Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Conamara</title><author><name type="main">Pádraig Ó Domhnalláin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1915_04_10_01</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1915</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1915_04_10_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Pádraig Ó Domhnalláin</author><title>Conamara</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1915</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Conamara.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>le Pádraig Ó Domhnalláin.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Cunga na Glóire.</span>
<lb n="6"/><span>“Airgead a's ór,</span>
<lb n="7"/><span>Maoin agus stór,</span>
<lb n="8"/><span>Níl ionnta acht ceo,</span>
<lb n="9"/><span>Imeasg daoine.”</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Da mbeith ceart le fághail is annseo ba chóir</span>
<lb n="12"/><span>d'árd-chathair na h-Éireann do bheith.  Dar</span>
<lb n="13"/><span>mo bhriathar modhamhail féin níl ball eile,</span>
<lb n="14"/><span>talmhan ar fód glas na h-Éireann chomh h'ársa,</span>
<lb n="15"/><span>aoibhinn na an limisteur tíre sin idir Uachtar Árd</span>
<lb n="16"/><span>agus loch Measga.  Agus os ceart go</span>
<lb n="17"/><span>mbeadh dlúth-bhaint ag stáir náisiún le'n a</span>
<lb n="18"/><span>h-Árd-chathair cá bhfuighfidhe í muna bhfuightí</span>
<lb n="19"/><span>annseo í.  Tuath Dé Danann, Fir Bolg, Clann</span>
<lb n="20"/><span>Mileidh, na Danair, Sasanaigh, Normánaigh, lucht </span>
<lb n="21"/><span>leanamhna Chromuil.  Do righneadar uile nead</span>
<lb n="22"/><span>annseo.  Do bhain gach dream aca a ngreim </span>
<lb n="23"/><span>féin as.  Do shladadar agus do chreachadar</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="24"/><p><span>rómpa agus in a ndiaidh.  Do bhí saoghal na </span>
<lb n="25"/><span>bhfuigheall aca ann.  Agus muna mbeith go</span>
<lb n="26"/><span>mb'fhiú dóibhe ní chuirfidís cém cruadh orra</span>
<lb n="27"/><span>féin ag iarraidh do bhaint amach.  Acht cheana,</span>
<lb n="28"/><span>le suim mhaith bliadhain anuas do bhí drong ann,</span>
<lb n="29"/><span>drong alpach, sanntach do sháruigh aon dream</span>
<lb n="30"/><span>d'ár bhain ceannas, nó forlámhas amach rompa,</span>
<lb n="31"/><span>agus b'iad sin na tighearnaí talmhan.  Ach a </span>
<lb n="32"/><span>bhuidhe le Dia, tá a réim-sean féin geall</span>
<lb n="33"/><span>le bheith caithte agus beidh na taltaí míne ag</span>
<lb n="34"/><span>sliocht an tsean-bhunaidh do chémnuigh ann i</span>
<lb n="35"/><span>n-allód.  “Saruigheann an fhoighid an chinnea-</span>
<lb n="36"/><span>mhaint,” agus gidh gur ceusadh agus gur fulain-</span>
<lb n="37"/><span>geadh, agus gur cuireadh le fán agus seachrán</span>
<lb n="38"/><span>an t-shaoghail, atá a gcuid is a maoin ag filleadh</span>
<lb n="39"/><span>ar chlainn uasail Ghaedhealaigh ár sinnsear fá</span>
<lb n="40"/><span>dheireadh thiar.  Nach ait an mac an saoghal? </span>
<lb n="41"/><span>Cé adeireadh nach bhfuil ádhbhar misnigh agus</span>
<lb n="42"/><span>dóchais againn?  Cé adeireadh nach bhfuil tigheacht</span>
<lb n="43"/><span>aniar agus cur i gcionn i gClannaibh Gaedhil?</span>
<lb n="44"/><span>Cé adeireadh go mbeidís fá chois an choigcrígh</span>
<lb n="45"/><span>go bráth?  Do réir a chéile tiocfaidh chuig a</span>
<lb n="46"/><span>chéile.  Tiocfaidh spreacadh agus láidreacht ionnta.</span>
<lb n="47"/><span>Crochfaid a gcinn go hárd fóill.  Corrócha</span>
<lb n="48"/><span>an fhuil ina gcuid cuisleacha agus cuipfe sprid</span>
<lb n="49"/><span>na saorsacht ionnta.  Is geal an lá bhéas i</span>
<lb n="50"/><span>nÉirinn an lá úd.  Do gheunaidhthear gníomhartha</span>
<lb n="51"/><span>gaile as gaisge a chuirfeas iongantas ar an</span>
<lb n="52"/><span>domhan.  Aoibhinn díbh-se a bhéas beo lá sin na</span>
<lb n="53"/><span>buaidhe.  Nach ann a bhéas an aiséirghe ghlórmhar.</span>
<lb n="54"/><span>Chífear taidhbhsí Eachadh, agus Fhichín, agus Bhriain</span>
<lb n="55"/><span>Mhóir, agus Ghráinne Ní Mháille, agus an dá</span>
<lb n="56"/><span>Aodh, agus Emmet, agus Uolf Tone, agus </span>
<lb n="57"/><span>Beitsí Gré, agus Sheáin Mistéil agus Mhichil</span>
<lb n="58"/><span>Mhic Daeide, agus na mílte de sheadairibh treuna</span>
<lb n="59"/><span>tugadh mar íodhbairt ar son saorsachta na</span>
<lb n="60"/><span>h-Éireann; ag gluaiseacht go maordha ar </span>
<lb n="61"/><span>mhachairibh an dubhshláin.  Agus dár cnámha na</span>
<lb n="62"/><span>marbh!  ní bheadh ceart le fághail muna mbeith</span>
<lb n="63"/><span>dearg-ruathar agus ionnarbhadh ar an dream</span>
<lb n="64"/><span>mío-thrócaireach do chongbhuigh i ngéibheann sinn</span>
<lb n="65"/><span>le seacht gceud bliain.  Cheana féin atá crathadh</span>
<lb n="66"/><span>ag á bhaint asta.  Atá an dair ag tosnú ar</span>
<lb n="67"/><span>lobhadh.  Lobhadh gan leigheas go raibh air.  Má</span>
<lb n="68"/><span>bhíonn muilte Dé mall féin, ní fhágann sin nach</span>
<lb n="69"/><span>meiltear an mhin.  Meilfeadar cumhacht na</span>
<lb n="70"/><span>gcoigcríoch go fóill agus do gcuinidhtear</span>
<lb n="71"/><span>mion-sprúdáin di ar fud an domhain.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Fáth na Cinnte.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Atáthar ann, dream adeuradh nach ceart do</span>
<lb n="76"/><span>bheith ag cainnt mar sin: go mba chóra sgeul</span>
<lb n="77"/><span>d'innseacht i dtaoibh Chunga Fheichín nó Chunga na</span>
<lb n="78"/><span>Glóire, mar ghairmghtí air tráth.  Ní mise</span>
<lb n="79"/><span>amháin labhras mar sin.  Feuch uait ar ballaibh </span>
<lb n="80"/><span>fuara folmha na mainistreach sin thall.</span>
<lb n="81"/><span>Cuimhnigh ar an uair a mbíodh ríghthe, agus flátha,</span>
<lb n="82"/><span>agus ard-easbuig agus sagairt, agus manaigh,</span>
<lb n="83"/><span>agus comhairleoirí, agus saoir, agus lucht léighinn</span>
<lb n="84"/><span>fá'n a dhíon.  Ná déan dearmad ar an</span>
<lb n="85"/><span>eisiomplar do shár-obair ghreannuighthe do</span>
<lb n="86"/><span>righneadh ann .i. Crois Chunga.  Smaoin ar an</span>
<lb n="87"/><span>seanchus eugsamhail ba chóir a bheith fá gach</span>
<lb n="88"/><span>bliain in aimsir Chatha Mhuigh Tuireadh anuas —</span>
<lb n="89"/><span>seanchus fá ghail agus ghaisge Ghaedheal, fá</span>
<lb n="90"/><span>dheagh-iomchur agus léigheann, fá ealadhain agus</span>
<lb n="91"/><span>dán, fá oibreachaibh rachadh chun glóire Dé agus</span>
<lb n="92"/><span>onóra na hÉireann.  Cá bhfuil dán, nó duan,</span>
<lb n="93"/><span>nó dreucht?  Cá bhfuil sgeul ná sguan?  Cá</span>
<lb n="94"/><span>bhfuil saothrú órnáid cloch?  Cá bhfuil liomhthacht</span>
<lb n="95"/><span>agus deiseacht árus ar mhodh ghlan-Ghaedhealaigh?</span>
<lb n="96"/><span>Cá bhfuil tarraingeoracht nó dathadóireacht?</span>
<lb n="97"/><span>Cá bhfuil greas fuirseórachta nó ceoil?  Cá </span>
<lb n="98"/><span>bhfuil gach arb chóir do bheith againn?  Cá</span>
<lb n="99"/><span>bhfuil an méid ba dual dúinn do bheith againn?</span>
<lb n="100"/><span>Agus cé is cionn-tsiocair leis sin uile?  Atá</span>
<lb n="101"/><span>a fhios agam nach bhfuilmid féin saor ó locht,</span>
<lb n="102"/><span>acht cá bhfuil tairbhe na sibhialtachta úd do</span>
<lb n="103"/><span>bronnadh orainn?  Cé chonbhuigh fá smacht </span>
<lb n="104"/><span>agus ghéillsine sinn?  Cé righne stáblaí de</span>
<lb n="105"/><span>theampallaibh Dé?  Cé do mhill agus do bhasg</span>
<lb n="106"/><span>inntleacht ár sean?  Cé do chuir ceangal na</span>
<lb n="107"/><span>gcúig gcaol orainn agus d'fhág sinn mar atámuid?</span>
<lb n="108"/><span>An iongnadh go mbíonn fearg ar dhuine an uair</span>
<lb n="109"/><span>chuimhnigheas sé ar fhealltacht an chreachadóra,</span>
<lb n="110"/><span>nó go deaghfadh crádhadh croidhe air tráth chíos</span>
<lb n="111"/><span>na fotharaigh fholamha gan áird a raibh grádh agus</span>
<lb n="112"/><span>gean agus meas ag a seacht sinnsear … roimhe</span>
<lb n="113"/><span>ag gach cloch 'gus clúid dá raibh ionnta.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>In aimsir na Págantachta ba líonmhar lucht</span>
<lb n="116"/><span>céimnidheacht na háite seo.  Léightear sa seanchus</span>
<lb n="117"/><span>cé'n troid mhór mhillteanach do thugtaí anseo trí</span>
<lb n="118"/><span>do mharbhuigheadh sa gcomhlann.  Maith an seasamh</span>
<lb n="119"/><span>ag an gcárnán ceudna é.  Iomdha glún do</span>
<lb n="120"/><span>ghoid an bás leis ó hadhlacadh Eochaidh faoi.  Do</span>
<lb n="121"/><span>bhfeudtai cainnt do bhaint as Eochaidh nach</span>
<lb n="122"/><span>aige do bhéadh na sgeulta.  Agus cá bhfios dúinn</span>
<lb n="123"/><span>nach bhfuil a fhios aige go bhfuilmid ag cainnt</span>
<lb n="124"/><span>faoi mar seo agus é féin do rádh, “dá mbeith</span>
<lb n="125"/><span>a fhios agaibh cá bhfuil luibh nó leighis an bháis agus</span>
<lb n="126"/><span>í do thabhairt dom gheabhfaí cainnt bhur ndóthain</span>
<lb n="127"/><span>asam.”  Acht fairíor! atá eolas na luibheann</span>
<lb n="128"/><span>ar seachrán uainn acht an oireadh le go leor</span>
<lb n="129"/><span>ealadhan eile, agus caithfimid Eochaidh d'fhágáil</span>
<lb n="130"/><span>mar fágadh é leis na cianta.  Bheuramuid cuairt</span>
<lb n="131"/><span>air aris ar shroichin Mhuighe Tuireadh dhúinn,</span>
<lb n="132"/><span>óir atá orainn fanacht annseo stathadh eile.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Feichín.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>'San seachtmhadh aois do rugadh leanbh san</span>
<lb n="137"/><span>gceanntar ar a dtugtaoi Luighne Uí h-Eaghra.</span>
<lb n="138"/><span>I Sligeach do'n Luighne sin agus gar do Charraig</span>
<lb n="139"/><span>na gCath, áit ar throid Franncaigh agus Gaedhil</span>
<lb n="140"/><span>anaghaidh Sasanach i n-ocht gceud deug acht do.</span>
<lb n="141"/><span>Feichín b'ainm do'n leanbh agus is uaidh</span>
<lb n="142"/><span>ainmnigheadh an dúithche seo .i. Cunga Fheichín</span>
<lb n="143"/><span>do bheirthear Cunga na Glóire air freisin. </span>
<lb n="144"/><span>Léightear gur fear an-naomhtha do bhí sa bhFeichín</span>
<lb n="145"/><span>seo, agus gur ab iomdha cill agus mainistir</span>
<lb n="146"/><span>d'fhothuigh sé ní hé amháin 'san áit ar rugadh é</span>
<lb n="147"/><span>ach i n-áiteachaibh eile i nÉirinn, go háirithe i</span>
<lb n="148"/><span>gConamara agus na daoine do chomhnuigh ann</span>
<lb n="149"/><span>do chur fá cheangal creidimhe agus crábhaidh.</span>
<lb n="150"/><span>Do righne Feichín amhail mar bhain le Mac na</span>
<lb n="151"/><span>Maighdine do ráinic Imáidh.  Do chuir dluthas le'n</span>
<lb n="152"/><span>a chuid oibre.  Ní mó ná go maith do tháinig a</span>
<lb n="153"/><span>shoisgeul le lucht na h-áite sin, agus is mór</span>
<lb n="154"/><span>an tarcuisne do fuair se féin agus a chuid</span>
<lb n="155"/><span>manach uatha.  An uair do thuiteadh an oidhche do</span>
<lb n="156"/><span>chaitheadh muinntear an oileain uirlis an naoimh </span>
<lb n="157"/><span>amach sa bhfairrge, acht sin amhlaidh de barr</span>
<lb n="158"/><span>aca, óir do bheuradh aingle Dé na h-uirlis ar ais</span>
<lb n="159"/><span>ar maidin.  In a cheann sin ní thiubhradh na</span>
<lb n="160"/><span>h-oileánaidhthe bia nó deoch dhóíbh agus </span>
<lb n="161"/><span>aithristear gur eug beirt aca leis an ocras.</span>
<lb n="162"/><span>Acht d'aithbheodha Dia an bheirt tré athchuinge</span>
<lb n="163"/><span>Fheichín.  Ar chloisteál an-chaoi agus cruadh-chás</span>
<lb n="164"/><span>Fheichín do Ghuaire, do chuir gach ar theastuigh</span>
<lb n="165"/><span>uaidh chuige, agus do bhronn corn, nó cuach óir</span>
<lb n="166"/><span>ar an naomh féin.  Fuair Feichín dearg-sglábhuidh-</span>
<lb n="167"/><span>eacht agus anshógh ar an oileán acht fá dheireadh</span>
<lb n="168"/><span>fuair sé an ceann is fearr ar lucht an oileáin,</span>
<lb n="169"/><span>gur chreideadar i nDia; agus go raibh ar na</span>
<lb n="170"/><span>cáirdibh ab fhearr dá raibh aige.  D'fhág a</span>
<lb n="171"/><span>bheannacht ar Imáidh agus thug aghaidh ar Árd</span>
<lb n="172"/><span>Oileán, áit ar fhothuigh sé cill agus clocháin.</span>
<lb n="173"/><span>D'fhill as sin trí Dhúithche Sheoigheach go dtáinig</span>
<lb n="174"/><span>go Cunga, an muineál talmhan sin atá idir</span>
<lb n="175"/><span>Locht Coirb agus Loch Measga.  Do righne</span>
<lb n="176"/><span>iongantas de'n áit de'n áilneacht ós a chomhair,</span>
<lb n="177"/><span>de'n chiúineas thart timcheall.  “Fothóchad cill</span>
<lb n="178"/><span>annseo i n-onóir do Dhia na Glóire,” ar seisean </span>
<lb n="179"/><span>Do thug an t-árd-rí Domhnall Mac Aodha</span>
<lb n="180"/><span>mic Ainmhir feilm talmhan do agus do righne</span>
<lb n="181"/><span>Feichín an teampall.  Ba í sin an bhliain 628.</span>
<lb n="182"/><span>Do thug an talamh bia is deoch dóibh agus frioth</span>
<lb n="183"/><span>bric agus bradáin sa loch i gcruthamhnas nach raibh</span>
<lb n="184"/><span>easba bidh ná dighe ar na manachaibh.  Leis an</span>
<lb n="185"/><span>aimsear do bhí cliú agus cáil mainstreach Chunga</span>
<lb n="186"/><span>Fheichín ag meudú go raibh …  Sasanaidh</span>
<lb n="187"/><span>fá dheireadh.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Ó Conchubhair.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>Ar sgáth an méid seanchuis atá le léigheadh</span>
<lb n="192"/><span>fá Chunga go dtí an dómhadh aois deug is tig </span>
<lb n="193"/><span>linn trí léim táirriúra do chaitheamh thairis.</span>
<lb n="194"/><span>Sí ár mbaramhail nach raibh sé saor ó chreich na</span>
<lb n="195"/><span>nDanar, an uair do thigidís ar sluigheadh ag</span>
<lb n="196"/><span>fuadach rompa ar Loch Coirb.  Léighthear gur</span>
<lb n="197"/><span>losgadh Cunga trí h-uaire ar a laghad, sna </span>
<lb n="198"/><span>bliantaibh 1.111, 1.133, 1.134.  Ní feas do na</span>
<lb n="199"/><span>h-ughdaraibh cé aca de na bliantaibh sin ar </span>
<lb n="200"/><span>cuireadh fad agus leithead aisti agus so righneadh</span>
<lb n="201"/><span>an obair ghreannta sin a bhfuil an oiread sin</span>
<lb n="202"/><span>measa againn air, agus an oiread sin cainnte</span>
<lb n="203"/><span>faoi.  'Sé Toirdhbhealach Ó Conchubhair, rí, do</span>
<lb n="204"/><span>chuir dluthas leis an ath-tógáil agus do righne</span>
<lb n="205"/><span>an cleas ceudna le mainistir Thuama dhá</span>
<lb n="206"/><span>Ghlualann.  Do bhíodh sé féin agus Cormac mac</span>
<lb n="207"/><span>Carrthaigh i n-árach a chéile go minic.  B'ait an</span>
<lb n="208"/><span>fear é Cormac ag tógáil teampall.  Ba</span>
<lb n="209"/><span>dheacair iad do shárú le órnáid agus greanndacht,</span>
<lb n="210"/><span>agus is dócha nach dtiubhradh Toirdhbheach mór</span>
<lb n="211"/><span>le rádh nach mbeadh cealla a chúige féin chomh</span>
<lb n="212"/><span>h-áluinn le cinn Chormaic.  Agus do bhí a</span>
<lb n="213"/><span>shliocht ar na ceallaibh.  Do caitheadh dúthracht</span>
<lb n="214"/><span>agus stuaim cinn leo sa riocht go raibh glionndar</span>
<lb n="215"/><span>croidhe ar Chonnachtaibh dá mbarr, agus go mba</span>
<lb n="216"/><span>adhbhar gaisge dóibh iad ar fud an domhain.  Cothrom</span>
<lb n="217"/><span>an ama cheudna b'eadh gearradh agus múnluigheadh</span>
<lb n="218"/><span>an chrois sin, a bhfuil a mhac-a-samhail ar shráidín</span>
<lb n="219"/><span>Chunga. </span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Crois an Turais.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>Acht is as Crois an Turais ata an bród ar</span>
<lb n="224"/><span>fad.  Ní thógfamuid orainn féin an obair</span>
<lb n="225"/><span>iongantach atá uirri do mhíniú.  Adeirtear nach</span>
<lb n="226"/><span>bhfuil a sárú le fághail.  Do cuireadh gitiu de'n</span>
<lb n="227"/><span>Chrois ar ceusadh ar Slánuightheóir uirri chuig</span>
<lb n="228"/><span>Toirdhbealach mór as an Róimh sa mbliain 1.123,</span>
<lb n="229"/><span>agus is le clúdach do gheunamh do'n ngitin úd</span>
<lb n="230"/><span>do righneadh Crois an Turais.  Iartar … </span>
<lb n="231"/><span>le haghaidh Thoirdhbealaigh mhóir, le haghaidh</span>
<lb n="232"/><span>Mhuireadhaidh Uí Dhubhthaigh, agus ceann le</span>
<lb n="233"/><span>h-aghaidh an fhir ghreasa do righne .i. Maoilíosa</span>
<lb n="234"/><span>Mac Brathdan Ó hEochain.  Thairis sin atá an</span>
<lb n="235"/><span>rádh  seo san Laidion - “hac Cruce crux tegitur</span>
<lb n="236"/><span>sua pasus conditor orbis” Is insa an crois</span>
<lb n="237"/><span>seo atá an chrois ar ceusadh Cruthuightheoir an</span>
<lb n="238"/><span>domhain, ar slighe sábhála.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>Oirdheal, uasal, aigeanta an dream iad</span>
<lb n="241"/><span>Clann Dubhthaigh.  Ar feadh ceud blian do</span>
<lb n="242"/><span>bhíodar i n-árd-réim an eaglais i nÉirinn,</span>
<lb n="243"/><span>in a n-aircinneachaibh i gCluan Mhic nEois, i</span>
<lb n="244"/><span>dTuaim-dhá-Ghualann, i gCunga, i Roscomáin,</span>
<lb n="245"/><span>i gCluan Fearta, i Mainistir na Buaile agus</span>
<lb n="246"/><span>i ngach áit eile.  Mór an t-suim do cuireadh</span>
<lb n="247"/><span>i ndiadhacht, i léigheann, i n-ealadhain agus</span>
<lb n="248"/><span>sna dánaibh.  Do sheasadar díleas do na Con-</span>
<lb n="249"/><span>chubhartaibhibh i gcomhnuidhe agus ba mhinic dóibh</span>
<lb n="250"/><span>ag á gcomhairliú i ngach aon rud do bhain le</span>
<lb n="251"/><span>riaghlú na rioghachta.  Atá cuid aca adhlaicthi</span>
<lb n="252"/><span>annseo fá ar gcosaibh acht mo chreach!  Níl</span>
<lb n="253"/><span>lia ná leacht ós a gcionn.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Conamara

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Conamara

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
