Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Eadhmon De Búrc (tuilleadh dhe)</title><author><name type="main">Máire Ní Chonaill</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Ir_Ros_1909_12</note>
                         <note type="L">925</note>
                         <note type="B">1909</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Ir_Ros_1909_12</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Máire Ní Chonaill</author><title>Eadhmon De Búrc (tuilleadh dhe)</title></analytic><monogr>
					<title level="j">The Irish Rosary</title><imprint><publisher>Dominican Fathers</publisher><date>1909</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>"Eadhmon de Búrc."</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Máire Ní Chonaill.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>[Tuilleadh dhe.]</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Ag seo litir a chuir sé uaidh nuair bhí sé tuairim is bliadhain thar lear.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>"A Athair dhílis,</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>"Fuaireas an litir do chuiris chúgham, tá seachtmhain ó shoin.</span>
<lb n="12"/><span>Beidh áthas ort a chloisint go bhfuilim ag cur díom ar mo shástacht ó</span>
<lb n="13"/><span>thánga annso.  Táim ag obair i dteannta feirméora, agus ciodh go</span>
<lb n="14"/><span>gcaithim oibriúghadh go dian, is maith liom an áit mar bím amuigh fá'n</span>
<lb n="15"/><span>aer ó dhubh go dubh.  Tá mo shláinte ag rith liom go maith.  Is</span>
<lb n="16"/><span>minic ámhthach a bhíonn uaigneas orm, níl dán na amhrán le cloisint</span>
<lb n="17"/><span>i dteangain ársa na nGaedheal, agus dá bhfeicfeá iad ag rínnce!</span>
<lb n="18"/><span>Go deimhin féin ní'l éan deallramh aige leis an rínnce fada, an cor </span>
<lb n="19"/><span>ceathrair, agus iad so a bhíodh againn ag na crosaraidhibh sar ar fhágas</span>
<lb n="20"/><span>an baile.  Agus an oidhche déidheanach a bhíos 'nbhúr measg, ní chuirfead</span>
<lb n="21"/><span>as mo chuimhne go bráth é.  Tá súíl agam ná fuil an saoghal ag dul</span>
<lb n="22"/><span>'nbhur gcoinnibh agus go bhfuil sibh uile go léir i n-deagh-shláinte.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>"Mise,</span>
<lb n="25"/><span>"Do mhac ionmhuin féin, </span>
<lb n="26"/><span>"Eadhmon."</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Bhí na bliadhanta ag sleamhnúghadh leó go tiugh, mar is orra ná bhíonn</span>
<lb n="29"/><span>an mhoill, agus ba gheárr go raibh Eadhmon imthighthe cúig bliadhana,</span>
<lb n="30"/><span>agus i rith na h-aimsire sin ní raibh aige á chur abhaile chum a mhuinntire</span>
<lb n="31"/><span>acht gach deagh-thuairisc, agus rud na theannta, mar is minic do</span>
<lb n="32"/><span>chuireadh sé airgead uaidh, mar ciodh go raibh a athair compórdach</span>
<lb n="33"/><span>i dtosach á shaoghail agus beagán struis aige fuair sé a lán dhóthain le</span>
<lb n="34"/><span>déanamh is murghail mór a bheith air le beathúghadh.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>I rith na h aimsire seo go léir bhí Róisín ni Dhonnchadha ag cómhnuidhe</span>
<lb n="37"/><span>le na muinntir féin go meidhreach mánla.  Bhí taithneamh ag gach</span>
<lb n="38"/><span>éinne dhi agus bhí siúd an cailín ciúin ceannsa, agus dá mbeadh éinnídh</span>
<lb n="39"/><span>bun ós cionn le h-éinne bí Róisín go mbeadh an deagh-fhocal na béal</span>
<lb n="40"/><span>agus an deagh-chómhairle lé tabhairt uaithe aici.  D'fhaigheadh sí tuairisg</span>
<lb n="41"/><span>go minic ó Eadhmon, agus bhíodh sé ag geallamhaint di i gcómhnuidhe</span>
<lb n="42"/><span>go dtiocfadh sé ar ais chúiche nuair bheadh saídhbhreas go leór aige chum </span>
<lb n="43"/><span>iad araon do chothúghadh.  Bhí a fhios aige anois is dócha go bhfaigheadh</span>
<lb n="44"/><span>an tarna mac an fheirm ó na athair, agus is aige bhí sé tuillte.</span>
<lb n="45"/></p>
</div>
<pb n="926"/>
<div><lb n="46"/><p><span>Tháinig atharúghadh saoghail ar Eadhmon, agus geallaim-se dhuit gur</span>
<lb n="47"/><span>dhein sé dearmhad ar an baile, agus ar Róisín, mo ghreidhin í.</span>
<lb n="48"/><span>D'atharuigh a mháighistir ó'n áit 'na raibh sé agus d'imthig leis go dtí</span>
<lb n="49"/><span>áit éigin eile ins na stáiteannaibh.  Do dhein sé a dhícheall chum</span>
<lb n="50"/><span>Eadhmoin a thógaint leis, acht níor mhaith leis an cúmplacht a bhí aige,</span>
<lb n="51"/><span>d'fhágaint.  Acht b'éigin do scaramhaint leó ámhthach agus imtheacht leis</span>
<lb n="52"/><span>go tig céirde, mar ar buaileadh é ar bhior a chínn i gcorrach na</span>
<lb n="53"/><span>h-aimhléise.  'San áit seo bhí scata ná raibh eagla orra roimh Dia na</span>
<lb n="54"/><span>duine; nuair bhuail sé leó so bhí sé diadha diagánta, mar ba ghnáth</span>
<lb n="55"/><span>leis, agus mar gheall ar sin bhí sé 'na cheap magaidh ag an gcuid eile.</span>
<lb n="56"/><span>Gach maidean deireadh sé a phaidreacha, agus i lár an lae nuair </span>
<lb n="57"/><span>bhuaileadh clog-chuimhne bheannachta an aingil ba dhiadha deireadh sé a</span>
<lb n="58"/><span>phaidreacha, pé broid oibre bheadh air.  Lean mar seo ar feadh a</span>
<lb n="59"/><span>bhfad Éireann, & do thosnuig creideamh Eadhmoin ar dhul i bhfuaire.</span>
<lb n="60"/><span>Gan dabht níor chaill sé a chuid Chreidimh d'éan phreab, acht nuair tá</span>
<lb n="61"/><span>duine imeasg droch-chómhluadar is deocair bheith go maith.  Um</span>
<lb n="62"/><span>thráthnóna ar chur suas d'obair dóibh seadh dheineadh cuid aca ná iad</span>
<lb n="63"/><span>féin do shághadh isteach go tig tábhairne, b'fhéidir gan é d'fhágaint go</span>
<lb n="64"/><span>meadhon oidhche.  Is náireach an scéal le n-aithris gur fhoghlumaig</span>
<lb n="65"/><span>Eadhmon an ceárd so leis, ciodh gur le mór-thaithint do thógadar 'na</span>
<lb n="66"/><span>dteannta é, acht 'sá' deire fairíor do bogadh é, agus i n-inead beagáin</span>
<lb n="67"/><span>airgid do chur abhailé chum a mhuinntire, do chaitheadh sé é go bog i dtig</span>
<lb n="68"/><span>an óil.  Is mar seo fairíor a bhí ag eiriúghadh le h-Eadhmon.  Nuair</span>
<lb n="69"/><span>chaithead sé an oidhche i dtig tábhairne, ní bhíodh ann eiriúghadh go moch </span>
<lb n="70"/><span>ar maidin, agus dá bhrígh sin ba mhinic déidheanach chum a oibre é, &</span>
<lb n="71"/><span>ins na tighthibh seo go bhfaigheann doine págh do réir a mbeidh d'obair</span>
<lb n="72"/><span>le taispeáint um tráthnóna aca, níor bh'éan iongnadh gur chuaid</span>
<lb n="73"/><span>sparán Eadhmoin i laighead, mar ba i gceann des an tighthibh seo a bhí</span>
<lb n="74"/><span>sé.  Ní ar féín amháin fairíor do thuit an mhío-ádh de bhárr a dhroch-</span>
<lb n="75"/><span>imtheachtha, achtar an athair bocht sa bhaile, agus ar an máthair is orra</span>
<lb n="76"/><span>do ghoill sé go trom.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Do stad Eadhmon leis de scríobadh chum Róisín.  Nuair chonnaic</span>
<lb n="79"/><span>sé an cuma 'na raibh sé bhí náire air scríobhadh chum ghrádh geal a chléibh.</span>
<lb n="80"/><span>Nuair mhothuigh sise an aimsir ag sleamhnúghadh ó bhliadhain go bliadhain</span>
<lb n="81"/><span>gan tásc ná tuairisc aici uaidh cheap sí go raibh sé ag déanamh óinsíghe</span>
<lb n="82"/><span>dhi i rith na h-aimsire.  Bhíodh sí ag smaoineadh ar mhnaoi Eadhmoin in</span>
<lb n="83"/><span>Aimeiricé, mar cheap sí gur bhuail óig-bhean éigin eile leis an thaithn</span>
<lb n="84"/><span>níos feárr leis ná í féín, & go raibh sé pósta fá'n am seo.  Do bhris sé</span>
<lb n="85"/><span>seo a croidhe, agus d'athruig sí ar fad.  I n-inead an chailín gleóidte</span>
<lb n="86"/><span>gruadh-dhearg a bhí ann an oidhche úd fadó i dtig Mhichíl de Búrc, bhí sí </span>
<lb n="87"/><span>an-leice, aghaidh uaigneach bhrónach uirri.  Bhí agaidh bhán uirri anois</span>
<lb n="88"/><span>i n-inead dath an róis a bhí ann fadó.  Seadh, bhí Róisín ag dul i </span>
<lb n="89"/><span>n-olcas ó ló go ló, chum gur chuaidh sí san leabaidh ar fad, agus tairéis</span></p>
</div>
<pb n="927"/>
<div><lb n="90"/><p><span>luigheachán bliadhna nó mar sin d'fág Róisín slán fada ag an saoghal</span>
<lb n="91"/><span>so, & sceinn go dtí an saoghal eile.  Do fhóbair dá muinntir imtheacht</span>
<lb n="92"/><span>fiadhain nuair tóg Dia uatha a leanbh dílis, acht bhí fhios aca go raibh sí</span>
<lb n="93"/><span>i n-áit níos feárr.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>D'fan Eadhmon ar éan tarrach amháin i rith na h-aimsire seo, ag</span>
<lb n="96"/><span>imtheacht síos síos gach lá, fairíor.  Éan oidhche amháin bhí séi dtig óíl.</span>
<lb n="97"/><span>Bhí cúmplacht mór ann, agus bhí scléip is racaireacht go leór aca.</span>
<lb n="98"/><span>I lár na hoidhche thosnuig Eadhmon ag cainnt leis an té ba ghiorra dho,</span>
<lb n="99"/><span>agus nuair fuaireadar an chéad deoch eile, dubhairt Eadhmon agus é</span>
<lb n="100"/><span>ag ól "Sláinte na h-Éireann."</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>"An Éireannach tusa," ars an fear eile.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>"Seadh, go deimhin," ars Eadhmon, "agus is orm atá an bród 'na</span>
<lb n="105"/><span>thaobh."</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>"Éireannach eile an fear led thaoibh," ars an duine eile.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>"I neadh go deimhin," ars Eadhmon,"tabhair dhom do lámh, is mór</span>
<lb n="110"/><span>an táthas atá orm duine dem chineadh féin d'feicsint, agus cad é an</span>
<lb n="111"/><span>áit i nÉirinn gur b'as thu?"</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>"Baile beag i gconndae Corcaighe mhaise, ar an nglaodhtar Gleann-</span>
<lb n="114"/><span>Garbh an áit is deise fá luighe na gréine."</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Do tháinig suim mór ag Eadhmon ann, acht níor leog sé air go raibh</span>
<lb n="117"/><span>éan bhaint aige féin leis an áit.  Do lean an fear eile air.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>"Cailleadh m'athair is mo mháthair nuair bhíos ana-óg agus d'fágadar</span>
<lb n="120"/><span>mise gan éinne chum féachaint im dhiaidh.  Ní raibh aca acht botháinín</span>
<lb n="121"/><span>bocht ar thaoibh an bhóthair, agus nuair fágadh mise im dhileachtaidhe thóg</span>
<lb n="122"/><span>feirmeóir de mhuinntir Dhonnchadha isteach mé 'na thig féin agus bhíos</span>
<lb n="123"/><span>ann chum go dtánga annso."</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>"Go deimhin," ars Eadhmon, "ba cheart duit bheith an-buidheach de,"</span>
<lb n="126"/><span>agus e ag deanamh iarrachta fós gan taispeáint go raibh éan eolas</span>
<lb n="127"/><span>aige ar éinnídh.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>"Táim leis," ars an fear eile, "agus ní chuirfead as mo chuimhne</span>
<lb n="130"/><span>go bráth ar dhein sé dhom.  Ní'l acht ar maidin indiu a fuaireas litir</span>
<lb n="131"/><span>uaidh, agus mo thruagh an fear bocht, cailleadh a inghean tá mí nó mar</span>
<lb n="132"/><span>sin ó shoin."</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>"Cad a bhain di?" ars Eadhmon, agus ag iarraidh é féin do</span>
<lb n="135"/><span>choimeád socair, agus ba dheocair dó soin.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>"Ní'l éinnídh dá fios agam-sa" ars' an fear eile, "acht deir an</span>
<lb n="138"/><span>t'athair liom 'na litir gur innis sí an scéal ar fad do ar leabaidh a</span>
<lb n="139"/><span>báis.  Bhí feirmeóir 'na chómhnuidhe i n-aice leó gur bh'ainm do Mícheál</span>
<lb n="140"/><span>de Búrc.  Do thug a mhac súd gean di, agus d'imthigh sé air go</span>
<lb n="141"/><span>h-Aimeirice agus thréig sé í.  Do fuair sí bás le briseadh-croidhe.</span>
<lb n="142"/><span>Sin mar deireann an t-athair."</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>"Cad do b'ainm dí?" ars Eadhmon.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>"Roisín," ars an fear eile.</span>
<lb n="147"/></p>
</div>
<pb n="928"/>
<div><lb n="148"/><p><span>Do bhí gloine beóir láimh Eadhmoin agus é ag eisteacht leis an</span>
<lb n="149"/><span>scéal.  Do thuit sé as a láimh, agus thuit sé féin na phleist anuas ar</span>
<lb n="150"/><span>an úrlár.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Do bhí an fear eile, Séumas Ó Briain, ag féuchaint ar seo go</span>
<lb n="153"/><span>léir agus bhí aithreachas air i dtaobh a raibh ráidte aige.  Do thóg sé</span>
<lb n="154"/><span>Eadhmon 'na shuidhe, agus ba gheárr go dtáinig sé chuige féin, agus</span>
<lb n="155"/><span>b'follus go raibh grádh 'na chroidhe cómh fíor is bhí riamh do Róisín</span>
<lb n="156"/><span>ní Dhonnchadha.  D'innis sé an sceal go léir do Shéumas, agus bhí sé ag</span>
<lb n="157"/><span>imtheacht fiadhain le aithreachas is aithmhéla.  Dúbhairt Eadhmon leis </span>
<lb n="158"/><span>féin go bhfeiceadh sé uaig a grádh-ghil sul a bhfaigheadh sé bás.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Ar maidin amáireach d'eirig Eadhmon, acht ní raibh cor ann.</span>
<lb n="161"/><span>Do thabharfadh sé éinnídh fá luighe na gréine acht focal dh'fhághail ó</span>
<lb n="162"/><span>Róisín.  Tráthnóna an lae sin chuaidh sé amach fá'n sráid agus</span>
<lb n="163"/><span>cheannuig sé bláthanna áilne chum iad do chur ar uaig a ghrádh ghil.</span>
<lb n="164"/><span>Do chur sé isteach na bhosca iad, agus an oidhche sin shuidh sé síos,</span>
<lb n="165"/><span>fuair sé peann, agus dubh is páipéar litre, agus thosnuig sé mar seo.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>"A athair mo chroidhe,</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>"Is dócha go bhfuilim-se imthighthe as do chuimhne le fada riamh</span>
<lb n="170"/><span>agus is maith an ceart soin.  Ní bheadh an scéal mar sin dá dtóg-</span>
<lb n="171"/><span>fainn-se do chómhairle an lá úd fadó, nuair dubhraidis liom 'gur mhór </span>
<lb n="172"/><span>taidhbhseach iad adharca na mbó tar lear.'  Fairíor is agam-sa tá a</span>
<lb n="173"/><span>fhios soin anois.  Má tá éan párdún fághtha id chroidhe tá súil agam</span>
<lb n="174"/><span>gur tu an t-athair céadna a bhí ann fadó, agus go maithfir dom.</span>
<lb n="175"/><span>Táim ag fágaint na h-áite seo i lá nó dhó agus táim ag dul ar ais</span>
<lb n="176"/><span>chum mo dhúthaighe féin.  Beidh an litis seo agat tamaillín rómham féin.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>"Mise,</span>
<lb n="179"/><span>"An Eadhmon céadna a bhí mar mhac agat."</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Fuair Mícheál de Búrc an litir seo ar leabaidh a bháis, agus bhí a</span>
<lb n="182"/><span>fhios aige ná feiceadh sé go bráth airís a mhac féin.  Ghlaoidh se ar</span>
<lb n="183"/><span>mhnaoi a tharna mhic, mar bhí seisean pósta anois, agus dubhairt sé</span>
<lb n="184"/><span>léithe a rádh le Eadhmon nuair thiocfaidh sé go raibh sé 'na aigne féin</span>
<lb n="185"/><span>go dtí gur tharraing sé an anál déidheanach.  Táinig Eadhmon lá na</span>
<lb n="186"/><span>socraide, agus dá bhfeicfeá é, agus é ag bualadh bas & ag casadh scol.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Do thionnlaic sé sochraid a athar lán de cheist is do ceann-fé, agus</span>
<lb n="189"/><span>nuair shroich sé an teampall d'osgail a chréachta airís mar bhi Róisín</span>
<lb n="190"/><span>ghrádhmhar ghleóidte Ní Dhonnchadha ann sínte.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>Tá cathúgahadh agus dólas croidhe ar Eadhmon anois i dtaoibh a </span>
<lb n="193"/><span>thíre dhúthchais d'fágaint riamh, agus ní gádh dhom a rád go bhfuil</span>
<lb n="194"/><span>sé ag cur i n-aigne na ndaoine mór-thímcheall air, gan dul tar</span>
<lb n="195"/><span>sáile go deó, acht a ndícheall agus a ndá-dhícheall do dhéanamh</span>
<lb n="196"/><span>chum Róisín Dubh do thógaint go dtí an seasamh is dual di.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>Críoch.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p>
<lb n="201"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eadhmon De Búrc (tuilleadh dhe)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eadhmon De Búrc (tuilleadh dhe)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
