Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cath Fhochairte Bríghite</title><author><name type="main">Anaithnid; Eag. Énrí Ua Muirgheasa</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N"/>
                         <note type="L">78</note>
                         <note type="B">1845ls 19L</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno/><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Cath Fhochairte Bríghite</title><author>Anaithnid; Eag. Énrí Ua Muirgheasa</author><imprint><publisher>Co. Louth Archaeological Society; Dún Dealgan</publisher><date>1845ls 19L</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>Righ mór mileata árd-uasal ba for clannaibh Eoghain and</span>
<lb n="2"/><span>Ulladh .i. Dómhnall Ua Néill, agus ba ro ainmneach an</span>
<lb n="3"/><span>triath agus an curadh é acht gí calma cath-buadhac an toiseach</span>
<lb n="4"/><span>é ní raibh air a chumas Gaedhail ro chosnadh no fós</span>
<lb n="5"/><span>a g-coimceangail a n-ághaidh a m-bíodhbhadh n-allmharach,</span>
<lb n="6"/><span>óir ba follas a n-imreasan eatarra feimand</span>
<lb n="7"/><span>gach tuath i c-coigibh Éireand fá'n am sea seach gach</span>
<lb n="8"/><span>am oile riamh.  Bo rígh ciallmhar caidreamhail stuama</span>
<lb n="9"/><span>a n-gaois agus a n-gliocas an triath se acht ní raibh air a chomas gí meud a</span>
<lb n="10"/><span>intleacht agus a eagna Gaedhil a dhaigneam re chéile, óir do bhí míthádh a</span>
<lb n="11"/><span>n-dán dóibh de cheand a neamh-charadais aroile agus do fás forra</span>
<lb n="12"/><span>bruideamhlacht agus míthuigse-a c-cora féin, agus oime sinn do chuaidh orra</span>
<lb n="13"/><span>go mór de Allmhurchaibh.  Ní raeb rígh na triath and Éirind</span>
<lb n="14"/><span>léor-chomhachtach do cum ceannas na urramthas do ghabhadh os</span>
<lb n="15"/><span>ceand cháich.  Is í Cómhairle a cineadh fa dheoigh la Ua Néill agus a</span>
<lb n="16"/><span>mhuintir re h-aontúghadh urmhór n-uasal n-olltach feasa agus</span>
<lb n="17"/><span>teachta ro chor go h-Albain do chum rígh n-Albanach</span>
<lb n="18"/><span>n-Gaedhalach .i. Roibirt Bruis do theacht do ghabhail árd righe</span>
<lb n="19"/><span>Éireand agus ró Luidhseacht oile fa n-armaibh agus fos mhóidseacht</span>
<lb n="20"/><span>air taisibh nemhtha go d-tabhradas a g-cangnam fa fhearaibh co</span>
<lb n="21"/><span>n-armaibh co n-eidiughadh agus cona neart dho do chum na néidhthe</span>
<lb n="22"/><span>ab mhian lea churair bond.  Ní raeb rae foilliughaidh aca,</span>
<lb n="23"/><span>agus uime sin ro thionsgansat na teachta do chur uatha amhlaidh sin</span>
<lb n="24"/><span>do láthair.  Ro ghleadar de'n g-cor sin fear ionrac fir-eagna</span>
<lb n="25"/><span>láneólach .i. Aodh Ua Néill, Easpoch Dhoire Choluimcille, agus</span>
<lb n="26"/><span>BRIAN .i. mac Dhómhnaill Uá Néill maraon re dís eile nar bo time</span>
<lb n="27"/><span>is na h-eagnadhaibh .i. Mághnus ua h-Anluain triath Oireir, agus</span>
<lb n="28"/><span>árd-ollamh Uí Néill féin.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Air rochtain do na dé-dhaoinibh se a bh-fochair rígh Albain ro</span>
<lb n="31"/><span>fearadh fír-chaoin fáilte agus iomchomairc sláinte agus beatha reompa.</span>
<lb n="32"/><span>Agus cuireadh iona suidhe air dheis-láimh an rígh féin iad i</span>
<lb n="33"/><span>d-teach na cuirme, agus bó mhór an chéim afuarsat agus an t-árd-</span>
<lb n="34"/><span>mheas a bhá don rígh mur do aithin se dhóibh, ad éirghidh Aodh</span>
<lb n="35"/><span>Easpoc iona fhior-sheasamh a láthair an rígh agus na n-árd-</span>
<lb n="36"/><span>nuasal agus a dubhairt, "A rígh," air se" is teachta sinne chugat uadh</span>
<lb n="37"/><span>rígh Chineil Eóghain agus uadh iomad de árd-thriathaibh agus de</span>
<lb n="38"/><span>uaislibh ar g-criche ag fuaralam ort-sa a rígh óirdheirc sár</span>
<lb n="39"/><span>chródha ceannas Éireand do</span></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="40"/><p><span>gabhail chugat, agus is uime sin fáth ar imtheachta agus do thangam</span>
<lb n="41"/><span>chugat-sa seach gach rígh agus gach árd-triath n-oile, de bhrigh</span>
<lb n="42"/><span>gur meobhair lind tusa do bheith de réimh-dhúthchais ar g-cine féin</span>
<lb n="43"/><span>agus gur dhuit de chiond sin árd-cheannas na h-insi do bheith ad</span>
<lb n="44"/><span>láimh féin, agus treas an gníomh sean do bhíodhbhadh agus ar</span>
<lb n="45"/><span>mbhíodhbhadhne a bhuaireadh agus a smachtughadh do síor.  Más dual</span>
<lb n="46"/><span>do Ghaedhalaibh cíos do bheirt do aen rígh nach ar rugadh no nach ar</span>
<lb n="47"/><span>h-oileadh and ccríocaibh féin, is ortse, a righ, is dual é le ceart</span>
<lb n="48"/><span>sinsire agus cine.  Táid Gaill ag creachadh agus ag losgadh na críche,</span>
<lb n="49"/><span>agus ag dúnmharbhadh cloinne duthchaise na tíre gan cogaild agus gan</span>
<lb n="50"/><span>choir, ionas nach fios dhoind chread a deunfam muna n-gabham</span>
<lb n="51"/><span>coimirce chugat-sa na chuige rígh cómhachtach éigin oile de ríghthibh</span>
<lb n="52"/><span>Eóraip.  Is dóigh linn gur tusa féin a luaithé a bearfad táirthail</span>
<lb n="53"/><span>orainn agus a dhéunamh caidreamh agus muinteardhas lind agus do</span>
<lb n="54"/><span>thógfadh do lucht Gaoil féin uadh bás go beatha.  Uime sein gabh</span>
<lb n="55"/><span>chugat ceannas Éireand, agus biadh ar g-congnadh agus ar</span>
<lb n="56"/><span>g-coinmhe riot do ghnáth."</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Air g-clos na m-briathar sea do'n rígh, ro las a ghnúis feardha mórdha</span>
<lb n="59"/><span>maiseamhuil tre ghráin agus tre fhír-fhuath do allmhurchaibh agus fós tre</span>
<lb n="60"/><span>luthghair fá'n fhuralamh ríogha a fuair sé, agus is é a dubhairt.</span>
<lb n="61"/><span>"A Éaspoic áird, agus a uaisle cáirdeamhla carthannacha Éireand," ar sé,</span>
<lb n="62"/><span>te is doilb leam bhur g-cor, agus is truagh leam bhur n-éigean agus</span>
<lb n="63"/><span>bhur tteacht do mo chomairc.  Is ró fheas domdubhmeang agus mór-shaint</span>
<lb n="64"/><span>Gall agus ní fhuil air druim domhain aen nídh bo fearr leam iona sibhse a</span>
<lb n="65"/><span>chosnughadh agus a shlanúghadh acht measam nach dual dom bheith am árd-rígh</span>
<lb n="66"/><span>Éireand óir atáim air bheagan sluaigh agus fós a ceand an méid sein is</span>
<lb n="67"/><span>ioncosanta dhom mo chríoch féin agus oime sin ní féidir Éire fós do</span>
<lb n="68"/><span>chongbhal no dó bheith amláimh do láthair air bhur bh-furalamh Is deimhin</span>
<lb n="69"/><span>leam gur brathair díl díleas dhomsa Rígh Chineil Éoghain agus is ro mhion</span>
<lb n="70"/><span>leam síth agus cáirdeas do bheith eattaraind agus idír Olltaibh go h-oile,</span>
<lb n="71"/><span>acht gí nach bh-feudam féin do lathair dol do Éirend, atá dearbhrathair</span>
<lb n="72"/><span>maith agam-sa, agus mas áil leis é gluaiseadh do cum bur g-cosanta comh</span>
<lb n="73"/><span>luath agus is féidir leis, agus béidh mo chongnadh-sea féin ris gus an tan</span>
<lb n="74"/><span>a roicfid féin Éire a m-brath foill air Ghallaibh."</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Ro chineadh comhairle ogdha ris an rígh agus re a mhuintir do láthair</span>
<lb n="77"/><span>dearbhrathair an rígh .i. Eadbhuirt Brúis do dhol do Éirind co an meud</span>
<lb n="78"/><span>sluaigh agus sochraide bo fhéidir ris a choimhthional a cceand a chéile gan</span>
<lb n="79"/><span>briseadh no blaodhadh ar fhíanaibh Albain fín oir bo eagal leó oidherp</span>
<lb n="80"/><span>Gall a n-ath-uair.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Ro iompadar na teachta do Éirind co mór-ghairdeachas agus árd-mheanmuin</span>
<lb n="83"/><span>agus ro innsidhear crioch a n-imtheachta agus a d-tuarasgabhail do'n rígh</span>
<lb n="84"/><span>agus do Gaedhalaibh go grind, agus bó luthghaireach íad oile de'n turas</span>
<lb n="85"/><span>sean oir bó deimhin leó go m-brisfidhe air Gallaibh leó féin agus le a</span>
<lb n="86"/><span>sóchraide agus tionsgnadh agus tionaladh sluagh mór leó as gach áird de</span>
<lb n="87"/><span>g-cóige ionas go m-béidís ollmhaighthe air teacht do Albanaibh chuca.</span>
<lb n="88"/><span>Do tionalsat de'n cor sean, Clanna Neill, muintir Ágain, maraon re iomad</span>
<lb n="89"/><span>oile de clannaibh Gaedhail, agus tuathaibh coiche Ollaidh agus ge truadh re</span>
<lb n="90"/><span>h-innsinn, ba iomad nach d-táinic oir nior mhaith leó an cómhcháirdeas do</span>
<lb n="91"/><span>ceangail clanna Néill, agus ro bhadh só-mheasta iad fa a g-comas, a</span>
<lb n="92"/><span>mordhacht, agus a n-gliocas féin agus fós bó mhaith le cach ceannas a thire</span>
<lb n="93"/><span>féin do bheith aige agus a chongbhal gan chíos gan cáin.</span></p>
</div>
<pb n="82"/>
<div><lb n="94"/><p><span>A d-tosach samhraid ro ghaibh Eadhbhuirt cuan agus calapoirt reseachtmhoghat</span>
<lb n="95"/><span>long luchtmhar lán-aidhbhseach agus cúic míle fear armaighthe cono n-</span>
<lb n="96"/><span>giolladhaibh i n-Dalriada ro bhá iomad fola uaisle maraon fris .i.</span>
<lb n="97"/><span>an TIarla Randal an tiarna Mothbra an tiarna Stiobhurt, an Maoir</span>
<lb n="98"/><span>Mór an tiarna Sablois, an tiarna Dómhnall Sir Sean Sanndal, Mac</span>
<lb n="99"/><span>Feargusa, mac Dubghlaise Torgamhna, Mac Rúghraidhe uaidh Innsi</span>
<lb n="100"/><span>Gall agus mórán oile do thairmighthe.  Ro luideadar Gaedhail cona</span>
<lb n="101"/><span>mbuidheanaibh ris agus ro fhoighealladar do.  Iar n-gabhadh</span>
<lb n="102"/><span>Longphoirt do'n da sluagh ro tháinig lucht bratha chuca ag innsin</span>
<lb n="103"/><span>go raibh an t-iarla de Burc mar aon re buidhean.  Agus fós go raibh</span>
<lb n="104"/><span>Mac Connchobhair .i. Feidlim, le sluagh Connachtach ag taisdioladh</span>
<lb n="105"/><span>do chum a chonganta, óir gur gheallad Gaill go d-tabhradas congnadh</span>
<lb n="106"/><span>dhó do chuim ceannas Connachtach do ghabhail dhó féin d'eis ar</span>
<lb n="107"/><span>nAlbanach a críochnúghadh.  Air gclos na sgealsea bhriseadair</span>
<lb n="108"/><span>Gaedhail agus Albanaig a bh-foslongphoirt, agus thrialladar do</span>
<lb n="109"/><span>Dhun-rathain noch a h-airgead agus a loisgeadh léo agus fós tuatha</span>
<lb n="110"/><span>tíre in-gar dó.  Ro rinnsat ár mór air Gallaibh agus fós air</span>
<lb n="111"/><span>Gaedhalaibh claena dé'n dol sin ionas air d-teitheadh don meud a</span>
<lb n="112"/><span>mhair díobh go bh-fuarsat Gaedhail agus Albanaigh iomad éadala agus</span>
<lb n="113"/><span>earraibh agus áirreacht iona n-diaigh.  Bo é sin an tan agus an uair</span>
<lb n="114"/><span>ro chasadh sluagh Gall agus Connachtach orrtha comh fíoch agus feirg</span>
<lb n="115"/><span>mhór.  Oir.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>traith agus taoisigh Gaedhail agus mhóideadar dhó agus do dligeadar</span>
<lb n="118"/><span>ceannas agus cíos dhó do reir reachtaibh agus breitheamhnas a sinsire.</span>
<lb n="119"/><span>Ro thainic da ionac fós dis de Gallaibh Mídhe .i. an Fleimionnach</span>
<lb n="120"/><span>agus An Leusach agus ro ghabhadar ris agus ro ghealladar a</span>
<lb n="121"/><span>g-congnamh dhó mar an g-ceudna.  Ro chuadar do'n Mídhe iar</span>
<lb n="122"/><span>sin, agus ro h-áirgaed léo dúnaidh a m-biodbhadh go h-iomarcach</span>
<lb n="123"/><span>acht do thoirmisgeadh go mór iad oir ro thionaladh sluagh mór Gall</span>
<lb n="124"/><span>agus Gaedhal le Iarla Moirtimer agus ro thainic do chongnamh Iarla</span>
<lb n="125"/><span>Cille-darach Iarla mór na Carraice, an Georlanach, lo Poir</span>
<lb n="126"/><span>an Graoiseach agus ioliomad taoiseach buadhcatha Gall agus Gaedhal</span>
<lb n="127"/><span>agus thugadar cath mór Ceananas na Mídhe air an dul sin mur ar</span>
<lb n="128"/><span>briseadh air Gallaibh agus mar thuiteadar sé míle deug díobh agus cúig</span>
<lb n="129"/><span>chéad de Ghaedhalaibh agus de Albaibh.  Iar briseadh Cheananais</span>
<lb n="130"/><span>níor buaireadar Gaill go mór iad, agus shuitheadar Gaedhail agus</span>
<lb n="131"/><span>Albanaigh is an Midhe moír mar ghoirteadar air Gaillaibh bíodhbhacha</span>
<lb n="132"/><span>agus fuaireadar fáilte intí achaidh fada uadh a g-cairdibh agus</span>
<lb n="133"/><span>buanacht uadh naimhdibh.</span>
<lb n="134"/></p>
</div>
<pb n="84"/>
<div><lb n="135"/><p><span>An bhliadhain iar sea ro thriallsat do dheas, agus ro thionalsat</span>
<lb n="136"/><span>Buitleraigh agus Gaill chómhachtacha an deisceirt sluagh mór do cum</span>
<lb n="137"/><span>a g-claoidheamh oir bá eagal leó leirsgrios agus ionarbadh do</span>
<lb n="138"/><span>thígheacht orrtha féin fós gus buaileadh cath Ratha Ascoill n-gar</span>
<lb n="139"/><span>Atha-Thaoi eatarra ionar briseadh fós air, gallaibh agus mar an</span>
<lb n="140"/><span>thuiteadar seach naoi míle díobh agus fir-bheagan de Gaedhalaibh,</span>
<lb n="141"/><span>agus de Albaibh.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Is mar sin dóibh uadh chath go cath, agus uadh bhriseadh go</span>
<lb n="144"/><span>briseadh iona rabhsat iolbhuadhach do ghnáth air feadh mór chuid de</span>
<lb n="145"/><span>Éirind, go nach mo iona rabhad Goill féin air tí bheith raomaidhthe</span>
<lb n="146"/><span>agus suidhe air bhairraibh a g-cládh go moiteamhuil agus bás do</span>
<lb n="147"/><span>fhághail de'n ghorta níos luaithe iona riarachad do náimhdibh cath</span>
<lb n="148"/><span>bhudhacha, oir níor threabhsat na mór churseat fórmhór a</span>
<lb n="149"/><span>bh-fearand uadh thainc Albanaigh go h-Éirind, agus níor</span>
<lb n="150"/><span>dheonadar do a moghaibh ro ghéill dóibh na do na brúghaibh go ghaibh</span>
<lb n="151"/><span>fúthaibh saothar do dhéanamh, óir bo deimhin leó gur ab iad a</span>
<lb n="152"/><span>m-bíodhbhaidh ro chuirfeadh síol ind sa m-branar da n-deanfadas</span>
<lb n="153"/><span>é.  Agus go crioch air gabhaltas Gall ind Éirind.  Oime sein bó</span>
<lb n="154"/><span>mhian le gan nidh éigin do cothugadh lucht ath-ghabhtha an tíre do</span>
<lb n="155"/><span>fhágbhail dóibh intí déis a n-ionarbhaidh féin.  is mar sea ad</span>
<lb n="156"/><span>fhas gorta mhór agus ag éirgidh táimh aidhbheal i Láighean agus</span>
<lb n="157"/><span>ind dá coiche Mumhan, agus níor lugha ead a g-Connachtaibh, óir</span>
<lb n="158"/><span>bhá imrasan mór agus cogadh trom idir Gaill agus Gaedhail in san</span>
<lb n="159"/><span>chóiche séin fós ionas gurb' íonmheasta go raebh malluightheoracht</span>
<lb n="160"/><span>air Éirinn uadh thoind go toind de chionn mí-ghníomh Gall óir mion agus mor-</span>
<lb n="161"/><span>ghaduigheacht fiu idir flatha gur thruagh an bhail ad fas air uasal</span>
<lb n="162"/><span>agus air iseal de sin, acht i g-cóiche Ollaidh amháin mar do bhí</span>
<lb n="163"/><span>lámh an uachtar ag Gaedhalaibh do ghnáth.  is é sea antan agus an</span>
<lb n="164"/><span>uair a thainic Rígh Albain co sluagh mór do fhóirighean Ghaedhail</span>
<lb n="165"/><span>agus Albanaigh agus ro thriall go dian do chum a d-tarrtala.</span>
<lb n="166"/><span>Ro chuaghdar an da sluagh an-aice ceile agus ro luigheadar air</span>
<lb n="167"/><span>Ath-Cliath do cum Gaill a chur ar a leasluidhe comh easga agus bo</span>
<lb n="168"/><span>indeanta dhóibh agus ceannas na h-insi go h-iomshlan do ghabhail</span>
<lb n="169"/><span>do láthair.  Air bh-feasadh do Gallaibh Atha-Cliath a</span>
<lb n="170"/><span>m-bíodhbhadh do bheith ag teacht orrtha ro loisgeadar urmor an</span>
<lb n="171"/><span>bhaile d'egal imdhidean do bheith aca ro loisgseat de'n cor sean</span>
<lb n="172"/><span>dúnaid, cealla agus fiu faon-bhotha, agus ro dhúnsat iad fein fa</span>
<lb n="173"/><span>mhuraibh an bhaile cona maoin agus a m-bólacht, agus a</span>
<lb n="174"/><span>d-treudaibh ionas gur bo faon triucha an baile timchioll. Air</span>
<lb n="175"/><span>d-teacht do Ghaedhalaibh agus do Albabh ní bh-fuarsat sluagh</span>
<lb n="176"/><span>iona gceann agus ro shuidhsat timchioll na mur, acht ní raebh anacail</span>
<lb n="177"/><span>bídhe na imdhidean air faghail aca ind.  Is é sin an tan, agus an uair</span>
<lb n="178"/><span>ro thangad teachta agus feasa fa dheighin Rígh Albain go raebhseat</span>
<lb n="179"/><span>Sacsain ag áirgeadh agus ag losgadh na g-críoch n-iomalach agus</span>
<lb n="180"/><span>gur bhaoghal muna b-fillfeadh do lathair do cosaind na tíre go</span>
<lb n="181"/><span>sgriosfadas í ó thoind go toind.  Ro sgabhsat uadh a m-baile air</span>
<lb n="182"/><span>g-closna sgeul sea, rígh Albain co urmhór a buidheana do Albain</span>
<lb n="183"/><span>agus rígh Éireann co na mhuintir do chlár na tíre.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Ní rainic laige air Gallaibh amháin de'n cor cona sea ad éirghidh don</span>
<lb n="186"/><span>tír thuit fós go mór air Ghaedhalaibh agus air Albaibh mar an</span>
<lb n="187"/><span>gceadna, oir ní raebh cadas den aen de taebh a uaisle na a mhór-</span>
<lb n="188"/><span>airáchtais oime sea cineadh cómhairle lea dol go h-Ollataibh a los a</span>
<lb n="189"/><span>bh-fiorcarad go síobfad mícuairt na gorta agus an galair thoirtha</span>
<lb n="190"/><span>ró trialladar do thuaid Gaedhail agus Albanaigh, agus ní mó</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="191"/><p><span>iona go rangadar Tráigh-Bhaile Dhundealgain trat foillsigadh dhóibh</span>
<lb n="192"/><span>go raebh Sir Sean mac Feorais, an Bhirdunach .i. Sir Ualtair</span>
<lb n="193"/><span>an Géarlannac ban maraon re móran eile olmurchaibh Mídhe agus</span>
<lb n="194"/><span>Mhacaire Conaill, air lorg mhic an Leasaig agus a mhuintire ag</span>
<lb n="195"/><span>triall oirtha maraon re marcshluagh mór agus Priomhfaidh Ardmacha</span>
<lb n="196"/><span>air a d-tosach.  Ro ghabsat Gaedhail agus Albanaigh iad féin a</span>
<lb n="197"/><span>g-comadh catha air maoilind Phocairte i n-gar do'n ionad air</span>
<lb n="198"/><span>ar gairmeadh rígh de'n Bruis dhá bhliadhain ria'n am sean.  Ro</span>
<lb n="199"/><span>ghabh sluagh Albanach do dheas, agus sluagh Gaedhail do tuaidh oir</span>
<lb n="200"/><span>do dheas bhó thuaidh ro tainc cath orrtha, agus Gaill Midhe</span>
<lb n="201"/><span>no do bhí ag cur lea a meodham an dá sluagh air an tulach.  Is amhlaidh</span>
<lb n="202"/><span>do bhí rígh Éireann féin agus e á g dol do deas agus do tuaidh ag</span>
<lb n="203"/><span>spreagad meisnidh agus meanmain iona muintir do chum cródhacht a</span>
<lb n="204"/><span>deanamh an lá sin sech gach lá oile."  "Oir is deimhin" air sé</span>
<lb n="205"/><span>mas buadhach sibh san g-cath sea nach lion sluaigh no sochraide</span>
<lb n="206"/><span>Gaill buairead do chur air Gaedhalaibh ní bho's sia go brath mar</span>
<lb n="207"/><span>do bhádhsat a n-ioctara neirt a g-comais agus a meanmna agus is é</span>
<lb n="208"/><span>sea a misneach deigeanach agus ma brisfead or.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Air g-canadh na m-briathar sea do'n Phríomhfadh, ro tionsgeatal</span>
<lb n="211"/><span>buidhean mhór de lucht bógha an cath ag sgeatha catha diana de</span>
<lb n="212"/><span>shaigeadaibh air Gaedhealaibh go mór-cheannasach ler maodhead orrtha</span>
<lb n="213"/><span>go mor oir ro thuit iomad díobh idir mhairbh agus ghonta de na</span>
<lb n="214"/><span>ceathaibh troma saighead sean, is an dara feacht ro bhrucht buidhean</span>
<lb n="215"/><span>mhór de marcshluagh nocha bhád cengailte a n-eidibh iarnaidhe uadh</span>
<lb n="216"/><span>bháis go troigh a n-aghaidh Gall Midhe agus Gaedhail is an</span>
<lb n="217"/><span>g-cath meodhanach agus ro mhaoidseat fós orrtha go mailind an</span>
<lb n="218"/><span>chnoic air ghabhadar turnabh uatha.  Níor bh-fearr aon chath bó</span>
<lb n="219"/><span>deas oir rinde mac Feorais féin agus a shluagh ruaim aigeangtach</span>
<lb n="220"/><span>fiora ionas gur mhó mheasa dhóibh iona do'n chuid oile do muintir.</span>
<lb n="221"/><span>Gídheadh níor le Gallaibh an bhuaidh, oir lingeadar na catha des</span>
<lb n="222"/><span>agus meodhonach air furalam an rígh féin air Ghallaibh a n-ath-uir</span>
<lb n="223"/><span>agus rugadh leo iad go bond an chnoic ag déanadh ár mór fiora, agus</span>
<lb n="224"/><span>bó cródhach an rígh den chor sen, oir thuteadar triar ridire calma</span>
<lb n="225"/><span>le na láimh.  Air fhaicsind an ruaim air aicthaigh seo do</span>
<lb n="226"/><span>Ghaedhalaibh ro bhrochtadar air an lucht bóga oir do bhád a saigheada</span>
<lb n="227"/><span>oile teilgte, agus ro rineadar iarmairseacht fiora gus an mágh.  Iar</span>
<lb n="228"/><span>sin ro thionalsat Gaedhail agus Albanaigh a g-cionn a chéile agus</span>
<lb n="229"/><span>is é sein an tan agus an uair sea tionsgansat fír dheargad a dhéanamh</span>
<lb n="230"/><span>dair fhíribh air gallaibh, agus oir do thainic sluagh eile a thuaidh</span>
<lb n="231"/><span>da dtárthail.  Agus maraon seo sea féinn go nach rabhsat diol sluaigh</span>
<lb n="232"/><span>do Ghallaibh rineadar ár mór orrtha agus dingeadar iad na gcúl ionas</span>
<lb n="233"/><span>gur ghluais buidhean díobh air imdhídean an bhaile agus is é thainic</span>
<lb n="234"/><span>de'n ruaig sean gur gabhadar Gaedhail agus Albanaigh iomad éadala</span>
<lb n="235"/><span>agus bídhe agus deise cátha neidhthe do bhad a n-díth go ro mhór</span>
<lb n="236"/><span>bo mhór-meammach do bhí muintir an rígh iarmasean oir ba deimhin</span>
<lb n="237"/><span>leo go raebh ann a lámhaibh buadh agus ceannas os Gallaibh, agus nach</span>
<lb n="238"/><span>leanfad Gaill do'n chath a n-ath-uair, oir bhadhsat amuil mur</span>
<lb n="239"/><span>bheidhis air ceasnadh agus air imealga reompa.</span></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="240"/><p><span>Air sin ro shuidheasat na buidheana do thomhlacht bídhe air furalam an rígh</span>
<lb n="241"/><span>agus na n-uasal do chum go mbeidhis acfuinneach an chath do chríochnughadh</span>
<lb n="242"/><span>go h-iombhuadhach agus Gaill do ruagadh do n-duntaibh féin, agus giall agus</span>
<lb n="243"/><span>braigde d-fhaghail uatha do cum a g-ceangal go sítheach urraimeach da eis</span>
<lb n="244"/><span>sin do'n rígh.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>An feadh ro bhádsat ag caitheadh a bronda go gairdeamhail ro chuadh an rígh</span>
<lb n="247"/><span>an aonar ag feuchadh ameasg a mhuintir do na thuit air an tulaich, agus ag</span>
<lb n="248"/><span>machtnadh air dhearg-ár antraith maidne an lae sin.  Níor chian dó mar</span>
<lb n="249"/><span>seintráth conairc agus chuige go réim n-díreach tar maoilinn an chnoic</span>
<lb n="250"/><span>ainmid amhnaireach agus é deasuigthe i mbeart shúgan a riocht eideimh bó mór</span>
<lb n="251"/><span>an t-iongnadh agus an grain d'eirghidh do chách air bh-faicsnid a shamhail</span>
<lb n="252"/><span>ag teacht fa dhéighin an rígh acht ís é meassath gur do mhoid baotais ro tainc</span>
<lb n="253"/><span>ann.  Oir nach raebh suim eagla iona chroidhe oir taibhseadh dhóibh</span>
<lb n="254"/><span>agus ba d-taibhse fíor go dtáinc uadh chathaibh na n-gall do ioncadh an rígh</span>
<lb n="255"/><span>Ro bheannaidh an t-óglach oinmhideach do'n rígh airn teacht do lathair dó</span>
<lb n="256"/><span>agus ró bheannaidh an righ dhó mar an g-ceudna agus ís amhlaidh do bhí an</span>
<lb n="257"/><span>t-óglach oinmhideach sea agus ubhaill iarain iona láimh agus slabhradh fada as</span>
<lb n="258"/><span>an úbhall agus é ceangailte fá na cneas, agus é ag deanamh iol-iomad cleas</span>
<lb n="259"/><span>baotha beag thábhachtacha ar an m-ball sean.  Air theacht do'n oinmhid a bh-</span>
<lb n="260"/><span>fochair an rígh is é a dubhairt "a dhuine uasail" ar sé "is fleasgach</span>
<lb n="261"/><span>eadhlana mise a rug buaidh air fleasgachaibh Éireand oile, gus ataim ag dul</span>
<lb n="262"/><span>a dhéunam cleas a bh-fochair an rígh de thaebh eadala agus grada gaisge do</span>
<lb n="263"/><span>fhághail uadha agus measam gur óglach de mhuintir rígh Éireand tusa agus ní</span>
<lb n="264"/><span>docha duine do bhearfadh a bh-fhochair an rígh me iona tú féin.  Oime sin</span>
<lb n="265"/><span>is folair dhamh mo chleasa do fhoillsiughadh duit más áill leat iad."  "is</span>
<lb n="266"/><span>aill" air an rígh, agus ro mhaotha geangaire air, "agus cread iad na cleasa</span>
<lb n="267"/><span>ata agat."  Ataid cleasa na h-ubhaille iarnaide agam" air sé.  "Maiseadh"</span>
<lb n="268"/><span>ars an rígh "deun cleas dhamh, agus seolfad sé féin thú do láthair an rígh"</span>
<lb n="269"/><span>Air sin do gabh rígh, agus gur bhuail buille de'n ubhaill ann a bháis gur</span>
<lb n="270"/><span>spreang a inncinn as.  Agus do ghaebh de luathas ratha de mhaolinn an chnoic</span>
<lb n="271"/><span>mar a d-táinic déis an ghníomha sean do deanamh.  Air na faicsind do</span>
<lb n="272"/><span>mhuintir an rígh ag tuitim a n-gar dóibh ro thógbhadar uaill-gul uath-</span>
<lb n="273"/><span>bhasach tromchumhtach os áird agus leanadar armaidhthe agus neamh-armaighthe</span>
<lb n="274"/><span>an t-oinmhid cealgach mallaighthe noch rind an t-ár mór sean, agus gé go</span>
<lb n="275"/><span>raebh lucht coisigeachta éasga agus cearna dé-thaptha luth-cosacha ortha</span>
<lb n="276"/><span>agus gur a n-gar dóibh ro tárrladh an gníomh do dhéanadh, ní raebh air a g-</span>
<lb n="277"/><span>comas an t-amadan iaraind do ghabhail de luathas a ratha na do iomluagal a</span>
<lb n="278"/><span>g-cos na a bh-féit gur ghaebh sé imdhídean Gall.  Air na feasadh le Gallaibh</span>
<lb n="279"/><span>gur thuit an rígh, agus air b-faicsind dóibh a bhúidheana sgaoilte agus iad</span>
<lb n="280"/><span>de n-urmor air dhíth a n-arm ro togadar gáir mor maitheamheach, agus an dara</span>
<lb n="281"/><span>feacht gair chogaidh, agus ro dluiteadar arís air Ghaedhalaibh agus air</span>
<lb n="282"/><span>Albaibh, agus do rinnseat ár mór forra air na ruagadh lea go fíor mhullach</span>
<lb n="283"/><span>an chnoic mar ar theagadh dóibh osad riachdanais oir níor mhaith le Gallaibh</span>
<lb n="284"/><span>tígeacht da ruagadh thar an chnoc amach.  Air na b-filleadh do Ghallaibh ro</span>
<lb n="285"/><span>dhí-cheannsat an rígh agus do rug Mac Feorais féin leis an cheann</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="286"/><p><span>agus ro thug leis é da eissein go Sacson a bh-fochair an rígh, agus fuair</span>
<lb n="287"/><span>luach saothair oireamhnach uadh rígh Gall agus gairmeadh iarla Lughmhaigh</span>
<lb n="288"/><span>dhe coinn an fhéadhma neamh-churata do rinneadh ris .i. rígh Eireann do</span>
<lb n="289"/><span>mharbhadh tre ceilg agus a cheann do bhuainn de do eis sein.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>Is mar sea ro thuit Eadbhurt Brúis, rígh Éireann d'éis é do bheith a</span>
<lb n="292"/><span>g-ceannas urmhór Éireann .i. Ollaidh, urmhór chóiche Laighean,</span>
<lb n="293"/><span>Mumhan, agus cuidde Chonnachtaibh dá bliadhain agus dhá mhí agus d'éis é</span>
<lb n="294"/><span>cath air fithchit idir mion-chatha agus mór-chatha do bhriseadh air Gallaibh</span>
<lb n="295"/><span>agus air a socraide Gaedhalach feadh trí m-bliadhna agus cuic mhí, go mór</span>
<lb n="296"/><span>bhuadhach, agus measad daoine éolcacha muna b'é an cheilg a rinneadh nach raebh</span>
<lb n="297"/><span>air comas Gall briseadh air.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>Deirid daoine ion-chreidhtighe do bhá inn gnáthas an rígh gur duine cóir</span>
<lb n="300"/><span>cráibhtheach é a raebh eagal Dé agus carthandacht daoine go mór an a</span>
<lb n="301"/><span>chroidhe, agus gráin áidhbhéil eigcaortha agus ceilge, gur churadh curata</span>
<lb n="302"/><span>ciallmar ceart briathrach cairdeamhail le a mhuintir féin é, ach mar leomhan</span>
<lb n="303"/><span>neamh-chaedriamhail le a bhiodhbhadh agus le lucht dhéanta éagcora, agus gur</span>
<lb n="304"/><span>fear foghlamtha is na h-ioltheangaibh n-Eoroip agus is na</span>
<lb n="305"/><span>h-eagnadaibh saoithemhuil é acht go raebh uaibhreach de thaebh na</span>
<lb n="306"/><span>fola fíor-uaisle uadh ar fhíoladh sé iomorra ba truagh am gníomh do</span>
<lb n="307"/><span>Gaedhealaibh do tharladh ann .i. bás rígh mór Éireann tré mheang</span>
<lb n="308"/><span>agus cheilg Gall.</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>Iontusa Gaedheal agus Albanach, ro fillseat an mead a mair díobh an</span>
<lb n="311"/><span>oidhche ceadna air n-imtheacht do Ghallaibh uadh ionad an catha agus</span>
<lb n="312"/><span>ríghsat corp an rígh lea go tígh duine uasal de muintir Roduibh noch</span>
<lb n="313"/><span>ro bhí iona chomhnaidh air Chnoc Fhochairte mur a n-déarnad faire</span>
<lb n="314"/><span>agus tórramh air agus do ánacadh é le O'Roduibh agus a mhuintir ann</span>
<lb n="315"/><span>a uir dhúthcaise féin é go mór-chéimeach í g-Cill Focairte</span>
<lb n="316"/><span>Bríghite, gus comharthasat feart rígh Éireann ro lig gharbh</span>
<lb n="317"/><span>neamhchumta sléibhe, agus ro sgabsat Gaedhail agus Albanaigh gach</span>
<lb n="318"/><span>díobh do ionad cómhnaidh féin, agus bó trom lámh Gall air Gaedhail</span>
<lb n="319"/><span>d'éis sin.  Ag sea cath Fhochairte Bríghide go nuige sea.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cath Fhochairte Bríghite

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cath Fhochairte Bríghite

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
