Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">A Seventeenth-Century Criticism of Keating</title><author><name type="main">Anaithnid; Eag. Brian Ó Cuív</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N"/>
                         <note type="L">121</note>
                         <note type="B">1695c 17D</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno/><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>A Seventeenth-Century Criticism of Keating</title><author>Anaithnid; Eag. Brian Ó Cuív</author><imprint><publisher>B.Á.C.: I.A.B.</publisher><date>1695c 17D</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p/>
<lb n="0"/>
<lb n="1"/><p><span>1 Errata .i. earráide fuair na príomheólaidhe amach san stair so</span>
<lb n="2"/><span>Doctúir céitin amhail chuirfoim síos ann so.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>2 A léightheóir gibé thú, bíodh a fhios agad nach d'fhonn</span>
<lb n="5"/><span>iomurbháidhi nó ráidhseachais re haonneach dá eólaighe nó dá aineol-</span>
<lb n="6"/><span>aighe d'ollomhna nó uaisle Éreann do chuiris romham an saothar sa</span>
<lb n="7"/><span>an duine maith beannaighthe, an Doctúra .i. Séthrún Céitin do ghlanadh</span>
<lb n="8"/><span>ón méid fuaras do shalchur ann a n-aghaidh phríomhleabhar barán-</span>
<lb n="9"/><span>tamhla na hÉireann, agus fós ná meas gurab do thár nó do thaircisne ar</span>
<lb n="10"/><span>eolas an duine maith dhiadha fhoghlamtha do bhí 'na sheanchaidh</span>
<lb n="11"/><span>agus 'na stairtheóir ro-mhór do chuiris lámh ina thimchioll, acht nár</span>
<lb n="12"/><span>mhaith liom a chomhphrionnsapálta do leabhar gan bheith roghlan</span>
<lb n="13"/><span>fírinneach dhó.  Do réir mo mheasa fós ní raibhi fonn claoin nó</span>
<lb n="14"/><span>cleathraimh ar an Doctúir le haoinneach d'fhearaibh Éireann asa</span>
<lb n="15"/><span>ndéanfadh leatrom ar aon seach a chéile díobh.  Measoim, dá bhrígh</span>
<lb n="16"/><span>sin, gurab é nídh tarla dhó: aois ealadhna Leithe Cuinn do chruinn-</span>
<lb n="17"/><span>iughadh an méid fuaradar do sheinleabhraibh aosda ughdardha ar</span>
<lb n="18"/><span>lorg eaglaise agus ealadhan i nÉirinn fán am sin gur ghlanadar Leabhar</span>
<lb n="19"/><span>Gabhála, agus Réim Ríoghraidhe, agus leabhair iris agus naoimhsheanchos,</span>
<lb n="20"/><span>agus</span>
<lb n="21"/><span>beathadha na naomh as na leabhraibh sin; uime sin go measoim gur</span>
<lb n="22"/><span>diasa fiaigh leabhar nár glanadh agus nár féchadh le haois ealadhna nó</span></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="23"/><p><span>le comhthinól daoine foghlamtha le a cúig nó a sé do chédaibh bliadhan</span>
<lb n="24"/><span>fá mar ba gnáth a nglanadh (an uair do bhí cumos agus ceannas na</span>
<lb n="25"/><span>críche ag Gaoidhiolaibh) tarla leis.  Bíodh go ccuirionn an Doctúir</span>
<lb n="26"/><span>maith síos ughdair mhaithe eaglaise agus ealadhanta le mórán díobh,</span>
<lb n="27"/><span>tuig, a léightheóir, gurab iomdha lámh a millte tarla friu, ón aimsir fár</span>
<lb n="28"/><span>scríobhadh ó thús iad go haimsir an Doctúire do ghabh le a n-ais a</span>
<lb n="29"/><span>scríobhadh, nár thuig agus nár légh go romhaith iad, agus uime sin fós go</span>
<lb n="30"/><span>ttugadar an chuma tháinic lena ttoil agus lena ttuigsin féin ar gach nídh</span>
<lb n="31"/><span>nár thuigsat do shaothar na ndaoine maithe.  Agus dá dhearbhadh gurab</span>
<lb n="32"/><span>í sin an fhírinne, má tá gurab ealadha an dána dhírigh cuid as buige agus</span>
<lb n="33"/><span>as sothuigsiona do thrí healadhnach prionnsapálta na Gaoidheilgi, as</span>
<lb n="34"/><span>feasach mé féin gurab ro-annomh duainaire nó dán chonnairc scríobhtha</span>
<lb n="35"/><span>a cceart riamh mur bhfacas begán ar lorg aos ealadhna díobh 2 agus mur</span>
<lb n="36"/><span>sin dona sgéltaibh bega boga oile go hiomlán.  Dá réir sin ní hiongnadh</span>
<lb n="37"/><span>na seinleabhair mheamroim agá raibhe cruas scríobhneóracht agus Gaoilige</span>
<lb n="38"/><span>do scríobh iomad do dhaoine diaidh a ndiaidh nár chuiriodur a n-ord</span>
<lb n="39"/><span>nó a n-oireagar féin orra do bhrígh nár thuigsat agus nár léighsat go</span>
<lb n="40"/><span>hiomlán iad, bíodh nach amhlaidh do shaoileadur féin é.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>3 Do réir a ndubhromar as é nídh do ba mian liom, gach seachrán</span>
<lb n="43"/><span>agus gach dearmad dá bhfaicthar dham do bheith a saothar an duine maith</span>
<lb n="44"/><span>sin .i. Séthrún Céitin, an Doctúir maith diadhachta, do ghlanadh leis</span>
<lb n="45"/><span>na leabhraibh sin a-dubhart do ghlanadh leis an aois ealadhna agus agá</span>
<lb n="46"/><span>raibhi breathnughadh urmhór daoine foghlamtha na ríoghachta d'eglais</span>
<lb n="47"/><span>agus d'ealadhain agus do dhaoine uaisle orra.  Ná tuigeadh aon nduine do</span>
<lb n="48"/><span>chill nó do thuaith gurab ag cur a n-aghaidh an duine maith fhoghlamtha</span>
<lb n="49"/><span>onóraigh a-táim, acht ag congnamh agus ag teacht leis ar mhaith lena</span>
<lb n="50"/><span>shaothar agus leis an ríoghacht dá bhfoghnann sé.  Tuig fós, a léightheóir,</span>
<lb n="51"/><span>nach bhfuil pinnsi ná tarbha ná luaigheacht shaoghalta ó dhuine nó ó</span>
<lb n="52"/><span>dhaoine d'uaisle ná d'ísle na hÉireann agam do láthair asa ndiongnainn</span>
<lb n="53"/><span>claon nó cleathramh le druing díobh seach a chéile.  Tuigim fós ar</span>
<lb n="54"/><span>bhriathra an Doctúira gurab ar an ccor chéadna sin do bhí.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>4 Ag so cuid dona seinleabhraibh as ar glanadh na leabhair sin</span>
<lb n="57"/><span>thuas adubhart, mur atá Leabhar Baile Uí Mhaoilchonaire do scríobh</span>
<lb n="58"/><span>Muirghios mac Páidín Uí Mhaoilchonaire as Leabhar na hUidhre do</span>
<lb n="59"/><span>scríobhadh i ccluain Mhic Nóis a n-aimsir Mhaoilsheachloinn</span>
<lb n="60"/><span>Mhóir mhíc Dhomhnoill rígh Éreann, Leabhar Muintire Duibh-</span>
<lb n="61"/><span>geannán ó Sheanchuaith Ua n-Oiliolla dá ngoirthar Leabhar Glinde</span>
<lb n="62"/><span>Dá Locha, mailli re hiomad do leabhraibh gabhála agus seanchosa oile</span>
<lb n="63"/><span>geinmothád.</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>5 Ag so an t-aois ealadhna lér glanadh na leabhair sin mailli re</span>
<lb n="66"/><span>beathadhaibh agus re naomhsheanchos na naomh Éirionnach, mur atá</span>
<lb n="67"/><span>Cochoigríche Ó Cléirigh, agus Míchél Ó Cléirigh, an bráthair mionúr as</span></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="68"/><p><span>Conbhint Manistreach Dhúin na nGall, Fearfeasa Ó Maoilchonaire,</span>
<lb n="69"/><span>agus Cúchoigcríche Ó Duibhgeannán as Cóigeadh Chonnacht; agus iar na</span>
<lb n="70"/><span>scríobhadh dóibh ro thaisbáin 3 an Bráthair Míchél Ó Cléirigh</span>
<lb n="71"/><span>iad don méid nach raibhe do láthair a scríobhtha do aois ealadhna</span>
<lb n="72"/><span>Leithi Cuinn agus Leithi Mogha d'urmhór, agus go háiridhthe do Fhlann</span>
<lb n="73"/><span>mhac Cairbre mic Aodhagáin do bhí 'na bhreitheamh féineachais as</span>
<lb n="74"/><span>Urmhumhain, agus do Mhac Bruaidheadha .i. Conchobhar mac Con-</span>
<lb n="75"/><span>chobhair ionnas gur chuireadur a lámha air, agus iar sin don phríomháith</span>
<lb n="76"/><span>agus do mhórán d'easpogaibh agus do phréláidibh eaglaise na hÉireann, agus</span>
<lb n="77"/><span>go háiridhthe d'Easpog Oil Finn, Baothghalach Mac Aodhagáin do bhí</span>
<lb n="78"/><span>eólach a nGaoidheilg mur fa dual dó.  Tugsat uimhir áiridhthe do</span>
<lb n="79"/><span>dhaoinibh uaisle na ríoghachta agá raibhi dúil aca gan bheith ain-</span>
<lb n="80"/><span>bhiosach a sgélaibh a sean agus a sinnsior fa deara ar an aois ealadhna</span>
<lb n="81"/><span>céadna corp an Leabhair Ghabhbála sin do ghlanadar as na sean-</span>
<lb n="82"/><span>leabhraibh do scríobhadh dóibh féin.  Ba díobh sin a nGaoidheilg</span>
<lb n="83"/><span>bhuig Tighearnan Insi Ceithlionn, Conchobhar mac Conchobhair, agus</span>
<lb n="84"/><span>Fearghal Ruadh mac Taidhg mic Oiliolla Uí Ghadhra, agus Toirr-</span>
<lb n="85"/><span>dhealbhach mac Sémais mic Cochláin.  Uime sin do chuirios romham</span>
<lb n="86"/><span>an saothar sa an duine maith Séthrúin Céitin do ghlanadh leis na</span>
<lb n="87"/><span>leabhraibh sin an aois ealadhna ionnas go mbeithdís na leabhair ar</span>
<lb n="88"/><span>aonsgél agus nach beith brég lena cur 'na leith.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>6 Ag so nóta ar urmhór gach neithe dá bhfuaras a n-aghaidh na</span>
<lb n="91"/><span>leabhar sin an tseanchosa do glanadh leis an aois ealadhna a leabhar</span>
<lb n="92"/><span>an Doctúra, bíodh gur scríobhas mórán díobh ann mo leabhar féin go</span>
<lb n="93"/><span>neamhaireach agus ar a leisge liom a bheith ag síréiliughadh saothair</span>
<lb n="94"/><span>an duine maith.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>7 Ar tús san díonbhrollach, mur a n-abair gur dhearbhráthair</span>
<lb n="97"/><span>do Mhuircheartach mac Muireadhaigh mic Eóghain mic Néill Naoi-</span>
<lb n="98"/><span>ghiallaigh (dá ngoirthar Muircheartach mac Earca ó Earc inghean</span>
<lb n="99"/><span>Loairnn rí Alban do bheith 'na máthair aige) Fearghas mac Eirc mic</span>
<lb n="100"/><span>Eachach Muinreamhair do shliocht Chonaire mic Mhogha Lámha gona</span>
<lb n="101"/><span>chúig dearbhráthar oile do ghabh neart a n-Alboin agus agar ríoghadh</span>
<lb n="102"/><span>an Fearghas sin ann ar Albain.  Ag so clann athar Muircheartaigh do</span>
<lb n="103"/><span>réir an chraoibhsgaoilidh atá san Leabhar Eóghanach féin orra, mur</span>
<lb n="104"/><span>atá Muircheartach, Fearadhach, Moen agus Tighearnach, amhail adeir</span>
<lb n="105"/><span>an rann:</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Ceithri meic ag Muireadhach</span>
<lb n="108"/><span>fria hEarc ba saor so sen</span>
<lb n="109"/><span>Fearadhach agus Tighearnach</span>
<lb n="110"/><span>Muircheartach is Moen.</span>
<lb n="111"/>
<pb n="124"/></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>8 A-deir mur a labhronn ar an Lia Fáil i nGabháil Tuaithe Dé</span>
<lb n="114"/><span>Danann gurab do shliocht Mhaine mic Cuirc mic Luighdheach an</span>
<lb n="115"/><span>rígh Sémas gona shliocht, agus atá craobhsgaoileadh Dál Riada ag sean-</span>
<lb n="116"/><span>chaidhibh Éireann agus Alban agá dhearbhadh gur do shliocht Chonaire</span>
<lb n="117"/><span>mic Mhogha Lámha atá do Shíol Éiriomhóin é.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>9 Ag so mur chuirsiot an t-aois ealadhna go déidhionach áiriomh</span>
<lb n="120"/><span>na haimsire ó Ádhomh go gein Críost síos do réir mur do scríobhsat</span>
<lb n="121"/><span>a seanughdair féin ina seanleabhraibh ar lorg an dá fhear seachtmhoghad</span>
<lb n="122"/><span>agus ughdair aireaghdha eólach' na heaglaise leanas a lorg-sidhe a n-áiriomh</span>
<lb n="123"/><span>na n-aos.  Óir gé atá sainiughadh agus éxsamhlacht fhaisnéise ind áiriomh</span>
<lb n="124"/><span>na n-aos ccéadna eidir ughdaraibh iomdha, as iad an dá fhear seacht-</span>
<lb n="125"/><span>mhoghad gus an druing leanas iad ina rímh agus ina n-áireamh as mó</span>
<lb n="126"/><span>do leansat seanughdair na Gaoidhlige diaidh a ndiaigh.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>10 Áiriomh an dá fhear seachtmhoghat ar na ceithri cédaosaibh</span>
<lb n="129"/><span>don domhan: ó Ádhomh go dílinn 2242; ó dhílinn go hAbraham 942;</span>
<lb n="130"/><span>ó Abraham go Dábhídh 940; ó Dhábhídh go broid Babilóine 485;</span>
<lb n="131"/><span>an cúigeadh haois ó bhroid Baibilóin go gen Críost 590.  As uime do</span>
<lb n="132"/><span>chuirsiot na hughdair do lean an dá fhear seachtmhoghat nuimhir</span>
<lb n="133"/><span>bliadhan an cúigeadh haimsir leis na ceithre cédaoisaibh do chomh-</span>
<lb n="134"/><span>líonadh na nuimhire bliadhna so 5199 .i. an líon bliadhan ó Ádhomh</span>
<lb n="135"/><span>go gein Críost.  As dona hughdaraibh leanas an dá fhear seachtmhoghat</span>
<lb n="136"/><span>is na ceithri céadaoisbh; Eusebius áirmhios ina chroinic ó chruthughadh</span>
<lb n="137"/><span>an domhain go gein Críost 5199; Orosius isin chédchaib. dá chéd-</span>
<lb n="138"/><span>leabhar a-deir go bhfuil ó Adhamh go hAbraham 3184 agus ó Abraham</span>
<lb n="139"/><span>go gein Críost 2015 - a suim sin araon 5199.  Dá phríomhstaraidhe</span>
<lb n="140"/><span>egailse Críost iad sin.  A-dubhairt fós S. Hieronimus ina epistil do</span>
<lb n="141"/><span>chom Titus nár comhlíonadh sé míle bliadhan d'aois an domhain go sin.</span>
<lb n="142"/><span>Adeir trá S. Augustinus isin 10 cab. don 12 leabhar De civitate Dei</span>
<lb n="143"/><span>nach áirmhionn ó chruthughadh an domhain sé míle bliadhan 5 go</span>
<lb n="144"/><span>sin.  Cuirtear ina leith sin araon go tteagaid risin an lucht reampa i</span>
<lb n="145"/><span>n-énnuimhir conntais ó chruthughadh go gein Criost 5199.  Dearbhadh</span>
<lb n="146"/><span>oile ar an áiriomh chéadna an Martarloig Rómánach dheimhnighios</span>
<lb n="147"/><span>iomláine bliadhan na n-aos so ó chruthughadh an domhain go gein</span>
<lb n="148"/><span>Críost 5199.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>11 Mur so chuirios ríoghraidh Tuaithe Dé Danann síos i. Nuadha</span>
<lb n="151"/><span>Airgiodlámh ar tús roimh Bhreas mac Ealathain agus do-bheir tríocha</span>
<lb n="152"/><span>bliadhain dó a n-áit fhithchit bliadhan.  As amhlaidh chuiras an Leabhar</span>
<lb n="153"/><span>Gabhála agus an nuile dhuain seanchois agus Réim Ríoghraidhe dá labhrann</span>
<lb n="154"/><span>orra síos iad .i. Breas seacht mbliadhna gur híocadh lámh Nuadhat,</span>
<lb n="155"/><span>agus Nuadhat fithche iar sin.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>12 Ní thugionn acht deich mbliadhna ar thrí fithchit d'Eochaidh</span>
<lb n="158"/><span>Allathair, .i. an Daghdha, a n-áit ceithre fithchiot bliadhan.</span>
<lb n="159"/></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="160"/><p><span>13 A-deir gurab trí bliadhna ochtmhoghat ar dhá chéd iar</span>
<lb n="161"/><span>mbáthadh Pharao a Muir Ruaidh tángadar Mic Míleadh i n-Éirinn.</span>
<lb n="162"/><span>A-deir an Leabhar Gabhála atá glan ón aois ealadhna gurab a ccionn</span>
<lb n="163"/><span>trí mbliadhan ar ochtmhoghat ar thrí chéd tángadar iar mbáthadh</span>
<lb n="164"/><span>Pharao go hÉirinn, agus cuirid síos gach rígh dár ghabh an Éigipt ón</span>
<lb n="165"/><span>Pharao Cincris sin do báthadh a Muir Ruaidh go Pharao Nectimbus</span>
<lb n="166"/><span>dárbh inghean Scota, máthair seisir mac do Chloinn Mhíleadh</span>
<lb n="167"/><span>Easpáinne, an líon bliadhan bhí gach rígh díobh a bhflaithios na</span>
<lb n="168"/><span>hÉigipte, ionnas nárbh éidir dóibh gan áiriomh na haimsire go cinnte</span>
<lb n="169"/><span>do bheith aca.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>14 Cobhlach Mac Míleadh do réir Leabhair an Doctúra 30 longa</span>
<lb n="172"/><span>agus tríocha laoch ann gach luing.  Cúig longa ar thrí fithchit do réir</span>
<lb n="173"/><span>an Leabhair Ghabhála.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>15 A-deir gurab é Cairbre Músg mac Conaire fuair a bhfuil ó</span>
<lb n="176"/><span>bhealach mhór Osraighe go Cnoc áine Cliach a nduais dána ó Fhiacha</span>
<lb n="177"/><span>Mulleathan mac Eóghain Mhóir.  As cian d'aimsir ria Fiacha Mull-</span>
<lb n="178"/><span>eathain do-chuadar sliocht Fiachach Fir Mara mic Aonghosa Tuirmhigh</span>
<lb n="179"/><span>Teamhrach don Mhuimhain, .i. sinnsior Cairbre Músg dá ngoirthear</span>
<lb n="180"/><span>Érna Mumhan, gur bheanadar comhroinn críche amach ann, soim</span>
<lb n="181"/><span>áiridhthe do chédoibh bliadhan ria bhFiacha Mulleathain do bheith</span>
<lb n="182"/><span>a cceannos Mumhan.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>16 Ní áirmhionn acht 14 bliadhna d'Éiriomhón a n-áit chúig</span>
<lb n="185"/><span>bliadhna dég.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>17 Ní áirmhionn acht 67 bliadhan do Thighearnnmos a náit 77</span>
<lb n="188"/><span>bliadhan, agus a-deir na hioldatha tugadh ar édoighibh le linn Eochach</span>
<lb n="189"/><span>Edgadaigh gur re linn 6 tighearnnmois do hordaigheadh iad.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>18 Seachtmhoghat bliadhan chuirios a n-áit 40 ar Chearnmna agus ar</span>
<lb n="192"/><span>Shobhairce.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>19 Ní chuirionn acht trí bliadhna ar Fhiacha Labhroinne a n-áit 24.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>20 Seacht mbliadhna chuiras ar Fhaildeargoid mac Muineamhoin</span>
<lb n="197"/><span>a n-áit 10 mbliadhan.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>21 Ní thugann d'Ollomh Fódhla acht tríocha bliadhain a n-áit</span>
<lb n="200"/><span>40 bliadhain.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>22 Do-bheir tríocha bliadhan a n-áit 20 bliadhain d'Fhionnachta</span>
<lb n="203"/><span>mac Oiliolla.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>23 Cúig bliadhna dég do-bheir do Shlánoll mac Ollamhan a n-áit</span>
<lb n="206"/><span>seacht mbliadhan.</span>
<lb n="207"/></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="208"/><p><span>24 Do-bheir 17 mbliadhna do Ghéidhi Ollghothach a n-áit 12</span>
<lb n="209"/><span>bhliadhan.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>25 Do-bheir tríocha bliadhain d'Fhiacha mac Fionnachta a n-áit</span>
<lb n="212"/><span>20 bliadhan.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>26 Do-bheir do Shíorna Síorshaoghlach mac Déin 21 a n-áit</span>
<lb n="215"/><span>150.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>27 Do-bheir 22 bhliadhain d'Art Imleach mac Éilim a n-áit</span>
<lb n="218"/><span>12 bhliadhan.</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>28 Do-bheir seasga bliadhain do Nuadha Fionn Fáil a n-áit 12</span>
<lb n="221"/><span>bliadhain.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>29 Do-bheir 30 bliadhain d'Fhionn mac Bratha a n-áit 22</span>
<lb n="224"/><span>bhliadhan.</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>30 Ní thugann acht cúig bliadhna do Dhuach Fionn mac Sédna</span>
<lb n="227"/><span>a n-áit 10.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>31 Do-bheir ceithre bliadhna do Mhuireadhach Bolgraidh a n-áit</span>
<lb n="230"/><span>bliadhna agus míosa.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>32 Deich mbliadhna do-bheir do Chonoing Begeglach a n-áit</span>
<lb n="233"/><span>20 bliadhan.</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>33 Seacht mbliadhna do-bheir d'Fhiacha Tolgach a n-áit 10</span>
<lb n="236"/><span>mbliadhan.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>34 Naoi mbliadhna do-bheir do d'Oilioll Fionn a n-áit 10</span>
<lb n="239"/><span>mbliadhan.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>35 Ní thugann d'Úghoine Mhór acht tríocha bliadhain a n-áit</span>
<lb n="242"/><span>40 bliadhain.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>36 Ocht mbliadhna dég do-bheir do Labhraidh Loingseach a</span>
<lb n="245"/><span>n-áit 10 mbliadhna.</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>37 Seacht mbliadhna do-bheir do Mheilge Molbthach a n-áit a</span>
<lb n="248"/><span>17.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>38 Naoi mbliadhna do-bheir do d'Fhearchorb mac Mogha Cuirb</span>
<lb n="251"/><span>a n-áit a 11.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>39 Cúig bliadhna dég do-bheir do Chonnla Cruaidhchealgach a</span>
<lb n="254"/><span>n-áit 20 bliadhan.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>40 Aoin bhliadhain dég do-bheir d'Eochaidh Ailtleathain a</span>
<lb n="257"/><span>n-áit 17 bliadhan.</span>
<lb n="258"/></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="259"/><p><span>41 Do-bheir a dó dég d'Fhearghas Fortamhail a n-áit aoin</span>
<lb n="260"/><span>bhliadhain dég.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>42 Do-bheir ocht mbliadhna fithchit d'Énna Aighneach a n-áit</span>
<lb n="263"/><span>20 bliadhain.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>43 Ní thugann acht tríocha bliadhain a n-áit 70 do Rudhraidhe</span>
<lb n="266"/><span>mac Sithrighe.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>44 Trí bliadhna do-bheir do Ionnadmair a n-áit naoi mbliadhan.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>45 Cúig bliadhna do-bheir do Lughaidh Luaighne a n-áit a cúig dég.</span></p>
<lb n="271"/>
<lb n="272"/><p><span>46 Sé bliadhna dég do-bheir do Eidirsgél a n-áit cúig mbliadhna.</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>47 Sé bliadhna dég do-bheir do Lughaidh Sriabhndearg a n-áit</span>
<lb n="275"/><span>26 mbliadhan.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>48 7 Fithche bliadhain do-bheir d'Fhearadhach Fionnfheachtnach</span>
<lb n="278"/><span>a n-áit dá bhliadhain agus fithche.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>49 Seacht mbliadhna fithchiot do-bheir d'Fhiacha</span>
<lb n="281"/><span>Fionnfholaidh a n-áit a 17.</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>50 Ní thugann acht fithche bliadhain do Chonn Cédchathach a</span>
<lb n="284"/><span>n-áit 35 bliadhan.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>51 Seacht mbliadhna do-bheir do Chonaire a n-áit ocht</span>
<lb n="287"/><span>mbliaghna.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>52 Seacht mbliadhna fithchet do-bheir do Chairbre Lifeachair a</span>
<lb n="290"/><span>n-áit a 17.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>53 Trí bliadhna dég ar fhithchit do-bheir d'Fhiacha Sraibhthine</span>
<lb n="293"/><span>a n-áit 37.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>54 Do-bheir trí bliadhna ar fhithchet do Mhuireadhach Tíreach</span>
<lb n="296"/><span>a n-áit 30 bliadhan.</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>55 Seacht mbliadhna do-bheir d'Eochaidh Moighmheadhón a</span>
<lb n="299"/><span>n-áit ocht mbliadhan.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>56 Do-bheir seacht mbliadhna dég do Chriomhthonn mac</span>
<lb n="302"/><span>Fioghaigh a n-áit a 13.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>57 Ní thugann acht trí bliadhna do Thuathal Mhaolgharbh a</span>
<lb n="305"/><span>n-áit 11 bliadhan.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>58 Do-bheir dhá bhliadhain agus fithche do Dhiarmaid mac Fear-</span>
<lb n="308"/><span>ghosa Ciorrbheóil a n-áit fithchit bliaghain.</span>
<lb n="309"/></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="310"/><p><span>59 Do-bheir trí bliadhna d'Eochaidh agus do Dhomhnall a</span>
<lb n="311"/><span>n-áit dá bhliaghain.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>60 Do-bheir seacht mbliadhna fithchet d'Aodh Uairiodhnach a</span>
<lb n="314"/><span>n-áit seacht mbliadhan.</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>61 Do-bheir ceithri bliadhna do Mhaolchobha a n-áit trí</span>
<lb n="317"/><span>mbliaghan.</span></p>
<lb n="318"/>
<lb n="319"/><p><span>62 Ní thugann acht trí bliadhna dég do Dhomhnall mac Aodha</span>
<lb n="320"/><span>a n-áit 16 mbliadhan.</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>63 Trí bliadhna dég do-bheir Chonall agus do Cheallach a n-áit</span>
<lb n="323"/><span>seacht mbliadhna dég.</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>64 Sé bliadhna do-bheir do Bhláthmac agus do Dhiarmaid a</span>
<lb n="326"/><span>n-áit ocht mbliladhan.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>65 sé bliadhna do-bheir do Sheachnosach a n-áit cúig</span>
<lb n="329"/><span>mbliaghan.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>66 Seacht mbliadhna do-bheir d'Fhionnochta Fleadhach a n-áit</span>
<lb n="332"/><span>fithche bliadhan.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>67 Do-bheir naoi mbliadhna do Chonghal Cinnmhaghar a n-áit</span>
<lb n="335"/><span>seacht mbliadhan.</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>68 Seacht mbliadhna dég do-bheir d'Fhearghal mac Maoile Dúin</span>
<lb n="338"/><span>a n-áit 10 mblliadhan.</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>69 Ceithri bliadhna do-bheir do Chaonaodh a n-áit trí</span>
<lb n="341"/><span>bliaghan.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>70 Dá bhliadhain ar fhithchit do-bheir do Dhomhnall mac</span>
<lb n="344"/><span>Murchaidh a n-áit 20 bliadhan.</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>71 Ceithri bliadhna do-bheir do Niall Frosach mac Fearghail mic</span>
<lb n="347"/><span>Maoile Dúi a n-áit seacht mbliadhan.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>72 Ceithre bliadhna fithchit do-bheir d'Aodh Oirdnighe a</span>
<lb n="350"/><span>n-áit cúig bliadhna fichit.</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>73 Ní thugann acht fiche bliadhain do Dhonnchadh mac Floinn</span>
<lb n="353"/><span>a n-áit a 25.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>74 Deich mbliadhna do-bheir do Chonghalach mac Maoilmhithigh</span>
<lb n="356"/><span>a n-áit 12.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>75 Deich mbliadhna do-bheir do Dhomhnall mac Muircheartaigh</span>
<lb n="359"/><span>a n-áit 24 mbliadhan.</span>
<lb n="360"/></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="361"/><p><span>76 As iongnadh liom dá olcas Leabhar Gabhála nó Réim Ríogh-</span>
<lb n="362"/><span>raidhe dá ttarla leis an Doctúir a mbeith comhdhearmadach seachránach</span>
<lb n="363"/><span>leis an leabhar sa, agus as mór an bharamhail atá agom ar son gur beg</span>
<lb n="364"/><span>le 8 trí fithchit bliadhain ó do thrácht Séthrún Céitin a leabhar gurab</span>
<lb n="365"/><span>iomdha lámh do scríobh é ó shoin do-rinne dearmad agus díochuimhne</span>
<lb n="366"/><span>ar chóip láimhe an Doctúra gan a scríobhadh commaith agus do fhágaibh</span>
<lb n="367"/><span>é.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>77 Cuiridh leabhar an Doctúra síos ina a bhfoisgél uaigneach go</span>
<lb n="370"/><span>raibhe dhá chluais capoill ar Labhraidh Loingseach mac Oilionna</span>
<lb n="371"/><span>Áine mic Laoghaire Luirc mic Úghoine Mhóir .i. sinnsior na Laigh-</span>
<lb n="372"/><span>neach.  Agus gibé mur atá an sgél sin 'na fhírine nó 'na bhréig, ós</span>
<lb n="373"/><span>'na bhréig as cosmhoile a bheith, as é duine ar a ccuirionn Leabhar</span>
<lb n="374"/><span>Arda Macha an sgél sa ar thighearna do bhí ar Uíbh Fáilghe dárbh</span>
<lb n="375"/><span>ainm Eochaidh, agus as air do bhí an ainimh sin .i. dá chluais chapoill,</span>
<lb n="376"/><span>agus as cian d'aimsir d'éis Labhraidh Loingsigh do bhí ann; agus ní hé</span>
<lb n="377"/><span>Craiftine Cruitire do bhain adhbhar na cruite as an ccrann inar</span>
<lb n="378"/><span>sgéith mac na baintreabhaighe a rún, acht cruitire oile; agus ní tuigthí</span>
<lb n="379"/><span>uaithe aonphort acht "Eochaidh Fearseich, dá n-ó eich fair", .i.</span>
<lb n="380"/><span>dá chluais.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>78 Cairbre Cinn Cait do Aithigh Tuathaigh ro ghabh flaithios</span>
<lb n="383"/><span>Éirionn tar éis Criomhthoin Niadh Náir, as é áit a ccuirionn</span>
<lb n="384"/><span>Leabhar an Doctúra síos é a ndiaidh Fiachach Fionnfholaidh; agus</span>
<lb n="385"/><span>trí rígh ó Chairbre Cinn Cait anuas an Fiacha sin.</span></p>
<lb n="386"/>
<lb n="387"/><p><span>79 Cuiridh síos mur an ccédhna gur bhris Mogha Nuadhat deich</span>
<lb n="388"/><span>ccatha ar Conn Cédchathach, agus ainm na n-áiteadh inar bhris</span>
<lb n="389"/><span>iad.  Ní fhuil amhoras agom gur scríobh an Doctúir sin ná aoin oile</span>
<lb n="390"/><span>dá bhrégaighe dá bhfuil ina leabhar ann, acht ní fhuair scríobhtha</span>
<lb n="391"/><span>roimhe a ndrochleabhraibh dá nár cóir géilliomh mur a-dubhart thuas.</span>
<lb n="392"/><span>Ní fhuil an nídh sin a n-aoinleabhar barántamhail ná ó ughdar maith</span>
<lb n="393"/><span>ar bioth re a thaisbáineadh; agus dá mbeith aon fhocal don fhírinne</span>
<lb n="394"/><span>ann do luaidhfidhe i stair Chatha Moighe Tualoing agus Moighe Léna</span>
<lb n="395"/><span>é, mur a bhfuil stair an tsluaigh ó thús a n-imheasna go</span>
<lb n="396"/><span>críochnughadh a ccogadh agus go marbhadh Eóghoin Mhóir ar Moigh</span>
<lb n="397"/><span>Léna.  Agus fós dá mbriseadh Eóghan an uiread sin do chathaibh ar</span>
<lb n="398"/><span>Conn, as iongantach nach mbainfeadh ceannas agus urláimh na</span>
<lb n="399"/><span>hÉireann go hiomlán de.  Agus fós dearbhadh oile gur brég é, dá</span>
<lb n="400"/><span>mbeith a n-aoinleabhar dár cóir géilleamh ar bioth do thabhairt dó</span>
<lb n="401"/><span>do leabhraibh Éireann as 9 cosmhail go bhfuigheadh an tsaoidh</span>
<lb n="402"/><span>fhoircthe fhíreólach agus an inneóin forais gacha dána agus gacha</span>
<lb n="403"/><span>deaghealadhan, .i. Tadhg mac Dáire Mac Bruaideadha, le a mhaoidheamh</span>
<lb n="404"/><span>é san imreasain do bhí eidir é féin agus mo sheanathair, .i. Lughaidh</span>
<lb n="405"/><span>Ó Cléirigh.  Óir ní raibhe i nÉirinn ina aimsir féin ná ó shoin,</span>
<lb n="406"/><span>agus ní bhiaidh go bráth do réir cosmhalacht,</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="407"/><p><span>sás dá fhagháil amach agus dá chosnamh dob fhearr iná é, agus mur nár</span>
<lb n="408"/><span>mheas go rachfadh aige ara shuidhiughadh ná ar a sheasamh do léig</span>
<lb n="409"/><span>thairis é.  Agus an ní oile a-deir leabhar an Doctúra go raibhi gorta</span>
<lb n="410"/><span>ar fud Éireann nó gur fhóir Eóghan iad le probhision agus le lón</span>
<lb n="411"/><span>do-rinne</span>
<lb n="412"/><span>d'oirchill ar an aimsir do bhí chuige, agus gur dhaorsat cách iad féin</span>
<lb n="413"/><span>agus gur umhluighsat d'Eoghan mur gheall ar an bhfurtacht sin; má a-tá</span>
<lb n="414"/><span>go raibhi an riachtanas sin san Mumhain nó go ttugsat umhla dhó,</span>
<lb n="415"/><span>ní raibhi ar an ccuid oile d'Éirinn; agus dá dhearbhadh é ní thugadar</span>
<lb n="416"/><span>umhla d'Eóghan.  Agus fós ní faghthar a laoidh nó a litir do shein-</span>
<lb n="417"/><span>leabhraibh Éireann go raibh Éire níosa thorthaige agus níosa fhearr iná</span>
<lb n="418"/><span>mur do bhí le linn Cuinn Chédchathaigh acht amháin Conaire nó</span>
<lb n="419"/><span>Cormac.  An nídh oile a-deir gur a bhfeill do marbhadh Eóghan</span>
<lb n="420"/><span>Mór le Conn, as follas as stair Moighe Léna féin nach bhfuil acht</span>
<lb n="421"/><span>brég ann sin, óir as amhlaidh innsios an uile áit ina bhfuil go glan,</span>
<lb n="422"/><span>dhá chomhdhalta Cuinn do-chuaidh a tteachtoireacht uaidh do</span>
<lb n="423"/><span>crochadh d'Eóghan, reacht agus neimh do ghlacadh Conn as sin go</span>
<lb n="424"/><span>nár fhan le mórchruinniughadh do dhéanamh acht amháin an líon tarla</span>
<lb n="425"/><span>ina fharradh d'fhearaibh Connacht go ro ionnsoigh ar maidin</span>
<lb n="426"/><span>mórshluagh Mogha Nuadhad go ro marbhadh Mogh Nuadhat ann iar</span>
<lb n="427"/><span>ndíoláith-riughadh mórán don tsluagh dhó.  Agus ní ar a leabaidh do</span>
<lb n="428"/><span>marbhadh é mur a-deir leabhar an Doctúra.  Agus a-tá Lughaidh ag</span>
<lb n="429"/><span>teacht ris so mur a n-abair re Tadhg ag tabhairt freagra air son</span>
<lb n="430"/><span>bponc so:</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="433"/><span>Cosmhoil sin is mur deiri</span>
<lb n="434"/><span>nár chuir Conn fógra reimhe,</span>
<lb n="435"/><span>gan leithsgél agad acht sin,</span>
<lb n="436"/><span>san chath ré marbhadh Eóghoin.</span></p>
<lb n="437"/>
<lb n="438"/><p><span>Nach maith an fógra catha</span>
<lb n="439"/><span>re a chur i cceann do fhlatha</span>
<lb n="440"/><span>longphort do ghabháil 'na ghar</span>
<lb n="441"/><span>is teachta Cuinn do chrochadh.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>As amhlaidh fuairais sgéla</span>
<lb n="444"/><span>Eóghan Mór ar Moigh Léna</span>
<lb n="445"/><span>nach raibhi i ccathais mur Chonn</span>
<lb n="446"/><span>do dhóigh a harmáil eachtronn.</span></p>
<lb n="447"/>
<lb n="448"/><p><span>Geibhis ar maidin go moch,</span>
<lb n="449"/><span>a chodladh nír chodladh troch,</span>
<lb n="450"/><span>mur nach raibhi comhlíon céd</span>
<lb n="451"/><span>do bhí Conn ar a choiméd. etc.</span>
<lb n="452"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="453"/><p><span>CzzzzzPrós</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>80 Do-gheibhim san leabhar chéadna é ag labhairt ar Fhorbhais</span>
<lb n="456"/><span>Droma Dámhghoire.  Ag so mar a-deir:</span></p>
<lb n="457"/>
<lb n="458"/><p><span>"Tarla fan am sin teirce feóla ar Chormac mac Airt rígh</span>
<lb n="459"/><span>Éreann, agus é ar ccaithiomh cíosa na ccóigeadh tré líomhnuire lochta</span>
<lb n="460"/><span>a theaghlaigh; agus do-rinne comhairle rena fheadhmontach cionnas</span>
<lb n="461"/><span>do-ghébhadh nídh re riar a mhuirir go ham a chíosa do thógbháil.  As í</span>
<lb n="462"/><span>comhuirle tug a fheadhmantach dhó, sluagh líonmhar do thionól agus</span>
<lb n="463"/><span>triall don Mhumhain do thabhach rudhrachais cíosa rígh Éireann;</span>
<lb n="464"/><span>"óir ní díoltar leó", ar sé, "acht cíos aon chóigidh libh-si, agus a-táid</span>
<lb n="465"/><span>dá</span>
<lb n="466"/><span>chóigeadh san Mhuimhain, agus téid cíos cóigidh do rígh Éireann as gach</span>
<lb n="467"/><span>cóigeadh díobh".  Cinnis Cormac ar an ccomharle sin, agus cuiris teachta</span>
<lb n="468"/><span>go Fiacha Mulleathain fá rígh ar an Muimhain an tan sin do thabhach</span>
<lb n="469"/><span>cíosa an dá chóigeadh air.  Freagrais Fiacha dona teachtoibh agus as eadh</span>
<lb n="470"/><span>a-dubhairt nach díolfadh barr cíosa re Cormac nachar díoladh ris na</span>
<lb n="471"/><span>ríoghaibh táinic roimhe.  Mur ráinic an sgél sin Cormac cuiris</span>
<lb n="472"/><span>cruinniughadh ar shluagh líonmhar agus triallas leo, agus ní dhearna coimh-</span>
<lb n="473"/><span>naidhe go ráinic Druim Dámhghoire san Mhuimhain, áit dá ngoirthar</span>
<lb n="474"/><span>Cnoc Luinge a-niodh.  Agus suidhis a bhforbhais nó a bhfoslongphort</span>
<lb n="475"/><span>ann, agus tig Fiacha Mulleathan rígh Mumhan don leith oile ucht re</span>
<lb n="476"/><span>hucht do.  As amhlaidh do bhí Cormac an tráth sin agus draoithe ó Albain</span>
<lb n="477"/><span>ina fhochair ann sin agus iad ag imirt draoidheachta ar rígh Mumhan</span>
<lb n="478"/><span>ionnas go rabhadar daoine agus airnéis a nguais d'easbhaidh uisge, ionnas</span>
<lb n="479"/><span>gor bh'éigion do rígh Mumhan fios do chur a ndáil Mogha Ruith .i.</span>
<lb n="480"/><span>draoi do bhí i cCiarraidhe Luachra; agus mur tháinig Mogha Ruith dob</span>
<lb n="481"/><span>éigion do rígh Mumhan dhá thríocha céd Fear Moighe, dá ngoirthar</span>
<lb n="482"/><span>Críoch Fhear Moidhe agus Críoch Chundúnach, do thabhairt dó.  Agus</span>
<lb n="483"/><span>leis sin sgaoilis Mogh Ruith an glas do bhí ar an uisge agá chongbháil</span>
<lb n="484"/><span>ó shluagh Rígh Mumhan maille re ga geinntlidhe do bhí aige do</span>
<lb n="485"/><span>theilgion san aéer suas, agus an áit inar thoirling an ga do ling tobar</span>
<lb n="486"/><span>fíoruisge as gur fóireadh fir Mhumhan ón éigion tarta ina rabhadar.</span>
<lb n="487"/><span>Agus leis sin lingis Rígh Mumhan gona shluagh ar Chormac gona</span>
<lb n="488"/><span>mhuintir gur ruagadar 11 as an Mumhain iad gan cath do thabhairt</span>
<lb n="489"/><span>nó creach do dhéanamh dóibh.  Agus do bhádar ag tóireadhacht orra</span>
<lb n="490"/><span>go hOsraighe gur bho héigion do Chormac cuir agus teannta do thabhairt</span>
<lb n="491"/><span>uaidh re bráighde do chur ó Theamhraigh go Ráith Noei, ré ráidhtear</span>
<lb n="492"/><span>Cnoc Rathfonn, go Fiacha Mulleathan a ngioll ré cúitiughadh do</span>
<lb n="493"/><span>thabhairt ann gach dochar dá ndearna don Mhumhain san turas sin.</span>
<lb n="494"/><span>Gonadh dá aisnéis sin atá an rann:</span></p>
<lb n="495"/>
<lb n="496"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="497"/><span>"Fiacha Mulleathan, maith an ríg,</span>
<lb n="498"/><span>a hiath aidhbhle leath ro bhaoi,</span>
<lb n="499"/><span>tugadh géill a Teamhraigh tréin</span>
<lb n="500"/><span>go Rathfoinn réil go Ráith Naoi".</span>
<lb n="501"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="502"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="503"/><span>81 A-táid trí hadhbhair as nach cóir meas fírinne do bheith ar an</span>
<lb n="504"/><span>fhoisgél beg fábhoill sin.  An cédadhbhar, nach raibhi rígh ar Éirinn</span>
<lb n="505"/><span>riamh ria ccreidiomh dob egnaighe eólaighe iná Cormac agus dob fhearr</span>
<lb n="506"/><span>ceart agus smacht iná é; agus do bhí ro-fhírénta ionnas gur thaisbéin Dia</span>
<lb n="507"/><span>soillsi an chreidimh dhó as a fhírinne agus as a eólas do réir mur a-deir</span>
<lb n="508"/><span>an Doctúir féin agus mórán do sheinleabhraibh Éireann.  Uime sin as</span>
<lb n="509"/><span>dochreidthe go ccuirfeadh roimhe ainchion nó cíos do chur ar a</span>
<lb n="510"/><span>bhráthair féin, Fiacha Mulleathan rígh Mumhan, nár chuir aoin rígh</span>
<lb n="511"/><span>roimhe ar chomhairle feadhmantaigh nó duine eile ainbhfiosaigh.</span>
<lb n="512"/><span>An dara hadhbhar, as iongantach liom go ccuirfeadh draoithe nó</span>
<lb n="513"/><span>diabhaldánacht ar bioth dúile Dé ar a ccomhairle féin le hoibriughadh</span>
<lb n="514"/><span>do dhénamh acht do thoil Dé féin.  An treas adhbhar, dá mbeith</span>
<lb n="515"/><span>Fiacha comhneartmhar agus a-deir an sgél-sa as iongnadh nach beanfadh</span>
<lb n="516"/><span>an ríghe do Chormac nó roinn innte, amhail a-dubhairt Lughaigh</span>
<lb n="517"/><span>Ó Cléirigh ag tagra re Tadhg mac Dáire ar an ccúis chéadhna:</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="520"/><span>Créd tug d'Fhiacha gan ríghe</span>
<lb n="521"/><span>do bhuain de nó roinn tíre</span>
<lb n="522"/><span>dá mbeith Cormac a láimhleis</span>
<lb n="523"/><span>iar maidhm fair mur do mhaoidhis?</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Brég do Mhogh Ruith do-fheadar</span>
<lb n="526"/><span>do chur san sgél sa ar Pheadar</span>
<lb n="527"/><span>go ndubhairt leis, ní rádh ceart,</span>
<lb n="528"/><span>"méaraidh choidhche do dhraoidheacht".</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>Sgél fuar ar a bhfionntar brég,</span>
<lb n="531"/><span>ní cóir a chreidiomh go hég,</span>
<lb n="532"/><span>'s gan congnamh aoinleabhair lais,</span>
<lb n="533"/><span>as mur sin a-tá t'fhoirbhais.  etc.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="536"/><span>82 Cuiridh síos gurab é sinnsior Síol Súiliobháin tug a aonshúil</span>
<lb n="537"/><span>don draoi.  Mur so aithrisios sin:</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>"As a n-aimsir Dhiarmada mic Cearbhoill do bheith a bhflaithios</span>
<lb n="540"/><span>Éireann táinic file Albanach dárbh ainm Labhán draoi a hÉirinn,</span>
<lb n="541"/><span>agus do-chualaidh iomrádh ar eineach Eochaidh aonshúla sinnsior Síol</span>
<lb n="542"/><span>Súiliobhán, agus triallas dá fhios don Mhumhain; agus mur ráinic</span>
<lb n="543"/><span>Eochaidh 12 iarras a shúil air, agus do fhaomh Eochaidh sin dó.</span>
<lb n="544"/><span>Agus tarla Ruadhán Lothra an tan sin a bhfarradh Eochaidh, agus</span>
<lb n="545"/><span>an tan do-chualaidh an ithche ainndlightheach iarras ar Dhia súil</span>
<lb n="546"/><span>Labháin do dhol i cceann Eochaidh agus an feidhm do-níodh do</span>
<lb n="547"/><span>Labhán do dhénomh dhó.  Agus ann sin tug Eochaidh a shúil do</span>
<lb n="548"/><span>Labhán téid súil Labháin i cceann</span></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="549"/><p><span>Eochaidh gur lean de sin Súil Liabhán, .i. súil Labháin, de féin</span>
<lb n="550"/><span>agus dá shíol ó shoin a leith".</span></p>
<lb n="551"/>
<lb n="552"/><p><span>83 As follas san leabhar dinnsheanchois agus i cCuairt Athairne,</span>
<lb n="553"/><span>gibé do léighfeadh iad, gurab é Eochaidh mac Luchta do chlannaibh</span>
<lb n="554"/><span>Deadhaidh do bhí 'na rígh Mhumhan tug a aonshúil do Athairne</span>
<lb n="555"/><span>áilghiosach, draoi nó file do bhí ag Conchobhar mac Fachtna Fáthaigh</span>
<lb n="556"/><span>rígh Uladh.  Agus as uime do iarr í a ndíoghoil Ceirce Boirche</span>
<lb n="557"/><span>rugsat éigis cóigidh Mumhan ó Chonchobhar, .i. Feircheirtne, file</span>
<lb n="558"/><span>Con Raoi mic Dáire.  Agus do bhí cúig céd go leith agus corra</span>
<lb n="559"/><span>bliadhain eidir aimsir Chonchobhair agus Con Raoi mic Dáire agus</span>
<lb n="560"/><span>aimsir Dhiarmada mic Fhearghosa Ceirbheóil agá n-abair seision</span>
<lb n="561"/><span>an sinnsior sa Shíol Súilliobhán do bheith a ccomhaimsir fris.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>84 A-deir gur le Diarmada mac Fearghosa Ceirbheóil dá ngoirthear</span>
<lb n="564"/><span>Diarmoid mac Cearbhoill, do cuireadh Cath Cairnn Chonaill ar</span>
<lb n="565"/><span>Ghuaire mac Colmáin.  Agus as amhlaidh do bhí sin: do bhí énrígh</span>
<lb n="566"/><span>dég ar Éirinn ó bhás Diarmada mic Cearbhoill gur ghabh Diarmaid</span>
<lb n="567"/><span>Ruanaidh mac Aodha Sláine, lé ttugadh Cath Carinn Chonaill,</span>
<lb n="568"/><span>ríoghacht Éireann, amhail as follas san Leabhar Gabhála agus san</span>
<lb n="569"/><span>Leabhar Iris agus a stair an chatha féin inn gach áit ina bhfuilid</span>
<lb n="570"/><span>go glan, agus amhail a-deir file áiridhe san rann sa:</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="573"/><span>Diarmaid Ruanaidh ro-chlothach</span>
<lb n="574"/><span>ba hairdrígh ar Éirinn ollbháin,</span>
<lb n="575"/><span>'na aimsir ós Connachtaibh</span>
<lb n="576"/><span>ba rígh Guaire mac Colmáin.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="579"/><span>85 A-deir gur le linn Tuathail Mhaolghairbh do bhí a</span>
<lb n="580"/><span>bhflaithios Éreann roimh Dhiarmaid mac Cearbhoill do ghabh</span>
<lb n="581"/><span>Guaire Aidhne mac Colmáin ríoghacht Chonnacht a ndiaidh bháis</span>
<lb n="582"/><span>Eóghain Bél.  Ag so mur a-deir ag labhairt ar Cheallach mac</span>
<lb n="583"/><span>Eóghain Bél agus ar Ghuaire (agus a-tá a fhios agom gurab é as</span>
<lb n="584"/><span>ughdar dó leis sin sgél beg brégach dá ngoirthar "Oidhidh Ceallaigh</span>
<lb n="585"/><span>mhic Eóghain Bél"):</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>"Do ghabh Guaire mac Colmáin ceannas Connacht a ndiaidh</span>
<lb n="588"/><span>Eóghain Bél, agus tarla an tráth sin an mac fá sine ag Eóghan Bél</span>
<lb n="589"/><span>'na dhalta ag Ciarán ar tí a bheith 'na 13 mhanach.  Ceallach</span>
<lb n="590"/><span>fá hainm dó.  Agus brégthar le cairdlibh Eóghain a coimhthionól</span>
<lb n="591"/><span>Chiaráin é re ceannas feadhna do dhéanomh orra féin a n-aghaidh</span>
<lb n="592"/><span>Guaire.  Gidheadh ar ttoidheacht amach tug Ciarán a mhallacht dó</span>
<lb n="593"/><span>agus iarras ar Dhia bás foiréigneach dá bhreith.  Ar mbeith iomorro</span>
<lb n="594"/><span>sealad mur sin do Cheallach do thuig gurab olc do-rinne míréir</span>
<lb n="595"/><span>Chiaráin do dhéanomh, agus téid d'fhios an naoimh Ciaráin, agus</span>
<lb n="596"/><span>ciontoighis é féin dó agus gealais go n-anfadh ar a thoil feadh a</span>
<lb n="597"/><span>rée.  Tug Ciarán beannocht dhó.  Gidheadh</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="598"/><p><span>a-dubhairt gurab bás foiréigneach do-bhéradh é.  Fanois Ceallach san</span>
<lb n="599"/><span>ccoimhthinól ó shin amach go ndearnadh a ccion aimsire 'na dhiaidh</span>
<lb n="600"/><span>sin easbog dhe.  Agus ar mbeith 'na easpog san tír dhó, do bhí ag</span>
<lb n="601"/><span>dénomh rannta agus carad do dhearbhráthair dob óige iná é féin a ndóigh</span>
<lb n="602"/><span>go roichfeadh leis ríoghacht Connacht do bhuain amach.  Agus ar na</span>
<lb n="603"/><span>chlos sin do Ghuaire ollmhoighthar leis triúr do mhuintir</span>
<lb n="604"/><span>Cheallaigh féin gur marbhadh leó é; gonadh mur sin do fíoradh an tuar</span>
<lb n="605"/><span>do-rinne Ciarán dó, mur do thairngir gurab bás foiréigneach</span>
<lb n="606"/><span>do-ghébhadh Ceallach".</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>86 Ní fhuilim ag cur 'na aghaidh nach mur sin do fuair Ceallach</span>
<lb n="609"/><span>bás le daoinibh éigin oile, acht amháin nach raibhi cuid ag Guaire dhe,</span>
<lb n="610"/><span>óir nír geineadh san saoghal é re linn Tuathail Mhaoilghairbh do</span>
<lb n="611"/><span>bheith a bhflaithios Éireann, agá n-abrann seision gur re linn</span>
<lb n="612"/><span>an Tuathail sin do básaigheadh é; ar an adhbhar, do réir an Leabhair</span>
<lb n="613"/><span>Ghabhála, go raibhi dhá rígh dhég a bhflaithios Éireann diaidh a</span>
<lb n="614"/><span>ndiaidh ó Thuathal Maolgharbh go Diarmaid Ruanaidh mac Aodha</span>
<lb n="615"/><span>Sláine do ba rígh Éireann re linn Guaire; agus fós go raibhe ocht</span>
<lb n="616"/><span>rígh ar Connacht ó Eóghan Bél fá hathair do Cheallach go</span>
<lb n="617"/><span>Guaire Aidhne.  Ag so bliadhna báis an tríar sin, .i. Tuathal,</span>
<lb n="618"/><span>Diarmaid, agus Guaire, agus bliadhain bháis Eoghain Bél,</span>
<lb n="619"/><span>athair Cheallaigh:</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>Eóghan Bél do marbhadh i cCath Slighigh le Fearghas agus le</span>
<lb n="622"/><span>Domhnall - Tuathal Maolgharbh do marbhadh an bhliaghain-si - 538</span>
<lb n="623"/><span>Diarmoid mac Cearbhoill do marbhadh an bhliadhain-si - 558</span>
<lb n="624"/><span>Guaire Aidhne d'ég an bhliadhain si - 663.</span></p>
<lb n="625"/>
<lb n="626"/><p><span>87 Ag so mur a-deir Leabhar an Doctúra ag labhairt ar Fheidh-</span>
<lb n="627"/><span>limidh mac Criomhthionn:</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>"Tug an Feidhlimidh sin," ar sé, "meadharchuairt Leithe Cuinn agus</span>
<lb n="630"/><span>Laighion, agus do íoc riu an cíos do dhlighiodar d'fhagháil ó</span>
<lb n="631"/><span>ríoghraidh Chaisil 14 agus an biatachas do bhí d'fhiachaibh</span>
<lb n="632"/><span>orra-san do thabhairt dó-san dá chionn agus an éirghe amach</span>
<lb n="633"/><span>do bhí aige orra amhail chuirios Beinén naomhtha mac Seisgnéin</span>
<lb n="634"/><span>príomhfháidh Éireann síos a Leabhar na cCeart san duain darab</span>
<lb n="635"/><span>tosach "Dlighiodh gach rígh ó rígh Caisil, etc.."  Ag so imorro</span>
<lb n="636"/><span>cíos agus tuarasdal na ríogh sin ó rígh Caisil agus a chuairt agus</span>
<lb n="637"/><span>a aimsir biata orra-san dá chionn, .i. céd cloidheamh céd cornn,</span>
<lb n="638"/><span>céd each, agus céd brat uadha do rígh Cruachain, agus biathadh dhá</span>
<lb n="639"/><span>ráithe ó rígh Cruachain do rígh Caisil agus a dhol leis goa</span>
<lb n="640"/><span>Tír Conaill; agus biathadh míosa ó rígh Ceinél cConaill dhó agus</span>
<lb n="641"/><span>a dhol leis a tTír</span></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="642"/><p><span>Eóghain; caoga corn agus caoga cloidheamh do rígh Oiligh, agus</span>
<lb n="643"/><span>biathadh míosa ó rígh Oiligh agus a dhol leis go Tulaigh Óg;</span>
<lb n="644"/><span>tríocha cornn agus tríocha cloidheamh do fhlaith Tulach Óg, agus</span>
<lb n="645"/><span>biathadh dhá thráth dég uaidh do rígh Mhumhan agus a dhol leis a</span>
<lb n="646"/><span>nOirghialla; ocht lúireacha, dá fhithchit ionar, agus trí fithchit</span>
<lb n="647"/><span>each do rígh Oirghiall, agus a bhiathadh mí i nEamhain agus a</span>
<lb n="648"/><span>dhol re rígh Mumhain a nUlltoibh ar Clanna Rudh-raighe; céd</span>
<lb n="649"/><span>cornn, céd matal, céd cloidhimh, céd each, agus deich longa do</span>
<lb n="650"/><span>rígh Uladh, agus biathadh dá mhíos ó Chlanna Rudhraighe dhó-</span>
<lb n="651"/><span>san agus dol dá choimhidheacht go Teamhraigh; tríocha lúireach,</span>
<lb n="652"/><span>tríocha fail, céd each, agus tríocha fithchioll do rígh Teamhrach,</span>
<lb n="653"/><span>agus biathadh míosa i tTeamhraigh do rígh Mhumhan, agus ceithre</span>
<lb n="654"/><span>fine na Teamhrach do dhol leis go hÁth Cliath; deich mná agus</span>
<lb n="655"/><span>deich longa agus deich n-eich do rígh Átha Cliath, agus biathadh</span>
<lb n="656"/><span>míosa ó rígh Átha Cliath dhó, agus a dhol leis a Laighnibh;</span>
<lb n="657"/><span>tríocha bó, tríocha long, tríocha each, agus tríocha cumhal nó cailín</span>
<lb n="658"/><span>do rígh Laighean, agus biathadh dá mhíosa a Laighnibh, .i. mí a</span>
<lb n="659"/><span>n-uachtar Laighion agus mí a n-íochtar Laighion; tríocha each</span>
<lb n="660"/><span>agus tríocha lúireach agus tríocha cloidhimh do fhlaith íochtar</span>
<lb n="661"/><span>Laighion ó rígh Caisil.  Meas, a léighthóir, nach meisi as ughdar</span>
<lb n="662"/><span>ris an nídh si acht an naomh Binén a Leabhar na cCeart".</span></p>
<lb n="663"/>
<lb n="664"/><p><span>88 Measoim féin nach é, agus nach é Páttraig, ná Beinén, ná</span>
<lb n="665"/><span>sean-chaidh ar bioth dár chóir meas seanchaidh do thabhairt dhó,</span>
<lb n="666"/><span>do chum é, agus gibé sruthaire ar lorg ealadhan nó dothuata do chum</span>
<lb n="667"/><span>é ar tús agus do chuir i seilbh Beinéin é, ionnas gomadh móide do</span>
<lb n="668"/><span>creidfidhe gach nídh dár chuir ina dhuain bhréige uaidh, agus do ba</span>
<lb n="669"/><span>mór an mímheas do dhuine naomhtha nó riaghalta a leithéid do nídh</span>
<lb n="670"/><span>écceart éccosmhail do chur 15 'na leith iná gan a chur; agus más</span>
<lb n="671"/><span>Leabhar na cCeart ghoiris an Doctúir don leabhar ina bhfuair é,</span>
<lb n="672"/><span>as dísle Leabhar na nÉcceart do ghairm de iná Leabhar na cCeart.</span>
<lb n="673"/><span>Agus dá dhearbhadh é, faicim cia hé an rígh do bhí i cCaisil riamh</span>
<lb n="674"/><span>ria bPáttraig nó iar bPáttraig tug an mheadharchuairt a-deir le</span>
<lb n="675"/><span>neart nó lér díoladh an connmheadh nó an chóisridheacht a-deir, nó</span>
<lb n="676"/><span>tug uaidh gach tuarasdal dá luaidhionn d'uaislibh Éireann, nó do</span>
<lb n="677"/><span>umhlaigh d'aoinrígh dá raibhi i cCaisil riamh, acht amháin Brian</span>
<lb n="678"/><span>Bóromha an dá bhliadhain dég áirmhighthar dó.  Agus dá ndéantaoi</span>
<lb n="679"/><span>gérchonntas leis nár umhlaighadar Uí Néill an Tuaisgirt, .i. Ceinél</span>
<lb n="680"/><span>cConaill agus Eóghain, leath na haimsire sin féin dó, agus ní</span>
<lb n="681"/><span>scríobhthar ar Bhrian féin go ttug a shamhail súd do chuairt</span>
<lb n="682"/><span>timchill Éireann, dá dhearbhadh nach raibhe an ceart úd ag rígh</span>
<lb n="683"/><span>Mhumhan nó Caisil ar Éirinn.  Agus fós go háiridhe má do</span>
<lb n="684"/><span>thionnsgoin Feidhlimidh mac Criomhthoinn meadharchuairt na</span>
<lb n="685"/><span>hÉireann do thabhairt, as goirid táinig tar tóroinn na Mumhan fá</span>
<lb n="686"/><span>leithimiol na Midhe agus go Cluain Mhic Nóis gur creachadh cuid</span>
<lb n="687"/><span>don Mhidhe agus Cluain Mhic Nóis leis, agus go ro eascaoin</span>
<lb n="688"/><span>Cédadhach Comhorba Ciaráin é am chrodh</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="689"/><p><span>a chille go ro iarr ar Dhia gan neart Feidhlimidh do dhol ó</span>
<lb n="690"/><span>Chluain soir go bráth.  Agus do fhill Feidhlimidh tar a ais don</span>
<lb n="691"/><span>Mhumhain, agus nír bho duine deaghshlán nó cianshaoghlach ó shin</span>
<lb n="692"/><span>amach é go bhfuair bás amhail léighthar san Leabhar Oiris mur</span>
<lb n="693"/><span>a-dubhairt ughdar áiridhe:</span></p>
<lb n="694"/>
<lb n="695"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="696"/><span>Do gheall Cledadhach nach biadh</span>
<lb n="697"/><span>neart Fhéilim ó Chluain a-niar,</span>
<lb n="698"/><span>nach maith an fhiadhnoisi so</span>
<lb n="699"/><span>le duain Giolla Mo-Dhudo.</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="702"/><span>89 Ag so mur a-deir a cCath Cluana Tarbh ag labhairt ar Mhaoil-</span>
<lb n="703"/><span>sheachlainn:</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>"Féach, a léightheóir, bíodh gurab ar shluagh Bhriain do bhí</span>
<lb n="706"/><span>Maolsheachloinn agus Fir Mhidhe ag teacht go láthair an chatha,</span>
<lb n="707"/><span>máseadh do bhí do cheilg eidir é féin agus Lochlonnaigh nach ttáinig</span>
<lb n="708"/><span>san ordughadh i measg sluaigh Bhriain acht as eadh do-rinne é féin</span>
<lb n="709"/><span>agus a shluagh d'fhanmhoin do leataoibh an chatha amhail ro 16</span>
<lb n="710"/><span>ordaighsat Lochlannaigh dó."</span></p>
<lb n="711"/>
<lb n="712"/><p><span>90 As mó as inchreidthe na leabhair oiris agus annála do scríobhadh</span>
<lb n="713"/><span>leis an aois ealadhna diaidh a ndiaidh agus do bhí a n-orlamhos agus</span>
<lb n="714"/><span>a ccoimhéd ag an eaglais ionnas nach ccuirfidhe brég ionnta iná stair</span>
<lb n="715"/><span>Chatha Cluana Tarbh ó aonughdar amháin dá fheabhas gan breath-</span>
<lb n="716"/><span>nughadh nó breathamhnas an aois ealadhna nó na seanchaidh go</span>
<lb n="717"/><span>coitchionn do bheith air; óir as amhlaidh a-deir an Leabhar Gabhála</span>
<lb n="718"/><span>agus na leabhair airis gurab é Maolsheachloinn gona mhuintir do</span>
<lb n="719"/><span>cothaigh an cath tar éis marbhtha Briain agus Murchaidh agus</span>
<lb n="720"/><span>uaisleadh Dál cCais d'urmhór gur bhrissiot ar Lochlannaibh agus</span>
<lb n="721"/><span>ar Laighnibh go raibhe marbhadh agus mudhughadh aca orra ó Chluain</span>
<lb n="722"/><span>Tarbh go hÁth Cliath.  Measoim fós nach raibhi cairdeas nó</span>
<lb n="723"/><span>caradradh nó síothcháin eidir Mhaoilsheachloinn agus Lochlonnaibh</span>
<lb n="724"/><span>acht uiread le Brian, amhail as follas is na cathaibh do chuir orra.</span>
<lb n="725"/><span>As cosmhail fós muna bheith fonn air cuidiughadh le Brian agus leis</span>
<lb n="726"/><span>an ríoghacht, nach rachadh ann acht uiread le Ceinél cConaill nó</span>
<lb n="727"/><span>Eóghain.</span></p>
<lb n="728"/>
<lb n="729"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

A Seventeenth-Century Criticism of Keating

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

A Seventeenth-Century Criticism of Keating

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
