Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaí an tSaoghail.  Éire agus an Cogadh</title><author><name type="main">An Buailteán</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1915_02_06_01</note>
                         <note type="L">01</note>
                         <note type="B">1915</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1915_02_06_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>An Buailteán</author><title>Cúrsaí an tSaoghail.  Éire agus an Cogadh</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1915</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaí an tSaoghail.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Éire agus an Cogadh.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Tháinig síothmhaor go dtí baintreabhach bhocht</span>
<lb n="6"/><span>i gCondae Luimnigh agus dubhairt léi go</span>
<lb n="7"/><span>gcaithfeadh sí a cuid féir is coirce a dhóghadh dá</span>
<lb n="8"/><span>dtigeadh na Geamánaigh i dtír i nÉireann, agus</span>
<lb n="9"/><span>go gcaithfeadh sí fein imtheacht go Brugh.  Tá</span>
<lb n="10"/><span>an bhean bhocht ó shoin tré na chéile.  “Cad a</span>
<lb n="11"/><span>bheadh le fágháil agam i mBrugh?” ar sí, agus</span>
<lb n="12"/><span>tá an cheist chéadna ghá fiafraigh ag na daoinibh</span>
<lb n="13"/><span>a chomhnuigheann timcheall ar imeall bhórdaibh</span>
<lb n="14"/><span>na hÉireann.  Ní dóigh leis an bpobul i Sasanaibh</span>
<lb n="15"/><span>go bhfuil baoghal ar na Gearmánaigh teacht i</span>
<lb n="16"/><span>dtír thall, agus muna dtig leo Sasana a </span>
<lb n="17"/><span>ghabhail ní dócha go dtiocfadh leo Éire a shroichint</span>
<lb n="18"/><span>an fhaid is atá cabhlach Shasan ar uachtar uisge.</span>
<lb n="19"/><span>Cad chuige mar sin an gleo agus an sgannradh</span>
<lb n="20"/><span>agus an cur tré chéile?  Cad chuige muinntir</span>
<lb n="21"/><span>na hÉireann a bheith ghá ndíbirt go Brugh agus</span>
<lb n="22"/><span>ordú ghá thabhairt dóibh a gcuid féir is coirce a</span>
<lb n="23"/><span>dhóghadh is a gcuid eallaigh do chur ar sliabh?</span>
<lb n="24"/><span>Dubhairt an “Sunday Chronicle” go bhfuil </span>
<lb n="25"/><span>toradh ar an ordú cheana féin, go bhfuil sé ag</span>
<lb n="26"/><span>brostú ár n-ógbhaidhe isteach san arm.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Sgriosadh Tráchtála.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Dia Sathairn seo caithte tholl submarín</span>
<lb n="31"/><span>Gearmánach agus chuir go tóin puill trí longa </span>
<lb n="32"/><span>tráchtála san Muir Minn.  Is ar éigin báis</span>
<lb n="33"/><span>a thug long ó Bhéilfeirsde an stiúir léi.  Sheol</span>
<lb n="34"/><span>an Grapic ó Bhéilfeirste maidin Dia Sathairn</span>
<lb n="35"/><span>ag dul go Libherpool dhí.  I lár na Mara Minne</span>
<lb n="36"/><span>chonnaic an caiptín clárach loinge agus bairrlí</span>
<lb n="37"/><span>ar uachtar na fairrge agus ba ghearr ina dhiaidh</span>
<lb n="38"/><span>sin go bhfaca sé long eile ghá réabadh ag</span>
<lb n="39"/><span>submarín.  Tar éis sin, lean an submarín an</span>
<lb n="40"/><span>Grapic ach d'athruigh an caiptín a chúrsa agus</span>
<lb n="41"/><span>tháinig sé slán.  Tá cabhlach Shasan ag imirt díth</span>
<lb n="42"/><span>bídh agus lóin chogaidh ar an Almáin ar shúil</span>
<lb n="43"/><span>go gcuirfidh an t-ocras agus an gorta go dian</span>
<lb n="44"/><span>ar na Gearmánaigh agus go mbéidh ortha cur</span>
<lb n="45"/><span>suas de'n chogadh agus géilleadh do na Cáirdibh.</span>
<lb n="46"/><span>Tá an cleas céadna ghá imirt ar Shasanaibh ag</span>
<lb n="47"/><span>na Gearmánaigh agus is baoghalach go n-aireochar</span>
<lb n="48"/><span>i nÉireann é.  Déantar an chuid is mó dár </span>
<lb n="49"/><span>dtráchtáil le Sasanaibh.  Tá an loingeas</span>
<lb n="50"/><span>tráchtála i gcomhnuidhe ar an Muir Mhinn</span>
<lb n="51"/><span>ag tabhairt mart is muc is caorach anonn agus</span>
<lb n="52"/><span>earraidh anall.  Gheibheann Seán neart lón</span>
<lb n="53"/><span>cogaidh as Éirinn.  Má leanann na submaríní</span>
<lb n="54"/><span>dha ngnó béidh cosg ar an tráchtáil gan mhoill.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Díth Fear agus Easpaidh Airgid.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Na pléasgáin a cuireadh san bhfairrge mhóir</span>
<lb n="59"/><span>an taobh ó thuaidh d'Ultaibh chuireadar deireadh</span>
<lb n="60"/><span>le hiasgaireacht ar chóstaibh Uladh.  Tá iasgairí</span>
<lb n="61"/><span>iarthair Thír Chonaill ag dul amach arís agus</span>
<lb n="62"/><span>níor bhain timpiste dóibh go fóill.  Síltear nár</span>
<lb n="63"/><span>cuireadh na pléasgáin san bhfairrge thiar ar</span>
<lb n="64"/><span>chor ar bith.  Nuair a bhí na hiasgairí fágtha ina</span>
<lb n="65"/><span>gcomhnaidhe de bharr an chogaidh shíleadar go</span>
<lb n="66"/><span>dtiocfadh an riaghaltas dá gcabhair, acht bhí dul</span>
<lb n="67"/><span>amudha mór ortha.  An t-airgead a bhí geallta </span>
<lb n="68"/><span>le h-aghaidh oibreacha puiblidhe coinnigheadh siar</span>
<lb n="69"/><span>é agus tá cead ag na hiasgairíbh bás d'fhághail</span>
<lb n="70"/><span>leis an ocras.  Bhí neart óir ag an Riaghaltas</span>
<lb n="71"/><span>ó'n Rúis.  Bhí seacht milliún aca d'n Rómáin. </span>
<lb n="72"/><span>Níl pingin dár gcuid fein le fághail againne.</span>
<lb n="73"/><span>Agus tá muid ar náisiún de na Cáirdibh, agus</span>
<lb n="74"/><span>níl lá nach mbíonn sgéala ins na páipéaraibh</span>
<lb n="75"/><span>go bhfuil ár n-ógbhaidhe ag fágháil bháis ina míltíbh</span>
<lb n="76"/><span>ar pháirc an áir, agus deirtear linn go gcaithfimid</span>
<lb n="77"/><span>seasamh guala le gualainn le Sasanaigh is</span>
<lb n="78"/><span>Albanaigh, Franncaigh is fearraibh gormaibh.  “Díth</span>
<lb n="79"/><span>fear imtheartha ar na hÉireannaigh arís” —</span>
<lb n="80"/><span>tá an sgéal so le léigheadh againn uair sa</span>
<lb n="81"/><span>tseachtain ó thosaigh an cogadh.  Tá díth fear</span>
<lb n="82"/><span>ghá himirt orainn sa mbaile leis, agus is annsa</span>
<lb n="83"/><span>le Cisteoir Shasana cine iasachtach ar bith ná sinne.</span>
<lb n="84"/><span>Tá cluanta cois na Sionainne agus chois an</span>
<lb n="85"/><span>Bhearbha faoi uisge agus an talamh ghá lobhadh;</span>
<lb n="86"/><span>tá iasgairí Uladh ina gcomhnaidhe; tá ár dtráchtáil</span>
<lb n="87"/><span>ghá cosg; agus tá ár gcuid óir tugtha ar iasacht </span>
<lb n="88"/><span>do'n Rúiseach is don Románach.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>An Bhreith Chóir.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Tá eagla orainn gur ghabh sgannradh agus</span>
<lb n="93"/><span>umhan cuid dár n-iúistísí le deidheannaighe.</span>
<lb n="94"/><span>Cúisigheadh fear i nGaillimh ráithe ó shoin fá gur</span>
<lb n="95"/><span>bhuail sé saighdiúir a d'ionnsuigh é agus a shíl</span>
<lb n="96"/><span>é a bhualadh le crios trom-bhúclach.  Dearbhuigheadh</span>
<lb n="97"/><span>sa gcúirt gur ionnsuigh an saighdiúir agus</span>
<lb n="98"/><span>daoine eile sgata Óglach gan fáth gan adhbhar.</span>
<lb n="99"/><span>Bhí Mac Ártúir an duine a cúisigheadh, ar dhuine</span>
<lb n="100"/><span>de na hÓglaigh agus nuair a thug an saighdiúir</span>
<lb n="101"/><span>an fogha faoi bhuail sé buille d'a ngualainn</span>
<lb n="102"/><span>de ghunna air agus d'fhág as slatrachaibh a droma</span>
<lb n="103"/><span>é.  Daoradh Mac Ártúir agus tugadh breith sé</span>
<lb n="104"/><span>seachtainí príosúntachta air.  Níor ghlac </span>
<lb n="105"/><span>Mac Ártúir leis an mbreith.  Thug sé an cás</span>
<lb n="106"/><span>arís os comhair an tSeisiúin Cheathramhnaigh.  Do </span>
<lb n="107"/><span>phléigh Ua Coincheanainn, an dligheadóir, an chúis</span>
<lb n="108"/><span>go breath misneamhail.  Bhí fiadhnaisí i láthair a</span>
<lb n="109"/><span>mhionnuigh gur ionnsuigh an saighdiúir Mac Ártúir.</span>
<lb n="110"/><span>Dubhairt Ua Coincheanainn gur ceart do</span>
<lb n="111"/><span>shaighdiúiribh iad féin a iomchar go cóir agus</span>
<lb n="112"/><span>chreid se gurbh é an saighdiúir ba chionntach sa</span>
<lb n="113"/><span>gcás so Mhic Ártúir.  Níor tugadh aon</span>
<lb n="114"/><span>chreideamhain do Ua Coincheanainn ná dá</span>
<lb n="115"/><span>fhiadhnaisibh.  Dhearbhuigh an Breitheamh Ua</span>
<lb n="116"/><span>Dubhaill agus iúistísí na Gaillimhe gur thug an</span>
<lb n="117"/><span>chúirt íochtarach breith chóir; ach bhain aimreas</span>
<lb n="118"/><span>eicínt dóibh.  Ní rabhadar sasta Mac Ártúir</span>
<lb n="119"/><span>a chur i bpríosún.  D'athruigheadar “an bhreith</span>
<lb n="120"/><span>chóir” agus ghearadar deich bpunt fíneáil air.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>An Buailteán.</span>
<lb n="123"/><span> </span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail. Éire agus an Cogadh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail. Éire agus an Cogadh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
