Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Lucht Mharbhtha na Gaedhilge</title><author><name type="main">Cothrom na Féinne</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1915_03_27_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1915</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1915_03_27_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cothrom na Féinne</author><title>Lucht Mharbhtha na Gaedhilge</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1915</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Lucht Mharbhtha na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Cread é an dream is mó atá ag marbhadh na Gaedhilge fá láthair agus ag</span>
<lb n="4"/><span>a chur ó bheith dá labhairt agus dhá sgríobhadh?  Ní thigid na hughdair le n-a chéile </span>
<lb n="5"/><span>fán gceist sin.  Is é rud adeir dream aca .i. gur ab é Riaghaltas Shasan atá</span>
<lb n="6"/><span>ag a dhéanamh.  Deir dream eile gur ab í an chliar agus dream eile gur ab iad</span>
<lb n="7"/><span>lucht teagaisg na sgol is cionntach.  Is féidir cuid de'n fhírinne do bheith ag</span>
<lb n="8"/><span>gach dream dhíobh soin acht is é mo bharamhail féin nach bhfuil aon dream ann is</span>
<lb n="9"/><span>mó atá ag marbhadh na Gaedhilge fá láthair ná lucht labhartha na Gaedhilge ó </span>
<lb n="10"/><span>dhúthchas.  Cionnus soin?  Tá seanfhocal ann “mol an óige agus tiocfaidh </span>
<lb n="11"/><span>sí,” acht, maidir le Gaedhilg, is é leagan atá ar an sean-fhocal ag Gaedhealibh</span>
<lb n="12"/><span>“Cáin an óige agus ní thiocfaidh sí.”  Má thig Béarlóir isteach i n-aon áit i</span>
<lb n="13"/><span>nÉirinn ní thugthar fá deara a chuid Béarla agus ní cáintear é, dhá dhonacht an</span>
<lb n="14"/><span>Béarla atá aige nó dhá aistighe an blas atá air.  Ach ar dteacht do dhuine</span>
<lb n="15"/><span>de lucht foghlumtha na Gaedhilge i measg na nGaedheal, ní baileach a bhíos a bhéal</span>
<lb n="16"/><span>fosgailte agus focal Gaedhilge labhartha aige an uair bhíos cainnteoir éigin ó</span>
<lb n="17"/><span>dhúthchas ag tabhairt maslaidh agus asmhúcháin dó nó ag déanamh truaighe dhó fá</span>
<lb n="18"/><span>n-a dhonacht atá an Ghaedhilg aige.  “Ara, an dóigh leatsa go bhfuil Gaedhilg</span>
<lb n="19"/><span>agat?” “Ma'anam nach bhfuil agat ach Gaedhilg bhriste.”  “'nDomhnach, </span>
<lb n="20"/><span>ní bhéidh Gaedhilg agat-sa go deo.”  “Maise, ní'l an Ghaedhilg cheart agat-sa i</span>
<lb n="21"/><span>n-aon chor.”  “Tá canamhaint ar do chuid-se Gaedhilge.”  Agus mar sin de.</span>
<lb n="22"/><span>Sin é an port a bhíos aca agus muna duine daingean dána an mac léighinn is</span>
<lb n="23"/><span>gearr go mbaintear an croidhe is an misneach as agus go n-éirigheann as an</span>
<lb n="24"/><span>nGaedhilg ar fad.  Ní fháightear aon locht i n-a chuid Béarla agus ní mian leis</span>
<lb n="25"/><span>bheith i n-a cheap magaidh nó i n-a dhíol truaighe ag Gaedhealaibh.  Is iomdha duine</span>
<lb n="26"/><span>dúthrachtach d'éirigh as an nGaedhilg ar an ádhbhar soin.  Agus tar éis an tsaoghail  </span>
<lb n="27"/><span>is minic is ag an mac léighinn bhíos an ceart.  Is iomdha canamhaint atá ar gach</span>
<lb n="28"/><span>focal nach mór, cuid aca ceart agus cuid aca bun ós cionn ar fad le sanasán</span>
<lb n="29"/><span>agus litriughadh an fhocail.  Acht an cáinnteoir ó dhúthchas, a chomhnuigheas sa</span>
<lb n="30"/><span>mbaile gan baint aige le muinntir na gcúigí eile agus atá aineolach i léigheadh</span>
<lb n="31"/><span>agus i sgríobhadh na Gaedhilge measann sé nach féidir aon chanamhaint do bheith</span>
<lb n="32"/><span>ceart acht an chanamhaint atá i n-a bhaile dúthchais féin agus ní binn leis aon</span>
<lb n="33"/><span>fhocal nó leagan do chlos acht na cinn atá aige féin.  D'á bhrígh sin is minic</span>
<lb n="34"/><span>a cháineas se an mac léighinn bocht mar gheall ar fhocal nó ar leagan atá i n-a</span>
<lb n="35"/><span>lán-cheart ag an mac léighinn agus bun ós cionn ar fad aige féin má tá sé aige</span>
<lb n="36"/><span>ar chor ar bith.  Cuireann sin i gcuimhne dhom timthire de Chonnradh na Gaedhilge</span>
<lb n="37"/><span>togha Gaedhilgeora is eadh é — a bhí ag cainnt ag cruinniughadh i gconndae nach</span>
<lb n="38"/><span>conndae dúthchais dó.  Do bhain sé go leor úsáide as an bhfocal “freisin.”</span>
<lb n="39"/><span>Ní raibh an focal sin ag muinntir na háite agus b'in é an focal ba mhó thugadar</span>
<lb n="40"/><span>fá deara san oráid agus d'á bhárr soin ba hé a mbaramhail nach raibh Gaedhilg</span>
<lb n="41"/><span>cheart ag an timthire agus cailleadh a chliú agus a cháil mar Ghaedhilgeoir san</span>
<lb n="42"/><span>áit sin!  Dubhradar gurb í sin an “Ghaedhilg nuadh” do bhí na sgoláirí a</span>
<lb n="43"/><span>dhéanamh i mBaile Átha Cliath!</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>Na Gunnaí Móra.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Ach is deacair an milleán a chur ar dhaoine gan mórán eolais agus an gnó </span>
<lb n="48"/><span>céadna ar siubhal ag sgoláiribh maithe, ag ollamhnaibh agus eile.  Ní dhéanann</span>
<lb n="49"/><span>an drong úd faic chun sgríobhadh na Gaedhilge do chur chun cinn.  Leigid a sgíth</span>
<lb n="50"/><span>go socair sásta nó go bhfuil sé de dhánaidheacht ag duine mío-ádhmhar éigin</span>
<lb n="51"/><span>leabhar Gaedhilge do chur amach.  Annsin is eadh bhíodhgas siad as a suan.</span>
<lb n="52"/><span>Beirid ar an leabhar.  Go mór mhór má's i gcanamhaint nach canamhaint dóibh féin</span>
<lb n="53"/><span>atá sé sgríobhtha; ní fuláir leó léir-mheas cháinteach do sgríobhadh n-a thaobh.</span>
<lb n="54"/><span>Léighid leathanach nó dhó agus tá ádhbhar léir-mheasa aca!  Dhá áirde na smaointí</span>
<lb n="55"/><span>atá sa chuid eile de'n leabhar, dá fheabhas an módh sgríobhtha, dá chlisteacht an chaoi</span>
<lb n="56"/><span>a bhfuil an sgéal curtha le chéile, is cuma soin uile má sgríobhann an t-ughdar</span>
<lb n="57"/><span>“a bhí” i n-ionad “do bhí” “tháinig” i leabaidh “táinig” nó “thug” i n-áit</span>
<lb n="58"/><span>“tug”.  Caintear é agus annsoin is dócha nach mbeidh sé de mhisneach aige aon</span>
<lb n="59"/><span>leabhar eile do sgríobhadh.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Cuireann nós na druinge sin i gcuimhne dúinn na focla do sgríobh an</span>
<lb n="62"/><span>Ceitinneach ag cur síos dó ar lucht cháinte na hÉireann agus ag a gcur i</span>
<lb n="63"/><span>gcomparáid leis an phriompiollán: “Iseadh, iomorra, is nós do'n phroimpiollán</span>
<lb n="64"/><span>an tan tógbhas a cheann i san samhradh, bheith ar foluamhain ag imtheacht agus </span>
<lb n="65"/><span>gan chromadh ar mhion-sgoith d'á mbí san machaire, nó ar bhláth d'á mbí i lubhghort,</span>
<lb n="66"/><span>gémadh rós nó lile uile iad, ach bheith ar fuaidreadh go dteagmhann bualtrach</span>
<lb n="67"/><span>bó nó otrach capaill ris, go dtéid d'á unfairt féin ionnta.”  Mar sin do</span>
<lb n="68"/><span>lucht cáinte na sgríobhnóirí Gaedhilge mar a gcéadna.  Ní chromadh ar áilneacht</span>
<lb n="69"/><span>an leabhair nó ar na hárd-smaointibh atá ann dho-ghníd acht ní fuláir leis locht</span>
<lb n="70"/><span>d'fhághái i bponc beag gramadaighe nó i leagan éigin nach dtuigtear i na</span>
<lb n="71"/><span>ndúthaigh féin, ag tabhairt feabhais an leabhair i ndearmad.  Sin é an dóigh ar</span>
<lb n="72"/><span>cuireadh stad beagnach le sgríobhadh na Gaedhilge mar ní lugha ar Éireannach</span>
<lb n="73"/><span>an sioc ná bheith n-a staicín aibhéise ós comhair an tsaoghail, bíodh go dtuilleann</span>
<lb n="74"/><span>nó nach dtuilleann sé an magadh.  Tá a fhios agam duine a bhfuil leabhar amhrán</span>
<lb n="75"/><span>Gaedhilge le ceol réidh aici le cur amach acht ní féidir léi duine d'fhághail leis </span>
<lb n="76"/><span>na focla Gaedhilge do chur i n-eagar ar eagla an locht cáinte úd.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>An Dúil Nimhe.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Droch-shompla eile bheireas an cainnteóir ó dhúthchas uaidh tres an dúil</span>
<lb n="81"/><span>nimhe bhíos aige i mBéarlóireacht.  Tá daoine ann do bheadh ag treabhadh na talmhan</span>
<lb n="82"/><span>muna mbeidh Gaedhilg do bheith aca agus a bhfuil postaí móra agus tuarastal</span>
<lb n="83"/><span>maithe aca d'á bhárr soin agus focal Gaedhilge ní labhróchaidí ar bhás an domhain</span>
<lb n="84"/><span>le n-a ndaoinibh muinteardha féin.  Ar n-a chlos sin do na daoinibh bochta ní</span>
<lb n="85"/><span>hiongnadh go n-abraid “Tá Gaedhilg sáthach maith d'fhear an bháinín acht, 'ar</span>
<lb n="86"/><span>ndóigh, ní'l sí sáthach maith d'ollamh Gaedhilge ná do dhaoinibh léigheannta.”</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Is iontuigthe as an méid atá ráidhte agam gur ab é an cainnteoir ó dhúthchas</span>
<lb n="89"/><span>an namha is mó d'á bhfuil ag an nGaedhilg ar an aimsir seo.  Tá sé ag éirghe</span>
<lb n="90"/><span>as an nGaedhilge do labhairt agus ag cur stad le daoinibh eile ghá labhairt agus</span>
<lb n="91"/><span>gha sgríobhadh.  Tá sé ag tógáil a chlainne gan Ghaedhilg agus ní hé sin amháin</span>
<lb n="92"/><span>acht le droch-mheis uirthi.  Ní bhíonn meas aige uirthi acht de réir mar tá airgead</span>
<lb n="93"/><span>le baint aisti.  Dá mbeadh an spiorad ceart ann níorbh fhéidir le riaghaltas</span>
<lb n="94"/><span>ná le hEaglais ná le sgoil bá d'imirt ar an teangaidh go deó.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Cothrom na Féinne.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Lucht Mharbhtha na Gaedhilge

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Lucht Mharbhtha na Gaedhilge

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
