Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Le grádh dá mhnaoi</title><author><name type="main">Padraic Ó Conaire</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">IrRev__1912_03</note>
                         <note type="L">26</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>IrRev__1912_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Padraic Ó Conaire</author><title>Le grádh dá mhnaoi</title></analytic><monogr>
					<title level="j">The Irish Review</title><imprint><publisher>Irish Review (Dublin)</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>LE GRAD DÁ MHNAOI.</span>
<lb n="2"/><span>PADRAIC Ó CONAIRE DO SGRIOBH.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Lá Fhéile Pádraic a bhí ann agus bhí an t-Aifreann deireannach beagnach léighte</span>
<lb n="7"/><span>ag an sagart.  Bhí cuid de na daoine nach raibh aon tsuidhcheáin aca ag eirghe dá</span>
<lb n="8"/><span>nglúnaibh agus ag baint fad asta féin thall is i bhfus.  Na daoine a raibh na suidh-</span>
<lb n="9"/><span>cheáin aca bhíodar n-a suidhe ionnta ar a socamhalacht.  Dunadh leabhar an Aifrinn.</span>
<lb n="10"/><span>Rinne an sagart casacht faoi dhó le n-a sgórnach a ghlanad i gcomhair cainnte.  Thug</span>
<lb n="11"/><span>sé aghaidh ar a thread le comairle a leasa thabhairt dóibh.  Bhí blúiríní páipéir n-a</span>
<lb n="12"/><span>ghlaic aige, agus thosuigh sé ar a léigheadh.  D'iarr sé paidreacha an phobuil ar son</span>
<lb n="13"/><span>anaman na ndaoine fuair bás ó labhair sé leo cheana, agus ar son na ndaoine a bhí</span>
<lb n="14"/><span>i mbéal an bháis go bhfágfaidís an saoghal seo i stáit na ngrás, no go bhfuighidís</span>
<lb n="15"/><span>biseach da mb'é toil naomhtha Dé é.  Chluinteá mar bheadh crónán beach ann i ndiaidh</span>
<lb n="16"/><span>gach ainme, agus corr-sheanbhean trom-osna aiste le teann bhróin.  Is minic a thigeadh</span>
<lb n="17"/><span>creathadh i nglór an tsagairt féin, agus críocnadh na n-ainmneacha faoi dheireadh.</span>
<lb n="18"/><span>Leag sé thart na páipéirí agus dubhairt:</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>“A dhearbhráithreacha agus a dhearbhshúireacha.  Tá fear san bparáisde reo,</span>
<lb n="21"/><span>feilméara láidir a raibh gean na ndaoine air féin agus ar a mhuinntir gach lá ariamh.</span>
<lb n="22"/><span>Bhí gean agus meas agam féin air uair, acht níl anois.  Tá an duine seo ar lorg</span>
<lb n="23"/><span>cailín aimsire.  Molaim d'aithreachaibh an pharáisde gan inghean leó leigint isteach</span>
<lb n="24"/><span>n-a theach.  Molaim de mhnáibh óga na háite ní amháin gan a dul ar aimsir aige acht</span>
<lb n="25"/><span>gan féachaint ar an taobh de'n bhóthar n-a mbéidh sé.  An bhean óg a bhí ar aimsir</span>
<lb n="26"/><span>aige cheana tá sí féin agus a leanbh i dteach na mbocht anois…”</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Ní ar an tseansagart a bhí na daoine ag féachaint faoi seo, acht ar fear chaol</span>
<lb n="29"/><span>ruadh a bhí ar a ghlúnaibh agus a cheann faoi i gceann de na suidheacháin tosuigh, agus</span>
<lb n="30"/><span>ar a mhnaoi phósta a bhí le n-a thaobh.  'N-a suidhe a bhí sise agus a ceann i n-áirde</span>
<lb n="31"/><span>go huaibhreach aici.  Bhí an bheirt aca gléasta go faisiúnta ar nós daoine ón gcathair.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Rinne an sagart casacht an athuair agus lean air —</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>“Tá an bhean óg a bhí ar aimsir aige go dtí anois i dteach na mbocht,” ar seisean,</span>
<lb n="36"/><span>“í féin agus a leanbh más beo iad, acht ní i dteach na mbocht atá athair an leinbh acht</span>
<lb n="37"/><span>i dteach Dé, sa teach seo atá sé — an fear atá ar a ghlúnaibh ós mo chomhair annsin</span>
<lb n="38"/><span>sin é athair an leinbh.  A Eoghain Uí Dhubhgáin…”</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Bhí faoi a thuilleadh a rádh acht d'eirigh an bhean a bhí le taobh Eoghain, le taobh an</span>
<lb n="41"/><span>fhir ruaidh, 'n-a seasamh de phreib.  Bhí a héadan chomh bán leis an sneachta, agus</span>
<lb n="42"/><span>í corruighte go mór.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>“Ní hé Eoghan Ó Dubhgháin athair an leinbh…  Ní hé! ní hé!” ar sise agus</span>
<lb n="45"/><span>í ar creathadh, “ní hé mo chéile-sa an t-athair,” ar sise, “bréag atá ann, dearg-</span>
<lb n="46"/><span>bhréag.”</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Rug sé ar ghualainn ar a fear agus chreath sí é.  Níor thóg seisean a cheann.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>“Teanam,” ar sise, “teanam abhaile liom-sa má's fear thú.  Ní cuirfear</span>
<lb n="51"/><span>droch-ghníomh do leith 'san éagcóir agus mise sa láthair,” ar sise ós árd go dána borb</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="52"/><p><span>ionnos go gcloisfeadh cách í, agus do ghluais an bheirt amach go mall; eisean roinnt</span>
<lb n="53"/><span>sgáthmhar faiteach, ise agus a ceann i n-áirde aici go leitheadach.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Bhí an cárr taobh amuigh de gheata an tseipéal aca; rug sise ar an tsrian agus</span>
<lb n="56"/><span>d'imthigh leo.  Bhí fuadar fúithi, droch-fhuadar shíltheá, acht ba chosamhail le duine</span>
<lb n="57"/><span>bhéadh n-a chodhladh eisean.  Bhí sé ag iarraidh a dhéanamh amach céard a thárla agus</span>
<lb n="58"/><span>é ag cinnt air.  Níor chuala sé an chéad chuid de chainnt an tsagairt agus níor thuig</span>
<lb n="59"/><span>sé brigh na cainnte.  Ar dhubhairt an sagart gurbh eisean athair an leinbh?  Bhí sé</span>
<lb n="60"/><span>ag ceapadh go ndubhairt acht má dubhairt tuige ar chuir a bhean n-a aghaidh go dána</span>
<lb n="61"/><span>agus gan de phort aici le mé anuas acht é?  Nach raibh sí gá chasadh leis moch mall</span>
<lb n="62"/><span>deireannach?  Bhí Eoghan cinnte gur chreid sí an sgéal: cad chuige dhi mar sin an</span>
<lb n="63"/><span>sagart a bréagnughadh ar an altóir?  Níor fhéad an fear ruadh an sgéal a réidhteach.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Thóg sé a cheann agus do dhearc sé uaidh ar na sléibhte agus ar an loch ar nós</span>
<lb n="68"/><span>duine nach bhfaca an áit ariamh cheana.  Acht cé'n mí-adh atá ar Bhrighid anois?  Ní</span>
<lb n="69"/><span>abhaile atá sí a dul ar chor ar bith.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>“A Bhrighid,” ar seisean, “nach bhfuil eolas na slighe agat fós, a Bhrighid?”</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>“Tá,” ar sise.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>“Nach bhfeiceann tú gur ar bhóthar Dhoire na bhFiach atámuid?”</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>“Go Doire na bhFiach atá ár dtriall,” ar sise.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>“Cé'n gnó atá agat annsin?” ar seisean agus congnadh air.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>“Le cuairt a thabhairt ar do leanbh-sa,” ar sise agus do dhún sí a dhá béal ar</span>
<lb n="82"/><span>a ceile.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Bhí a lán le rádh ag Eoghan acht nár dhubhairt sé é.  Ní raibh aon aimhreas air acht</span>
<lb n="85"/><span>gur chreid sí an sgéal — acht an sagart a bhréagnughadh!  Agus cuairt a thabhairt</span>
<lb n="86"/><span>ar an leanbh ionnos go gcreidfeadh an pobuil uile go raibh iomlán na fírinne aige!</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Bhí sé cinnte nach raibh acht cineál aithne aige ar a mhnaoi má bhíodar pósta le</span>
<lb n="89"/><span>naoi mbliadhna féin.  Tháinic sí chuige i dtosach na haimsire sin gan de spré aici</span>
<lb n="90"/><span>acht an gean mór bhí aici air.  Acht le linn na mbliadhna, d'fhuaraig an gean roinnt;</span>
<lb n="91"/><span>d'imthigh dhá bhliadhain, trí bhliadhna, ceithre bliadhna agus níor bronnadh aon chlann</span>
<lb n="92"/><span>orra.  Níor bronnadh orra acht maoin shaoghalta.  An mhaoin bheo n-ar chuir Brighid</span>
<lb n="93"/><span>dúil a croidhe níor bronnadh orra í, agus do réir a chéile bogadh an tseansnadhm</span>
<lb n="94"/><span>seirce bhí eatorra nuair a phósadar.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Ba ghnáthach le Eoghan gan aon chur-isteach a dhéanamh ar a mhnaoi, tugadh cead a</span>
<lb n="97"/><span>cinn i gcomhnaidhe dhí.  Tugadh cead a cinn dhí anois.  Níor labhradh focal gur</span>
<lb n="98"/><span>shroicheadar geataí theach na mbocht.  Bhí Eoghan ar tí na geataí osgailt, acht d'os-</span>
<lb n="99"/><span>gluigheadh dhó iad, agus b'éigin dóibh dhul ar leath-taobh le sean-trucaill dubh a raibh</span>
<lb n="100"/><span>connra air a leigint thart.  An bheirt a bhí i n-áirde ar an trucaill, dhearcadar go</span>
<lb n="101"/><span>géar ar Eoghan ag dul thart dhóibh.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Bhí aithne ag an doirseóir ar Eoghan mar bhí sé ar lucht Chosanta na mBocht.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>“An bhean óg úd bhíodh ar aimsir againn-ne, a Pheadair —”</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Níor fhéad Brighid an chainnt a chríochnughadh nuair a thug sí faoi deara cé'n</span>
<lb n="108"/><span>t-athrughadh mór tháinic ar éadan an doirseóra.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>“Nár casadh a sochraoid libh, a mhaighistreas — má's le n-a sur tháinic sibh.”</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>“Acht an naoidhneán.”</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>“Go bhfoiridh Mac Dé air,” agus do sheól sé suas an staighre iad, agus isteac</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="115"/><p><span>i seomra lom mar a raibh cailleach agus naoidhe nua-bheirthe ar a glúin aici.  Rug</span>
<lb n="116"/><span>Brighid ar an naoidhe ó'n gcailligh, agus thug póg dó.  Níor thaithnigh sin leis an</span>
<lb n="117"/><span>naoidhe — nach í an bhean iasachta bhí dána leis!  Leig sé streanacán as.  Bhí</span>
<lb n="118"/><span>Eoghan ar leath-taobh, agus é ag féachaint go hamaideach ar an obair seo.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>“Beir air,” arsa Brighid leis.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>Do rug, agus do rinne sé a sheacht ndithcheall an naoidhneán a bhréagadh acht sin</span>
<lb n="123"/><span>a raibh dá bhárr aige.  Bhí fhios aige go raibh an bheirt bhan óg ag féachaint go géar</span>
<lb n="124"/><span>air; agus ba dhóigh leis go rabhadar beirt ag iarraidh a dhéanamh amach cé'n cosamhlacht</span>
<lb n="125"/><span>a bhí idir é agus an leanbh.  Acht ní ar sin a bhí Brighid ag smaoineadh.  Chomh luath</span>
<lb n="126"/><span>is chonnaic sí an leanbh thaithnigh sé léithi, agus le dánacht do cheap sí a thabhairt abhaile</span>
<lb n="127"/><span>céard deirfidhe; an leinbh a bhí uaithi, agus sé an leanbh seo — leanbh a fir mar shíl</span>
<lb n="128"/><span>sí — bhéadh aici.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>“Agus fuair do mháthair bhocht bás,” ar sise leis, “a chréatúirín aonraich,” ar</span>
<lb n="131"/><span>sise, agus do rug sí air ó n-a fear.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>“A Eoghain, a Eoghain,” ar sise go tobann mar bhéadh sí thar éis smaoineadh air,</span>
<lb n="134"/><span>“bhfuil fhios a'd céard a dhéanfas muid — é thabhairt abhaile agus a oileamhaint,</span>
<lb n="135"/><span>sgoil agus fóghluim a thabhairt dó.”</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>“É thabhairt abhaile,” ars Eoghan agus íongnadh an tsaoghail air.  “Céard</span>
<lb n="138"/><span>déarfar acht an rud adubhradh cheana, an rud a bhréagnuigh tú ar maidin…”</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>“Acht anois ó tá a mháthair marbh.  Ní bheidís chomh droch-chroidheach sin.  Ní</span>
<lb n="141"/><span>bhéadh ann acht grádh Dé.  Nach é an t-ailleáin é!  Féach na lámha boga ruadha, agus</span>
<lb n="142"/><span>na hiongnaí deághchuma!  Na cosa bídeacha!  Agus an folt atá air, a Eoghain, an</span>
<lb n="143"/><span>folt atá air!  Agus an cholann chumhartha!  A Eoghain, a Eoghain, tá sé ag féachaint</span>
<lb n="144"/><span>ort.  Aithnigheann sé thú, aithnigheann sé thú, a Eoghain!  An créatúirín!”</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>I gceann leathuaire bhí Eoghan agus a bhean ag gabhail bóthar abhaile agus an</span>
<lb n="147"/><span>naoidhneán aca.  Níl fhios ag Eoghan fós cé'n chaoi ar mealladh é go dtiubhradh sé</span>
<lb n="148"/><span>abhaile leis é.  Níl fhios aige fós cad chuige ar chuir a bhean iallach air cruthughadh ós</span>
<lb n="149"/><span>comhair an tsaoghail go mba leis é, agus nuair a chuir sé ceist uirri n-a thaobh ní</span>
<lb n="150"/><span>dheárna sí acht an naoidhneán a theannadh léithi agus labhairt go bladarach mealltach</span>
<lb n="151"/><span>grádhmhar leis.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>[leanfar de seo.</span>
<lb n="154"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Le grádh dá mhnaoi

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Le grádh dá mhnaoi

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
