an pheacaidh, do thuigsin go maith le</span>
<lb n="1035"/><span>triabhuin nó le heólchuire Ieremiais, go háirighthe</span>
<lb n="1036"/><span>an dara caibidil, agus do bhrígh gurab ó Chríosd</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1037"/><p><span>amháin dobhí cabhair le fagháil ag an gcathraigh</span>
<lb n="1038"/><span>mhóir sin, .i. an nádúir dhaonna dofuair máighistreacht</span>
<lb n="1039"/><span>iarna cruthughadh ar chrétúirigh an</span>
<lb n="1040"/><span>domhuin, agus do chaill an t-ughdarrás mór sin leis</span>
<lb n="1041"/><span>an bpeacadh, ionnus go mbhféidir a fhiafraidh</span>
<lb n="1042"/><span>quomodo sedet sola civitas plena populo.</span></p>
<lb n="1043"/>
<lb n="1044"/><p><span>Dá bhrígh sin labhraidh Ieremias isan treas caib.</span>
<lb n="1045"/><span>i bpearsainn an tSlánaightheóra ag caoineadh</span>
<lb n="1046"/><span>an bháis agus na bpian do fhuiling sé le sásadh do</span>
<lb n="1047"/><span>thabhairt isan masla do-chríochnaighthe dofuair</span>
<lb n="1048"/><span>an diadhacht leis an bpeacadh do-rinne Ádhamh,</span>
<lb n="1049"/><span>lér thruailligh a shliocht 'na dhiaidh.</span></p>
<lb n="1050"/>
<lb n="1051"/><p><span>Ar ttús caoinidh a bhochtaineacht: ego vir</span>
<lb n="1052"/><span>videns paupertatem meam in virga indignationis</span>
<lb n="1053"/><span>ejus, .i. “is meise an duine do-chí mo aindeise nó</span>
<lb n="1054"/><span>mo bhochtaineacht a shlait díoghaltaigh a</span>
<lb n="1055"/><span>fheirge.  Dá éis sin, caoinidh sé a ghabháil agus a</span>
<lb n="1056"/><span>chuibhriughadh: me minavit; et adduxit in</span>
<lb n="1057"/><span>taenebris et non in lucem.  'Na dhiaidh sin maoidhigh</span>
<lb n="1058"/><span>sé mur do fhulaing Dia a mhaslughadh</span>
<lb n="1059"/><span>ar feadh na hoidhche i ttighibh Anna agus Chaiphais,</span>
<lb n="1060"/><span>tantum in me vertit et convertit manum suam ...</span>
<lb n="1061"/><span>circumaedificávit adversum me, ut non egrediar,</span>
<lb n="1062"/><span>agus dar leat gur dhiúlt Dia féin freagra do</span>
<lb n="1063"/><span>thabhairt ar a urnaighthe isan ngáirdín agus</span>
<lb n="1064"/><span>isan gcroich: et cum clamavero, et rogavero,</span>
<lb n="1065"/><span>excludet orationem meam.  Caoinidh arís gach</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1066"/><p><span>bualadh dá ndearnadh air ag rádh go ndearnadh</span>
<lb n="1067"/><span>crústa nó comhartha do shaighidibh dhe: posuit</span>
<lb n="1068"/><span>me quasi signum ad sagittam.  Tráchtaigh arís ar</span>
<lb n="1069"/><span>an digh dotugadh dhó: replevit me amaritudinibus,</span>
<lb n="1070"/><span>.i. “le domblas,” inebriavit me absyntho,</span>
<lb n="1071"/><span>“do cuireadh ar misge le murmonta mé; ann</span>
<lb n="1072"/><span>sin, iar gcuimhniudhadh ar pheacaidhibh na</span>
<lb n="1073"/><span>ndaoine dhó, gur leagh a mhisneach: memoria</span>
<lb n="1074"/><span>memor ero, et tabescit in me anima mea; iar sin</span>
<lb n="1075"/><span>a ghul agus a dheóra i gcrann na páise: divisiones</span>
<lb n="1076"/><span>aquarum deduxit oculus meus .i. “sílidh mo shúil</span>
<lb n="1077"/><span>síos le srothaibh uisge”; iar sin mur do cuireadh</span>
<lb n="1078"/><span>i ttomba é: lapsa est in lacum vita mea, posuerunt</span>
<lb n="1079"/><span>lapidem super me, etc.  Dá éis sin caoinidh</span>
<lb n="1080"/><span>bás an tSlánaightheóra agus an díoghaltas dothiocfadh</span>
<lb n="1081"/><span>ar na Iudaighibh tréna bhásughadh: persequeris</span>
<lb n="1082"/><span>eos in furore tuo, etc.  Dá éis sin caoinidh sé</span>
<lb n="1083"/><span>do bhrígh gurab iad ciontaibh na nádúire daonna</span>
<lb n="1084"/><span>ba damhna báis do Chríosd: Spiritus oris nostri,</span>
<lb n="1085"/><span>Christus Dominus, captus est in peccatis nostris.</span>
<lb n="1086"/><span>Gidh eadh, do-bheir sólás do chách 'na dhiaidh</span>
<lb n="1087"/><span>sin ag rádh gur faoina sgáile do mhairfheadh</span>
<lb n="1088"/><span>Eagluis na gcineadhach: in umbra illius vivemus</span>
<lb n="1089"/><span>inter gentes.</span></p>
<lb n="1090"/>
<lb n="1091"/><p><span>Cuimhnigh anois, a mhic Ádhaimh; féch suas</span>
<lb n="1092"/><span>ar an tSlánaightheóir arna thógbháil suas ar son</span>
<lb n="1093"/><span>do chiontaibh i gcrann na páise; lean suas é;</span>
<lb n="1094"/><span>ceanguil thú féin le cuibhriochaibh dóchuis agus</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1095"/><p><span>gráidh; ná bíodh iod bhél ná iod chroidhe acht</span>
<lb n="1096"/><span>adhmholadh a anma diadha; ná bíodh d'anáil</span>
<lb n="1097"/><span>ó do chroidhe chum do bhéil ná uaidhe sin amach</span>
<lb n="1098"/><span>acht an t-ainm sin, dá bhfeacann gach glún ar</span>
<lb n="1099"/><span>neamh agus ar thalamh: Spiritus oris nostri Jesus</span>
<lb n="1100"/><span>Christus cui omne genu flectatur, caelestium terrestrium</span>
<lb n="1101"/><span>et infernorum.</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>Tráchtaigh óráid na fáidhe so ar staid dhólásaigh</span>
<lb n="1104"/><span>ghráineamhuil na bpeacach ndobhuidheach</span>
<lb n="1105"/><span>dhiúlt do shochair pháise an tSlánaightheóra, agus</span>
<lb n="1106"/><span>ar na díoghaltais do-áirmhithe dotháinicc agus</span>
<lb n="1107"/><span>thiocfas go deireadh an tsaoghail orra.  Labhraidh</span>
<lb n="1108"/><span>sí go casaoideach an a bpearsainn féin,</span>
<lb n="1109"/><span>agus innsidh mur do chailliodar an oighreacht agus na</span>
<lb n="1110"/><span>sochair eile go hiomlán do shaothraigh an Slánaightheóir</span>
<lb n="1111"/><span>dháibh; agus dar leat gurab iad na hÉirionnaigh</span>
<lb n="1112"/><span>go prionnsapálta labhrus briathra dólásacha</span>
<lb n="1113"/><span>na hóráide so, ag caoineadh gach leathtruim agus</span>
<lb n="1114"/><span>gach díoghailtais dár tharruing a bpeacaidhibh</span>
<lb n="1115"/><span>gráineamhla orra.  Agus dá bhrígh sin atáim ag</span>
<lb n="1116"/><span>iarradh mur athchuinghe orra a ngotha do thógbháil</span>
<lb n="1117"/><span>os áird mur aon leis an bhfáidh agus congnamh</span>
<lb n="1118"/><span>caointe agus eólchuire do thabhairt dó ar son ar</span>
<lb n="1119"/><span>bpeacaidhibh, ionnus go n-éisdeadh an Slánaightheóir</span>
<lb n="1120"/><span>go trócuireach lér ngul agus lér nguidhe chum</span>
<lb n="1121"/><span>maitheamhnuis ar bpeacadh féin, agus gach toradh</span>
<lb n="1122"/><span>mallacht dár thuill na sinnsir do theacht oruinn</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1123"/><p><span>féin agus ar a ttír do thógbháil dínn, agus aisiog do thabhairt</span>
<lb n="1124"/><span>dúinn ar ar n-oighreacht do chailliomar</span>
<lb n="1125"/><span>lér gciontaibh.  Tuigthear fós leis an óráid so,</span>
<lb n="1126"/><span>staid na n-anamann fhágbhus an saoghal so i</span>
<lb n="1127"/><span>ndroch-staid an pheacaidh; an tan bhíos dá</span>
<lb n="1128"/><span>bhfuadach go hifrion agus go bhfaicid gur chailliodar</span>
<lb n="1129"/><span>a gceart ar fhlaithios nimhe, adeirid go tobann</span>
<lb n="1130"/><span>le huathbhás mór: recordare, Domine, quid</span>
<lb n="1131"/><span>acciderit nobis, “cuimhnuigh a Thiaghearna créd</span>
<lb n="1132"/><span>tháinicc oruinn”; meas féin, agus féch ar masla.</span>
<lb n="1133"/><span>Gidh eadh, is díomhaoin a nguidhe an tráth sin,</span>
<lb n="1134"/><span>óir atá ro-mhall, agus is uime sin adeir: plorans</span>
<lb n="1135"/><span>ploravit in nocte.</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Féch, adeir arís haereditas nostra versa est ad</span>
<lb n="1138"/><span>alienos, “do hiompoigheadh ar n-oighreacht chum</span>
<lb n="1139"/><span>na goimhigheach, agus ar ttighthibh chum eachtrannaigh,”</span>
<lb n="1140"/><span>.i. do chailliomur ar gceart ar fhlaitheamhnus,</span>
<lb n="1141"/><span>nó tuigthear go maith as so na Turcaigh,</span>
<lb n="1142"/><span>ná págánaigh, agus na heiritigidh do dhiúlt</span>
<lb n="1143"/><span>do Chríosd, do thréig a gcreideamh, do cheangail</span>
<lb n="1144"/><span>iad féin fó sclábhaigheacht na h-Égipteach agus na</span>
<lb n="1145"/><span>n-Asiriánach, .i. fó chuing an diabhail le saint ag</span>
<lb n="1146"/><span>iarraidh aráin, .i. saidhbhris agus garma ar an tsaoghal</span>
<lb n="1147"/><span>so: Egypto dedimus manum et Assyriis ut saturaremur</span>
<lb n="1148"/><span>pane.  Tabhair dod aire mur thig so le</span>
<lb n="1149"/><span>staid dhólásaigh na dreime adeir go laetheamhuil</span>
<lb n="1150"/><span>nach ttiubhradh uatha agus nach gcaillfidís acra</span>
<lb n="1151"/><span>talmhan le creideamh na n-apsdal do chongbháil.</span>
<lb n="1152"/></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1153"/><p><span>Patres nostri peccaverunt, et non sunt, et nos</span>
<lb n="1154"/><span>iniquitates eorum portavimus, “do pheacaighdar</span>
<lb n="1155"/><span>ar n-aithre, agus ní mhairid, agus d'iomchramair-ne a</span>
<lb n="1156"/><span>n-éigceart.”  Ag so an dream bhocht thig ó shinnsir</span>
<lb n="1157"/><span>eiriticceach agus leanus a lorg.  Is uime sin adeir:</span>
<lb n="1158"/><span>servi dominati sunt nostri, .i. atá sclábhaighthe</span>
<lb n="1159"/><span>'na maighistrigh oruinn, .i. an diabhal agus a mhuintir,</span>
<lb n="1160"/><span>et non fuit qui redimeret de manu eorum,</span>
<lb n="1161"/><span>“agus níl fear tárthála aguinn,” do bhrígh go ttug</span>
<lb n="1162"/><span>daille anmhian, sainnte, agus uabhair oruinn, ag</span>
<lb n="1163"/><span>iarraidh saidhbhris, garma agus onóra díomhaoine</span>
<lb n="1164"/><span>saoghalta, nárbh áil linn éisdeacht ná aire do</span>
<lb n="1165"/><span>thabhairt le teaguisg ná le seanmóir na bpastúirigh</span>
<lb n="1166"/><span>cearta cráibhtheacha foghlamtha do chuir Críosd</span>
<lb n="1167"/><span>féin dár tteagasg; agus i n-ionad bheith glan</span>
<lb n="1168"/><span>ionnraic dhúinn (mur tá d'fhiachaibh oruinn neamhchionta</span>
<lb n="1169"/><span>ar mbaisdeadh do chaomhnadh agus do</span>
<lb n="1170"/><span>chongbháil do ghnáth), dothugamar ar mian agus</span>
<lb n="1171"/><span>ar ttoil do gach gné pheacaigh ghráineamhuil is</span>
<lb n="1172"/><span>gach am, mur atá, adhaltrannus, stríopachus,</span>
<lb n="1173"/><span>etc.: mulieres in Syon humiliaverunt, et virgines</span>
<lb n="1174"/><span>in civitatibus Iuda.  Níl aire ag óg ná ag sean ar</span>
<lb n="1175"/><span>throsgadh, ar urnaighthe, ná ar ghníomh subháilceach</span>
<lb n="1176"/><span>ar bith; d'imigh an crábhadh as croidheachaibh</span>
<lb n="1177"/><span>cháich go hiomlán; defécit gaudium cordis</span>
<lb n="1178"/><span>nostri.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>Adeir arís gur thuit an choróin dár gcinn, agus</span>
<lb n="1181"/><span>gur truagh sin, do bhrígh gur pheacuighmar:</span>
<lb n="1182"/><span>cecidit corona capitis nostri; vae nobis quia</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1183"/><p><span>peccavimus!  Créd an choróin sin acht pearsannaibh</span>
<lb n="1184"/><span>Eaguilse nach n-iomchrann iad féin mur</span>
<lb n="1185"/><span>bu dual agus bu dleacht do naomh-shagairt an</span>
<lb n="1186"/><span>Tiaghearna, agus i n-ionad cháich do threórughadh</span>
<lb n="1187"/><span>ar shlighe a slánaighthe, lena ndroch-bhésaibh</span>
<lb n="1188"/><span>agus lena ndroch-shiomplaidhibh go ruaigid go</span>
<lb n="1189"/><span>hifrionn iad?</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>Uime sin adeir an fáidh go bhfuil a chroidhe</span>
<lb n="1192"/><span>lán do bhuaidhreadh agus do dhólás do bhrígh go</span>
<lb n="1193"/><span>ndearnaidh na peacaidhe sin foraois uaigneach</span>
<lb n="1194"/><span>faolchon don chathair áluinn dhaoineach, .i. don</span>
<lb n="1195"/><span>Eagluis: propterea moestum factum est in dolore</span>
<lb n="1196"/><span>cor nostrum ... propter Syon montem quia disperiit,</span>
<lb n="1197"/><span>vulpes ambulaverunt in eo.  Mo thruaighe-si</span>
<lb n="1198"/><span>mur thig an fháistine so isteach anois, agus go bhfuil</span>
<lb n="1199"/><span>dá coimhlíonadh go laetheamhail, monuar!  Is</span>
<lb n="1200"/><span>dólásach fhéchus an Eagluis aniugh ar a clainn</span>
<lb n="1201"/><span>do-chí sí easumhal, égcráibtheach.  A Thiaghearna,</span>
<lb n="1202"/><span>más eadh, tabhair féin le do thrócaire ghnáthach</span>
<lb n="1203"/><span>cabhair agus sólás dí.  Tá 'fhios agum nach féidir</span>
<lb n="1204"/><span>dhúinn, dá mhéd ar n-olc agus ar n-aindhlighe,</span>
<lb n="1205"/><span>dochar do dhénamh dhuit-se, óir is leat a bheith</span>
<lb n="1206"/><span>go síorruidhe i nglóir agus i n-aoibhnios: Tu autem,</span>
<lb n="1207"/><span>Domine, in aeternum permanebis, solium tuum in</span>
<lb n="1208"/><span>generationem, et generationem.  Dhúinn féin do-nímíd</span>
<lb n="1209"/><span>an dochar; dhúinn féin nímíd uilc agus díghbháil</span>
<lb n="1210"/><span>agus ní dhuit-se: non accedet ad te malum, et</span>
<lb n="1211"/><span>flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo,</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1212"/><p><span>Psal. 90.  Dá bhrígh sin féch go trócuireach</span>
<lb n="1213"/><span>oruinn a Thiaghearna, ná dearmuid go síorruidhe</span>
<lb n="1214"/><span>sinn: ne in perpetuum oblivisceris nostri; converte</span>
<lb n="1215"/><span>nos, Domine, et convertemur.  Ó ná habair linn</span>
<lb n="1216"/><span>a Thiaghearna mur dubhrais leis na Iudaighibh</span>
<lb n="1217"/><span>sed projiciens repulisti nos, iratus es contra nos</span>
<lb n="1218"/><span>vehementer! .i. ná teilg uait sinn tríd amach, agus</span>
<lb n="1219"/><span>ná bí ní sia ro-fheargach linn, Amen.</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>AN SEACHTMHADH ALT</span>
<lb n="1222"/><span>THRÁCHTUS AR AN BHFÁIDH EZECHIEL, AR AN</span>
<lb n="1223"/><span>BHFÁIDH DANIEL, AGUS AR AN DÁ FHÁIGH DHÉCC</span>
<lb n="1224"/><span>EILE.</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>Isan mbliadhain don domhan 3405 do réir</span>
<lb n="1227"/><span>an áirimh choitchinn, agus isan mbliadhain 639</span>
<lb n="1228"/><span>roimh Críosd, dothug Nabuchadonozar, iar</span>
<lb n="1229"/><span>mbriseadh agus iar milleadh theampaill agus bhallaighibh</span>
<lb n="1230"/><span>Ierusalem, agus iarna n-arguin ar aon, dothug sé</span>
<lb n="1231"/><span>an rígh Iechonias i mbroid na Babilóine, agus mar aon</span>
<lb n="1232"/><span>le gach dream dá rug leis dotugadh Ezechiel</span>
<lb n="1233"/><span>isan mbroid chédna; agus isan gcúigeadh bliadhain</span>
<lb n="1234"/><span>dá bhroid, ar mbeith aon do laithibh dhó ar</span>
<lb n="1235"/><span>bhruach aibhne Chobar ba hascall d'abhainn</span>
<lb n="1236"/><span>mhóir na hEuphráite, dotháinicc spiorad fáistine</span>
<lb n="1237"/><span>an Tiaghearna air, agus do thosaigh leis an amharc</span>
<lb n="1238"/><span>oirdheirc iongantach dofuair ar mhórdhacht</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1239"/><p><span>Dé agus ar a chumhacht, É 'na shuidhe i gcarbad</span>
<lb n="1240"/><span>lonnrach cheithre rotha agus ceithre beathadhaigh</span>
<lb n="1241"/><span>iongantacha dhá iomcar.  Is mur sin ba gnáthach</span>
<lb n="1242"/><span>le gach aon dona fáidhibh a ttarrngoireacht</span>
<lb n="1243"/><span>do thosughadh, le hamharc ar mhodh éigin</span>
<lb n="1244"/><span>d'fhagháil ar Dhia, mur is follus i mórán d'áitibh</span>
<lb n="1245"/><span>don Scriptúir.</span></p>
<lb n="1246"/>
<lb n="1247"/><p><span>Labhraidh an fháidh so go dána neartmhar a</span>
<lb n="1248"/><span>n-aghaidh aindlighe, anuabhair, agus uilc na n-Israelibh;</span>
<lb n="1249"/><span>agus réimhinnsidh dháibh le hughdarrás mór</span>
<lb n="1250"/><span>na díoghaltais dhiana ghér-neimhneacha dobhí</span>
<lb n="1251"/><span>le teacht orra; agus níorbh fhéidir dháibh gan díoghaltais</span>
<lb n="1252"/><span>Dé do theacht ar gach taobh orra, do bhrígh</span>
<lb n="1253"/><span>i n-aimsir an rígh Sedechia gur thuitiodar uile le</span>
<lb n="1254"/><span>fánaidh na n-uile olc, ionnus nach raibh gné</span>
<lb n="1255"/><span>pheacaidh dá ghráineamhla nach raibh ar úsáid</span>
<lb n="1256"/><span>go coitcheann acu, mur is follus isan gcaibidil</span>
<lb n="1257"/><span>ndéighionaigh don dara leabhar do Pharalepomenon.</span>
<lb n="1258"/><span>Agus do bhrígh gurbh fheas don fháidh</span>
<lb n="1259"/><span>gur fonómhad agus sgige bá gnáth leó a bheith ar</span>
<lb n="1260"/><span>gach teachtuire dár chuir Dia roimhe le rogha</span>
<lb n="1261"/><span>chugthu, do mheas gur chóir dhó féin labhairt</span>
<lb n="1262"/><span>go trén díbhfeirgach lena músgladh as suan</span>
<lb n="1263"/><span>millteach a mí-bhés, agus imdheargadh do thabhairt</span>
<lb n="1264"/><span>dáibh ann a ndroch-ghníomharthaibh, agus díoghailtais</span>
<lb n="1265"/><span>díbhfeirgeacha Dé do bhogar orra.</span></p>
<lb n="1266"/>
<lb n="1267"/><p><span>Is féidir an leabhar so do roinn i ttrí ranna go</span>
<lb n="1268"/><span>prionnsapálta: -</span></p>
<lb n="1269"/>
<lb n="1270"/><p><span>Isan gcéd-chuid de cuiridh Dia cúram</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1271"/><p><span>fáidhedeóracht ar Ezechiel, agus iarraidh air a bheith</span>
<lb n="1272"/><span>ag teagasg an phobuil mur dubhras cheana.</span>
<lb n="1273"/><span>Is air sin thráchtas na trí chéd-chaibidil don</span>
<lb n="1274"/><span>leabhar.  Agus ar ttús taisbénaidh Dia É féin</span>
<lb n="1275"/><span>dó mur dubhras cheana; agus ciallaigh na ceithre</span>
<lb n="1276"/><span>beathadhaigh agus na ceithre rotha uathbhásacha</span>
<lb n="1277"/><span>dobhí fón gcarbad, ceithre hárd-fhlaithis an</span>
<lb n="1278"/><span>domhain, .i. impireacht na hAsiria, na Médaibh,</span>
<lb n="1279"/><span>na Persia, agus na nGrégach, dobhí go huile agus go</span>
<lb n="1280"/><span>hiomlán dá stiúradh agus dá ngluasacht do réir a</span>
<lb n="1281"/><span>thola féin.  Cap. 2 et 3: cuiridh sé Ezechiel i</span>
<lb n="1282"/><span>tteachtairacht leis an teagusg sin do dhénamh,</span>
<lb n="1283"/><span>mur dubhras thuas, agus do-bheir neart agus dánacht</span>
<lb n="1284"/><span>naomhtha dhó rena dhénamh.  Agus dobhí ag</span>
<lb n="1285"/><span>coimhlíonadh an chúraim sin, nó gur mharbh</span>
<lb n="1286"/><span>prionnsa Israelíteach é, neoch dá ttug imdheargadh</span>
<lb n="1287"/><span>mhór ar son peacaidh dia-athaise, do réir</span>
<lb n="1288"/><span>mur deir Isodorus Hispalensis ann a bheatha.</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>Isan dara cuid tráchtaigh an fháidh fó chuim</span>
<lb n="1291"/><span>thrópaibh, agus fhigúirigh, agus chosmhalachtaibh,</span>
<lb n="1292"/><span>ar chiontaibh agus ar mhí-bhésaibh na n-Israelítibh,</span>
<lb n="1293"/><span>agus fós ar na píonúis, agus ar na díoghailtais dotháinicc,</span>
<lb n="1294"/><span>agus dobhí le teacht orra.  Tráchtaigh fós ar lochtaibh</span>
<lb n="1295"/><span>na gcineadhachaibh eachtar-chineólta, agus</span>
<lb n="1296"/><span>innsidh go ttiucfadh díoghaltus Dé orra, agus sin</span>
<lb n="1297"/><span>ón treas caibidil gusan 35.  Do-ní sé fós fáidhedeóiracht</span>
<lb n="1298"/><span>ghníomhach, óir adeirthear leis isan</span>
<lb n="1299"/><span>gceathramhadh caibidil scláta do ghlacadh chuige</span>
<lb n="1300"/><span>agus cathair Ierusalem do tharruing ann, agus campa</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1301"/><p><span>do chur i bhfoslongphort ós a comhair, arán</span>
<lb n="1302"/><span>eórna agus aoileach, nó otrach, bó d'ithe, dá chur i</span>
<lb n="1303"/><span>gcéill go raibh neart námhad agus gorta le teacht</span>
<lb n="1304"/><span>uirre.  'Na dhiaidh sin, do ghearr a fholt agus a</span>
<lb n="1305"/><span>ulcha, dá chur i gcéill gur mur sin do ghearrfadh</span>
<lb n="1306"/><span>faobhair chloidhmheadh námhad áitigheóraigh</span>
<lb n="1307"/><span>Ierusalem.  'Na dhiaidh sin, do-bheir iomardaigh</span>
<lb n="1308"/><span>agus imdheargadh dona sagairt, don phopal, dona</span>
<lb n="1309"/><span>pastúirigh, agus dona prionnsaighibh gan choigill</span>
<lb n="1310"/><span>d'aon díobh.</span></p>
<lb n="1311"/>
<lb n="1312"/><p><span>Isan treas cuid, do-bheir sóláis dáibh, agus geallaidh</span>
<lb n="1313"/><span>go bhfuighid suaimhnios agus sóláis i ndiaidh na</span>
<lb n="1314"/><span>n-olc réimhráite d'fhulang dáibh, .i. saoirse ón</span>
<lb n="1315"/><span>mbroid agus ón daoirse ann a rabhdar an tan sin,</span>
<lb n="1316"/><span>aisiog ar a ttír, ar a tteampall, agus ar a gcathraigh.</span>
<lb n="1317"/><span>Agus ón gcaibidil 37 gusan gcaibidil 48 tráchtaigh</span>
<lb n="1318"/><span>ar aisiog na neithe móra do chailliodar, óir</span>
<lb n="1319"/><span>an áit a ttráchtann ar an machaire dobhí líonta</span>
<lb n="1320"/><span>do chnámha tiorma críona na ndaoine dofuair</span>
<lb n="1321"/><span>bás cian d'aimsir roimhe sin, do-rinne athbheódhadh</span>
<lb n="1322"/><span>iar ndul do gach alt ann a áit féin agus iar gcur</span>
<lb n="1323"/><span>chroicinn, fheóla, fhétheacha, agus chuislionna orra,</span>
<lb n="1324"/><span>cuireadh i gcéill an t-athbheódhadh do-rinneadh</span>
<lb n="1325"/><span>ar na Iudaighibh iar n-imtheacht dá spioraid</span>
<lb n="1326"/><span>beatha agus iar gcríonadh i ndaoirse agus i sclábhuighacht</span>
<lb n="1327"/><span>dóibh.  Is féidir fós an eiséirghe choitcheann do</span>
<lb n="1328"/><span>thuigsin as.</span></p>
<lb n="1329"/>
<lb n="1330"/><p><span>Is dearbhtha go bhfuil mórán don leabhar so</span>
<lb n="1331"/><span>ann a bhfuil ciall spioradálta agus ciall aimsiordha</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1332"/><p><span>go coimeasgach, ní do-ní diamhair, dorcha, do-thuigse</span>
<lb n="1333"/><span>é, go háirighthe ann a thús agus ann a dheireadh.</span>
<lb n="1334"/><span>Agus is uime sin nach bhfuilingeadh na</span>
<lb n="1335"/><span>Iudaighibh d'aon-neach tús ná deireadh an leabhair</span>
<lb n="1336"/><span>so, tús Leabhair na nGeinealach, ná tús Chainticc</span>
<lb n="1337"/><span>na gCaintigibh do leughadh acht muna mbeith</span>
<lb n="1338"/><span>i n-aois shagairt, .i. tríochad bliadhain.  Dá</span>
<lb n="1339"/><span>bhrígh sin ná tugadh cruas an leabhair so ort,</span>
<lb n="1340"/><span>a leughthóir, atuirse do bheith ort, acht, an</span>
<lb n="1341"/><span>áit is riachtanus duit, sín an chiall spioradálta</span>
<lb n="1342"/><span>agus an chiall aimsiordha re 'roile.  Adeir S. Ierom</span>
<lb n="1343"/><span>féin, iar gcur gluaise air, nárbh fheas dó an go</span>
<lb n="1344"/><span>ceart do-rinne nó an éigceart, do bhrígh nach</span>
<lb n="1345"/><span>bhfuair gluais ar bith roimhe air do-bhéradh</span>
<lb n="1346"/><span>congnamh solais dó ar na neithibh diamhra</span>
<lb n="1347"/><span>dobhí ann.</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>DÁNIEL ANNSO.</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>Iar mbás Ieremíais agus Ezechiel, i n-aimsir broide</span>
<lb n="1352"/><span>na Babilóine, ba toil leis an áirdrígh Daniel do</span>
<lb n="1353"/><span>chaomhna beó 'na ndiaidh le teagaisg agus le sólás</span>
<lb n="1354"/><span>do thabhairt don chine Eabhraightheach ann</span>
<lb n="1355"/><span>a mbroid, le teacht an tSlánaightheóra do chongbháil</span>
<lb n="1356"/><span>ann a meabhair do ghnáth.</span></p>
<lb n="1357"/>
<lb n="1358"/><p><span>Tar cheann go measfadh neoch gur leabhar</span>
<lb n="1359"/><span>starthamhail an leabhar so Dhaniel, is dearbhtha</span>
<lb n="1360"/><span>gidh eadh, go bhfuil sé líonta do theaguisg ro-thairbheacha</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1361"/><p><span>agus do tharrngoiridh ar Chríosd agus</span>
<lb n="1362"/><span>ar a Eagluis.</span></p>
<lb n="1363"/>
<lb n="1364"/><p><span>Ar feadh shé gcaibidileacha ann a thosach,</span>
<lb n="1365"/><span>mínígh agus craobhsgaoilidh sé taisbéntaibh dofuair</span>
<lb n="1366"/><span>daoine neamh-fhírénta, agus isan seachtmhadh</span>
<lb n="1367"/><span>caibidil tosaigh sé ar fhaisnéis do thabhairt</span>
<lb n="1368"/><span>uaidhe, ar na taisbéntaibh dofuair féin ó Dhia</span>
<lb n="1369"/><span>ar réim ríoghruidhe mhóráin do ríghthibh agus</span>
<lb n="1370"/><span>d'impirigh págánacha dobhí le teacht diaidh i</span>
<lb n="1371"/><span>ndiaidh go teacht an tSlánaightheóra, ar theacht</span>
<lb n="1372"/><span>Chríosd féin, agus ar gach inghreim nó persecútion</span>
<lb n="1373"/><span>dá raibh le teacht ar Eagluis Chríosd go deireadh</span>
<lb n="1374"/><span>na n-aimsior.</span></p>
<lb n="1375"/>
<lb n="1376"/><p><span>Isan ochtmhadh caibidil tráchtaigh go réimhfhaisnéiseach</span>
<lb n="1377"/><span>ar chlaochló agus ar chríochaibh impireachtaibh</span>
<lb n="1378"/><span>na Persia agus na Media, agus ar thús</span>
<lb n="1379"/><span>impireacht na nGrégachaibh le cródhacht Alexandair</span>
<lb n="1380"/><span>Mhóir.</span></p>
<lb n="1381"/>
<lb n="1382"/><p><span>Isan .9. caibidil tráchtaigh arís ar theacht an</span>
<lb n="1383"/><span>tSlánaightheóra, agus do réimhinnis go cinnte an</span>
<lb n="1384"/><span>aimsir a ttiucfadh, .i. i gceann sheachtmhoghad</span>
<lb n="1385"/><span>seachtmhuin.</span></p>
<lb n="1386"/>
<lb n="1387"/><p><span>Isan gcaibidil 10, agus isan .12. caibidil, sgríobhaidh</span>
<lb n="1388"/><span>bladh do stair na gcineadhach.</span></p>
<lb n="1389"/>
<lb n="1390"/><p><span>Isan .12. caibidil, tráchtaigh ar rúndiamhraibh</span>
<lb n="1391"/><span>an teaguisg Chríosdaighe, .i. ar an mbreitheamhnus</span>
<lb n="1392"/><span>ndéighionach agus ar an eiséirghe.</span></p>
<lb n="1393"/>
<lb n="1394"/><p><span>Isan gcuid eile, .i. isan gcaibidil 13 agus isan</span>
<lb n="1395"/><span>gcaibidil 14, tráchtaigh ar stair fhírinnigh Shusanna,</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1396"/><p><span>agus ar íodhal Béil mar aon leis an dragún,</span>
<lb n="1397"/><span>mheasas an Eagluis Chaitlioca a n-aghaidh</span>
<lb n="1398"/><span>ainbhfis na Iudaigheach agus na n-eiriticceach bheith</span>
<lb n="1399"/><span>canónta.</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Créd chiallaighios 70 seachtmhuin Dhániel?</span></p>
<lb n="1402"/>
<lb n="1403"/><p><span>An uair do chaill treibh Iuda an ríghe i mbroid</span>
<lb n="1404"/><span>na Babilóine dob iongantach leó nach ttáinicc an</span>
<lb n="1405"/><span>tairngeartach do gheall Iacob, ag rádh: non</span>
<lb n="1406"/><span>auferetur sceptrum de Iuda, etc.  Do chuir sin gruaim</span>
<lb n="1407"/><span>ar Dhániel, agus ar mbeith ag guidhe dhó, dotháinicc</span>
<lb n="1408"/><span>an t-aingiol Gabriel chuige agus d'innis an aimsir</span>
<lb n="1409"/><span>chinnte dhó, agus is í an aimsir sin tuigthear leis</span>
<lb n="1410"/><span>an seachtmhoghad seachtmhuin, 70 hebdomades,</span>
<lb n="1411"/><span>agus ní seachtmhuinaigh do laethaibh tuigthear</span>
<lb n="1412"/><span>asda sin acht seachtmhuinigh do bhliadhanuibh</span>
<lb n="1413"/><span>choimhlíonus 490 bliadhuin.</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>Ríomhthar an aimsir sin ón seachtmhadh</span>
<lb n="1416"/><span>bliadhain do fhlaithios Artexerxes, dothug cead</span>
<lb n="1417"/><span>do Esdras agus do gach aon dona Iudaighibh dul</span>
<lb n="1418"/><span>ar a n-ais go Ierusalem le cathair agus ballaighibh</span>
<lb n="1419"/><span>nuadha do dhénamh agus a cur i n-ordughadh mur</span>
<lb n="1420"/><span>bhí roimhe, agus ón am sin go baisdeadh Eóin ar</span>
<lb n="1421"/><span>Íosa, áit ann ar fhuagair an t-Athair Síorruidhe</span>
<lb n="1422"/><span>a cheannus ós an domhan ag rádh “ag so mo</span>
<lb n="1423"/><span>Mhac dil,” hic est filius meus dilectus, etc., 483,</span>
<lb n="1424"/><span>ionnus gur i lár na seachtmhuine déighionaigh</span>
<lb n="1425"/><span>don uimhir aimsire sin do céusadh Críosd ar</span>
<lb n="1426"/><span>Slánaightheóir.</span>
<lb n="1427"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1428"/><p><span>DON DÁ FHÁIDH DHÉCC DÁ NGOIRTHEAR NA</span>
<lb n="1429"/><span>FÁIDHIBH BEAGA NÓ IS LUGHA.</span></p>
<lb n="1430"/>
<lb n="1431"/><p><span>Mur thráchtas an chuid dona fáidhibh ar ar</span>
<lb n="1432"/><span>labhramur cheana ar chorthaibh agus ar chiontaibh</span>
<lb n="1433"/><span>na n-Eabhraigheach a n-aighidh Dé, mur sin</span>
<lb n="1434"/><span>labhrus na fáidhibh dá ngoirthear na fáidhibh</span>
<lb n="1435"/><span>beaga (agus is uime goirthear beaga no minóres,</span>
<lb n="1436"/><span>.i. fáidhibh nísa lugha, dhíobh do bhrígh nár</span>
<lb n="1437"/><span>sgríobhadar comh forleitheadach leis na fáidhibh</span>
<lb n="1438"/><span>móra ar ar thráchtamur.  Creidim gur labhradar</span>
<lb n="1439"/><span>nísa mhó go mór ná gheibhmíd sgríobhtha ar a</span>
<lb n="1440"/><span>sliocht), agus ar chosbóir phrionnsapálta na bhfádh</span>
<lb n="1441"/><span>go hiomlán, .i. ar Críosd agus ar a Eagluis.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>Créd ar a ttráchtann Oseas, an céd-duine dona</span>
<lb n="1444"/><span>fáidhibh beaga?</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>Réimhinnsidh an fháidh so mórán dona Iudaighibh</span>
<lb n="1447"/><span>a bheith le teacht fó chuing chrábhaidh agus</span>
<lb n="1448"/><span>chreidigh Chríosd.  Et erit in loco ubi dicetur eis</span>
<lb n="1449"/><span>“non populus meus vos,” dicétur eis “filii Dei</span>
<lb n="1450"/><span>viventis”.  Et congregabuntur filii Iuda et filii</span>
<lb n="1451"/><span>Israel pariter; et ponent sibimet caput unum</span>
<lb n="1452"/><span>(Christum), et ascendent de terra, .i. “tiucfaidh</span>
<lb n="1453"/><span>chum críche isan áit a ndubhradh riú “ní sibh-se</span>
<lb n="1454"/><span>mo phobal-sa,” annsin adértar riú “is sibh-se</span>
<lb n="1455"/><span>mic an Dé bhí” v.9 huius cap.  Annsin cruinneóchthar</span>
<lb n="1456"/><span>clann Iuda agus clann Israél a n-aoinfheacht</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1457"/><p><span>agus glacfuid aon-cheann dóibh féin, agus tiucfaidh</span>
<lb n="1458"/><span>suas as an talamh an t-aon-cheann Críosd”;</span>
<lb n="1459"/><span>agus leis an éirghidh suas don talamh ciallaidh</span>
<lb n="1460"/><span>midheamhnacha na bhfírén lé ttóigthear go</span>
<lb n="1461"/><span>neamh iad, mur deir Pól, ad Philip 3, conversatio</span>
<lb n="1462"/><span>nostra in caelis est.</span></p>
<lb n="1463"/>
<lb n="1464"/><p><span>Isan dara caibidil geallaidh go ttiubhraidh</span>
<lb n="1465"/><span>Críosd bainne cíoch a theaguisg fó imlibh Israél</span>
<lb n="1466"/><span>lena ttabhairt ar a n-ais chum an chreidigh,</span>
<lb n="1467"/><span>ecce ego lactabo eam; agus deir go ttiubhraidh ar an</span>
<lb n="1468"/><span>bhfásach Israél leis, .i. go ttiubhraidh ar fhásach</span>
<lb n="1469"/><span>uaigneach na haithrighe í, agus go laibheóraidh go</span>
<lb n="1470"/><span>muintiordha milis-bhriathrach ria: loquar ad</span>
<lb n="1471"/><span>cor eius.  Geallaidh sé dhi fós i bpearsainn Chríosd</span>
<lb n="1472"/><span>go bpósaidh sé í a n-ionnracus, i mbreitheamhnus,</span>
<lb n="1473"/><span>i ttrócuire, agus i ngrásaibh: et sponsabo te mihi in</span>
<lb n="1474"/><span>iustitia et iudicio, et in misericordia et miserationibus.</span></p>
<lb n="1475"/>
<lb n="1476"/><p><span>Isan treas caibidil réimhinnsidh go bhfillfidh</span>
<lb n="1477"/><span>clann Israél ar Dhia re teacht an bhreitheamhnuis</span>
<lb n="1478"/><span>ndéighionaigh: post haec, revertentur filii Israel</span>
<lb n="1479"/><span>et quaerent Dominum Deum suum, etc.  Adeir</span>
<lb n="1480"/><span>fós isan áit chédna go mbéidh eagla an Tiaghearna,</span>
<lb n="1481"/><span>agus mían a mhaithios ndéigionach orra; as a ttuigthear</span>
<lb n="1482"/><span>go nglacfuid corp an Tiaghearna isan tSacremeint</span>
<lb n="1483"/><span>le hurraim agus le huathbhás.</span></p>
<lb n="1484"/>
<lb n="1485"/><p><span>Isan .6. caib. réimhinnsidh eiséirghe an</span>
<lb n="1486"/><span>tSlánaightheóra ar an treas lá: vivificabit nos</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1487"/><p><span>post dies duos, in die tertia suscitabit nos et vivemus</span>
<lb n="1488"/><span>in conspectu eius, etc.</span></p>
<lb n="1489"/>
<lb n="1490"/><p><span>Isan .11. caib. adeir go ttiocfadh Críosd ar a</span>
<lb n="1491"/><span>ais as an Égipt: Quia puer Israel, et dilexi eum,</span>
<lb n="1492"/><span>ex Egypto vocavi filium meum.  Bheir Matha, an</span>
<lb n="1493"/><span>soibhisgél, so mur fhiadhnuise leis, Math., cap.</span>
<lb n="1494"/><span>2.</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>Isan .13. caib. geallaidh go mbéradh Críosd</span>
<lb n="1497"/><span>buaidh ar an mbás agus ar ifrionn: de manu mortis</span>
<lb n="1498"/><span>liberabo eos, de morte redimam eos. Ero mors tua,</span>
<lb n="1499"/><span>o mors, morsus tuus, o inferne!</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>Créd mur labhrus IOEL ar Chríosd?</span></p>
<lb n="1502"/>
<lb n="1503"/><p><span>Isan dara caibidil geallaidh sé Críosd bheith</span>
<lb n="1504"/><span>'na dhoctúir, agus dá bhrígh sin iarraidh ar mhic</span>
<lb n="1505"/><span>Sióin, .i. ar chlainn Israél a bheith meanmnach</span>
<lb n="1506"/><span>lúthgháireach: et filii Syon, exultate, et laetamini</span>
<lb n="1507"/><span>in Domino Deo vestro, quia dedit vobis (id est</span>
<lb n="1508"/><span>pater aeternus) Doctorem Iustitiae.</span></p>
<lb n="1509"/>
<lb n="1510"/><p><span>Isan treas caib. geallaidh Críosd do theacht 'na</span>
<lb n="1511"/><span>bhreitheamh go gleann Iosaphat: consurgant,</span>
<lb n="1512"/><span>et ascendant gentes in vallem Iosaphat; quia ibi</span>
<lb n="1513"/><span>sedebo ut iudicem omnes gentes in circuitu.  Mittite</span>
<lb n="1514"/><span>falcem, quia maturavit messis, .i. “músgladh na</span>
<lb n="1515"/><span>cineadhachaibh agus tigidís aníos go gleann Iosaphait,</span>
<lb n="1516"/><span>óir is annsin shuidhfios mise le breitheamhnus</span>
<lb n="1517"/><span>do tabhairt ar na cineadhachaibh uile timchioll</span>
<lb n="1518"/><span>fágcuairt.”  Agus adeir leis na haingil iar sin an</span>
<lb n="1519"/><span>saoghal do scrios agus do chríochnúghadh.  Mittite</span>
<lb n="1520"/><span>falcem quoniam maturavit messis, “cuiridh ann</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1521"/><p><span>an speal (nó an corrán) óir do aipchidh an fóghmhur.”</span></p>
<lb n="1522"/>
<lb n="1523"/><p><span>Créd adeir AN FHÁIDH AMÓS ar Chríosd?</span></p>
<lb n="1524"/>
<lb n="1525"/><p><span>'Na aodhaire bhó dobhí sé so ar ttús.  Isan</span>
<lb n="1526"/><span>.9. caib. réimhinnsidh iodhbairt fhuilteach an</span>
<lb n="1527"/><span>tSlánaightheóra i gcrann na Páise, agus do-bheir</span>
<lb n="1528"/><span>imdheargadh dona Iudaighibh do bhrígh gur</span>
<lb n="1529"/><span>saint dothug orra a bhásughadh, agus innsidh dháibh</span>
<lb n="1530"/><span>isan áit chédna go scriosfhaidh iad.  Vidi Dominum</span>
<lb n="1531"/><span>stantem super altare, .i. “do-chonnairc mé</span>
<lb n="1532"/><span>an Tiagharna 'na sheasamh ar an altóir.”  Ann</span>
<lb n="1533"/><span>sin adeir go mbrisfidh an teampall Iudaigheach:</span>
<lb n="1534"/><span>et dixit: percúte cardinem, et commoveantur</span>
<lb n="1535"/><span>liminaria ejus.  Is air so thráchtus Matha ag</span>
<lb n="1536"/><span>rádh: velum templi scissum est.  'Na dhiaidh</span>
<lb n="1537"/><span>sin adeir an fháidh: avaritia enim in capite</span>
<lb n="1538"/><span>omnium; et novissimum eorum in gladio interficiam.</span>
<lb n="1539"/><span>Is maith do coimhlíonadh an chuid so</span>
<lb n="1540"/><span>don fháistine i n-aimsir Vespasian agus Thítuis agus</span>
<lb n="1541"/><span>'na ndiaidh.</span></p>
<lb n="1542"/>
<lb n="1543"/><p><span>Réimhinnsidh dá éis sin go ttiucfadh na cineadhachaibh</span>
<lb n="1544"/><span>Geintíleacha isteach fó chuing chrábhaidh</span>
<lb n="1545"/><span>agus chreididh Chríosd, agus go mbeithdís fó</span>
<lb n="1546"/><span>chúram agus fó mhuirn mhóir i n-ionad na Sinagóige</span>
<lb n="1547"/><span>aige.  Ag so mur deir: in die illa suscitabo tabernaculum</span>
<lb n="1548"/><span>David, quod cecidit, et aedificabo aperturas</span>
<lb n="1549"/><span>murorum ejus, et ea quae corruerant ínstaurabo,</span>
<lb n="1550"/><span>et reaedificabo eum sicut in dibus antiquis,</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1551"/><p><span>ut possideant reliquias Idumeae et omnes</span>
<lb n="1552"/><span>nationes, eo quod invocatum sit nomen meum</span>
<lb n="1553"/><span>super eos, dícit Dominus faciens haec, .i. “isan ló</span>
<lb n="1554"/><span>sin tóigfidh mé suas tabernacul Dháibhídh do</span>
<lb n="1555"/><span>thuit, agus druidfidh mé suas a bhearnadha, agus cóireóchaidh</span>
<lb n="1556"/><span>mé ar thuit de, agus cuirfidh mé suas é</span>
<lb n="1557"/><span>mur bhí anollód, ionnus go sealbheóchadh iarsma</span>
<lb n="1558"/><span>Édom agus na cineadhachaibh uile goirthar am</span>
<lb n="1559"/><span>ainm-se, adeir an Tiaghearna do-ní so.”  Do</span>
<lb n="1560"/><span>coimhlíonadh so uile i n-aimsir Chríosd óir i</span>
<lb n="1561"/><span>n-ionad Dháibhídh agus ríghthibh eile Iudaigheach</span>
<lb n="1562"/><span>dotháinicc Críosd féin, .i. rígh na ríghthibh, agus</span>
<lb n="1563"/><span>i n-ionad na bprionnsaidhe na hapsdail: constitues</span>
<lb n="1564"/><span>eos principes super omnem terram.  Do</span>
<lb n="1565"/><span>bhí naomhthacht fós agus creideamh níos fearr agus</span>
<lb n="1566"/><span>níos foirfe le linn an Rígh Íosa ná dobhí re linn</span>
<lb n="1567"/><span>Dháibídh féin.  Neartaigh briathra Lucáis an</span>
<lb n="1568"/><span>ní so, cap. 1, dabit illi Dominus sedem David</span>
<lb n="1569"/><span>patris ejus.</span></p>
<lb n="1570"/>
<lb n="1571"/><p><span>Créd adeir ABDIAS ar Chríosd?</span></p>
<lb n="1572"/>
<lb n="1573"/><p><span>Tar éis a réimhfhaisnéise ar mhórán do chogaidhibh</span>
<lb n="1574"/><span>agus do choinbhliochta adeir sé go mbéidh</span>
<lb n="1575"/><span>tártháil agus naomhthacht mhór ar Shliabh Sióin</span>
<lb n="1576"/><span>ag Críosd: in monte Syon erit salvatio, et erit</span>
<lb n="1577"/><span>sanctus.  Ní hiongnadh sin óir is ann do thionnsgain</span>
<lb n="1578"/><span>Críosd iodhbairt agus Sacrameint na haltóra, is</span>
<lb n="1579"/><span>ann táinicc an Spiorad Naomh agus do thuirling ar</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="1580"/><p><span>na hapsdail.  Do-rinneadh fós teampall do Chríosd</span>
<lb n="1581"/><span>isan ionad chédna.</span></p>
<lb n="1582"/>
<lb n="1583"/><p><span>Ní le briathra acht le gníomha do-ní IONAS a</span>
<lb n="1584"/><span>tharrngoireadh ar Chríosd.</span></p>
<lb n="1585"/>
<lb n="1586"/><p><span>Óir curthar síos isan gcéd-chaibidil, an tan ba</span>
<lb n="1587"/><span>mian le Dia lucht cathrach na Ninue, ba ceannchathair</span>
<lb n="1588"/><span>don Asíria, do chaomhna agus do tharruing</span>
<lb n="1589"/><span>as an droch-staid ann a raibh, adubhairt le Ionas</span>
<lb n="1590"/><span>dul innte: vade in Ninivem.  Is mur sin, an uair</span>
<lb n="1591"/><span>ba mian leis an cine daonna do thártháil, agus a</span>
<lb n="1592"/><span>ttarraing as an droch-staid ann a rabhadar, do</span>
<lb n="1593"/><span>chuir sé a aon-Mhac ar an tsaoghal le teagasg agus</span>
<lb n="1594"/><span>tártháil chum an chine daonna.</span></p>
<lb n="1595"/>
<lb n="1596"/><p><span>Mur do theith Ionas do láthair an Tiaghearna,</span>
<lb n="1597"/><span>mur sin do thurling an Mac ar an talamh anuas</span>
<lb n="1598"/><span>as neamh.  Do-chuaidh Ionas go Iopen darab</span>
<lb n="1599"/><span>ciall “áluinn”: do-chuaidh Mac Dé i mbroinn</span>
<lb n="1600"/><span>áluinn na hóighe a' glacadh colann daonna.</span>
<lb n="1601"/><span>Ar n-imtheacht do Ionas as Iopen fuair long a'</span>
<lb n="1602"/><span>dul go Tharsis, agus iar ttabhairt a luach iomchair</span>
<lb n="1603"/><span>uaidhe do-chuaidh innte; “smuaineadh na sólás”</span>
<lb n="1604"/><span>ba hainm don luing sin: ar ndul do Chríosd as</span>
<lb n="1605"/><span>broinn na hóighe do-chuaidh i loing na Sinagóige</span>
<lb n="1606"/><span>dárbhú cóir a bhéith ag síor-smuaineadh ar na</span>
<lb n="1607"/><span>sóláis shíorruidhe ba cóir a bheith 'na crích aice;</span>
<lb n="1608"/><span>dothug a luach iomchair uaidhe, .i. an ofráil do</span>
<lb n="1609"/><span>tugadh isan teampall ar a shon.  An uair do-chuaidh</span>
<lb n="1610"/><span>Ionas isan luing, d'éirigh stoirm agus anfa</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1611"/><p><span>mhór uirre: le linn Chríosd do thóig Iruaidh agus</span>
<lb n="1612"/><span>na ríghthe mallaighthe eile stoirm mhór ar an</span>
<lb n="1613"/><span>tSinagóig do mhill agus do bhuaidhridh í.  Do-chuaidh</span>
<lb n="1614"/><span>Ionas ar urlár iachtarach na luinge agus</span>
<lb n="1615"/><span>do choduil ann: do-chuaidh Críosd i ndiamhraibh</span>
<lb n="1616"/><span>agus a bhfásaighibh ó chaidreamh na ndaoine</span>
<lb n="1617"/><span>ag dénamh troisge agus urnaighe, agus ar mbeith dhó</span>
<lb n="1618"/><span>i suan naomhtha na midheamhan ndiadha do</span>
<lb n="1619"/><span>mhúsgail an Spiorad Naomh é le congnamh do</span>
<lb n="1620"/><span>thabhairt don luing; annsin d'éirigh go prap a'</span>
<lb n="1621"/><span>dénamh seanmóra agus proceapta; do ghoir chuige</span>
<lb n="1622"/><span>na disciobail; do-rinne il-iomad fearta agus míorbhuile</span>
<lb n="1623"/><span>le tártháil do thabhairt don tSinagóig; gidh</span>
<lb n="1624"/><span>eadh, tar cheann a ndearnaidh, d'árdaigh na</span>
<lb n="1625"/><span>gaotha, .i. tóruigheachta na n-einghreim, nó</span>
<lb n="1626"/><span>persecution, a n-aghaidh na bhfírén agus Chríosd</span>
<lb n="1627"/><span>féin.  Do-chuaidh prionnsaighe na sagart i gcomhuirle,</span>
<lb n="1628"/><span>agus do thuit an crannchor báis ar Críosd mur</span>
<lb n="1629"/><span>dubhairt Caiphas, expedit ut unus moriatur pro</span>
<lb n="1630"/><span>populo.  D'fhiafraigh na luingseóirigh do Ionas,</span>
<lb n="1631"/><span>“cia thú?” óir dobhí eagla orra a theilgion isan</span>
<lb n="1632"/><span>bhfairge: d'fhiafraigh mórán do Chríosd cia hé,</span>
<lb n="1633"/><span>agus dobhí eagla orra a chur chum báis nó dochar</span>
<lb n="1634"/><span>do dhénamh dhó.  Do ofráil Iónas é féin dona</span>
<lb n="1635"/><span>loingseóiraigh lena theilgion isan bhfairge; d'fhoráil</span>
<lb n="1636"/><span>Críosd É féin dona Iudaighibh i nGárgha</span>
<lb n="1637"/><span>Getsemani, Ioan. 18, Ego sum: si me quaeritis</span>
<lb n="1638"/><span>sinite hos abire.  Do teilgeadh Ionas síos isan</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1639"/><p><span>aigén anfach: do teilgeadh Críosd i n-aigén</span>
<lb n="1640"/><span>anfach pían agus páise mur do réimhinnis an rígh-fháidh,</span>
<lb n="1641"/><span>veni in altitudinem maris, et tempestas</span>
<lb n="1642"/><span>demersit me.  Do shluig iasg mór (dá ngoirthear</span>
<lb n="1643"/><span>go coitchionn “míol mór”) an fháidh Ionas do</span>
<lb n="1644"/><span>réir ordaighthe Dé, áit i raibh trí lá agus trí hoidhche</span>
<lb n="1645"/><span>nó gur sgeith uaidhe an tráth sin ar thalamh</span>
<lb n="1646"/><span>thirim é, d'ordaigh Día fós corp Chríosd iar</span>
<lb n="1647"/><span>mbás do bheith i ttomba agus a anam bheith i Liombó</span>
<lb n="1648"/><span>ar feadh thrí lá; agus mur chuir an t-iasg Ionas beó</span>
<lb n="1649"/><span>as a bholg, mur sin d'éirigh Críosd ar an treas</span>
<lb n="1650"/><span>lá beó as bruinn na talmhan, mur do réimhinnis</span>
<lb n="1651"/><span>an rígh-fháidh chédna, Psal. 15, non derelinques</span>
<lb n="1652"/><span>in inferno animam meam nec dabis sanctum tuum</span>
<lb n="1653"/><span>videre corruptionem.  Do-chuaidh Ionas go cathair</span>
<lb n="1654"/><span>na Niniue agus dothug an rígh Sardanapalus agus a</span>
<lb n="1655"/><span>mhuintir chum aithrighe do dhénamh: dothug</span>
<lb n="1656"/><span>Críosd le teaguisg, le deagh-shiomplaibh, agus leis</span>
<lb n="1657"/><span>na míorbhuilibh móra do-rinne Sé féin agus a apsdail,</span>
<lb n="1658"/><span>ríghthe, prionnsaidhe, agus urmhór na cruinne do</span>
<lb n="1659"/><span>chum aithrighe agus chum crábhaidh.</span></p>
<lb n="1660"/>
<lb n="1661"/><p><span>Créd mur labhrus MICHEAS ar Chríosd?</span></p>
<lb n="1662"/>
<lb n="1663"/><p><span>Isan dara caibidil réimhinnsidh go n-iompóchaidh</span>
<lb n="1664"/><span>an domhan uile ar chreidiomh Chríosd:</span>
<lb n="1665"/><span>congregatione congregabo Jacob totum, etc., .i.</span>
<lb n="1666"/><span>“cruinneóchaidh mé go deimhin Iacob uile,”</span>
<lb n="1667"/><span>.i. an domhan uile.  Ascendit enim pandens iter</span>
<lb n="1668"/><span>ante eos, .i. do thuirling sé a' briseadh an bhealaigh</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1669"/><p><span>rómpa (a' dul i gcrann na páise a' dénamh bealaigh</span>
<lb n="1670"/><span>dháibh).  Is uime sin adeir, divident et transibunt</span>
<lb n="1671"/><span>per portam, .i. brisfid-sean an bealach agus</span>
<lb n="1672"/><span>rachfuid 'na dhiaidh isteach ar an dorus cédna.</span></p>
<lb n="1673"/>
<lb n="1674"/><p><span>Adeir isan .4.caib. “acht isna laethaibh</span>
<lb n="1675"/><span>déighionach (is laethaibh goirthear don aimsir</span>
<lb n="1676"/><span>ó theacht Chríosd go deireadh an domhuin)</span>
<lb n="1677"/><span>tiucfaidh chum críche go mbéidh sliabh thighe</span>
<lb n="1678"/><span>Dé arna chórúghadh i mullach na sliabh (ní a</span>
<lb n="1679"/><span>bhfolach ná i n-áit dho-fhaicse mur deir iomad</span>
<lb n="1680"/><span>do shaobh-chreidmhioch na haimsire so bhés an</span>
<lb n="1681"/><span>Eagluis), agus tiucfaidh mórán cineadhach ag</span>
<lb n="1682"/><span>rádh: tigidh, dénam deithnios suas go sliabh</span>
<lb n="1683"/><span>an Tiaghearna agus go tigh Iacob (.i. isteach isan</span>
<lb n="1684"/><span>Eagluis), agus múinfidh sé a shlighthibh dhúinn,</span>
<lb n="1685"/><span>agus ní fhoghlumfaid cogadh feasda” et erit in</span>
<lb n="1686"/><span>novissimo dierum (.i. diem legis gratiae) mons</span>
<lb n="1687"/><span>Domini (.i. Ecclesia) praeparatus in vertice</span>
<lb n="1688"/><span>montium (erit enim omnibus visibilis) ...  Et</span>
<lb n="1689"/><span>properabunt gentes multae, et dicent: venite, ascendamus</span>
<lb n="1690"/><span>ad montem Domini et ad domum Dei Iacob;</span>
<lb n="1691"/><span>et docebit nos de viis suis, etc. ... non discent</span>
<lb n="1692"/><span>ultra belligerare, etc.</span></p>
<lb n="1693"/>
<lb n="1694"/><p><span>Isan .5. caib. cuiridh síos geineamhuin shíorruidhe</span>
<lb n="1695"/><span>agus coimpreadh aimsiordha Chríosd ag</span>
<lb n="1696"/><span>ainmniughadh na háite, .i. Bethleem Euphráit,</span>
<lb n="1697"/><span>ag rádh: et tu, Bethleem Ephrata, parvulus es</span>
<lb n="1698"/><span>in millibus Iuda; ex te mihi egredietur qui sit</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="1699"/><p><span>dominator in Israel, et egressio ejus ab initio</span>
<lb n="1700"/><span>saeculorum.</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>Isan .7. caib. cuiridh i gcéill méud miana na</span>
<lb n="1703"/><span>bhfírén le Críosd agus lena oibreacha trócuireacha</span>
<lb n="1704"/><span>d'fhaicsin.  Dominum Deum nostrum desiderabunt</span>
<lb n="1705"/><span>et timebunt te.  Quis, Deus, similis tui, qui aufers</span>
<lb n="1706"/><span>iniquitatem, etc. ... deponet iniquitates nostras,</span>
<lb n="1707"/><span>projiciet in profundum maris omnia peccata</span>
<lb n="1708"/><span>nostra, etc.</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>Créd adeir NAHUM ar Chríosd?</span></p>
<lb n="1711"/>
<lb n="1712"/><p><span>Innsidh mur tháinicc síthcháin go talamh na</span>
<lb n="1713"/><span>Iudaigheach tar éis báis Shennacherib mhallaighthe,</span>
<lb n="1714"/><span>mur sin, iar gclaoidh an diabhuil do</span>
<lb n="1715"/><span>Chríosd, gur fhuagair na hapsdail síthcháin Dé</span>
<lb n="1716"/><span>le teagusg an tSoisgéil is gach áit don domhan:</span>
<lb n="1717"/><span>ecce super montes pedes evangelizantis, et annunciantis</span>
<lb n="1718"/><span>pacem.</span></p>
<lb n="1719"/>
<lb n="1720"/><p><span>Créd adeir HABACUC le Críosd?</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>Isan dara caib. réimhinnsidh teacht an</span>
<lb n="1723"/><span>Mheisiah ag rádh, “seasfaidh mé ar mo choimhéd,</span>
<lb n="1724"/><span>agus seasfaidh mé ar an ttor, agus aireócha mé d'fhéchuin</span>
<lb n="1725"/><span>créd dérus sé liom agus créd fhreagórus mé ...</span>
<lb n="1726"/><span>Agus adubhairt an Tiaghearna, “Sgríobh an</span>
<lb n="1727"/><span>fhís agus déna soléir í ar chláraibh, ionnus go ritheadh</span>
<lb n="1728"/><span>an té léighios í.  Atá fós an fhís cian uainn, acht</span>
<lb n="1729"/><span>fá dheóigh tiocfaidh sí isteach agus ní dhenfaidh sí</span>
<lb n="1730"/><span>brécc; acht má tá gur mall, fan léidh, tiucfaidh</span>
<lb n="1731"/><span>sí go deimhin, ní anfa sí.”  Ag so mur deir an</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="1732"/><p><span>téx Laidne: super custodiam meam stabo, et</span>
<lb n="1733"/><span>figam gradum super munitionem, et contemplabor</span>
<lb n="1734"/><span>ut videam quid dicatur mihi ...  Et respondit</span>
<lb n="1735"/><span>mihi Dominus et dixit: scribe visum et explana</span>
<lb n="1736"/><span>eum super tabulas, ut percurrat qui legerit eum.</span>
<lb n="1737"/><span>Quia adhuc visus procul est, et apparebit in finem,</span>
<lb n="1738"/><span>et non mentietur; si moram fecerit, expecta illum,</span>
<lb n="1739"/><span>quia veniens veniet, et non tardabit.  Ecce qui</span>
<lb n="1740"/><span>incredulus est, non erit recta anima ejus in semetipso;</span>
<lb n="1741"/><span>justus autem in fide sua vivet.  Agus tar cheann</span>
<lb n="1742"/><span>go raibh 617 mbliadhna idir fhriotal na fáisdine</span>
<lb n="1743"/><span>so agus aimsir a coimhlíonta, níor mheas an fháidh</span>
<lb n="1744"/><span>ar a raibh aire ar na bliadhantaibh síorruidhe</span>
<lb n="1745"/><span>gurbha haimsir fhada sin: quia annos aeternos</span>
<lb n="1746"/><span>in mente habuit; agus uime sin bheir le tuigse gibé</span>
<lb n="1747"/><span>haon nach gcreidfeadh an Mesias a bheith ag</span>
<lb n="1748"/><span>teacht nach beith grádh ag Dia air.</span></p>
<lb n="1749"/>
<lb n="1750"/><p><span>Isan treas caib. labhraidh go fáthchiallach</span>
<lb n="1751"/><span>mórán do neithe cathréimeach ar Críosd, agus goirthear</span>
<lb n="1752"/><span>Óráid nó Caintic Habacuc don chaibidil se.</span>
<lb n="1753"/><span>Molaidh trócaire an tSlánaightheóra, mur</span>
<lb n="1754"/><span>dotháinicc le tártháil chum an chine daonna an tan</span>
<lb n="1755"/><span>dobhádar uile arna ttruailliughadh le gach gné</span>
<lb n="1756"/><span>pheacaidh.  Adeir sí fós gur chuir sin eagla agus</span>
<lb n="1757"/><span>uathbhás mór air: Domine, audivi autitionem</span>
<lb n="1758"/><span>tuam, et timui.  Domine, opus tuum in medio</span>
<lb n="1759"/><span>annorum vivificá illud; in medio annorum notum</span>
<lb n="1760"/><span>facies; cum iratus fueris, misericordiae recordaberis.</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="1761"/><p><span>Tráchtaigh iar sin go háthasach ar an</span>
<lb n="1762"/><span>mbuaidh iomláin do-bhéradh sé ar an diabhal:</span>
<lb n="1763"/><span>ante pedes ejus ibit mors, egredietur diabolus ante</span>
<lb n="1764"/><span>pedes ejus.  Agus tar éis móráin eile molta do</span>
<lb n="1765"/><span>thabhairt dó, adeir go molfadh féin do shíor é,</span>
<lb n="1766"/><span>do bhrígh gurab é féin an neartmhur lér brisadh</span>
<lb n="1767"/><span>agus lér blodhadh cuibhreachaibh na bpeacach i</span>
<lb n="1768"/><span>ttús na hEaguilse, agus dá éis sin dothug áilghios</span>
<lb n="1769"/><span>agus mian do chách le siubhal go lúthgháireach i</span>
<lb n="1770"/><span>slíghe na n-aitheanta; gurab é fós bhérus an</span>
<lb n="1771"/><span>ghlóir shíorruidhe mur thuarusdal da gach fíréin,</span>
<lb n="1772"/><span>agus gur mur sin do-ní le gach aon dá ttarraingionn</span>
<lb n="1773"/><span>ó dhroch-staid na bpeacaidhe go staid na ngrás:</span>
<lb n="1774"/><span>ego autem in Domino gaudebo; et exultabo in</span>
<lb n="1775"/><span>Domino Jesu meo.  Deus Dominus fortitudo mea</span>
<lb n="1776"/><span>(et) ponet pedes meos quasi cervorum; et super</span>
<lb n="1777"/><span>excelsa mea deducet me victor in psalmis canentem.</span></p>
<lb n="1778"/>
<lb n="1779"/><p><span>Créd atá ag SOPHONIAS ar Chríosd?</span></p>
<lb n="1780"/>
<lb n="1781"/><p><span>Réimhinnsigh eiséirighe Chríosd ó bhás agus an</span>
<lb n="1782"/><span>staid i mbiaidh an domhan do-chreidmheach dá</span>
<lb n="1783"/><span>éis sin.  Óir adeir, “bíodh foighid aguibh (i bpearsainn</span>
<lb n="1784"/><span>Chríosd labhrus) nó go ttí lá m'eiséirghe,</span>
<lb n="1785"/><span>óir is mian damh na cineadhachaibh agus na críochaibh</span>
<lb n="1786"/><span>do chruinniughadh, go ndóirtidh mé mo</span>
<lb n="1787"/><span>dhíbhfeirg orra agus mo bhorb-fhearg uile, óir loisgfidhar</span>
<lb n="1788"/><span>an uile thalamh le tinidh m'euda”: expecta</span>
<lb n="1789"/><span>me, dicit Dominus, in die resurrectionis meae ...</span>
<lb n="1790"/><span>quia iudicium meum ut congregem gentes et colligam</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="1791"/><p><span>regna, et effundam super eos indignationem meam,</span>
<lb n="1792"/><span>omnem iram furoris mei; in igne enim zeli mei</span>
<lb n="1793"/><span>devorabitur omnis terra.</span></p>
<lb n="1794"/>
<lb n="1795"/><p><span>Do-bheir résún dá éis uaidhe, mur nárbh fhiú</span>
<lb n="1796"/><span>iad trócuire do dhénamh orra, tar éis gur chuir</span>
<lb n="1797"/><span>teangthacha glana dá tteagasg chum go mbeithidís</span>
<lb n="1798"/><span>uile ar aen-toil agus ar aen-aigne créidigh</span>
<lb n="1799"/><span>nárbh áil leó éisdeacht riú ná géilleadh dháibh:</span>
<lb n="1800"/><span>quia tunc reddam populis labium electum, ut</span>
<lb n="1801"/><span>invocent nomen Domini, et serviant humero uno.</span>
<lb n="1802"/><span>Má chuirmíd cuing Chríosd ar ar ngualainn dá</span>
<lb n="1803"/><span>hiomchar, cuirfidh seision a ghuala féin a' congnamh</span>
<lb n="1804"/><span>linn; má chuirmíd ar nguala fóna chroich,</span>
<lb n="1805"/><span>cuirfidh seision a ghuala ar an taobh eile dhi dá</span>
<lb n="1806"/><span>hiomchar linn, agus ní léigfidh leath-trom oruinn.</span></p>
<lb n="1807"/>
<lb n="1808"/><p><span>Adeir fós, i bpearsainn an tslánaightheóra go</span>
<lb n="1809"/><span>mbeidh lucht adhartha agus umhlachta do dhénamh</span>
<lb n="1810"/><span>dhó, go mbeith fós daoine bochta uireasbhacha</span>
<lb n="1811"/><span>ann a lár do chuirfeadh a ndóchas ann, agus sin ar</span>
<lb n="1812"/><span>an taobh thall agus a bhos do shrothaibh na hEtiopia,</span>
<lb n="1813"/><span>tar éis an phobail Iudaigheach do dhiúltadh dhó:</span>
<lb n="1814"/><span>ultra flumina Aethiopiae, inde supplices mihi. ...</span>
<lb n="1815"/><span>Et derelinquam in medio tui populum pauperem et</span>
<lb n="1816"/><span>egenum; et sperabunt in nomine Domini.  Dob</span>
<lb n="1817"/><span>fhéidir naoimh agus díthreabhaigh na bhfásaighibh</span>
<lb n="1818"/><span>do thuigsin leis na daoine bochta díghbhálacha so,</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="1819"/><p><span>mur bhí S. Antonius agus a chomhluadar naomtha</span>
<lb n="1820"/><span>i bhfásach na Thebaide.</span></p>
<lb n="1821"/>
<lb n="1822"/><p><span>Créd adeir AGGEUS le Críosd?</span></p>
<lb n="1823"/>
<lb n="1824"/><p><span>Adeir sé i bpearsainn Dé isan dara caib. “tamall</span>
<lb n="1825"/><span>beag fós (.i. i gceann 471 bliadhain, dá ngoirionn</span>
<lb n="1826"/><span>tamall beag do bhrígh gur lugha míle bliadhain i</span>
<lb n="1827"/><span>radharc Dé ná ó 'né go 'niugh imeasg na ndaoine:</span>
<lb n="1828"/><span>quoniam mille anni ante oculos tuos tanquam dies</span>
<lb n="1829"/><span>hesterna quae praeteriit, Psalmo 89,v.4, “óir míle</span>
<lb n="1830"/><span>bliadhain tar éis dul thort táid id láthair mur</span>
<lb n="1831"/><span>an lá 'né”) agus cuirfidh (mé) neamh agus talamh ar</span>
<lb n="1832"/><span>gluasacht, an mhuir agus an tirim-thalamh; cuirfidh</span>
<lb n="1833"/><span>mé na cineadhachaibh uile ar gluasacht, agus</span>
<lb n="1834"/><span>tiucfaidh mian na gcineadhachaibh, agus líonfaidh</span>
<lb n="1835"/><span>mé an teagh sin le glóir, agus budh mó glóir an tighe</span>
<lb n="1836"/><span>dhéighionaigh sin ná an chéid-tighe” (.i. búdh</span>
<lb n="1837"/><span>mó glóir Eaguilse Críosd ná na Sinagóige).  Ag</span>
<lb n="1838"/><span>so mur deir an téx Laidne: adhuc unum modicum</span>
<lb n="1839"/><span>est, et Ego commovebo coelum et terram et mare et</span>
<lb n="1840"/><span>aridam.  Et commovebo omnes gentes, et veniet</span>
<lb n="1841"/><span>desideratus cunctis gentibus, et implebo domum</span>
<lb n="1842"/><span>istam gloria ...  Magna erit gloria domus istius</span>
<lb n="1843"/><span>novissimae quam primae.</span></p>
<lb n="1844"/>
<lb n="1845"/><p><span>Ciallaighthear le mian na gcineadhach, .i.</span>
<lb n="1846"/><span>desideratus gentibus, Críosd ar Slánaightheóir</span>
<lb n="1847"/><span>chuirfios an domhan ar gluasacht ag tabhairt</span>
<lb n="1848"/><span>malairt reachta agus dlighe dháibh; agus béidh glóir</span>
<lb n="1849"/><span>mhór isan Eagluis, .i. corp agus fuil an tSlánaightheóra</span>
<lb n="1850"/><span>is beatha dhí; agus goirthear an teach</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="1851"/><p><span>déighionach dhi, do bhrígh nach ttiucfaidh</span>
<lb n="1852"/><span>aen-eagluis eile 'na diaidh ar an tsaoghal so go</span>
<lb n="1853"/><span>bráth, óir ní léigfidh féin a claoidh ná a truailliughadh</span>
<lb n="1854"/><span>go bruinne an bhrátha: portae inferi</span>
<lb n="1855"/><span>non praevalebunt adversus eam ....  Ero vobiscum</span>
<lb n="1856"/><span>usque ad consumationem saeculi, etc.</span></p>
<lb n="1857"/>
<lb n="1858"/><p><span>Créd adeir an fháidh SACHARIAS air Chríosd?</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>Atá an fháidh so fós lán do rúndiamhraibh ar</span>
<lb n="1861"/><span>Chríosd.  Isan .2. caib. labhraidh go soléir ar</span>
<lb n="1862"/><span>Shacrameint Chuirp an Tiaghearna, mar árdaighios</span>
<lb n="1863"/><span>meadhair agus lúthgháire na muintire chaithios</span>
<lb n="1864"/><span>go glan é.  Ag so mur adeir, “can agus gáirdigh,</span>
<lb n="1865"/><span>a inghean Shióin, óir féch, tháinicc mise agus coimhneócha</span>
<lb n="1866"/><span>mé ann do lár, adeir an Tiaghearna (.i. Íosa),</span>
<lb n="1867"/><span>agus ceangeólaidh mórán cineadhacha leis an Tiaghearna</span>
<lb n="1868"/><span>an lá sin, agus beidh 'na bpobal agum-sa, agus</span>
<lb n="1869"/><span>áitreócha mise ann do lár-sa, agus aithneócha tú</span>
<lb n="1870"/><span>gurb é Tiaghearna na slógh do chuir chugad mé:</span>
<lb n="1871"/><span>lauda et laetare, filia Syon, quia ecce ego venio, et</span>
<lb n="1872"/><span>habitabo in medio tui, ait Dominus.  Et applicabuntur</span>
<lb n="1873"/><span>gentes multae ad Dominum in die illa,</span>
<lb n="1874"/><span>et erunt mihi in populum, et habitabo in medio</span>
<lb n="1875"/><span>tui; et scies quia Dominus exercituum misit me</span>
<lb n="1876"/><span>ad te, dícit Dominus.</span></p>
<lb n="1877"/>
<lb n="1878"/><p><span>Isan .9. caib. réimhinnsidh dul Chríosd go</span>
<lb n="1879"/><span>cathair Ierusalem, agus mur do fhuasgail na haithreacha</span>
<lb n="1880"/><span>naomhtha as Liombo nó as ifrionn na</span>
<lb n="1881"/><span>n-aithreach naomh, a dhála fós agus a ghníomhartha</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="1882"/><p><span>ó Dhomhnach na Pailme go lá a dheasghabhála.</span>
<lb n="1883"/><span>Exulta satis, filia Syon, iubila, filia Ierusalem:</span>
<lb n="1884"/><span>ecce rex tuus veniet tibi justus et salvator; ipse</span>
<lb n="1885"/><span>pauper, et ascendens super asinam, et super pullum</span>
<lb n="1886"/><span>suum filium ejus.  Et disperdam quadrigam ex</span>
<lb n="1887"/><span>Ephraim, at equum de Ierusalem; et dissipabitur</span>
<lb n="1888"/><span>arcús belli, et loquetur pacem gentibus, et potestas</span>
<lb n="1889"/><span>ejus a mari usque ad mare ....  Tu quoque in</span>
<lb n="1890"/><span>sanguine testamenti tui emisisti vinctos (tuos) de</span>
<lb n="1891"/><span>lacú in quo non est aqua.  Convertimini ad munitionem</span>
<lb n="1892"/><span>(ad coelum), vincti spei; hodie annuncians</span>
<lb n="1893"/><span>quoque duplicia reddam tibi: “urgháirdigh do</span>
<lb n="1894"/><span>dhaoithin, a inghean Shióin; dén lúthgháire, a</span>
<lb n="1895"/><span>inghean Ierusalem: féch tá do rígh ag teacht</span>
<lb n="1896"/><span>chugad, atá sé ceart agus slánughadh aige, go huirísiol</span>
<lb n="1897"/><span>ag marcaighacht ar asal agus ar bhromach, searrach</span>
<lb n="1898"/><span>asail.  Agus gearrfaidh mé an carbad ó Ephraim,</span>
<lb n="1899"/><span>agus an t-each ó Ierusalem, agus gearrfuidhear amach</span>
<lb n="1900"/><span>bogha an chatha, agus laibheóraidh sé síthcháin ris</span>
<lb n="1901"/><span>na cineadhachuibh, agus biaidh a ríghacht ó mhuir</span>
<lb n="1902"/><span>go muir.  Ar do shon-sa fós le fuil do thiomna,</span>
<lb n="1903"/><span>nó do chunnartha, do chuir mé amach do phríosúnaigh</span>
<lb n="1904"/><span>as an locc ann nach bhfuil uisge.  Fillidh-se</span>
<lb n="1905"/><span>chum an chaisleáin láidir, sibh-se tá ceangailtigh</span>
<lb n="1906"/><span>le dóchus; aniugh fhoillseóchus mé go ndíolfaidh</span>
<lb n="1907"/><span>dúbalta.</span></p>
<lb n="1908"/>
<lb n="1909"/><p><span>Réimhinnsidh fós buaidh na n-apsdal ar neart</span>
<lb n="1910"/><span>an domhuin dhíchreidigh: Dominus exercituum</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="1911"/><p><span>proteget eos; et devorabunt, et subjicient lapidibus</span>
<lb n="1912"/><span>fundae; inebriabuntur quasi a vino, etc.  Quid</span>
<lb n="1913"/><span>enim bonum ejus est, et quid pulchrum nisi ejus</span>
<lb n="1914"/><span>frumentum (.i. Eucharistia) electorum et vinum</span>
<lb n="1915"/><span>germinans virgines?  Etc.</span></p>
<lb n="1916"/>
<lb n="1917"/><p><span>Má léighionn tú fós an .11. caib. gheubhair</span>
<lb n="1918"/><span>teasdus ar aodhairacht ionnraic Chríosd, agus ar</span>
<lb n="1919"/><span>aodhaireacht éigceart amadánaigh an Antichríosd</span>
<lb n="1920"/><span>ann.</span></p>
<lb n="1921"/>
<lb n="1922"/><p><span>Isan .13. caib. tráchtaigh ar shochair pháise</span>
<lb n="1923"/><span>an tSlánaightheora: in illa die erit fons patens</span>
<lb n="1924"/><span>domui David, .i. tobar na ngrás d'fhosguil an</span>
<lb n="1925"/><span>Slánaightheóir.  Réimhinnsidh fós, mur do thréig</span>
<lb n="1926"/><span>na hapsdail ar Slánaightheóir an tan do gabhadh</span>
<lb n="1927"/><span>é: percute pastorem, et dispergentur oves.</span></p>
<lb n="1928"/>
<lb n="1929"/><p><span>Tráchtaigh fós isan .12. caib. ar phianta agus</span>
<lb n="1930"/><span>ar dhóláis an tSlánaightheóra, agus mórán ag dénamh</span>
<lb n="1931"/><span>truaighe dhó.  Et plangent eum planctu quasi</span>
<lb n="1932"/><span>super unigenitum, et dolebunt super eum ut doleri</span>
<lb n="1933"/><span>solet in morte primogeniti.  Ag so mur deir, vers.10,</span>
<lb n="1934"/><span>“Agus dóirtfidh ar thigh Dháibhí agus ar a lucht</span>
<lb n="1935"/><span>áitrighthe spiorad na ngrás agus na heidirghuidhe,</span>
<lb n="1936"/><span>agus féchfuidh oram-sa, an té do chésadar, agus caoifidh</span>
<lb n="1937"/><span>ar a shon, mur chaoidhios duine ar son aein-mhic,</span>
<lb n="1938"/><span>agus beidh siad i ndoilghios ar a shon amhuil mur</span>
<lb n="1939"/><span>bhíos duine i ndoilghios ar son a chéd-gheine.”</span></p>
<lb n="1940"/>
<lb n="1941"/><p><span>Créd adeir an fháidh MALACHIAS ar Chríosd?</span>
<lb n="1942"/><span>Óir is mór imdheargas sé peacaidhibh na sagart.</span>
<lb n="1943"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="1944"/><p><span>Isan gcéd-chaibidil réimhinnsidh iodhbhairt an</span>
<lb n="1945"/><span>Aifrionn do bheith ro-thaithneamhach ag Dia,</span>
<lb n="1946"/><span>óir tar éis imdheargtha do thabhairt do shagairt</span>
<lb n="1947"/><span>a aimsire féin dhó, tré na hiodhbartaibh</span>
<lb n="1948"/><span>mí-dhlistionacha mí-dhúthrachtacha do-níodh siad,</span>
<lb n="1949"/><span>adeir riú go n-abair Tiaghearna na Slógh leó,</span>
<lb n="1950"/><span>“ní bhfuil taithneamh ar bith agum ionnaibh,</span>
<lb n="1951"/><span>ní mó ghlacfus mé ofráil as bhur lámha”: non</span>
<lb n="1952"/><span>est mihi voluntas in vobis, .... et munera non</span>
<lb n="1953"/><span>suscipiam de manu vestra.</span></p>
<lb n="1954"/>
<lb n="1955"/><p><span>Annsin adeir go ndénfaidh malairt sagartacht</span>
<lb n="1956"/><span>agus iodhbartha ag rádh, “ó éirghe gréine go fuineadh,</span>
<lb n="1957"/><span>beidh m'ainm mór imeasg na gcineadhhach;</span>
<lb n="1958"/><span>dhénfar iodhbairt agus ofráil ghlan ann gach áit</span>
<lb n="1959"/><span>dom ainm”: ab ortu solis usque ad occasum,</span>
<lb n="1960"/><span>magnum est nomen meum in gentibus; et in omni</span>
<lb n="1961"/><span>loco sacrificatur, et offertur nomini meo oblatio</span>
<lb n="1962"/><span>munda.</span></p>
<lb n="1963"/>
<lb n="1964"/><p><span>Réimhinnsidh isan treas caib. go ttiucfadh</span>
<lb n="1965"/><span>Eóin Baisde 'na réimh-theachtaire roimh Íosa,</span>
<lb n="1966"/><span>agus go mbeith an Slánaightheóir arna thabhairt</span>
<lb n="1967"/><span>isan teampaill lá coisriogtha Mhuire do réir</span>
<lb n="1968"/><span>dhlighe an tsean-rachta.  Goiridh “aingiol” do</span>
<lb n="1969"/><span>Eóin, óir is ionann “aingeal” agus “teachtaire.”</span>
<lb n="1970"/><span>“Féch, cuirfidh mé m'aingeal, ag ullmhughadh</span>
<lb n="1971"/><span>na slighe romham, agus tiucfaidh an Tiagharna neoch</span>
<lb n="1972"/><span>iarthaoi go hobann dá theampall; féch tiucfa</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="1973"/><p><span>sé,” ar Tiaghearna na Slógh; “acht cia fhédas</span>
<lb n="1974"/><span>lá a theachta do smaoineadh”?” ecce ego mitto</span>
<lb n="1975"/><span>angelum, et praeparabit viam ante faciem meam,</span>
<lb n="1976"/><span>et statim veniet ad templum sanctum suum Dominator</span>
<lb n="1977"/><span>quem vos quaeritis et angelus testamenti,</span>
<lb n="1978"/><span>chiallaighios, teachtaire an Tiomna Nuaidh tá</span>
<lb n="1979"/><span>sibh 'iarraidh: quem vos vultis: ecce venit, dicit</span>
<lb n="1980"/><span>Dominus exercituum: et quis poterit cogitare</span>
<lb n="1981"/><span>diem adventus ejus, .i. cia lér féidir méd an</span>
<lb n="1982"/><span>chrábhaidh agus an chaoin-dúthracht, créd an</span>
<lb n="1983"/><span>urnaighthe agus an úmhlacht, lér ofráil é féin isan</span>
<lb n="1984"/><span>teampall naomhtha don Athair Síorruidhe d'fhaisnéis?</span>
<lb n="1985"/><span>Cia fós lér féidir méd an taithneamha do</span>
<lb n="1986"/><span>bhí ag an Athair Síorruidhe isan ofráil fhíorghlain</span>
<lb n="1987"/><span>sin d'fhaisnéis agá fhreagra do réir mur</span>
<lb n="1988"/><span>ba mian leis: quis stabit ad videndum eum?</span></p>
<lb n="1989"/>
<lb n="1990"/><p><span>Isan .4. caib. do-bheir teisd ar lá an bhreitheamhnuis</span>
<lb n="1991"/><span>ndéighionaigh lé gcuirionn i gcéill an</span>
<lb n="1992"/><span>t-eidirdhealbhadh atá idir a bheith aindlightheach</span>
<lb n="1993"/><span>nó fírénta, etc.  Ag so mur adeir: “Féch,</span>
<lb n="1994"/><span>tiucfaidh an lá loisgfios mur theinidh, agus beidh</span>
<lb n="1995"/><span>lucht dénta na hurchóide uile 'na gconnlach, agus</span>
<lb n="1996"/><span>loisgfidh an lá thiucfas iad,” deir Tiaghearna na</span>
<lb n="1997"/><span>Slógh, “gan frémh ná síol d'fhágbháil díobh.</span>
<lb n="1998"/><span>Acht díbh-se ar a bhfuil eagla m'anama-sa, éireóchaidh</span>
<lb n="1999"/><span>grian an cheirt, nó an ionnracuis, agus</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2000"/><p><span>beidh leighios ann a sgiathánaibh.”  Ecce enim</span>
<lb n="2001"/><span>dies venit succensa quasi ignis; et erunt ....</span>
<lb n="2002"/><span>omnes facientes impietatem stipula; et inflammabit</span>
<lb n="2003"/><span>eos dies veniens, dicit Dominus exercituum,</span>
<lb n="2004"/><span>quae non derelinquet eis radicem et germen.  Et</span>
<lb n="2005"/><span>orietur vobis timentibus nomen meum sol justitiae,</span>
<lb n="2006"/><span>et sanitas in pennis ejus.</span></p>
<lb n="2007"/>
<lb n="2008"/><p><span>Cuiridh síos 'na dhiaidh sin dúinn méd an</span>
<lb n="2009"/><span>gháirdiochais bhias ar an dream bheannaighthe</span>
<lb n="2010"/><span>so ar n-éirghe do ghrian an cheirt, ag rádh:</span>
<lb n="2011"/><span>“dénaidh léimnigh mur laogh bíata; sailteóraigh</span>
<lb n="2012"/><span>sibh ar na ciontachaibh mur luaithreadh fór</span>
<lb n="2013"/><span>gcosa: egrediemini, et salietis sicut vitulus de</span>
<lb n="2014"/><span>armento; calcabitis impios, cum fuerint cinis</span>
<lb n="2015"/><span>sub planta pedum vestrorum, in die qua ego facio,</span>
<lb n="2016"/><span>dicit Dominus exercituum.  Óir cuirfidh ceart-dhíoghaltus</span>
<lb n="2017"/><span>Dé an uair sin lúthgháire ar na fíréin</span>
<lb n="2018"/><span>mur deir an rígh-fháidh, Psal. 57: laetabitur</span>
<lb n="2019"/><span>justus cum viderit vindictam.</span></p>
<lb n="2020"/>
<lb n="2021"/><p><span>Tabhair dod aire, a léughthóir, go labhrann</span>
<lb n="2022"/><span>na fáidhibh isan aimsir a láthair dá chur i gcéill</span>
<lb n="2023"/><span>go mbíodh na neithe do ghealladís le teacht comh</span>
<lb n="2024"/><span>dearbhtha agus mur bheith do láthair.</span></p>
<lb n="2025"/>
<lb n="2026"/><p><span>Do-chídh tú, a léighthóir, as na bladha beaga</span>
<lb n="2027"/><span>so don tSean-tiomna do chraobhsgaoilios duit</span>
<lb n="2028"/><span>nach raibh d'fheidhm ná d'obair leis na Príomhaithriochaibh</span>
<lb n="2029"/><span>dá ngoirthear na Patriarcaibh, ná</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2030"/><p><span>leis na fáidhibh do labhair isan tean-reacht,</span>
<lb n="2031"/><span>acht chum anma na Bréithre Ioncholnaidhe, .i.</span>
<lb n="2032"/><span>Mhic Dé, d'onórughadh agus d'ard-fhriotal don</span>
<lb n="2033"/><span>domhan.  Ní raibh, adeirim, feidhm ná obair ag</span>
<lb n="2034"/><span>Dia le tabhairt dáibh bá taithneamhaigh leis</span>
<lb n="2035"/><span>ná a aon-Mhac d'adhradh agus d'árdmholadh ar</span>
<lb n="2036"/><span>feadh na n-aimsior.  Do-chí tú fós, créd an díoghruis</span>
<lb n="2037"/><span>agus an teinidh ghráidh dobhíodh arna hadhnadh</span>
<lb n="2038"/><span>ionnta an tan do lábhradís air; óir dobhídar</span>
<lb n="2039"/><span>ag leagha le tnúth agus le mían a fhaicsin lena súile</span>
<lb n="2040"/><span>corpordha, mur do-chonncadar go spioradálta é;</span>
<lb n="2041"/><span>agus níorbh iongnadh sin, do bhrígh go bhfacadar go</span>
<lb n="2042"/><span>soléir nach raibh slánaightheóir ar bith eile le</span>
<lb n="2043"/><span>fagháil acht é amháin: emitte nobis Dominum</span>
<lb n="2044"/><span>Salvatorem terrae.</span></p>
<lb n="2045"/>
<lb n="2046"/><p><span>Ní mur sin, monuar, atá mórán anois!  Ní</span>
<lb n="2047"/><span>híad amháin lucht ainbhfis, acht daoine lithiordha</span>
<lb n="2048"/><span>léighios Scriptúir an tSean-tiomna le cúirialtacht</span>
<lb n="2049"/><span>gan spiorad crábhaidh ná umhlacht, bhíos arna</span>
<lb n="2050"/><span>ndalladh comh mór sin le huabhar agus le hainmhiana</span>
<lb n="2051"/><span>nach bhfaghann blas ná boladh an tSlánaightheóra</span>
<lb n="2052"/><span>tá fó chairt gach aen-leitre dhe ann, acht</span>
<lb n="2053"/><span>le béil bhaotha bharbardha agus le aithiosgaibh</span>
<lb n="2054"/><span>dia-aithisiocha thigid uadha.  So an dream imdheargus</span>
<lb n="2055"/><span>Pól, ad Rom 1: sine affectione, etc. ....</span>
<lb n="2056"/><span>Dicentes enim esse sapientes, stulti facti sunt.</span>
<lb n="2057"/><span>Óir créd fá léighfeadh aon-neach an Sean-tiomna</span>
<lb n="2058"/><span>acht le Críosd d'iarradh agus d'fhagháil, óir is é is</span>
<lb n="2059"/><span>cosbóir phrionsapálta dhó?</span>
<lb n="2060"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2061"/><p><span>Gidh eadh, a Thiaghearna do gheall na cineadhachaibh</span>
<lb n="2062"/><span>mur oighreacht dod Mhac grádhach,</span>
<lb n="2063"/><span>tabhair dhúinn a iarraidh agus a fhagháil annsa</span>
<lb n="2064"/><span>léughtheóracht naomhtha so, do bhrí gurab é is</span>
<lb n="2065"/><span>ábhacóid agus is eadarghuitheach eidrainn agus tú;</span>
<lb n="2066"/><span>osgail ar súile; líon dá ghrádh sinn; tabhair</span>
<lb n="2067"/><span>dhúinn sinn féin agus ar saothair go hiomlán d'fhoráil</span>
<lb n="2068"/><span>dó, agus eision dár nglacadh mur iodhbhairt</span>
<lb n="2069"/><span>thaithneamhaigh 'na fhiadhnuis.  Glacadh, a</span>
<lb n="2070"/><span>Thiaghearna, ar ccroidhtheachaibh, ar mbriathra</span>
<lb n="2071"/><span>agus ar ngníomhartha; tugadh dhúinn fós gach</span>
<lb n="2072"/><span>uile dhuaigh, gach uile dhólás, gach uile phian,</span>
<lb n="2073"/><span>agus gach uile leathtrom d'fhulang go fonnmhur</span>
<lb n="2074"/><span>ar an tsaoghal so chum go bhfaiceadhmís ann a</span>
<lb n="2075"/><span>ghlóir id láthair-se é, go mbeithmís dár n-adhradh</span>
<lb n="2076"/><span>agus dár n-adhmholadh le saoghal na saoghal.  Amén.</span></p>
<lb n="2077"/>
<lb n="2078"/><p><span>AN .8. ALT</span>
<lb n="2079"/><span>THRÁCHTAS GO HATHGHEARR AR LEABHRAIBH AN</span>
<lb n="2080"/><span>TIOMNA NUAIDH.</span></p>
<lb n="2081"/>
<lb n="2082"/><p><span>Is é ní dá ngoirthear an Tiomna Nuadh na</span>
<lb n="2083"/><span>leabhra dothug an Spiorad Naomh síos tar éis</span>
<lb n="2084"/><span>an Slánaightheóir do theacht ar an tsaoghal, agus</span>
<lb n="2085"/><span>do sgríobhadh dochum an chreidigh Chríosdeamhuil</span>
<lb n="2086"/><span>d'fhoillsiughadh agus do theagasg don</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2087"/><p><span>chine daonna, lena súile d'fhosgladh chum aithrigh</span>
<lb n="2088"/><span>do dhénamh ar son na bpeacaidhe dhár dhóirtiodar</span>
<lb n="2089"/><span>iad féin go n-uige sin, agus le fuar-leitir fholamh-dhlighe</span>
<lb n="2090"/><span>an tsean-reachta do thréigion, agus dlighe</span>
<lb n="2091"/><span>na ngrás do ghlacadh, mur fhógras Críosd féin</span>
<lb n="2092"/><span>dáibh, Marci 1: penitemini, .i. tréigidh an</span>
<lb n="2093"/><span>sean-dlighe; credite Evangelio, .i. dom dhlighe-se</span>
<lb n="2094"/><span>chuirios leitir an tsean-rachta ar gcúl.</span></p>
<lb n="2095"/>
<lb n="2096"/><p><span>Is uime goirthear Tiomna Nuadh dhe, mur nach</span>
<lb n="2097"/><span>ionann é agus an Sean-tiomna, nó do bhrígh go</span>
<lb n="2098"/><span>músglann spiorad an dlighe Chríosdeamhuil lasair</span>
<lb n="2099"/><span>agus caoin-dúthracht ghráidh isan dream thuigios</span>
<lb n="2100"/><span>go maith é.  Biaidh 'fhiadhnuis sin ar Phól apsdal</span>
<lb n="2101"/><span>ad Rom.,8,v.35, adeir: quis ergo nos separabit</span>
<lb n="2102"/><span>a caritate Christi?  tribulatio?  an angustia?  an</span>
<lb n="2103"/><span>fames?  an nuditas?  an periculum?  an persecutio?</span>
<lb n="2104"/><span>an gladius?</span></p>
<lb n="2105"/>
<lb n="2106"/><p><span>An Soisgél arna sgríobhadh leis an gceathrar</span>
<lb n="2107"/><span>soibhisgél obair is oirdheirce don Tiomna Nuadh,</span>
<lb n="2108"/><span>agus fós do sháraigh an mhéid do sgríobhadh riamh</span>
<lb n="2109"/><span>i gcathréim agus i ttairbhe, óir is iad na ceithre</span>
<lb n="2110"/><span>leabhair sin is carbad iomchair do Chríosd imeasg</span>
<lb n="2111"/><span>chineadhacha agus chríochaibh an domhuin, mur</span>
<lb n="2112"/><span>deir S. Augustinus, lib.1, De Consensu Evangelistarum,</span>
<lb n="2113"/><span>cap.7.</span></p>
<lb n="2114"/>
<lb n="2115"/><p><span>Tar cheann go gcuirid an ceathrar soibhisgél</span>
<lb n="2116"/><span>gníomhartha agus euchtaibh an tSlánaightheóra síos</span>
<lb n="2117"/><span>go heidirdhealbhthach do réir ordaigh agus aimsire,</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2118"/><p><span>tig siad re chéile is gach aen-phonc ar mhodh nach</span>
<lb n="2119"/><span>bhfuilid i n-aen-fhocal amháin conntrárdha dhá</span>
<lb n="2120"/><span>chéile mur deir S. Aug. De Consens. Evangelistarum.</span>
<lb n="2121"/><span>Níl amhrus ná go bhfuil neithe arna</span>
<lb n="2122"/><span>gcur síos ag aon díobh nach gcurthar síos le haon</span>
<lb n="2123"/><span>eile, agus má chuirionn aon eile dhíobh ní síos go hathchumair,</span>
<lb n="2124"/><span>cuiridh aon eile dhíobh níos iomláine</span>
<lb n="2125"/><span>ná sin síos é, do réir mur do threóraigheadh an</span>
<lb n="2126"/><span>Spiorad Naomh iad fó seach.</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>Fiafraighid aroile créd an riachtanus dobhí</span>
<lb n="2129"/><span>le ceathrar do sgríobhadh an tsoisgéil fó leith,</span>
<lb n="2130"/><span>óir do bhrígh nach bhfuil ann acht aon-tsoisgél</span>
<lb n="2131"/><span>amháin, gur leór a bheith arna sgríobhadh dhó</span>
<lb n="2132"/><span>le haon-duine amháin acu.  Freagraim-se gurab</span>
<lb n="2133"/><span>uime do ordaigh Dia don cheathrar a sgríobhadh</span>
<lb n="2134"/><span>fó leith mur bharr cruthaighthe ar fhírinne an</span>
<lb n="2135"/><span>tsoisgéil, óir do bhrígh nach a bhfochair a chéile</span>
<lb n="2136"/><span>ná ó a chéile do sgríobhadar é, níorbh fhéidir</span>
<lb n="2137"/><span>dhóibh a bheith ar aon-sgél agus ar aon-fhocal go</span>
<lb n="2138"/><span>hiomlán muna mbeith gurab aen-ughdar amháin</span>
<lb n="2139"/><span>prionnsapálta, .i. an Spiorad Naomh, thug síos</span>
<lb n="2140"/><span>dáibh é; agus atá tairbhe mhór ann, óir an ní bhíos</span>
<lb n="2141"/><span>dorcha do-thuigse ag aon díobh, bí soiléir so-thuigse</span>
<lb n="2142"/><span>ag aon eile dhíobh.  Ní raibh fós aon díobh</span>
<lb n="2143"/><span>fó leith nach raibh mian agus inntinn áirighthe aige le</span>
<lb n="2144"/><span>neithe áirighthe do chraobhsgaoiladh go follasach,</span>
<lb n="2145"/><span>óir ba hí intinn phrionsapálta Mhatha, do sgríobh</span>
<lb n="2146"/><span>ar ttús, agus i n-Abhruis, a chruthughadh gurbh é</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2147"/><p><span>Críosd an Mesias nó an tairngearthach dobhí dá</span>
<lb n="2148"/><span>ghealleamhuin i mbél na bhfádh ó thús na n-aimsior</span>
<lb n="2149"/><span>agus ba coisbóir phrionnsapálta don tSean-tiomna;</span>
<lb n="2150"/><span>agus dá bhrígh sin is é is mionca chuirios</span>
<lb n="2151"/><span>i gcéill, ag trácht ar ghníomharthaibh Chríosd,</span>
<lb n="2152"/><span>gurab uime thárla sin, dochum ráidhtibh na</span>
<lb n="2153"/><span>bhfádh do choimhlíonadh: ut adimpleretur quod</span>
<lb n="2154"/><span>dictum est, etc.  Is uime sin a curthar síos i bhfighair</span>
<lb n="2155"/><span>dhuine é.</span></p>
<lb n="2156"/>
<lb n="2157"/><p><span>Marcus, do sgríobh níos athchuimre ná Matha,</span>
<lb n="2158"/><span>tráchtaigh sin ar chumhachta agus ar mhíorbhuile</span>
<lb n="2159"/><span>Chríosd go sunnradhach, agus is uime sin curthar</span>
<lb n="2160"/><span>síos dúinn i bhfighair leóghuin é.</span></p>
<lb n="2161"/>
<lb n="2162"/><p><span>Labhraidh Lúcás níosa mhó ná aon eile dhíobh</span>
<lb n="2163"/><span>ar cheannsaighacht agus ar thrócuire Chríosd ag</span>
<lb n="2164"/><span>leighios galar, othar, agus easláintibh, is gach ionad,</span>
<lb n="2165"/><span>agus uime sin curthar síos dúinn i bhfighair nó i</span>
<lb n="2166"/><span>gcosmhuilacht laoigh cheannsaigh é.</span></p>
<lb n="2167"/>
<lb n="2168"/><p><span>Cruthaigh Eóin diadhacht an tSlánaightheóra agus</span>
<lb n="2169"/><span>a aondacht leis an Athair Síorruidhe i n-aghaidh</span>
<lb n="2170"/><span>na n-eiritigeach do shén a dhiadhacht, agus is uime</span>
<lb n="2171"/><span>sin curthar síos dúinn i bhfighair ilair é, óir, mur</span>
<lb n="2172"/><span>is neamhghnáthach leis an ilair tuirling ar an</span>
<lb n="2173"/><span>talamh, is mur sin d'éirigh Eóin do dhruim talamhan</span>
<lb n="2174"/><span>agus do-chuaidh suas ar fad i mbuaic na bhflaithios</span>
<lb n="2175"/><span>ag tabhairt teasduis ar an Trínóid.</span></p>
<lb n="2176"/>
<lb n="2177"/><p><span>Adeirid aroile gurab uime curthar Matha ar</span>
<lb n="2178"/><span>ttús i bhfighair dhuine do bhrígh go ttráchtann</span>
<lb n="2179"/><span>ar Chríosd do réir a nádúire agus a gheinealach</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2180"/><p><span>dhaonna.  Curthar Marcus i bhfighair leóghan</span>
<lb n="2181"/><span>do bhrígh go ttosaighionn a shoisgél le seanmóir</span>
<lb n="2182"/><span>Eóin Baiste ar an bhfásach ag cur uathbháis</span>
<lb n="2183"/><span>mur ghuth leóghuin chíocraigh ar na peacachaibh.</span>
<lb n="2184"/><span>Tosaigh Lúcás le hiodhbairt an tsagairt Zacharias,</span>
<lb n="2185"/><span>agus is uime sin curthur síos i bhfighair mairt nó</span>
<lb n="2186"/><span>bó é, .i. beathadhach dobhíodh dá hiodhbhairt</span>
<lb n="2187"/><span>go gnáthach ag na Iudaighibh.  Agus do bhrígh</span>
<lb n="2188"/><span>gur éirigh Eóin suas go hárd, mur dubhrus cheana,</span>
<lb n="2189"/><span>ag trácht ar dhiadhacht an tSlánaightheóra i</span>
<lb n="2190"/><span>ttús a shoisgéil, ag rádh in principio erat</span>
<lb n="2191"/><span>Verbum, curthar síos i bhfighair ilair é.</span></p>
<lb n="2192"/>
<lb n="2193"/><p><span>Ní leór do neoch ar bith lér mian an soisgél</span>
<lb n="2194"/><span>do leughadh an chiall litiordha do thuigsin, acht</span>
<lb n="2195"/><span>is riachtanus dó na rúndiamhra móra tá fó</span>
<lb n="2196"/><span>chairt na bhfocal ann do spíonadh agus do thuigsin,</span>
<lb n="2197"/><span>agus is mur sin atá gach cuid eile don</span>
<lb n="2198"/><span>Scriptúir.</span></p>
<lb n="2199"/>
<lb n="2200"/><p><span>Má ghlacann tú an soisgél do réir mur tá arna</span>
<lb n="2201"/><span>sgríobhadh le gach aon dona soibhisgéil fó seach,</span>
<lb n="2202"/><span>nó má ghlacann tú é ann féin go hiomlán, ní</span>
<lb n="2203"/><span>bhfuighe tú do choisbóir iomlán aige acht: 1</span>
<lb n="2204"/><span>geineamhuin an tSlánaightheóra do réir a dhiadhacht</span>
<lb n="2205"/><span>agus a ioncholnadh míorbhuileach mar aon rena</span>
<lb n="2206"/><span>choimpreadh (Ag sin a chéd-theacht); 2 a</span>
<lb n="2207"/><span>dhála agus a ghníomhartha cona theagaisg iongantacha</span>
<lb n="2208"/><span>i n-aois leanabaidhe, i n-aois ógáin, agus i</span>
<lb n="2209"/><span>n-aois fhearrdha imeasg na ndaoine; 3 a bhás,</span></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="2210"/><p><span>a pháis, agus a imtheacht as an tsaoghal; 4 a theacht</span>
<lb n="2211"/><span>ar ais go glórmhur leis an eiséirghe.</span></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>Ní mheasaim gur riachtanus damh na neithe</span>
<lb n="2214"/><span>so do chraobhsgaoile níos forleithiodaighe annso,</span>
<lb n="2215"/><span>do bhrígh go bhfuighe an léightheóir i stair an</span>
<lb n="2216"/><span>Tiomna Nuaidh is rún damh a sgríobhadh iad.</span></p>
<lb n="2217"/>
<lb n="2218"/><p><span>Do sgríobh an soibhisgél Lúcás leabhar curthar</span>
<lb n="2219"/><span>síos isan Tiomna Nuadh, dá ngoirthear Gníomhartha</span>
<lb n="2220"/><span>na n-Apstal, .i. gníomhartha dála agus iomthúsa</span>
<lb n="2221"/><span>na n-apsdal agus na ndeisgiobal i ndiaidh pháise agus</span>
<lb n="2222"/><span>dheisgabhála an tSlánaightheóra, ar nach ttráchtad</span>
<lb n="2223"/><span>nísa mhó annso, do bhrígh, mur is leabhar starthamhail</span>
<lb n="2224"/><span>é, go bhfuighir i Stair an Tiomna Nuaigh</span>
<lb n="2225"/><span>é.  Acht do bhrígh nach beanann eipistilibh</span>
<lb n="2226"/><span>Phóil apsdail, ná na heipistlibh canónta do sgríobh</span>
<lb n="2227"/><span>cuid eile dona hapstlaibh, leis an stair, is mian</span>
<lb n="2228"/><span>liom tráchta athchumair do dhénamh annso</span>
<lb n="2229"/><span>orra.</span></p>
<lb n="2230"/>
<lb n="2231"/><p><span>AN .9. ALT</span>
<lb n="2232"/><span>AR EIPISTILIBH PHÓIL, ETC.</span></p>
<lb n="2233"/>
<lb n="2234"/><p><span>Do sgríobh Pól xiiii eipistil: aon acu chum na</span>
<lb n="2235"/><span>Romhánchaibh; a dó chum na gCoirintíneach;</span>
<lb n="2236"/><span>aon chum na nGalatach; aon chum na nEphesíneacha;</span>
<lb n="2237"/><span>chum na Philipíneacha aon; chum</span>
<lb n="2238"/><span>na gColosíneacha aon; chum na Thessalonenses</span></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="2239"/><p><span>a dó; dochum Thimot dá eipistil; chum Títuis</span>
<lb n="2240"/><span>aon; chum Phileméin aon; agus aon chum na</span>
<lb n="2241"/><span>nEabhraighach.</span></p>
<lb n="2242"/>
<lb n="2243"/><p><span>Do-bheir Peadar apsdal teisd orra so isan</span>
<lb n="2244"/><span>treas caib. don dara heipist. do sgríobh sé, ag</span>
<lb n="2245"/><span>rádh go raibh mórán do neithe do-thuigse ionnta</span>
<lb n="2246"/><span>do mhillfeadh daoine neamh-fhoghlamtha neamh-fhoirfe</span>
<lb n="2247"/><span>ann a gcreideamh: quaedam sunt difficilia</span>
<lb n="2248"/><span>intellectu, quae indocti et instabiles depravant.</span>
<lb n="2249"/><span>Agus deir sé gur mur sin do-ní an chuid eile don</span>
<lb n="2250"/><span>Scriptúir leó: sicut et caeteras Scripturas ad suam</span>
<lb n="2251"/><span>ipsorum perditionem.</span></p>
<lb n="2252"/>
<lb n="2253"/><p><span>Trí hádhbhair phrionnsapálta dobhí ag Pól</span>
<lb n="2254"/><span>leis an obair so 'chríochnughadh: an céd-adhbhar,</span>
<lb n="2255"/><span>chum na ndaoine do mhúsgladh leis an</span>
<lb n="2256"/><span>gcreideadh cheart darab anam an charthannacht</span>
<lb n="2257"/><span>dhiadha do ghlacadh; an dara hádhbhar, chum</span>
<lb n="2258"/><span>cáich do tharraing óna ndroch-bhésaibh, agus na</span>
<lb n="2259"/><span>deagh-bhésaibh do leanmhuin; an treas ádhbhar,</span>
<lb n="2260"/><span>chum móráin do cheasdaibh cruaidhe d'fhuasgladh,</span>
<lb n="2261"/><span>do chuir buaidhreadh mór ar a lán an</span>
<lb n="2262"/><span>tráth sin.</span></p>
<lb n="2263"/>
<lb n="2264"/><p><span>Créd ar a ttráchtann ann a ÉIPISTIL CHUM NA</span>
<lb n="2265"/><span>RÓMHÁNACH?</span></p>
<lb n="2266"/>
<lb n="2267"/><p><span>I ttús na heipistile so ar feadh aen-chaibidil</span>
<lb n="2268"/><span>décc, tar cheann nach dénann comhcheangal</span>
<lb n="2269"/><span>eatorra, cruthaigh sé le résúnaibh láidire méd an</span>
<lb n="2270"/><span>riachtanuis atá ag gach aon-duine don domhan le</span></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="2271"/><p><span>creidiomh i gCríosd, agus isan gcuid eile dhi tá ag</span>
<lb n="2272"/><span>teagusg deagh-bhés dáibh.</span></p>
<lb n="2273"/>
<lb n="2274"/><p><span>Isan gcéd-chaibidil tar éis beannughadh</span>
<lb n="2275"/><span>dháibh agus iar gur i gcéill méd na miana dobhí</span>
<lb n="2276"/><span>aige leis an soisgél do theagasg dáibh, innsidh go</span>
<lb n="2277"/><span>frithir agus go fírinneach dháibh go raibh na cineadhachaibh</span>
<lb n="2278"/><span>dá ngoirthear na Geintíligh ag imtheacht</span>
<lb n="2279"/><span>le harráid, le seachrán, le gach gné uilc agus urchóide</span>
<lb n="2280"/><span>ó gach mí-bhés go a chéile, d'easbaidh an chréidigh</span>
<lb n="2281"/><span>bheódha budh chóir dháibh 'bheith isan Slánaightheóir</span>
<lb n="2282"/><span>acú.  Agus iar sin turlingidh sé ar aindlighe</span>
<lb n="2283"/><span>na Rómhánach dá ttug Dia ceannus ar urmhór an</span>
<lb n="2284"/><span>domhan, agus an tan dobhídís ag tabhairt</span>
<lb n="2285"/><span>bhreitheamhnuis ar an gcuid eile don domhan go</span>
<lb n="2286"/><span>rabhdar féin lán d'aindlighe agus do mhí-bhésa, agus</span>
<lb n="2287"/><span>nach raibh dream eile ba mó cionta ná íad féin.</span>
<lb n="2288"/><span>Agus tóigidh a gconsiais féin mur fhiadhnuise 'na</span>
<lb n="2289"/><span>n-aghaidh, mur mhínighios dáibh isan dara caibidil,</span>
<lb n="2290"/><span>áit i ttosaighann ar pheacaidhibh na Iudaigheach</span>
<lb n="2291"/><span>d'imdheargadh.  Agus leanaidh dhe sin gusan</span>
<lb n="2292"/><span>treas caibidil, áit i n-innsionn dáibh tar cheann</span>
<lb n="2293"/><span>go ttug Dia mur chathréim dháibh cumhdach a</span>
<lb n="2294"/><span>leabhar ndiadha do bheith acu, go rabhdar ann</span>
<lb n="2295"/><span>gach gné pheacaidh comh ciontach leis na cineadhachaibh</span>
<lb n="2296"/><span>eile agus go rabhdar comh líonta le corthachaibh</span>
<lb n="2297"/><span>agus le mailís leó, agus gur theasdaigh grása agus</span>
<lb n="2298"/><span>trócuire Chríosd uatha mur do theasdaigh ó na</span>
<lb n="2299"/><span>cineadhachaibh eile.  Ag so mur deir: non enim</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="2300"/><p><span>est distinctio; omnes enim peccaverunt, et egent</span>
<lb n="2301"/><span>gloria Dei, justificati gratis per gratiam ipsius,</span>
<lb n="2302"/><span>per redemptionem quae est in Christo Iesu.  Agus</span>
<lb n="2303"/><span>dá bhrígh sin iarraidh orra an uaill do thréigion</span>
<lb n="2304"/><span>lér mheasadar iad féin do árdughadh i gcathréim</span>
<lb n="2305"/><span>ós cionn na gcineadhach eile, do bhrígh gurab ag</span>
<lb n="2306"/><span>Críosd amháin dobhí slánughadh gach duine idir</span>
<lb n="2307"/><span>Iudeach agus Ghrégach, lé ttuigthear na</span>
<lb n="2308"/><span>cineadhachuibh uile, do bhrígh go raibh siad</span>
<lb n="2309"/><span>uile lán do pheacaidhibh.</span></p>
<lb n="2310"/>
<lb n="2311"/><p><span>Cruthaigh an t-apsdal gur riachtanus do</span>
<lb n="2312"/><span>gach aon creideadh i gCríosd agus a ghrádh iomlán</span>
<lb n="2313"/><span>do thabhairt dó.  Agus is chum sin do chur i gcéill</span>
<lb n="2314"/><span>adeir gurab é an creideadh beódha líonta do</span>
<lb n="2315"/><span>ghrádh Chríosd do shlánuigh agus do naomhaigh</span>
<lb n="2316"/><span>Ábraham.  Ag so mur adeir: non ex operibus,</span>
<lb n="2317"/><span>“ní le hoibreacha” (an dlighe, .i. an tsean-rachta)</span>
<lb n="2318"/><span>acht leis an gcreideadh lér chreid an Slánaightheóir</span>
<lb n="2319"/><span>do bheith re teacht: quid enim dicit Scriptura?</span>
<lb n="2320"/><span>Credidit Abraham Deo et justificatus est;</span>
<lb n="2321"/><span>agus is ar an ní sin thráchtus isan gceathrughadh caib.</span>
<lb n="2322"/><span>go hiomlán.</span></p>
<lb n="2323"/>
<lb n="2324"/><p><span>Cruthaigh an ní cédna do bhrígh gur mór</span>
<lb n="2325"/><span>an grádh dobhí ag Críosd oruinn, óir gur leasaigh</span>
<lb n="2326"/><span>agus gur leighis na loit agus an choir dhamanta do</span>
<lb n="2327"/><span>tharruing peacadh Ádhaimh ar an gineadh</span>
<lb n="2328"/><span>dhaonna, óir mur dotháinicc mórán peacach as</span>
<lb n="2329"/><span>easumhlacht aon duine amháin, dotháinicc</span>
<lb n="2330"/><span>mórán fírén as umhlacht an aon-duine, .i. Críosd:</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2331"/><p><span>sicut (enim) per inóbedientiam unius hominis</span>
<lb n="2332"/><span>peccatores constituti sunt multi, ita (et) per unius</span>
<lb n="2333"/><span>obedientiam justi constituuntur multi.  Ag sin</span>
<lb n="2334"/><span>mur labhrus isan gcúigeadh caib. ad Rom.</span></p>
<lb n="2335"/>
<lb n="2336"/><p><span>Adeir isan seiseadh caib. mur nach baoghal</span>
<lb n="2337"/><span>do Chríosd iarna eiséirghe go glórmhur an dara</span>
<lb n="2338"/><span>bás d'fhulang arís go bráth, nach cóir do Chríosdaigh</span>
<lb n="2339"/><span>bhés arna athbhreith le huisge agus le grásaibh</span>
<lb n="2340"/><span>an bhaisdeadha tuitim arís i mbás coire na seanpheacadh.</span>
<lb n="2341"/><span>Agus tuig gur lugha ná sin budh</span>
<lb n="2342"/><span>chóir don dream bhíos arna n-athbheódhadh le</span>
<lb n="2343"/><span>huisge agus le Sacrameint na haithrighe.  Ag so mur</span>
<lb n="2344"/><span>adeir: consepulti enim sumus cum illo (cum</span>
<lb n="2345"/><span>Christo), .i. “do comh-adhlacadh sinn re Críosd,</span>
<lb n="2346"/><span>per baptismum in mortem, .i. “leis an mbaisdeadh</span>
<lb n="2347"/><span>chum báis,” .i. chum báis na bpeacadh, ut quomodo</span>
<lb n="2348"/><span>Christus surrexit a mortuis per gloriam Patris, ita</span>
<lb n="2349"/><span>et nos in novitate vitae ambulemus.</span></p>
<lb n="2350"/>
<lb n="2351"/><p><span>Isan seachtmhadh caib. cruthaigh sé dlighe</span>
<lb n="2352"/><span>Mhaoise bheith arna ghairm ar ais agus cách do</span>
<lb n="2353"/><span>bheith saor uaidhe le dlighe Chríosd do theacht</span>
<lb n="2354"/><span>ann a ionad, lér sgriosadh fós reacht na n-ainmhian</span>
<lb n="2355"/><span>gcorpardha, do bhrígh go ttug Críosd</span>
<lb n="2356"/><span>neart na ngrás lena gclaoidh, agus le cur 'na n-aghaidh</span>
<lb n="2357"/><span>do ghnáth, agus gur sgaoil ó chuing an dlighe sinn</span>
<lb n="2358"/><span>do réir mur sgaoiltear bean ó chuing a pósda le</span>
<lb n="2359"/><span>bás a fir.  Ag so mur adeir: Infaelix ego homo.</span>
<lb n="2360"/><span>Quis liberabit me a corpore mortis huius?  Gratia</span>
<lb n="2361"/><span>Dei, per Iesum Christum Dominum nostrum.</span>
<lb n="2362"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2363"/><p><span>Adeir gibé haon agá mbeith an spiorad</span>
<lb n="2364"/><span>gráidh agus caoin-dúthracht do-bheir Íosa</span>
<lb n="2365"/><span>do Dhia nach beith easbhaidh ar bith air, agus nach</span>
<lb n="2366"/><span>ttiubhradh eagla phianta ná báis air go bráth</span>
<lb n="2367"/><span>gan dlighe agus reachtaibh Dé do choimhlíonadh</span>
<lb n="2368"/><span>go fonnmhur.  Is ar an spiorad cédna so labhrus</span>
<lb n="2369"/><span>Eóin, cap. 7: quem accepturi sunt credentes.  Ag</span>
<lb n="2370"/><span>so fós an teisd do-bheir Pól annso air, cap. 8:</span>
<lb n="2371"/><span>Nihil ergo (nunc) damnationis est iis qui sunt in</span>
<lb n="2372"/><span>Christo Iesu, qui non secundum carnem ambulant</span>
<lb n="2373"/><span>....  Quicunque enim Spiritu Dei aguntur ii sunt</span>
<lb n="2374"/><span>filii Dei, etc.  Similiter (autem) et Spiritus adjuvat</span>
<lb n="2375"/><span>infirmitatem nostram; nam quid oremus, sicut</span>
<lb n="2376"/><span>oportet, nescimus; sed (ipse) Spiritus postulat</span>
<lb n="2377"/><span>pro nobis gemitibus inenarrabilibus, etc. ...  Nam</span>
<lb n="2378"/><span>quos praescivit, et praedestinavit, etc.; agus 'na</span>
<lb n="2379"/><span>dhiaidh sin adeir le hiomad díoghruis gráidh:</span>
<lb n="2380"/><span>Quis ergo nos separabit a caritate Christi? etc.</span></p>
<lb n="2381"/>
<lb n="2382"/><p><span>Innsidh an t-apsdal mur do thréig Dia</span>
<lb n="2383"/><span>na Iudaighibh agus mur do dhiúlt sé dháibh do</span>
<lb n="2384"/><span>bhrígh nár chreidiodar i gCríosd, tar cheann gur</span>
<lb n="2385"/><span>ghoir Dia orra; agus iar labhairt mhóráin ar cheart</span>
<lb n="2386"/><span>agus ar chumhachtaibh Dé dhó, agus fós ar a thrócuire,</span>
<lb n="2387"/><span>mur dothug gairm agus grásaibh móra ionganthacha</span>
<lb n="2388"/><span>dona cineadhachaibh Geintíleacha uile mur nár</span>
<lb n="2389"/><span>shíl na Iudaighibh, adeir sé go hiongantach:</span>
<lb n="2390"/><span>Quid ergo dicemus?  Quod gentes quae non sectantur</span></p>
</div>
<pb n="81"/>
<div><lb n="2391"/><p><span>justitiam apprehenderunt justitiam .... Israel</span>
<lb n="2392"/><span>vero sectando legem justitiae non pervenit.  Quare?</span>
<lb n="2393"/><span>Quia non ex fide sed quasi ex operibus; offenderunt</span>
<lb n="2394"/><span>enim in lapidem offensionis, sicut scriptum</span>
<lb n="2395"/><span>est: Ecce pono in Sion lapidem offensionis et</span>
<lb n="2396"/><span>petram scandali; et omnis qui credit in eum non</span>
<lb n="2397"/><span>confundetur.  Amhuil agus mur deuradh, is uime do</span>
<lb n="2398"/><span>dhiúlt Dia dhíbh agus do thréig sé sibh do bhrígh</span>
<lb n="2399"/><span>nár dheóin sibh Críosd ná a dhlighe do ghlacadh</span>
<lb n="2400"/><span>i n-ionad a bheith ag greamughadh do dhlighe</span>
<lb n="2401"/><span>Mhaoise tar éis a bheith arna ghairm ar ais agus</span>
<lb n="2402"/><span>coimhlíonta le teacht Críosd dhó; agus is uime sin</span>
<lb n="2403"/><span>adeir an t-apsdal cédna, Actor.cap.13, Quoniam</span>
<lb n="2404"/><span>indignos vos judicatis aeternae vitae ecce convertimur</span>
<lb n="2405"/><span>ad gentes; et Apocalip. 3, Tene quod habes</span>
<lb n="2406"/><span>ne alius accipiat coronam tuam.</span></p>
<lb n="2407"/>
<lb n="2408"/><p><span>Résún eile do-bheir dhúinn le grádh díoghruisach</span>
<lb n="2409"/><span>do thabhairt do Chríosd do bhrígh go</span>
<lb n="2410"/><span>ttug cuire agus gairm don domhan uile go coitcheann</span>
<lb n="2411"/><span>gan leathchuma do dhénamh ar aon seach a</span>
<lb n="2412"/><span>chéile: non est distinctio, Iudaei et Graeci, nam</span>
<lb n="2413"/><span>idem Dominus omnium, dives in omnes qui invocant</span>
<lb n="2414"/><span>illum, etc., agus dá bhrígh sin nach raibh leithsgél</span>
<lb n="2415"/><span>ag aon-neoch acu le gan teacht dá ionnsaighe.</span></p>
<lb n="2416"/>
<lb n="2417"/><p><span>Adeir sé gurab uime fuair na cineadhachaibh</span>
<lb n="2418"/><span>oighreacht an Athar Shíorruidhe do</span>
<lb n="2419"/><span>bhrígh gur dhiúlt a chlann dhílis dhlistionach,</span>
<lb n="2420"/><span>.i. na Iudaighibh, dhí, agus uime sin adeir riú a congbháil</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="2421"/><p><span>go daingion ó fuaradar í, óir nárbh usa le</span>
<lb n="2422"/><span>Dia na geuga nádúrtha do ghearradh do chrann</span>
<lb n="2423"/><span>na hola ná na géuga coimhigheacha dobhí arna</span>
<lb n="2424"/><span>gceangal ann a n-áit.  Ag so mur adeir: Tu</span>
<lb n="2425"/><span>autem fide stas; noli altum sapere, sed time.  Si</span>
<lb n="2426"/><span>enim Deus naturalibus ramis non pepercit, ne</span>
<lb n="2427"/><span>forte nec tibi parcat.  Acht fá dheóigh do-bheir</span>
<lb n="2428"/><span>mur shólás dona Iudaighibh go ngeallann dáibh</span>
<lb n="2429"/><span>go ttiucfaid re linn chríche an tsaoghail dochum</span>
<lb n="2430"/><span>an chreidigh Chríosdamhuil agus adeir go mbéidh</span>
<lb n="2431"/><span>sin níos so-dhénta ná na cineadhachaibh do</span>
<lb n="2432"/><span>thabhairt isteach isan Eaglais ar ttús, do bhrígh</span>
<lb n="2433"/><span>gur geuga nádúrtha don chrann réimhráite, .i.</span>
<lb n="2434"/><span>don Eagluis, iad.  Ag so mur adeir: nam etsi tu</span>
<lb n="2435"/><span>(Gentilis ex Gentili patre oriundus) ex naturáli</span>
<lb n="2436"/><span>excisus oleastro (.i. do chrann ola fidháin na</span>
<lb n="2437"/><span>Gintílacht) et contra naturam insertus es in bonam</span>
<lb n="2438"/><span>olivam (.i. isan Eagluis Chríosdamhuil), quanto</span>
<lb n="2439"/><span>magis ii qui secundum naturam inserentur suae</span>
<lb n="2440"/><span>olivae!  Agus dá bhrígh sin adeir riú gan a</span>
<lb n="2441"/><span>bheith uaibhreach acht a bheith crith-eaglach do</span>
<lb n="2442"/><span>ghnáth.</span></p>
<lb n="2443"/>
<lb n="2444"/><p><span>Agus leis sin críochnaigh sé an t-aonmhadh</span>
<lb n="2445"/><span>caib. décc ag rádh go hiongantach go bhfuil</span>
<lb n="2446"/><span>rúndiamhraibh Dé dorcha dosgrúdaigh: O altitudo</span>
<lb n="2447"/><span>divitiarum, etc.  Isan gcuid eile don éipistil atá</span>
<lb n="2448"/><span>sé ag teagusg na gcreidmheach dá chur i gcéill</span>
<lb n="2449"/><span>dáibh gur cóir do gach aon acu a bheith umhal</span>
<lb n="2450"/><span>ceannsaigh gan breitheamhnus tobann do thabhairt,</span></p>
</div>
<pb n="83"/>
<div><lb n="2451"/><p><span>gan scannail fós nó droch-shiompla do</span>
<lb n="2452"/><span>thabhairt d'aos anbhfann an chreidigh.</span></p>
<lb n="2453"/>
<lb n="2454"/><p><span>AN CHÉD-EIPISTIL CHUM NA GCOIRINTÍNEACHA.</span></p>
<lb n="2455"/>
<lb n="2456"/><p><span>Is uime do sgríobh Pól an éipistil so dochum</span>
<lb n="2457"/><span>na dreime dona Coirintíneacha, d'umhlaigh le</span>
<lb n="2458"/><span>teagasg an tsoisgéil don chreidiomh Chríosdeamhuil</span>
<lb n="2459"/><span>do ghlacadh, do smachtughadh agus do theagasg</span>
<lb n="2460"/><span>a n-aghaidh mhóráin d'ainbhfios agus d'árráid ann</span>
<lb n="2461"/><span>ar thuitiodar a n-aghaidh an chreidhidh fhírinnigh,</span>
<lb n="2462"/><span>agus fós chum na neithe do bhean ris an gcreidiomh</span>
<lb n="2463"/><span>dobhí i n-ainbhfios orra do mhúnadh dháibh.</span></p>
<lb n="2464"/>
<lb n="2465"/><p><span>An chéd árráid, lér mheasadar go cinnte nach</span>
<lb n="2466"/><span>raibh an baisde acht do réir fheabhuis nó uilc an</span>
<lb n="2467"/><span>té do-níodh a mhinistrálacht.  Agus dá bhíthin</span>
<lb n="2468"/><span>sin d'éirigh easaonta agus iomarbháidh eatorra, .i.</span>
<lb n="2469"/><span>cuid díobh ag rádh go m'fhearr baisde Pheadair</span>
<lb n="2470"/><span>ná baisde Phóil, agus go mb'fhearr baisde Phóil ná</span>
<lb n="2471"/><span>baisde Apollo, etetera: Ego sum Pauli, ego vero</span>
<lb n="2472"/><span>sum Cephae, ego autem Apollo, etc.  Do smachtaigh</span>
<lb n="2473"/><span>Pól an arráid sin ar feadh cheithre gcaibidle i ttús</span>
<lb n="2474"/><span>na hépistle so, le teagasg agus le forchiodal na humhlacht</span>
<lb n="2475"/><span>lér chuir i gcéill dáibh gur le humhlacht, le</span>
<lb n="2476"/><span>huiríslacht agus le bás tarcuisneach croiche do shaothraigh</span>
<lb n="2477"/><span>Críosd gach grása agus gach subháilce dhiadha</span>
<lb n="2478"/><span>dhá raibh re fagháil ag an gcineadh dhaonna, agus gurb</span>
<lb n="2479"/><span>é amháin do-bheir brígh do gach Sacrameint, agus</span></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="2480"/><p><span>nach raibh ar chumus aoin eile an bhrígh sin do</span>
<lb n="2481"/><span>thabhairt dáibh, agus uime sin gurbh ionann an</span>
<lb n="2482"/><span>baisde gibé neoch do-dhénfadh a mhinistrálacht,</span>
<lb n="2483"/><span>do bhrígh gurab é Críosd féin an Sagart prionnsapálta</span>
<lb n="2484"/><span>do-níodh é, agus nach raibh fuinneméd eile</span>
<lb n="2485"/><span>an acht É le brígh do thabhairt dó: fundamentum</span>
<lb n="2486"/><span>enim aliud nemo potest ponere, praeter id</span>
<lb n="2487"/><span>quod positum est, Iesus Christus: “agus ar an ádhbhar</span>
<lb n="2488"/><span>sin is dó amháin a dlighthear bhur mbuidheachus,”</span>
<lb n="2489"/><span>ar sé.</span></p>
<lb n="2490"/>
<lb n="2491"/><p><span>An dara hárráid mur do fhuilingiodar don</span>
<lb n="2492"/><span>adhaltrannach cholamhuil dobhí arna mhallughadh</span>
<lb n="2493"/><span>agus arna ghearradh asan Eagluis a bheith</span>
<lb n="2494"/><span>'na measg.  Is air sin thráchtus isan cúigeadh</span>
<lb n="2495"/><span>caib.; agus isan seiseadh caibidil imdheargaidh</span>
<lb n="2496"/><span>iad tré mur dobhíodh imreasain eatorra féin</span>
<lb n="2497"/><span>do-bheireadhdís do láthair na mbreitheamhan</span>
<lb n="2498"/><span>bpágánach, agus isan gcaib. chédna imdheargaidh</span>
<lb n="2499"/><span>an arráid lér mheasadar nach raibh coir i gcéiliochas</span>
<lb n="2500"/><span>nó i gcoimhriachtain na ndaoine sgaoilte</span>
<lb n="2501"/><span>óir nárbh adhaltrannus é: nolite errare; neque</span>
<lb n="2502"/><span>fornicari, etc.; agus isan seachtmhadh caib. cinnigh</span>
<lb n="2503"/><span>ar a tteagasg a n-aghaidh na n-arráideacha sin.</span></p>
<lb n="2504"/>
<lb n="2505"/><p><span>Isan ochtmhadh caib. do-bheir imdheargadh</span>
<lb n="2506"/><span>dháibh go n-ithídís gan déisdion agus le coinsias</span>
<lb n="2507"/><span>ciontach feóil do-níthí d'íobairt dona híodhail,</span>
<lb n="2508"/><span>ní bhí ró-scannalach do láthair aos égcruaidh an</span>
<lb n="2509"/><span>chreidigh, óir tar cheann nach raibh tábhacht</span>
<lb n="2510"/><span>isan ngníomh sin ann féin go raibh gráineamhuil</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="2511"/><p><span>do láthair na druinge do mheas gur le honóir</span>
<lb n="2512"/><span>dona híodhail do-nídís é.  Isan .9. caib. innsidh</span>
<lb n="2513"/><span>dháibh, tar cheann go raibh ceart aige féin, nach</span>
<lb n="2514"/><span>glacfadh bia ar bith do-bhéuradh scannail nó</span>
<lb n="2515"/><span>adhbhar peacaidh dona dearbhbhráthraibh.  Leanaidh</span>
<lb n="2516"/><span>isan deachmhadh caibidil don argúint chédna,</span>
<lb n="2517"/><span>ag rádh nár chóir dháibh tnúth do bheith acu</span>
<lb n="2518"/><span>leis an íodhal-bhia sin do bhrígh go raibh bia ba</span>
<lb n="2519"/><span>fearr ná é acu féin, .i. Corp agus Fuil an tSlánaightheóra</span>
<lb n="2520"/><span>i Sacrameint na hAltóra.</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>Isan n-aonmhadh caibidil décc ceartaigh bésa</span>
<lb n="2523"/><span>na mban agá mbíodh a gcinn nochtaigh agus a</span>
<lb n="2524"/><span>ngruaga nó a gciabha scaoiltigh leó do réir an</span>
<lb n="2525"/><span>nóis phágánta dobhí acu i n-onóir na bandéa</span>
<lb n="2526"/><span>bréige, .i. Venus, agus adeir riú nach cóir agus nach</span>
<lb n="2527"/><span>comhartha cneasdacht do mhnaoi a ceann do</span>
<lb n="2528"/><span>nochtadh, agus go speisialta i n-aimsir urnaighthe</span>
<lb n="2529"/><span>puiblidhe nó iodhbartha; óir, tar cheann go</span>
<lb n="2530"/><span>raibh sé ionmholta ag na fir i n-am urnaighthe agus</span>
<lb n="2531"/><span>iodhbartha a gcinn do nochtadh, do bhrígh go</span>
<lb n="2532"/><span>ttaisbénaid leis sin glóir agus onóir Dé darab íomháidh</span>
<lb n="2533"/><span>iad, nach mur sin dona mnáibh nach ttaisbénaid</span>
<lb n="2534"/><span>acht ní nár chóir dháibh a mhaoidheadh do</span>
<lb n="2535"/><span>láthair Dé ná a aingiol, .i. glóir an fhir dárab</span>
<lb n="2536"/><span>íomháigh iad.</span></p>
<lb n="2537"/>
<lb n="2538"/><p><span>'Na dhiaidh sin do-bheir imdheargadh mór</span>
<lb n="2539"/><span>dáibh tré gach masla dhá ttugadar do Shacrameint</span>
<lb n="2540"/><span>Chuirp an Tiaghearna le caitheamh proinne bídh</span>
<lb n="2541"/><span>agus dighe roimhe, an tan budh cóir dháibh a ghlacadh</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="2542"/><p><span>ar cédlonga.  Do-bheir fós imdheargadh dháibh</span>
<lb n="2543"/><span>tré mur dobhíodh na saidhbhir ag caitheamh</span>
<lb n="2544"/><span>na bhfleadh sin isan Eagluis, gan ruinn do thabhairt</span>
<lb n="2545"/><span>dona boicht, agus 'na dhiaidh sin geallaidh</span>
<lb n="2546"/><span>dháibh go múinfeadh féin dáibh mur búdh cóir</span>
<lb n="2547"/><span>dháibh a ghlacadh go tairbheach.</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>Innsidh dháibh fós isan .12. caib. gur le</span>
<lb n="2550"/><span>harráid agus le hainbhfios do mheasadar gur do réir</span>
<lb n="2551"/><span>naomhthacht agus fhíréntacht cháich do-bheireadh</span>
<lb n="2552"/><span>Dia tiodhlaice tarrngoireacht agus acfuing labhartha</span>
<lb n="2553"/><span>na tteangtha, óir nach mur sin dobhí, acht do</span>
<lb n="2554"/><span>chum go mbeith gach ball don Eagluis ag congnamh</span>
<lb n="2555"/><span>re a chéile dothug Dia do réir a thola agus a</span>
<lb n="2556"/><span>mhiana féin na tiodhlaicibh sin go heidirdhealbhach</span>
<lb n="2557"/><span>uaidhe.  Agus mur mheasadar arís go</span>
<lb n="2558"/><span>harráideach nach raibh imeasg na ttiodhlaicibh</span>
<lb n="2559"/><span>saora sin aon ba hoirdheirce ná acfuing labhartha</span>
<lb n="2560"/><span>na tteangtha, adeir an t-apsdal riú gurab oirdheirce</span>
<lb n="2561"/><span>go mór spiorad na fáistine do-bheir Dia</span>
<lb n="2562"/><span>do dhreim áirighthe dochum a rúin agus diamharúin</span>
<lb n="2563"/><span>an Scriptúir dhiadha d'fhoillsiughadh do gach aon</span>
<lb n="2564"/><span>lér mhian a bhfios d'fhagháil.  Agus fós adeir</span>
<lb n="2565"/><span>nach bhfuil tiodhlaic ar bith is mó ná an charthannacht.</span></p>
<lb n="2566"/>
<lb n="2567"/><p><span>Agus do bhrígh go raibh cuid dona Coirintíneacha</span>
<lb n="2568"/><span>nár chreid an eiséirghe, cruthaigh sé le</span>
<lb n="2569"/><span>briathra follasacha isan gcúigeadh caib. décc í.</span></p>
<lb n="2570"/>
<lb n="2571"/><p><span>Isan .16. caib. múinidh dháibh an mhodh</span></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="2572"/><p><span>lér chóir dháibh a ndéirce do chruinniughadh agus</span>
<lb n="2573"/><span>do chur i gceann a chéile le tártháil beatha do</span>
<lb n="2574"/><span>thabhairt dona bochtaibh fírénta dobhí i gcathair</span>
<lb n="2575"/><span>Ierusalem do dhóirt a maoin féin i bhfiadhnuise</span>
<lb n="2576"/><span>na n-apsdal.</span></p>
<lb n="2577"/>
<lb n="2578"/><p><span>Créd ar a ttráchtann Pól apsdal isan DARA</span>
<lb n="2579"/><span>HEIPISDIL CHUM NA GCOIRINTÍNEACH?</span></p>
<lb n="2580"/>
<lb n="2581"/><p><span>Cuiridh daoine i n-iongnadh méd na n-adhmholta</span>
<lb n="2582"/><span>do-bheir an t-apsdal Pól dó féin isan eipistil</span>
<lb n="2583"/><span>so.  Gidh eadh, bíodh 'fhios acu gur féidir do</span>
<lb n="2584"/><span>dhaoine naomhtha gan uaill ná cionta ar bith</span>
<lb n="2585"/><span>iad féin ar ádhbhraibh áirithe do mholadh: 1</span>
<lb n="2586"/><span>chum a gcliú cneasda féin do chosnamh agus do</span>
<lb n="2587"/><span>chaomhnadh do réir Eccli. 41, Curam habe de</span>
<lb n="2588"/><span>bono nomine; 2 chum gur móide dogheubhdís</span>
<lb n="2589"/><span>toradh a nguidhe nó a n-athchuinghe ó Dhia</span>
<lb n="2590"/><span>mur do-rinne Ezechias: Isaiae 38, Obsecro,</span>
<lb n="2591"/><span>Domine, memento, quaeso, quomodo ambulauerim</span>
<lb n="2592"/><span>coram te in veritate et in corde perfecto, agus leis an</span>
<lb n="2593"/><span>urnaighthe so, lér mhaoidh a dheagh-iomchar agus</span>
<lb n="2594"/><span>a dheagh-bhésa, dofuair aisiog ó Dhia ar a shláinte.</span>
<lb n="2595"/><span>Molaidh Dáibhídh Rígh é féin i mórán d'áitibh,</span>
<lb n="2596"/><span>mur atá: Psal.25, Iudica me, Domine, quoniam</span>
<lb n="2597"/><span>in innocentia mea ingressus sum, etc.; 3 chum</span>
<lb n="2598"/><span>tairbhe cháich eile agus chum teagaisg fholláin do</span>
<lb n="2599"/><span>thabhairt dáibh: is uime sin mhaoidhis Pól go</span>
<lb n="2600"/><span>minic an ghairm dofuair féin ó Dhia, méd na</span>
<lb n="2601"/><span>nduagh agus na ndochar dofuair sé ag teagasg an</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="2602"/><p><span>tsoisgéil, na míorbhúilibh do-rinne sé, gach caidreamh</span>
<lb n="2603"/><span>muinteardha agus gach béloidios dá bhfuair</span>
<lb n="2604"/><span>ó Dhia; agus annso féin labhraidh go dána ar na</span>
<lb n="2605"/><span>subháilcidh dofuair ó Dhia .i. ar gach béloidios,</span>
<lb n="2606"/><span>ar an bhfoighid, ar an n-ionracus, ar an dúthracht,</span>
<lb n="2607"/><span>ar a thruaighe agus ar a thrócaire do chach eile, agus go</span>
<lb n="2608"/><span>háirighthe ar na boicht, ar an deagh-inntinn do</span>
<lb n="2609"/><span>bhí aige, ar an mbuaidh dofuair i n-aghaidh na</span>
<lb n="2610"/><span>gcathaighibh deamhnaighe, ar an bhfuadach do-rinneadh</span>
<lb n="2611"/><span>gusan treas flaithios air, áit ann a</span>
<lb n="2612"/><span>gcualaidh ó Dhia agus ann a bhfacaidh mórán do</span>
<lb n="2613"/><span>rúndiamhraibh diadha nárbh áil leis d'aithris.</span>
<lb n="2614"/><span>Agus gidh gur labhair saobh-apsdail agus droch-dhaoine</span>
<lb n="2615"/><span>go mí-charrthannach air trésan moladh</span>
<lb n="2616"/><span>mór sin air féin, is uime do-rinne é ionnus go</span>
<lb n="2617"/><span>seasadh a dheigh-chliú ameasg na nuadh-chreidmheach</span>
<lb n="2618"/><span>ar eagla go ttiubhradís tarcuisne air</span>
<lb n="2619"/><span>féin ná ar na neithe naomhtha do theaguisg</span>
<lb n="2620"/><span>dhóibh.  Agus iar gcríochnughadh na mór-mholta</span>
<lb n="2621"/><span>sin air féin isan .12. caib. gabhaidh a leithsgél</span>
<lb n="2622"/><span>féin, ag rádh go ttugadar adhbhair dhó lena</span>
<lb n="2623"/><span>ainbhfios do nochtadh dháibh, óir nach dó féin</span>
<lb n="2624"/><span>búdh chóir a mholadh acht dáibh-sion, do bhrígh</span>
<lb n="2625"/><span>nár mhó aon apsdal eile ná é, tar cheann nach</span>
<lb n="2626"/><span>raibh acht neimhní ann: factus sum insipiens,</span>
<lb n="2627"/><span>vos me coegistis.  Ego enim a vobis debui commendari,</span>
<lb n="2628"/><span>nihil emim sum minus ab iis qui sunt</span>
<lb n="2629"/><span>supra modum apostoli, tametsi nihil sum.</span>
<lb n="2630"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="2631"/><p><span>Créd tuigthear leis AN EIPISTIL CHUM NA NGALATAIBH?</span></p>
<lb n="2632"/>
<lb n="2633"/><p><span>Do sgríobh Pól apsdal an eipistil so dochum</span>
<lb n="2634"/><span>nua-chreidmheacha na Galatia isan Asia, lena</span>
<lb n="2635"/><span>ttabhairt ar a n-ais as an earráid ann a rabhadar</span>
<lb n="2636"/><span>le brécc-theagaisg mheabhlach saobh-apsdal agus</span>
<lb n="2637"/><span>eiritioccacha na háite sin, do chuir i gcéill dáibh</span>
<lb n="2638"/><span>nach dearnaidh an soisgél gairm ar ais ar dhlighe</span>
<lb n="2639"/><span>Maoise agus gur chóir a choimhliónadh mar aon le</span>
<lb n="2640"/><span>dlighe an nuadh-reachta.  Agus as sin táinicc go</span>
<lb n="2641"/><span>ndénadís úsáid don timchioll-ghearradh agus do</span>
<lb n="2642"/><span>mhórán eile don dlighe sin do choimhlíonadh, do</span>
<lb n="2643"/><span>bhrígh gur chreidiodar nárbh fhéidir a slánughadh</span>
<lb n="2644"/><span>acht leis an dá dhlighe do shíneadh re chéile.</span>
<lb n="2645"/><span>Cruthaigh an t-apsdal sin do bheith brégach</span>
<lb n="2646"/><span>earráidach, óir nach raibh i bpéin ndamanta le</span>
<lb n="2647"/><span>coimhlíonadh acht dlighe Chríosd amháin; agus an</span>
<lb n="2648"/><span>céd-résún do-bheir leis sin: do bhrígh nach ó</span>
<lb n="2649"/><span>dhuine sho-mheallta sho-thruaillighe dofuair</span>
<lb n="2650"/><span>féin an soisgél do theagaisg dháibh acht ó Chríosd,</span>
<lb n="2651"/><span>agus uime sin nárbh fhéidir a athrughadh ná comaoin</span>
<lb n="2652"/><span>eile do chur air go bráth.</span></p>
<lb n="2653"/>
<lb n="2654"/><p><span>An dara résún: gur ghlac agus gur mholadar na</span>
<lb n="2655"/><span>hapsdail eile go hiomlán an soisgél cédna, agus gurab</span>
<lb n="2656"/><span>uime sin dothug féin imdheargadh do Pheadar</span>
<lb n="2657"/><span>an tan do-chonnairc é ag fulang coda do dhlighe</span>
<lb n="2658"/><span>Mhaoise a bheith dhá choimhlíonadh, agus nárbh</span>
<lb n="2659"/><span>fhéidir duine ar bith do shlánughadh acht le</span>
<lb n="2660"/><span>dlighe Chríosd amháin gan coimeasg ar bith do</span>
<lb n="2661"/><span>dhlighe Mhaoise.</span>
<lb n="2662"/></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="2663"/><p><span>An treas résún: nach le coimhlíonadh nó le</span>
<lb n="2664"/><span>hoibreacha dlighe Mhaoise do thuirlingadh</span>
<lb n="2665"/><span>an Spiorad Naomh go follusach ar chách (óir is</span>
<lb n="2666"/><span>mur sin le comharthaigh foirmeallacha do</span>
<lb n="2667"/><span>thigeadh ar chách i ttús na hEaguilse), acht le</span>
<lb n="2668"/><span>creideadh i gCríosd, agus nach raibh aon-duine lérbh</span>
<lb n="2669"/><span>fhéidir míorbhuile do dhénamh acht an té do</span>
<lb n="2670"/><span>chreideadh i gCríosd; uime sin gur chóir a chreideadh</span>
<lb n="2671"/><span>amháin do chongbháil, agus muna mbeith go</span>
<lb n="2672"/><span>raibh sin fírinneach gur leamh díomhaoin dáibh</span>
<lb n="2673"/><span>an méid d'fhuilingadar ar a shon go soiche sin.</span></p>
<lb n="2674"/>
<lb n="2675"/><p><span>Agus mur shiompla air sin adeir nach le hoibreacha</span>
<lb n="2676"/><span>an dlighe sin Mhaoise, nach raibh rena</span>
<lb n="2677"/><span>linn ann, do slánaigheadh Abraham acht lena</span>
<lb n="2678"/><span>chreideadh i gCríosd.  Adeir fós nach raibh isan</span>
<lb n="2679"/><span>Sinagóg acht mion-sgoil nó mion-oidios dobhí</span>
<lb n="2680"/><span>ag ullmhughadh cháich chum creidigh Chríosd do</span>
<lb n="2681"/><span>ghlacadh, agus ó fríth sin nár chóir filladh ar an</span>
<lb n="2682"/><span>mion-oidios cédna irís.</span></p>
<lb n="2683"/>
<lb n="2684"/><p><span>Cruthaigh sin le dhá shiompla mur so: an tan</span>
<lb n="2685"/><span>bhíos leanbh óg bídh fó stiúradh agus fó chúram a</span>
<lb n="2686"/><span>oide nó go ttig i n-aois oighreachta, agus annsin</span>
<lb n="2687"/><span>tréigidh sé an t-oide agus ní théid ar a ais chuige,</span>
<lb n="2688"/><span>mur sin dúinne, ar sé, ó fuaramar an oighreacht</span>
<lb n="2689"/><span>dobhímar a shaothrughadh fó dhaoirse an dlighe</span>
<lb n="2690"/><span>ní thréigfiom í ag filleadh ar an daoirse chédna;</span>
<lb n="2691"/><span>an dara siompla clann mhac Abrahaim, .i. Isaac</span>
<lb n="2692"/><span>agus Ismael, aon acu, .i. Ismael dobhí le hinnilt</span></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="2693"/><p><span>seirbhíse agus Isaac lena mhnaoi phósda dobhí saor:</span>
<lb n="2694"/><span>do hionnarbadh an innilt dhaor gcona mac Ismael,</span>
<lb n="2695"/><span>agus do congbhadh Sara shaor cona mac: Agar agus</span>
<lb n="2696"/><span>a mac, ar sé, an Sean-tiomna, nó an sean-dlighe,</span>
<lb n="2697"/><span>do díbreadh: Sara agus a mac an Tiomna Nuadh,</span>
<lb n="2698"/><span>nó an reacht nuadh, atá arna chongbháil leis an</span>
<lb n="2699"/><span>oighreacht do shealbhughadh go síorruidhe.</span></p>
<lb n="2700"/>
<lb n="2701"/><p><span>ameasg na résún eile do-bheir dháibh adeir</span>
<lb n="2702"/><span>gibé timchill-ghearrthear dá dheóin féin go</span>
<lb n="2703"/><span>gcuirann é féin fó chuing agus fó dhaoirse an dlighe</span>
<lb n="2704"/><span>sin Mhaoise go hiomlán, dobhí do-choimhlíonta</span>
<lb n="2705"/><span>do ghnáth.</span></p>
<lb n="2706"/>
<lb n="2707"/><p><span>'Na dhiaidh sin maslaigh sé na saobh-apsdail</span>
<lb n="2708"/><span>agus adeir go m'fhearr leis go mbeithdís gearrthaigh</span>
<lb n="2709"/><span>amach asan Eagluis, utinam abscindantur qui vos</span>
<lb n="2710"/><span>perturbant.</span></p>
<lb n="2711"/>
<lb n="2712"/><p><span>Iar sin iarraidh orra an charthannacht do</span>
<lb n="2713"/><span>ghrádhughadh, oibreacha spioradálta do dhénamh,</span>
<lb n="2714"/><span>na hainmhiana agus na peacaidhe do chlaoidh le</span>
<lb n="2715"/><span>hoibreacha contrárdha dháibh; agus leanaidh go</span>
<lb n="2716"/><span>fada don teagasg sin agus 'na dhiaidh sin cuiridh</span>
<lb n="2717"/><span>méd a ghráidh do Chríosd agus dá chroich i gcéill</span>
<lb n="2718"/><span>dáibh agus iarraidh orra gan dlighe ar bith eile</span>
<lb n="2719"/><span>do ghlacadh acht sin: quicunque hanc regulam</span>
<lb n="2720"/><span>sequuti fuerint, pax super illos.</span></p>
<lb n="2721"/>
<lb n="2722"/><p><span>EPISTIL PHÓIL CHUM NA N-EPHESÍNACHAIBH.</span></p>
<lb n="2723"/>
<lb n="2724"/><p><span>Dob í Ephes ceann-chathair na hAsia Bige.</span>
<lb n="2725"/><span>Do sgríobh Pól apsdal an epistil so chum nuadh-chreidmheach</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="2726"/><p><span>na cathrach sin, ar ttús ag comhgháirdiochus</span>
<lb n="2727"/><span>riú tré mur do réimhthogh Día iad</span>
<lb n="2728"/><span>agus gur ghoir orra.  'Na dhiaidh sin, isan treas</span>
<lb n="2729"/><span>caibidil, guidhidh Críosd go dúthrachtach le</span>
<lb n="2730"/><span>buan-sheasamh do thabhairt i staid na ngrás</span>
<lb n="2731"/><span>dáibh, agus sin ag feacadh a ghlún re lár, do bhrígh</span>
<lb n="2732"/><span>go raibh cathaighthe móra na námhad agus na</span>
<lb n="2733"/><span>n-eiriticceacha ag teacht orra, agus imeasg na coda</span>
<lb n="2734"/><span>eile dhíobh ba baoghlach Simon an t-Asarlaigh</span>
<lb n="2735"/><span>dá ngoirthí Simon Mágus.  Isna trí caibdileacha</span>
<lb n="2736"/><span>eile tá ag tabhairt teagaisg deagh-ghníomh agus</span>
<lb n="2737"/><span>deagh-bhés dóibh, mur is follus do gach aon</span>
<lb n="2738"/><span>léighfios iad.</span></p>
<lb n="2739"/>
<lb n="2740"/><p><span>EIPISTIL PHÓIL CHUM NA PHILIPÍNEACHAIBH.</span></p>
<lb n="2741"/>
<lb n="2742"/><p><span>Dathos do goirthí ar ttús don chathair so, agus</span>
<lb n="2743"/><span>'na dhiaidh sin do goireadh Philipis di, ó Philip,</span>
<lb n="2744"/><span>athair Alexandair, do-rinne cathair dhaingion di.</span>
<lb n="2745"/><span>Is é Pól do theagaisg an soisgél innte ar ttús,</span>
<lb n="2746"/><span>agus d'fhuiling mórán masla innte iar ndénamh</span>
<lb n="2747"/><span>míorbhuile agus mór-euchta ann a measg dhó.  Do</span>
<lb n="2748"/><span>bhí grádh mór acu air, agus dá bhrígh sin an uair do</span>
<lb n="2749"/><span>chualadar a bheith i ngéibhionn isan Róimh dhó</span>
<lb n="2750"/><span>do chuiriodar a n-easpocc, .i. Epaphroditus, le</span>
<lb n="2751"/><span>tobhartuis chuige agus le sólás do thabhairt dó;</span>
<lb n="2752"/><span>agus ní cían dobhí (mur deir Baronius, ad ann. 50)</span>
<lb n="2753"/><span>ann an uair dotháinicc tinnios trom do mheas</span>
<lb n="2754"/><span>cách a bheith marbhthach air, acht an uair do</span>
<lb n="2755"/><span>fuair biseach maith uaidhe sin do chuir Pól ar a</span></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="2756"/><p><span>ais é, agus an eipistil so leis, ag iarraidh ar na Philipíneachaibh</span>
<lb n="2757"/><span>bheith foighideach mur dobhí sé</span>
<lb n="2758"/><span>féin, bheith subháilceach do ghnáth, agus atá ag</span>
<lb n="2759"/><span>teagusg deagh-bhés agus deagh-ghníomh dáibh.</span></p>
<lb n="2760"/>
<lb n="2761"/><p><span>Is cosmhuil léithe so AN ÉIPISTIL RO SGRÍOBH</span>
<lb n="2762"/><span>CHUM NA GCOLOSÍNEACHAIBH, óir iar gcur díoghrais</span>
<lb n="2763"/><span>a ghráidh i gcéill dáibh ar ttús mur do-rinne isan</span>
<lb n="2764"/><span>eipistil so, agus iar mbeith seal mór ag moladh na</span>
<lb n="2765"/><span>gcáilidheachta gcaithréimeach dobhí agus tá i</span>
<lb n="2766"/><span>gCríosd dhó, do-bheir teagaisg mhórálta mhaithghníomhacha</span>
<lb n="2767"/><span>dhóibh.</span></p>
<lb n="2768"/>
<lb n="2769"/><p><span>Is é an teagasg cédna do-bheir uaidhe ar feadh</span>
<lb n="2770"/><span>chúig gcaibidleacha don CHÉD-ÉIPISTIL DO SGRÍOBH</span>
<lb n="2771"/><span>CHUM NA TTHESALÓINEACHAIBH, agus isan dá chaib.</span>
<lb n="2772"/><span>ndéighionaigh labhraidh go sunnradhach ar an</span>
<lb n="2773"/><span>eiséirghe, agus mur rachus cách i gcuinne Chríosd</span>
<lb n="2774"/><span>i meadhón an aidheóir, agus adeir go ttiucfaidh sé</span>
<lb n="2775"/><span>go folaightheach amhuil bhitheamhnach.</span></p>
<lb n="2776"/>
<lb n="2777"/><p><span>Isan DARA HÉIPISTIL DO SGRÍOBH CHUM NA CATHRACH</span>
<lb n="2778"/><span>CÉDNA SIN ba ceann-chathair don Mhacédónia,</span>
<lb n="2779"/><span>foillsigh a lúthgháire mhór dháibh tré mur do</span>
<lb n="2780"/><span>fhuilingiodar go lúthgháireach ar son Chríosd gach</span>
<lb n="2781"/><span>inghreim nó persecution dá ttáinicc ó náimhdibh an</span>
<lb n="2782"/><span>chreidigh orra; agus geallaigh lasair theineadh</span>
<lb n="2783"/><span>shíorruidhe do theacht mur dhíoghaltas ar na</span>
<lb n="2784"/><span>náimhdibh réimhráite.  Isan dara caib. do-bheir</span>
<lb n="2785"/><span>sólás dáibh i n-aghaidh uamhain an bhreitheamhnuis</span>
<lb n="2786"/><span>dobhí, dar leó, le teacht go grod, óir innsidh</span></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="2787"/><p><span>dháibh nach ttiucfaidh sé nó go ttaisbénfadh an</span>
<lb n="2788"/><span>príomhpheacach, .i. an t-Anticríosd, é féin ar ttús:</span>
<lb n="2789"/><span>nisi venerit discessio primum, et revelatus fuerit homo</span>
<lb n="2790"/><span>peccati, filius perditionis.  Iar sin isan treas caib.</span>
<lb n="2791"/><span>do-ní, mur is gnáth leis, teagasg mórálta dháibh.</span></p>
<lb n="2792"/>
<lb n="2793"/><p><span>Créd ar a ttrácht isan DÁ EIPISTIL CHUM</span>
<lb n="2794"/><span>TIMOTEUS?</span></p>
<lb n="2795"/>
<lb n="2796"/><p><span>Mur do oirn Pól Timoteus 'na easpocc i gcathraigh</span>
<lb n="2797"/><span>Epheis isan Ásia, do-bheir teagasg isan</span>
<lb n="2798"/><span>eipistil so dhó lena chuing do chongbháil, agus leis</span>
<lb n="2799"/><span>an ualach mór dobhí air d'iomchur mur budh</span>
<lb n="2800"/><span>cubhaidh d'easbacc agus do shagart mhaith.</span></p>
<lb n="2801"/>
<lb n="2802"/><p><span>Ar tús adeir leis toirmeasg do chur ar oidios</span>
<lb n="2803"/><span>na ndaoine abarthach iomad-labharthacha thráchtus</span>
<lb n="2804"/><span>go gnáthach ar neithe díomhaoineacha, óir</span>
<lb n="2805"/><span>adeir nach bhfuil tairbhe ionnta.  Isan gcéd-chaibidil</span>
<lb n="2806"/><span>adeir nach bhfuil comhrádh ar bith is</span>
<lb n="2807"/><span>tairbhigh agus is toghtha ná tráchta gnáthach ar</span>
<lb n="2808"/><span>thrócuire an tSlánaightheóra dotháinicc a'</span>
<lb n="2809"/><span>fuasgladh na bpeacach: fidelis sermo et omni</span>
<lb n="2810"/><span>acceptione dignus; quod Christus venit in hunc</span>
<lb n="2811"/><span>mundum peccatores salvos facere.</span></p>
<lb n="2812"/>
<lb n="2813"/><p><span>Iarraidh air a bheith ag guidhe go dúthrachtach</span>
<lb n="2814"/><span>le fraoch agus le feirg Dé d'iompógh don phobal,</span>
<lb n="2815"/><span>óir isan dara caib. adeir: obsecro igitur primum</span>
<lb n="2816"/><span>fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum</span>
<lb n="2817"/><span>actiones pro omnibus hominibus, etc.</span></p>
<lb n="2818"/>
<lb n="2819"/><p><span>Adeir leis a bheith ro-choimhédach le gan</span>
<lb n="2820"/><span>duine ar bith do thogha ná do oirneadh le bheith</span></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="2821"/><p><span>ag ministrálacht na sacrameintibh acht daoine</span>
<lb n="2822"/><span>deagh-iomchair, foirfe i n-eagna agus i naomhthacht.</span>
<lb n="2823"/><span>Qui domui suae praeesse nescit quomodo Ecclesiae</span>
<lb n="2824"/><span>Dei diligentiam habebit?  Ar na sagairt agus ar na</span>
<lb n="2825"/><span>deaccánaigh a thráchtus sé annso.</span></p>
<lb n="2826"/>
<lb n="2827"/><p><span>Innsidh dhó gur dá dhualgus a bheith 'na</span>
<lb n="2828"/><span>shiompla agus 'na scáthán naomhthacht agus fíréntacht</span>
<lb n="2829"/><span>lena bhriathra, lena ghníomhartha, le carthannacht,</span>
<lb n="2830"/><span>le geanmnaighacht, agus re creideamh dóchusach</span>
<lb n="2831"/><span>ag an bpobal do ghnáth: exemplo esto fidelium in</span>
<lb n="2832"/><span>verbo, in conversatione, in caritate, in fide, in</span>
<lb n="2833"/><span>castitate, etc.</span></p>
<lb n="2834"/>
<lb n="2835"/><p><span>Adeir ris a bheith 'na athair chúramach ar a</span>
<lb n="2836"/><span>mhuintir agus a thiodhlaice do roinn orra do réir</span>
<lb n="2837"/><span>luaidheacht gach aoin díobh, óir adeir, cap. 5, a</span>
<lb n="2838"/><span>bheith go maith leis na bantreabhachaibh fírénta</span>
<lb n="2839"/><span>agus onóir do thabhairt dáibh: viduas honora quae</span>
<lb n="2840"/><span>veré viduae sunt.  Adeir leis fós onóir dhúbalta do</span>
<lb n="2841"/><span>thabhairt dona deagh-shagairt, agus go speisialta do</span>
<lb n="2842"/><span>lucht an teagaisg dhiadha do dhénamh: presbyteri</span>
<lb n="2843"/><span>qui bene praesunt duplici honore digni habeantur,</span>
<lb n="2844"/><span>maxime qui laborant in verbo et doctrina, etc.  Adeir</span>
<lb n="2845"/><span>fós leis gan coir do ghlacadh i n-aghaidh sagairt</span>
<lb n="2846"/><span>acht muna mbeith arna dearbhadh le dias nó</span>
<lb n="2847"/><span>triúr fiadhnuisibh dearbhtha: accusationem noli</span>
<lb n="2848"/><span>accipere nisi sub duobus aut tribus testibus, etc.</span></p>
<lb n="2849"/>
<lb n="2850"/><p><span>Isan .6. caib. iarraidh air síthcháin agus grádh</span>
<lb n="2851"/><span>carthannach do theagasg go síorruidhe.  Mur do</span></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="2852"/><p><span>bhí Pól an tan so i ngéibhionn ag an Impear</span>
<lb n="2853"/><span>Nero (lér cuireadh chum báis é,), agus go raibh fios</span>
<lb n="2854"/><span>aige go raibh aimsir a mhairtíreacht i ngar dhó,</span>
<lb n="2855"/><span>iarraidh ar Thimoteus isan dara héipistil ro</span>
<lb n="2856"/><span>sgríobh chuige a ionad féin do sheasamh, agus gan</span>
<lb n="2857"/><span>náire do bheith air um an tsoisgél do theagasg go</span>
<lb n="2858"/><span>dána díthchiollach neartmhur, agus go raibh an</span>
<lb n="2859"/><span>ghlóir shíorruidhe tré eiséirghe an tSlánaightheóra</span>
<lb n="2860"/><span>mur thuarusdal le fagháil aige.  “Dén saothar,”</span>
<lb n="2861"/><span>ar sé, “amhuil mhílídh chródha do mhuintir</span>
<lb n="2862"/><span>Chríosd,” labora sicut bonus miles Christi Jesu.</span></p>
<lb n="2863"/>
<lb n="2864"/><p><span>Cuiridh iar sin i gcosmhulacht le treabhthach é,</span>
<lb n="2865"/><span>do bhrígh gur chóir do tseanmóntaigh, le hiarann</span>
<lb n="2866"/><span>treabhtha an tsoisgéil, croidhtheacha cháich do</span>
<lb n="2867"/><span>scoilteadh, agus a míniughadh le práca na haithrighe:</span>
<lb n="2868"/><span>Osee, 10, arabit Judas, et confringet sibi sulcos;</span>
<lb n="2869"/><span>2 is cóir dhó na subháilcibh do shíolchur ionta:</span>
<lb n="2870"/><span>exiit qui seminat, seminare semen suum, Luc. 8;</span>
<lb n="2871"/><span>3 is cóir dhó an síol d'fholach, .i. gan glóir ná</span>
<lb n="2872"/><span>moladh díomhaoin daonna d'iarraidh ná do</span>
<lb n="2873"/><span>ghlacadh: nec quaerentes gloriam ab hominibus,</span>
<lb n="2874"/><span>ad Thess. 2; 4 bheith foighideach nó go bhfaghaidh</span>
<lb n="2875"/><span>toradh a shaothair: ecce agricola patienter</span>
<lb n="2876"/><span>expectat, Jacob., ult.</span></p>
<lb n="2877"/>
<lb n="2878"/><p><span>Fá dheóidh, iar n-innsin dó go n-éireóchadh</span>
<lb n="2879"/><span>lucht saobh-theaguisg agus eiritigidh i n-aghaidh an</span>
<lb n="2880"/><span>tsoisgéil do mhillfeadh mórán ar an láthair agus nísa</span>
<lb n="2881"/><span>mhó ná sin i ndeireadh na n-aimsior, iarraidh air</span>
<lb n="2882"/><span>a bheith gan sgís gan athtuirse ag teagasg an</span></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="2883"/><p><span>tsoisgéil: praedíca verbum: insta opportuné,</span>
<lb n="2884"/><span>etc.</span></p>
<lb n="2885"/>
<lb n="2886"/><p><span>Do sgríobh Pól EIPISTIL GO TITUS, árd-easbocc</span>
<lb n="2887"/><span>Chréta, lé n-iarrann air ar ttús é féin d'iomchar</span>
<lb n="2888"/><span>imeasg gach dreime lena cheart féin do</span>
<lb n="2889"/><span>thabhairt do gach aon.  'Na dhiaidh iarraidh air</span>
<lb n="2890"/><span>easbaicc agus sagairt do thogha agus do oirneadh i</span>
<lb n="2891"/><span>mbailte agus i gcathrachaibh na críche sin, do réir</span>
<lb n="2892"/><span>mur do ordaigh féin dó roimhe sin.  Iarraidh air</span>
<lb n="2893"/><span>fós a theagasg gnáthach do chur i n-oireamhuin</span>
<lb n="2894"/><span>d'acfuing thuigse gach aoin dá n-éisdeadh ris.</span></p>
<lb n="2895"/>
<lb n="2896"/><p><span>Adeir leis fós a chur i gcéill go bhfuil d'fhiachaibh</span>
<lb n="2897"/><span>ar gach aon urraim, umhlacht, agus onóir do thabhairt</span>
<lb n="2898"/><span>do gach uachtarán cille agus tuaithe.  Agus fá</span>
<lb n="2899"/><span>dheóidh adeir leis teagasg agus rogha do thabhairt</span>
<lb n="2900"/><span>dona heriticcigh, ar ttús go discréidioch uair nó</span>
<lb n="2901"/><span>dhó, agus muna nglacaid sin uaidhe a ndíbirt agus a</span>
<lb n="2902"/><span>ngearradh amach as an Eagluis, gan caidreamh</span>
<lb n="2903"/><span>ná comhrádh d'fhulang leó: haereticum hominem,</span>
<lb n="2904"/><span>post unam aut alteram correptionem, devita, etc.</span></p>
<lb n="2905"/>
<lb n="2906"/><p><span>Créd an chúis fár sgríobh Pól a LEITIR CHUM</span>
<lb n="2907"/><span>PHILOMÉN?</span></p>
<lb n="2908"/>
<lb n="2909"/><p><span>Duine uasal Críosdamhuil fírénta do chathair</span>
<lb n="2910"/><span>na Colosia dárbh ainm Philémon dobhí 'na</span>
<lb n="2911"/><span>charaid mhór ag Pól, agus tarla dhó shin gur éulaigh</span>
<lb n="2912"/><span>searbhfoghantaigh leis uaidhe, agus (do réir mur deir</span>
<lb n="2913"/><span>úghdair bhárántamhuil) do ghoid cuid dá mhaoin</span></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="2914"/><p><span>uaidhe.  Tarla dhó dhul don Róimh fón n-am a</span>
<lb n="2915"/><span>raibh Pól i ngéibhionn.  Do-chuaidh Onesmus,</span>
<lb n="2916"/><span>.i. an searbhfoghantaigh cédna, dá ionnsaighe do</span>
<lb n="2917"/><span>chum an phríosúin.  Do ghlac Pól go carthannach</span>
<lb n="2918"/><span>é, agus iar mbeith dhó seal dá fhreasdal agus ag teachtaireacht</span>
<lb n="2919"/><span>don apsdal do ghlac creideamh agus baisde</span>
<lb n="2920"/><span>uaidhe.  Iar sin do chuir d'fhiachuibh air dul ar</span>
<lb n="2921"/><span>ais d'ionnsaighe a mhaighistir arís, agus ar eagla go</span>
<lb n="2922"/><span>ndénfadh an maighistir, .i. Philémon, díoghaltas</span>
<lb n="2923"/><span>air do sgríobh Pól litir leis ag iarraidh maitheamhnuis</span>
<lb n="2924"/><span>dó; agus do-bheir a fhocal le sásadh do</span>
<lb n="2925"/><span>thabhairt ar son gibé díghbháil do-rinne sé go</span>
<lb n="2926"/><span>n-uige sin: obsecro pro filio meo, quem genui in</span>
<lb n="2927"/><span>vinculis, Onesmo.</span></p>
<lb n="2928"/>
<lb n="2929"/><p><span>AR ÉIPISTIL PHÓIL CHUM NA N-EABHRAIGHEACH.</span></p>
<lb n="2930"/>
<lb n="2931"/><p><span>Níor chuir Pól a ainm ar an eipistil so do bhrígh</span>
<lb n="2932"/><span>go raibh fuathmhur ag na Iudaighibh; agus is uime</span>
<lb n="2933"/><span>dothug deireadh dhí, do bhrígh nach raibh siad</span>
<lb n="2934"/><span>le teacht chum creidigh Chríosd do ghlacadh go</span>
<lb n="2935"/><span>deireadh na n-aimsior, mur deir an t-apsdal cédna</span>
<lb n="2936"/><span>ann a eipistil chum na Rómhánach.  Is uime tá</span>
<lb n="2937"/><span>an éipistil so nísa líomhtha agus nísa ealadhanta ná</span>
<lb n="2938"/><span>na hépistilibh eile ró sgríobh roimhe sin, do bhrígh</span>
<lb n="2939"/><span>gur chumusaigh Pól a labhairt agus i láimh isan</span>
<lb n="2940"/><span>teangaidh Eabhrais ná i n-aon-teangaidh eile, óir</span>
<lb n="2941"/><span>is i n-Eabhrais do sgríobh sé an éipistil so.</span></p>
<lb n="2942"/>
<lb n="2943"/><p><span>I ttús na heipistle ar feadh dheich gcaibidileacha</span></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="2944"/><p><span>foillsigh an tApsdal mórdhacht agus cathréim an</span>
<lb n="2945"/><span>tSlánaightheóra Íosa Críosd, dá chur i gcathréim</span>
<lb n="2946"/><span>ós cionn na n-aingeal féin dá raibh géilleadh</span>
<lb n="2947"/><span>mór ag na Iúdaighibh do ghnáth; agus ar na</span>
<lb n="2948"/><span>hádhbhraibh sin gur dó amháin búdh cóir géilleadh,</span>
<lb n="2949"/><span>agus nach do dhlighe Mhaoise dobhí arna</span>
<lb n="2950"/><span>ruagadh le teacht dhlighe an nuadh-reachta; agus</span>
<lb n="2951"/><span>gibé haon do ghlacfadh baisde Chríosd nár chóir</span>
<lb n="2952"/><span>dhó amharc ar ais leis an dlighe seanda sin do</span>
<lb n="2953"/><span>ghlacadh ná do choimhlíonadh.</span></p>
<lb n="2954"/>
<lb n="2955"/><p><span>Isan gcéd-chaib. iar gcruthughadh mhórdhacht agus</span>
<lb n="2956"/><span>chathréime Chríosd ós na hainglibh dhó, agus sin le</span>
<lb n="2957"/><span>résúnaibh láidire, mur atá: go raibh sé 'na shuidhe</span>
<lb n="2958"/><span>ar dheis an Athar Shíorruidhe agus na haingil ag</span>
<lb n="2959"/><span>seirbhís agus ag mionastrálacht dó, tar éis go rabhdar</span>
<lb n="2960"/><span>dá adhradh iar tteacht as bruinn na hóighe dhó</span>
<lb n="2961"/><span>nó iarna choimpreadh, go bhfuil fós an domhan</span>
<lb n="2962"/><span>uile fóna smacht agus fó úmhlacht dó - Agus adeir</span>
<lb n="2963"/><span>nach ádhbhar táir ná tarcuisne dhó mur do</span>
<lb n="2964"/><span>fhuiling bás ar feadh thrí lá, óir gur dá dheóin</span>
<lb n="2965"/><span>féin do céusadh É chum cumhacht an diabhuil do</span>
<lb n="2966"/><span>chlaoi, agus chum tártháil do thabhairt don chine</span>
<lb n="2967"/><span>dhaonna bhí fó sclábhaighacht aige, agus fós, chum</span>
<lb n="2968"/><span>go mbeith ullmhaigh le cabhair gach tan do</span>
<lb n="2969"/><span>thabhairt dáibh.  Agus isan dara caibidil cuirigh</span>
<lb n="2970"/><span>na briathra so síos mur chlúdadh ar na résúin</span>
<lb n="2971"/><span>sin: Si enim qui per angelos dictus est sermo,</span>
<lb n="2972"/><span>factus est firmus, et omnis praevaricatio et inobedienta</span>
<lb n="2973"/><span>accepit justam mercedis retributionem; quomodo</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="2974"/><p><span>nos effugiemus si tantam neglexerimus salutem,</span>
<lb n="2975"/><span>.i. má rinneadh díoghaltuis ar an dream nár ghéill</span>
<lb n="2976"/><span>do dhlighe an tsean-rachta dobhí arna thoirbhirt</span>
<lb n="2977"/><span>leis na haingil amháin, créd an díoghaltus dleaghthar</span>
<lb n="2978"/><span>dhúinne má sháraoidhmid dlighe Críosd is mó</span>
<lb n="2979"/><span>go mór ná na haingil?</span></p>
<lb n="2980"/>
<lb n="2981"/><p><span>Do bhrígh go raibh 'fhios aige nach raibh crétúir</span>
<lb n="2982"/><span>acht na haingil amháin is mó ar a raibh meas agus</span>
<lb n="2983"/><span>onóir na Iudaigheach ná Maoise, cruthaigh Pól</span>
<lb n="2984"/><span>nach raibh ann acht seirbhíseach do Chríosd is mac</span>
<lb n="2985"/><span>dílis do Dhía, agus uime sin adeir sé má rinneadh</span>
<lb n="2986"/><span>díoghaltas báis ar an dream dobhí easumhal do</span>
<lb n="2987"/><span>Mhaoise ar an bhfásach, créd an díoghaltus is</span>
<lb n="2988"/><span>cóir a thabhairt don dream do sháraigh dlighe</span>
<lb n="2989"/><span>Críosd?</span></p>
<lb n="2990"/>
<lb n="2991"/><p><span>Isan .4. caib. cruthaigh mórdhacht agus cathréim</span>
<lb n="2992"/><span>Chríosd ós cionn árd-shagairt shleachta Aaróin ar</span>
<lb n="2993"/><span>a raibh meas mór ag na Iudaighibh, ag rádh</span>
<lb n="2994"/><span>nachar lamhadar sagairt nó árd-shagairt an tsean-rachta</span>
<lb n="2995"/><span>dul isteach i n-áit ro-naomhtha an teampaill</span>
<lb n="2996"/><span>acht aon-uair amháin isan mbliadhain; nach</span>
<lb n="2997"/><span>mur sin do Chríosd, d'fhosgail agus do-chuaidh isteach</span>
<lb n="2998"/><span>go flaithios Dé, agus go bhfuil do shíor annsin ag</span>
<lb n="2999"/><span>guidhe ar ar son, agus dá bhrígh sin gur dó amháin is</span>
<lb n="3000"/><span>cóir géilleadh: habentes ergo pontificem magnum,</span>
<lb n="3001"/><span>qui penetravit coelos, Iesum filium Dei, teneamus</span>
<lb n="3002"/><span>confessionem.</span></p>
<lb n="3003"/>
<lb n="3004"/><p><span>Isan .5. caib. cruthaigh mórdhacht agus ardcheannus</span>
<lb n="3005"/><span>Chríosd ós cionn shliocht Aaróin do</span></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="3006"/><p><span>bhrígh gur sagart síorruidhe é do réir uird</span>
<lb n="3007"/><span>Mhelchisedech.  Tar éis a bheith dhá n-ullmhughadh</span>
<lb n="3008"/><span>isan .6. caib. chum na neithe móra sin do</span>
<lb n="3009"/><span>thuigsin, leanaidh isan seachtmhadh caib. don</span>
<lb n="3010"/><span>argúint chédna, agus do-bheir teasdus ar Melchisedech</span>
<lb n="3011"/><span>dháibh, ag rádh gurbhá rígh oirdheirc onórach</span>
<lb n="3012"/><span>síthchánta é ba mó go mór ná Áhbraham.  Agus</span>
<lb n="3013"/><span>cruthaigh sin do bhrígh go ttug Ábraham deachmhaidh</span>
<lb n="3014"/><span>dhó, mur sin gur bhudh é ba huirde sagartacht.</span>
<lb n="3015"/><span>Do bheannaigh fós Melchisedech Ábraham, mur</span>
<lb n="3016"/><span>sin dobhí 'na uachtarán aige; agus mur do adbhaigh</span>
<lb n="3017"/><span>Ábraham a uachtaránacht an uair sin, leanaidh as</span>
<lb n="3018"/><span>gurbha mó é ná Aarón agus a shliocht, dobhí an tan</span>
<lb n="3019"/><span>sin le teacht ar a shliocht (agus fóna chuim an uair</span>
<lb n="3020"/><span>sin).  Cruthaidh fós as síorruidheacht shagartacht</span>
<lb n="3021"/><span>Chríosd tar shagartacht Aaróin agus a shleachta, óir</span>
<lb n="3022"/><span>go mairfeadh iodhbart agus altóir Chríosd go bruinne</span>
<lb n="3023"/><span>an bhrátha.</span></p>
<lb n="3024"/>
<lb n="3025"/><p><span>Cruthaigh an ní cédna isan .8. caib., mur</span>
<lb n="3026"/><span>adeir go bhfuil Críosd ar dheis a Athar ar neamh,</span>
<lb n="3027"/><span>go bhfuil a' cur a árd-shagartacht i ngíomh</span>
<lb n="3028"/><span>ann, ag guidhe ar ar son, ag ofráil na nádúire do</span>
<lb n="3029"/><span>céusadh ar ar son, nó agá ofráil féin tré lámha na</span>
<lb n="3030"/><span>sagart ar an talamh, óir is É féin an príomhshagart</span>
<lb n="3031"/><span>ag dénamh na hiodhbartha, agus nach raibh</span>
<lb n="3032"/><span>sagartacht Aaróin ariamh acht ar an talamh</span>
<lb n="3033"/><span>amháin.  Adeir fós isan chaib. chédna gur fearr</span>
<lb n="3034"/><span>an tiomna dár shagart Críosd ná an sean-tiomna</span></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="3035"/><p><span>dár shagart Aarón, do bhrígh gurab é is fearr</span>
<lb n="3036"/><span>geallamhna, .i. ríghacht nimhe: (Christus) melioris</span>
<lb n="3037"/><span>testamenti mediator est quod in melioribus repromissionibus</span>
<lb n="3038"/><span>sancitum est.</span></p>
<lb n="3039"/>
<lb n="3040"/><p><span>Isan .9. caib., iar ttabhairt teasduis ar shagairt</span>
<lb n="3041"/><span>agus ar iodhbarthaibh an tsean-rachta, ag rádh, tar</span>
<lb n="3042"/><span>éis na mbeitheadhach do mharbhadh dona sagairt</span>
<lb n="3043"/><span>agus a bhfuil do chrothadh mur fá gnáth riú, nach</span>
<lb n="3044"/><span>ttéudh an t-árd-shagart trésan tabernacel isteach</span>
<lb n="3045"/><span>isan ionad ro-naomhtha acht aon-uair amháin isan</span>
<lb n="3046"/><span>mbliadhain, agus go mbíodh an t-ionad sin dúnta arís</span>
<lb n="3047"/><span>go ceann bliadhna, ní 'chuireadh i gcéill nár</span>
<lb n="3048"/><span>fosgladh doirse nimhe an tráth sin, agus nach raibh</span>
<lb n="3049"/><span>brígh isna hiodhbharthaibh sin dobhíodh dhá</span>
<lb n="3050"/><span>ndénamh go nua gacha bliadhain chum neamh</span>
<lb n="3051"/><span>d'fhosgladh ná cách do ghlanadh óna bpeacaidh -</span>
<lb n="3052"/><span>gidh eadh, nach mur sin do Chríosd, óir le haen-iodhbairt</span>
<lb n="3053"/><span>a pháise gur fhosgail doirse nimhe agus gur</span>
<lb n="3054"/><span>naomhaidh na fíréin go síorruidhe, agus nach</span>
<lb n="3055"/><span>riachtanus an pháis chédna d'athnuadhadh arís go</span>
<lb n="3056"/><span>bráth, óir ní riachtanus do Chríosd bás eile</span>
<lb n="3057"/><span>d'fhulang leis an gcine daonna do shlánughadh.</span></p>
<lb n="3058"/>
<lb n="3059"/><p><span>Isan .10. caib. leanaidh don ní chédna, agus i</span>
<lb n="3060"/><span>ndeireadh na caibidile cédna bograigh pianta</span>
<lb n="3061"/><span>síorruidhe na teineadh ifrionda ar an dream dho-chreidmheach</span>
<lb n="3062"/><span>nach gabhann re Críosd, nó thréigios</span>
<lb n="3063"/><span>É iar gclos na fírinne do nocht dáibh.</span></p>
<lb n="3064"/>
<lb n="3065"/><p><span>Isna trí caib. eile do-ní teagasg mórálta dháibh</span></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="3066"/><p><span>ag iarraidh orra na subháilcibh do ghrádhughadh,</span>
<lb n="3067"/><span>na dubháilcibh d'fhuathúghadh, agus teagaisg mheallta</span>
<lb n="3068"/><span>agus oidis mhí-fholláin na saomh-apsdal agus na</span>
<lb n="3069"/><span>n-eiriticceach do sheachnadh.</span></p>
<lb n="3070"/>
<lb n="3071"/><p><span>DONA HÉIPISTILIBH CAITLÍOCA ANNSO SÍOS.</span></p>
<lb n="3072"/>
<lb n="3073"/><p><span>Goirthear “Eipistlibh Caitlioca” dhíobh, do</span>
<lb n="3074"/><span>bhrígh gur teagaisg ghenarálta nó coitchionna tá</span>
<lb n="3075"/><span>tairbheach ag gach uile Chríosdaighe atá ionnta,</span>
<lb n="3076"/><span>agus goirthear “eipistle chanónta” le chuid eile</span>
<lb n="3077"/><span>dhíobh, do bhrígh gur samhuil do chanóin nó do</span>
<lb n="3078"/><span>riaghail stiúrtha na beatha Chríosdamhuil na</span>
<lb n="3079"/><span>fuighle nó na léighinn atá ionnta.  Agus a seacht</span>
<lb n="3080"/><span>a líon, .i. eipistil Shém ba hóige, easbocc Ierusalem;</span>
<lb n="3081"/><span>dhá eipistil Pheattair; trí heipistle Eóin apsdail;</span>
<lb n="3082"/><span>agus aon eipistil Iudáis, an apsdail fhírénta.</span></p>
<lb n="3083"/>
<lb n="3084"/><p><span>Curthar EIPistil SHÉMUIS i ttosach do bhrígh</span>
<lb n="3085"/><span>gurab é ba luaithe do sgríobh.  Óir ar tteacht</span>
<lb n="3086"/><span>inghreime nó phersecution mhóir ar an Eagluis</span>
<lb n="3087"/><span>tar éis bháis Stepháin, dob éigion d'urmhór na</span>
<lb n="3088"/><span>gCríosdaighibh teitheadh go himlibh na gcríoch</span>
<lb n="3089"/><span>n-eachtrann fá coimhneasa dhóibh, agus ar eagla go</span>
<lb n="3090"/><span>ttiubhradh uathbhás nó uamhan, nó méd an</span>
<lb n="3091"/><span>amhgair nó an anfhorlainn dobhídar d'fhulang,</span>
<lb n="3092"/><span>orra creideadh Chríosd do thréigion, do sgríobh</span>
<lb n="3093"/><span>Sémus an éipistil so chugthu le sólás do thabhairt</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="3094"/><p><span>dáibh agus lena neartughadh i n-aghaidh na gcathaighthe</span>
<lb n="3095"/><span>sin.</span></p>
<lb n="3096"/>
<lb n="3097"/><p><span>Do-bheir fós comharleacha ro-thairbheacha</span>
<lb n="3098"/><span>dháibh, .i. dimbrígh do dhénamh dona neithe</span>
<lb n="3099"/><span>saoghalta, bheith foighideach isna foiréigin, na</span>
<lb n="3100"/><span>neithe díadha do ghrádhughadh, agus mórán</span>
<lb n="3101"/><span>d'aithiontaibh tairbheacha eile: Omne gaudium</span>
<lb n="3102"/><span>existimate, fratres, cum in tentationes varias</span>
<lb n="3103"/><span>incideritis, etc.</span></p>
<lb n="3104"/>
<lb n="3105"/><p><span>CÉD-EIPISTIL PHEADAR ABSDAIL.</span></p>
<lb n="3106"/>
<lb n="3107"/><p><span>Is í an chúis chédna fár sgríobh Sém do ghluais</span>
<lb n="3108"/><span>Peadar chum na heipistle so do sgríobhadh, .i.</span>
<lb n="3109"/><span>ag tabhairt sóláis agus comhairleacha tairbheacha</span>
<lb n="3110"/><span>dona Críosdaighibh dobhí ar teitheadh ó inghreim</span>
<lb n="3111"/><span>na bprionnsaidhibh págaánta ar feadh chríochaibh agus</span>
<lb n="3112"/><span>chathrachaibh na hAsia Bige; agus ag iarraidh orra</span>
<lb n="3113"/><span>bheith misneamhuil cródha i n-aghaidh na gcathaighibh,</span>
<lb n="3114"/><span>agus gan umhlughadh dháibh: gach pian agus</span>
<lb n="3115"/><span>gach duaigh d'fhulang go lúthgháireach ar son</span>
<lb n="3116"/><span>Críosd.</span></p>
<lb n="3117"/>
<lb n="3118"/><p><span>Tá léighinn na héipistle so tairbheach ag gach</span>
<lb n="3119"/><span>aon idir shean agus óg; agus fós do-bheir léighionn ro-fholláin</span>
<lb n="3120"/><span>do phastúirigh na hEaguilse innte, óir</span>
<lb n="3121"/><span>isan .5. caib. greamaigh dhíobh a ttrédaibh do</span>
<lb n="3122"/><span>bheathughadh go spioradálta, ní go foiréigneach,</span>
<lb n="3123"/><span>ar sé, acht go fonnmhur, ní ar ghrádh tairbhe</span></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="3124"/><p><span>truaillighthe acht go prap, ní ar ghrádh bheith</span>
<lb n="3125"/><span>ag maighistreacht nó ag murrachas ar an gcléir</span>
<lb n="3126"/><span>acht le deagh-shiompla do thabhairt don tréd:</span>
<lb n="3127"/><span>pascite qui in vobis est gregem Christi (.i. tréd</span>
<lb n="3128"/><span>Chríosd tá ann bhur gcúram), providentes non coacte</span>
<lb n="3129"/><span>sed spontaneé ... neque turpis lucri gratia sed</span>
<lb n="3130"/><span>promté, neque ut dominantes in cleris, sed forma</span>
<lb n="3131"/><span>facti gregis ex animo.</span></p>
<lb n="3132"/>
<lb n="3133"/><p><span>Tá ní ro-chruaidh isan treas caib. don eipistil</span>
<lb n="3134"/><span>so, áit a n-abair Peadar: qui in carcere erant iis</span>
<lb n="3135"/><span>spiritibus veniens praedicavit; acht is é ní</span>
<lb n="3136"/><span>tuigthear le mórán as na briathra so, go raibh</span>
<lb n="3137"/><span>dream fhírénta ann isan aimsir a raibh Noe ag</span>
<lb n="3138"/><span>dénamh na háirce nár chreid, tré mhéd a ndóchais</span>
<lb n="3139"/><span>i ttrócuire Dé, go ttiucfadh an díle mur dotháinicc,</span>
<lb n="3140"/><span>agus ar son a ndóchuis mhaith gur thárthaigh Dia ar</span>
<lb n="3141"/><span>ifrinn na bpian iad agus go ndeachadar go Limbo na</span>
<lb n="3142"/><span>n-aithreach naomh, áit ar labhair anm Chríosd</span>
<lb n="3143"/><span>riú iar ndul dá anam ann an tan d'fhulaing bás</span>
<lb n="3144"/><span>isan gcroich, agus gur ofráil don Athair Síorruidhe iad.</span></p>
<lb n="3145"/>
<lb n="3146"/><p><span>Isan DARA HEIPistil músglaidh chum creidigh</span>
<lb n="3147"/><span>agus deagh-oibreacha iad, agus do-bheir teisd ar an</span>
<lb n="3148"/><span>taisbénadh glórmhur dothug Críosd air féin</span>
<lb n="3149"/><span>i Sliabh Thábor.  Isan .2. caib. imdheargaidh</span>
<lb n="3150"/><span>go mór na saobh-fháidhibh agus na heiriticcigh.  Isan</span>
<lb n="3151"/><span>treas caib. labhraidh ar uathbháis an bhreitheamhnuis</span>
<lb n="3152"/><span>ndéighionaigh, agus adeir go ttiucfaidh mur</span></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="3153"/><p><span>bhitheamhnach: adveniet autem dies Domini ut</span>
<lb n="3154"/><span>fur, etc.</span></p>
<lb n="3155"/>
<lb n="3156"/><p><span>Tá Eóin leis isna heipistilibh ro sgríobh ag</span>
<lb n="3157"/><span>teagasg an chreidigh, an dóchuis, agus an ghráidh</span>
<lb n="3158"/><span>dhiadha ba théx gnáthach dhó.  Sgríobhaidh sé</span>
<lb n="3159"/><span>an dara heipistil chum mná Babilóineach dárbh</span>
<lb n="3160"/><span>ainm Electa dá gríosughadh chum Dé do ghrádhughadh.</span>
<lb n="3161"/><span>Agus níl inte acht aen-chaibidil amháin.</span></p>
<lb n="3162"/>
<lb n="3163"/><p><span>An treas eipistil chum duine uasail dárbh ainm</span>
<lb n="3164"/><span>Caius dá ghríosughadh go mór chum gráidh na</span>
<lb n="3165"/><span>comharsann, agus bheir buidheachus dó tré bheith go</span>
<lb n="3166"/><span>maith le deóraighibh.</span></p>
<lb n="3167"/>
<lb n="3168"/><p><span>Créd ar a ttráchtann ÉIPistil IUDÁIS?</span></p>
<lb n="3169"/>
<lb n="3170"/><p><span>An tan do-chonnairc an t-apsdal fírénta, .i.</span>
<lb n="3171"/><span>Iudás, dá ngoirthí Thadeus, nach luaithe dobhí</span>
<lb n="3172"/><span>an soisgél arna shíolchur leis na hapsdail ná do</span>
<lb n="3173"/><span>bhí cogal earráide agus ainbhfis na saobh-apsdal nó</span>
<lb n="3174"/><span>na n-eiriticceach ag fás tríd (óir níor sgar Eagluis</span>
<lb n="3175"/><span>Chríosd ariamh gan a bheith dá buaidhreadh lena</span>
<lb n="3176"/><span>samhuil so), do sgríobh Iudás an eipistil so do</span>
<lb n="3177"/><span>chum na nua-chreidmheach Iudaigheach ag</span>
<lb n="3178"/><span>iarraidh orra a bheith go buan-sheasmhach isan</span>
<lb n="3179"/><span>gcreideamh do ghlacadar, spáirn agus coimhghlic</span>
<lb n="3180"/><span>ghnáthach do dhénamh a n-aghaidh lucht</span>
<lb n="3181"/><span>síolchuir na mbrécc n-arráideach agus na heiriticcacht,</span>
<lb n="3182"/><span>ar a ttugann teasdus go fírinneach annso.</span></p>
<lb n="3183"/>
<lb n="3184"/><p><span>Fiafraighid dream créd mur is féidir don eipistil</span>
<lb n="3185"/><span>so a bheith canónta nó 'na scriptúir fhírinneach,</span></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="3186"/><p><span>do bhrígh go labhrann sí ar leabhar neamh-chanónta</span>
<lb n="3187"/><span>ag tabhairt ughdarráis scriptúir dhó,</span>
<lb n="3188"/><span>.i. ar Leabhar Enoch, nach n-áirmhidhthear imeasg</span>
<lb n="3189"/><span>leabhra an Scriptúir ar aen-chor.  Mo fhreagra:</span>
<lb n="3190"/><span>go bhfuil ceithre gnéithe leabhar ann lé n-abarthar</span>
<lb n="3191"/><span>Apochriphigh, nó neamh-chanónta: cuid díobh</span>
<lb n="3192"/><span>ar a bhfuil conntabhairt ag cách ar a bhfírinne agus</span>
<lb n="3193"/><span>ar a n-ughdair, mur atá Leabhar Irise Leanbaidhacht</span>
<lb n="3194"/><span>an tSlánaightheóra, óir ní feas dúinn an</span>
<lb n="3195"/><span>bhfuil an leabhar sin fírinneach ná fós créd is</span>
<lb n="3196"/><span>úghdar dhó; cuid eile agár feas a n-ughdair, agus</span>
<lb n="3197"/><span>nach feas a bhfírinne, mur atá Leabhar Eachtra</span>
<lb n="3198"/><span>Clémeint, Itinerarium Clementis; an treas gné</span>
<lb n="3199"/><span>dhíobh leabhra ar feas dúinn a n-ughdar agus a</span>
<lb n="3200"/><span>bhfírinne, mur tá Leabhar Enoch, dob fhéidir do</span>
<lb n="3201"/><span>mhac a mhic, .i. do Noe, a chaomhna ón dílinn ann</span>
<lb n="3202"/><span>a áirc ná a athsgríobha i ndiaidh na dílionn; gné</span>
<lb n="3203"/><span>eile dhíobh is feas dúinn a bheith fírinneach, tar</span>
<lb n="3204"/><span>ceann nach feas dúinn na húghdair, mur atá</span>
<lb n="3205"/><span>Leabhair Hestair agus na hEagna.  Is féidir an ghné</span>
<lb n="3206"/><span>dhéighionach so a bheith barántamhuil mur</span>
<lb n="3207"/><span>fhiadhnuise, agus ní glacar an dá chéd-ghné mur sin.</span></p>
<lb n="3208"/>
<lb n="3209"/><p><span>Dob fhéidir gurab iad na Iudaighibh do scrios</span>
<lb n="3210"/><span>Leabhar Enoch as an gcanóin do bhrígh go bhfuil</span>
<lb n="3211"/><span>trácht follasach ar Críosd ann, mur deir Tertul.,</span>
<lb n="3212"/><span>Liber De Habitu Muliebri, cap.3: Si scripturas</span>
<lb n="3213"/><span>aliquot non receperunt de eo loquutas, quem et</span>
<lb n="3214"/><span>ipsum coram loquentem non essent recepturi.</span>
<lb n="3215"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="3216"/><p><span>Adeir sé ccur scrios Críosd an dara huair an</span>
<lb n="3217"/><span>dream nár chreid ann: quoniam Iesus secundo</span>
<lb n="3218"/><span>perdidit eos qui non crediderunt.  Tugthear so ar</span>
<lb n="3219"/><span>Chríosd an mhéid gur Dia É, .i. mur do scrios agus</span>
<lb n="3220"/><span>mur do bhásaigh lucht an mhurmuir agus an droch-chreidigh</span>
<lb n="3221"/><span>ar an bhfásach iarna saoradh as bruid na</span>
<lb n="3222"/><span>hÉgipte dhó, agus mur threasgeórus fós na trétúirigh</span>
<lb n="3223"/><span>thréigfios an creideadh ceart do ghlacadar ann a</span>
<lb n="3224"/><span>mbaisdeadh.</span></p>
<lb n="3225"/>
<lb n="3226"/><p><span>Adeirid aroile gur cosmhuil le sgél fábhuill mur</span>
<lb n="3227"/><span>deir go raibh comhrac idir Mhicheál Airchaingeal</span>
<lb n="3228"/><span>agus an diabhal fó chorp Mhaoise, óir ní faghthar</span>
<lb n="3229"/><span>isan Scriptúir é.  Gidh eadh, is dearbhtha gur i</span>
<lb n="3230"/><span>leabhair éigin dobhí imeasg na Iudaighibh an uair</span>
<lb n="3231"/><span>sin dofuair an t-apsdal é, mur bhí mórán eile do</span>
<lb n="3232"/><span>leabhraibh acu an tan sin do cailleadh ó shoin,</span>
<lb n="3233"/><span>agus ní lughaide is cóir a mheas a bheith fírinneach</span>
<lb n="3234"/><span>gan a bheith isan Scriptúir i n-áit eile dhó, óir ní</span>
<lb n="3235"/><span>Scriptúir a chruthaighios Scriptúir acht an Eaglais.</span>
<lb n="3236"/><span>Labhraidh Eóin Suibhisgél ar lochán mhíorbhuileach</span>
<lb n="3237"/><span>ann a leighiosadh aingeal le corrughadh an</span>
<lb n="3238"/><span>uisge bhí ann gibé céd-fhear galair do casfaidh</span>
<lb n="3239"/><span>ann uair áirighthe gacha bliadhain.  Piscina</span>
<lb n="3240"/><span>Probatica ghoirios de, agus gé gurab iongnadh scríbhneórigh</span>
<lb n="3241"/><span>Scriptúra an tsean-reachta ní comh mór</span>
<lb n="3242"/><span>agus comh míorbhuileach so do dhearmad, ní labhraid</span>
<lb n="3243"/><span>aon-fhocal air.  Ní labharthar i n-aon-áit eile don</span>
<lb n="3244"/><span>Scriptúir ar an dá easarlaigh ar a ttráchtann Pól,</span></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="3245"/><p><span>ad Thimot.3, v.8, do chuir i n-aghaidh Mhaoise.</span>
<lb n="3246"/><span>Ní faghthar fós isan soisgél na briathra so do</span>
<lb n="3247"/><span>labhair Críosd do réir mur curthar síos iad, Act.</span>
<lb n="3248"/><span>20, agus dá bhrígh sin an cóir a rádh nach Scriptúir</span>
<lb n="3249"/><span>fírinnioch iad?</span></p>
<lb n="3250"/>
<lb n="3251"/><p><span>Dobhí an choimhghlic idir Micheál agus an diabhal</span>
<lb n="3252"/><span>tré chorp Mhaoise ar an adhbhar so síos.</span></p>
<lb n="3253"/>
<lb n="3254"/><p><span>An uair ba toil le Dia Maoise d'fhagháil bháis</span>
<lb n="3255"/><span>tug leis i n-áit uaignidh é, agus an uair do sgar a</span>
<lb n="3256"/><span>anam naomhtha rena cholainn do chuir Dia</span>
<lb n="3257"/><span>d'ualach ar na haingil a chorp d'adhlacan i n-áit</span>
<lb n="3258"/><span>nach bhfuigheadh aon-neach eólas air go bruinne</span>
<lb n="3259"/><span>an bhrátha; agus is uime do-rinne sin do bhrígh go</span>
<lb n="3260"/><span>raibh 'fhios aige dá mbeith sé re fagháil ag na</span>
<lb n="3261"/><span>Iudaighibh dobhí claon chum adhal-adhartha,</span>
<lb n="3262"/><span>go mbeith sé 'na íodhal nó 'na dhia bréige acu.</span>
<lb n="3263"/><span>Agus is uime sin ba mian leis an diabhal a thaisbénadh</span>
<lb n="3264"/><span>dháibh, nó gur chuir an t-archaingeal</span>
<lb n="3265"/><span>Micheál toirmeasg air le briathra fóirfe fíor-éifeachtacha</span>
<lb n="3266"/><span>le rug buaidh ar bhorb-bhriathra an</span>
<lb n="3267"/><span>aidhbhirseóra, mur bheir an Eagluis naomhtha do</span>
<lb n="3268"/><span>ghrés buaidh a n-aghaidh bhorb-briathra dhia-aithisiocha</span>
<lb n="3269"/><span>na n-eiriticceach.</span></p>
<lb n="3270"/>
<lb n="3271"/><p><span>Agus do-bheir sé teasduis uathbhásacha ar na</span>
<lb n="3272"/><span>heretigidh cédna annso, ag rádh gur i slighe</span>
<lb n="3273"/><span>Chain a ghluaisid, óir mur bhí Cain lán d'iomthnúth</span>
<lb n="3274"/><span>is mur sin bhíos na hereticcidh 'á ghlacadh</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="3275"/><p><span>orra féin (go hégceart) a bheith 'na ndoctúirigh</span>
<lb n="3276"/><span>móra; mur do ofráil Chain an chuid ba measa</span>
<lb n="3277"/><span>do thoradh a shaoithir do Dhia, mur sin dáibh-sion</span>
<lb n="3278"/><span>leis an adhradh éigceart; mur bhí Cain</span>
<lb n="3279"/><span>tiaránta dúnmharbhthach, mur sin dáibh-sion ag</span>
<lb n="3280"/><span>dénamh díoghailtuis gan ádhbhar ar na fíréin:</span>
<lb n="3281"/><span>marbhaid a n-anama agus ar uairibh a ccuirp.  Adeir</span>
<lb n="3282"/><span>Caldaeus an Paraphrast gurab é Cain céd-eiriticceach</span>
<lb n="3283"/><span>dobhí ann ariamh.  Do shén cuid</span>
<lb n="3284"/><span>d'airtiogail an chreidigh a n-aghaidh Ábeil, óir do</span>
<lb n="3285"/><span>shén nach raibh breitheamh ar bith ann, nach</span>
<lb n="3286"/><span>raibh luaidheacht ag na deagh-ghníomhartha ná</span>
<lb n="3287"/><span>pionúis ar dhroch-ghníomharthaibh, agus ar mbeith</span>
<lb n="3288"/><span>d'Ábeil ag labhairt 'na aghaidh gur mharbh é.</span>
<lb n="3289"/><span>Vae illis, quia in viam Cain abierunt!</span></p>
<lb n="3290"/>
<lb n="3291"/><p><span>Is iomdha droch-ní eile adeir riú mur atá:</span>
<lb n="3292"/><span>In errore Balaam mercede effusi sunt, in contradictione</span>
<lb n="3293"/><span>Core perierunt!  Hi sunt in epulis suis</span>
<lb n="3294"/><span>maculae, conviuantes sine timore, semetipsos</span>
<lb n="3295"/><span>pascentes, nubes sine aqua ... arbores autumnales,</span>
<lb n="3296"/><span>infructuosae, bis mortuae, eradicatae, fluctus feri</span>
<lb n="3297"/><span>maris despumantes suas confusiones, sydera errantia,</span>
<lb n="3298"/><span>quibus procella tenebrarum servata est in aeternum,</span>
<lb n="3299"/><span>etc.</span></p>
<lb n="3300"/>
<lb n="3301"/><p><span>Do bhrígh gur mian leam labhairt ar Leabhar na</span>
<lb n="3302"/><span>tTaisbéntaibh dá ngoirthear go coitchionn</span>
<lb n="3303"/><span>APOCALIPS i Stair an Bhíobla, ní thráchtad air</span>
<lb n="3304"/><span>isan dianbhrollach so.</span>
<lb n="3305"/></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="3306"/><p><span>AN 10 ALT</span>
<lb n="3307"/><span>ANN A TTRÁCHTAR GO HATHGHEARR AR NA</span>
<lb n="3308"/><span>HUGHDAIR LÉR SGRÍOBHADH LEABHAIR</span>
<lb n="3309"/><span>CHANÓNTA AN SCRIPTÚIR AR TTÚS.</span></p>
<lb n="3310"/>
<lb n="3311"/><p><span>Is dearbhtha gurab é Maoise do sgríobh na</span>
<lb n="3312"/><span>cúig leabhair atá i ttús an Bhíobla nó an Scriptúra,</span>
<lb n="3313"/><span>.i. Leabhar na nGeinealach, Genesis; Leabhar na</span>
<lb n="3314"/><span>Gluasacht, Exodi; Leabhar na Leuiticcibh, Leviticus;</span>
<lb n="3315"/><span>Leabhar na nUibhreach, Numerorum, agus</span>
<lb n="3316"/><span>Leabhar an Athfhriotail, Deuteronomi, gusan áit</span>
<lb n="3317"/><span>ann a dheireadh i ttráchtar ar bhás Mhaoise do</span>
<lb n="3318"/><span>sgríobh Iosue nó úghdar éigin eile.</span></p>
<lb n="3319"/>
<lb n="3320"/><p><span>Is dearbhtha fós gurab é Dáibhídh an Rígh</span>
<lb n="3321"/><span>ro sgríobh an psailtear, .i. Leabhar na psalm, acht</span>
<lb n="3322"/><span>atá amhrus ag cuid dona hughdair nach é do</span>
<lb n="3323"/><span>sgríobh na psalma go hiomlán, óir adeirid gurab</span>
<lb n="3324"/><span>iad an dream ainmnighthear i ttús coda dhíobh ba</span>
<lb n="3325"/><span>hughdair don mhéid sin díobh, .i. Maoise, Solamh,</span>
<lb n="3326"/><span>Asaph, Chore, Idithum.  Is í so cédfaidh an</span>
<lb n="3327"/><span>Naoimh Ieróm agus Hilariuis; gidh eadh, is í</span>
<lb n="3328"/><span>baramhail Chrisostoim, Chassioduruis, Euthimiuis</span>
<lb n="3329"/><span>agus Auistín naomhtha gurab é Dáibhídh ro sgríobh</span>
<lb n="3330"/><span>go hiomlán iad.  Tig Belarmin agus Alphonsus</span>
<lb n="3331"/><span>Salmeron leis an gcédfaidh so.</span></p>
<lb n="3332"/>
<lb n="3333"/><p><span>Is dearbhtha gurab é Solamh mac Dáibhídh</span>
<lb n="3334"/><span>Rígh do sgríobh Leabhar na Seanfhocal, Liber</span></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="3335"/><p><span>Proverbiorum, Leabhar Ecclesiastes, agus Leabhar</span>
<lb n="3336"/><span>Chainticc na gCainticce.  Acht atáid na hughdair</span>
<lb n="3337"/><span>neamhchinte i n-ughdar Leabhair na hEagna,</span>
<lb n="3338"/><span>Liber Sapientiae.  Adeir cuid acu gurab é Philo an</span>
<lb n="3339"/><span>Iudaigheach ro sgríobh é.  Adeirid aroile níos</span>
<lb n="3340"/><span>inchreidmhe nach é acht Solamh, agus is maith an</span>
<lb n="3341"/><span>suidhiughadh air sin an ní deir an t-ughdar,</span>
<lb n="3342"/><span>cap. 9, isan leabhar chédna: tu me elegisti regem,</span>
<lb n="3343"/><span>etc., .i. “do thogh tú mise mur rígh; agus</span>
<lb n="3344"/><span>adubhairt tú liom teampall do chumhdach, nó do</span>
<lb n="3345"/><span>chur suas ar do chnoc naomhtha féin,” ní nárbh</span>
<lb n="3346"/><span>fhéidir do Philo a rádh ris féin.  Acht gibé do</span>
<lb n="3347"/><span>sgríobh an leabhar is iad fuighle agus briathra Sholaimh</span>
<lb n="3348"/><span>atá ann go hiomlán.</span></p>
<lb n="3349"/>
<lb n="3350"/><p><span>Is dearbhtha gurab iad na hughdair ó</span>
<lb n="3351"/><span>n-aimnighthear leabhraibh na bhfádh ro sgríobh</span>
<lb n="3352"/><span>iad, .i. Leabhar Isaiais le hIsaias; Leabhar</span>
<lb n="3353"/><span>Ieremiais le Ieremias; Leabhar Ezechiel le</span>
<lb n="3354"/><span>hEsechiel; agus mur sin don chuid eile dhíobh.</span></p>
<lb n="3355"/>
<lb n="3356"/><p><span>Is dearbhtha gurab é Esdras do sgríobh an</span>
<lb n="3357"/><span>céd-leabhar a hainmnighthear as.  Adeirid Isodorus</span>
<lb n="3358"/><span>agus Origines gurab é do sgríobh an dara leabhar;</span>
<lb n="3359"/><span>gidh eadh, adeirid Belarmin agus Salmeron gurab é</span>
<lb n="3360"/><span>Nehemias do sgríobh an dara leabhar dhíobh.</span></p>
<lb n="3361"/>
<lb n="3362"/><p><span>Is dearbhtha gurab é Íosa nó Iesus mhac</span>
<lb n="3363"/><span>Siriaich do sgríobh an leabhar seanmóra dá</span>
<lb n="3364"/><span>ngoirthear Ecclesiasticus, mur dhearbhus féin i</span>
<lb n="3365"/><span>ndianbhrollach an leabhair chédna ag rádh</span></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="3366"/><p><span>doctrinam sapientiae et disciplinae scripsit in codice</span>
<lb n="3367"/><span>isto Jesus, filius Syrach, Hierosolimita.</span></p>
<lb n="3368"/>
<lb n="3369"/><p><span>Níl cinnteacht ar bith aguinn ar úghdair na</span>
<lb n="3370"/><span>leabhar eile, acht go n-abair ughdair mhaithe go</span>
<lb n="3371"/><span>mb'fhéidir a thuigsin as an gcaibidil ndéighionaigh,</span>
<lb n="3372"/><span>v.26, gurab é Iosue féin is ughdar do Leabhair</span>
<lb n="3373"/><span>Iosue.  Tig Augustinus agus Torniellius leis so.</span>
<lb n="3374"/><span>Adeirid fós ughdair fhoghlamtha gurab é Samuel</span>
<lb n="3375"/><span>do sgríobh Leabhar na mBreitheamhean, Leabhar</span>
<lb n="3376"/><span>Ruth, an céd-leabhar agus an dara Leabhar do</span>
<lb n="3377"/><span>Leabhraibh na Ríogh.  Measaid mórán nach féidir</span>
<lb n="3378"/><span>linne 'bhrégniughadh gurab é Esdras do sgríobh</span>
<lb n="3379"/><span>an dara leabhar déighionach do Leabhraibh na</span>
<lb n="3380"/><span>Ríogh agus dhá leabhar Pharalipomenon.  Gidh eadh,</span>
<lb n="3381"/><span>níl cinntacht ná dearbha air sin.  Adeirid úghdair</span>
<lb n="3382"/><span>gurab é Iób féin nó Maoise, dobhí níba déighionaigh</span>
<lb n="3383"/><span>ná é ann, do sgríobh Leabhar Ióib; gurab ceachtar</span>
<lb n="3384"/><span>fós don dá Thobias, .i. an t-athair nó an mac, do</span>
<lb n="3385"/><span>sgríobh Leabhar Thóbiais.  Eliachim, an t-árd-shagart</span>
<lb n="3386"/><span>do sgríobh, mur derthar, Leabhar</span>
<lb n="3387"/><span>Iudith.  Mardocheus meastar bheith 'na úghdar ag</span>
<lb n="3388"/><span>Leabhar Estheir, dobhí 'na fhiadhnuis ar gach</span>
<lb n="3389"/><span>ní dhá ttráchtar ann.  Hircánus an t-árd-shagart</span>
<lb n="3390"/><span>do sgríobh an chéd-leabhar do Leabhraibh na</span>
<lb n="3391"/><span>Macabéibh, agus ní feas créd é ughdar an dara leabhair,</span>
<lb n="3392"/><span>acht, gibé hé, go n-abair gurab as Leabhar Iasoin</span>
<lb n="3393"/><span>Cyrénach do tharruing é.</span>
<lb n="3394"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="3395"/><p><span>Tá a ughdar féin re cois gach leabhair do leabhraibh</span>
<lb n="3396"/><span>an Tiomna Nuaidh; dá bhrígh sin, ní</span>
<lb n="3397"/><span>laibheórad annso orra.</span></p>
<lb n="3398"/>
<lb n="3399"/><p><span>AN 11 ALT</span>
<lb n="3400"/><span>ANN A TTRÁCHTAR AR AN TSEAN-CHUIMHNE SHINNSIR</span>
<lb n="3401"/><span>DÁ NGOIRTHEAR GO COITCHEANN “TRADITION”</span>
<lb n="3402"/><span>- tradition.</span></p>
<lb n="3403"/>
<lb n="3404"/><p><span>Iar bhfágbháil seacha gach gné eile don tseanchuimhne</span>
<lb n="3405"/><span>shinnsir, is ar an ngné dhi bheanus le</span>
<lb n="3406"/><span>créidiomh agus le bésaibh spioradálta thráchtfad ann</span>
<lb n="3407"/><span>so.  Ag so mur craobhsgaoiltear a nádúir sin, .i.</span>
<lb n="3408"/><span>foghluim nó teagasg gan sgríobha, bheanus le</span>
<lb n="3409"/><span>creideamh nó le béusaibh, arna thoirbhirt agus arna</span>
<lb n="3410"/><span>sheachadadh le béloideas ó láimh go láimh agus ó</span>
<lb n="3411"/><span>chluais go cluais, mur atá gach sean-chuimhne</span>
<lb n="3412"/><span>shinnsir dá bhfuil ar buan-choimhéd aguinn le</span>
<lb n="3413"/><span>gcreidimid mórán d'airtioglaibh creidigh nach</span>
<lb n="3414"/><span>bhfaghthar sgríobhtha isan Scriptúir, mur atá:</span>
<lb n="3415"/><span>Muire bheith 'na maighdin iar ttuismeadh a Mic;</span>
<lb n="3416"/><span>baisdeadh naoighean agus baisdeadh na n-eiriticcach</span>
<lb n="3417"/><span>do bheith seasmhach.  Adeir S. Chriosostom,</span>
<lb n="3418"/><span>Hom.4, in Epis. ad Thessal., traditio est, nihil</span>
<lb n="3419"/><span>quaeras amplius, .i. “sean-chuimhne shinnsir atá</span>
<lb n="3420"/><span>ann agus ní beag sin.”  Is coimhédach atá Pól ar an</span></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="3421"/><p><span>tsean-chuimne shinnsir so ann a eipistil, ad Thessal.</span>
<lb n="3422"/><span>cap.2, v.14: tenete traditiones quas didicistis,</span>
<lb n="3423"/><span>sive per sermonem sive per epistolam nostram.</span></p>
<lb n="3424"/>
<lb n="3425"/><p><span>Is iomdha gné don bhuan-chuimhne so bheanus</span>
<lb n="3426"/><span>le creideamh agus le bésaibh ann, mur atá arna</span>
<lb n="3427"/><span>roinn ar ttús mur so: .i. sean-chuimhne shinnsir</span>
<lb n="3428"/><span>dhiadha apstalda agus eagailseach; 2 sean-chuimhne</span>
<lb n="3429"/><span>shinnsir bheanas re creideamh, agus aroile bheanas</span>
<lb n="3430"/><span>re bésaibh; 3 sean-chuimhne shinnsir chaitlioca</span>
<lb n="3431"/><span>nó choitcheann, agus aroile shunnradhach nó pharticalárdha;</span>
<lb n="3432"/><span>4 sean-chuimhne shinnsir shíorruídhe agus</span>
<lb n="3433"/><span>aroile aimsiordha; 5 éigiontach agus aroile saor nó</span>
<lb n="3434"/><span>neamh-éigiontach.</span></p>
<lb n="3435"/>
<lb n="3436"/><p><span>Suidhighthear leis na résúin so síos go bhfuil</span>
<lb n="3437"/><span>gach ruinn díobh so ceart, gan iomarcaigh gan</span>
<lb n="3438"/><span>easbaidh; óir má measdar an tsean-chuimhne</span>
<lb n="3439"/><span>shinnsir do réir an ughdair sheachadus ar tús í,</span>
<lb n="3440"/><span>nó do réir an ní ar a ttráchtann, nó do réir na</span>
<lb n="3441"/><span>bpearsann a ghlacus nó dhá ndáiltear í, nó fá</span>
<lb n="3442"/><span>dheóidh do réir an mhodha ar a ndáiltear í: má</span>
<lb n="3443"/><span>measdar do réir na n-ughdar í, béidh sí 'na buan-chuimhne</span>
<lb n="3444"/><span>shinnsir, dhíadha, apsdalda nó eaguilseach;</span>
<lb n="3445"/><span>má meastar do réir na neithe ar a ttráchtann,</span>
<lb n="3446"/><span>béidh sí ar chreideamh nó ar bhésaibh; má</span>
<lb n="3447"/><span>meastar mur geibhtear í le pearsannaibh nó</span>
<lb n="3448"/><span>áitibh, beidh sí caitlioca coitcheann, nó speisialta</span>
<lb n="3449"/><span>particalárdha; má measdar do réir buanadhuis í,</span>
<lb n="3450"/><span>béidh síorruidhe nó aimsiordha; agus fá dheóidh</span></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="3451"/><p><span>má measdar do réir an mhodha ar a ndáiltear í,</span>
<lb n="3452"/><span>béidh 'na haithne nó 'na comhuirle: más ar</span>
<lb n="3453"/><span>mhodh aithne, béidh éigiontach, más ar mhodh</span>
<lb n="3454"/><span>comhuirle, béidh neamh-éigiontach nó saor; ergo,</span>
<lb n="3455"/><span>etc.</span></p>
<lb n="3456"/>
<lb n="3457"/><p><span>Is é ní tugthear leis an mbuan-chuimhne</span>
<lb n="3458"/><span>shinnsir dhiadha, focal Dé nó léighionn diadha</span>
<lb n="3459"/><span>nach bhfuil sgríobhtha isan Scriptúir atá arna</span>
<lb n="3460"/><span>dháil dona sinnsir le Dia féin, agus arna dháil leó sin</span>
<lb n="3461"/><span>don dream tháinicc 'na ndiaidh féin, agus atá mur</span>
<lb n="3462"/><span>sin arna sheachadadh ó chluais go cluais, agus tá</span>
<lb n="3463"/><span>ar buan-choimhéd imeasg na gcreidmheach do</span>
<lb n="3464"/><span>shíor.</span></p>
<lb n="3465"/>
<lb n="3466"/><p><span>Mur sin dobhí na hairtiogail so síos ar buan-choimhéd</span>
<lb n="3467"/><span>imeasg na gcreidmheach i n-aimsir</span>
<lb n="3468"/><span>dhlighe na nádúire roimh an dlighe sgríobhtha dá</span>
<lb n="3469"/><span>ngoirthear dlighe Mhaoise, .i.: ar tús an domhan</span>
<lb n="3470"/><span>do bheith arna chruthughadh le Dia; 2 an</span>
<lb n="3471"/><span>bheatha shíorruidhe thall tar éis báis; 3 leighios</span>
<lb n="3472"/><span>peacaidh an tsinnsir; 4 na neithe dobhíodh do</span>
<lb n="3473"/><span>réir aithne Dé ar úsáid le hadhradh agus le honóir</span>
<lb n="3474"/><span>dhlistionach do thabhairt don fhír-Dhia.</span></p>
<lb n="3475"/>
<lb n="3476"/><p><span>A n-aimsir dhlighe Mhaoise féin, roimh dhlighe</span>
<lb n="3477"/><span>Chríosd do theacht, dobhíodh mórán d'airtioglaibh</span>
<lb n="3478"/><span>creidigh ar buan-choimhéd ag na Iudaighibh nach</span>
<lb n="3479"/><span>raibh sgríobhthaigh acht dobhí dá ccomhdach le</span>
<lb n="3480"/><span>béloidios.  Ag so cuid díobh: 1 leabhra canónta</span>
<lb n="3481"/><span>an Scriptúir a bheith diadha; 2 leighios peacaidh</span>
<lb n="3482"/><span>na sinnsior do bheith le fagháil dona mnáibh;</span></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="3483"/><p><span>3 gurbha fighair do bhás croiche an tSlánaightheóra</span>
<lb n="3484"/><span>gach iodhbhairt fhuilteach dá ndénadís.</span></p>
<lb n="3485"/>
<lb n="3486"/><p><span>Tá anois féin mórán d'airtiogalaibh ar buan-choimhéd</span>
<lb n="3487"/><span>ag an Eagluis Chríosdeamhuil nach</span>
<lb n="3488"/><span>bhfuil sgríobhtha i Scriptúir an nuadh-reachta.  Ag</span>
<lb n="3489"/><span>so síos cuid díobh: 1 óghacht shíorruidhe Mhuire;</span>
<lb n="3490"/><span>2 baisdeadh na naoighean roimh ciall do theacht</span>
<lb n="3491"/><span>dóibh; 3 gan athbhaisdeadh do dhénamh ar an</span>
<lb n="3492"/><span>druing do bhaisdfeadh le eiriticcibh; 4 guidhe</span>
<lb n="3493"/><span>chumh na naomh; 5 onóir do thabhairt d'íomháighibh</span>
<lb n="3494"/><span>agus do thaise na naomh; 6 uimhir na seacht</span>
<lb n="3495"/><span>Sacrameinte; 7 ughdarrás diadha do bheith ag</span>
<lb n="3496"/><span>leabhraibh an Scriptúra, agus mórán eile bheanus leis</span>
<lb n="3497"/><span>na Sacrameintibh, mur atá ádhbhair agus foirm</span>
<lb n="3498"/><span>choda díobh.</span></p>
<lb n="3499"/>
<lb n="3500"/><p><span>Tá dhá ghné sean-chuimhne shinnsir apsdalta</span>
<lb n="3501"/><span>ann: an chéd-ghné, na hoidis gan sgríobha</span>
<lb n="3502"/><span>d'fhágadar na hapsdail 'na ndiaidh tháinicc uatha</span>
<lb n="3503"/><span>féin mur árd-phastúirigh na hEaguilse; an dara</span>
<lb n="3504"/><span>gné, na béloidis gan sgríobha dothugadar uatha</span>
<lb n="3505"/><span>do réir mur ghlacadar ó Chríosd iad, agus is sean-chuimhne</span>
<lb n="3506"/><span>shinnsir dhiadha iad sin, mur atá</span>
<lb n="3507"/><span>óghacht shíorruidhe Mhuire, baisdeadh na</span>
<lb n="3508"/><span>naoighean, ughdarrás diadha an Scriptúra, uimhir</span>
<lb n="3509"/><span>na seacht Sacrameinte, agus mórán eile dona hoidis</span>
<lb n="3510"/><span>tug dhóibh roimh bás d'fhulang, agus an méid</span>
<lb n="3511"/><span>dothug dháibh ar feadh .40. lá iar n-eiséirghe,</span>
<lb n="3512"/><span>Acto.1, v.3.</span>
<lb n="3513"/></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="3514"/><p><span>Do-ní Pól, 1 ad Corint.II,v.23, eidir-dhealbhadh</span>
<lb n="3515"/><span>an dá shean-chuimhne apstalda so: ego</span>
<lb n="3516"/><span>accepi a Domino quod tradidi vobis, agus isan .7.caib.</span>
<lb n="3517"/><span>v.10: praecipio non ego, sed Dominus, agus isan .7.</span>
<lb n="3518"/><span>caib., ad Corint.1: ego dico, non Dominus.</span></p>
<lb n="3519"/>
<lb n="3520"/><p><span>Tuigthear leis an mbuan-choimhéd sinnsir</span>
<lb n="3521"/><span>eaguilseach na dlighthe béloidisacha do-rinne</span>
<lb n="3522"/><span>préláidibh na hEaguilse agus na gnáis ionmholta do</span>
<lb n="3523"/><span>chonbhaidh na poibleachaibh dofríth 'bheith</span>
<lb n="3524"/><span>tairbheach ag an Eagluis tar éis deasgabhála</span>
<lb n="3525"/><span>Chríosd agus bháis na n-apsdal.  Ag so cuid díobh,</span>
<lb n="3526"/><span>.i. trosgadh do chur ar laethaibh áirighthe don</span>
<lb n="3527"/><span>bhliadhain; 2 sollamhain agus saoire do chur ar</span>
<lb n="3528"/><span>laethibh eile dhi; 3 beannughadh agus crotha an</span>
<lb n="3529"/><span>uisge; 4 fighair na croiche do ghearradh ar na</span>
<lb n="3530"/><span>hédain; 5 gan obair chorpardha do dhénamh</span>
<lb n="3531"/><span>Dia Domhnaigh ná i laethaibh saoire; 6 aighe</span>
<lb n="3532"/><span>cháich do bheith soir i n-am urnaighthe.</span></p>
<lb n="3533"/>
<lb n="3534"/><p><span>Is é ní tuigthear le sean-chuimhne shinnsir</span>
<lb n="3535"/><span>shíorruidhe, béloidios nach féidir 'athrughadh ná a</span>
<lb n="3536"/><span>mhalairt go bráth, mur atá béloidis bheanus le</span>
<lb n="3537"/><span>nádúir na Sacrameintibh, mur tá: aithne shean-chuimhne</span>
<lb n="3538"/><span>shinnsior oruinn braon uisge do choimiosg</span>
<lb n="3539"/><span>i bhfíon na cailíse: vide Cypr. lib.2, epis.3, admonitos</span>
<lb n="3540"/><span>autem nos scias ut in calice Domini offerendo</span>
<lb n="3541"/><span>dominica traditio seruetur ut calix qui in commemoratione</span>
<lb n="3542"/><span>ejus offertur mixto vino (aqua) offeratur.</span>
<lb n="3543"/></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="3544"/><p><span>Tuigthear le sean-chuimhne shinnsir aimsiordha,</span>
<lb n="3545"/><span>béloidios nó dlighe gan sgríobha dáiltear lena</span>
<lb n="3546"/><span>bheith arna choimhlíonadh ar feadh sealaid, agus is</span>
<lb n="3547"/><span>dá nádúir sin gur féidir a mhalairt gion go mbeith</span>
<lb n="3548"/><span>apstalda féin, mur dobhí: 1 trí tomthaibh isan</span>
<lb n="3549"/><span>mbaisdeadh; 2 mur ghlacadh gach creidmhioch</span>
<lb n="3550"/><span>corp an Tiaghearna anallód gach aon lá dá</span>
<lb n="3551"/><span>n-éisdeaddís aifrionn; 3 an gnás dobhí acu le</span>
<lb n="3552"/><span>fleadh do bheith dá chaitheamh isan Eagluis nó i</span>
<lb n="3553"/><span>láthair na haltóra dá ngoirthí “Agape”; 4 na póga</span>
<lb n="3554"/><span>síthchána dá ngoirthí póga naomhtha do-bheireadh</span>
<lb n="3555"/><span>cách dhá chéile dhíobh iar ndénamh a n-urnaighthe</span>
<lb n="3556"/><span>dháibh.  Agus ní hiongnadh na gnáis neamh-sgríobhtha</span>
<lb n="3557"/><span>do dhul i mbáthadh an tan do-chuaidh</span>
<lb n="3558"/><span>cuid dona dlighthibh aimsiordha do sgríobh na</span>
<lb n="3559"/><span>heasbail féin ar gcúl, mur atá an toirmeasg do</span>
<lb n="3560"/><span>chuiriodar ar na Críosdaighibh gan fuil ná feóil</span>
<lb n="3561"/><span>mhúchda d'ighthe, ní nach ccoimhlíontar i n-áit</span>
<lb n="3562"/><span>ar bith anois: Act.15, v.28, visum est, etc.</span></p>
<lb n="3563"/>
<lb n="3564"/><p><span>Bhí d'ualach ar gach uile dhuine is gach uile áit</span>
<lb n="3565"/><span>isan Eagluis na buan-chuimhnighibh sinnsir</span>
<lb n="3566"/><span>coitchionna apsdalda agus eaguilseach, do choimhlíonadh,</span>
<lb n="3567"/><span>mur atá: - 1 sollamhain bhliadhantamhuil</span>
<lb n="3568"/><span>na Cásga; trosga bliadhantamhuil an Chorghuis</span>
<lb n="3569"/><span>agus na ceithre Cátaoire Timpir; beannchadh an</span>
<lb n="3570"/><span>uisge coisriogthar, agus mórán dá samhail sin.</span></p>
<lb n="3571"/>
<lb n="3572"/><p><span>Dá n-abradh neach gurab aithne dhiadha</span>
<lb n="3573"/><span>trosgadh an Chorghuis, adeirim-se nach eadh, do</span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="3574"/><p><span>bhrígh nár chuir Críosd aithne ar chách lena</span>
<lb n="3575"/><span>chongbháil, acht go n-abair cuid do na haithreacha</span>
<lb n="3576"/><span>naomhtha gurab ar aithris Chríosd, do throisg dá</span>
<lb n="3577"/><span>fhithchiod lá, d'ordaigh an Eagluis trosgadh an</span>
<lb n="3578"/><span>Chorghuis.</span></p>
<lb n="3579"/>
<lb n="3580"/><p><span>Ní bhíonn an tsean-chuimhne shinsir phartícalárdha</span>
<lb n="3581"/><span>'na dlighe dhiadha acht apstalda amháin</span>
<lb n="3582"/><span>nó eaguilseach.  Is ar an ní cédna so labhrus</span>
<lb n="3583"/><span>Ambrós naomhtha, Epist.118, ag rádh: Cum</span>
<lb n="3584"/><span>Romam venio jejuno Sabbatum; cum Mediolani</span>
<lb n="3585"/><span>non, .i. “an uair thigim don Róimh troisgim an</span>
<lb n="3586"/><span>Satharn, acht an uair bhím isan Mioláin ní</span>
<lb n="3587"/><span>throisgim é.”</span></p>
<lb n="3588"/>
<lb n="3589"/><p><span>An tsean-chuimhne shinnsir éigiontach, nó sean-bhéloidios</span>
<lb n="3590"/><span>do réir aithne, ceanglaidh sin gach aon</span>
<lb n="3591"/><span>don Eagluis lena choimhlíonadh, mur tá: sollamhain</span>
<lb n="3592"/><span>na Cásga a bheith ar an gcéd Domhnach thig</span>
<lb n="3593"/><span>i ndiaidh an cheathramhadh lá décc d'éusga an</span>
<lb n="3594"/><span>Mhárta gacha bliadhuin, vid. Concilium Nicen.</span>
<lb n="3595"/><span>contra Assiaticos.</span></p>
<lb n="3596"/>
<lb n="3597"/><p><span>Ar mhodh comhuirle berthar an béloidios dá</span>
<lb n="3598"/><span>ngoirthear sean-chuimhne shinnsir shaor nó neamh-éigionta,</span>
<lb n="3599"/><span>traditio libera, más ó na heasbuil nó ón</span>
<lb n="3600"/><span>Eagluis thig; mur atá: crothadh an uisge</span>
<lb n="3601"/><span>choisrioghtha; fighair na croiche do dhénamh i</span>
<lb n="3602"/><span>n-édan cháich; aghaidh do thabhairt ar an aird</span>
<lb n="3603"/><span>thoir ag dénamh urnaighthe.</span>
<lb n="3604"/></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="3605"/><p><span>Más mian leat, a leughthóir, aithne do bheith</span>
<lb n="3606"/><span>agad ar gach gné sean-chuimhne sinsir fó seach,</span>
<lb n="3607"/><span>tabhair dot aire ar tús más sean-chuimhne shinnsir</span>
<lb n="3608"/><span>í bhés ar buan-choimhéd do ghnáth agus nach féidir</span>
<lb n="3609"/><span>a tús ná a tionsgnadh d'fhaisnéis, gurab buan-choimhéd</span>
<lb n="3610"/><span>apsdalda nó diadha bhés ann, .i. pure</span>
<lb n="3611"/><span>apostolica vel divina apostolica, mur atá, trosgadh</span>
<lb n="3612"/><span>an Chorghuis agus na gCátaoir Thimpir; vide S.Aug.</span>
<lb n="3613"/><span>lib.1, contra Donatist.</span></p>
<lb n="3614"/>
<lb n="3615"/><p><span>2 regula: más aithne fhógras an tsean-chuimhne</span>
<lb n="3616"/><span>sin dhuit nach féidir leis an Eagluis do</span>
<lb n="3617"/><span>mhalairt nó dispensáid do dhénamh innte, tuig gur</span>
<lb n="3618"/><span>sean-chuimhne shinnsir apstalda dhiadha bhés ann.</span></p>
<lb n="3619"/>
<lb n="3620"/><p><span>3 regula: más ní bhés ar buan-choimhéd é ó</span>
<lb n="3621"/><span>aimsir na n-apsdal, agus go ttuigfídhar as gur tar éis</span>
<lb n="3622"/><span>na deasghabhála do thosaigh, tuig gur sean-chuimhne</span>
<lb n="3623"/><span>shinsir agus béloidios apstalta bhias ann</span>
<lb n="3624"/><span>mur atá: uisge do chur isan gcailís, vide Cyp.</span>
<lb n="3625"/><span>loco citato supra; an nós dobhí ag cách leis an</span>
<lb n="3626"/><span>bpóig shíthchána; uigil nó faire i n-onóir na</span>
<lb n="3627"/><span>mairtíreach; an tAgapes; gan fuil do chaitheamh,</span>
<lb n="3628"/><span>ná feóil thachtaigh d'ithe.</span></p>
<lb n="3629"/>
<lb n="3630"/><p><span>4 regula: más i ndiaidh na deasgabhála agus</span>
<lb n="3631"/><span>báis na n-apsdal do thionsgain, tuig gur sean-chuimhne</span>
<lb n="3632"/><span>shinnsir eaguilseach amháin bhés ann,</span>
<lb n="3633"/><span>mur atá: trosgadh ó fheóil, ó uidhe, agus ó bhán-bhia,</span>
<lb n="3634"/><span>i laithaibh áirighthe don bhliadhuin.</span></p>
<lb n="3635"/>
<lb n="3636"/><p><span>5 regula: féch fós cédfaidh na hEaguilse agus na</span>
<lb n="3637"/><span>n-aithreach naomh ar na neithe cédna má gheibh</span></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="3638"/><p><span>tú docamhuil ann aen-ní acu; agus tuig do ghnáth</span>
<lb n="3639"/><span>gur maith an comhartha ar dhlighe nó ar ghnás</span>
<lb n="3640"/><span>dhiadha muna raibh i gcumhachta na hEaguilse a</span>
<lb n="3641"/><span>gcur ar gcúl le hádhbhar ar bith nó diospensáid</span>
<lb n="3642"/><span>do thabhairt ionnta: his praemissis.</span></p>
<lb n="3643"/>
<lb n="3644"/><p><span>AN 12 ALT</span>
<lb n="3645"/><span>ANN A SUIDHIGHTHEAR GO BHFUIL SEAN-CHUIMHNE</span>
<lb n="3646"/><span>SHINNSIR DHIADHA NÓ BRIATHRA DÉ NÁR</span>
<lb n="3647"/><span>SGRÍOBHADH ISAN SCRITTÚIR AR BUAN-CHOIMHÉD</span>
<lb n="3648"/><span>DO GHNÁTH I N-EAGLUIS CHRÍOSD.</span></p>
<lb n="3649"/>
<lb n="3650"/><p><span>Is cóir dhúinn gach ní dhá gcuirionn an</span>
<lb n="3651"/><span>Scriptúir síos dúinn a ghlacadh mur riaghuil</span>
<lb n="3652"/><span>creideidh (ní nach féidir leis an druing is naimhde</span>
<lb n="3653"/><span>don tsean-chuimhne shinnsir a shénadh).  Acht</span>
<lb n="3654"/><span>iarraidh an Scriptúir oruinn i mórán d'áitibh dhe</span>
<lb n="3655"/><span>an tsean-chuimhne shinnsir do bheith ar buan-choimhéd</span>
<lb n="3656"/><span>do ghrés aguinn; mur sin, is riachtnus</span>
<lb n="3657"/><span>dúinn a congbháil i bpéin dhamanta.</span></p>
<lb n="3658"/>
<lb n="3659"/><p><span>Atá an chéd-chuid don argúint so deimhnioch.</span>
<lb n="3660"/><span>Suidhighthior an dara cuid asan Scriptúir féin:</span></p>
<lb n="3661"/>
<lb n="3662"/><p><span>Deuter. cap. 32, v. 7, mur a n-abair: interroga</span>
<lb n="3663"/><span>patrem tuum, et anunciabit tibi, majores (tuos), et</span>
<lb n="3664"/><span>dicent tibi, “fiafraigh dot athair is aithreósaidh</span>
<lb n="3665"/><span>dhuit, dod shinnsiraibh is inneósaidh dhuit.”</span></p>
<lb n="3666"/>
<lb n="3667"/><p><span>Psal.43, v.1, Deus, auribus nostris audivimus,</span>
<lb n="3668"/><span>patres nostri anunciaverunt nobis opus quod</span></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="3669"/><p><span>operatus es in diebus eorum, “a Dhé, do-chualamur</span>
<lb n="3670"/><span>lér gcluasaibh, agus d'fhoillsíghdar ar n-aithre dhúinn</span>
<lb n="3671"/><span>an obair d'oibrigh tú ionna n-aimsir, etc.”</span></p>
<lb n="3672"/>
<lb n="3673"/><p><span>Isaiae,38, v.19, pater filiis notam faciet</span>
<lb n="3674"/><span>veritatem suam, .i. “foillseóchaidh an t-athair</span>
<lb n="3675"/><span>fírinne dá chloinn.”</span></p>
<lb n="3676"/>
<lb n="3677"/><p><span>Jerem,6, v.16, state super viam, et interrogate</span>
<lb n="3678"/><span>de semitis antiquis quae sit via bona, et ambulate</span>
<lb n="3679"/><span>in ea; et invenietis refrigerium animabus vestris,</span>
<lb n="3680"/><span>“seasuidh isna slighthibh agus fiafraigh lorg na sean-chosán,</span>
<lb n="3681"/><span>c'áit a bhfuil an tslighe mhaith, agus siubhlaigh</span>
<lb n="3682"/><span>innte, agus do-ghébhthaoi suaimhnios dá bhur</span>
<lb n="3683"/><span>n-anmaibh.</span></p>
<lb n="3684"/>
<lb n="3685"/><p><span>Ecclesias.8, v.11, non te praetereat narratio</span>
<lb n="3686"/><span>seniorum, ipsi enim didicerunt a patribus suis;</span>
<lb n="3687"/><span>quoniam ab ipsis disces intellectum, et in tempore</span>
<lb n="3688"/><span>necessitatis dabis responsum, .i. “ná himgheadh</span>
<lb n="3689"/><span>sgél na sinnsior thort, óir is óna n-aithribh do</span>
<lb n="3690"/><span>fhoghluimsiod iad, óir má fhoghlamann tú ciall</span>
<lb n="3691"/><span>uatha, do-bhéuraidh tú freagra i n-aimsir an</span>
<lb n="3692"/><span>riachtanuis uait.”</span></p>
<lb n="3693"/>
<lb n="3694"/><p><span>Níl ní is follusaigh arna shuidhiughadh isan</span>
<lb n="3695"/><span>Tiomna Nuadh ag S. Pól ná an fhírinne chédna so:</span></p>
<lb n="3696"/>
<lb n="3697"/><p><span>Ag so mur deir, ad Thess.2, cap.2, v.14, itaque,</span>
<lb n="3698"/><span>fratres, state, et tenete traditiones quas didicistis,</span>
<lb n="3699"/><span>sive per sermonem, sive per epistolam nostram, .i.</span>
<lb n="3700"/><span>“a bhráithriocha, dénaidh seasamh, agus connmhuidh</span>
<lb n="3701"/><span>an tsean-chuimhne shinnsir dofuair sibh le mo</span></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="3702"/><p><span>bhéloidios agus le mo sgríbhinn.”  Féch go ttuigthear</span>
<lb n="3703"/><span>as so nach mó an meas dobhí ag Pól ar an Scriptúir</span>
<lb n="3704"/><span>sgríobhtha ná air an mbéloidios gan sgríobhadh.</span></p>
<lb n="3705"/>
<lb n="3706"/><p><span>Adeir an t-apsdal cédna isan treas caib. don</span>
<lb n="3707"/><span>dára heipistil do sgríobh chum na gCoirintínioch</span>
<lb n="3708"/><span>gurab iad na pobuil fá héipistil do Chríosd agus nach</span>
<lb n="3709"/><span>le dubh do sgríobadh í, acht le spiorad an Dé bheó,</span>
<lb n="3710"/><span>agus nach i leacaibh cloch do sgríobhadh í acht i</span>
<lb n="3711"/><span>gcláraibh colnuidhe an chroidhe.</span></p>
<lb n="3712"/>
<lb n="3713"/><p><span>Adeir sé arís isan .8. caib. chum na nEabhraighioch,</span>
<lb n="3714"/><span>“Do-bhér mo dhlighe féin ana n-intinnibh, agus</span>
<lb n="3715"/><span>sgríbheóad ann a gcroidhthibh é,” dá chur i gcéill</span>
<lb n="3716"/><span>nach eadh amháin gur dheónaigh Dia a reacht</span>
<lb n="3717"/><span>féin do thabhairt dona cineadhachaibh acht gur</span>
<lb n="3718"/><span>thoil leis maille ré comhrádh beóil a shíolchur ann</span>
<lb n="3719"/><span>a gcroidhtheachuibh.</span></p>
<lb n="3720"/>
<lb n="3721"/><p><span>Tig leis so an ní adeir fós isan ccéd-chaib. don</span>
<lb n="3722"/><span>dara heipistil do sgríobh chum Timot: “Na</span>
<lb n="3723"/><span>neithe,” ar sé, “do-chualaidh tú uaim-se maille ré</span>
<lb n="3724"/><span>hiomad bhfiadhan aithin do dhaoinibh dísle iad</span>
<lb n="3725"/><span>bhias ineamhuil dochum a tteagaisg do chách.”</span></p>
<lb n="3726"/>
<lb n="3727"/><p><span>Do-bheir Pól isan chéd-eipistil do sgríobh chum</span>
<lb n="3728"/><span>na gCoirintínioch buidheachas dóibh tré mur do</span>
<lb n="3729"/><span>choimhédadar na haithionta thug sé dhóibh.  Gidh</span>
<lb n="3730"/><span>eadh ní léighthear gur sgríobh sé aen-fhocal cucu</span>
<lb n="3731"/><span>ariamh roimh an eipistil sin, ná fós gur fhágaidh</span>
<lb n="3732"/><span>sé aen-fhocal sgríobhtha aca, agus dá réir sin go</span>
<lb n="3733"/><span>ttugadís na hapstail fógartha agus aithionta re a</span></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="3734"/><p><span>gcoimhéd dona Críosdaighibh do chomhrádh beóil.</span>
<lb n="3735"/><span>Adeir Críosd isin .16. caib. ag Eóin go raibh mórán</span>
<lb n="3736"/><span>aige féin re rádh nach bhfédfadhdís na hapsdail a</span>
<lb n="3737"/><span>bhreith leó don chur sin; dá chur i gcéill go</span>
<lb n="3738"/><span>seólfadh an Spiorad Naomh dhóibh-sion, agus don</span>
<lb n="3739"/><span>Eagluis 'na ndiaidh, gach ní éigiontach do bheanfadh</span>
<lb n="3740"/><span>re creidiomh na gCríosduighibh.  Agus is</span>
<lb n="3741"/><span>uime sin adeir isan .13. caib. ag Marcus, ag gealladh</span>
<lb n="3742"/><span>na neithe gcédna, an uair dobérthaoi na Críosduighibh</span>
<lb n="3743"/><span>dochum ceasda tréna gcreidiomh nach iad</span>
<lb n="3744"/><span>féin do laibheóradh ionnta acht an Spiorad Naomh.</span></p>
<lb n="3745"/>
<lb n="3746"/><p><span>Ní bhfuil fós aon-áit isan Scriptúir adeir linn go</span>
<lb n="3747"/><span>follus gurab én-phearsa amháin atá ag Críosd inna</span>
<lb n="3748"/><span>bhfuil dá nádúir, mur atá nádúir dhiadha agus nádúir</span>
<lb n="3749"/><span>dhaonna; agus ina bhfuil dá thoil, .i. toil dhiadha agus</span>
<lb n="3750"/><span>toil dhaonna.  Níl fós isan Scriptúir aon-áit adeir</span>
<lb n="3751"/><span>gur cóir na naoigheanaibh gan chéill do bhaisdeadh.</span>
<lb n="3752"/><span>Creidid naimhde na sean-chuimhne sinsir iad so.</span>
<lb n="3753"/><span>Creidid fós (tar cheann nach bhfuil aon-ní follusach</span>
<lb n="3754"/><span>isan Scriptúir dá gcur i gcéill) go bhfuilid trí</span>
<lb n="3755"/><span>pearsanna isan Trionóid agus nach bhfuil acht aon-nádúir</span>
<lb n="3756"/><span>amháin inte.  Dá bhrígh sin creidid dá</span>
<lb n="3757"/><span>n-aimhdheóin mórán do neithibh bheanas go</span>
<lb n="3758"/><span>héigiontach risan gcreidiomh nach bhfághaid isan</span>
<lb n="3759"/><span>Scriptúir.</span></p>
<lb n="3760"/>
<lb n="3761"/><p><span>An uair do-rinne an rígh-fháidh isan .18. psailm</span>
<lb n="3762"/><span>tarrngoire go síolróchaidh an creidiomh ris na</span>
<lb n="3763"/><span>hapsdail agus leis an Eagluis 'na ndiaidh, ní dhubhairt</span></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="3764"/><p><span>go gcluinfídh a sgríbhneóiracht acht go gcluinfidh</span>
<lb n="3765"/><span>a nguth agus a mbriathra: in omnem terram exivit</span>
<lb n="3766"/><span>sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum.</span></p>
<lb n="3767"/>
<lb n="3768"/><p><span>Tá na comhuirleacha geinearálta go hiomlán ag</span>
<lb n="3769"/><span>cruthughadh na fírinne so.  Féch an Choimhuirle</span>
<lb n="3770"/><span>Thrionda, Decreto de Canonicis Script., Sess. 4.</span>
<lb n="3771"/><span>Féch fós gur le sean-chuimhne shinnsir do</span>
<lb n="3772"/><span>damnaigheadh an mhéid eiriticcioch d'éirigh i</span>
<lb n="3773"/><span>n-aghaidh na hEaguilse iriamh.  Is mur sin do</span>
<lb n="3774"/><span>damnaigheadh eiritigacht na Nouatianach i gComhuirle</span>
<lb n="3775"/><span>Romhánach, anno Christi 255, sub Cornel.</span>
<lb n="3776"/><span>Papa; eiritigacht Phóil Shamosatéin i gComhuirle</span>
<lb n="3777"/><span>Antioch, anno 266, sub Dion. Papa; eiritigacht</span>
<lb n="3778"/><span>Ariuis i gComhuirle Nicea, sub Papa Sylvestro,</span>
<lb n="3779"/><span>anno 325.</span></p>
<lb n="3780"/>
<lb n="3781"/><p><span>I gComhuirle Constantinople do damnaigheadh</span>
<lb n="3782"/><span>eiritigacht Mhacedoniuis, anno 387, sub Damaso</span>
<lb n="3783"/><span>P. Concil. Milevit. 2, Innoc. 1 Papa, an. 416,</span>
<lb n="3784"/><span>do damnaigheadh eiriticcacht Phelagiuis agus</span>
<lb n="3785"/><span>Chelestiuis.  I gCéd-chomhuirle Epheis, anno 431,</span>
<lb n="3786"/><span>do damnaigheadh Nestorius, Caelestino 1 Papa.</span>
<lb n="3787"/><span>I gComhuirle Chalcedóin, Leone 1 P., anno 451,</span>
<lb n="3788"/><span>damnaigheadh Eutiches.  Anno 563, sub Joane 1,</span>
<lb n="3789"/><span>in Concil. Bracharens. damnaigheadh eirticcacht na</span>
<lb n="3790"/><span>bPrissilianach.  Anno 787, isan dara comhuirle i</span>
<lb n="3791"/><span>Nicea, Adriano 1 P., do damnaigheadh le scrúdagh</span>
<lb n="3792"/><span>sean-chuimhne sinnsir, eiriticcacht na nIconomachaibh,</span>
<lb n="3793"/><span>.i. lucht brisde na n-iomháigheach, agus gach</span>
<lb n="3794"/><span>eiritigacht eile ó sin a leith.</span>
<lb n="3795"/></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="3796"/><p><span>Dá gcuirinn síos ughdarráis na n-aithreach</span>
<lb n="3797"/><span>naomhtha ag suidhiughadh na fírinne so ní</span>
<lb n="3798"/><span>chríochneóchainn go bráth, óir atáid ann gach</span>
<lb n="3799"/><span>saoghal dá chruthughadh ó thosaigh an Eagluis</span>
<lb n="3800"/><span>gus anos.  Gibé lér mian leanmhuin de, do-ghébhaidh</span>
<lb n="3801"/><span>briathra na n-aithreach réimhráite ag</span>
<lb n="3802"/><span>mórán d'ughdaraibh tá coitchionn imeasg cháich.</span>
<lb n="3803"/><span>Dá bhrígh sin ní laibheórad orra annso agus críochnóchad</span>
<lb n="3804"/><span>iar gcur aon-argúinte amháin annso: .i.</span>
<lb n="3805"/><span>tuig ar ttús gur le cédfaidh an éisdeacht geibhtear</span>
<lb n="3806"/><span>airtiogail an chreidigh: fides ex auditu.</span></p>
<lb n="3807"/>
<lb n="3808"/><p><span>Ag so an argúint: má tá airtiogail chreidigh</span>
<lb n="3809"/><span>ann atá d'fhiachuibh i bpéin dhamanta ar gach</span>
<lb n="3810"/><span>Críosdaighe a chreideamhuin nach bhfaghthar go</span>
<lb n="3811"/><span>follasach isan Scriptúir, atá riachtanus éigiontach</span>
<lb n="3812"/><span>le sean-chuimhne sinnsir le creidiomh na</span>
<lb n="3813"/><span>n-airtiogal sin do chongbháil ar buan-chuimhne</span>
<lb n="3814"/><span>isan Eagluis; acht atá mórán airtiogal dá shamhuil</span>
<lb n="3815"/><span>sin ann.  Leanaidh go héigiontach dá bhrígh sin,</span>
<lb n="3816"/><span>go bhfuil sean-chuimhne shinnsir riachtanusach</span>
<lb n="3817"/><span>éigiontach isan Eagluis.  Cruthaighthear an dara</span>
<lb n="3818"/><span>cuid le hainmniughadh na n-airtiogal so síos: 1 go</span>
<lb n="3819"/><span>bhfuil Muire, Máthair Chríosd, 'na maighdin do</span>
<lb n="3820"/><span>ghnáth; 2 gur cóir na leinbh go dlúth iarna</span>
<lb n="3821"/><span>mbreith do bhaisdeadh; 3 nach cóir athbhaisdeadh</span>
<lb n="3822"/><span>do dhénamh ar an druing a bhaisdios na</span>
<lb n="3823"/><span>heiritigidh; 4 gurab í so an fhoirm lér cóir baisde</span>
<lb n="3824"/><span>do dhénamh i bpéin gan brígh bheith ann, .i.</span>
<lb n="3825"/><span>ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="3826"/><p><span>sancti, nó le briathra ionanna dháibh sin mur atá i</span>
<lb n="3827"/><span>nGaedhlig, “baisdim tú i n-ainm an Athar agus an</span>
<lb n="3828"/><span>Mhic, etc”; 5 gur chóir sollamhain na Cásga</span>
<lb n="3829"/><span>do bheith ar an Domhanach i ndiaigh an .14. lá do</span>
<lb n="3830"/><span>éusga an Mhárta gacha bliadhain; 6 go bhfuil</span>
<lb n="3831"/><span>Scriptúir diadha aguinn, agus gurab é Briathar Dé</span>
<lb n="3832"/><span>féin é; 7 go bhfuil an Scriptúir cédna gan</span>
<lb n="3833"/><span>truailliughadh againn, go háirighthe go bhfuil saor</span>
<lb n="3834"/><span>ó gach locht isna hairtiogail bheanus leis an</span>
<lb n="3835"/><span>gcreideamh nó lé bésaibh; 8 go bhfuil ciall</span>
<lb n="3836"/><span>cheart an Scriptúra chédna ag an Eagluis; 9 gur</span>
<lb n="3837"/><span>Scriptúir ceart ceithre leabhra an tsoisgéil, do réir</span>
<lb n="3838"/><span>Mhatha, Mharcuis, Lucáis agus Eóin, agus gidh go</span>
<lb n="3839"/><span>bhfuilid so diadha canónta nach bhfuil leabhair</span>
<lb n="3840"/><span>shoisgéil Andriais, Pharthaláin, Thomáis, ná</span>
<lb n="3841"/><span>Pheadair, diadha ná canónta; 10 nach bhfuil</span>
<lb n="3842"/><span>diadha canónta do na ceithre leabhair hainmnighthear</span>
<lb n="3843"/><span>as Esdras acht dá leabhar; 11 nach</span>
<lb n="3844"/><span>bhfuil 'na Scriptúir dhiadha chanónta do cheithre</span>
<lb n="3845"/><span>leabhair na Macabéibh acht dá leabhar; 12 go</span>
<lb n="3846"/><span>bhfuil eipistil Phóil chum Tiomoteuis, chum Títuis,</span>
<lb n="3847"/><span>chum Philemóin, etc., diadha canónta, agus nach</span>
<lb n="3848"/><span>bhfuil a eipistil chum Seneca mur sin; 13 go</span>
<lb n="3849"/><span>bhfuil eipistil Phóil chum na Rómhánach diadha</span>
<lb n="3850"/><span>canónta, agus nach mur sin dá eipistil chum muintire</span>
<lb n="3851"/><span>na Láodicea, tar cheann gur a n-ainm Phóil atá</span>
<lb n="3852"/><span>sí, agus fós go ttráchtann uirre isan gcaibidil</span></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="3853"/><p><span>ndéighionaigh dhá eipistil chum na gColosínigh,</span>
<lb n="3854"/><span>ní nach dénann leis an eipistil chum na Rómhánach.</span></p>
<lb n="3855"/>
<lb n="3856"/><p><span>Anois bheirim slán aon-duine iad so d'fhagháil</span>
<lb n="3857"/><span>go follusach isan Scriptúir.  Mur sin is éigion sean-chuimhne</span>
<lb n="3858"/><span>shinnsir do bheith isan Eagluis lena</span>
<lb n="3859"/><span>mbeith ar buan-choimhéd innte, do bhrígh gur</span>
<lb n="3860"/><span>riaghuil chreidigh í mur an Scriptúir féin.</span></p>
<lb n="3861"/>
<lb n="3862"/><p><span>Is urusa gach ní dár féidir a rádh i n-aghaidh</span>
<lb n="3863"/><span>an léighinn fhírinnigh so d'fhuasgladh.</span></p>
<lb n="3864"/>
<lb n="3865"/><p><span>Adeirid naimhde an léighinn so gur féidir an</span>
<lb n="3866"/><span>dá airtiogal so d'fhagháil isan Scriptúir, .i. baisde</span>
<lb n="3867"/><span>na ngarlach gan chéill, agus foirm an bhaisdigh, óir</span>
<lb n="3868"/><span>adeir isan .3. caib. ag Eóin: nisi quis renatus</span>
<lb n="3869"/><span>fuerit, etc., agus isan .28. caib. ag Matha; euntes</span>
<lb n="3870"/><span>docete omnes gentes baptisantes eos in nomine Patris</span>
<lb n="3871"/><span>et Filii et Spiritus Sancti, etc.</span></p>
<lb n="3872"/>
<lb n="3873"/><p><span>Adeirim-se muna mbeith an tsean-chuimhne</span>
<lb n="3874"/><span>shinnsir atá aguinn ar mhíniughadh na hEagluise</span>
<lb n="3875"/><span>ar an dá áit sin nárbh fhéidir baisde na naoighean</span>
<lb n="3876"/><span>ná foirm an bhaisdidh do thuigsin asda, óir adeir</span>
<lb n="3877"/><span>isan dara háit Críosd leis na hapsdail cách do</span>
<lb n="3878"/><span>theagasg roimh an mbaisdeadh, agus mur nach bhfuil</span>
<lb n="3879"/><span>na leinbh i n-inibh teagaisg do ghlacadh ní féidir</span>
<lb n="3880"/><span>a mheas gur thrácht sé orra go follasach.  Níl an</span>
<lb n="3881"/><span>fhoirm fós go follusach isna briathra so: baptisantes</span>
<lb n="3882"/><span>eos in nomine Patris, etc., óir an áit a n-abair</span>
<lb n="3883"/><span>sé isan .14. caib. ag Eóin, v.14: si quid petieritis</span>
<lb n="3884"/><span>Patrem in nomine meo, ní chuirionn aithne orra</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="3885"/><p><span>gacha mhionca d'iarrfadhdís aén-ní gur chóir</span>
<lb n="3886"/><span>dháibh, “iarruim so i n-ainm Críosd” a rádh.  Mur</span>
<lb n="3887"/><span>sin dob fhéidir a rádh leis an áit eile.</span></p>
<lb n="3888"/>
<lb n="3889"/><p><span>Is gach ionad a n-abarthar isan Scríptúir gan</span>
<lb n="3890"/><span>aen-fhocal do chur do chomaoin air, tuigthear as</span>
<lb n="3891"/><span>gan aen-ní contrárdha dhó do chur leis, ná aen-ní</span>
<lb n="3892"/><span>dá bhfuil ann do bhuain as.  Agus muna mbeith</span>
<lb n="3893"/><span>sin fírinneach níor chóir aen-fhocal don chuid eile</span>
<lb n="3894"/><span>don Scriptúir féin a sgríobhadh i ndiaidh na</span>
<lb n="3895"/><span>haithne atá isan .4. caib. do Leabhar Deuteron.,</span>
<lb n="3896"/><span>áit a n-abair: non addetis ad verbum, quod vobis</span>
<lb n="3897"/><span>loquor, neque auferetis ex eo.</span></p>
<lb n="3898"/>
<lb n="3899"/><p><span>Do bhrígh go bhfuil beagán d'fhoclaibh fiata tá</span>
<lb n="3900"/><span>neamh-ghnáthach bheanus le sean-chuimhne</span>
<lb n="3901"/><span>shinnsir dá ngoirthear “tradition,” is mian liom,</span>
<lb n="3902"/><span>ionnus go n-aithneóchadh cách as a n-anmanna</span>
<lb n="3903"/><span>iad agus nach glacfaidhe an t-égceart ar son an cheirt,</span>
<lb n="3904"/><span>solus do thabhairt orra annso, ionus nach tteithfeadh</span>
<lb n="3905"/><span>cách leis an bhfuaim uathbhásaigh atá acu.</span>
<lb n="3906"/><span>Ní linne bheanaid, acht leis na Iudaighibh leanus</span>
<lb n="3907"/><span>go harráideach iad iar ndiúltadh do Chríosd agus dá</span>
<lb n="3908"/><span>dhlíghe.  Ag so na hanmanna fiatamhla sin</span>
<lb n="3909"/><span>bheirid dá sean-chuimhne shinsir féin, .i. Mischna,</span>
<lb n="3910"/><span>Gemara, Talmúde, Massora, agus Kabala.</span></p>
<lb n="3911"/>
<lb n="3912"/><p><span>Adeir fuighioll áir nó iarsma na Iudaigheach</span>
<lb n="3913"/><span>anois féin go ttug Dia dhá ghné dlighe do Mhaoise</span>
<lb n="3914"/><span>ar an tsliabh, .i. dlighe sgríobhtha agus béloidios dá</span>
<lb n="3915"/><span>ngoirid lex auralis nó dlighe cluaise, agus go ttug</span>
<lb n="3916"/><span>Maoise an dá dhlighe so don phobal, agus go raibh</span></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="3917"/><p><span>an dlighe cluaise so dá chongbháil agus dá choimhlíonadh</span>
<lb n="3918"/><span>diaidh i ndiaidh ag na Iudaighibh do</span>
<lb n="3919"/><span>bhrígh go raibh arna sheachadadh ó láimh go</span>
<lb n="3920"/><span>laimh, agus ó chluais go cluais, ó aimsir Mhaoise do</span>
<lb n="3921"/><span>thoirbhir do Iosue é, agus é sin do na seanóirigh, agus</span>
<lb n="3922"/><span>uatha sin ó ghlún go glún go hEsdras, agus uaidhe sin</span>
<lb n="3923"/><span>ó chluais go cluais agus ó ghlún go glún gusan lá</span>
<lb n="3924"/><span>aniugh.  Atáid dá mhaoidheadh mur do bheith</span>
<lb n="3925"/><span>'na ionnmhus daor-luaidh acu, agus anois le</span>
<lb n="3926"/><span>haimsir roinnid i ndá chuid é.</span></p>
<lb n="3927"/>
<lb n="3928"/><p><span>Isan chéd-chuid anois atá míniughadh nó</span>
<lb n="3929"/><span>gluais do chuir cuid dá n-aos eagna ar an dlighe</span>
<lb n="3930"/><span>cluas coitchionn réimh-ráite, do réir na n-aimsior</span>
<lb n="3931"/><span>ó shaoghal go saoghal gus anois, agus dá bhrígh</span>
<lb n="3932"/><span>sin is iomdha basdall mhór do-níd anois</span>
<lb n="3933"/><span>asda.</span></p>
<lb n="3934"/>
<lb n="3935"/><p><span>Is é ní thuigid as an dara cuid míniughadh nó</span>
<lb n="3936"/><span>gluais fháthchialla bheanus leis an ríghacht</span>
<lb n="3937"/><span>shíorruidhe do chuir a n-aos eagna dá ngoirid</span>
<lb n="3938"/><span>Rabínigh ar an ghluais-dhlighe cédna.</span></p>
<lb n="3939"/>
<lb n="3940"/><p><span>Tá an chéd-chuid sin dá fhriotal nó arna chur</span>
<lb n="3941"/><span>síos isan Talmud, agus is iad sin na codcha is</span>
<lb n="3942"/><span>iomláine dá ngoirthear Mischna agus Gemara, agus is</span>
<lb n="3943"/><span>leó sin bheanus Massora, do bhrígh nach bhfuil</span>
<lb n="3944"/><span>acht ciall ghraiméir na ndlighthe réimh-ráite ann,</span>
<lb n="3945"/><span>mar aon le puinc, le guthaighe, le soin, le</span>
<lb n="3946"/><span>siollaidhe, agus le mion-neithibh eile dá samhuil sin.</span>
<lb n="3947"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="3948"/><p><span>An dara cuid don dlighe cluas geibhtear ann</span>
<lb n="3949"/><span>Kabala dár ciall i Laidin receptio, nó “glacadh”</span>
<lb n="3950"/><span>i nGaedheilg, mur chiallaighios an focal Eabhruis</span>
<lb n="3951"/><span>Massora, nó mur deirid aroile Masora, traditio, nó</span>
<lb n="3952"/><span>“sean-chuimhne shinnsir” i nGaedheilg.</span></p>
<lb n="3953"/>
<lb n="3954"/><p><span>Tuigthear le Kabala sórt nó cinél diadhacht</span>
<lb n="3955"/><span>chuirios go fordorcha le leitreacha agus le focail</span>
<lb n="3956"/><span>neithe i gcéill, agus fós chuirios neithe eile i gcéill leis</span>
<lb n="3957"/><span>na neithibh féin ar a ttráchtann.  Adeirid aroile</span>
<lb n="3958"/><span>nach bhfuil ann acht béloidios ar chiallaibh</span>
<lb n="3959"/><span>diamhra do-thuigse an Scriptúra arna sheachadadh</span>
<lb n="3960"/><span>ón duine eagnaighthe amháin go a chéile.  Atá trí</span>
<lb n="3961"/><span>ghné Cabala ann: an chéd-ghné tá ion-mholta do</span>
<lb n="3962"/><span>réir an teasduis dhéighionaigh; an dara gné nach</span>
<lb n="3963"/><span>bhfuil lochtach tráchtus ar litreacha, ar phoinc, ar</span>
<lb n="3964"/><span>shiollaidhe, agus ar shónaibh na teanga Eabhruise;</span>
<lb n="3965"/><span>an treas gné tá lochtach diabhluidhe dhe, ionann</span>
<lb n="3966"/><span>agus easarlaighacht é, lé nglacaid cuid dona Iudaighibh</span>
<lb n="3967"/><span>orra féin gach gné ghalair do leighios, deamhuin</span>
<lb n="3968"/><span>do dhíbirt nó do ruagadh, agus a samhail sin do</span>
<lb n="3969"/><span>mhíorbhuilibh a dhénamh le litreacha agus le focail</span>
<lb n="3970"/><span>an Scriptúra dá suathadh bun ós cionn tríd a</span>
<lb n="3971"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="3972"/>
<lb n="3973"/><p><span>Tá an dara gné don Kabala thráchtas ar</span>
<lb n="3974"/><span>litreacha, ar fhocalaibh, ar chanamhuin agus ar</span>
<lb n="3975"/><span>shónaibh nó ar fhogharaibh an Scriptúra, tairbheach</span>
<lb n="3976"/><span>ar uairibh.  Adeirthear gur Iudaibh agus</span></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="3977"/><p><span>Babilóineachaibh dobhí i bhfochair a chéile i</span>
<lb n="3978"/><span>gcathair na Teberiade isan mbliadhan 476 d'aois</span>
<lb n="3979"/><span>an Tiaghearna dofuair na poinc chuirios guthaidhe</span>
<lb n="3980"/><span>na hEabhruise i gcéill, óir ní cosmhail gur fríth</span>
<lb n="3981"/><span>eólus orra i n-aimsir Origines ná Ieróim fós, etc.</span>
<lb n="3982"/><span>Roinntear i ttrí chuid nó i ttrí ghné an Kabala so,</span>
<lb n="3983"/><span>dá ngoirthear Gametria, Notarica, agus Themuria.</span>
<lb n="3984"/><span>Le Gametria curthar ní i gcéill le malairt áite na</span>
<lb n="3985"/><span>litreacha i bhfocal, mur atá Melach, .i. Michael;</span>
<lb n="3986"/><span>Notarica an uair chiallaighios gach litir d'fhocal</span>
<lb n="3987"/><span>ní eile, mur atá multi le ttuigthear arna chur i</span>
<lb n="3988"/><span>n-Abhrais, na Romhánaigh, na Babilóinaigh, na</span>
<lb n="3989"/><span>hIoinibh, agus na Médaigh, do bhrígh go bhfuil R, B,</span>
<lb n="3990"/><span>I, M isan bhfocal Abhruis multi, agus is mur sin</span>
<lb n="3991"/><span>mhínighid multi insurrexerunt in me; Themora,</span>
<lb n="3992"/><span>sin glacadh litreach ar son a chéile, mur atá “a”</span>
<lb n="3993"/><span>ar son “b”, “d” ar son “c”, mur so d b c d, .i.</span>
<lb n="3994"/><span>“cade.”  Dobhí guthaighe ag an teangaidh Eabhruis</span>
<lb n="3995"/><span>roimh na poinc (.i.: aleph, “a”; he, “e”; iod,</span>
<lb n="3996"/><span>“i”; uau, “u”) ar son gur 'na gconsaine glacar</span>
<lb n="3997"/><span>anois iad.  Is uime do chuir mé síos iad so go</span>
<lb n="3998"/><span>hathghearr ionnus nach beith uathbhás ar an léughthóir</span>
<lb n="3999"/><span>le clos fuaime na bhfocal gcoimhíghach.</span></p>
<lb n="4000"/>
<lb n="4001"/><p><span>Do bhrígh go bhfuil mórán do ráitibh an Scriptúir</span>
<lb n="4002"/><span>do mheasfadh lucht glas-fhoghlama a bheith</span>
<lb n="4003"/><span>contrárdha dhá chéile is mian leam cuid acu do</span>
<lb n="4004"/><span>chur síos annso, agus réitioch do dhénamh eatorra.</span>
<lb n="4005"/></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="4006"/><p><span>AN 13 CAIB.</span>
<lb n="4007"/><span>ANA TTRÁCHTAR AR CHUID DO RÁITIBH AN SCRIPTÚIR</span>
<lb n="4008"/><span>DO MHEASFADH NEOCH A BHEITH CONTRÁRDHA.</span>
<lb n="4009"/><span>A MÍNIUGHADH SIN.</span></p>
<lb n="4010"/>
<lb n="4011"/><p><span>AS LEABHAR NA NGEINEALACH.</span></p>
<lb n="4012"/>
<lb n="4013"/><p><span>Atá síos isan gcéd-chaib. do Leabhar na</span>
<lb n="4014"/><span>nGeinealach dá ngoirthear Genesis gur i ndiaidh</span>
<lb n="4015"/><span>a chéile ar feadh shé lá do chruthaigh Dia an</span>
<lb n="4016"/><span>domhan; agus adeir an Scriptúir cédna a chontrárdhacht</span>
<lb n="4017"/><span>sin, Eccli. 1, v. 1, óir adeir gur</span>
<lb n="4018"/><span>chruthaidh Dia an t-iomlán i n-éinfheacht nó i</span>
<lb n="4019"/><span>n-alt aon-uaire: qui vivit in aeternum creavit</span>
<lb n="4020"/><span>omnia simul.  Féch go bhfuil, dar leat, an dá áit</span>
<lb n="4021"/><span>sin contrárdha.</span></p>
<lb n="4022"/>
<lb n="4023"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht ar bith annso, do</span>
<lb n="4024"/><span>réir mur deir S. Tomas 1 p., q. 74, ar. 2, ad. 2,</span>
<lb n="4025"/><span>áit i n-abair: Deus creavit omnia simul quantum</span>
<lb n="4026"/><span>ad eorum substantiam quodam modo informem, sed</span>
<lb n="4027"/><span>quantum ad formationem, quae facta est per distincionem</span>
<lb n="4028"/><span>et ornatum, non simul, .i. do chruthaidh</span>
<lb n="4029"/><span>Dia substaint nó an meall míchóirighthe dá</span>
<lb n="4030"/><span>ngoirthear “chaos,” dá ndearnaidh gach ní foirmeamhuil</span>
<lb n="4031"/><span>deagh-ordaigh deagh-chumtha dár chum</span>
<lb n="4032"/><span>agus dár cheartaigh isan ordughadh deagh-álainn do-chímíd</span></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="4033"/><p><span>anois ar feadh na sé lá ar a ttráchtann an</span>
<lb n="4034"/><span>chéd-chaib. do Leabhar na nGeinealach; óir ba</span>
<lb n="4035"/><span>hé an meall nó an chaaós sin do chruthaidh sé i</span>
<lb n="4036"/><span>n-éinfheacht ba céd-adhbhar do gach crétúir dár</span>
<lb n="4037"/><span>chruthaidh sé ann a ndeilbh agus ann a bhfoirm</span>
<lb n="4038"/><span>eidirdhealbhach ar feadh na sé lá réimh-ráite.</span>
<lb n="4039"/><span>chruthaidh sé ann a ndeilbh agus ann a bhfoirm</span>
<lb n="4040"/><span>eidirdhealbhach ar feadh na sé lá réimh-ráite.</span></p>
<lb n="4041"/>
<lb n="4042"/><p><span>Deirthear isan gcaib. chédna do Gen.:</span>
<lb n="4043"/><span>Faciamus hominem ad imaginem, etc., .i. “dénamíd</span>
<lb n="4044"/><span>an duine ar ar n-iomháigh agus ar ar gcosmhulacht</span>
<lb n="4045"/><span>féin”; agus adeir Críosd féin, Joan.8. le daoine:</span>
<lb n="4046"/><span>vos ex patre diabolo estis, .i. “is do chloinn an</span>
<lb n="4047"/><span>diabhail sibh.”  Agus mur nach féidir íomháigh nó</span>
<lb n="4048"/><span>cosmhulacht Dé theacht ón diabhal, ná an ghein</span>
<lb n="4049"/><span>dothiucfadh ón diabhal a bheith i gcosmhulacht</span>
<lb n="4050"/><span>Dé, dar leat tá an dá áit so contrárdha.</span></p>
<lb n="4051"/>
<lb n="4052"/><p><span>Fr.: nílid contrárdha, óir is féidir d'íomháigh</span>
<lb n="4053"/><span>agus do chosmhulacht Dé do réir shubstainte agus</span>
<lb n="4054"/><span>nadúire a bheith 'na ghein chloinne do réir a</span>
<lb n="4055"/><span>dhroch-bheatha mhórálta agus mhí-bhésa ag an</span>
<lb n="4056"/><span>diabhal.</span></p>
<lb n="4057"/>
<lb n="4058"/><p><span>Tráchtar isan gcaib. chédna i n-obair an</span>
<lb n="4059"/><span>chéd-lae ar chruthughadh an tsoluis, agus adeirthear,</span>
<lb n="4060"/><span>ver. 16, nár chruthaigheadh an solus mór, .i. an</span>
<lb n="4061"/><span>ghrian do-ní eidirdhealbhadh oidhche agus lae, nó</span>
<lb n="4062"/><span>go ttáinicc an ceathramhadh lá, agus más ón ngréin</span>
<lb n="4063"/><span>amháin thig an solus ní cosmhuil go mb'éidir a</span>
<lb n="4064"/><span>chruthughadh roimpe.</span>
<lb n="4065"/></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="4066"/><p><span>Nílid so contrárdha, óir adeir S. Tomás isan áit</span>
<lb n="4067"/><span>chédna, art. 1, ad 4, gur chruthaigheadh an</span>
<lb n="4068"/><span>ghrían agus gach solus eile do réir a substainte nó a</span>
<lb n="4069"/><span>gcéd-adhbhair mur gach crétúir eile an céd-lá, agus</span>
<lb n="4070"/><span>ar an gceathramhadh lá gur chuir Dia isan bhfoirm</span>
<lb n="4071"/><span>agus isan n-innioll áluinn a bhfaicthear anois iad, mur</span>
<lb n="4072"/><span>deir Dionisius, cap. 4: lumen solis, quod primo die</span>
<lb n="4073"/><span>erat informe, quarto die formatum est.</span></p>
<lb n="4074"/>
<lb n="4075"/><p><span>Adeirthear, Gen.2, v.2, gur chríochnuigh Dia a</span>
<lb n="4076"/><span>obair an seachtmhadh lá go hiomlán agus gur chomhnuidh</span>
<lb n="4077"/><span>an seachtmhadh lá ón uile obair; agus adeirthear</span>
<lb n="4078"/><span>ag Eóin, cap.5, ní contrárdha dhó sin, óir adeir</span>
<lb n="4079"/><span>nár sguir Dia ó obair go fóill: usque modo Pater</span>
<lb n="4080"/><span>meus operatur et ego operor.</span></p>
<lb n="4081"/>
<lb n="4082"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha, óir tráchtar isan</span>
<lb n="4083"/><span>gcéd-áit ar obair an chruthaighthe, isan dara háit</span>
<lb n="4084"/><span>ar obair chaomhanta agus chúraim Dé i ttimchioll na</span>
<lb n="4085"/><span>ndaoine, mur tá dá stiúradh agus dá gongbháil i</span>
<lb n="4086"/><span>n-ordughadh mar aon le gach crétúir eile do</span>
<lb n="4087"/><span>ghnáth.</span></p>
<lb n="4088"/>
<lb n="4089"/><p><span>Isan leabhar cédna, Gen.4, v.26, deirthear</span>
<lb n="4090"/><span>ar Enós gurab é do thosaigh le ainm Dé d'adhradh:</span>
<lb n="4091"/><span>Enos iste coepit invocare nomen Domini.  Atá ní</span>
<lb n="4092"/><span>conntrárdha dhó so isan gceathramhadh rann don</span>
<lb n="4093"/><span>chaib. chédna, .i. go ndearnaidh Ábeil ainm Dé</span>
<lb n="4094"/><span>d'adhradh roimhe sin: Abel quoque obtulit de</span>
<lb n="4095"/><span>primogenitis gregis sui, etc.</span>
<lb n="4096"/></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="4097"/><p><span>Fr.: nílid so contrárdha, óir an tan deirthear</span>
<lb n="4098"/><span>gurab é Énos do thosaigh le Dia d'adhradh tuigthear</span>
<lb n="4099"/><span>as sin gurab é céd-duine do thosaigh leis na</span>
<lb n="4100"/><span>creidmheacha do chruinniughadh i bhfochair a</span>
<lb n="4101"/><span>chéile le hadhradh agus le hiodhbartha sollamanta</span>
<lb n="4102"/><span>do dhénamh i bpuiblidhacht é, agus ní séntar iodhbairt</span>
<lb n="4103"/><span>phríbháideach Ábeil leis sin.</span></p>
<lb n="4104"/>
<lb n="4105"/><p><span>Isan leabhar chédna, cap. 6, adeir an</span>
<lb n="4106"/><span>Tiaghearna: “ní mhairfidh mo spiorad féin isan</span>
<lb n="4107"/><span>duine go síorruidhe, ní bheidh do laethaibh aige</span>
<lb n="4108"/><span>acht céd agus fithche bliadhain”; agus dár leat tá sin</span>
<lb n="4109"/><span>contrárdha, óir i ndiaidh Noe féin dobhí daoine</span>
<lb n="4110"/><span>níba fadshaoghlaigh go mór iná sin, óir do mhair</span>
<lb n="4111"/><span>Sem mac Noe 600 bliadhain, Araphaxad 438</span>
<lb n="4112"/><span>mbliadna, Sale 433, Heber 464 mbliadhna, etc.</span></p>
<lb n="4113"/>
<lb n="4114"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha, óir ní ag ceapadh</span>
<lb n="4115"/><span>saoghail áirighthe do gach aon-nduine fó leith tá</span>
<lb n="4116"/><span>briathra an Tiaghearna, acht a' tabhairt rogha do</span>
<lb n="4117"/><span>gach aon don chine dhaonna do mhair an uair sin</span>
<lb n="4118"/><span>muna ndénadís aithrighe go mbáithfeadh an díle</span>
<lb n="4119"/><span>uile i gceann sé fithchid bliadhain iad.  Adeirid</span>
<lb n="4120"/><span>fós aroile ughdair gur bliadhnaibh móra</span>
<lb n="4121"/><span>Maoisiochdha dá ngoirthear anni jubilaei, nó</span>
<lb n="4122"/><span>“bliadhna loghaidh,” tuigthear leis an áireamh,</span>
<lb n="4123"/><span>agus bhí leith-chéd is gach bliadhain díobh sin, do-ní</span>
<lb n="4124"/><span>sé mhíle bliadhain, agus nach bhfuil d'aimsir ag an</span>
<lb n="4125"/><span>saoghal le marthain acht sin.  Gidh eadh, níl an</span>
<lb n="4126"/><span>chédfaidh so inchreidthe.</span>
<lb n="4127"/></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="4128"/><p><span>Adeirthear isan gcaib. chédna go raibh</span>
<lb n="4129"/><span>aithriochas nó aithmhéla ar Dhia tré chruthughadh</span>
<lb n="4130"/><span>an duine: Poenituit eum quod fecisset hominem;</span>
<lb n="4131"/><span>agus adeirthear, 1 Regum, cap. 15, nach iontsamhuil</span>
<lb n="4132"/><span>Dia don duine do bhrígh nach féidir leis aithriochas</span>
<lb n="4133"/><span>nó aithmhéla do bheith air.</span></p>
<lb n="4134"/>
<lb n="4135"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha, óir an uair adeir</span>
<lb n="4136"/><span>an Scriptúir fearg nó athmhéla nó a samhuil sin</span>
<lb n="4137"/><span>d'aicídeacha laga nó daonna do bheith ar Dhía ní</span>
<lb n="4138"/><span>go litiordha acht go fáthchiallach is cóir a ttuigsin,</span>
<lb n="4139"/><span>do bhrígh go labhrann Dia ar mhodh daonna, dá</span>
<lb n="4140"/><span>chur i gcéill go ttiugfadh a dhíoghaltus mur do</span>
<lb n="4141"/><span>thiucfadh ó dhuine ar a gcuirfidh fearg, nó</span>
<lb n="4142"/><span>sgriosfadh do dhruim talmhan an ní nach ttaithneóchadh</span>
<lb n="4143"/><span>leis mur sin, mur deir S. Augustinus,</span>
<lb n="4144"/><span>lib.15, De Civit., cap.7: ní do réir aigne nó</span>
<lb n="4145"/><span>inntine bhíos aen-aicíd acu sin ar Dhia, acht do</span>
<lb n="4146"/><span>réir éifeachta, non quoad affectum, sed quoad</span>
<lb n="4147"/><span>effectum.</span></p>
<lb n="4148"/>
<lb n="4149"/><p><span>Adeirthear, Gen.5, gur mhair Mathusala 969</span>
<lb n="4150"/><span>mbliadhna, agus más fíor sin do mhair go deireadh na</span>
<lb n="4151"/><span>dílionn, agus mur sin dobhí sé i n-áirc Noe.  Gidh</span>
<lb n="4152"/><span>eadh is contrárdha so, do bhrígh go n-abarthar</span>
<lb n="4153"/><span>isan seiseadh caib. nach raibh acht ochtar i n-áirc</span>
<lb n="4154"/><span>Noe, .i. é féin agus a bhean, a thriúr mac, agus a</span>
<lb n="4155"/><span>mnáibh sin, .i. Sem, Cam, agus Iaphet.</span></p>
<lb n="4156"/>
<lb n="4157"/><p><span>Freagra: nílid so conntrárdha, óir ní abrann</span>
<lb n="4158"/><span>an téx gur mhair Mathussala an bhliadhain</span></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="4159"/><p><span>déighionach don áireamh sin go hiomlán, óir ní</span>
<lb n="4160"/><span>mó ná ann a tosach dobhí an uair dofuair bás</span>
<lb n="4161"/><span>(mur deir úghdair Iudaigheach) seacht lá roimh</span>
<lb n="4162"/><span>an díle do dhórtádh, agus dá bhrígh sin is lochtach do</span>
<lb n="4163"/><span>cuireadh isan téx Ghrégach an tSeachtmoghaid</span>
<lb n="4164"/><span>gur mhair sé ceithre bliadhna déug i ndiaidh na</span>
<lb n="4165"/><span>dílionn, mur deir S. Augustinus, Belarmin agus mórán</span>
<lb n="4166"/><span>eile.</span></p>
<lb n="4167"/>
<lb n="4168"/><p><span>Adeirthear, Gen. cap.11, v.26, go raibh</span>
<lb n="4169"/><span>Thare seachtmhoghad bliadhain d'aois an uair</span>
<lb n="4170"/><span>dorugadh a mhac Ábram dó, agus go bhfuair sé bás</span>
<lb n="4171"/><span>isan mbliadhain 75 d'aois Ábrahaim.  Óir an</span>
<lb n="4172"/><span>bhliadhain chédna d'fhág Ábram Haram d'éug sé;</span>
<lb n="4173"/><span>agus ba hí sin an .75. bliadhain d'aois Ábraim, mur is</span>
<lb n="4174"/><span>follus as an .12.cap. Gen., v.4: septuaginta</span>
<lb n="4175"/><span>quinque annorum erat Abraham cum egrederetur de</span>
<lb n="4176"/><span>Haram.  Mur sin níor mhair Thare acht 145</span>
<lb n="4177"/><span>bhliadhna.  Gidh eadh, léighthear isan rann</span>
<lb n="4178"/><span>déighionach don chaib. chédna gur mhair sé dhá</span>
<lb n="4179"/><span>chéd agus cúig bhliadhna; et facti sunt dies Thare</span>
<lb n="4180"/><span>ducentorum et quinque annorum et mortuus est in</span>
<lb n="4181"/><span>Haram.</span></p>
<lb n="4182"/>
<lb n="4183"/><p><span>Freagra: tar cheann gur mheas S. Ieróm go</span>
<lb n="4184"/><span>raibh an snaidhm so do-sgaoilte, gídh eadh má</span>
<lb n="4185"/><span>fhéchunn tú ar an téx Samarítánach ní bhfuighir</span>
<lb n="4186"/><span>isan rann déighionach don chaibidil thuas, a</span>
<lb n="4187"/><span>n-ionad an dá chéd agus cúig bhliadhna, acht céd</span></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="4188"/><p><span>ceathrachad agus chúig bhliadhna, thig go díreach</span>
<lb n="4189"/><span>leis an gcéd-áiriomh, agus uime sin is lochtach an</span>
<lb n="4190"/><span>t-áiriomh atá isan téx Laidne, do thárla dhó le</span>
<lb n="4191"/><span>neamh-choiméd na gcléireach do sgríobh ar ttús</span>
<lb n="4192"/><span>as an bpríomh-théx é.</span></p>
<lb n="4193"/>
<lb n="4194"/><p><span>Deirthear isan leabhar cédna, cap.46, v.26,</span>
<lb n="4195"/><span>gur 66 dhuine do-chuaidh go hÉgipt a n-aimsir</span>
<lb n="4196"/><span>Ióseph bheith 'na árd-thaoiseach ann; agus isan v.27,</span>
<lb n="4197"/><span>'na dhiaidh sin, adeirthear go ndeachaidh 70 ann:</span>
<lb n="4198"/><span>cunctae animae quae ingressae sunt in Eygptum</span>
<lb n="4199"/><span>sexaginta sex fuerunt; et v. 21: omnes animae</span>
<lb n="4200"/><span>domus Iacob quae ingressae sunt in Egyptum fuere</span>
<lb n="4201"/><span>septuaginta.  Adeirthar fós isan .7. caib. do</span>
<lb n="4202"/><span>Ghníomhartha na n-Apstal, isan v.14, go ndeachaidh</span>
<lb n="4203"/><span>75 ann: mittens autem Ioseph accersivit</span>
<lb n="4204"/><span>Iacob patrem suum, et omnem cognationem in</span>
<lb n="4205"/><span>animabus septuaginta quinque.</span></p>
<lb n="4206"/>
<lb n="4207"/><p><span>Freagra: nílid so conntrárdha, óir isan v.26 ní</span>
<lb n="4208"/><span>háirmhighthear Iacób féin ná Ióseph ná fós días</span>
<lb n="4209"/><span>chloinne Ióseiph, agus má curthear an ceathrar sin</span>
<lb n="4210"/><span>le 66 do-dhénfaid 70 suas, dothig le áireamh an 27</span>
<lb n="4211"/><span>rainn; agus má curthear leó sin arís an cúigear do</span>
<lb n="4212"/><span>chloinn chloinne bhí ag Ióseph do-dhénfaid suas</span>
<lb n="4213"/><span>an uimhir áirmhithear i leabhar Ghníomhartha na</span>
<lb n="4214"/><span>n-Apsdal, cap.7, v.14.</span>
<lb n="4215"/></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="4216"/><p><span>AS LEABHAR EXODI, NÓ NA GLUASACHT.</span></p>
<lb n="4217"/>
<lb n="4218"/><p><span>Adeirthear, Exodi, cap.14, v.20, go raibh</span>
<lb n="4219"/><span>néull dorcha a' dénamh soluis don phobal Israél</span>
<lb n="4220"/><span>isan oidhche: erat nubes tenebrosa illuminans</span>
<lb n="4221"/><span>noctem.</span></p>
<lb n="4222"/>
<lb n="4223"/><p><span>Freagra: níl conntrárdhacht ar bith annso, óir</span>
<lb n="4224"/><span>dobhí an ceann deirigh (dob fhoigse do shluagh</span>
<lb n="4225"/><span>na hÉgipte) don néull sin dorcha, agus an ceann</span>
<lb n="4226"/><span>tosaigh (dob fhoigse don phobal Israél) de soillseach;</span>
<lb n="4227"/><span>óir an uair dobhí Pharao gcona sluagh a'</span>
<lb n="4228"/><span>tóruighacht an phobail Israél dobhí an néull idir</span>
<lb n="4229"/><span>an dá shluagh a' treórughadh na n-Eabhraigheach</span>
<lb n="4230"/><span>isan oidhche leis an solus dobhí ann a thosach, agus</span>
<lb n="4231"/><span>a' dorchughadh na slighe ar na hÉifidigh leis an</span>
<lb n="4232"/><span>dorchacht dobhí isan gceann deirigh dhe.</span></p>
<lb n="4233"/>
<lb n="4234"/><p><span>Isan leabhar cédna, cap.20, v.5: “Mise</span>
<lb n="4235"/><span>do Thiaghearna Dia édmhar láidir, digheólaigh mé</span>
<lb n="4236"/><span>peacaidh na n-aithreach ar an glainn gusan</span>
<lb n="4237"/><span>ceathramhadh glún,” Ego sum Dominus Deus tuus,</span>
<lb n="4238"/><span>zelotes, fortis, visitans iniquitatem patrum in filios</span>
<lb n="4239"/><span>in tertiam et quartam generationem; gidh eadh,</span>
<lb n="4240"/><span>adeirthear ag Ezechiel, cap.18, v.20, a chonntrárdhacht</span>
<lb n="4241"/><span>sin: filius non portabit iniquitatem</span>
<lb n="4242"/><span>patris, .i. “ní imcheóraidh an mac égceart a athar.”</span></p>
<lb n="4243"/>
<lb n="4244"/><p><span>Freagra: nílid so conntrárdha, óir labhraidh</span>
<lb n="4245"/><span>an Scriptúir isan gcéd-áit ar phianta nó ar phionúis</span>
<lb n="4246"/><span>shaoghalta aimsiordha; labhraidh isan dara háit</span>
<lb n="4247"/><span>ar phionúis spioradálta, mur atá, easbhaidh grás</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="4248"/><p><span>nó pianta síorruidhe; nó is féidir a rádh gurab ar</span>
<lb n="4249"/><span>an gclainn do-ní aithris égceirt agus aindlighe ar a</span>
<lb n="4250"/><span>ndroch-aithreacha thrácht an chéd-áit, agus ar an</span>
<lb n="4251"/><span>gclainn fhuathaighios éigceart agus aindlighe na</span>
<lb n="4252"/><span>n-aithreacha n-égcneasda ó ttángadar labhrus an</span>
<lb n="4253"/><span>dara háit.</span></p>
<lb n="4254"/>
<lb n="4255"/><p><span>Adeirthear isan leabhar chédna, cap.31,</span>
<lb n="4256"/><span>v.18, go ttug an Tiaghearna do Mhaoise dhá chlár</span>
<lb n="4257"/><span>chloiche na fiadhnuise, sgríobhtha le méur Dé:</span>
<lb n="4258"/><span>dedit Dominus Moysi ... duas tabulas testamenti</span>
<lb n="4259"/><span>lapideas scriptas digito Dei; agus adeirthear isan</span>
<lb n="4260"/><span>.34. caib. 'na dhiaidh sin, gurab é Maoise féin do</span>
<lb n="4261"/><span>sgríobh iad: fuit ergo cum Domino quadraginta</span>
<lb n="4262"/><span>dies et quadraginta noctes; panem non comedit, et</span>
<lb n="4263"/><span>aquam non bibit; et scripsit in tabulis verba federis,</span>
<lb n="4264"/><span>.i. “dobhí Maoise dhá fhithchid lá agus dá</span>
<lb n="4265"/><span>fhithchid oidhche i bhfochair an Tiaghearna, gan</span>
<lb n="4266"/><span>bhia ná deoch do chaitheamh, agus do sgríobh sé i</span>
<lb n="4267"/><span>gcláir deich bhfocail an chonnartha,” .i. na deich</span>
<lb n="4268"/><span>n-aitheantaibh.</span></p>
<lb n="4269"/>
<lb n="4270"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha.  Má bheir tú</span>
<lb n="4271"/><span>dod t'aire an uair dobhí Maoise ar tturling don</span>
<lb n="4272"/><span>tsliabh agus an dá chlár do sgríobh Dia ann a lámha</span>
<lb n="4273"/><span>aige, ar bhfaicsin an phobuil ag adhradh an laoigh</span>
<lb n="4274"/><span>órrdha, agus gur ghlac fearg ádhbhal-mhór é, agus gur</span>
<lb n="4275"/><span>bhris sé an dá chlár fóna chéile, 'na dhiaidh sin,</span>
<lb n="4276"/><span>an uair dofuair síthcháin ó Dhia don phobal,</span>
<lb n="4277"/><span>adubhairt sé ris dá chlár eile do shamhuil na gcéd-chlár</span>
<lb n="4278"/><span>do shnaoighe, agus go sgríobhfadh na focuil</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="4279"/><p><span>chédna ionta: praecide tibi duas tabulas lapideas</span>
<lb n="4280"/><span>instar priarum, et scribam super eas verba quae</span>
<lb n="4281"/><span>habuerunt tabulae quas fregisti, .i. “do-bhéuraidh</span>
<lb n="4282"/><span>síos duit féin le sgríobha na briathra, etc.”  Mur</span>
<lb n="4283"/><span>sin do sgríobh Dia ar an dá chlár ar ttús agus Maoise</span>
<lb n="4284"/><span>an dá chlár dhéighionach; gidh eadh is mó is</span>
<lb n="4285"/><span>inchreidthe gurab é Dia féin do sgríobh ar aon iad,</span>
<lb n="4286"/><span>óir adeir sé leis na cláir d'ullmhaigh Maoise féin:</span>
<lb n="4287"/><span>scribam, .i. “sgíobhfad,” agus an áit thuas a n-abair</span>
<lb n="4288"/><span>an téx, et scripsit, is é Dia is cóir do thuigsin as,</span>
<lb n="4289"/><span>mur deir Cornelius A Lapide, etc.  Féch Deuter.,</span>
<lb n="4290"/><span>cap.10, ver. 1. 2. 3. et 4, áit a bhfuil an stair so</span>
<lb n="4291"/><span>go hiomlán, agus an áit a n-abair Dia le Maoise,</span>
<lb n="4292"/><span>Exod.34, v.27, scribe tibi verba haec, .i. “sgríobh na</span>
<lb n="4293"/><span>focail dhuit féin.”  Ní air na deich n-aitheanta do</span>
<lb n="4294"/><span>hiohair sé acht ar dhlighibh eile do bhean leis na</span>
<lb n="4295"/><span>labdhbharthaibh agus leis na modhaibh adhartha do</span>
<lb n="4296"/><span>mhúin dó.</span></p>
<lb n="4297"/>
<lb n="4298"/><p><span>AS LEABHAR NA LEUITICE.</span></p>
<lb n="4299"/>
<lb n="4300"/><p><span>Adeirthear isan dara caib. do Leabhar na</span>
<lb n="4301"/><span>Leuitice gibé aon dhénfus ofráil don Tiaghearna</span>
<lb n="4302"/><span>gur cóir dhó a dhéanamh do phlúr, agus ola do dhórtadh</span>
<lb n="4303"/><span>ann, agus fós túis do chur air sin; agus deirthear isan</span>
<lb n="4304"/><span>.5. caib. don leabhar chédna, v. 11, “ofrálthear ar</span>
<lb n="4305"/><span>son pheacaidh an deachmhadh cuid do epha plúir</span>
<lb n="4306"/><span>agus ná curthar ola ann ná túis ar son peacaidh.”  Ag</span>
<lb n="4307"/><span>so mur tá isan .2. caib.: anima cum obtulerit</span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="4308"/><p><span>oblationem sacrificii Domino simila erit ejus oblatio,</span>
<lb n="4309"/><span>fundetque super eam oleum, et ponet thus; agus isan</span>
<lb n="4310"/><span>.5. caib.: offeret pro peccato suo similae partem</span>
<lb n="4311"/><span>ephi decimam; non mittet in eam oleum, nec thuris</span>
<lb n="4312"/><span>aliquid imponet, quia pro peccato est.</span></p>
<lb n="4313"/>
<lb n="4314"/><p><span>Nílid na háite so contrárdha, óir ní ar aen-ghné</span>
<lb n="4315"/><span>amháin iodhbarta labhartar isan dá áit sin.  Óir</span>
<lb n="4316"/><span>isan gcéd-áit tráchtar ar iodhbuirt bhuidheachuis</span>
<lb n="4317"/><span>agus eadhmholta, isan dara háit tráchtar ar iodhbairt</span>
<lb n="4318"/><span>ar son na bpeacaidhe dobhí re glanadh leis an</span>
<lb n="4319"/><span>iodhbairt.</span></p>
<lb n="4320"/>
<lb n="4321"/><p><span>Isan gcaib.18, v.16, cuirthear toirmeasg ar</span>
<lb n="4322"/><span>gach aon gan buain re mnaoi a dhearbhráthar:</span>
<lb n="4323"/><span>turpitudinem uxoris fratris tui non revelabis.  Agus</span>
<lb n="4324"/><span>isan .25. - Deutr. - caib. tá aithne chontrárdha</span>
<lb n="4325"/><span>dhó so, áit a n-abarthar leis an dearbhbhráthair</span>
<lb n="4326"/><span>bean nó baintreabhach an dearbhbhráthar</span>
<lb n="4327"/><span>d'éugfadh do phósadh le sliocht do thógbháil don</span>
<lb n="4328"/><span>mharbh.  Ag so mur deir: fratris defuncti</span>
<lb n="4329"/><span>uxorem accipiet frater ejus et suscitabit semen</span>
<lb n="4330"/><span>fratris sui.</span></p>
<lb n="4331"/>
<lb n="4332"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht annso, óir isan</span>
<lb n="4333"/><span>gcéd-áit labharthar ar mhnaoi an dearbhbhráthair</span>
<lb n="4334"/><span>beó, isan dara háit ar mnaoi an dearbhbhráthair</span>
<lb n="4335"/><span>mhairbh nach bhfágfadh sliocht 'na dhiaidh.</span>
<lb n="4336"/></p>
</div>
<pb n="145"/>
<div><lb n="4337"/><p><span>AS LEABHAR NA N-UIMHREACH.</span></p>
<lb n="4338"/>
<lb n="4339"/><p><span>Adeirthear isan leabhar sin, cap. 14, v. 30,</span>
<lb n="4340"/><span>nach rachfadh aon-nduine ó aois a fhithchid</span>
<lb n="4341"/><span>bliadhuin suas go Talamh na Geallamhna acht</span>
<lb n="4342"/><span>amháin Iosue agus Caleb; gidh eadh adeirthear,</span>
<lb n="4343"/><span>Iosue 14, v. 1, go ndeachaidh Eleasar ann, gidh</span>
<lb n="4344"/><span>gur sháraidh go mór 20 bliadhain an tan sin, agus is é</span>
<lb n="4345"/><span>ba árd-shagart ar ndul ann dáibh.  Ag so mur</span>
<lb n="4346"/><span>deir: hoc est quod possiderunt filii Israel in terra</span>
<lb n="4347"/><span>Chanaam quam dederunt eis Eleazar sacerdos et</span>
<lb n="4348"/><span>Iosue filius Nun.</span></p>
<lb n="4349"/>
<lb n="4350"/><p><span>Freagra: Níl contrárdhacht ar bith annso, óir</span>
<lb n="4351"/><span>tráchtaidh an chéd-áit ar an dream do-chuaidh a'</span>
<lb n="4352"/><span>brath Talaimh na Geallamhna agus thug droch-theisd</span>
<lb n="4353"/><span>uirre, mar aon leis an dream do chreid iad,</span>
<lb n="4354"/><span>agus dá bhrígh sin do-chuaidh chum murmuir agus i</span>
<lb n="4355"/><span>n-éudóchus ag rádh gurbh fhearr dháibh dul ar a</span>
<lb n="4356"/><span>n-ais don Égipt: nonne melius est reverti in</span>
<lb n="4357"/><span>Egyptum?  Gidh eadh, do bhrígh nach raibh</span>
<lb n="4358"/><span>Eleazar, ná mórán eile dona Leuitigidh, corthach</span>
<lb n="4359"/><span>mur sin ní raibh toirmeasg orra gan dul go Talamh</span>
<lb n="4360"/><span>na Gealleamhna.</span></p>
<lb n="4361"/>
<lb n="4362"/><p><span>AS LEABHAR DEUTERONOIM.</span></p>
<lb n="4363"/>
<lb n="4364"/><p><span>Adeirthear, Deuter., cap.17, v.6: fenerabis</span>
<lb n="4365"/><span>gentibus multus, .i. “do-bhéraidh tú airleagadh</span>
<lb n="4366"/><span>úsáireacht do mhórán cineadhach, agus isan gaib.</span></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="4367"/><p><span>23, v.19: “ní thiubhraidh tú áirleagadh úisáireacht</span>
<lb n="4368"/><span>dod dhearbhbhráthair, acht do choimhightheach”;</span>
<lb n="4369"/><span>non feneraberis fratri tuo ... sed alieno.  Gidh</span>
<lb n="4370"/><span>eadh adeirthear, Psalmo.14, v.5: “cia choimhneóchus</span>
<lb n="4371"/><span>ann do thabernacel, a Thiagharna?”</span>
<lb n="4372"/><span>“An té nach ttiubhraidh a airgiod ar úsmhairacht;”</span>
<lb n="4373"/><span>agus Luc.6, v.36: “tabhair áirleagadh uait, agus</span>
<lb n="4374"/><span>ná bíodh mian agad aen-ní d'fhagháil as,” mutuum</span>
<lb n="4375"/><span>date, nihil inde sperantes.</span></p>
<lb n="4376"/>
<lb n="4377"/><p><span>Freagaim nach ttugann an dá áit thuas cead</span>
<lb n="4378"/><span>ná misneach d'aon-neach úsmhaireacht atá a</span>
<lb n="4379"/><span>n-aghaidh dlighe Dé, na nádúire, agus na hEaguilse,</span>
<lb n="4380"/><span>do dhénamh, acht cuiridh i gcéill go mbeith do</span>
<lb n="4381"/><span>mhéd an bhisigh agus an ratha dothiucfadh ar na</span>
<lb n="4382"/><span>Iudaighibh an feadh do choimhleónadís dlighe</span>
<lb n="4383"/><span>Dé, go mbfhéidir leó áirleagadh do thabhairt do</span>
<lb n="4384"/><span>lucht na gcríoch ccoimhigheach, agus nach beith</span>
<lb n="4385"/><span>easbheidh áirleagaidh orra-san; et ipse a nullo</span>
<lb n="4386"/><span>acceptaois mutuum.  Adeirid aroile go ttug Dia</span>
<lb n="4387"/><span>cead, nó go háirighthe nár thoirmisg sé ar</span>
<lb n="4388"/><span>na Iudaighibh, úsuiracht do dhénamh ar na</span>
<lb n="4389"/><span>Geintíligh, do bhrígh go rabhdar cruaidh-mhuinélach</span>
<lb n="4390"/><span>do-cheannsaigh agus ro-shanntach, agus muna</span>
<lb n="4391"/><span>bhfaghdís cead sin do dhénamh go ndénfadís</span>
<lb n="4392"/><span>neithe ba measa, agus is uime sin nár cuireadh</span>
<lb n="4393"/><span>toirmiosg orra bille sgartha do thabhairt ar</span>
<lb n="4394"/><span>adhbhraibh áirighthe dá mnáibh.  Adeir S.</span>
<lb n="4395"/><span>Ambrós gurb uime fuaradar cead úsairacht ar na</span></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="4396"/><p><span>Geintíligh 'na ttimchioll do bhrígh gurbha náimhde</span>
<lb n="4397"/><span>dháibh iad agus go ttug Dia ceart dáibh ar a mbás, ar</span>
<lb n="4398"/><span>a mbeatha, agus ar a maoin, mur dothug ceart dáibh</span>
<lb n="4399"/><span>air shoithígh agus ar shéuda daor-luaighe na hÉgipt.</span></p>
<lb n="4400"/>
<lb n="4401"/><p><span>AS LEABHAR JOSUE.</span></p>
<lb n="4402"/>
<lb n="4403"/><p><span>Adeirthear i Leabhar Josúe (cap.10,) v.13</span>
<lb n="4404"/><span>et 14, gur sheas an ghrian i lár an fhlaithis ar feadh</span>
<lb n="4405"/><span>lae agus nach ttáinicc 'na dhiaidh ná roimhe lá comh</span>
<lb n="4406"/><span>fada leis: quod stetit sol in medio coeli ... non</span>
<lb n="4407"/><span>fuit antea et postea tam longa dies; agus Eccli., cap.46,</span>
<lb n="4408"/><span>v.5: “ba comhfhad re dhá lá é.”  Gidh eadh,</span>
<lb n="4409"/><span>Paralip., ca.4, v.22, tráchtar ar dhuine do choisg</span>
<lb n="4410"/><span>gluasacht na gréine mur sin; agus Isaiae, cap.38,</span>
<lb n="4411"/><span>v.8, adeirthear go ndeachaidh an ghrian deich</span>
<lb n="4412"/><span>líne ar a hais ionnus go measdar go raibh 32 huaire</span>
<lb n="4413"/><span>ar fad isan lá sin, agus uime sin dotháinicc lá dob</span>
<lb n="4414"/><span>fhoide ná an lá sin Josúe.</span></p>
<lb n="4415"/>
<lb n="4416"/><p><span>Freagra: Adeir Líranus nach bhfuil brécc ná</span>
<lb n="4417"/><span>contrárdhacht annso, do bhrígh gur i solstís an</span>
<lb n="4418"/><span>tsamhraigh do choisg Josúe tuargabháil na gréine</span>
<lb n="4419"/><span>agus i n-aimsir Ezechias i lár an tsolstís gheimhreata</span>
<lb n="4420"/><span>do-rinne lá Iosue ní ba faide go mór.  Tuigid aroile</span>
<lb n="4421"/><span>nach bhfacus isan bPaleistín iriamh lá ba faide ná</span>
<lb n="4422"/><span>é, óir bí leith-bhliadhuin do lá i ttírthaibh eile.</span>
<lb n="4423"/></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="4424"/><p><span>AS CÉD-LEABHAR NA RÍOGH.</span></p>
<lb n="4425"/>
<lb n="4426"/><p><span>Adeirthear isan .13.cap. agus isan .13.v. don</span>
<lb n="4427"/><span>chéd-leabhar do Leabhraibh na Ríogh, ar mbeith</span>
<lb n="4428"/><span>do Shamuel ag tabhairt imdheargtha don rígh</span>
<lb n="4429"/><span>Saul go ndubhairt leis: “is leamh do-rinne tú sin,</span>
<lb n="4430"/><span>óir dá ccoimhleóntá aithionta Dé do dhaingneóchadh</span>
<lb n="4431"/><span>Dia do ríghdhacht ós cionn Israél go</span>
<lb n="4432"/><span>síorruidhe”; stulte egisti, nec custodisti mandata</span>
<lb n="4433"/><span>Domini Dei tui ... quod si non fecisses iam nunc</span>
<lb n="4434"/><span>preparasset regnum tuum super Israel in sempiternum.</span>
<lb n="4435"/><span>Agus cionnus dob fhéidir leis so? gan a</span>
<lb n="4436"/><span>bheith contrárdha don ghealleamhuin dothug Dia</span>
<lb n="4437"/><span>i mbél Iacóib, Gen.49, v.10, ag rádh: “ní sgarfaidh</span>
<lb n="4438"/><span>an stiúir ríoghdha ná ceann feadhna ó shliocht</span>
<lb n="4439"/><span>Iudáis nó go ttigidh an tairngeartach.”</span></p>
<lb n="4440"/>
<lb n="4441"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha, óir níor gealladh</span>
<lb n="4442"/><span>do Shaul agus dá shliocht an ríghe acht le coinghioll</span>
<lb n="4443"/><span>nár choimhlín sé do réir mur chonnairc Dia ó thús,</span>
<lb n="4444"/><span>agus do gealladh do threibh Iudáis gan coinghioll ar</span>
<lb n="4445"/><span>bith í: non auferetur sceptrum de Iuda, nec dux</span>
<lb n="4446"/><span>de femore ejus, donec veniat qui mittendus est.</span></p>
<lb n="4447"/>
<lb n="4448"/><p><span>AS AN DARA LEABHAR RÍOGHDHA.</span></p>
<lb n="4449"/>
<lb n="4450"/><p><span>Adeirthear, lib. 2, Regum, cap. 8, v. ultimo,</span>
<lb n="4451"/><span>go raibh clann Dháibhídh an rígh 'na sagairt tar</span>
<lb n="4452"/><span>cheann nach do threibh Leui dhó: filii autem</span>
<lb n="4453"/><span>David sacerdotes erant; agus adeir Pól, ad Hebr.,</span></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="4454"/><p><span>cap.7, v.14, nach raibh cuid ag treibh Iudáis dona</span>
<lb n="4455"/><span>sagairt: in qua tribu nihil de sacerdotibus Moyses</span>
<lb n="4456"/><span>locutus est.</span></p>
<lb n="4457"/>
<lb n="4458"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha, óir tar cheann</span>
<lb n="4459"/><span>gur sagart go fírinneach tuigthear leis an bhfocal</span>
<lb n="4460"/><span>cohen i n-Abhruis, cuirthear síos ar son prionnsa</span>
<lb n="4461"/><span>ar uairibh é nó ar son rígh-thaoisigh nó chinn</span>
<lb n="4462"/><span>fheadhna shluaigh, agus mur dobhíodhdís comh</span>
<lb n="4463"/><span>gnoitheach i ttimchioll an rígh agus bhíos na sagairt</span>
<lb n="4464"/><span>ag Dia, uime sin deirthear le cosmhulacht sagairt</span>
<lb n="4465"/><span>leó, mur deirthear le clainn Dhábhídh annso.</span></p>
<lb n="4466"/>
<lb n="4467"/><p><span>AS AN TREAS LEABHAR RÍOGHDHA.</span></p>
<lb n="4468"/>
<lb n="4469"/><p><span>Adeirthear, lib.3, cap.6, v.38, nach raibh</span>
<lb n="4470"/><span>an teampall Iudaigheach do chuir Solamh suas</span>
<lb n="4471"/><span>acht seacht mbliadhna ón am ar tosaigheadh leis,</span>
<lb n="4472"/><span>.i. isan gceathramhadh bliadhain do fhlaithios</span>
<lb n="4473"/><span>Sholaimh, gusan .11. bliadhain dobhí arna chríochnughadh:</span>
<lb n="4474"/><span>anno quarto fundata est domus Domini</span>
<lb n="4475"/><span>... et in anno undecimo ... perfecta est in opere</span>
<lb n="4476"/><span>suo.  Gidh eadh adeirthear, Ioan.2, vers.20,</span>
<lb n="4477"/><span>leis na Iudaighibh go raibh sé .40. bliadhain dá</span>
<lb n="4478"/><span>chur suas: dixerunt ergo Iudaei: quadraginta et</span>
<lb n="4479"/><span>sex annis aedificatum est templum hoc, et tu in tribus</span>
<lb n="4480"/><span>diebus excitabis illud.</span></p>
<lb n="4481"/>
<lb n="4482"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht ar bith annso, óir</span>
<lb n="4483"/><span>ní air an teampall do chuir Solamh suas thráchtas</span>
<lb n="4484"/><span>na Iudaighibh ag Eóin, acht ar an ath-dhénamh</span></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="4485"/><p><span>do-rinne Iruaidh air an teampall cédna; agus ba hé</span>
<lb n="4486"/><span>sin an treas uair do comhdaigheadh é, agus dobhí sé</span>
<lb n="4487"/><span>46 bliadhain an uair sin dá dhénamh.</span></p>
<lb n="4488"/>
<lb n="4489"/><p><span>Adeirthear isan leabhar chédna, cap.15,</span>
<lb n="4490"/><span>v.14, nár athraigh nó nár scrios Asa an rígh na</span>
<lb n="4491"/><span>háitibh árda: excelsa autem non abstulit.  Gidh</span>
<lb n="4492"/><span>eadh adeirthear, 2 Paralip., cap.14, v.2, go</span>
<lb n="4493"/><span>ndearnaidh Asa gach ní maith agus dobhí taithneamhach</span>
<lb n="4494"/><span>ag an Tiaghearna, agus gur athraigh sé na</span>
<lb n="4495"/><span>háitibh árda: fecit autem Asa quod bonum et</span>
<lb n="4496"/><span>placitum erat in conspectu Domini Dei sui, et</span>
<lb n="4497"/><span>subvertit altaria peregrini cultus et excelsa; agus isan</span>
<lb n="4498"/><span>v.5 adeir gur sgrios sé ar feadh bhailte na Iudaigheach</span>
<lb n="4499"/><span>na híodhail, na híomháighe agus na háitibh árda.</span></p>
<lb n="4500"/>
<lb n="4501"/><p><span>Freagra: nílid so conntrárdha óir dobhí dhá</span>
<lb n="4502"/><span>ghné d'áitibh árda ag na Iudaighibh, .i. áitibh</span>
<lb n="4503"/><span>árda i mbíodh altóracha agus teampuill dona híodhail</span>
<lb n="4504"/><span>acu: do scrios Asa iad sin; acht dobhíodh áite</span>
<lb n="4505"/><span>eile árda acu ann a mbídís ag adhradh an Dé</span>
<lb n="4506"/><span>fhíre agus níor scrios Asa iad sin mur deirthear,</span>
<lb n="4507"/><span>3 Reg.</span></p>
<lb n="4508"/>
<lb n="4509"/><p><span>AS AN GCEATHRAMHADH LEABHAR RÍOGHDHA.</span></p>
<lb n="4510"/>
<lb n="4511"/><p><span>Adeirthear, lib.4 Reg., cap.8, v.26, go</span>
<lb n="4512"/><span>raibh Ochosias .22. bliadhain dá aois an uair do</span>
<lb n="4513"/><span>ghlac ceannus na ríghacht: viginti duorum</span>
<lb n="4514"/><span>annorum erat Ochosias cum regnare coepisset; agus 2</span></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="4515"/><p><span>Paralip., cap.22, v.2, go raibh sé dhá bhliadhain agus</span>
<lb n="4516"/><span>dá fhithchid bliadhain dá aois an tráth sin: quadraginta</span>
<lb n="4517"/><span>duorum annorum erat Ochosias cum regnare coepisset.</span></p>
<lb n="4518"/>
<lb n="4519"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht annso isan Scriptúir,</span>
<lb n="4520"/><span>óir is 22 bliadhain léighthear is gach áit díobh so</span>
<lb n="4521"/><span>isan téx Shiriácach agus Aráibiocach, agus do ling an</span>
<lb n="4522"/><span>locht isan mBíobla Laidne le neamh-choimhéd na</span>
<lb n="4523"/><span>gcléirce, óir dá mbeith Ochosias isan .42. bliadhain</span>
<lb n="4524"/><span>dá aois an uair sin, do bheith sé dhá bhliadhain</span>
<lb n="4525"/><span>níba sine ná a athair Ioras dofuair bás i n-aois dá</span>
<lb n="4526"/><span>fhithchid bliadhain.</span></p>
<lb n="4527"/>
<lb n="4528"/><p><span>AS CÉD-LEABHAR PHARALIPOMENOIN.</span></p>
<lb n="4529"/>
<lb n="4530"/><p><span>Adeirthear, Paralip.1, cap.11, v.15,</span>
<lb n="4531"/><span>gurbh é Dáibhídh an seachtmhadh agus an mac</span>
<lb n="4532"/><span>déighionach dobhí ag Isai an tan táinicc Samuel</span>
<lb n="4533"/><span>dá ongadh mur rígh, septimus et ultimus filius Isai.</span>
<lb n="4534"/><span>Gidh eadh adeirthear, 1 Reg., cap.16, v.11, gur</span>
<lb n="4535"/><span>thaisbéin Isai móir-sheisior dhá chloinn mhac do</span>
<lb n="4536"/><span>Shamuel sul tháinicc Dáibhidh dhá láthair:</span>
<lb n="4537"/><span>numquid iam repleti sunt filii?  Qui respondit:</span>
<lb n="4538"/><span>adhuc reliquus est parvulus et pascit oves (id est</span>
<lb n="4539"/><span>David).</span></p>
<lb n="4540"/>
<lb n="4541"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha, óir ba mac beag</span>
<lb n="4542"/><span>don treas mac dobhí ag Dáibhídh, darbh ainm</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="4543"/><p><span>Ionathan mac Samaa, an seachtmhadh duine do</span>
<lb n="4544"/><span>thaisbéin Isai roimh Dháibhídh do theacht i</span>
<lb n="4545"/><span>láthair.</span></p>
<lb n="4546"/>
<lb n="4547"/><p><span>AS AN DARA LEABHAR DO PHARALIPOMENON.</span></p>
<lb n="4548"/>
<lb n="4549"/><p><span>Adeirthear isan dara leabhar Paralip.,</span>
<lb n="4550"/><span>cap.24, v.21, gur i bpórsa theampuill an Tiaghearna</span>
<lb n="4551"/><span>do marbhadh Zacharias an fháidh: interfectus</span>
<lb n="4552"/><span>in atrio domus Domini.  Gidh eadh, Math.,</span>
<lb n="4553"/><span>cap.23, v.36, adeirthear gurab idir an teampall</span>
<lb n="4554"/><span>agus an altóir do marbhadh é.</span></p>
<lb n="4555"/>
<lb n="4556"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht annso, óir is idir</span>
<lb n="4557"/><span>an altóir uile-loisge, dobhí 'an taobh amuich do</span>
<lb n="4558"/><span>bhalla an teampaill, agus an teampall do marbhadh é,</span>
<lb n="4559"/><span>agus ní ag an altóir don taobh istigh.</span></p>
<lb n="4560"/>
<lb n="4561"/><p><span>AS LEABHAR IÓIB.</span></p>
<lb n="4562"/>
<lb n="4563"/><p><span>Lib.Job, cap.(7), v.20, adeir Iób: “do</span>
<lb n="4564"/><span>pheacaigh mé, ó a chaomhantóir na ndaoine, créd</span>
<lb n="4565"/><span>dhénfus mé?”  peccavi, quid faciam ó custos</span>
<lb n="4566"/><span>hominum?  Agus isan gcaib.27, v.6, adeir sé</span>
<lb n="4567"/><span>(dar leat) contrárdha dona briathra sin, .i. nárbh</span>
<lb n="4568"/><span>fheas dá chonsias coir ar bith do bheith air nó</span>
<lb n="4569"/><span>cionta ar bith do dhénamh ar feadh a bheatha:</span>
<lb n="4570"/><span>neque enim reprehendit me cor meum in omni vita</span>
<lb n="4571"/><span>mea.  Acht níl contrárdhacht ar bith annso, óir</span></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="4572"/><p><span>is air na peacaighibh móra gráineamhla folaightheacha</span>
<lb n="4573"/><span>dobhí a cháirde ag cur 'na leith (do bhrígh</span>
<lb n="4574"/><span>gur mheasadar go harráidioch ainbhfiosach nárbh</span>
<lb n="4575"/><span>fhéidir le ceart Dé leath na bpianta d'fhuiling sé</span>
<lb n="4576"/><span>a chur air muna mbeith ciontach i bpeacaighibh</span>
<lb n="4577"/><span>gráineamhla éigin) do labhair sé annso isan dara</span>
<lb n="4578"/><span>háit, agus ar mion-pheacaighibh so-loghaidh do</span>
<lb n="4579"/><span>labhair isan gcéd-áit.</span></p>
<lb n="4580"/>
<lb n="4581"/><p><span>Adeirthear isan .40. caib. don leabhar</span>
<lb n="4582"/><span>chédna, v.14, gurab é an t-elephant céd-chrétúir</span>
<lb n="4583"/><span>Dé: ipse (elephas seu behemoth) est principium</span>
<lb n="4584"/><span>viarum Dei; agus tá so, dar leat, contrárdha don</span>
<lb n="4585"/><span>chéd-chaib. do Leabhar na nGeinealach mur i</span>
<lb n="4586"/><span>n-áirmhíthear mórán do chrétúiridh eile arna</span>
<lb n="4587"/><span>gcruthughadh roimh an elephant.</span></p>
<lb n="4588"/>
<lb n="4589"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht ar bith ann, óir ní</span>
<lb n="4590"/><span>ar an gcéd-chrétúir do chruthaigh Dia atá trácht</span>
<lb n="4591"/><span>annso acht ar an mbeatheadhach is oirdheirce</span>
<lb n="4592"/><span>imeasg na n-ainmhintibh n-égcéillidh do réir méide,</span>
<lb n="4593"/><span>neirt, agus so-theagaisg, agus is é sin an t-elephant, óir</span>
<lb n="4594"/><span>is iomdha ní iongantach is iontsamhuil do résún</span>
<lb n="4595"/><span>daonna do-ní sé.</span></p>
<lb n="4596"/>
<lb n="4597"/><p><span>AS LEABHAR NA PSHALM.</span></p>
<lb n="4598"/>
<lb n="4599"/><p><span>Adeirthear, Psal.31, v.3, “an tan dobhí mé</span>
<lb n="4600"/><span>um thocht do ársaigh mo chnámha, an feadh do</span>
<lb n="4601"/><span>bhí mé ag búirfeadha ar feadh an laoi,” quoniam</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="4602"/><p><span>tacui inveteraverunt ossa mea, dum clamarem tota</span>
<lb n="4603"/><span>die.  Dar leat tá sin contrárdha, óir má bhí sé</span>
<lb n="4604"/><span>'na thocht, créd mur dobhí ag búirfeadha?</span></p>
<lb n="4605"/>
<lb n="4606"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht annso, óir ní ar</span>
<lb n="4607"/><span>aon ní amháin thráchtas an rígh-fháidh annso.</span>
<lb n="4608"/><span>Óir adeir sé go ttáinicc díoghaltas Dé ar a chnámha</span>
<lb n="4609"/><span>tré mur do cheil sé gan aithrighe do dhénamh isna</span>
<lb n="4610"/><span>peacaighibh dúnmharbhtha do-rinne sé ar Úirias,</span>
<lb n="4611"/><span>agus an t-adhaltrannus do-rinne lena mhnaoi ar feadh</span>
<lb n="4612"/><span>naoi mí, nó gur fhoillsigh an fháidh Nathan le</span>
<lb n="4613"/><span>hordughadh Dé iad.  Isan dara háit labhraidh ar</span>
<lb n="4614"/><span>piantaibh na ngalar neimhneach do chuir Dia i</span>
<lb n="4615"/><span>ndíoghail na bpeacadh sin air.</span></p>
<lb n="4616"/>
<lb n="4617"/><p><span>Adeir an rígh-fháidh chédna, Psal.70, v.15,</span>
<lb n="4618"/><span>“do bhrígh nach bhfuil foghluim agam aigeóraidh</span>
<lb n="4619"/><span>mé do chumhacht,” quoniam non cognovi litteraturam</span>
<lb n="4620"/><span>introibo in potentias Domini.  Agus adeir</span>
<lb n="4621"/><span>sé isan tsailm 118, ver.99, ní, dar leat, atá conntrárdha</span>
<lb n="4622"/><span>dhó sin, .i. go rug sé barr tuigse ar lucht</span>
<lb n="4623"/><span>a oidis go hiomlán: super omnes docentes me</span>
<lb n="4624"/><span>intellexi.</span></p>
<lb n="4625"/>
<lb n="4626"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht annso, óir isan gcéd-áit</span>
<lb n="4627"/><span>tráchtaigh sé ar foghluim shaoghalta dhaonna agus</span>
<lb n="4628"/><span>dob fhíor dhó sin, óir is le haodhaireacht do chaith</span>
<lb n="4629"/><span>sé a aois leanbaidh go haois a fheardhacht.</span>
<lb n="4630"/><span>Isan dara háit labhraidh sé ar an bhfoghluim</span>
<lb n="4631"/><span>bheanus le hadhradh agus le moladh Dé, agus is annsin</span>
<lb n="4632"/><span>dorug sé buaidh ar a aos comhaimsire go hiomlán,</span></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="4633"/><p><span>mur is follus do gach aon dá meabhraighionn a</span>
<lb n="4634"/><span>shalma millse ró-dhiadha, óir an tan adeir sé</span>
<lb n="4635"/><span>introibo in potentias Domini, cuiridh i gcéill go</span>
<lb n="4636"/><span>ndénfaidh sé meabhrughadh agus midheamhuin ar</span>
<lb n="4637"/><span>mhíorbhuilibh agus ar mhór-ghníomha uile-chumachtacha</span>
<lb n="4638"/><span>Dé.</span></p>
<lb n="4639"/>
<lb n="4640"/><p><span>Adeir an rígh-fháidh cédna, Psal.115, v.2,</span>
<lb n="4641"/><span>“is brégach gach duine,” omnis homo mendax, agus</span>
<lb n="4642"/><span>más fíor sin ba brégach eision, agus cia chreidfeadh</span>
<lb n="4643"/><span>é?</span></p>
<lb n="4644"/>
<lb n="4645"/><p><span>Freagra: má bheir tú dod aire na briathra</span>
<lb n="4646"/><span>théid rompa sin mur dothug Iulianus easbocc</span>
<lb n="4647"/><span>Tholédo, ní bhfuighe tú brég ná mí-eagar isna</span>
<lb n="4648"/><span>briathra adeir an fháidh annso, óir adeir sé gurab</span>
<lb n="4649"/><span>i ndeithnios nó ann a árd-aigne adubhairt sé,</span>
<lb n="4650"/><span>omnis homo mendax, .i. is brégach gach duine.</span></p>
<lb n="4651"/>
<lb n="4652"/><p><span>AS LEABHAR NA SEAN-RÁITE.</span></p>
<lb n="4653"/>
<lb n="4654"/><p><span>Adeirthear, Proverb.,cap.26, v.4, “ná</span>
<lb n="4655"/><span>freagair amadán do réir a amadánacht d'eagla go</span>
<lb n="4656"/><span>mbeitheá féin cosmhuil ris,” ne respondeas stulto</span>
<lb n="4657"/><span>iuxta stultitiam suam, ne efficiaris ei similis; agus</span>
<lb n="4658"/><span>go dlúth 'na dhiaidh sin, ver. 5, adeir, “freagair</span>
<lb n="4659"/><span>amadán do réir a amadánacht, d'eagla go mbeith</span>
<lb n="4660"/><span>sé críonna ann a bharamhuil féin.”  Agus, dar</span>
<lb n="4661"/><span>leat, is contrárdha na ráitibh sin dá chéile.</span>
<lb n="4662"/></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="4663"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha.  Óir isan gcéd-áit</span>
<lb n="4664"/><span>adeir an t-úghdar diadha leat má labhrann amadán</span>
<lb n="4665"/><span>nó duine díthchéilligh briathra salacha gráineamhla</span>
<lb n="4666"/><span>leat gan freagra do thabhairt isna briathra cédna</span>
<lb n="4667"/><span>air, óir dob ionann sin agus aithris do dhénamh air.</span>
<lb n="4668"/><span>Agus adeir sé isan dara háit gur cóir freagra do</span>
<lb n="4669"/><span>thabhairt ar amadán, ní le aithris nó le athfhriotal</span>
<lb n="4670"/><span>do dhénamh ar a bhriathra, acht an uair</span>
<lb n="4671"/><span>adeir sé nó do-ní sé neithe aindlightheacha</span>
<lb n="4672"/><span>maslamhla i n-aghaidh Dé, gur cóir agus gur ceart a</span>
<lb n="4673"/><span>smachtughadh le bhuillighibh féin ar uairibh</span>
<lb n="4674"/><span>d'eagla calcughadh ann a mhí-bhésaibh díthchéilligh,</span>
<lb n="4675"/><span>agus sin do dhénamh, ní as spiorad díoghaltais,</span>
<lb n="4676"/><span>acht as caoin-dúthracht ghráidh Dé.</span></p>
<lb n="4677"/>
<lb n="4678"/><p><span>Adeir Solamh is úghdar don leabhar chédna,</span>
<lb n="4679"/><span>cap.30, v.2: “is ainbhfiosaigh mé ná duine ar</span>
<lb n="4680"/><span>bith agus ní bhfuil tuigse dhuine agam, níor fhoghluim</span>
<lb n="4681"/><span>mé eagna, agus níl eólus an reachta stiúrthaigheach</span>
<lb n="4682"/><span>agam”; agus adeir an t-ughdar cédna i Leabhar</span>
<lb n="4683"/><span>Ecclesiastes, cap.1, v.16, “féch go bhfuilim mór</span>
<lb n="4684"/><span>agus barr eagna agum ar an méid dotháinicc romham</span>
<lb n="4685"/><span>i Ierusalem.”  Ag so mur deir isan gcéd-áit:</span>
<lb n="4686"/><span>Stultissimus sum virorum et sapientia hominum</span>
<lb n="4687"/><span>non est mecum, non dicíci sapientiam et non novi</span>
<lb n="4688"/><span>disciplinam; isan dara háit: ecce magnus effectus</span>
<lb n="4689"/><span>sum et praecessi omnes sapientia qui fuerant ante</span>
<lb n="4690"/><span>me in Ierusalem.</span></p>
<lb n="4691"/>
<lb n="4692"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha óir tar cheann gur</span>
<lb n="4693"/><span>dearbhtha gurbh é Solamh ba húghdar do Leabhair</span></p>
</div>
<pb n="157"/>
<div><lb n="4694"/><p><span>na Seanráite, na gCainticibh, agus do leabhar Ecclesiastes,</span>
<lb n="4695"/><span>níl dearbha aguinn gurab é ba húghdar don</span>
<lb n="4696"/><span>dá chaibidil ndéighionaigh do Leabhar na Sean-ráite,</span>
<lb n="4697"/><span>agus ní chuirinn sin orra gan a bheith canónta,</span>
<lb n="4698"/><span>agus is maith an t-adhbhar conntabhairte nó amhruis</span>
<lb n="4699"/><span>atá aguinn do bhrígh go léighthear na focail so</span>
<lb n="4700"/><span>isan .30. caibidil do Leabhar na Sean-ráite; verba</span>
<lb n="4701"/><span>congregantis, filii Vomentis, .i. “briathra mhic</span>
<lb n="4702"/><span>Vomentis ag cruinniughadh.”  Agus i ttús na caibidile</span>
<lb n="4703"/><span>ndéighionaigh, verba Lamuelis regis, agus ní thig sin</span>
<lb n="4704"/><span>re Solamh.</span></p>
<lb n="4705"/>
<lb n="4706"/><p><span>AS LEABHAR ECCLESIASTES.</span></p>
<lb n="4707"/>
<lb n="4708"/><p><span>Deirthear i Leabhar Ecclesiastes, cap.3,</span>
<lb n="4709"/><span>v.19, gurab ionann críoch dona beatheadhaibh</span>
<lb n="4710"/><span>bhrúideamhla agus don duine, óir mur gheibhid sin</span>
<lb n="4711"/><span>bás go bhfaghann an duine bhás, agus go bhfuil</span>
<lb n="4712"/><span>anáil is gach cuid díobh, nach bhfuil ní ar bith</span>
<lb n="4713"/><span>isan duine nach bhfuil ionnta; agus 'na dhiaidh sin</span>
<lb n="4714"/><span>adeir “cia agá bhfuil 'fhios gur suas théid anam an</span>
<lb n="4715"/><span>duine agus gur síos théid anam an bheatheadhaigh?” -</span>
<lb n="4716"/><span>unus interitus est hominis et jumentorum et aequa</span>
<lb n="4717"/><span>utriusque conditio.  Sicut moritur homo, et illa</span>
<lb n="4718"/><span>moriuntur.  Similiter spirant omnia, et nihil habet</span>
<lb n="4719"/><span>homo jumento amplius ...  Quis novit si spiritus</span>
<lb n="4720"/><span>filiorum Adam ascendat sursum et spiritus jumentorum</span></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="4721"/><p><span>descendat deorsum?  Agus isan .12. caib.,</span>
<lb n="4722"/><span>v.7, don leabhar chédna, adeir sé: “filleadh an</span>
<lb n="4723"/><span>luaithreadh ar a thalamh féin ó ttáinicc, agus filleadh</span>
<lb n="4724"/><span>an spiorad ar Dhia ó ttáinicc”; revertatur pulvis in</span>
<lb n="4725"/><span>terram suam unde erat, et spiritus redeat ad Deum</span>
<lb n="4726"/><span>qui dedit illum.</span></p>
<lb n="4727"/>
<lb n="4728"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir isan gcéd-áit</span>
<lb n="4729"/><span>labhraidh an t-ughdar i bpearsuinn na ndaoine</span>
<lb n="4730"/><span>talmhuidhe do-bheir iad féin go hiomlán do</span>
<lb n="4731"/><span>dhroch-mhianaibh, agus léigios a n-aradha lena n-antoil,</span>
<lb n="4732"/><span>lér mhian gan pionús do bheith le fagháil ar son na</span>
<lb n="4733"/><span>ndroch-ghníomh ná tuarusdal maith síorruidhe do</span>
<lb n="4734"/><span>bheith le fagháil ar son na ndeagh-ghníomh.</span>
<lb n="4735"/><span>Agus isan dara háit labhraidh i bpearsainn na</span>
<lb n="4736"/><span>gcreidmheach bhfírénta.</span></p>
<lb n="4737"/>
<lb n="4738"/><p><span>AS LEABHAR ECCLESIASTICUS.</span></p>
<lb n="4739"/>
<lb n="4740"/><p><span>Deirthear i Leabhar Eccli., cap.40, v.29:</span>
<lb n="4741"/><span>“ar feadh do shaoghail, a mhic, ná bíodh easbhaidh</span>
<lb n="4742"/><span>ort, óir dob fhearr dhuit bás d'fhagháil ná bheith</span>
<lb n="4743"/><span>in-easbhaidh, fili, in tempore vitae tuae ne indigeas,</span>
<lb n="4744"/><span>melius est enim mori quam indigere.  Dar leat, tá</span>
<lb n="4745"/><span>so contrárdha do bhriathraibh Críosd ag Matha,</span>
<lb n="4746"/><span>cap.19, v.21, áit a n-abair: “Más mian leat a</span>
<lb n="4747"/><span>bheith iomlán, imghidh agus díol an méid atá agad,</span>
<lb n="4748"/><span>agus tabhair dona boicht é.”</span>
<lb n="4749"/></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="4750"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht anso, óir</span>
<lb n="4751"/><span>labhraidh an Scriptúir naomhtha isan gcéd-áit</span>
<lb n="4752"/><span>ar an dream leisgeamhuil mhainneachtnaigh an</span>
<lb n="4753"/><span>tsaoghail nach saothraighionn a mbeatha go ceart</span>
<lb n="4754"/><span>cneasda.  Isan dara háit labhraidh Críosd ar</span>
<lb n="4755"/><span>bhochtaibh ionnraice deóntacha an tsoisgéil lér</span>
<lb n="4756"/><span>mhian a bheith foirfe fíor-neartmhur isna subháilcibh</span>
<lb n="4757"/><span>Críosdamhla.</span></p>
<lb n="4758"/>
<lb n="4759"/><p><span>AS LEABHAR ISAIAIS, AN FHÁIDH.</span></p>
<lb n="4760"/>
<lb n="4761"/><p><span>Adeirthear i Leabhar Isaiais, cap.58, ver.1:</span>
<lb n="4762"/><span>“scread go hárd, ná coisg,” clama, ne cesses; agus</span>
<lb n="4763"/><span>adeir Pól, ad Ephes.,cap.4, v.31: “ná bíodh</span>
<lb n="4764"/><span>searbhus, fearg, miosgas, callóid ná dia-aithis ann</span>
<lb n="4765"/><span>ar measg.”</span></p>
<lb n="4766"/>
<lb n="4767"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht annso, óir ní</span>
<lb n="4768"/><span>hionann a bheith ag sgreadaigh ar Dhia ag iarraidh</span>
<lb n="4769"/><span>maitheamhnuis agus a bheith ag callóid le himreasan</span>
<lb n="4770"/><span>agus le círéib.</span></p>
<lb n="4771"/>
<lb n="4772"/><p><span>AS LEABHAR IEREMIAIS.</span></p>
<lb n="4773"/>
<lb n="4774"/><p><span>Adeirthear i Leabhar Ieremiais,cap.36, v.30,</span>
<lb n="4775"/><span>ag labhairt a n-aghaidh an rígh Ioachim, nach</span>
<lb n="4776"/><span>beith aon dá shliocht i gcathaoir ríghdha Dháibhídh</span>
<lb n="4777"/><span>go bráth: non erit ex eo qui sedeat super solium</span>
<lb n="4778"/><span>David.  Agus adeirthear, Lib.4 Regum, cap.24,</span>
<lb n="4779"/><span>v.5, gur hadhlacadh Ioachim i bhfochair a shinnsior</span>
<lb n="4780"/><span>agus gur ghabh a mhac Ioachim an ríghe ann a ionad.</span>
<lb n="4781"/></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="4782"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir tar cheann gur</span>
<lb n="4783"/><span>ghabh Ioachim ceart a athar ar an ríghe ní meastar</span>
<lb n="4784"/><span>go bhfuair sé í, do bhrígh nach raibh sé trí mhí</span>
<lb n="4785"/><span>féin go síthchánta ann a sheilbh an uair dotugadh</span>
<lb n="4786"/><span>i mbroid go Babilón é, mar aon lena mhuintir go</span>
<lb n="4787"/><span>hiomlán.  Agus ní raibh na hoighrighibh do</span>
<lb n="4788"/><span>tháinicc 'na dhiaidh 'na ríghthe, acht amháin go</span>
<lb n="4789"/><span>raibh cuid acu 'na n-árd-thaoisigh agus fó chíos cána</span>
<lb n="4790"/><span>ag ríghthibh na Persia.</span></p>
<lb n="4791"/>
<lb n="4792"/><p><span>AS LEABHAR EZECHIEL.</span></p>
<lb n="4793"/>
<lb n="4794"/><p><span>Adeirthear, cap.1, v.12, do Leabhar</span>
<lb n="4795"/><span>Ezechiel, ag trácht ar na ceithre beathadhaigh</span>
<lb n="4796"/><span>rún-ndiamhracha: “do-chuadar gach aon acu ar</span>
<lb n="4797"/><span>a n-aghaigh ar mbeith ag gluasacht, agus níor fhilliodar,”</span>
<lb n="4798"/><span>illuc gradiebantur, nec revertebantur cum ambularent.</span>
<lb n="4799"/><span>Agus isan .14. ver. don chaib. chédna adeir gur</span>
<lb n="4800"/><span>fhilliodar ar a n-ais go luath mur lasair thinntighe:</span>
<lb n="4801"/><span>et revertebantur in similitudinem fulguris corruscantis.</span></p>
<lb n="4802"/>
<lb n="4803"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht ar bith annso, óir</span>
<lb n="4804"/><span>is é ní ba mian leis an bhfáidh a chur i gcéill go</span>
<lb n="4805"/><span>raibh na beathadhaigh so comh umhal sin do Dhia</span>
<lb n="4806"/><span>nach bhféchadís 'na ndiaidh acht imtheacht go</span>
<lb n="4807"/><span>díthchiollach dúthrachtach ar a n-aghaidh do réir</span>
<lb n="4808"/><span>thola Dé, nó go ccoimhlíonadh gach ní ba mian</span></p>
</div>
<pb n="161"/>
<div><lb n="4809"/><p><span>leis a dhénamh dháibh, agus iar sin an uair ba mian</span>
<lb n="4810"/><span>a ngairm ar a n-ais go ttigidís go humhal leis</span>
<lb n="4811"/><span>an dúthracht agus leis an díthchioll cédna.</span></p>
<lb n="4812"/>
<lb n="4813"/><p><span>AS LEABHAR DHÁNIEL.</span></p>
<lb n="4814"/>
<lb n="4815"/><p><span>Deirthear ag Daniel, cap. 1, v. 21, gur</span>
<lb n="4816"/><span>mhair Daniel gusan gcéd-bhliadhain do fhlaithios</span>
<lb n="4817"/><span>ríghdha Chyruis: fuit autem Daniel usque ad</span>
<lb n="4818"/><span>annum primum Cyri regis; agus adeir irís, cap. 6,</span>
<lb n="4819"/><span>vers. 28, gur mhair sé go haimsir Dháriuis agus</span>
<lb n="4820"/><span>Chyruis an Persianach.  Gidh eadh adeir, cap. 10,</span>
<lb n="4821"/><span>vers. (1), gur isan treas bliadhain do fhlaithios</span>
<lb n="4822"/><span>Chyruis do fhoillsigh Dia a bhréithir dhó.</span></p>
<lb n="4823"/>
<lb n="4824"/><p><span>Freagra: nílid so contrárdha, óir ní chiallaighionn</span>
<lb n="4825"/><span>an chéd-áit go bhfuair Daniel bás isan gcéd-bhliadhuin</span>
<lb n="4826"/><span>do fhlaithios Chiruis acht go raibh i</span>
<lb n="4827"/><span>nglóir, i gceannus agus i n-onóir mhóir isan gcúirt</span>
<lb n="4828"/><span>ríghdha go n-uige sin, .i. ar feadh aimsire broide agus</span>
<lb n="4829"/><span>gér-dhaoirse na Iudaigheach isan mBabilóin, agus</span>
<lb n="4830"/><span>ní shuidhighionn sin go cinnte nárbh fhéidir dhó,</span>
<lb n="4831"/><span>iar bhfágbháil na cúirte ríghdha, a bheith beó go</span>
<lb n="4832"/><span>pribháideach dhá bhliadhain imeasg a mhuintire i</span>
<lb n="4833"/><span>Ierusalem, .i. gusan treas bliadhain do fhlaithios</span>
<lb n="4834"/><span>Chyruis.</span></p>
<lb n="4835"/>
<lb n="4836"/><p><span>Deirthear, Dan. cap.9, v.1, gurbha mac</span>
<lb n="4837"/><span>do Asuerus Darius: anno 1 Darii filii Assueri;</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="4838"/><p><span>agus deirthear contrárdha dhó sin, Lib. Esdrae</span>
<lb n="4839"/><span>cap.4, v.6, agus Lib.Estherae cap.1, v.1,</span>
<lb n="4840"/><span>gur fada i ndiaidh Dariuis dobhí Assuerus ann.</span></p>
<lb n="4841"/>
<lb n="4842"/><p><span>Níl contrárdhacht annso óir an uair goirthear</span>
<lb n="4843"/><span>mac Asueruis de is ionann sin agus a rádh gurbha</span>
<lb n="4844"/><span>mac do phrionnsa mhór é, óir níorbha hainm dílis</span>
<lb n="4845"/><span>pearsanta Asuerus acht ainm coitchionn do goirthí</span>
<lb n="4846"/><span>dona ríghthibh Médach mur goirthí Artaxerxes,</span>
<lb n="4847"/><span>.i. “buadhach,” do ríghthibh na Persia.</span></p>
<lb n="4848"/>
<lb n="4849"/><p><span>AS LEABHAR SOISGÉIL MHATHA.</span></p>
<lb n="4850"/>
<lb n="4851"/><p><span>Adeir Matha an soibhisgél, cap.3, v.4, ag</span>
<lb n="4852"/><span>trácht ar Eóin Baisde, gur lócusdigh agus mil fhidháin</span>
<lb n="4853"/><span>ba beatha ghnáthach dhó: esca autem ejus erat</span>
<lb n="4854"/><span>locustae et mel sylvestre.  Adeir 'na dhiaidh sin,</span>
<lb n="4855"/><span>cap.11, v.18, nach gcaitheadh bia ná deoch.</span></p>
<lb n="4856"/>
<lb n="4857"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir dobhí an bia agus</span>
<lb n="4858"/><span>an deoch do chaitheadh sé comh neamh-shubhstainteach</span>
<lb n="4859"/><span>agus sin nach mór nárbh ion-áirmhithe 'na mbia íad.</span></p>
<lb n="4860"/>
<lb n="4861"/><p><span>Adeir Críosd isan gcaibidil chédna so,</span>
<lb n="4862"/><span>vers. 5, lena apsdail gan dul i slighthibh na gcineadhachaibh</span>
<lb n="4863"/><span>ná isteach i gcathrachaibh na Samaritánach:</span>
<lb n="4864"/><span>in viam gentium ne abieritis et in civitates</span>
<lb n="4865"/><span>Samaritanorum ne intraveritis.  Gidh eadh, adeir</span>
<lb n="4866"/><span>sé 'na dhiaidh sin, cap.28, v.19, leó imtheacht agus</span>
<lb n="4867"/><span>an soisgél do theagusg dona cineadhachaibh uile:</span>
<lb n="4868"/><span>euntes docete omnes gentes.</span>
<lb n="4869"/></p>
</div>
<pb n="163"/>
<div><lb n="4870"/><p><span>Níl conntrárdhacht annso, óir ní i n-aon-aimsir</span>
<lb n="4871"/><span>amháin do chuir Críosd an dá aithne so.</span>
<lb n="4872"/><span>Óir isan gcéd-áit labhraidh leó an uair dobhídar go</span>
<lb n="4873"/><span>nuadh arna ttogha agus iad lag neamh-fhoirfe isna</span>
<lb n="4874"/><span>grásaibh, agus dá bhrígh sin ba riachtanus dáibh</span>
<lb n="4875"/><span>gan dul a bhfad uaidhe ná cúram cruaidh do chur</span>
<lb n="4876"/><span>orra, agus uime sin do chuir d'ualach orra tús a</span>
<lb n="4877"/><span>tteagaisg do dhénamh imeasg a muintire féin.</span>
<lb n="4878"/><span>Isan dara háit, iar n-eiséirghe Chríosd agus iar mbeith</span>
<lb n="4879"/><span>dona hapsdail líonta do ghrásaibh an Spioraid</span>
<lb n="4880"/><span>Naoimh, dothug dánacht dhiadha agus neart</span>
<lb n="4881"/><span>spioradálta dháibh, do chuir aithne orra an soisgél</span>
<lb n="4882"/><span>do theagasg dona cineadhachaibh uile: euntes</span>
<lb n="4883"/><span>docete omnes gentes.</span></p>
<lb n="4884"/>
<lb n="4885"/><p><span>Do chuir Críosd toirmeasg ar na hapsdail</span>
<lb n="4886"/><span>fó lorga aisdir nó slat mhaide d'iomchar ann a</span>
<lb n="4887"/><span>lámha: nolite possidere aurum ... neque virgam.</span>
<lb n="4888"/><span>Gidh eadh isan .6. caib. ag Marcus iarraidh orra</span>
<lb n="4889"/><span>gan aen-ní do thógbháil acht slat mhaide amháin.</span></p>
<lb n="4890"/>
<lb n="4891"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir tuigthear as an</span>
<lb n="4892"/><span>gcéd-áit le slatóig nár mhian leis ní ar bith dá</span>
<lb n="4893"/><span>laghad do chongnamh beatha corpardha do</span>
<lb n="4894"/><span>thabhairt leó dháibh, do bhrígh go raibh ceart</span>
<lb n="4895"/><span>acu ar a mbeatha d'fhagháil ón dream dá rabhdar</span>
<lb n="4896"/><span>ag teagusg an tsoisgéil: dignus est enim operarius</span>
<lb n="4897"/><span>mercede sua; agus isan áit i n-abair isan .6. caib.</span>
<lb n="4898"/><span>ag Marcus sed virgam tantum tuigthear le virga,</span>
<lb n="4899"/><span>nó le slait, na cumhachta dothug dáibh leis an</span></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="4900"/><p><span>soisgél do theagasg agus le cách do stiúradh: reges</span>
<lb n="4901"/><span>eos in virga ferrea.</span></p>
<lb n="4902"/>
<lb n="4903"/><p><span>Adeir Críosd ag Matha, cap.26, v.29: “ní</span>
<lb n="4904"/><span>ibhthe mé don fhíon so feasda nó go n-ibhe mé go</span>
<lb n="4905"/><span>nuadh é i ríghacht m'athar.”  Gidh eadh, Actorum</span>
<lb n="4906"/><span>cap.10, v.41, dearbhaidh an príomh-apsdal</span>
<lb n="4907"/><span>Peadar go raibh sé ag ithe agus ag ól 'na fhochair féin</span>
<lb n="4908"/><span>tar éis na heiséirghe: manducavimus et bibimus</span>
<lb n="4909"/><span>cum illo postquam resurrexit a mortuis.</span></p>
<lb n="4910"/>
<lb n="4911"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir tar cheann gur</span>
<lb n="4912"/><span>ibh Críosd fíon tar éis na heiséirghe, ní le riachtanus</span>
<lb n="4913"/><span>chum na nádúire do chothughadh ná dochum</span>
<lb n="4914"/><span>tarta do chosgadh do ibh é, mur do-rinne roimh</span>
<lb n="4915"/><span>bhás d'fhulang, acht mur chruthughadh cinnte ar</span>
<lb n="4916"/><span>fhírinne a eiséirghe.</span></p>
<lb n="4917"/>
<lb n="4918"/><p><span>AS SOISGÉL LÚCÁIS.</span></p>
<lb n="4919"/>
<lb n="4920"/><p><span>Adeir Críosd, Lucae, cap.2, v.24, go ttáinicc</span>
<lb n="4921"/><span>féin le mórán do mhilleadh agus le mórán d'athbheódhadh.</span>
<lb n="4922"/><span>Gidh eadh adeir sé irís, cap.9, ver.56,</span>
<lb n="4923"/><span>nach ttáinicc chum anmaibh do mhilleadh acht dá</span>
<lb n="4924"/><span>slánughadh: Filius Hominis non venit animas</span>
<lb n="4925"/><span>perdere, sed salvare.</span></p>
<lb n="4926"/>
<lb n="4927"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir an uair adeir sé</span>
<lb n="4928"/><span>isan gcéd-áit ecce positus est hic in ruinam et in</span>
<lb n="4929"/><span>resurrectionem multorum, ní mian leis a chur i</span></p>
</div>
<pb n="165"/>
<div><lb n="4930"/><p><span>gcéill go raibh sé féin 'na adhbhar millte ag aon-nduine,</span>
<lb n="4931"/><span>acht go ttáinicc as mailís na muintire nár</span>
<lb n="4932"/><span>chreid é go raibh go teagmhaisioch 'na ocáid millte</span>
<lb n="4933"/><span>acu.</span></p>
<lb n="4934"/>
<lb n="4935"/><p><span>Dar leat atá Matha agus Lúcás contrárdha dhá</span>
<lb n="4936"/><span>chéile i bhfaisnéis chraobha geinealaigh an tSlánaightheóra,</span>
<lb n="4937"/><span>óir adeir Matha, cap.1, ver.16, gurbha</span>
<lb n="4938"/><span>mac do Iacób Ióseph: Iacob autem genuit Ioseph</span>
<lb n="4939"/><span>virum Mariae de qua natus est Iesus; agus adeir</span>
<lb n="4940"/><span>Lúcás gurbha mac do Heli nó do Ioachim é.</span></p>
<lb n="4941"/>
<lb n="4942"/><p><span>Freagra: níl contrárdhacht ar bith annso, óir</span>
<lb n="4943"/><span>do réir mur deirid na haithreacha naomhtha</span>
<lb n="4944"/><span>gurbha mac nádúrtha do Iacób é agus mac Heli do</span>
<lb n="4945"/><span>réir an dlighe dobhí an uair sin ann, filius legalis.</span>
<lb n="4946"/><span>Óir dobhí dlighe an tan sin ag na Iudaighibh, an</span>
<lb n="4947"/><span>uair do-ghéubhadh dearbhbhráthair bás gan oighre</span>
<lb n="4948"/><span>an dearbhráthair eile do phósadh a mhná léna</span>
<lb n="4949"/><span>shliocht do mhúsgladh, agus do-bheirdís oighriocht agus</span>
<lb n="4950"/><span>sloinne an dearbhbhráthar mhairbh ar an mac do</span>
<lb n="4951"/><span>gheineadh an dearbhbhráthair beó as an bpósadh</span>
<lb n="4952"/><span>sin, agus uime sin ghoirios Lúcás “mac Heli” do</span>
<lb n="4953"/><span>Ióseph, óir dofuair Heli bás gan sliocht iar mbeith</span>
<lb n="4954"/><span>pósdaigh dhó, agus do phós Iacób ba dearbhbhráthair</span>
<lb n="4955"/><span>uchta nó bruinne dhó (frater uterinus) a bhantreabhach,</span>
<lb n="4956"/><span>ór geineadh Ióseph.  Agus measuim</span>
<lb n="4957"/><span>nach bhfuil freagra is fearr ná is fírinnigh ná so</span>
<lb n="4958"/><span>le tabhairt ar an áit so.</span>
<lb n="4959"/></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="4960"/><p><span>AS SOISGÉL EÓIN.</span></p>
<lb n="4961"/>
<lb n="4962"/><p><span>Adeir Críosd ag Eóin, cap.5, v.31: “má</span>
<lb n="4963"/><span>bheirim féin teisd orum níl mo theisd fírinneach;</span>
<lb n="4964"/><span>si ego testimonium perhibeo de meipso testimonium</span>
<lb n="4965"/><span>meum non est verum.  Gidh eadh adeir sé irís isan</span>
<lb n="4966"/><span>.8. caibidil: “má bheirim teisd orum féin tá mo</span>
<lb n="4967"/><span>theisd fírinneach.”</span></p>
<lb n="4968"/>
<lb n="4969"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir ní i n-aon-chéill</span>
<lb n="4970"/><span>amháin labhrus Críosd isan dá áit so, óir isan gcéd-áit</span>
<lb n="4971"/><span>labhraidh ar a theisd féin go haonaránach air</span>
<lb n="4972"/><span>féin; agus isan dara háit labhraidh ar a theisd</span>
<lb n="4973"/><span>féin agus ar a fhírinne do bheith cruthaighthe le teisd</span>
<lb n="4974"/><span>an Athar Síorruidhe, amhuil agus mur déuradh, “tigim</span>
<lb n="4975"/><span>libh nach inchreidthe teisd aonaránach aon-nduine</span>
<lb n="4976"/><span>air féin, gidh eadh tá mo theisd-se fírinneach oram</span>
<lb n="4977"/><span>féin, do bhrígh nach teisd aonaránach í acht mo</span>
<lb n="4978"/><span>theisd féin mar aon le teisd m'Athar.”</span></p>
<lb n="4979"/>
<lb n="4980"/><p><span>Adeir Críosd, cap.11, v.4, nár ghalar báis</span>
<lb n="4981"/><span>dobhí ar Lazarus: infirmitas haec non est ad</span>
<lb n="4982"/><span>mortem; gidh eadh adeir sé féin isan gcaibidil</span>
<lb n="4983"/><span>chédna, vers.14, go bhfuar Lazarus bás: Lazarus</span>
<lb n="4984"/><span>mortuus est.</span></p>
<lb n="4985"/>
<lb n="4986"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir isan gcéd-áit</span>
<lb n="4987"/><span>tuigthear an bás coitcheann ann a gcomhnuigheann</span>
<lb n="4988"/><span>cách go lá an bhreitheamhnuis mhóir, mur deir</span>
<lb n="4989"/><span>S. Aug., de Consens. Evangelistarum, cap.79, agus</span>
<lb n="4990"/><span>níorbh ionann sin agus bás Lazaruis, óir ba iontsamhuil</span></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="4991"/><p><span>do shuan fhada a bhás óir do músgladh</span>
<lb n="4992"/><span>dochum uile-chumhachta Mhic Dé d'fhoillsiughadh</span>
<lb n="4993"/><span>é, mur deir féin isan áit chédna, ver.11: Lazarus</span>
<lb n="4994"/><span>amicus noster dormit, sed vado ut a somno excitem</span>
<lb n="4995"/><span>eum.</span></p>
<lb n="4996"/>
<lb n="4997"/><p><span>Adeir Críosd, ibidem, cap.15, ver.15:</span>
<lb n="4998"/><span>“d'innis mé díbh gach uile ní dá gcualaidh mé óm</span>
<lb n="4999"/><span>Athair, omnia quae audivi a patre meo nota feci</span>
<lb n="5000"/><span>vobis; gidh eadh adeir sé leó, cap.16: “atá mórán</span>
<lb n="5001"/><span>agum re rádh ribh nach féidir libh 'iomchar anois”:</span>
<lb n="5002"/><span>adhuc multa habeo vobis dicere, quae non potestis</span>
<lb n="5003"/><span>portare modó.</span></p>
<lb n="5004"/>
<lb n="5005"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir mur deir S.</span>
<lb n="5006"/><span>Chrisostom, labhraidh Críosd isan gcéd-áit ar gach</span>
<lb n="5007"/><span>ní dár bhean ris na hapsdail agus rena gcúram anna</span>
<lb n="5008"/><span>bpearsannaibh féin.  Isan dara háit labhraidh</span>
<lb n="5009"/><span>ar neithibh do bhean re staid agus re stiúradh na</span>
<lb n="5010"/><span>hEaguilse go deireadh an tsaoghail, agus is uime sin</span>
<lb n="5011"/><span>adeir, ag trácht ar an Spiorad Naomh, cap.14, v.</span>
<lb n="5012"/><span>26: Ille vos docebit omnia.</span></p>
<lb n="5013"/>
<lb n="5014"/><p><span>Adeirthear, cap.9, v.29: “ní feas dúinn</span>
<lb n="5015"/><span>cia hé so ná cia ó ttáinicc,” nescimus hunc unde</span>
<lb n="5016"/><span>sit; agus cap.7, v.27, adeirthear: hunc scimus</span>
<lb n="5017"/><span>unde sit.</span></p>
<lb n="5018"/>
<lb n="5019"/><p><span>Níl contrárdhacht annso óir labhraidh an chéd-áit</span>
<lb n="5020"/><span>ar theachtaireacht Chríosd agus ar an ughdarrás</span>
<lb n="5021"/><span>lé ttáinicc, agus labhraidh an dara háit ar thír agus ar</span>
<lb n="5022"/><span>athardhacht an tSlánaightheóra.</span>
<lb n="5023"/></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="5024"/><p><span>AS LEABHAR GHNÍOMHARTHA NA NAPSDAL.</span></p>
<lb n="5025"/>
<lb n="5026"/><p><span>Adeir Lúcás, Actor.cap.1, v.(1): “do</span>
<lb n="5027"/><span>labhair mé, ó a Theophile, ar gach ní dá ndearnaidh</span>
<lb n="5028"/><span>agus dár theaguis Íosa ó thús go lá a dheasgabhála,”</span>
<lb n="5029"/><span>sermonem feci de omnibus, ó Theopile, quae coepit</span>
<lb n="5030"/><span>Iesus facere et docere usque in diem quo ...</span>
<lb n="5031"/><span>assumptus est a nobis; gidh eadh adeir Eóin isan</span>
<lb n="5032"/><span>gcaibidil ndéighionaigh dá shoisgél go ndearnaidh</span>
<lb n="5033"/><span>Críosd mórán eile, agus dá mbeithdís sgríobhtha go</span>
<lb n="5034"/><span>mbeith nísa mhó leabhar orra ná dob fhéidir leis</span>
<lb n="5035"/><span>an domhan a chongbháil: sunt et alia multa, quae</span>
<lb n="5036"/><span>fecit Iesus, quae si scriberentur per singula, nec</span>
<lb n="5037"/><span>ipsum arbitror mundum capere posse eos, qui</span>
<lb n="5038"/><span>scribendi sunt, libros.</span></p>
<lb n="5039"/>
<lb n="5040"/><p><span>Níl contrárdhacht ar bith annso, óir ní abair</span>
<lb n="5041"/><span>Lúcás gur sgríobh sé féin an t-iomlán do ghníomhartha</span>
<lb n="5042"/><span>agus do theagaisg Chríosd, acht na neithe is</span>
<lb n="5043"/><span>prionsapálta do-rinne agus do theagaisg sé, agus labhraidh</span>
<lb n="5044"/><span>Eóin ar an iomlán.</span></p>
<lb n="5045"/>
<lb n="5046"/><p><span>Isan .15.caib.v.19, adeir na hapsdail iar</span>
<lb n="5047"/><span>gcruinniughadh dáibh i bhfochair a chéile: “do-chítear</span>
<lb n="5048"/><span>don Spiorad Naomh agus dúinne,” ar siad, “furfhógradh</span>
<lb n="5049"/><span>do thabhairt daoibh nó toirmeasg do</span>
<lb n="5050"/><span>chur oraibh, um fheóil iodhbhartha dona híodhail</span>
<lb n="5051"/><span>do bhlas”; gidh eadh adeir Pól 1 ad Thimot.</span>
<lb n="5052"/><span>4 cap.,ver.1 sq., go ttiucfadh i ndeireadh na</span>
<lb n="5053"/><span>n-aimsir daoine do thréigfeadh an creideadh, do-bhéuradh</span></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="5054"/><p><span>a n-aire ar spioradaibh earráide agus</span>
<lb n="5055"/><span>d'fhoghluim dheamhnaidh, ag aithris bhrécc le</span>
<lb n="5056"/><span>saobh-chrábhadh, agá mbiaidh consiais scrupalta,</span>
<lb n="5057"/><span>a' toirmiosg pósa agus ar bhiaibh do chruthaigh Dia:</span>
<lb n="5058"/><span>in novissimis temporibus discedent quidam a fide,</span>
<lb n="5059"/><span>attendentes spiritibus erroris, et doctrinis daemoniorum,</span>
<lb n="5060"/><span>in hypocrisi loquentium mendacium, et</span>
<lb n="5061"/><span>cauteriatam habentium suam conscientiam, prohibentium</span>
<lb n="5062"/><span>nubere, abstinere a cibis quos Deus</span>
<lb n="5063"/><span>creavit.</span></p>
<lb n="5064"/>
<lb n="5065"/><p><span>Nílid so contrárdha dhá chéile, óir ní abair an</span>
<lb n="5066"/><span>t-apsdal go coitcheann gur léighionn deamhnaidh</span>
<lb n="5067"/><span>gan bia áirighthe gach am do chaitheamh, acht</span>
<lb n="5068"/><span>gan a gcaitheamh le saobh-chrábhadh, ag meas go</span>
<lb n="5069"/><span>mbeith neamh-ghlan ó nádúir nó go mbeith arna</span>
<lb n="5070"/><span>cruthughadh .i. ó dhroch-dhia nó ón diabhal, mur</span>
<lb n="5071"/><span>do theaguisg lucht leanamhna Shímóin Mágus, na</span>
<lb n="5072"/><span>Saturníni, na Haebioníti, na Marcionití, agus na</span>
<lb n="5073"/><span>Manichéibh.  Gidh eadh ní léighionn diablaidh,</span>
<lb n="5074"/><span>acht naomhtha, trosgadh do dhénamh ar biaibh</span>
<lb n="5075"/><span>áirighthe le spiorad umhlacht agus aithrighe, ar</span>
<lb n="5076"/><span>aithris Eóin Baisde.</span></p>
<lb n="5077"/>
<lb n="5078"/><p><span>AS ÉIPISTILIBH PHÓIL AGUS NA NAPSDAL EILE.</span></p>
<lb n="5079"/>
<lb n="5080"/><p><span>Adeir Pól 1 ad Corinth. cap.1, vers.17:</span>
<lb n="5081"/><span>“Ní chum baisde cháich do cuireadh misi ó Chríosd</span>
<lb n="5082"/><span>acht chum an tsoisgéil do theagasg; gidh eadh</span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="5083"/><p><span>adeir Críosd ag Matha, cap. ultimo: “imghidh a'</span>
<lb n="5084"/><span>teagasg an tsoisgéil dona cineadhachaibh uile”:</span>
<lb n="5085"/><span>euntes docete omnes gentes, babtisantes, etc.</span></p>
<lb n="5086"/>
<lb n="5087"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir an uair adeir</span>
<lb n="5088"/><span>Pól: non misit me Christus baptisare sed evangelisare,</span>
<lb n="5089"/><span>tuigthear nach chum baisde do dhénamh</span>
<lb n="5090"/><span>do chuir Críosd go prionsapálta é, acht chum teagaisg.</span>
<lb n="5091"/><span>Agus is uime sin adeir an Chomhuirle</span>
<lb n="5092"/><span>Thrionda leis na heasbuicc go bhfuil d'fhiachaibh</span>
<lb n="5093"/><span>orra a bheith ag seanmóir dona Críosdaighibh.</span></p>
<lb n="5094"/>
<lb n="5095"/><p><span>Adeir Pól gurab éigion dúinne uile dul do</span>
<lb n="5096"/><span>láthair an Tiaghearna le condus do thabhairt ann</span>
<lb n="5097"/><span>ar ngníomhartha olca agus maithe.  Ag so mur deir,</span>
<lb n="5098"/><span>2 ad Corinth. cap.5, v.10: omnes nos manifestari</span>
<lb n="5099"/><span>oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque</span>
<lb n="5100"/><span>propria corporis prout gessit, sive bonum, sive</span>
<lb n="5101"/><span>malum.  Gidh eadh adeir Dáibhídh Rígh, Psal.1,</span>
<lb n="5102"/><span>v.5, nach n-éireóchaidh na ciontaigh chum</span>
<lb n="5103"/><span>breitheamhnuis, ná na peacaigh i gcomhuirle na</span>
<lb n="5104"/><span>bhfírén: non resurgent impii in iudicio neque</span>
<lb n="5105"/><span>peccatores in concilio iustorum.</span></p>
<lb n="5106"/>
<lb n="5107"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir is é ní is mian leis</span>
<lb n="5108"/><span>an rígh-fháidh a chur i gcéill go rachaidh an breitheamhnus</span>
<lb n="5109"/><span>i n-aghaidh na n-andlightheach sin, id</span>
<lb n="5110"/><span>est, causa cadent, agus fós nach imeasg na bhfírén</span>
<lb n="5111"/><span>bhias a n-áit an lá sin.</span></p>
<lb n="5112"/>
<lb n="5113"/><p><span>Adeir Pól,.i.ad Tim. cap.2, v.11-12 leis</span></p>
</div>
<pb n="171"/>
<div><lb n="5114"/><p><span>na mnáibh bheith 'na ttocht ag foghluim, agus nár</span>
<lb n="5115"/><span>fhuiling dháibh a bheith ag teagusg: Mulier in</span>
<lb n="5116"/><span>silentio discat. ...  Docere autem mulieri non</span>
<lb n="5117"/><span>permitto; gidh eadh adeir an t-apsdal cédna, ag</span>
<lb n="5118"/><span>sgríobhadh chum Tituis, cap.2, v.3, le sean-mhnáibh</span>
<lb n="5119"/><span>teagusg a dhénamh go maith: Anus</span>
<lb n="5120"/><span>similiter ... bene docentes.</span></p>
<lb n="5121"/>
<lb n="5122"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir an uair chuirios</span>
<lb n="5123"/><span>an t-apsdal toirmeasg ar na mnáibh a bheith ag</span>
<lb n="5124"/><span>teagasg, ar theagasg puiblidhe labhrus, óir isan</span>
<lb n="5125"/><span>dara háit iarraidh orra neithe maithe tairbheacha</span>
<lb n="5126"/><span>le briathra agus le siomplaidhe do mhúnadh dá</span>
<lb n="5127"/><span>muintir aen-tighe.</span></p>
<lb n="5128"/>
<lb n="5129"/><p><span>Adeir Pól go dána seasmhach, 2. Timoth.,</span>
<lb n="5130"/><span>cap.4, v.8, go bhfuil coróin do réir cheirt i ttaisge</span>
<lb n="5131"/><span>'na chuinne, bhérus an Tiaghearna tá 'na bhreitheamh</span>
<lb n="5132"/><span>cheart an lá ód dó.  Gidh eadh, dar leat,</span>
<lb n="5133"/><span>tá sin contrárdha do Ecclesiastes, cap.9, v.1,</span>
<lb n="5134"/><span>áit i n-abair nach feas don duine an díol fuaith é</span>
<lb n="5135"/><span>nó gráidh: nescit homo utrum amore vel odio</span>
<lb n="5136"/><span>dignus est.</span></p>
<lb n="5137"/>
<lb n="5138"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir is fíor nach feas</span>
<lb n="5139"/><span>dúinn go nádúrtha an díol fuaith nó gráidh sinn i</span>
<lb n="5140"/><span>láthair an Tiaghearna, ní nach gcuirionn toirmeasg</span>
<lb n="5141"/><span>ar neoch fios d'fhagháil go haonaránach le</span>
<lb n="5142"/><span>foillsiughadh dhiadha, mur fuair Pól an uair</span></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="5143"/><p><span>adubhairt: reposita est mihi corona iustitiae, quam</span>
<lb n="5144"/><span>reddet mihi Dominus in illa die iustus iudex.</span></p>
<lb n="5145"/>
<lb n="5146"/><p><span>Adeir Pól, 2 ad Timoth.,cap.4, v.2:</span>
<lb n="5147"/><span>“iomaird, guidh agus imdhearg lochtaighibh cháich le</span>
<lb n="5148"/><span>foighid ró-mhóir,” argue, obsecra, increpa in omni</span>
<lb n="5149"/><span>patientia.  Gidh eadh, adeir le Títus, cap.2, v.15,</span>
<lb n="5150"/><span>a n-imdheargadh le lán-chumhacht: argue cum</span>
<lb n="5151"/><span>omni imperio.</span></p>
<lb n="5152"/>
<lb n="5153"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir mur bhí Timotheus</span>
<lb n="5154"/><span>níba teasaigh go nádúrtha iná Titus, dobhí</span>
<lb n="5155"/><span>ro-shuaimhneach, dob áil leis teas aoin acu do</span>
<lb n="5156"/><span>chlaochló agus miotal an fhir ro-shocair do mhúsgladh,</span>
<lb n="5157"/><span>óir bí beagán tineadh go minic riachtanach ag</span>
<lb n="5158"/><span>an teagasg soisgélta.</span></p>
<lb n="5159"/>
<lb n="5160"/><p><span>Adeir Pól,ad Rom., cap.7, v.8, nach féidir</span>
<lb n="5161"/><span>leis na neithe is mian leis a dhénamh: velle</span>
<lb n="5162"/><span>adiacet mihi, perficere autem non invenio; gidh</span>
<lb n="5163"/><span>eadh, adeir an t-apsdal cédna, ad Philip. 4,</span>
<lb n="5164"/><span>v.13, gur féidir leis gach aon-ní a dhénamh le</span>
<lb n="5165"/><span>cumhachta an té neartaighios é.</span></p>
<lb n="5166"/>
<lb n="5167"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir is an gcéd-áit</span>
<lb n="5168"/><span>labhraidh air féin gan congnamh diadha na ngrás</span>
<lb n="5169"/><span>do bheith aige, isan dara háit labhraidh air féin</span>
<lb n="5170"/><span>an tan dobhí arna neartughadh leis na grásaibh.</span></p>
<lb n="5171"/>
<lb n="5172"/><p><span>Adeir Pól, ad Hebr.cap.9, v.4, go raibh</span>
<lb n="5173"/><span>soitheach beag óir ann a raibh manna agus lorga nó</span></p>
</div>
<pb n="173"/>
<div><lb n="5174"/><p><span>maide Araóin mar aon re dhá chlár an tiomanta i</span>
<lb n="5175"/><span>n-Áirc an Chonnartha; gidh eadh léighthear, Lib.3</span>
<lb n="5176"/><span>Reg.,cap.8, v.9, nach raibh isan áirc acht an dá</span>
<lb n="5177"/><span>chlár chloiche do chuir Maoise i nÓreib innte.</span></p>
<lb n="5178"/>
<lb n="5179"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir ní tuigthear as</span>
<lb n="5180"/><span>briathra Phóil, labhrus do réir chanamhna na</span>
<lb n="5181"/><span>n-Eabhraighach, go raibh an soitheach nó an lorga</span>
<lb n="5182"/><span>sin istigh isan Áirc acht go rabhdar sínte ar an</span>
<lb n="5183"/><span>taobh amuich léithe: hebraismus enim est quo saepe</span>
<lb n="5184"/><span>“in” ponitur pro “cum” vel pro “iuxta.”</span></p>
<lb n="5185"/>
<lb n="5186"/><p><span>Adeir Sém., cap.1, v.13, nach gcuirionn</span>
<lb n="5187"/><span>Dia cathughadh ar aon-nduine: Deus neminem</span>
<lb n="5188"/><span>tentat; gidh eadh adeirthear, Gen., cap.22, v.1:</span>
<lb n="5189"/><span>tentavit Deus Abraham.</span></p>
<lb n="5190"/>
<lb n="5191"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir is ar chathughadh</span>
<lb n="5192"/><span>mhealltach labhrus an t-apsdal, agus ar fhromhadh</span>
<lb n="5193"/><span>nó ar cruthadh dheagh-mhiotail Ábrahaim labhrus</span>
<lb n="5194"/><span>an dara háit so.</span></p>
<lb n="5195"/>
<lb n="5196"/><p><span>AS LEABHAR APOCALIPS.</span></p>
<lb n="5197"/>
<lb n="5198"/><p><span>An tan áirmhithear an dream do gach</span>
<lb n="5199"/><span>treibh dobhí arna ttogha agus ar a raibh comharthaigh</span>
<lb n="5200"/><span>i leabhar na tTaisbéntaibh, cap.7, v.4, ní háirmhithear</span>
<lb n="5201"/><span>aon-nduine do threibh Dain ná do threibh</span></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="5202"/><p><span>Ephraim: audivi numerum signatorum, centum</span>
<lb n="5203"/><span>quadraginta quattuor millia signati ex omni tribu</span>
<lb n="5204"/><span>filiorum Israel.</span></p>
<lb n="5205"/>
<lb n="5206"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir is uime nach</span>
<lb n="5207"/><span>ttráchtar ar threibh Dan (do réir mur deir na</span>
<lb n="5208"/><span>naoimh-aithriocha Ireneus, Ambro., Augus.,) do</span>
<lb n="5209"/><span>bhrígh go leanfaidh a n-urmhór an t-Antichríosd</span>
<lb n="5210"/><span>thiocfus ar an treibh chédna sin.  Ní háirmhíthear</span>
<lb n="5211"/><span>treibh Ephraim óir is ionann í agus treibh Ióseiph ba</span>
<lb n="5212"/><span>athair dhó.</span></p>
<lb n="5213"/>
<lb n="5214"/><p><span>Adeir Dia isan leabhar chédna, cap.22,</span>
<lb n="5215"/><span>v.11: “gibé tá le holc bíodh mur sin go fóill, agus</span>
<lb n="5216"/><span>gibé atá i salchar salaigheadh sé go fóill;” gidh</span>
<lb n="5217"/><span>eadh adeirthear, Ecclesias., cap.15, v.21: “níor</span>
<lb n="5218"/><span>chuir Dia aithne ar aon-nduine olc do dhénamh agus ní</span>
<lb n="5219"/><span>thug fós uain chum peacaidh d'aon-nduine”:</span>
<lb n="5220"/><span>nemini mandavit Deus impie agere, et nemine dedit</span>
<lb n="5221"/><span>spatium peccandi.</span></p>
<lb n="5222"/>
<lb n="5223"/><p><span>Níl contrárdhacht annso, óir an uair adeir isan</span>
<lb n="5224"/><span>gcéd-áit: qui nocet noceat adhuc, et qui in sordibus</span>
<lb n="5225"/><span>est sordescat adhuc, cuiridh i gcéill gur fhág sé toil</span>
<lb n="5226"/><span>shaor ag gach aon-duine, olc agus maith, nó go ttigidh</span>
<lb n="5227"/><span>féin le tuarusdal chum gach aoin do réir mur</span>
<lb n="5228"/><span>shaothreóchus uaidhe, do réir mur gheallus féin,</span>
<lb n="5229"/><span>Apocalip, cap.22, v.11: ecce ego venio, merces mea</span>
<lb n="5230"/><span>mecum est, reddere unicuique secundum opera sua.</span>
<lb n="5231"/></p>
</div>
<pb n="175"/>
<div><lb n="5232"/><p><span>TRÁCHTA ATHGHEARR AR GACH AISDRIUGHADH</span>
<lb n="5233"/><span>AGUS AR GACH IOMPÓDH</span>
<lb n="5234"/><span>DÁ NDEARNADH AR AN SCRIPTÚIR</span>
<lb n="5235"/><span>AS NA PRÍOMH-THEANGTHAIBH ANN</span>
<lb n="5236"/><span>AR SGRÍOBHADH AR TTÚS LEIS NA</span>
<lb n="5237"/><span>PRÍOMH-ÚGHDAIR É.</span></p>
<lb n="5238"/>
<lb n="5239"/><p><span>AN CÉD-ALT.</span></p>
<lb n="5240"/>
<lb n="5241"/><p><span>Tar éis tráchtadh go hathghearr nó go cuimeartha</span>
<lb n="5242"/><span>ar úghdair, ar ughdarrás, ar uimhir, agus ar chosbóir</span>
<lb n="5243"/><span>chinnte gach leabhair don Scriptúir fó leith, is</span>
<lb n="5244"/><span>oirchios dúinn faisnéis athchumair mur an gcédna</span>
<lb n="5245"/><span>do thabhairt ar gach iompódh agus ar gach aisdriughadh</span>
<lb n="5246"/><span>dá ndearnadh air as na teangtha ann ar thoil</span>
<lb n="5247"/><span>leis an Spiorad Naomh a thabhairt síos dona</span>
<lb n="5248"/><span>príomh-scríobaibh naomhtha lér sgríobhadh ar</span>
<lb n="5249"/><span>ttús gach leabhar dhe, mur atá an Eabhrais, an</span>
<lb n="5250"/><span>Chaldaiic agus an Ghrégis, ann ar sgríobhadh ar ttús</span>
<lb n="5251"/><span>é, agus adeirid fós úghdair bharantámhla gur isan</span>
<lb n="5252"/><span>Laidin ro sgríobh Pól a éipistil chum na</span>
<lb n="5253"/><span>Romhánach.</span></p>
<lb n="5254"/>
<lb n="5255"/><p><span>Gidh eadh, is don téx Laidne go sunnradhach</span>
<lb n="5256"/><span>goirthear anois an Vulgát nó an téx coitcheann,</span>
<lb n="5257"/><span>atá toghtha ionghlaca ag cách go coitcheann, do</span>
<lb n="5258"/><span>bhrígh gurab é is fearr do ceartaigheadh, agus gurab</span></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="5259"/><p><span>ann is mó dobhí cúram na hEagailse le barr mór</span>
<lb n="5260"/><span>ar mhíle bliadhain anois.</span></p>
<lb n="5261"/>
<lb n="5262"/><p><span>Tá dhá cheisd le chur annso do thaobh an text</span>
<lb n="5263"/><span>Eabhraighach: an chéd-cheisd fhiafraighios ann é</span>
<lb n="5264"/><span>an text cédna do sgríobh Maoise agus na fáidhibh atá</span>
<lb n="5265"/><span>arna sheachadadh ó láimh go láimh ó a n-aimsiribh</span>
<lb n="5266"/><span>sin gus anois; an dara ceisd fhiafraighios an</span>
<lb n="5267"/><span>bhfuil an text cédna arna thruailliughadh comh</span>
<lb n="5268"/><span>mór agus comh gráineamhail agus sin nach fiú é chreideamhain</span>
<lb n="5269"/><span>ná ughdarrás ar bith d'fhagháil isan</span>
<lb n="5270"/><span>Eaglais anois.</span></p>
<lb n="5271"/>
<lb n="5272"/><p><span>Deirid aroile dona húghdair gurbha hí cédfaidh</span>
<lb n="5273"/><span>Bhasil naomhtha ann a eipistil dochum</span>
<lb n="5274"/><span>Chilo gur cailleadh an Scriptúir go hiomlán,</span>
<lb n="5275"/><span>nó gur loisgeadh é, mar aon le teampall</span>
<lb n="5276"/><span>mór Ierusalem, an tan do scriosadh agus do hairgeadh</span>
<lb n="5277"/><span>an chathair sin agus tugadh a háitigheóirigh i mbroid</span>
<lb n="5278"/><span>go Babilóne.  Ag so mur deir Basil: hic campus</span>
<lb n="5279"/><span>in quo, secessu facto, Esdras omnes divinos libros</span>
<lb n="5280"/><span>ex mandato Dei eructavit, .i. “ar bhfagháil uaine</span>
<lb n="5281"/><span>uaignis dó, ag so an machaire ann ar bhrúcht</span>
<lb n="5282"/><span>Esdras le hordugh Dé as a mheabhair féin leabhra</span>
<lb n="5283"/><span>an Scriptúir go hiomlán”; agus tar cheann go n-abraid</span>
<lb n="5284"/><span>aroile gurbha hí sin cédfaidh Thertulian</span>
<lb n="5285"/><span>Ireneuis agus Chlemens ó Alexandria, níl cruthughadh</span>
<lb n="5286"/><span>follusach ar bith acu lena dheimhniughadh, agus</span>
<lb n="5287"/><span>dá bhrígh sin measaid na hughdair is barántamhla</span>
<lb n="5288"/><span>nach ttig an chédfaidh so le fírinne.</span>
<lb n="5289"/></p>
</div>
<pb n="177"/>
<div><lb n="5290"/><p><span>Agus is móide is inchreidthe sin do bhrígh nach</span>
<lb n="5291"/><span>bhfuil d'úghdarrás dá suidhiughadh acht leabhar</span>
<lb n="5292"/><span>folaightheach nó Apocripheach, .i. an ceathramhadh</span>
<lb n="5293"/><span>leabhar dona Macabéibh ag nach bhfuil ughdarrás</span>
<lb n="5294"/><span>ar bith i n-Eaglais Dé, ar mbeith líonta dhó do</span>
<lb n="5295"/><span>mhion-sgélta fábhuill Iudaigheach amhuil agus mur an</span>
<lb n="5296"/><span>Thalmud ag trácht ar an Cabala.  Ní geibhthear</span>
<lb n="5297"/><span>fós i n-aon-áit isan Scriptúir ndiadha focal ar</span>
<lb n="5298"/><span>bith leis an gcédfaidh so do neartughadh; acht dá</span>
<lb n="5299"/><span>n-abradh neoch go bhfuil ughdarrás leis an gcédfaidh</span>
<lb n="5300"/><span>so isan gcaibidil 8 do Leabhar Esdras,</span>
<lb n="5301"/><span>adeirim-se nach bhfuil annsin acht ní is mó is</span>
<lb n="5302"/><span>inmheasda a bheith contrárdha dhí.  Ag so na</span>
<lb n="5303"/><span>briathra: dixerunt Esdrae scribae ut adferret librum</span>
<lb n="5304"/><span>legis Moysi; attulit ergo Esdras .i. “adubhairt a</span>
<lb n="5305"/><span>scríobaibh le Esdras leabhar dhlighe Mhaoise do</span>
<lb n="5306"/><span>thabhairt chugthu, agus dothug sé chugthu é.”</span></p>
<lb n="5307"/>
<lb n="5308"/><p><span>Tabhair dod aire nachar iarradar air dlighe</span>
<lb n="5309"/><span>Mhaoise do dhénamh dháibh, acht an leabhar</span>
<lb n="5310"/><span>dlighe sin do thabhairt chugthu.  Agus tar cheann</span>
<lb n="5311"/><span>go m'fhéidir don leabhar muirneach dobhí dá</span>
<lb n="5312"/><span>chumhdach isan teampall go cúramach do bheith</span>
<lb n="5313"/><span>arna losgadh i n-aoinfheacht leis an teampall féin,</span>
<lb n="5314"/><span>ní hinchreidthe nach raibh i gcumhdach ná i</span>
<lb n="5315"/><span>gcoimhéd imeasg na Iudaighibh uile acht an t-aon-leabhar</span>
<lb n="5316"/><span>sin; óir ní hinmheasda nach raibh a</span>
<lb n="5317"/><span>chóip nó a mhic-leabhair sin ag na fáidhibh, ag na</span>
<lb n="5318"/><span>sagairt, agus ag daoinibh eile dobhí fírénta foghlamtha</span>
<lb n="5319"/><span>'na measg, mur bhí Esdras féin.</span>
<lb n="5320"/></p>
</div>
<pb n="178"/>
<div><lb n="5321"/><p><span>Acht atá cédfaidhe is mó is inchreidte ná an</span>
<lb n="5322"/><span>chédfaidh réimhráite adeir gurbha hé Esdras tug</span>
<lb n="5323"/><span>aisiog ar leabhra an Scriptúir, ní lena n-athdhénamh</span>
<lb n="5324"/><span>acht lena gcruinniughadh as mórán d'áitibh</span>
<lb n="5325"/><span>diamhra do-eólais go haon-ionadh, go ndearnaidh</span>
<lb n="5326"/><span>aon-chorp nó aon-leabhar iomlán de.  Agus is</span>
<lb n="5327"/><span>inchreidthe gur cheartaigh na loicht dob fhéidir,</span>
<lb n="5328"/><span>le hainbhfios nó le faillígh na scríobaibh lér</span>
<lb n="5329"/><span>sgríobhadh é, do shnámh isteach isna leabhair</span>
<lb n="5330"/><span>naomhtha sin le linn broide na Iudaigheach isan</span>
<lb n="5331"/><span>mBabilóin, an tan nach raibh teampall ná tabernaceil</span>
<lb n="5332"/><span>léna gcumhdach.  Agus ba hí so cédfaidh</span>
<lb n="5333"/><span>Chrisostoim, In Epist. ad Haebr., cap. 8; Hilariuis,</span>
<lb n="5334"/><span>Praef. in Psalmos; agus adeir Theodoret, Praef. in</span>
<lb n="5335"/><span>Psalm., gur truaillaigheadh an sean-scriptúir i</span>
<lb n="5336"/><span>n-aimsir broide na Baibilóine acht gur leasaigheadh</span>
<lb n="5337"/><span>agus gur ceartaigheadh 'na dhiaidh sin le hEsdras é</span>
<lb n="5338"/><span>mur dobhí roimhe; agus measdar gur dá réir so</span>
<lb n="5339"/><span>labhrus Ireneus, lib. 3, cap. 25; Tertulian,</span>
<lb n="5340"/><span>lib. De Habitu Mulierum; Clemens, lib.</span>
<lb n="5341"/><span>1, Stromat.; óir ní abraid i n-aon-áit</span>
<lb n="5342"/><span>gurab as a mheabhair féin dothug síos</span>
<lb n="5343"/><span>iad.</span></p>
<lb n="5344"/>
<lb n="5345"/><p><span>Adeir S. Ieróm in Prolog. Galeato agus isan .9.</span>
<lb n="5346"/><span>caibidil ar Ezechiel gur thionnsgain agus gur chum</span>
<lb n="5347"/><span>Esdras aibghitir nuadh Eabhraigheach, agus gur fhág</span>
<lb n="5348"/><span>an sean-aibghitir dá ngoirthear go coitcheann</span>
<lb n="5349"/><span>alphabet ag na Samáritánaigh; agus dá shuidhiughadh</span></p>
</div>
<pb n="179"/>
<div><lb n="5350"/><p><span>sin, adeir sé, gurbha cosmhuil le ... nó le crois, an</span>
<lb n="5351"/><span>leitir dhéighionach don tsean-aibghitir, ní nach</span>
<lb n="5352"/><span>bhfuil ann anois le faicsin, agus dá bhrígh sin adeir sé</span>
<lb n="5353"/><span>gurab é nuadh-aibghitir Esdrais atá ar úsáid ag na</span>
<lb n="5354"/><span>Iudaighibh anois.</span></p>
<lb n="5355"/>
<lb n="5356"/><p><span>Fá dheóidh, is dearbhtha gurab isan teangaidh</span>
<lb n="5357"/><span>is ársaigh imeasg na tteangtha ro sgríobhadh an</span>
<lb n="5358"/><span>Scriptúir ar ttús, do réir mur deir Ambrosius in</span>
<lb n="5359"/><span>cap. 3 ad Philippen., S. Ieróm, in Epis. ad</span>
<lb n="5360"/><span>Damas., agus Eusebius, lib. 10, Praepar. Evangel.</span>
<lb n="5361"/><span>Agus gídh go n-abair Augustinus, lib. 16, De</span>
<lb n="5362"/><span>Civit. Dei, cap. ult., gur i ndiaidh aimsire Noe do</span>
<lb n="5363"/><span>cumadh an teangaidh Eabhraigheach, is é ní ba</span>
<lb n="5364"/><span>mian leis a chur i gcéill gur fón n-am sin do goireadh</span>
<lb n="5365"/><span>Eabhrais mur ainm dhi, óir ní raibh ainm áirighthe</span>
<lb n="5366"/><span>uirre roimh choimeasg na tteangthaibh ag tur</span>
<lb n="5367"/><span>Bábel agus 'na dhiaidh sin nó gur thogh Heber dó féin</span>
<lb n="5368"/><span>agus dá mhuintir í aimsir fhada i ndiaidh na dílionn.</span>
<lb n="5369"/><span>Agus fós, an mhéid go bhfuil leabhra Esdrais féin</span>
<lb n="5370"/><span>lán d'fhoclaibh Caldaiceacha, ní nach bhfaghthar i</span>
<lb n="5371"/><span>leabhraibh na bhfádh nó Mhaoise, is dearbhtha</span>
<lb n="5372"/><span>nach é Esdras do athnuadhaigh go hiomlán</span>
<lb n="5373"/><span>iad, acht is féidir a rádh go fírinneach gur</span>
<lb n="5374"/><span>leasaigh agus gur ghlan sé ó mhórán do lochtaibh</span>
<lb n="5375"/><span>iad do scinn isteach nó do shleamhnaigh le</span>
<lb n="5376"/><span>neamh-chúram nó le hainbhfios na scríob</span>
<lb n="5377"/><span>ionnta.</span>
<lb n="5378"/></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="5379"/><p><span>AN DARA HALT.</span></p>
<lb n="5380"/>
<lb n="5381"/><p><span>Fiafraighthear an bhfuil an Scriptúir Eabhraigheach</span>
<lb n="5382"/><span>uile arna mhilleadh agus arna thruailliughadh le</span>
<lb n="5383"/><span>máilís ghnáthach na Iudaigheach i n-aghaidh na</span>
<lb n="5384"/><span>gCríosdaighaibh.</span></p>
<lb n="5385"/>
<lb n="5386"/><p><span>Adeirid urmhór eiritigeach na n-aimsior</span>
<lb n="5387"/><span>ndéighionach, dochum ughdarráis an text</span>
<lb n="5388"/><span>choitchinn Laidne dá ngoirthear an Vulgát do</span>
<lb n="5389"/><span>laghdughadh imeasg na gcreidmheach, nach bhfuil</span>
<lb n="5390"/><span>text ar bith comh saor ó lochtaibh ná comh glan</span>
<lb n="5391"/><span>leis an text Eabhraigheach, óir adeir Kemnitius agus</span>
<lb n="5392"/><span>Georgius Maior, Praefat. in Psalmos, gur riachtanach</span>
<lb n="5393"/><span>an uile thext do cheapadh agus do cheartughadh</span>
<lb n="5394"/><span>do réir an text Eabhraigheach.  Agus tar cheann</span>
<lb n="5395"/><span>go mbrégnaighionn Cailuín a chédfaidh féin (thig</span>
<lb n="5396"/><span>leó sin i n-áit eile) ag rádh, Instit., cap. 6. 11,</span>
<lb n="5397"/><span>agus In Psal. 21, i n-ionad foderunt manus meas,</span>
<lb n="5398"/><span>“do thochladar mo lámha,” gur contrárdha dhó sin</span>
<lb n="5399"/><span>le harráid a labhrus an text Eabhraigheach, .i.</span>
<lb n="5400"/><span>non foderunt manus meas, .i. “níor thochladar mo</span>
<lb n="5401"/><span>lámha,” adeir sé fós nach bhfuil na focuil so ar</span>
<lb n="5402"/><span>aen-chor isan dara caibidil do Leabhar Exóid:</span>
<lb n="5403"/><span>alium quoque genuit et vocabit nomen ejus Eliazar</span>
<lb n="5404"/><span>dicens: Deus patris mei auxiliatus est mihi, et</span>
<lb n="5405"/><span>liberavit me de manu Pharaonis, .i. “do ghein mac</span>
<lb n="5406"/><span>eile dár ghoir Eleasar mur ainm, ag rádh: “do</span></p>
</div>
<pb n="181"/>
<div><lb n="5407"/><p><span>neartaigh Dia m'athar liom, agus do shaor as lámha</span>
<lb n="5408"/><span>Pharao mé;” agus Psal. 18: in omnem terram</span>
<lb n="5409"/><span>exivit sonus eorum, deir an téx Eabhraighach i</span>
<lb n="5410"/><span>n-ionad sonus eorum, linea seu perpendiculum.</span></p>
<lb n="5411"/>
<lb n="5412"/><p><span>Adeirid drong eile le hiomarcaigh dúthruicht gur</span>
<lb n="5413"/><span>thruailligh na Iudaighibh le mailís mórán d'áitibh</span>
<lb n="5414"/><span>an Scriptúir Eabhraigheach, mur atá Iacobus,</span>
<lb n="5415"/><span>Easbocc Christopolitanuis, Praefat. in Psal., agus</span>
<lb n="5416"/><span>Cánus, lib.2, cap.(13).  Do-bheir Origines résúin</span>
<lb n="5417"/><span>ro-mhaithe a n-aghaidh na cédfaidh so, lib. 8</span>
<lb n="5418"/><span>in Isaiam, do réir mur deir Ieróm, in cap. 6</span>
<lb n="5419"/><span>Isaiae.  Ag so mur labhraid ar aon: má thruailligh</span>
<lb n="5420"/><span>nó má mhill na Iudaighibh an Scriptúir, is roimh</span>
<lb n="5421"/><span>ioncholnadh Chríosd nó 'na dhiaidh sin do-rinneadar</span>
<lb n="5422"/><span>é; más roimhe, créd an fáth nach ttug Críosd ná</span>
<lb n="5423"/><span>a apsdail iomardadh nó imdheargadh dáibh trésan</span>
<lb n="5424"/><span>gcoir mhóir naomh-aithise sin, an tan ba gnáthach</span>
<lb n="5425"/><span>leó a maslúghadh agus a n-imdheargadh tré chortha</span>
<lb n="5426"/><span>ba neamh-thábhachtaigh go mór ná sin?  Agus</span>
<lb n="5427"/><span>créd fá n-iarrfadh Críosd ar chách go coitchionn,</span>
<lb n="5428"/><span>Ioan.5, Scriptúir lochtach do sgrúdagh le tairbhe</span>
<lb n="5429"/><span>spioradálta do bhuain as, ag rádh, scrutamini</span>
<lb n="5430"/><span>scripturas?  Nó créd fá n-aibeóradh le cách go</span>
<lb n="5431"/><span>coitchionn creideadh agus géilleadh do gach ní dá</span>
<lb n="5432"/><span>n-aibeóradh lucht teagaisg as cathaoir Mhoyse?</span>
<lb n="5433"/><span>(Math.23: super cathedram Moysis sederunt</span>
<lb n="5434"/><span>Scribae et Pharisei; quaecunque ergo dixerint vobis</span>
<lb n="5435"/><span>servate et facite).  Créd fós an modh annarbh</span>
<lb n="5436"/><span>fhéidir do gach áit don Scriptúir dár athfhriotail</span></p>
</div>
<pb n="182"/>
<div><lb n="5437"/><p><span>Críosd agus a apsdail a theacht ciall ar chéill agus focal ar</span>
<lb n="5438"/><span>fhocal leis an Scriptúir Eabhraigheach do réir mur</span>
<lb n="5439"/><span>tá sé le faicsin anois?  Nó an uime do-thugadar</span>
<lb n="5440"/><span>anuas mur úghdarráis i modh chonntrárdha mur</span>
<lb n="5441"/><span>sin na háitibh cédna sin, do bhrígh go bhfacadar</span>
<lb n="5442"/><span>le spiorad fáisdine gur amhlaidh sin do-ghéubhthaigh</span>
<lb n="5443"/><span>iad sgríobhtha isan Scriptúir tar éis a bheith</span>
<lb n="5444"/><span>arna thruailliughadh agus arna mhilleadh dhó?</span></p>
<lb n="5445"/>
<lb n="5446"/><p><span>Do-bheir S. Augustín résún maith eile uaidhe,</span>
<lb n="5447"/><span>lib.15, De Civit. Dei, cap.13, ag rádh nach inchreidthe</span>
<lb n="5448"/><span>go millfeadh na Iudaighibh úghdarrás agus</span>
<lb n="5449"/><span>árd-mheas a Scriptúir féin ar ghrádh nó ar mhian</span>
<lb n="5450"/><span>ughdarráis an Bhíobla Chríosdamhuil do mhilleadh</span>
<lb n="5451"/><span>nó do laghadughadh.  Ag so a bhriathra isan áit</span>
<lb n="5452"/><span>chédna: si quaeram quid sit credibilius, Iudeorum</span>
<lb n="5453"/><span>gentem uno consilio conspirare potuisse, et dum aliis</span>
<lb n="5454"/><span>invideant authoritatem sibi abstulisse veritatem, etc.</span></p>
<lb n="5455"/>
<lb n="5456"/><p><span>Acht dá n-abradh neoch gur ó aimsir Augustín agus</span>
<lb n="5457"/><span>Ieróim do truailligheadh agus do milleadh an text</span>
<lb n="5458"/><span>Eabhraigheach, agus dá bhrígh sin nach beanann a</span>
<lb n="5459"/><span>n-ughdarráis sin leis an ádhbhar so, adeirim-se</span>
<lb n="5460"/><span>ann a aghaidh sin go bhfuil résúin S. Augustín</span>
<lb n="5461"/><span>láidir go leór a n-aghaidh gach aimsire.</span></p>
<lb n="5462"/>
<lb n="5463"/><p><span>Dá bhrígh sin measaid na hughdair is</span>
<lb n="5464"/><span>barántamhla nachar mhill agus nachar thruailligh na</span>
<lb n="5465"/><span>Iudaighibh an text Eabhraigheach ar aen-chor;</span>
<lb n="5466"/><span>acht gidh eadh, go n-admhaoid nach bhfuil sé</span>
<lb n="5467"/><span>saor ó mhion-lochtaibh (nach dénann dochar don</span></p>
</div>
<pb n="183"/>
<div><lb n="5468"/><p><span>chreideadh ná do bhésaibh mórálta) do shleamhnughadh</span>
<lb n="5469"/><span>isteach ann le neamh-chúram nó le</span>
<lb n="5470"/><span>hainbhfios na scríbhneóraigh do tharruing é.</span></p>
<lb n="5471"/>
<lb n="5472"/><p><span>Adeirthear 'na aghaidh sin go raibh amhrus mór</span>
<lb n="5473"/><span>ag Iustinus, in Dialogo contra Triphonem, ag</span>
<lb n="5474"/><span>Euseb. lib. 4 Histor., cap. 18, ag Origines, Homil.</span>
<lb n="5475"/><span>12 in Hierem., ag Chrisost., Homil. 5 in Math., ag</span>
<lb n="5476"/><span>Hieron., in Epist. 89 ad August., in cap. 5 Michiae</span>
<lb n="5477"/><span>agus in cap. 3 ad Galat., gur chuir na Iudaighibh</span>
<lb n="5478"/><span>mórán don Scriptúr amach le fuath ar na Críosdaighibh.</span></p>
<lb n="5479"/>
<lb n="5480"/><p><span>Freagraim nach n-abair Iustinus ná Euséib i</span>
<lb n="5481"/><span>n-aon-áit dá saothair gur truailligheadh an text</span>
<lb n="5482"/><span>Eabhraigheach, acht is ar an text Ghrégach, an</span>
<lb n="5483"/><span>Septuagent, labhraid. Ag so briathra Iustín, in</span>
<lb n="5484"/><span>dicto Dialogo: “Is mian liom a fhios do bheith</span>
<lb n="5485"/><span>agaibh,” ar sé, “gur ghearr na Iudaighibh mórán</span>
<lb n="5486"/><span>d'áitibh nó d'aithiosgaibh iomlána as an iompódh</span>
<lb n="5487"/><span>Grégach do-rinne an 70 seanóir dobhí i bhfochair</span>
<lb n="5488"/><span>Ptholomeuis ar an Scriptúir Eabhraighthach le</span>
<lb n="5489"/><span>suidhighthear go follusach daonnacht (agus) bás croiche</span>
<lb n="5490"/><span>Chríosd, agus le réimhinnistear a bhás; ac, inquit,</span>
<lb n="5491"/><span>quod illi multos et integros locos illarum ex translatione</span>
<lb n="5492"/><span>eorum qui cum Ptolomaeo fuere seniorum</span>
<lb n="5493"/><span>sustulerint, in quibus claré hunc ipsum crucifixum</span>
<lb n="5494"/><span>Deum et hominem esse eumque in cruce pendere et</span>
<lb n="5495"/><span>mori praenuntiatum esse ostenditur, scíre vos volo.</span>
<lb n="5496"/><span>Agus an áit a n-abair Eusebius le Triphon gur</span>
<lb n="5497"/><span>ghearr a shinnsir (do réir mur chruthaigh Iustín</span></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="5498"/><p><span>air roimhe sin) mórán d'áitibh nó d'aithiosgaibh iomlána</span>
<lb n="5499"/><span>as an Scriptúir, is é an text Grégach réimhráite</span>
<lb n="5500"/><span>tuigthear leis.</span></p>
<lb n="5501"/>
<lb n="5502"/><p><span>An ní cédna deir Origines, óir adeir gur beanadh</span>
<lb n="5503"/><span>an focal Iudas as an text Septuagentach, Hierem.</span>
<lb n="5504"/><span>17, agus gur cuireadh eorum ann a áit.  Ag so mur</span>
<lb n="5505"/><span>deir: deinde sequitur alia prophetia (quam, nescio</span>
<lb n="5506"/><span>quare, apud 70 non invenientes, in caeteris editionibus,</span>
<lb n="5507"/><span>quae cum Hebraeo sermone consentiunt, reperimus)</span>
<lb n="5508"/><span>... Iudei qui examplaria nonulla falsarunt,</span>
<lb n="5509"/><span>etiam in hoc loco pro “peccato Iuda,” “peccata</span>
<lb n="5510"/><span>eorum” posuerunt.</span></p>
<lb n="5511"/>
<lb n="5512"/><p><span>Ar mhínightheóraidh Iudaighach an Scriptúir,</span>
<lb n="5513"/><span>.i. ar Aquila, ar Shimachus, agus ar Theodotion,</span>
<lb n="5514"/><span>labhrus Chrisostomus, do chuir iomad brég isan</span>
<lb n="5515"/><span>aistriugh do-rinniodar ar an Scriptúir a n-aghaidh</span>
<lb n="5516"/><span>na gCríosdaighibh agus a n-aghaidh an 70, agus is orra</span>
<lb n="5517"/><span>sin thráchtas Hierom., Epist. 11. inter Augustinianas,</span>
<lb n="5518"/><span>áit a n-abair go raibh mian mór aige na leabhra</span>
<lb n="5519"/><span>diadha d'iompódh as an Abhruis chum gach ní</span>
<lb n="5520"/><span>dár fhág na Iudaighibh amuich (isan nGréigis) do</span>
<lb n="5521"/><span>thabhairt ar a n-ais; agus ana phréfáid ar Leabhar</span>
<lb n="5522"/><span>Isaiais do sgríobh sé 'na dhiaidh sin, do-ní fonómhad</span>
<lb n="5523"/><span>follusach ar an dream adubhairt gur truailligheadh</span>
<lb n="5524"/><span>an Scriptúir Eabhraighach.</span></p>
<lb n="5525"/>
<lb n="5526"/><p><span>Adeirid aroile go n-admhaighionn na Iudaighibh</span>
<lb n="5527"/><span>gur athraigh aos foghlamtha na Iudaigheach mórán</span>
<lb n="5528"/><span>don Scriptúir, agus gur Tikun Sophrim ghoirid don</span>
<lb n="5529"/><span>cheartughadh sin.  Gidh eadh, níl do bháránta</span></p>
</div>
<pb n="185"/>
<div><lb n="5530"/><p><span>ná d'úghdarrás leis acht an brég-leabhar fábhuill</span>
<lb n="5531"/><span>dá ngoirthear an Thalmud; óir ní thráchtann</span>
<lb n="5532"/><span>Epiphanius ná Ieróm, ba hársaigh ná an Thalmud,</span>
<lb n="5533"/><span>ar an gceartughadh sin, acht amháin murab air an</span>
<lb n="5534"/><span>gceartughadh do-rinne Esdras agus a shinagóg mhór a</span>
<lb n="5535"/><span>thráchtaid, dá ngoirthear an Sanhedrin.  Adeirthear</span>
<lb n="5536"/><span>'na aghaidh sin go bhfuil mórán d'fhoclaibh an</span>
<lb n="5537"/><span>text Eabhraighach contrárdha i soin agus i gcéill don</span>
<lb n="5538"/><span>text Laidne atá ar úsáid go coitchionn, mur atá:</span>
<lb n="5539"/><span>Gen. 18, Abraham stabat adhuc coram Domino, .i.</span>
<lb n="5540"/><span>“do sheas Ábraham go fóill i láthair an Tiaghearna,”</span>
<lb n="5541"/><span>agus adeir an text Eabhraighach gur sheas an</span>
<lb n="5542"/><span>Tiaghearna go fóill i láthair Ábrahaim; Numer.11,</span>
<lb n="5543"/><span>adeirthear gur malum tuum, .i. “h'olc-sa”, i</span>
<lb n="5544"/><span>n-ionad malum meum, .i. “m'olc-sa,” dobhí ar ttús</span>
<lb n="5545"/><span>isan Eabhruis (et non videam malum tuum), agus gur</span>
<lb n="5546"/><span>cheartaigh na scríobaibh é.</span></p>
<lb n="5547"/>
<lb n="5548"/><p><span>Gidh edh, is mó chruthaighios so, agus mórán</span>
<lb n="5549"/><span>eile do shamhuil na n-áitibh so, nachar mhian leis</span>
<lb n="5550"/><span>na Iudaighibh an Scriptúir do mhilleadh ná do</span>
<lb n="5551"/><span>thruailliughadh, óir is do réir mur cheartaighdar</span>
<lb n="5552"/><span>an áit so (mar aon le mórán eile d'áitibh) ghlacus an</span>
<lb n="5553"/><span>Eaglais, agus léighthear anois isan text choitchionn</span>
<lb n="5554"/><span>iad: mur bhí Abacuc 1, non morieris, “ní bhfuighe</span>
<lb n="5555"/><span>tú bás,” do leasaigh na scríb sin agus do chuiriodar</span>
<lb n="5556"/><span>non moriemini isteach, agus is mur sin atá anois isan</span>
<lb n="5557"/><span>Vulgat.  Mur sin ní barr úghdarráis ar bith don</span></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="5558"/><p><span>text Vulgátach nó coitchionn an text Eabhraigheach</span>
<lb n="5559"/><span>do bheith lochtach.</span></p>
<lb n="5560"/>
<lb n="5561"/><p><span>Adeirid aroile go bhfuil an text Eabhraighach</span>
<lb n="5562"/><span>easbhadhach do bhrígh nach bhfaghthar ann</span>
<lb n="5563"/><span>Psalmo 13 na hocht bhféarsadha atá diaidh i</span>
<lb n="5564"/><span>ndiadh arna n-athfhriotal le S. Pól as an tsailm</span>
<lb n="5565"/><span>sin, ad Rom. 3: sepulchrum patens est guttur</span>
<lb n="5566"/><span>eorum, etc.  Ní chruthaighionn so an text</span>
<lb n="5567"/><span>Eabhraigheach a bheith easbhadhach, óir is</span>
<lb n="5568"/><span>dearbhtha nach don treas psailm décc na hocht</span>
<lb n="5569"/><span>rainn sin acht gurab as áitibh eile don Scriptúir</span>
<lb n="5570"/><span>tarraingeadh iad leis an apsdal Pól, agus do cuireadh</span>
<lb n="5571"/><span>'na dhiaidh le druing éigin isteach isan tsailm</span>
<lb n="5572"/><span>réimhráite iad; óir geibhtear an céd-rann agus an</span>
<lb n="5573"/><span>dara rann isan gcúigeadh psailm, an treas rann,</span>
<lb n="5574"/><span>Psal. 139, an ceathramhadh rann Psal. 9, an</span>
<lb n="5575"/><span>cúigeadh rann, an seiseadh, agus an seachtmhadh, ag</span>
<lb n="5576"/><span>Isaias, cap. 19, agus an rann déighionach Psalmo 35,</span>
<lb n="5577"/><span>agus mur sin ní rabhdar isan tsailm 13 don téx</span>
<lb n="5578"/><span>Eabhraighach ná ag an Septuagent Grégach go</span>
<lb n="5579"/><span>gcead don Chodex Anglicánach.  Gidh eadh, ní</span>
<lb n="5580"/><span>hiongnadh a mbeith anois isan Scriptúir Laidne</span>
<lb n="5581"/><span>do bhrígh gur scriptúir fírinneach gach rann díobh</span>
<lb n="5582"/><span>mur dubhrus cheana.</span></p>
<lb n="5583"/>
<lb n="5584"/><p><span>Adeirid arís gurab é ní léighthear, Genes., isan</span>
<lb n="5585"/><span>text Eabhraigheach: corvus egrediebatur, et revertebatur,</span>
<lb n="5586"/><span>.i. “do-chuaidh an fiach dubh amach agus</span>
<lb n="5587"/><span>táinicc ar a ais,” agus go bhfuil sin contrárdha don</span>
<lb n="5588"/><span>ní léighthear isan text choitchionn adeir et non</span></p>
</div>
<pb n="187"/>
<div><lb n="5589"/><p><span>revertebatur.  Gidh eadh, níl contrárdhacht ar bith</span>
<lb n="5590"/><span>annso idir an dá thext, óir tar cheann go táinicc</span>
<lb n="5591"/><span>an fiach ar a ais go bórdaibh na háirce, ní tháinicc</span>
<lb n="5592"/><span>sé isteach innte ón uair do léigeadh amach é.</span></p>
<lb n="5593"/>
<lb n="5594"/><p><span>Uime sin má geibhtear mion-loicht gan tábhacht</span>
<lb n="5595"/><span>isan text Eabhraigheach, ní le mailís ná chum</span>
<lb n="5596"/><span>dochair do dhénamh do cuireadh isteach iad, acht</span>
<lb n="5597"/><span>gur sleamhnaighsiod le neamh-choimhéd nó le</span>
<lb n="5598"/><span>hainbhfios na scríob ro sgríobh é, nó le easbaidh</span>
<lb n="5599"/><span>eóluis na bponc atá i n-ionad guthaidhe ag an</span>
<lb n="5600"/><span>Eabhrais.</span></p>
<lb n="5601"/>
<lb n="5602"/><p><span>AN TREAS ALT</span></p>
<lb n="5603"/>
<lb n="5604"/><p><span>DON IOMPÓDH CALDAICACH.</span></p>
<lb n="5605"/>
<lb n="5606"/><p><span>Is i gCaldaic ro sgríobhadh ar ttús Leabhar</span>
<lb n="5607"/><span>Iudith, Leabhar Thobiais, cuid do Leabhar Esdrais</span>
<lb n="5608"/><span>agus Dhainiel.  Do-rinneadh fós as an Eabhruis</span>
<lb n="5609"/><span>iompódh samhuil-fhuighleach nó shamhuil-bhriathrach</span>
<lb n="5610"/><span>nó pharaphrásach ar an Scriptúir uile</span>
<lb n="5611"/><span>i gCaldaic, agus goirthear Targum don Pharaphrás</span>
<lb n="5612"/><span>sin.  Adeirid aroile gurab é Aquila, dá ngoirthear</span>
<lb n="5613"/><span>Rabi Aquila, do iompóidh cúig leabhair Mhaoise</span>
<lb n="5614"/><span>dá ngoirthear Onkelus i gCaldaic, agus gurbh é</span>
<lb n="5615"/><span>Rabi Ionathan mac Úsiel do iompoidh Leabhra</span>
<lb n="5616"/><span>Iosue, na mBreitheamhan, na Ríogh, Isaiais,</span>
<lb n="5617"/><span>Ieremiais, agus na bhfádh oile, agus gur le Rabí</span></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="5618"/><p><span>Ióseph Caicus, nó Caoch, do hiompaidheadh</span>
<lb n="5619"/><span>Leabhar na Psalm, Iób, Ruth, Estar agus leabhair</span>
<lb n="5620"/><span>Sholaimh go hiomlán.</span></p>
<lb n="5621"/>
<lb n="5622"/><p><span>Is mór an meas tá ag na Iudaighibh ar an</span>
<lb n="5623"/><span>bParaphrás so, agus níl sé mí-tharbhach ag na Críosdaighibh</span>
<lb n="5624"/><span>féin, do bhrígh go bhfoghnann sé i n-aghaidh</span>
<lb n="5625"/><span>na Iudaighibh féin, tar cheann (do réir mur deir</span>
<lb n="5626"/><span>Cairdinal Ximenius) nach bhfuil ughdarrás an</span>
<lb n="5627"/><span>leabhair sin barántamhail le ní éifeachtach do</span>
<lb n="5628"/><span>chruthugh leis, acht amháin a n-aghaidh na</span>
<lb n="5629"/><span>Iudaigheacha féin.  Óir is beag áit ann nach</span>
<lb n="5630"/><span>bhfuil líonta le sgélta brégacha fábhaill, acht</span>
<lb n="5631"/><span>amháin go bhfuil cúig leabhair Mhaoise níos saoire</span>
<lb n="5632"/><span>orra sin ná an chuid eile, gidh nach bhfuilid</span>
<lb n="5633"/><span>sin saor go hiomlán orra.</span></p>
<lb n="5634"/>
<lb n="5635"/><p><span>Óir, Genes., cap.4, v.23, adeir an Paraphrás, i</span>
<lb n="5636"/><span>n-ionad quoniam occidi virum, .i. “do mharbh mé</span>
<lb n="5637"/><span>fear” atá ag an téx Eabhraigheach, Grégach, agus</span>
<lb n="5638"/><span>Laidne, non occidi virum, .i. “níor mharbh mé</span>
<lb n="5639"/><span>fear.”  Agus isan gcaibidil .22., agus mur tá ag Pól</span>
<lb n="5640"/><span>ad Galat. 3, i n-ionad in semine tuo benedicentur</span>
<lb n="5641"/><span>omnes gentes, cuiridh an Paraphrás propter filios</span>
<lb n="5642"/><span>tuos isan uimhir ilair.  Exod. cap.12, thig an téx</span>
<lb n="5643"/><span>Eabhraigheach, Grégach, agus Laidne, lé chéile ag</span>
<lb n="5644"/><span>rádh omnis filius alienigena non commedet ex eo,</span>
<lb n="5645"/><span>.i. “ní íosfaidh gein eachtair-chineólta ní dhe”:</span>
<lb n="5646"/><span>adeir an Paraphrás, “ní íosfaidh gein scriostaidh</span>
<lb n="5647"/><span>(lé ttuigid na Iudaighibh nuadh-Chríosdaigh) ní</span></p>
</div>
<pb n="189"/>
<div><lb n="5648"/><p><span>dhe.”  Levit., cap.10, adeir an text Eabhraigheach,</span>
<lb n="5649"/><span>Grégach, agus Laidne, “ní bhearrfaidh agus ní nochtfaidh</span>
<lb n="5650"/><span>sibh bhur gcinn,” non radetis seu nudabitis capita</span>
<lb n="5651"/><span>vestra: adeir an Paraphrás contrárdha dhó sin,</span>
<lb n="5652"/><span>“ní léigfidh sibh dar gciabh fás, “non multiplicábitis</span>
<lb n="5653"/><span>comam.  Numer. cap.11, n.19, tá sgél fada</span>
<lb n="5654"/><span>fábhaill ag an bParaphrás ar thiobraid fhíor-uisge</span>
<lb n="5655"/><span>a' dul le fán ó shruth, agus ag dul a n-aghaidh cnoc</span>
<lb n="5656"/><span>suas agus le fán na ngleannta, do réir mur do ghluaiseadh</span>
<lb n="5657"/><span>an pobal Eabhraighach ar an bhfásach.</span>
<lb n="5658"/><span>Adeir an text Eabhraigheach, Grégach, agus Laidne,</span>
<lb n="5659"/><span>Numer. cap.23, populus solus habitabit, .i. “coimhneóchaidh</span>
<lb n="5660"/><span>an pobal go haonaránach”: adeir an</span>
<lb n="5661"/><span>Paraphrás, ecce populus solus possidebit saeculum,</span>
<lb n="5662"/><span>ag iarraidh a chur i gcéill go mbeith críochaibh an</span>
<lb n="5663"/><span>domhuin fó neart agus fó chumhachta na Iudaighibh.</span>
<lb n="5664"/><span>Deuter., cap.4, geibhtear fáisdine ag réimhinnsin</span>
<lb n="5665"/><span>do réir an text Eabhraighach, Laidne, agus Gréigis,</span>
<lb n="5666"/><span>go mbeith na Iudaighibh ag adhradh déaibh</span>
<lb n="5667"/><span>bréige: iompaidh an Paraphrás sin ar na Geintíligh</span>
<lb n="5668"/><span>isan gcaib. chédna, n.18, agus isan gcaib.18, n.64,</span>
<lb n="5669"/><span>ag rádh servietis populis servientibus idolis, “biaidh</span>
<lb n="5670"/><span>sibh i ndaoirse ag pobuil bhias ag adhradh íodhal.”</span></p>
<lb n="5671"/>
<lb n="5672"/><p><span>AN .4. ALT</span>
<lb n="5673"/><span>DON IOMPÓDH SÍRIACACH.</span></p>
<lb n="5674"/>
<lb n="5675"/><p><span>Níl isan teangaidh Shiriacach acht gein do</span>
<lb n="5676"/><span>tháinicc ó choimeasg na hEabhruise agus na</span></p>
</div>
<pb n="190"/>
<div><lb n="5677"/><p><span>Caldaice, acht go bhfuilid idirdhealbhach i bpoinc (lé</span>
<lb n="5678"/><span>ttuigthear na guthaidhe), i gcoimhcheangail, i</span>
<lb n="5679"/><span>gcanmhuin, agus i mórán d'fhoclaibh.  Níor sgríobhadh</span>
<lb n="5680"/><span>ó thús aon-leabhar don Scriptúir isan teangaidh</span>
<lb n="5681"/><span>so acht an céd-leabhar dona Macabéibh agus Leabhar</span>
<lb n="5682"/><span>Ecclesiasticús, nach bhfuil ar fagháil anois; acht</span>
<lb n="5683"/><span>adeir S. Ieróm in Prolog. Galeato go bhfacaidh sé</span>
<lb n="5684"/><span>an céd-leabhar, agus arís adeir in Prolog. Proverb. go</span>
<lb n="5685"/><span>bhfacaidh sé an dara leabhar.</span></p>
<lb n="5686"/>
<lb n="5687"/><p><span>Gidh eadh, is inchreidte do réir chédfaidh úghdar</span>
<lb n="5688"/><span>mbarántamhuil gur isan teangaidh Shíriacach do</span>
<lb n="5689"/><span>sgríobh Matha a shoisgél, agus Pól a Éipistil chum na</span>
<lb n="5690"/><span>n-Eabhraigheach.  Tig Albertus Westmidstadius</span>
<lb n="5691"/><span>(Sanseiléir an rígh Ferdinand agus an céd-duine do</span>
<lb n="5692"/><span>chuir an teangaidh Shiriácach i gcló isan Euróip)</span>
<lb n="5693"/><span>leis so agus fós Guido Fabricius, agus ní thig Ireneus,</span>
<lb n="5694"/><span>Origines, Euséib, Atanasius, Epiphanius ná S.</span>
<lb n="5695"/><span>Ieróm 'na n-aghaidh isan gcédfaidh so.  Agus is</span>
<lb n="5696"/><span>maith an comhartha ar fhírinne na cédfadha so</span>
<lb n="5697"/><span>gur Siriac na focail atá arna ccongbháil againn</span>
<lb n="5698"/><span>don teangaidh ann ar sgríobhadh soisgél Mhatha</span>
<lb n="5699"/><span>ar ttús, mur atá Golgatha - Féch S. Ieróm, De</span>
<lb n="5700"/><span>Nominibus Haebraicis.</span></p>
<lb n="5701"/>
<lb n="5702"/><p><span>Acht is as an nGrégis do hiompaidheadh an chuid</span>
<lb n="5703"/><span>eile don Tiomna Nuadh isan teangaidh Shíriacach,</span>
<lb n="5704"/><span>do réir mur admhaighios na Sírianaigh féin, ag</span>
<lb n="5705"/><span>rádh gurb é an soibhisgél Marc do iompaidh é.</span>
<lb n="5706"/><span>Gidh eadh, atá cúis amhruis aguinn air sin, do</span></p>
</div>
<pb n="191"/>
<div><lb n="5707"/><p><span>bhrígh nach labhrann Clemens Alexandrínus,</span>
<lb n="5708"/><span>Origines, Euséib, Athanas, Theophilacht, Epiphanius,</span>
<lb n="5709"/><span>Ieróm, Cirill, Theodoretus ná Ioannes</span>
<lb n="5710"/><span>Damascénus ar Mharcus do bheith 'na ughdar ag</span>
<lb n="5711"/><span>an iompádh Siriacach sin an Tiomna Nuaidh, agus</span>
<lb n="5712"/><span>nach raibh aon dár áirmhios nach raibh 'na</span>
<lb n="5713"/><span>easbacc nó 'na shagart isan Siria nó isan Égipt.</span></p>
<lb n="5714"/>
<lb n="5715"/><p><span>Acht gibé haon is ughdar dhó, is dearbhtha gur</span>
<lb n="5716"/><span>saothar ro-ársaigh é, agus is ro-mhaith an t-ughdarrás</span>
<lb n="5717"/><span>a n-aghaidh na nuadh-eiricceach é, óir is mór a</span>
<lb n="5718"/><span>mholus sé, i n-iomad d'áitibh dhe, na neithibh ar</span>
<lb n="5719"/><span>a bhfuil fuath agus gráin ag clann Lútéir agus</span>
<lb n="5720"/><span>Cailuín, .i. crosa, íomháighibh, urnaighthe agus</span>
<lb n="5721"/><span>iodhbartha ar son na marbh, uigliocha, guidhe</span>
<lb n="5722"/><span>chum na naomh, trosgadh tréighionais, agus mórán</span>
<lb n="5723"/><span>eile ara bhfuil fuath agus gráin na ndream réimhráidhte</span>
<lb n="5724"/><span>adeir nach bhfuil ionnta uile acht</span>
<lb n="5725"/><span>comadóracht agus gliocus calaoiseach na bpápairigh.</span></p>
<lb n="5726"/>
<lb n="5727"/><p><span>AN .5. ALT</span>
<lb n="5728"/><span>AR AN SCRIPTÚIR DO RÉIR GACH IOMPÓDH DÁ</span>
<lb n="5729"/><span>NDEARNADH ISAN NGRÉIGIS AIR.</span></p>
<lb n="5730"/>
<lb n="5731"/><p><span>Gan trácht ar an tsean-text Grégis ar a</span>
<lb n="5732"/><span>ttráchtann Clemens Alexandrinus, lib. 1 Stromat.,</span>
<lb n="5733"/><span>do cuireadh amach roimh impireacht Alasdrainn</span>
<lb n="5734"/><span>le hughdar anaithnigh éigin, do-rinneadh naoi</span></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="5735"/><p><span>n-ionntódh asan Eabhruis i nGréigis ar an Sean-tiomna.</span>
<lb n="5736"/><span>Is é an sean-text cédna so do-chonnairc</span>
<lb n="5737"/><span>Pláto agus an chuid eile dona fallsamhain phágánta</span>
<lb n="5738"/><span>do tharraing cuid dá ráidhtibh as.  Acht ón uair</span>
<lb n="5739"/><span>dofríth taisbénadh ar ttús ar shaothar agus ar théx</span>
<lb n="5740"/><span>an tseachtmhoghaid do léigeadh i ndimbrígh agus i</span>
<lb n="5741"/><span>ndearmad an sean-téx Grégach sin.</span></p>
<lb n="5742"/>
<lb n="5743"/><p><span>Is le himpidh, le hordughadh, agus le costus</span>
<lb n="5744"/><span>Ptolemeuis Philadeilph, rígh Égipte, do iompaidh</span>
<lb n="5745"/><span>an seachtmhoghad seanóir - ar a ttráchtad 'na</span>
<lb n="5746"/><span>dhiaidh so - an Sean-tiomna as Eabhruis go</span>
<lb n="5747"/><span>Grégis, do réir mur deir Eusebíus, lib. 6 Histor.,</span>
<lb n="5748"/><span>Athanas., in Synopsi, agus Epiphanius, Lib. de</span>
<lb n="5749"/><span>Mensur. et Ponder.</span></p>
<lb n="5750"/>
<lb n="5751"/><p><span>Aquila an dara hughdar i ndiaidh an tseachtmhoghaid seanóir</span>
<lb n="5752"/><span>do iompaidh an téx Eabhraighach cédna go Grégis.  Ba do chrích</span>
<lb n="5753"/><span>Phontic don Aquila so, agus is isan .12. bliadhain décc</span>
<lb n="5754"/><span>do fhlaithios Adriain do-rinne sé an saothar so.</span>
<lb n="5755"/><span>Ba Geintílach ar ttús é.  'Na dhiaidh sin do ghlac</span>
<lb n="5756"/><span>sé le bheith 'na Chríosdaighe, agus ar mbeith dhó 'na</span>
<lb n="5757"/><span>astralógach bhreitheamhnach phiseógach isan staid</span>
<lb n="5758"/><span>sin, do dhiúlt na Críosdaighibh dó, agus do ghabh sé</span>
<lb n="5759"/><span>le Iudaighacht.  Agus do bhrígh gurab air an staid</span>
<lb n="5760"/><span>ndéighionaigh so dobhí sé an tan do fhoillsigh sé</span>
<lb n="5761"/><span>a théx Grégach níl meas fírinne ná cneasdacht ar</span>
<lb n="5762"/><span>a shaothar, óir ní raibh acht ruagaire reatha ann.</span></p>
<lb n="5763"/>
<lb n="5764"/><p><span>An treas úghdar Theodotion, i bhflaithios an</span>
<lb n="5765"/><span>impir Chomóduis, agus tar cheann go raibh an fear so</span></p>
</div>
<pb n="193"/>
<div><lb n="5766"/><p><span>ar ttús 'na eiriticcach Mharciónach agus 'na dhiaidh</span>
<lb n="5767"/><span>sin gur ghabh le Iudaigheacht, ní faghthar aon-nduine</span>
<lb n="5768"/><span>dá shamhail is fearr agus is ceirte do lean</span>
<lb n="5769"/><span>fírinne an téix iná é; agus mur chruthughadh air sin</span>
<lb n="5770"/><span>is dá réir léighthear leabhar na fáidhe Daniel isan</span>
<lb n="5771"/><span>Eaglais gus anois - Féch S. Ieróm, Praef. in</span>
<lb n="5772"/><span>Daniel.</span></p>
<lb n="5773"/>
<lb n="5774"/><p><span>Symachus, le linn Sheueruis 'bheith 'na impear,</span>
<lb n="5775"/><span>an ceathramha úghdar ro iompoidh text an tSean-tiomna</span>
<lb n="5776"/><span>as Eabhrais go Grégis.  Is iongnadh leam,</span>
<lb n="5777"/><span>tar éis go n-admhaighid Athanasius agus Eusebius</span>
<lb n="5778"/><span>gur i n-aimsir Chomoduis do sgríobh Theodosion,</span>
<lb n="5779"/><span>agus Symachus i n-aimsir Sheueruis, go gcuirid</span>
<lb n="5780"/><span>Symachus i n-arrsaighacht roimh Theodosion; agus</span>
<lb n="5781"/><span>do bhrígh gurbha follus don domhan agus dáibh féin</span>
<lb n="5782"/><span>gur roimh Sheuerus dobhí Comodus 'na impeir is</span>
<lb n="5783"/><span>dearbhtha go rabhdar annso dearmadach.  Ba</span>
<lb n="5784"/><span>eiriticceach Ebioníteach Simachus do réir mur deir</span>
<lb n="5785"/><span>Euséib, acht do réir mur deir Atanas ba Samaritánach</span>
<lb n="5786"/><span>é ar ttús.  Agus do bhrígh nach bhfuair sé</span>
<lb n="5787"/><span>gairm nó meas ann a thír féin do réir mhiana do</span>
<lb n="5788"/><span>ghabh sé le Iudaighacht, agus do-rinneadh a thimchioll-ghearradh</span>
<lb n="5789"/><span>an dara feacht annsin air.  Agus dá</span>
<lb n="5790"/><span>gcuireadh neoch i n-iongnadh créd an modh lérbh</span>
<lb n="5791"/><span>fhéidir neoch do ghearradh mur sin fá dhó,</span>
<lb n="5792"/><span>adeirim-se do réir mur is iontuigthe as briathra</span>
<lb n="5793"/><span>Phóil, 1 ad Corint.,cap.(7), go raibh ealadha nó</span>
<lb n="5794"/><span>leighios éigin acu le bhfaghdís aisiocc ar chroicionn</span></p>
</div>
<pb n="194"/>
<div><lb n="5795"/><p><span>an ghearrtha sin: qui circumcisus vocatus est non</span>
<lb n="5796"/><span>adducat praeputium.</span></p>
<lb n="5797"/>
<lb n="5798"/><p><span>Dofríth dhá théx Grégach 'na dhiaigh i</span>
<lb n="5799"/><span>soithighibh nó i leasdra cumhdaigh: aon acu i</span>
<lb n="5800"/><span>gcathair Hieirico i n-aimsir impireacht Characaill,</span>
<lb n="5801"/><span>agus aroile i gcathair Nicepolis i bhflaithios Alexandair</span>
<lb n="5802"/><span>mhic Mhainne.</span></p>
<lb n="5803"/>
<lb n="5804"/><p><span>Is do na textaibh sin uile, do réir mur deir</span>
<lb n="5805"/><span>Epiphanius agus Eusebius, do-rinne Origenes an</span>
<lb n="5806"/><span>leabhar iomlán dá ngoirthear Hexapla, Tetrapla</span>
<lb n="5807"/><span>agus Octapla.  Óir do roinn Origines leathanacha an</span>
<lb n="5808"/><span>leabhair sin ar ttús i sé colamhnaibh: isan gcéd-cholamhuin</span>
<lb n="5809"/><span>do chuir sé an téx Eabhraighach i</span>
<lb n="5810"/><span>leitreachaibh Eabhraighach; isan dara colamhain</span>
<lb n="5811"/><span>do chuir sé an téx cédna i leitreachuibh Grégis; isan</span>
<lb n="5812"/><span>treas colamhain do chuir sé an téx Grégach do réir</span>
<lb n="5813"/><span>mhíniughadh Aquila - isan gceathramhadh</span>
<lb n="5814"/><span>colamhuin do réir Shimachuis; isan gcúigeadh</span>
<lb n="5815"/><span>colamhuin text an tseachtmhoghaid seanóir dá</span>
<lb n="5816"/><span>ngoirthear an Septuagent go coitchionn; isan</span>
<lb n="5817"/><span>seiseadh colamhuin téx nó míniughadh Theodosion.</span>
<lb n="5818"/><span>Goirthear Tetrapla don leabhar so ar son na</span>
<lb n="5819"/><span>gceithre gcolamhan ttosanaigh agus Hexapla ar son na</span>
<lb n="5820"/><span>sé gcolamhan.  Isan seachtmhadh colamhain do</span>
<lb n="5821"/><span>chuir sé text an Septuagent maille re comaoineacha</span>
<lb n="5822"/><span>don text Theodosianach, agus réltadha ruithneacha dá</span>
<lb n="5823"/><span>ngoirthear asterisci agus beara treaghdacha dá</span>
<lb n="5824"/><span>ngoirthear obeli mur chomharthaidh air, amhuil</span></p>
</div>
<pb n="195"/>
<div><lb n="5825"/><p><span>mur do bheith 'na mhíniughadh nuadh-dhénta.</span>
<lb n="5826"/><span>Is de so ghoirios S. Ieróm ... .i. “coitcheann,”</span>
<lb n="5827"/><span>lib.6, In Isaiam.  Isan ochtmhadh colamhuin do</span>
<lb n="5828"/><span>chuir sé míniughadh an tsagairt naomhtha agus an</span>
<lb n="5829"/><span>mhairtírigh Lucain, do cheartaigh na téxaibh</span>
<lb n="5830"/><span>réimh-ráite tar éis a mbeith arna milleadh i</span>
<lb n="5831"/><span>n-aimsir éigin i ndiaidh Origines.</span></p>
<lb n="5832"/>
<lb n="5833"/><p><span>Dofríth an saothar mór-mhaith so Liucain i</span>
<lb n="5834"/><span>ndiaidh a bháis sgríobhtha lena láimh féin i</span>
<lb n="5835"/><span>gcathair Nicomedia i n-aimsir Chonstantín Mhóir,</span>
<lb n="5836"/><span>agus dobhí ann i ttaisge ón am ar fhuiling an sagart</span>
<lb n="5837"/><span>naomhtha mairtíracht re lin Dhioclesiain agus</span>
<lb n="5838"/><span>Mhaximinuis, vide Eseb. lib. 9 Histor., cap.</span>
<lb n="5839"/><span>6.</span></p>
<lb n="5840"/>
<lb n="5841"/><p><span>Do-rinne Hesichius text Grégach eile, agus is é sin</span>
<lb n="5842"/><span>an naoidheadh iompódh Grégach, lér leasaigh agus</span>
<lb n="5843"/><span>lér cheartaigh na loicht do shleamhnaigh isan téx</span>
<lb n="5844"/><span>Septuagentach.  Ag so mur deir S. Ieróm: “molaidh</span>
<lb n="5845"/><span>Égipt ann a Septuagent an t-ughdar Hesichius;</span>
<lb n="5846"/><span>moltar text Lucianuis ó Chonstantinople go</span>
<lb n="5847"/><span>hAntiochia; agus eatorra sin molaidh an tír Phalestínach</span>
<lb n="5848"/><span>leabhra Origen do thoirbhir Eusebius agus</span>
<lb n="5849"/><span>Pampílius dáibh,” Egyptus in septuaginta suis</span>
<lb n="5850"/><span>laudat Hescichium authorem; Constantinopolis usque</span>
<lb n="5851"/><span>Antiochiam Luciani martyris exemplaria probat;</span>
<lb n="5852"/><span>mediae inter has provinciae Palestinis codices legunt</span>
<lb n="5853"/><span>quos ab Origine elaboratos Eusebius et Pamphilius</span>
<lb n="5854"/><span>vulgaverunt.</span>
<lb n="5855"/></p>
</div>
<pb n="196"/>
<div><lb n="5856"/><p><span>AN .6. ALT</span>
<lb n="5857"/><span>ANN A BHFUASGALTAR CÚIG CEASDA DO THAOBH</span>
<lb n="5858"/><span>TÉX AN SEPTUAGENT.</span></p>
<lb n="5859"/>
<lb n="5860"/><p><span>An chéd-cheisd do thaobh na haimsire i</span>
<lb n="5861"/><span>ndearnadh é; an dara ceisd créd iad na leabhra</span>
<lb n="5862"/><span>do hiompaidheadh leis an seachtmhoghad seanóir</span>
<lb n="5863"/><span>naomhtha sin; 3 créd an modh a ndearnsad an</span>
<lb n="5864"/><span>obair bheannaighthe so; 4 créd an t-úghdarrás</span>
<lb n="5865"/><span>atá ag an téx sin; 5 fiafraighthear an bhfuil an</span>
<lb n="5866"/><span>téx cédhna sin le fagháil anois aguinn.</span></p>
<lb n="5867"/>
<lb n="5868"/><p><span>Le freagra na céd-cheasda tabhair dod aire go</span>
<lb n="5869"/><span>n-abair Iereneus, lib.3, cap.25, Clemens Alexandr.,</span>
<lb n="5870"/><span>lib. 1. Stromat., gur i n-aimsir Ptolemuis mhic</span>
<lb n="5871"/><span>Laguis do-rinneadh an t-iompódh sin ar an tSean-tiomna.</span>
<lb n="5872"/><span>Gidh eadh, adeir an chuid eile dona</span>
<lb n="5873"/><span>húghdair is barántamhla sgríobhas ar an ní cédna</span>
<lb n="5874"/><span>so (mur atá Aristeus dobhí i láthair an uair sin;</span>
<lb n="5875"/><span>Ióseiph, lib. 12 Antiquitatum, cap. 2; Philo,</span>
<lb n="5876"/><span>lib. 2, De Vita Moysis; Tertul., De Apologet.</span>
<lb n="5877"/><span>cap. 18; Athanas. in Synopsi; Epiphan., De</span>
<lb n="5878"/><span>Mensur. et Ponder.) gur i n-aimsir nó i bhflaithios</span>
<lb n="5879"/><span>Ptolemi Philadeilph do-rinneadh é.  Gidh eadh, is</span>
<lb n="5880"/><span>urusa cédfaidh na n-úghdar mór sin ar gach leith</span>
<lb n="5881"/><span>do shíneadh ré-roile gan conntrárdhacht ar bith</span>
<lb n="5882"/><span>do bheith eatorra, óir do bhrígh go gcuirionn</span>
<lb n="5883"/><span>Epiphan an bhliadhain chinnte do fhlaithios</span>
<lb n="5884"/><span>Philadeilph síos ann a ndearnadh é, .i. an seachtadh</span></p>
</div>
<pb n="197"/>
<div><lb n="5885"/><p><span>bliadhain décc, measaid cách go raibh Lágus beó</span>
<lb n="5886"/><span>an tan sin, do bhrígh go n-abraid ughdair bharántamhla</span>
<lb n="5887"/><span>go raibh do mhéid mian agus áilghis Ptolomeuis</span>
<lb n="5888"/><span>mhic Láguis a mhac féin, .i. Ptolomeus Philadeilph,</span>
<lb n="5889"/><span>d'fhaicsin 'na rígh ana aimsir féin go ttug a ríghacht</span>
<lb n="5890"/><span>féin dó mórán do bhliadhnaibh roimh a bhás, agus</span>
<lb n="5891"/><span>gur ghlac féin re bheith 'na chaiptín gárda aige,</span>
<lb n="5892"/><span>agus mur sin is inchreidte go rabhdar ar aon beó an</span>
<lb n="5893"/><span>uair sin, agus mur sin is féidir réiteach do dhénamh</span>
<lb n="5894"/><span>idir na hughdair réimhráidhte.  Agus is 291</span>
<lb n="5895"/><span>bliadhain roimh Chríosd do-rinneadh an téx</span>
<lb n="5896"/><span>Grégach, agus ní gan adhbhar, óir dá madh i ndiaidh</span>
<lb n="5897"/><span>teacht Chríosd do bheith sé arna dhénadh is</span>
<lb n="5898"/><span>inchreidthe go bhfoileóchadh na Iudaighibh é, nó</span>
<lb n="5899"/><span>go háirighthe go millfeadhdís lé iomthnúth é.</span></p>
<lb n="5900"/>
<lb n="5901"/><p><span>Ní thig na hughdair re chéile ar an dara ceisd,</span>
<lb n="5902"/><span>óir adeir mórán úghdar go n-abair S. Ieróm, in</span>
<lb n="5903"/><span>Quest. Hebraicis agus In Cap. 2 Micheae, nachar</span>
<lb n="5904"/><span>mhínigheadh ann acht an Pentateuch, .i. cúig</span>
<lb n="5905"/><span>leabhair Mhaose, agus go bhfuil an ní cédna aige,</span>
<lb n="5906"/><span>In Cap. 5 Ezechiel., agus go gcruthaighionn an ní</span>
<lb n="5907"/><span>cédna as briathra Aristeuis, Lib. de 70 Interpret.;</span>
<lb n="5908"/><span>as Ióseiph, lib.12 Antiq., cap.2; as Phílo, lib.2</span>
<lb n="5909"/><span>de Vita Moysis; óir ní thráchtaid sin uile acht ar</span>
<lb n="5910"/><span>leabhra an dlighe.  Gidh eadh, adeirid na hughdair</span>
<lb n="5911"/><span>mhóra bharántamhla so síos, .i. Iustinus, Dialog.</span>
<lb n="5912"/><span>cum Triphone; Ireneus, lib.3, cap.25; Clemens</span>
<lb n="5913"/><span>Alexandr., lib. 1. Stromat.; Epiphanius, De Mensur.</span>
<lb n="5914"/><span>et Ponder.; Euseb., lib.8, cap.1 Praepar. Evangel.,</span></p>
</div>
<pb n="198"/>
<div><lb n="5915"/><p><span>níis mó is inchreidte iná sin, óir adeirid gur</span>
<lb n="5916"/><span>mhínigh an 72 seanóir sin, dobhí lán-fhoirfe i</span>
<lb n="5917"/><span>n-eagna, i bhfios, i bhfoghlaim, agus i naomhthacht</span>
<lb n="5918"/><span>an mhéid do leabhraibh an tSean-tiomna dobhí</span>
<lb n="5919"/><span>sgríobhtha an uair sin.  Agus is móide is inchreidte</span>
<lb n="5920"/><span>rádh na n-úghdar ndéighionach so, do bhrígh nach</span>
<lb n="5921"/><span>inmheasda go raibh nísa lugha do mheas nó do</span>
<lb n="5922"/><span>chion ag Ptolomeuus ar leabhraibh na bhfádh oile</span>
<lb n="5923"/><span>ná ar leabhraibh Mhaoise.  I n-aimsir fós na</span>
<lb n="5924"/><span>n-apsdal ní raibh téx Grégach ar bith ar an Scriptúir</span>
<lb n="5925"/><span>re fagháil acht téx an Septuagent, agus is dearbhtha</span>
<lb n="5926"/><span>go ttugadar anuas go minicc cuid dá gcruthaighibh</span>
<lb n="5927"/><span>as gach leabhar don tSean-tiomna Ghrégach.</span>
<lb n="5928"/><span>Agus fós, créd an t-ádhbhar iongantais na cúig</span>
<lb n="5929"/><span>leabhair sin d'ionntógh i nGrégis le buidhin comh</span>
<lb n="5930"/><span>mór i n-aimsir 72 lá?  Ní abair fós Ieróm go</span>
<lb n="5931"/><span>deimhnightheach, acht ar mhodh amhruis amháin,</span>
<lb n="5932"/><span>nár mhínighdar i nGréigis acht na cúig leabhair sin</span>
<lb n="5933"/><span>Mhaoise.  Ní hiad fós na cúig leabhair sin amháin</span>
<lb n="5934"/><span>ba mian le hAristeus a chur i gcéill an tan labhrus</span>
<lb n="5935"/><span>ar leabhra an dlighe, acht Scriptúir an tSean-tiomna</span>
<lb n="5936"/><span>go hiomlán.  Agus is dá réir labhrus Eóin</span>
<lb n="5937"/><span>soibhisgél, Ioan.10 et 15, in lege Iudeorum scriptum</span>
<lb n="5938"/><span>est, “tá sé sgríobhtha i ndlighe na Iudaighibh,” agus,</span>
<lb n="5939"/><span>is ar neithe dobhí sgríobhtha isna psalmaibh do</span>
<lb n="5940"/><span>labhair annsin, agus Pól,1 ad Corint.14, ag rádh</span>
<lb n="5941"/><span>in lege scriptum est lé ní léighthear ag an bhfáidh</span>
<lb n="5942"/><span>Isaias.</span>
<lb n="5943"/></p>
</div>
<pb n="199"/>
<div><lb n="5944"/><p><span>Ar an treas ceisd níl amhrus ná gur chríochnaigh</span>
<lb n="5945"/><span>an 72 seanóir naomhtha ód an saothar daorluaigh</span>
<lb n="5946"/><span>so ar a ttráchtamíd i n-aimsir 72 lá, agus gur</span>
<lb n="5947"/><span>toghadh chuige so as dá threibh dhécc Israel iad.</span>
<lb n="5948"/><span>Adeir Epiphanius, Lib. de Mensur. et Ponder.,</span>
<lb n="5949"/><span>gur 'na ndias agus 'na ndiasaibh, i mboithibh fó leith,</span>
<lb n="5950"/><span>dobhádar ag dénamh an tsaothair sin.  Adeir</span>
<lb n="5951"/><span>Iustinus go raibh boith fó leith ag gach aon díobh,</span>
<lb n="5952"/><span>agus go bhfacaidh féin lorg na mboth sin i gcathair</span>
<lb n="5953"/><span>Alexandria.  Measaid mórán gurbha hí so cédfaidh</span>
<lb n="5954"/><span>Ireneus, lib. 3, cap. 25, Chirilluis, Cathcesi 4,</span>
<lb n="5955"/><span>Chlemeins Alexan., lib.3 Strom., Auguistín, lib.18</span>
<lb n="5956"/><span>De Civit. Dei. cap.42; acht níor lamh Augustín a</span>
<lb n="5957"/><span>rádh go deimhneach anna leabhar .2. De Doct.</span>
<lb n="5958"/><span>Christiana, cap.15.  Agus gidh go n-abair nuadh-úghdair</span>
<lb n="5959"/><span>gurbha hí sin cédfaidh Philo, lib. 2</span>
<lb n="5960"/><span>De Vita Moysis, Thertúiliain, in Apologet. 19, agus</span>
<lb n="5961"/><span>Chrisostoim, Homil.5 in Math., gidh eadh ní</span>
<lb n="5962"/><span>labhrann aon-neoch dhíobh sin ar na botha.</span>
<lb n="5963"/><span>Do-ní S. Ieróm, Praefat. in Pentateuch., magadh</span>
<lb n="5964"/><span>agus fonómhad ar lucht na cédfadha so, ag rádh nach</span>
<lb n="5965"/><span>feas cia do chuir lena bhrégaibh na botha so suas</span>
<lb n="5966"/><span>ar ttús: nescio quis primus author 70 celulas</span>
<lb n="5967"/><span>Alexandriae mendacio suo extruxit; agus adeir sé gur</span>
<lb n="5968"/><span>i n-aon-árus amháin dobhídís i bhfochair agus ag</span>
<lb n="5969"/><span>comhtheagusg a chéile gach lá go huair an naoi, agus</span>
<lb n="5970"/><span>mur sin dáibh nó gur chríochnaidhsiod go</span>
<lb n="5971"/><span>míorbhuileach i 72 lá.  An ní céadna deir Aristeus</span></p>
</div>
<pb n="200"/>
<div><lb n="5972"/><p><span>ba súil-fhiadhnais ann.  Agus dá madh ar leith,</span>
<lb n="5973"/><span>'na nduine agus 'na nduine go haonaránach, do</span>
<lb n="5974"/><span>laibheóradh Ióseiph, lib.12, Antiq., cap.2, air;</span>
<lb n="5975"/><span>do laibheóradh fós Euseb., lib.8 Praepar. Evangel.,</span>
<lb n="5976"/><span>air, an tan thráchtas ar an sdair chédna so.  Agus</span>
<lb n="5977"/><span>gan trácht air so is mór na míorbhuile ré ttáinicc</span>
<lb n="5978"/><span>an uimhir mhór sin ré chéile ar aon-fhocal mur</span>
<lb n="5979"/><span>aithiosg aoinfhir.  Dob fhéidir do Iustinus a bheith</span>
<lb n="5980"/><span>arna mhealladh le sgél fábhuill Iudaigh éigin do</span>
<lb n="5981"/><span>thaisbéin loirg cábán eigín eile dhó i gcathair</span>
<lb n="5982"/><span>Alexandria, agus má deir Iustinus go bhfacaidh an</span>
<lb n="5983"/><span>ní cédna i leabhar Aristeus is dearbhtha nach</span>
<lb n="5984"/><span>bhfacaidh na hughdair eile ann é, agus má bhí sé aige</span>
<lb n="5985"/><span>iriamh nach bhfuil anois.  Dá bhrígh sin measuim</span>
<lb n="5986"/><span>gur sgél éigin gan baránta do chreid sé; agus is móide</span>
<lb n="5987"/><span>chreidim sin do bhrígh nach labhrann sé acht ar</span>
<lb n="5988"/><span>30 boith i n-ionad 72, agus mur sin is inchreidthe nár</span>
<lb n="5989"/><span>léigh sé féin Aristeus acht a ghlacadh ar focal</span>
<lb n="5990"/><span>dhuine bhrégaigh éigin d'aithris é.</span></p>
<lb n="5991"/>
<lb n="5992"/><p><span>Ar an gceathramhadh ceisd adeirim gur mór</span>
<lb n="5993"/><span>ughdarrás an téx Sheptuagentach; óir, adeirid na</span>
<lb n="5994"/><span>húghdair agus na haithreacha naomhtha réimhráite gur</span>
<lb n="5995"/><span>córa fáidhibh ná mínightheóiraigh amháin do</span>
<lb n="5996"/><span>ghairm don tseachtmhoghad seanóir naomhtha do-rinne</span>
<lb n="5997"/><span>an obair dhaor-luaidh so le míorbhuile mhór,</span>
<lb n="5998"/><span>mur dubhrus cheana.  Agus dothig S. Ieróm féin</span>
<lb n="5999"/><span>leis so, agus ní abair aon-ní i n-aghaidh an tsaothair</span>
<lb n="6000"/><span>bheannaighthe sin, acht go n-abair le neamh-chúram</span></p>
</div>
<pb n="201"/>
<div><lb n="6001"/><p><span>nó le hainbhfios scríob gur shleamhnaigh</span>
<lb n="6002"/><span>corr-lochtaibh leis an aimsir isteach isan téx</span>
<lb n="6003"/><span>naomhtha sin.</span></p>
<lb n="6004"/>
<lb n="6005"/><p><span>Ar an gcúigeadh ceisd: ar son go n-abair mórán</span>
<lb n="6006"/><span>gur cailleadh go hiomlán an téx Septuagentach</span>
<lb n="6007"/><span>measuim, tar cheann nár cailleadh go hiomlán é,</span>
<lb n="6008"/><span>gidh eadh gur milleadh go mór agus gur truailligheadh</span>
<lb n="6009"/><span>an mhéid tá ar fagháil de.  Óir, gídh go</span>
<lb n="6010"/><span>n-abair Philo agus mórán eile gur iompaidh an dias ar</span>
<lb n="6011"/><span>seachtmhoghad an Scriptúir go ceart cinnte, ní thig</span>
<lb n="6012"/><span>sé anois i mórán d'áitaibh leis an téx Eabhraighach</span>
<lb n="6013"/><span>ná Laidne.  Féch an téx Eabhraighach agus Laidne,</span>
<lb n="6014"/><span>Genes. 26, áit a n-abair: invenimus aquam .i. “do</span>
<lb n="6015"/><span>fuaramar uisge,” deir an Septuagent: non invenimus</span>
<lb n="6016"/><span>aquam .i. “ní bhfuaramar uisge.”  Ionae</span>
<lb n="6017"/><span>3,  adeir an téx Eabhraighach agus Laidne: adhuc</span>
<lb n="6018"/><span>40 dies; adeir an Septuagent: adhuc tres dies.</span>
<lb n="6019"/><span>Adeir S. Ieróm ag sgríobhadh chum S. Augustín,</span>
<lb n="6020"/><span>Epis.11 inter Augustinianas, go bhfuil mórán don</span>
<lb n="6021"/><span>mhíniughadh Theodosianach arna choimeasg leis</span>
<lb n="6022"/><span>an Septuagent agus asteriscus nó rélta ruithneach mur</span>
<lb n="6023"/><span>chomhartha ar an Theodosianach, agus ó d'imghidh</span>
<lb n="6024"/><span>an comhartha sin anois ní féidir le haon-neach</span>
<lb n="6025"/><span>idirdhealbhadh do dhénamh eatorra.</span></p>
<lb n="6026"/>
<lb n="6027"/><p><span>Acht aon-fhocal amháin ar an treas ceisd annso,</span>
<lb n="6028"/><span>ag cruthughadh nach ttig le résún gach aon don</span>
<lb n="6029"/><span>tseachtmhoghad seanóir do bheith i mboith ar</span>
<lb n="6030"/><span>leith ag dénamh an tsaoithair so: óir mur sin do</span></p>
</div>
<pb n="202"/>
<div><lb n="6031"/><p><span>bhudh riachtanach do gach aon díobh fó leith an</span>
<lb n="6032"/><span>téx Eabhraighach do bheith aige go hiomlán agus</span>
<lb n="6033"/><span>mac-leabhar Grégise do sgríobhadh as; agus do bhrígh</span>
<lb n="6034"/><span>nach inchreidthe go ttugadar an líon leabhar sin</span>
<lb n="6035"/><span>leó go hÉgipt, ná fós gur sgríobhadar an uimhir</span>
<lb n="6036"/><span>mac-leabhar sin i nGrégis, óir ní sgríobhthar gur</span>
<lb n="6037"/><span>fhágadar 'na ndiaidh i gcisde leabhar Rígh na</span>
<lb n="6038"/><span>hÉgipte acht aon-leabhar amháin, ná fós go</span>
<lb n="6039"/><span>ttugadar aon-leabhar dá saothar féin leó, mur sin</span>
<lb n="6040"/><span>ní i mboith ar leith go haonaránach dobhádar.</span></p>
<lb n="6041"/>
<lb n="6042"/><p><span>AN .7. ALT</span>
<lb n="6043"/><span>ANN A BHFUASGALTAR DÁ CHEISD DO THAOBH</span>
<lb n="6044"/><span>THÉX GHRÉGACH AN TIOMNA NUAIDH.</span></p>
<lb n="6045"/>
<lb n="6046"/><p><span>An chéd-cheisd: Créd iad na hughdair do chuir</span>
<lb n="6047"/><span>an Tiomna Nuadh ar ttús i nGréigis?</span></p>
<lb n="6048"/>
<lb n="6049"/><p><span>Freagraim gurab iad na hapsdail as a n-ainmnighthear</span>
<lb n="6050"/><span>gach leabhar dhe do chuir i nGrégis ar</span>
<lb n="6051"/><span>ttús iad.  Adeirid na hughdair go coitcheann gur</span>
<lb n="6052"/><span>i n-Eabhrais do sgríobh Matha a shoisgél, agus gur i</span>
<lb n="6053"/><span>Laidin do sgríobh Marcus, agus gur chuiriodar féin i</span>
<lb n="6054"/><span>nGrégis irís iad, agus go háirighthe Marcus do chuir a</span>
<lb n="6055"/><span>shoisgél féin i nGrégis i gcathair Aquileia.  Do</span>
<lb n="6056"/><span>chuir S. Pól i nGréigis an eipistil Eabhruis do</span>
<lb n="6057"/><span>sgríobh sé chum na nEabhraighibh, agus a eipistil</span>
<lb n="6058"/><span>Laidne do sgríobh sé chum na Rómhánchaibh,</span>
<lb n="6059"/><span>nó neoch apsdalta éigin eile lena ordughadh féin.</span>
<lb n="6060"/></p>
</div>
<pb n="203"/>
<div><lb n="6061"/><p><span>Ar an dara ceisd: is dearbhtha dá mbeith sé re</span>
<lb n="6062"/><span>fagháil anois mur do sgríobhadh ar ttús é nárbh</span>
<lb n="6063"/><span>fhéidir d'aon-neoch, gan dia-aithis, a ughdarrás</span>
<lb n="6064"/><span>diadha a chur i gcontabhairt; gidh eadh, do</span>
<lb n="6065"/><span>milleadh agus do truailligheadh an téx naomhtha sin</span>
<lb n="6066"/><span>ó aimsir na n-apstal comh gráineamhail agus sin nach</span>
<lb n="6067"/><span>n-áirmhithear a bheith 'na thobar fhíor-ghlan dó,</span>
<lb n="6068"/><span>lérbh fhéidir a bheith 'na riaghail cheartaighthe ag</span>
<lb n="6069"/><span>gach text eile dá bhfuil againn.  Ní hinchreidthe</span>
<lb n="6070"/><span>Cailuín, Ioannes Maior, ná aon-neoch eile do na</span>
<lb n="6071"/><span>ladrainn eiriticceamhuil sin, ag labhairt go</span>
<lb n="6072"/><span>mailíseach brégach i n-aghaidh na fírinne so; óir</span>
<lb n="6073"/><span>cruthaigh Tertulian a n-aghaidh Mharsion gur</span>
<lb n="6074"/><span>mhill agus gur thruailligh na heiriticcigh Arianacha agus</span>
<lb n="6075"/><span>Marthianach' mórán mór do théx Gréigise an</span>
<lb n="6076"/><span>Tiomna Nuaidh.  Taisbénaidh fós Epiphanius,</span>
<lb n="6077"/><span>Haeres.42, na háitibh dhe do mhilliodar lena</span>
<lb n="6078"/><span>mailís, lena n-ainbhfios, agus lena mbrécca, vide</span>
<lb n="6079"/><span>Bellar. lib. 2 De Verbo Dei, cap.7.</span></p>
<lb n="6080"/>
<lb n="6081"/><p><span>AN .8. ALT</span>
<lb n="6082"/><span>ANN A BHFUASGALTAR TRÍ CEASDAIBH DO THAOBH</span>
<lb n="6083"/><span>NA TTÉX LAIDNE.</span></p>
<lb n="6084"/>
<lb n="6085"/><p><span>An chéd-cheisd: cá mhéd nó créd an uimhir</span>
<lb n="6086"/><span>dhíobh dobhí anallód ann?  An dara ceisd: créd is</span>
<lb n="6087"/><span>ughdair don téx coitcheann dá ngoirthear an</span></p>
</div>
<pb n="204"/>
<div><lb n="6088"/><p><span>Vulgát anois?  An treas ceisd: créd an t-ughdarrás</span>
<lb n="6089"/><span>atá ag an téx Vulgátach anois?</span></p>
<lb n="6090"/>
<lb n="6091"/><p><span>Ar an gcéd-cheisd adeirim roimh aimsir Ieróim</span>
<lb n="6092"/><span>go raibh uimhir dho-áirmhe do théxaibh Laidne</span>
<lb n="6093"/><span>arna ttarraing as téx Grégis' an Septuageint agus as il-iomad</span>
<lb n="6094"/><span>do théxaibh Gréigise an Tiomna Nuaidh,</span>
<lb n="6095"/><span>do réir mur deir S. Aug., lib. 2 Doct. Christ.,</span>
<lb n="6096"/><span>cap.11.  Ag so mur deir: qui ex Hebraea lingua</span>
<lb n="6097"/><span>Scripturas in Graecam verterunt linguam numerari</span>
<lb n="6098"/><span>possunt; Latini autem nullo modo; ut enim cuique,</span>
<lb n="6099"/><span>primis fidei temporibus, in manus venit codex</span>
<lb n="6100"/><span>Graecus, et aliquantulum facultatis sibimet utriusque</span>
<lb n="6101"/><span>linguae habere videbatur, ausus est interpretari.</span>
<lb n="6102"/><span>Adeir S. Ieróm an ní cédna, Praefat. in Iosue.  Ag</span>
<lb n="6103"/><span>so mur deir: apud Latinos tot sunt exemplaria quot</span>
<lb n="6104"/><span>codices, ut unusquisque pro arbitrio suo vel addiderit</span>
<lb n="6105"/><span>vel subtraxerit quod ei visum est.  As briathra an</span>
<lb n="6106"/><span>naoimh so is iontuigthe gurab é ní dob adbhar don</span>
<lb n="6107"/><span>uimhir sin na ttéx Laidne, agus mórán díobh 'bheith</span>
<lb n="6108"/><span>lochtach, nach raibh aon-nduine i ttús na hEaguilse</span>
<lb n="6109"/><span>Críosdamhla agá raibh acfuing dá laghad isan dá</span>
<lb n="6110"/><span>theangaigh, .i. isan nGréigis agus isan Laidin, lé ttárla</span>
<lb n="6111"/><span>leabhar ar bith don téx Ghrégach ann a láimh nár</span>
<lb n="6112"/><span>iompoidh i Laidin do réir a thola nó a mhiana</span>
<lb n="6113"/><span>féin é.</span></p>
<lb n="6114"/>
<lb n="6115"/><p><span>Gidh eadh, 'na measg sin uile dobhí aen-leabhar</span>
<lb n="6116"/><span>amháin ar úsáid go coitchionn dá ngoirthí Vulgát</span>
<lb n="6117"/><span>nó téx coitcheann (mur deir S. Grighóir in Libris</span>
<lb n="6118"/><span>Moral., agus S. Ieróm i n-iomad d'áitibh, agus go</span></p>
</div>
<pb n="205"/>
<div><lb n="6119"/><p><span>háirighthe In Cap. 14 et 49 Isai.), agus measaid na</span>
<lb n="6120"/><span>hughdair is barántamhla gurbh é sin an téx</span>
<lb n="6121"/><span>Idáilleach nó an míniughadh Idáilleach, Itala interpretatio,</span>
<lb n="6122"/><span>ar a ttráchtann S. Aug. lib. 2 De Doct.</span>
<lb n="6123"/><span>Christ., agus mholus sé tar gach téx Laidne eile dhá</span>
<lb n="6124"/><span>raibh ann a aimsir ag rádh: in ipsis interpretationibus</span>
<lb n="6125"/><span>Itala caeteris praefertur, nam est verborum</span>
<lb n="6126"/><span>tenacior cum perspicacitate sententiae.</span></p>
<lb n="6127"/>
<lb n="6128"/><p><span>Do iompaidh S. Ieróm an Tiomna Nuadh fá</span>
<lb n="6129"/><span>dhó i Laidin, .i. téx díobh as an Eabhrais agus téx</span>
<lb n="6130"/><span>eile as an Septuagent Grégach (mur deir féin,</span>
<lb n="6131"/><span>lib. 2 Contra Ruffinum, Epistol. 10 ad Augus. et 11,</span>
<lb n="6132"/><span>agus lib. De Viris Illustribus, in fine); acht adeir</span>
<lb n="6133"/><span>sé nach iompódh do-rinne sé as an téx Grégach,</span>
<lb n="6134"/><span>acht gur leasaigh agus gur cheartaigh é, mur is follus</span>
<lb n="6135"/><span>as an bhfreagra dothug sé ar S. Augustinus dothug</span>
<lb n="6136"/><span>buidheachus dó isan .10. eipistil do chuir chuige ar</span>
<lb n="6137"/><span>an ní so.  Ag so mur deir Ieróm: si me in Novi</span>
<lb n="6138"/><span>Testamenti emendatione suscipis, etc.</span></p>
<lb n="6139"/>
<lb n="6140"/><p><span>Ní cian dá éis gur ghlac an Eagluis agus gur léigheadh</span>
<lb n="6141"/><span>innte go coitcheann gnáthach an téx Laidne sin do</span>
<lb n="6142"/><span>iompaidh S. Ieróm as an Eabhruis, gidh nach raibh</span>
<lb n="6143"/><span>tarcuisne ná mí-mheas isan am cédna ag cách ar</span>
<lb n="6144"/><span>an sean-téx Laidne Idáilleach, gidh nach cian</span>
<lb n="6145"/><span>dá éis sin go ndeachaidh ar dearmad agus i ndimbrígh,</span>
<lb n="6146"/><span>agus nach raibh ar úsáid isan Eaglais acht an téx dá</span>
<lb n="6147"/><span>ngoirthear an Vulgát anois, ar a ttráchtad 'na</span>
<lb n="6148"/><span>dhiaidh so: vide Greg. Lib. Moral. cap.5.</span></p>
<lb n="6149"/>
<lb n="6150"/><p><span>Do-chímíd go ttáinicc an galar tochais cédna do</span></p>
</div>
<pb n="206"/>
<div><lb n="6151"/><p><span>bhí ar chách i ttús na hEaguilse le bheith ag</span>
<lb n="6152"/><span>iompódh an Scriptúra ar eiriticcigh na haimsire so,</span>
<lb n="6153"/><span>óir ní féidir áiriomh do chur ar gach aistriughadh</span>
<lb n="6154"/><span>agus ar gach ionntódh dá ttugadar ar an mBíobla, do</span>
<lb n="6155"/><span>réir mhiana gach ladrainn díobh.</span></p>
<lb n="6156"/>
<lb n="6157"/><p><span>AN .9. ALT</span>
<lb n="6158"/><span>CRÉD IS UGHDAR DON TÉX VULGÁTACH LAIDNE?</span></p>
<lb n="6159"/>
<lb n="6160"/><p><span>Adeir cuid dona húghdair, mur tá Sanctes</span>
<lb n="6161"/><span>Pagninus, Praefat. Interpr. Bibliorum ad Clem.7</span>
<lb n="6162"/><span>Pontificem Maximum, agus Paulus, Foro Sempronii</span>
<lb n="6163"/><span>Easbocc, lib. 2, cap. 1, De Die Passionis Domini,</span>
<lb n="6164"/><span>nach é S. Ieróm is úghdar don téx Vulgátach tá</span>
<lb n="6165"/><span>ar úsáid isan Eagluis le barr ar mhíle bliadhain.</span>
<lb n="6166"/><span>Tig 'na n-aghaidh so, i ndiaidh S. Augustinus,</span>
<lb n="6167"/><span>Eugubinus agus Ioannes Picus Mirandulanus, ag rádh</span>
<lb n="6168"/><span>gurab é S. Ieróm is ughdar dhó.  Deirid aroile, mur</span>
<lb n="6169"/><span>tá Ionnes Driedo, lib. 2, cap. 1, De Ecclesiast.</span>
<lb n="6170"/><span>Dogmat. et Scriptur., agus Sixtus Sinensis, lib.8</span>
<lb n="6171"/><span>Bibliothecae Sanctae, go bhfuil sé arna choimeasg</span>
<lb n="6172"/><span>leis an sean-téx Itálach agus le saothar Ieróim.</span></p>
<lb n="6173"/>
<lb n="6174"/><p><span>Acht ar ttús adeirim-se le Bellarmen gur leasaigh</span>
<lb n="6175"/><span>agus gur cheartaigh S. Ieróm sean-téx an Tiomna</span>
<lb n="6176"/><span>Nuaidh atá aguinn anois.  Ag so síos cuid dona</span>
<lb n="6177"/><span>háitibh do cheartaigh sé.  Óir adeir sé ar ttús in</span>
<lb n="6178"/><span>Coment. Math. cap.2, gur Bethelem Iudeae bhí</span>
<lb n="6179"/><span>isan tsean-téx agus nach raibh sin ceart, acht gur</span>
<lb n="6180"/><span>Bethlehem Iudae budh chóir a bheith ann.  Lib. 1</span></p>
</div>
<pb n="207"/>
<div><lb n="6181"/><p><span>In Iovinum, cheartaigh sé ag Pól, 1 ad Corinth. 7,</span>
<lb n="6182"/><span>an sean-téx agá raibh divisa est mulier et virgo:</span>
<lb n="6183"/><span>cuiridh seision an' ionad sin: mulier inupta et</span>
<lb n="6184"/><span>virgo; agus ad Rom.,12, i n-ionad tempori servientes,</span>
<lb n="6185"/><span>cuiridh Domino servientes; agus, 1 ad Timot.,</span>
<lb n="6186"/><span>humanus sermo, léighidh Ieróm fidelis sermo; agus</span>
<lb n="6187"/><span>ad Galat., cap.2, adeir an sean-téx, quibus ad horam</span>
<lb n="6188"/><span>cessimus: adeir Ieróm quibus neque ad horam</span>
<lb n="6189"/><span>cessimus; agus i n-ionad persuasio vestra ex Deo est,</span>
<lb n="6190"/><span>cuiridh non est ex eo qui vocat vos, ibid., cap.5;</span>
<lb n="6191"/><span>agus, cap.1 ad Ephes., i n-ionad in redemptionem</span>
<lb n="6192"/><span>adoptionis dobhí isan sean-téx, cuiridh Ieróm in</span>
<lb n="6193"/><span>redemptionem acquisitionis.  Is mur so do réir mur</span>
<lb n="6194"/><span>cheartaigh S. Ieróm léighthear isan Eagluis iad</span>
<lb n="6195"/><span>so, agus mórán eile dá samhuil nach riachtanach</span>
<lb n="6196"/><span>a gcur síos annso.  Is dearbhtha fós gur ar aithne</span>
<lb n="6197"/><span>an Phápa Damasus do cheartaigh Ieróm sean-téx</span>
<lb n="6198"/><span>an Tiomna Nuaidh, agus gur glacadh go maith isan</span>
<lb n="6199"/><span>uair sin a shaothar, agus dá bhrígh sin nachar sgar an</span>
<lb n="6200"/><span>Eaglais chédna ó shoin ris.</span></p>
<lb n="6201"/>
<lb n="6202"/><p><span>Ní hí an tpsaltair do iompoidh S. Ieróm asan</span>
<lb n="6203"/><span>Eabhrais, ná an tpsaltair do iompoidh sé asan 70,</span>
<lb n="6204"/><span>atá aguinn isan Vulgát anois, acht an tpsaltair do</span>
<lb n="6205"/><span>cheartaigh sé as sean-téx an mhairtírigh naomhtha</span>
<lb n="6206"/><span>Lucianus, agus ná habradh aon-neach fós gurab í do</span>
<lb n="6207"/><span>iontaidh sé i Laidin as Hexapla nó Leabhar Shé</span>
<lb n="6208"/><span>gColamhan Origein, óir ní thigid an dá théx sin</span>
<lb n="6209"/><span>go háirighthe i bhfoclaibh ré chéile, mur is follus</span>
<lb n="6210"/><span>do gach aon léighfios ar aon iad.</span>
<lb n="6211"/></p>
</div>
<pb n="208"/>
<div><lb n="6212"/><p><span>Ní faghthar amach gur iompaidh Ieróm</span>
<lb n="6213"/><span>ariamh na leabhra so síos, .i. Leabhar na hEagna</span>
<lb n="6214"/><span>(Liber Sapientiae), Leabhar Ecclesiasticus ná</span>
<lb n="6215"/><span>Leabhra na Macabéibh, agus nach feas cia an t-ughdar</span>
<lb n="6216"/><span>ro-ársaigh do iompaidh i Laidin iad.  Agus is</span>
<lb n="6217"/><span>uime do léig sé faillídh ionnta do bhrígh gur mheas</span>
<lb n="6218"/><span>sé nár Scriptúir dhiadha iad, Hieron. in Prolog.</span>
<lb n="6219"/><span>Galeato et in Praefat. Proverb.</span></p>
<lb n="6220"/>
<lb n="6221"/><p><span>Is é S. Ieróm do iompaidh as an Eabhras</span>
<lb n="6222"/><span>go cinnte ceart an mhéid eile atá isan téx Vulgátach</span>
<lb n="6223"/><span>do leabhraibh aguinn isan Eaglais ar úsáid anois.</span>
<lb n="6224"/><span>Agus mur shuidhiughadh ar an bhfírinne so, níl</span>
<lb n="6225"/><span>téxt ar bith againn thig leis an téx Eabhraighach</span>
<lb n="6226"/><span>acht é amháin, óir gach text dár tarraingeadh as</span>
<lb n="6227"/><span>an nGréigis táid seachránach i n-áiriomh na</span>
<lb n="6228"/><span>n-aimsiorr agus lochtach i mórán d'áitibh.  Fágaid</span>
<lb n="6229"/><span>amuich fós, imeasg gach dearmaid eile, 800 rann</span>
<lb n="6230"/><span>nó féarsa do Leabhar Iób atá againne ar lorg</span>
<lb n="6231"/><span>Ieróim do tharraing asan Eabhrais iad.</span></p>
<lb n="6232"/>
<lb n="6233"/><p><span>Gibé lér mian na neithe so do léughadh go</span>
<lb n="6234"/><span>forleithiodach léughadh Bellarm. lib.2 De Verbo</span>
<lb n="6235"/><span>Dei cap.19.</span></p>
<lb n="6236"/>
<lb n="6237"/><p><span>AN .10. ALT</span>
<lb n="6238"/><span>ANN A TTRÁCHTAR GO HATHGHEARR AR UGHDARRÁS</span>
<lb n="6239"/><span>AN TÉX VULGÁTACH.</span></p>
<lb n="6240"/>
<lb n="6241"/><p><span>Adeir na Lútéránaigh nach cóir Scriptúir ar bith</span>
<lb n="6242"/><span>do ghlacadh mur théx cheart, acht an leabhar do-rinne</span></p>
</div>
<pb n="209"/>
<div><lb n="6243"/><p><span>Lúitér.  Deir na Cailuíneachaibh nach fíor</span>
<lb n="6244"/><span>sin, do bhrígh nach cóir an Eagluis, do cheangal le</span>
<lb n="6245"/><span>Scriptúir áirighthe ar bith.  Acht dá mhéd a</span>
<lb n="6246"/><span>gcuinntinn agus a gcíréib ghnáthach eatorra féin thig</span>
<lb n="6247"/><span>siad ré chéile i n-aghaidh an téx choitchinn Laidne,</span>
<lb n="6248"/><span>atá gan toirmiosg, gan dímheas, le hurraim mhóir,</span>
<lb n="6249"/><span>arna ghlacadh isan Eaglais mur riaghail dho-mhealta</span>
<lb n="6250"/><span>bés agus creidigh ó thús, go háirighthe ó</span>
<lb n="6251"/><span>aimsir Grighóra Mhóir gus anois.  Agus dá bhrígh</span>
<lb n="6252"/><span>sin thig dronga agus buidhne móra do dhaoine foirfe</span>
<lb n="6253"/><span>i n-eagna, i bhfoghluim, agus i bhfíréndacht, a</span>
<lb n="6254"/><span>n-aghaidh na ndream ndroch-creidmheach ndí-chéilligh</span>
<lb n="6255"/><span>sin lér mhian labhairt 'na aghaidh, nó gur</span>
<lb n="6256"/><span>cheap agus gur eachtaigh an Chomhuirle naomhtha</span>
<lb n="6257"/><span>dho-mhealta Thrionda, ar lorg na gcomhairleacha</span>
<lb n="6258"/><span>genearálta, na n-aithreacha, agus na bpápaidhe</span>
<lb n="6259"/><span>naomhtha táinicc roimpe, an téx cédna agus an líon</span>
<lb n="6260"/><span>cédna leabhar dobhí arna nglacadh do ghnáth</span>
<lb n="6261"/><span>isan Eaglais mur riaghail dho-mhealta creidigh</span>
<lb n="6262"/><span>agus bés do chongbháil, agus gan leabhar ná téx eile do</span>
<lb n="6263"/><span>ghlacadh mur Scriptúir dhiadha acht an téx</span>
<lb n="6264"/><span>Vulgátach agus na leabhair dhiadha dá ndéntar go</span>
<lb n="6265"/><span>hiomlán é, agus isan Laidin mur bhídar do ghnáth.</span></p>
<lb n="6266"/>
<lb n="6267"/><p><span>Níl slighe ar bith a nglacar an téx so nach</span>
<lb n="6268"/><span>bhfuil níis ionmholta ná aen-téx dá bhfuil ar</span>
<lb n="6269"/><span>fagháil, óir más é an sean-téx Itálach é is mór do</span>
<lb n="6270"/><span>mhol na haithreacha naomhtha é; más é téx</span>
<lb n="6271"/><span>Ieróim é is mó ná sin is ionmholta é, óir is mór</span>
<lb n="6272"/><span>mholus S. Aug., lib. 18 De Civit. Dei, cap. 43,</span></p>
</div>
<pb n="210"/>
<div><lb n="6273"/><p><span>Grighóir, lib. 20 Moral., cap. 24, Isidorus, lib. 6</span>
<lb n="6274"/><span>Etymol., cap. 5, Rabanus, lib. 2 De Instit. Clericorum,</span>
<lb n="6275"/><span>cap. 54, agus 'na ndiaidh sin S. Anselmus,</span>
<lb n="6276"/><span>S. Bernard, Rupertus, Haymo, Hugo, Richardus.</span>
<lb n="6277"/><span>Molaid an téx so agus measaid gurab é an téx d'fhág</span>
<lb n="6278"/><span>S. Ieróm aguinn é.</span></p>
<lb n="6279"/>
<lb n="6280"/><p><span>Níor chóra fós dona hEabhraighibh Scriptúir</span>
<lb n="6281"/><span>ceart do bheith acu ná d'Eagluis Chríosd; níor</span>
<lb n="6282"/><span>chóra fós dona Grégaigh an Scriptúir ceart do</span>
<lb n="6283"/><span>bheith i nGréigis acu ná dhúinne, atá greamaigh</span>
<lb n="6284"/><span>do chathaoir Pheadair, an Scriptúir ceart do bheith</span>
<lb n="6285"/><span>i Laidin aguinn.  Óir ní hiomdha duine ann ar</span>
<lb n="6286"/><span>measg thuigios an teangaidh Abhruis, agus is dearbhtha</span>
<lb n="6287"/><span>nach líonmhur isan Eóraip do lucht tuigsiona na</span>
<lb n="6288"/><span>Gréigise comh nádúrtha agus do thuigfeadhdís an</span>
<lb n="6289"/><span>Laidin.  Ón aimsir fós ar dhiúlt na heritigidh don</span>
<lb n="6290"/><span>téx Laidne, do-rinneadar féin le cumadóracht</span>
<lb n="6291"/><span>dhíchéilligh mórán do Bhíoblaighibh lochtacha, gan</span>
<lb n="6292"/><span>cheart, gan fhírinne, nach gcreidid féin ná cách</span>
<lb n="6293"/><span>eile - Féch Lúitér ann a leabhar a n-aghaidh</span>
<lb n="6294"/><span>Zwingel, De Veritate Corporis Christi.  Ag so</span>
<lb n="6295"/><span>mur deir: si diutius steterit mundus, iterum erit</span>
<lb n="6296"/><span>necessarium ut, propter diversas scripturae interpretationes</span>
<lb n="6297"/><span>quae nunc sunt, ad conservandam fidei</span>
<lb n="6298"/><span>veritatem, conciliorum decreta recipiamus atque ad</span>
<lb n="6299"/><span>ea confugiamus.  Ná raibh fáilte romhad!</span></p>
<lb n="6300"/>
<lb n="6301"/><p><span>Finis.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Stair an Bhíobla I

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Stair an Bhíobla I

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
