Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Gaodh_1900_04</note>
                         <note type="L">107</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Gaodh_1900_04</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">AN GAODHAL</title><imprint><publisher>Nolan Bros</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN GAODHAL</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>PARLAIMENT NA M-BUN.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>CÚNTAS AIR GHNO AN PHARLAIMENT CHÉADNA, ANN SO MAR LEANAS</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>(Air Leanamhain.)</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>ORÁID EIBHLÍONOIRE BINNGHLORAIGHE.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>O</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>An treas lá do shuidheadar na</span>
<lb n="14"/><span>mná, d'éirigh bean aosda on-</span>
<lb n="15"/><span>óireach d'ar bh'ainm Eibhlíon-</span>
<lb n="16"/><span>óir Bhinn-ghlórach, baintighear-</span>
<lb n="17"/><span>na Chaisleáin-an-t-Suaimhnís,</span>
<lb n="18"/><span>agus dubhairt, dá m-badh</span>
<lb n="19"/><span>mhian leo deigh-chríoch do chur</span>
<lb n="20"/><span>air an b-Parlaiment, agus</span>
<lb n="21"/><span>air gach nídh dá labhraidís ná 'r bhfhuláir dóibh a</span>
<lb n="22"/><span>n-úrnaighthe, go díoghraiseach, do chur chum Dé na</span>
<lb n="23"/><span>n-uile-cúmhachtach iad do chur air staid na ngrás,</span>
<lb n="24"/><span>agus na dúbhailcídhe go léir do thréigean agus</span>
<lb n="25"/><span>na súbhailcídhe do mheabhrúghadh agus do leanmhain</span>
<lb n="26"/><span>go díreach.  Agus chum san do dhéanamh is ríocht-</span>
<lb n="27"/><span>anach duíbh fios do bheith aguibh cionnas is cóir na</span>
<lb n="28"/><span>h-úrnaighthe do dhéanamh.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>“A dhearbhshiura ionmhuine, agus a chlann mo</span>
<lb n="31"/><span>chroidhe tugaidh aire go díthcheallach do na bréith-</span>
<lb n="32"/><span>ribh is mian liom do labhairt ann so.  An uair</span>
<lb n="33"/><span>beidh sibh ag úrnaighthe is cóir duíbh bhúr n-inntinn</span>
<lb n="34"/><span>d'árdúghadh, agus dógbháil suas chum Dé, de bhrígh</span>
<lb n="35"/><span>go bh-fuilid trí nídhthe riachtanach do thuigsin tím-</span>
<lb n="36"/><span>cheall na n-úrnaightheadh, eadhon, cionnas is chóir</span>
<lb n="37"/><span>dúinn a n-déanamh? cia h-iad do h-éistear anns</span>
<lb n="38"/><span>na h-úrnaighthibh? agus cread iad na nídhthe cuir-</span>
<lb n="39"/><span>eas toirmeasg ortha?  An chéad uair is cóir do</span>
<lb n="40"/><span>na h-úrnaightibh bheith úmhal, gan bheith uaibhreach, de</span>
<lb n="41"/><span>bhrígh go m-bídheann cion mór ag Dia air úrnaigh-</span>
<lb n="42"/><span>thibh na n-daoineadh bhídheas úmhal, agus nách tar-</span>
<lb n="43"/><span>cuisníghean Sé iad, fá mar labhras an sailm-ceath-</span>
<lb n="44"/><span>laidh, Dábhaidh:  Humiliorum et manifestorum semper</span>
<lb n="45"/><span>tibi placet deprecatio, ‘ionnas go n-abair duine</span>
<lb n="46"/><span>áirighthe a m-beathaidhíbh na n-atharach naomhtha,’ gur</span>
<lb n="47"/><span>mhúineadar bitheamhnaigh do úrnaighthe do dhéanamh</span>
<lb n="48"/><span>air an ádhbhar, an uair smuaineas an bitheamhnach,</span>
<lb n="49"/><span>air an droich-nídh do rinn sé, agus go faiceann</span>
<lb n="50"/><span>an prionós 'nná chóir, iarran agus athchuingeann</span>
<lb n="51"/><span>sé trócaire le sile na n-deór, le doilgeas, agus</span>
<lb n="52"/><span>le cómh-bhrúghadh chroidhe; de bhrígh go bh-fuil a fhios</span>
<lb n="53"/><span>aige go b-fuil sé féin ciontach.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Is mar sin badh chóir do'n duine aithrídheach, úr-</span>
<lb n="56"/><span>naigheach, a lochdaighe féin do thaisbéanadh agus</span>
<lb n="57"/><span>do craobhsgaoileadh do Dhia Uile-chúmhachtach, ion-</span>
<lb n="58"/><span>nas go g-corochadh agus go múisgeóladh É cum</span>
<lb n="59"/><span>truaighmhéile do thabhairt dó; agus faoi mar bhídh</span>
<lb n="60"/><span>na daoine bochta ann gach áit ró-úmhal ag iarradh</span>
<lb n="61"/><span>déarca air na daoinibh saidhbhire, sin mar bhadh</span>
<lb n="62"/><span>chóir do na peacachaibh congnamh d'iarradh air Dhia</span>
<lb n="63"/><span>'nn n-úrnaighthibh.  Agus is cóir do na h-úrnaighthibh</span>
<lb n="64"/><span>bheith deiscreideach, agus de bhrígh go n-iarraidh</span>
<lb n="65"/><span>mórán go neimh-dheischréideach, agus dá bhrig</span>
<lb n="66"/><span>sin ní b-fhaghaid siad an athbhuinge, amhail do bhídh-</span>
<lb n="67"/><span>eadar dís mhac ‘Sebedee,’ noch d athchuingidh Dia</span>
<lb n="68"/><span>fá dhuine aca do shuidhe air an láimh dheis, agus</span>
<lb n="69"/><span>duine eile air a láim chlí, go n-dubhairt leo nách</span>
<lb n="70"/><span>raibh a fhios aca cread do bhí aca da iarradh nó</span>
<lb n="71"/><span>mar d'iarr Pól cealg na colna do dhíbirt uaidh</span>
<lb n="72"/><span>féin, agus gur b' é freagrad fuair sé:  Sufficit</span>
<lb n="73"/><span>tibi gratia mea, eadhon, ‘badh leór duit mo ghrása,’</span>
<lb n="74"/><span>nó amhail mar shioras neach air a charaid píosa</span>
<lb n="75"/><span>airgid, agus m-b'fhéidir gur fiche píosa do bhéar-</span>
<lb n="76"/><span>faidh an duine muinteardha san dó.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>“Mar an g-céadna má iarrann duine onóir,</span>
<lb n="79"/><span>saidhbhreas, nó sláinte air Dhia do b'fhéidir nách</span>
<lb n="80"/><span>iad san do bhéarfadh Dia dhó, acht nídh badh mhó,</span>
<lb n="81"/><span>agus do b'fearr fada mar thug chum críche do</span>
<lb n="82"/><span>buachaillíbh beaga, anns an sgéal, a athchuinghidheas</span>
<lb n="83"/><span>go minic gan iad do bhualadh, agus fá dheoigh go</span>
<lb n="84"/><span>m-buailtear iad, de bhrígh gur a b'é is feárr dóibh;</span>
<lb n="85"/><span>agus mar deir Naoimh Augtstín an uair d'iarr-</span>
<lb n="86"/><span>faidhe na nídhthe do mholas agus d'fhógras Dia</span>
<lb n="87"/><span>duíbh, ann san bheidheadh na h-úrnaighte dlíghtheach</span>
<lb n="88"/><span>agus do bhéarfaidh duibh búr n-athchuinge; gidh an</span>
<lb n="89"/><span>uair d'iarrfaidhe nídhthe timpearálta nó ainmheas-</span>
<lb n="90"/><span>ardha le mó módh agus le h-eagla, air coingiol</span>
<lb n="91"/><span>is cóir duibh a bh-fághail go d-tabhrfaidh Dia duíbh</span>
<lb n="92"/><span>iad, agus má's dochar duíbh a bh-fághail, go coin-</span>
<lb n="93"/><span>bheóchadh Sé uaibh iad, air an ádhbhar gur ab ag an</span>
<lb n="94"/><span>liaigh bhíos fios cread an nídh do dhéanfadh sochar</span>
<lb n="95"/><span>nó dochar do'n othar, agus nách ag an othar féin.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>(le beith air leanmhain.)</span>
<lb n="98"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="99"/><p><span>UILLIAM O MUIRIDHIGHTHE RINCEOIR.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>O</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Ni'l aon bhall eíle i n-Éirinn go bhfuil</span>
<lb n="104"/><span>an sean-nós rince cos ar coimhéad</span>
<lb n="105"/><span>ann chómh maith agus tá i g-cathair</span>
<lb n="106"/><span>Chorcaighe, agus san tuaith 'na tím-</span>
<lb n="107"/><span>cheall.  Tá fear go h-áirighthe do</span>
<lb n="108"/><span>rugadh agus do tógadh san m-ball so go bh-fuil</span>
<lb n="109"/><span>an buadh faghálta aige ó rinceoiribh na dúithche.  Is</span>
<lb n="110"/><span>é sin Uilliam O Muiridhighthe, agus is mór is áth-</span>
<lb n="111"/><span>asach linn gur féidir linn cosamhlacht an fhir</span>
<lb n="112"/><span>cheólmhar so do chur a g-cló d'ár lúcht léighte an</span>
<lb n="113"/><span>mhí so.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Bhí sé 'na chomórtasuidhe i mórán d'áitibh ag</span>
<lb n="116"/><span>rince, agus do lean sé go cúramach do'n obair</span>
<lb n="117"/><span>so go d-tí gur thóg sé suim aimsire ó shoin</span>
<lb n="118"/><span>an chead duais i g-Cúige Mumhan le luth a chos</span>
<lb n="119"/><span>agus a colna.  Acht níor shásaimh an méid so ár</span>
<lb n="120"/><span>g-cara, mar do lean air go d-tí gur buadh-</span>
<lb n="121"/><span>adh leis an chéad duais i n-Éirinn i m-bliadhna.</span>
<lb n="122"/><span>Badh chóir agus badh cheart a ainm do leathadh ar</span>
<lb n="123"/><span>fud an domhain, agus tá súil againn go m-beidh</span>
<lb n="124"/><span>an sgéal so amhlaidh fá cheann beagán aimsire.</span>
<lb n="125"/><span>Badh cheart ar aon t-slígheeadh meas a bheith ar ins</span>
<lb n="126"/><span>ga ball nach bh-fuil Clanna Gaedheal.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Do rugadh an fear lúthmhar so i g-Corcaigh tím-</span>
<lb n="129"/><span>cheall trí bliadhna fichead ó shoin.  'Nuair bhí sé</span>
<lb n="130"/><span>ag éirge suas 'na gharsún bhí dúil gan fuaradh</span>
<lb n="131"/><span>aige bheith is gach áit go m-beadh cruinniughadh a</span>
<lb n="132"/><span>spreagarnach ceoil.  Ní gábhadh a rádh ná go m</span>
<lb n="133"/><span>baineadh Uilliam teine chreasa as na clárachaibh ag</span>
<lb n="134"/><span>freagairt do bhinneas an cheoil 'nuair gheabhadh</span>
<lb n="135"/><span>foill air.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Badh dhual agus badh dhuthchas do ó n-a athair</span>
<lb n="138"/><span>agus ó n-a shean-athair roimis bheith go cliste ar</span>
<lb n="139"/><span>rince.  B' é b'oide dho Tomás O Murchadha, 's é</span>
<lb n="140"/><span>sin an fear go raibh buadh aige ar Éirinn tá suim</span>
<lb n="141"/><span>bhliadhan ó shoin.  Badh ró-gheárr a bhí an sgoláire</span>
<lb n="142"/><span>nuadh idir lámhaibh ag Tomás 'nuair bhí sé i b-fad</span>
<lb n="143"/><span>níos feárr 'ná é féin.  B'fhéidir ná raibh aon buidh-</span>
<lb n="144"/><span>eachas ag an máighistir ar an sgoláirie ann san.</span>
<lb n="145"/><span>Badh cheart na beadh ar aon chuma.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>'Nuair do thosnaigh muintir Chonnartha, na Gaedh-</span>
<lb n="148"/><span>ilge ar Fheiseannaibh do chur ar bun ins gach ball</span>
<lb n="149"/><span>de'n tír 'na d-tímcheall, do bhí glaodhach agus</span>
<lb n="150"/><span>iarraidh mhór ar an bh-fear so ins gach tionól mar</span>
<lb n="151"/><span>go dearbhtha do chuireadh sé áilneacht agus mór-</span>
<lb n="152"/><span>dháil ar aon'ne féachaint ar stáitse air.  Is fíor</span>
<lb n="153"/><span>go mothó'far a easnamh ins gach ball 'na m-beadh</span>
<lb n="154"/><span>sé.  Fá cheann beagán aimsire bhí árd-mheas go</span>
<lb n="155"/><span>coitcheann air ag na daoinibh, agus is fíor gur</span>
<lb n="156"/><span>thuill san uatha le n-a dheagh-ghníomharthaibh, mar bhí</span>
<lb n="157"/><span>sé modhamhail ceannsa deagh-bhéasach.  Gan dear-</span>
<lb n="158"/><span>mad is iomdha gnó maith do-ghein sé do Chonnradh</span>
<lb n="159"/><span>na Gaedhilge, agus do Chumann na b-Píobairídhe,</span>
<lb n="160"/><span>agus mar an g-céana d'Éirinn féin i g-Corcaigh;</span>
<lb n="161"/><span>ní'l dearmad ná go bh-fuilid an-bhuidheach dhe.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>Is cathúghadh mór anois le muintir Chorcaighe go</span>
<lb n="164"/><span>bh-fuil sé imighthe anois ó n-a measg, agus go</span>
<lb n="165"/><span>bh-fuil tar éis dul anonn go Londuin, acht is áth-</span>
<lb n="166"/><span>as mór leo a fheicsint go bh-fuil sé ag leanamh-</span>
<lb n="167"/><span>aint do'n obair mhaith i g-cómhnaidhe.  Ní'l páip-</span>
<lb n="168"/><span>éar againn dá léigheadh ná go b-feicimíd ainm an</span>
<lb n="169"/><span>t-sáir-fhir so i measg ball Craoibhe Londuin.</span>
<lb n="170"/><span>Guidhmíd le deagh-chroidhe go ra' fada chaithfidh sé</span>
<lb n="171"/><span>an crios, (an chéad duais i n-Éirinn i rince), atá</span>
<lb n="172"/><span>tímcheall a chuirp sa chosamhlacht.  Saoghal fada</span>
<lb n="173"/><span>agus sonas chughat a 'Liam; gan dochar ná iomárd</span>
<lb n="174"/><span>i d'shlígh go deeo.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>TADHG O SCANNAIL.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>SEAN RÁIDHTE.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>Dhá mheid aireachais agus múinte,</span>
<lb n="181"/><span>Bh-faghann an dúr mac an daoi,</span>
<lb n="182"/><span>Brisean an duthchas tré n-a shuilibh,</span>
<lb n="183"/><span>T'réis a chúrsa chur i g-crích.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Súd san chúil é 'gus dhá chéad súil ar.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>Dé mhéid fód mona dhéinfhead púint deataigh?</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Bh-fuil an cleitín díreach?</span>
<lb n="190"/><span>'Se a dhíthcheall a bheith cam.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>Nuair a bhídheann a cait amuigh,</span>
<lb n="193"/><span>Bídheann an luch ag rinceadh.</span>
<lb n="194"/></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="195"/><p><span>AN GAODAL</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>SGÉALTA Ó IARTHAR ÉIREANN</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>AG “AN SÍOGAIDHE INFHIÚCHTACH.”</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>UIMHIR IV.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>CEALLTRACH GHALARAIS.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>Ag an chionn aistigh de chuan</span>
<lb n="206"/><span>Áirt-na-caine, i d-teorainn</span>
<lb n="207"/><span>na trágha idir an Mhuirbheach</span>
<lb n="208"/><span>shoir agus Imil-ádha shiar agus</span>
<lb n="209"/><span>chúig mhíle siar ó thuaidh air</span>
<lb n="210"/><span>Dhaingean-Uí-Chúise, i g-Cor-</span>
<lb n="211"/><span>ca-Dhuibhne, tá an baile fear-</span>
<lb n="212"/><span>ain air a n-gairmthear</span>
<lb n="213"/><span>Galaras.</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Cad is bunadhas cinnte do ainm an bhaile so</span>
<lb n="216"/><span>ní féidir liom a rádh, óir gídheadh go bh-faca</span>
<lb n="217"/><span>ann áit éigin nách cuimhin liom anois gurab ó'n</span>
<lb n="218"/><span>dhá fhócal Gall agus árus eadh tá an</span>
<lb n="219"/><span>ainm cúmtha, eadhon, Galaras, agus gurab ó'n</span>
<lb n="220"/><span>chaisleán a thóg na Gearaltaigh ann so eadh</span>
<lb n="221"/><span>gairmeadh an baile, is míniúghadh é do nách tug-</span>
<lb n="222"/><span>aim aon ghéille, agus dar liom féin is ó an</span>
<lb n="223"/><span>fhocal galar eadh cumadh an ainm.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>Ó is andiú é ní fhuil i mórán de thalamh Ghal-</span>
<lb n="226"/><span>arais acht amháin stéig fhliuch, fhuar, ghalarach,</span>
<lb n="227"/><span>agus má tá sé chó h-olc san anois, tar éis</span>
<lb n="228"/><span>áitribh an bhaile do bheith ag gabháil dó ag a bhris-</span>
<lb n="229"/><span>eadh agus ag a thabhairt isteach le s'na céadta</span>
<lb n="230"/><span>bliadhan, is cosamhail gur mheasa ioná san do</span>
<lb n="231"/><span>bhí sé roimhe so, óir do bhi saoghal ann, agus ní</span>
<lb n="232"/><span>ró fhada ó shin leis é, ann a' r' bh'é Galaras</span>
<lb n="233"/><span>múnlach a bh-fuil de thalamh ó bhárr Shlíghe-na-</span>
<lb n="234"/><span>Naomh, i g-cnoc Chille Máil-Chéadair shoir go</span>
<lb n="235"/><span>struicín Cruaiche-Mhárthan shiar, agus is mar</span>
<lb n="236"/><span>so do éirigh an mí-ádh san dó.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Air feadh an ama san de aois an domhain</span>
<lb n="239"/><span>so air a ngairmid eolaigh Aois-an-Oighir do bhí</span>
<lb n="240"/><span>talamh Éireann uile, mar aon le furmhór iar-</span>
<lb n="241"/><span>thair Eorpa, fá aon bhró amháin oighir, agus, nídh</span>
<lb n="242"/><span>nách iongnadh, níor dhul as do'n cheanntar iar-</span>
<lb n="243"/><span>tharach so acht amháin có beag le h-aon chuid eile</span>
<lb n="244"/><span>d'Éirinn.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Ann san am san do bhídh a bh-fuil ó Chnuc</span>
<lb n="247"/><span>Bhréannain siar go fairrge folaighthe fá throm-</span>
<lb n="248"/><span>mhuir oighir, agus de dheasgaibh gur mhó do bhídh</span>
<lb n="249"/><span>an t-oighear so ag cruinniúghadh agus ag ramh-</span>
<lb n="250"/><span>rúghadh air an g-ceann shoir di ioná as san</span>
<lb n="251"/><span>siar, do bhídh tromán an chinn sin ag meádhachan</span>
<lb n="252"/><span>anuas air an g-cuid eile agus ag a brúghadh</span>
<lb n="253"/><span>roimhe, ann san t-slíghe sin agus go raibh íocht-</span>
<lb n="254"/><span>ar na bró so ag meilt agus ag gearradh úrláir</span>
<lb n="255"/><span>na talmhan fúithe ó Chnuc Bhréannain amach trí</span>
<lb n="256"/><span>Chuan-an-Chaoil.</span></p>
<lb n="257"/>
<lb n="258"/><p><span>De chionn chnuic Chathair-Sguilbín do bheith ag</span>
<lb n="259"/><span>teanntúghadh agus ag tabhairt ghualann ó thuaidh</span>
<lb n="260"/><span>le h-oighear Chnuic Bhréannain do bris an t-oigh-</span>
<lb n="261"/><span>ear san i g-ceann tamaill amach trí an g-cnoc</span>
<lb n="262"/><span>ó thuaidh air an d-taobh shiar de Bhaile Dháith,</span>
<lb n="263"/><span>agus ann san de bhárr oighir na Cúlach do stad</span>
<lb n="264"/><span>de bheith ag gabháil siar, agus, uime sin, gan</span>
<lb n="265"/><span>bheith ag teanntúghadh agus ag brúghadh an oighir</span>
<lb n="266"/><span>a bhídh ag gabháil anniar ó Mhárthain agus ann-</span>
<lb n="267"/><span>deas ó Leathtaoibh siar chum Cuain-an-Chaoil</span>
<lb n="268"/><span>nídh bhus mó, do lean an bhró so air a h-aghaidh ó</span>
<lb n="269"/><span>thuaidh, mar a bh-fuil an cuan anois, agus</span>
<lb n="270"/><span>amach trí aon bheárna le h-oighear na Cúlach.</span>
<lb n="271"/><span>Dá dheasgaibh sin níor bh'fhada, iar lagúghadh</span>
<lb n="272"/><span>de'n bhrúghadh le n-a chúl gur thuit a raibh d'oigh-</span>
<lb n="273"/><span>ear air an d-taobh shiar de'n chuan anniar air</span>
<lb n="274"/><span>a chúlaibh agus gur lean sé an chuid eile.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Is iomdha bliadhain do sheas an t-oighear so,</span>
<lb n="277"/><span>agus is é a thug an chuma air aghaidh na talmhan</span>
<lb n="278"/><span>atá anois le faicsin uirthi; acht, mar nách</span>
<lb n="279"/><span>bídheann air gach aon nídh acht amháin tamall,</span>
<lb n="280"/><span>do tháinic críoch fá dheireadh air Aois-an Oighir.</span>
<lb n="281"/><span>Do thaithin an ghrian amach, d'imthigh an fuacht,</span>
<lb n="282"/><span>do théidh an spéir, agus de leagh an t-oighear.</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>De bhárr gan slíghe do bheith ag an oighear a</span>
<lb n="285"/><span>bhí ag sleamhnúghadh anniar ó Mhárthain air lean-</span>
<lb n="286"/><span>mhain roimhe soir agus go m-b'éigean dó casadh</span>
<lb n="287"/><span>ó thuaidh ag bun Ghalarais, do gheárr sé lag</span>
<lb n="288"/><span>dhoimhin ag an chasadh so, agus ann san lagán</span>
<lb n="289"/><span>so, tar éis na coda eile air fad do bheith</span>
<lb n="290"/><span>leachta, do fhan mullóg mhór oighir.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>Le cúl na mullóige so, ó an taobh thuaidh do</span>
<lb n="293"/><span>bhailigh na robhartaidhe suas cuid de'n ghrean</span>
<lb n="294"/><span>agus de'n ghainimh a d'fhág an t-oighear ann a</span>
<lb n="295"/><span>dhéig ann san chuan, agus, do bhárr go raibh an</span>
<lb n="296"/><span>cúl-thaca gainímhe so ag méadúghadh le gach líon-</span>
<lb n="297"/><span>adh dé'n tráigh, d'árdaigh cnócáin mhóra gainimhe</span>
<lb n="298"/><span>idir an sáilc agus an t-oighear, ionnas gurab</span>
<lb n="299"/><span>soir chum na muirbhighe do bh'éigean dá raibh do</span>
<lb n="300"/><span>uisge ag an ghréin ag a leaghadh de'n taobh theas</span>
<lb n="301"/><span>de'n bhró oighir so, maraon le a raibh ag sileadh</span>
<lb n="302"/><span>de ó Mhárthain anniar, a shlíghe do déanadh</span>
<lb n="303"/><span>agus ann san casadh ó thuaidh ann chuan.</span></p>
<lb n="304"/>
<lb n="305"/><p><span>Tar éis na mullóige oighir so air fad do</span>
<lb n="306"/><span>leaghadh d'fhan loch mhór fhairsing ann a h-ionad,</span>
<lb n="307"/><span>agus de dheasgaibh na h-aimsire do theacht úr,</span>
<lb n="308"/><span>brothalach, teith, ann ionad an fhuachta a bhídh</span>
<lb n="309"/><span>ann roimhe sin, d'fhás gach aon chinéal fiaghaile</span>
<lb n="310"/><span>go tiúgh agus go borb, ní h-amháin air an d-</span>
<lb n="311"/><span>talamh tirm acht ann san loch so mar an</span>
<lb n="312"/><span>g-céadna.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Chó tiúgh agus do thagadh feodhadh air aon</span>
<lb n="315"/><span>chuid d'fháslach an locha do bhídheadh slamás óg</span>
<lb n="316"/><span>ann a áit ag borradh ós cionn an uisge agus</span>
<lb n="317"/><span>móin ag déanadh air thóin puill de n-a m-bídh-</span>
<lb n="318"/><span>eadh ag lobhadh.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>Do lean an saoghal do bheith mar sin air</span>
<lb n="321"/><span>feadh tamaill mhaith, agus is amhlaidh do bhídh sé</span>
<lb n="322"/><span>an uair tháinic an duine air an láthair.  Do</span>
<lb n="323"/><span>fuair seisean roimhis le fiadhach ní h-amháin</span>
<lb n="324"/><span>an fiadh agus an girr-fhiadh ata fós san dúth-</span>
<lb n="325"/><span>aigh, acht an torac águs an gairbhfhiadh có maith;</span>
<lb n="326"/><span>acht má fuair sé iad so infhiadhachta, badh</span>
<lb n="327"/><span>gheárr go bh-fuair sé amach go raibh malairt na</span>
<lb n="328"/><span>n-eas, na g-cat fiadh, agus na seannach aige le</span>
<lb n="329"/><span>seachain, óir do mhúin a g-coidreamh dó náchar</span>
<lb n="330"/><span>bh'annsa le faol ná le mathghamhain grim d'aon</span>
<lb n="331"/><span>fheoil eile air bith ioná d'fheoil dhuine, agus</span>
<lb n="332"/><span>níor bh'fhada gur tuigeadh dó náchar bh'aon chobh-</span>
<lb n="333"/><span>air chum fad-shaoghail ná chum sláinte baladh</span>
<lb n="334"/><span>an t-smúit-cheóidh a bhídheadh ag éirghe as an</span>
<lb n="335"/><span>loch.</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>Dar liom féin is ó'n ádhbhar so agus ní h-ó</span>
<lb n="338"/><span>chaisleán na nGearaltach eadh h-ainmnígheadh</span>
<lb n="339"/><span>Galarus, óir gídh nách fuil aon loch anois ann</span>
<lb n="340"/><span>is le déigheanaighe eadh d'éirigh san dó, agus</span>
<lb n="341"/><span>is mar so do thuit sé amach.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>Ó'n bhrothall teith a lean an t-oighear d'ath-</span>
<lb n="344"/><span>raigh na bíaistídhe arís go rabhadar mar tá</span>
<lb n="345"/><span>siad anois.  Air theacht do'n atharúghadh so</span>
<lb n="346"/><span>do shéid an ghaoth an ghainimh aníos agus líon sí</span>
<lb n="347"/><span>suas áth-iomal an locha agus d'árdaigh an</span>
<lb n="348"/><span>ghainimh so i g-caitheamh na h-aimsíre ann a</span>
<lb n="349"/><span>dúmhachaibh árda ionnas, fiú amhain ann san</span>
<lb n="350"/><span>bhliadhain-chéad so a ghaibh tharrain, nách raibh aon</span>
<lb n="351"/><span>radharc ó thighthibh Bhaile-an-reannaigh, air an d-</span>
<lb n="352"/><span>taobh shiar de'n chuan, air an Muirbheach shoir.</span>
<lb n="353"/><span>Do bhídh aibhne an Riaisg, Imil-ádha, agus leath-</span>
<lb n="354"/><span>taoibh ag rith asteach ann loch, agus aon abhan</span>
<lb n="355"/><span>amháin fhairsing dhoimhin ag sruthúghadh amach</span>
<lb n="356"/><span>aiste agus ag rith soir ag bun thalmhan Ghalar-</span>
<lb n="357"/><span>ais, mar a raibh droichead iomad súl tháirsi,</span>
<lb n="358"/><span>agus mar sin go Muirbheach ag a raibh coradh</span>
<lb n="359"/><span>chum beartha air na bradánaibh a bhídheadh ann</span>
<lb n="360"/><span>san abhain.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>Is ag Cathaoir Ó Conchabhair Chille-Máil-</span>
<lb n="363"/><span>Chéadair agus ag Roibéard Ó Céileachair,</span>
<lb n="364"/><span>Baile-nan-ádh eadh bhídh an coradh air an abhain</span>
<lb n="365"/><span>le lin an loca do sgéidheadh an chuan.</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>Do lean an ghaoth air bheith ag séidheadh suas</span>
<lb n="368"/><span>na gainímhe agus air bheith ag gearradh cuas le</span>
<lb n="369"/><span>cobhair na lán-mara ann san duímhich go san</span>
<lb n="370"/><span>m-bliadhain, 1809.  Ann san m-bliadhain sin do</span>
<lb n="371"/><span>thuit trom-chioth áirr le h-uisge a r'sgéidh an</span>
<lb n="372"/><span>loch, síos trí an n-duímhich, agus iar ngearradh</span>
<lb n="373"/><span>Gleanna' ann san gháinimh, d'fholmhaigh an loch,</span>
<lb n="374"/><span>agus ní fhuil anois dá cómhartha ann acht an</span>
<lb n="375"/><span>charraig air a n-glaoidhte Carraig-an-Locha.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>Mar d'imthigh an loch d'imthigh na dúmhacha</span>
<lb n="378"/><span>agus ní fhuil aon dhúmhach anois ag éirghe idir</span>
<lb n="379"/><span>Baile-an-reannaigh agus an Mhuirbheach, agus is</span>
<lb n="380"/><span>fada go raibh, óir sul a' r' thug Clanna Gall</span>
<lb n="381"/><span>árr gortha an droch-shaoghail ann san bhliadhain</span>
<lb n="382"/><span>1847 air Éirinn ann aon chor do bhídh an</span>
<lb n="383"/><span>áit có béal-osghailte sin agus an nuair do</span>
<lb n="384"/><span>sheinneadh Séamus Ó Daodaigh port air an</span>
<lb n="385"/><span>bh-fidil ag cnocán na Muirbhíghe go rinctí an</span>
<lb n="386"/><span>port i m-Baile-an-reannaigh.</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>Tmh caisleán na nGearaltach ámhthach ann</span>
<lb n="389"/><span>a sheasamh fós i nGalaras, acht, gídh go bh-fuil,</span>
<lb n="390"/><span>ní shé is mó a tharraingear breathnúghadh na</span>
<lb n="391"/><span>n-eolach ná triall lucht-léighinn air an m-baile</span>
<lb n="392"/><span>acht amháin an chealltrach air a ngairmíd muin-</span>
<lb n="393"/><span>tir an bhaile, “Séipéilín,” agus daoine na</span>
<lb n="394"/><span>m-bailte eile ann a thímcheall “Séipéilín</span>
<lb n="395"/><span>Ghalarais.”</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>(Le beith an leanmhain.)</span></p>
<lb n="398"/>
<lb n="399"/><p><span>COILLTE NA G-CNODH.</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>SÉAMUS O SÉAGHDHA RO CHAN.</span></p>
<lb n="402"/>
<lb n="403"/><p><span>Dá bh-faighinn-se mo shlíghe 's bheith arís a'm' fhear óg,</span>
<lb n="404"/><span>Do raghainn seal chum síth' mar a m-bínn-sé fad ó,</span>
<lb n="405"/><span>Gan treighid ann mo chroidhe a's gan suím ann mo ghnó,</span>
<lb n="406"/><span>Go meidhreach le Síghle go coillte na g-cnódh.</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>CUR FÁ.</span></p>
<lb n="409"/>
<lb n="410"/><p><span>Oir tá saidhbhreas gan cóir,</span>
<lb n="411"/><span>A's is Gleoidht' í an cháil,…</span>
<lb n="412"/><span>Acht tá treighid i n-aghaidh 'n t-sógha,</span>
<lb n="413"/><span>'Gus an óige… 'Sí is feárr.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>Do shiúbhlas an saoghal… acht badh bhaoth liom ealaidhe,</span>
<lb n="416"/><span>D'úmhluigheas mo mhéinn… acht ní ghéilfinn do'n righ,</span>
<lb n="417"/><span>A's do thabhairfinn gach séad air chéad lae ann san choill!</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>Cur Fá.</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>Bhíodh cnó 's bhíodh caora 'nna slaodaibh ag fás,</span>
<lb n="422"/><span>Bhíodh mór chuid de sméaraibh a's fraocháin le fághail,</span>
<lb n="423"/><span>Bhíodh ceol air na géagaibh ag éanlaith gan trághadh,</span>
<lb n="424"/><span>'S bhí an óige 'gam féin, a's lem' thaobh bhí mo ghrádh.</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>Cur Fá.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>Is uaibhreach na daoine ann aoil h-allaibh mór,</span>
<lb n="429"/><span>Na h-uaisl' ann nách saoilfinn aon díth thaacht go deó,</span>
<lb n="430"/><span>Acht ní mór liom dóibh aoibhneas 'nuair shaoilim bheith og,</span>
<lb n="431"/><span>'S mé ag gluaiseacht le Síghle go coillte na g-cnódh.</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>Cur Fá.</span></p>
<lb n="434"/>
<lb n="435"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Parlaimint na mBan (ar lean.) agus Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Parlaimint na mBan (ar lean.) agus Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
