Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main"/></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Deirdre D'Auria and Eilís Ní Mhearraí</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">===pb n="157" /===
B</note>
                         <note type="L"/>
                         <note type="B"/>
                         <note type="C"/>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>===pb n="157" /===
B</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title/><author/><imprint><publisher/><date/></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p><span>
</span>
<lb n="0"/><span>An Fear Croidheamhail dá shíneadh faoi'n bhFód</span>
<lb n="1"/><span>Fá spré bheith agam 'sé shaoilim gur fanómhaid -</span>
<lb n="2"/><span>So sláinte gach duine dá suidheann fán mbórd,</span>
<lb n="3"/><span>'S dearmad ná déanaim do Nansaidh ná Polaidh,</span>
<lb n="4"/><span>Air ndúil is go dtiubhradh gach cailín damh póg.</span>
<lb n="5"/><span>Le buidéal a's gluine cuirim cian díom a's tinnios,</span>
<lb n="6"/><span>Ní'l ní annsa gcruinniú is deise ná 'n t-ól;</span>
<lb n="7"/><span>Má bhíonn aon phighinn air do chumas beidh gach aon leat go</span>
<lb n="8"/><span>luinneach,</span>
<lb n="9"/><span>Bean a' toighe bheith ann d'aice 's nach aerach do dhóigh!</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>B'aoibhinn a's b'ait liom 'mo shuidhe os cionn cupáin,</span>
<lb n="12"/><span>'S sé galúin a's dá fhíchid 'mo thimchioll don mbeóir,</span>
<lb n="13"/><span>Gach óig-fhear breágh barramhuil a dhóthain de chaitheamh,</span>
<lb n="14"/><span>'S a d'ólfadh a ghluine go hinneallta air bórd.</span>
<lb n="15"/><span>Nach aerach a dhearcfainn 'mo shuidhe mar a bheadh caiptín,</span>
<lb n="16"/><span>M'fhéasóg bheith beárrtha 's mo pheriwig air dóigh,</span>
<lb n="17"/><span>Fear ceóil a bheith agam 'na shuidhe air mo dheas-láimh,</span>
<lb n="18"/><span>Píopa tumbac agus jug ag mo shróin!</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Ní'l acht duine bocht faedhbhthaí (a) mbeadh inntinn ró-bhuaidheartha</span>
<lb n="21"/><span>aige,</span>
<lb n="22"/><span>Thaisgeachadh cuid lae ('s) nach gcaithfeadh é lé spórt,</span>
<lb n="23"/><span>'S go dtiucfadh aon neach 'na dhéidh air a bhainfeadh as pléisiúr,</span>
<lb n="24"/><span>'S a dhiúltfadh ais-éadach chuir air annsa gcómhra.</span>
<lb n="25"/><span>Tiucfaidh an bás air a ghéaga a's crupfaidh (a) chuid fétheacha,</span>
<lb n="26"/><span>Cha léigeann a chroidhe dhó a leigheas annsan am;</span>
<lb n="27"/><span>Má smaoineann sé air shaidhbhrios cha bhíonn ann ach cladhaire</span>
<lb n="28"/><span>Nach mbuainfeadh sin pléisiúr a's aer as a dhram.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Nuair is mian leis an Áird-rígh a theachtaire dána</span>
<lb n="31"/><span>Chuir 'mo chuinne mar bháille dom' astradh as clódh,</span>
<lb n="32"/><span>Cha bhíonn gol nó gárrtha 'mo thimchioll fán tráth sin</span>
<lb n="33"/><span>Acht iomad do bhán-soithigh líonta den mbeóir.</span></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="34"/><p><span>Cha luighfinn faoi aon neach a' cur síos mo thréartha</span>
<lb n="35"/><span>Le glórthaí gan chéill a's gan brón air a gcroidhe,</span>
<lb n="36"/><span>Mar shealgairí 'g éirghe i mbárr cnuic nó sléibhe,</span>
<lb n="37"/><span>Nó gadhar-chona a' glaimnigh tráth chaillid an fiadh.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Le héirghe 'n lae ghléghil beidh mo chomhra dá dhéanamh</span>
<lb n="40"/><span>Do chlárthaí breágh leitheadach 's iad spárrtha go teann,</span>
<lb n="41"/><span>'S ceathrar breágh tréitheach le m' iumchar go haerach</span>
<lb n="42"/><span>Air chróchar do réidh-mhaidí snuighte le fang.</span>
<lb n="43"/><span>Beidh meadhair a's pléisiúr a's ceileabhar breágh aerach,</span>
<lb n="44"/><span>'S fuaim ag na heunlaith ag sinnim le spórt.</span>
<lb n="45"/><span>Leagaigí 'mo luighe mé air chúl mo chinn sínte -</span>
<lb n="46"/><span>Ag súd an fear croidheamhail dá shíneadh faoi'n bhfód.</span>
<lb n="47"/></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="48"/><p><span>Bzzzzz1850ls 19L</span>
<lb n="49"/><span>Uzzzzz0401</span>
<lb n="50"/><span>II</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Agallamh idir Séamus Mhac Domhnaill</span>
<lb n="53"/><span>agus an Madadh Ruadh</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Séamus Mhac Domhnaill:</span>
<lb n="56"/><span>A mhadaidh ruaidh, ná raibh tú buan</span>
<lb n="57"/><span>Go dtiubhra tú luach na n-ireóg dhamh,</span>
<lb n="58"/><span>A chuileáin don gcuan, nár thagaidh tú (i) gcruas,</span>
<lb n="59"/><span>Mo mhallacht go buan go dtuitidh ort!</span>
<lb n="60"/><span>Nuair a rachas tú (ar) ruaig 'un a' Bhriotáis so suas,</span>
<lb n="61"/><span>Air d'asdar nár fhuaraidh do chosa fút</span>
<lb n="62"/><span>Go mbeidh Pollock 's a shluaighte do dhiaidh annsa ruaig</span>
<lb n="63"/><span>'S nár thaga tú 'nuas go mbeartar ort!</span>
<lb n="64"/></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="65"/><p><span>An Madadh Ruadh:</span>
<lb n="66"/><span>An gcluin tú mé, a Shíomuis?  Stad dod bhíodán,</span>
<lb n="67"/><span>Óir adeirim nach fíor a n-abrann tú.</span>
<lb n="68"/><span>Nuair a bhí tú air an aonach ag ceannach na gcaorach,</span>
<lb n="69"/><span>'Sé thug mé mo sgríb an bealach so.</span>
<lb n="70"/><span>Níor chas ann mo shlighe dhamh ach coileach a raibh cíb air,</span>
<lb n="71"/><span>'S cearc a raibh gríobha creapthaí léith,</span>
<lb n="72"/><span>'S gurab é a ndearna mé ('e) dhíoghbháil nuair a fuair mé mo mhian,</span>
<lb n="73"/><span>Gur bhain mise íoc a leaptha asta.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Séamus Mhac Domhnaill:</span>
<lb n="76"/><span>Dá dtiubhrthá-sa an Bíobla air do dhá ghlún sa ngríosaigh,</span>
<lb n="77"/><span>A ghadaidhe 'n dá chroidhe, cha chreidfinn thú.</span>
<lb n="78"/><span>Gur ó Philib na mblaosg a cheannuigh mé 'n dís</span>
<lb n="79"/><span>A chosain mo thír 'gus tuistiún damh.</span>
<lb n="80"/><span>Ní'l seachtmhain nó mí nach mbéarfa siad líne,</span>
<lb n="81"/><span>'S gur i dTeamhair na ríogh a biathadh iad;</span>
<lb n="82"/><span>Nuair a thoiseachadh mo sgaoith air cheileabhar san oidhche,</span>
<lb n="83"/><span>Go dtóigfeadh siad croidhe fear creafadaigh.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Is fiosach do thriúr dá bhfuil sa mBaile Nuadh</span>
<lb n="86"/><span>Go ndearna tú cúis do chroichte leó;</span>
<lb n="87"/><span>Chuaidh tú air do rúide chuig Philib Mhac Giolla an Dúin</span>
<lb n="88"/><span>Gur fhuaidigh tú cúpla lachan uadh;</span>
<lb n="89"/><span>Cearc is trí fíchid ó Eibhlín Nic 'Nghaos,</span>
<lb n="90"/><span>Coileach breágh saoitheamhuil is malard fós -</span>
<lb n="91"/><span>Cuirfidh sinn dligheadh air Hughy Mhac Aodha,</span>
<lb n="92"/><span>Muna leagfaidh sé síos an bhothaidh (?) ort.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Mallacht Naomh Eóghain, Naomh Peadair 's Naomh Póil,</span>
<lb n="95"/><span>'S mallacht ó chróin na bhflaitheas ort;</span>
<lb n="96"/><span>Mallacht nó dhó de chuid an Athair Póil,</span>
<lb n="97"/><span>'S mallacht an Athair Seóin Uí Alpainn ort.</span>
<lb n="98"/><span>Tinnios is dócamhal i n-astar do sgóig',</span>
<lb n="99"/><span>'S nár fhagh' tú choidhche cabhair nó furtacht ann,</span>
<lb n="100"/><span>Air uair do bháis do thachtadh le cnáib,</span>
<lb n="101"/><span>Is easgoin na mbráthair go dtuitidh ort!</span>
<lb n="102"/></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="103"/><p><span>Guidhim Mac Dé, na habstail 's na naoimh,</span>
<lb n="104"/><span>Nár thagaidh tú (i) gcéim nó (i) dtreise choidhche;</span>
<lb n="105"/><span>Arraing ón éag thríd cheart-lár do chléibh,</span>
<lb n="106"/><span>Is amharc do radharc go dtaibidh ort!</span>
<lb n="107"/><span>Nár fheicidh tú sméid do sholus an lae</span>
<lb n="108"/><span>Go dtiucfaidh na gadhair air maidin ort;</span>
<lb n="109"/><span>An t-Athair Tomás 's a Scape do dhiaidh annsa chase,</span>
<lb n="110"/><span>Go mbainfidh sé 'n bréid 's a craicionn díot.</span>
<lb n="111"/></p>
</div>
<pb n="161"/>
<div><lb n="112"/><p><span>III</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Cat Phara Héat</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>An gcluin sibh mé, a dhaoine, 'tá macánta saoitheamhuil?</span>
<lb n="117"/><span>An gcualaidh sibh an gníomh úd do-rinn' Philib Bán?</span>
<lb n="118"/><span>Cat geanamhuil croidheamhuil aigeantach líomhtha,</span>
<lb n="119"/><span>Ghoid sé as a' tír é is nár thagaidh sé slán!</span>
<lb n="120"/><span>Budh le Para Héat é, chronthuigh na céadtha é,</span>
<lb n="121"/><span>Tá Anna le buaidhreadh go suarach 'na luighe,</span>
<lb n="122"/><span>Tá fir agus mná 'na farraid gach lá,</span>
<lb n="123"/><span>'S tá daoine dá rádh nach n-éirgheann sí choidhche.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Tháinig Brighid Ní Chúmhna 'níos casta 'na gúna</span>
<lb n="126"/><span>Air maidin Dia Luain fhagháil faisnéis' gan stad,</span>
<lb n="127"/><span>Labhair sí go ciúin le hAnna bheag chúmhartha:</span>
<lb n="128"/><span>"'Sé chuala mé go siúrálta go bhfuair tú do chat.</span>
<lb n="129"/><span>Thuas air a' dún a hinnsigheadh (i) gcuid rúin damh,</span>
<lb n="130"/><span>Go dtáinic sé air shiubhal oidhche a bhaile anna sac.</span>
<lb n="131"/><span>Go sguabaidh an sluagh sídhe air siubhal annsan oidhche</span>
<lb n="132"/><span>An té thug an sgríb air do phisín beag breac."</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Tháinig Cathal Mhac Cléirigh go moch ina léine -</span>
<lb n="135"/><span>"A Phádraic, a théagar, an bhfuair tú do chat?</span>
<lb n="136"/><span>Fhad is bhí sé sa tír dheamhan lán bucsa snaoisín</span>
<lb n="137"/><span>Do mo chuid coirce fuair luchóg nó rat.</span>
<lb n="138"/><span>M'anam 's dair fiadh, gidh go bhfuil mo cheann liath,</span>
<lb n="139"/><span>A Phádraig, dá mbeadh fhios agam cé ghoid do chat,</span>
<lb n="140"/><span>Chan íosfainn greim bí 's cha chodlachainn oidhche</span>
<lb n="141"/><span>Go mbainfinn géar-íoc as 's go ndéanfainn a shlad."</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>Arsa Anna bheag mhómhar, "A Chathail, budh tú 'n cómh-</span>
<lb n="144"/><span>arsanach</span>
<lb n="145"/><span>Nach ngoidfeadh 's nach bhfuaideachadh madadh nó cat,</span>
<lb n="146"/><span>'S bheirfinn mo mhóid air Bhíobla na Róimhe</span>
<lb n="147"/><span>Nach bhfuil aon-fhear annsa gcómharsanach' comh macánta</span>
<lb n="148"/><span>leat.</span>
<lb n="149"/><span>Dair mo choinnsias, a Chathail, dá mbeadh an pisín air fagháil</span>
<lb n="150"/><span>Gheóbhthá é 'gus fáilte roimhe céad fear.</span>
<lb n="151"/><span>Chan fhuil sé san tír, 's cha bhíonn sé a choidhche,</span>
<lb n="152"/><span>Fear ab' fhearr ná thú féin fá thamall do ghar."</span>
<lb n="153"/></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="154"/><p><span>Air maidin Dia Sathairn tháinig Sgalaidh 'na sheán-rith -</span>
<lb n="155"/><span>"A Pháraic Uí Dhálaigh, cha mhaith liom do chreach,</span>
<lb n="156"/><span>'S dair a bhfuil 'e ghabhair ó so go Baile Fhobhair,</span>
<lb n="157"/><span>Chaill mé mo mheabhair ó d'imthigh do chat.</span>
<lb n="158"/><span>Ó luigheas an ghrian, le corradh 'gus bliadhain,</span>
<lb n="159"/><span>Char chodail mé néall 's char cheangail mé mart,</span>
<lb n="160"/><span>Ach ó thuiteas an oidhche mé féin is mo mhnaoi</span>
<lb n="161"/><span>Le dhá bhata droighin a' rúsgadh na rats."</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>Níorbh fhada 'na dhéidh sin go dtáinig Taimidh o Géurtaigh</span>
<lb n="164"/><span>A' mairgneadh 's ag éagcaoin 's ag greadadh a lámh;</span>
<lb n="165"/><span>Tháinig Neiligh go céillidhe 'na dhiaidh annsa téirim -</span>
<lb n="166"/><span>"A Thomáis, a théagar, bí thusa do thámh.</span>
<lb n="167"/><span>Stad dodo ghlaerthadh is na bíodh ortsa buaidhreadh.</span>
<lb n="168"/><span>Nach bhfeiceann tú Sgalaidh nach gcodlann aon oidhche?</span>
<lb n="169"/><span>Cé go bhfuil ar gcuid millte 's air ghar a bheith caillte,</span>
<lb n="170"/><span>Dhéanfa mar sibhte air na luchógaí chlaoidh.</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>Tháinig Para Ruadh go dian anall le n-a sgín</span>
<lb n="173"/><span>'S tamall do Bhíobla leis ina láimh,</span>
<lb n="174"/><span>Spalp sé go fíor é i bhfiadhnaise na tíre</span>
<lb n="175"/><span>Go sáthfadh sé an sgian sa ngadaidhe go cnáimh.</span>
<lb n="176"/><span>"Ní'l coirce nó líon dá bhfuil agam san tsaoghal</span>
<lb n="177"/><span>Nach bhfuil caganta spíonta ag luchógaí 's rats;</span>
<lb n="178"/><span>Sgrios agus dícheannadh, gorta 'gus íota</span>
<lb n="179"/><span>Air an ain-Chríostaidhe sguab as an uainn do chat."</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Tháinig Brian beag go cródha gan stocaí gan bhróga,</span>
<lb n="182"/><span>Gan hata gan chóta gan bheist air a dhruim;</span>
<lb n="183"/><span>Sheas sé mar leóghan os cionn alt Mhic Uí Ghabhann</span>
<lb n="184"/><span>'S ghlan sé an Currach Mór go toigh Pháraic le léim.</span>
<lb n="185"/><span>Tharrainh sé cloidheamh amach ó n-a thaobh</span>
<lb n="186"/><span>'S d'fhiafruigh do Pháraic (a') raibh an gadaidhe sa tír.</span>
<lb n="187"/><span>"Má bhím 'na dhiaidh go lá 'n Luain cha phillim go suain</span>
<lb n="188"/><span>Go sgathfaidh mé 'n ceann dá cholainn go fíor."</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>Chuaidh Matadh-Come-Round 'un a' Chounty Down,</span>
<lb n="191"/><span>Má b'fhíor gur ó Roundtree rith sé air siubhal leis an gcíos.</span>
<lb n="192"/><span>Ní headh, 'pon my faith, acht cat Para Héat</span>
<lb n="193"/><span>A lean sé go h éag nuair a d'imthigh sé síos.</span></p>
</div>
<pb n="163"/>
<div><lb n="194"/><p><span>Bhí an duine bocht buairthe trioblóideach aertha</span>
<lb n="195"/><span>Gur chualaidh sé 'na dhéidh sin go bhfuaras an cat,</span>
<lb n="196"/><span>d'éirigh a chroidhe comh hárd leis a' ngaoith</span>
<lb n="197"/><span>'s tháinig sé arís chuig Roundtree gan stad.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Tháinig Phildí Ó Cearbhallán 'sé choisgeadh gach starmán</span>
<lb n="200"/><span>Idir cómharsanaigh 's lucht margáin le binn-ghlórthaí béil.</span>
<lb n="201"/><span>Air seisean le Páraic, "Gheóbhaidh tú flaitheas a dh'ár-</span>
<lb n="202"/><span>thaidhe,</span>
<lb n="203"/><span>Ach bíodh agad foidhid mhaith 's ná bí gan chéill.</span>
<lb n="204"/><span>Gheóbhaidh mise an féirín má tá sé 'stoigh (i) nÉirinn,</span>
<lb n="205"/><span>'S cuirfidh mé i ngéibheann an gadaidhe gan mhoill;</span>
<lb n="206"/><span>Beidh againn mór-phléisiúr is ól fada i n-éinfheacht</span>
<lb n="207"/><span>Ag gabhail ar gcuid bhéarsaí 's ag canadh gach grinn."</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>Fuair Phil cása pistiol is cloidheamh géar nach mbrisfeadh,</span>
<lb n="210"/><span>Fuair Máire réidh go cliste dhó bunnóg 's cearc bhreac.</span>
<lb n="211"/><span>Tráth ghluais sé 'un imtheachta d'fháig sé léith beannacht</span>
<lb n="212"/><span>'S d'árduigh sé a lón air a' mhuin ina sac.</span>
<lb n="213"/><span>Chuaidh sé thort síos go Doire 's aníos Loch a' Chuire,</span>
<lb n="214"/><span>Ó shoin go Cill Sgire 's aniar go Druim Breait;</span>
<lb n="215"/><span>Ach air thaobh Ghleann a' Smóil air eilit sa tóir</span>
<lb n="216"/><span>Fuair sé lá spóirt an pisín beag breac.</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>Nuair a tháinig sé a bhaile bhí féasda 'gus cuireadh</span>
<lb n="219"/><span>Ag Páraic 'na choinne le ulghárdas is spórt;</span>
<lb n="220"/><span>Bhí fuisgí 'na thuile le n-ól ag gach duine</span>
<lb n="221"/><span>'S bórdaí thort leaghthaí le bia do gach seórt.</span>
<lb n="222"/><span>Bhí uasal is íseal anuas is aníos ann,</span>
<lb n="223"/><span>Mar a fuagradh sna nuaidheacht go bhfuaras an cat;</span>
<lb n="224"/><span>Bhí ól agus aoibhneas is ceól air feadh míosa ann,</span>
<lb n="225"/><span>'S thort annsa tír níor fhan luchóg nó rat!</span>
<lb n="226"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Three Meath Poems

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Three Meath Poems

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
