Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Conamara (ar leanamhaint).  Loch Coirib</title><author><name type="main">Pádraig Ó Domhnalláin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1915_01_09_02</note>
                         <note type="L">02</note>
                         <note type="B">1915</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1915_01_09_02</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Pádraig Ó Domhnalláin</author><title>Conamara (ar leanamhaint).  Loch Coirib</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1915</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Conamara.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>le Pádraig Ó Domhnalláin.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Loch Coirib.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>(ar leanamhaint).</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Do shíolruigheadar  ó 'Liam Fitsadelm De</span>
<lb n="10"/><span>Burgo.  Do bhí seisean ar an druing a tháinic i</span>
<lb n="11"/><span>gcuideachtain Strongbó.  Leis an aimsear</span>
<lb n="12"/><span>d'éirigh cuid aca níos Gaedhealaighe ná na</span>
<lb n="13"/><span>Gaedhil féin.  Sa mbliain 1,324 d'eug seanóir</span>
<lb n="14"/><span>darb ainm Liam Léigh De Burgo.  Tógadh</span>
<lb n="15"/><span>lia os a leacht i roilig Naoimh Proinsias i nGaillimh.</span>
<lb n="16"/><span>Do bhí mór-seisear mac beo na dhiaidh.  Is ar</span>
<lb n="17"/><span>an mór-seisear úd do bhí Mac Uilliam</span>
<lb n="18"/><span>“Uachtar” agus is ó'n a mhac-san, Riocard,</span>
<lb n="19"/><span>do geineadh an bunadh dá ngairmthear “Clann</span>
<lb n="20"/><span>Riocaird.”  Geug eo; é de'n bhunadh ar síolrú'</span>
<lb n="21"/><span>ó Éamonn Albanach dá ngairmithtí Mac</span>
<lb n="22"/><span>Uilliam “Íochtar” agus is uatha-san Íarlaí</span>
<lb n="23"/><span>Mhuigh Eó.  'Sa gceathramha aois deug do</span>
<lb n="24"/><span>thréigeadar teanga, beusa, agus modh gleusta</span>
<lb n="25"/><span>a sean agus is uime do bheirtí “Hiberniores</span>
<lb n="26"/><span>ipsis Hibernicus” orra agus a leithéidibh.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Fothrach folamh gan áird ar thaoibh na láimhe</span>
<lb n="29"/><span>deise dhínn.  Caisleán Mhionlocha é sin agus</span>
<lb n="30"/><span>é i seilbh na mBlácach leis na cianta.  Tóighteán</span>
<lb n="31"/><span>mór do tárluigh ann cúpla bliain ó shoin ina</span>
<lb n="32"/><span>bhfuair beirt an-bhás.  Mionlach Ghaedhealach</span>
<lb n="33"/><span>soir uait agus togha na Gaedhilge ar labhairt</span>
<lb n="34"/><span>ag óg is sean ann.  Amach linn anois ar an loch</span>
<lb n="35"/><span>ó cheart.  Sléibhte Chonamara os comhair ár</span>
<lb n="36"/><span>súl.  Caisleán agus mainistreacha ar gacha</span>
<lb n="37"/><span>taoibh de'n loch.  Oileáin go fairsing ann.  Faith-</span>
<lb n="38"/><span>cheacha, is fothraigh, is dúnta ingach ceanntar.</span>
<lb n="39"/><span>Sgeulta, is amhráin, is rannta ag baint leo.</span>
<lb n="40"/><span>Agus tusa, a Cháimín, agus sinne ag teannadh</span>
<lb n="41"/><span>leis an límisteur is ársa agus is Gaedhealaighe</span>
<lb n="42"/><span>i nÉirinn iath-ghlais.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Cé nár chuala trácht ar an Reachtabhrach,</span>
<lb n="45"/><span>file?  Níl sé i nGaillimh na gCloch an té nár</span>
<lb n="46"/><span>chuala “Bríghid Bheusaigh,” “Na Buachaillí Bána,”</span>
<lb n="47"/><span>agus “Eanach Cuain.”  Thall uainn ó thuaidh</span>
<lb n="48"/><span>'seadh atá Eanach Cuain, agus an-ghar do'n áit</span>
<lb n="49"/><span>a bhfuilmid anois d'eirigh an timpist uathbhásach</span>
<lb n="50"/><span>a bhaineas na deora ó'n ár súilibh tráth innsighthear</span>
<lb n="51"/><span>faoi.  Do bheurfaimid beagán eolais ina thaoibh</span>
<lb n="52"/><span>an uair a bhuailfeas sinn anaice leis, acht béidh</span>
<lb n="53"/><span>an t-amhrán a chum an Reachtabhrach faoi againn</span>
<lb n="54"/><span>ar an gceud dul síos.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Eanach Cuain.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Má fhaghaim-se sláinte is fada bhéas tráchtadh</span>
<lb n="59"/><span>Ar an méid a báitheadh as Eanach Cuain,</span>
<lb n="60"/><span>'S mo thruagh amárach gach athair is máthair</span>
<lb n="61"/><span>Bean is páisde, atá a sileadh súl —</span>
<lb n="62"/><span>A Rí na nGrása cheap neamh is Párrthas,</span>
<lb n="63"/><span>Nár bheag an tábhacht dúinn beirt nó triúr —</span>
<lb n="64"/><span>Acht lá chomh breágh leis gan gaoth nó báisteach,</span>
<lb n="65"/><span>Lán a ' bháid aca do sguabadh ar shiubhal!</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Nár mhór an t-iongnadh os comhair na ndaoine,</span>
<lb n="68"/><span>A bhfeiscint sínte ar chúl a gcinn</span>
<lb n="69"/><span>Sgreadadh is caoineadh do sgannrú daoine</span>
<lb n="70"/><span>Gruag 'ghá cíoradh is an chreach ghá roinn;</span>
<lb n="71"/><span>Bhí buachaillí óga ann, tígheacht an fhoghmhair,</span>
<lb n="72"/><span>Ghá síneadh ar cróchar, is ghá dtabhairt go cill,</span>
<lb n="73"/><span>'S gurbh é gleus a bpósta a bhí ghá dtórramh,</span>
<lb n="74"/><span>'S a Dhia na Glóire nár mhór an feall.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Annsud Dia hAoine, chluinfeá an caoineadh</span>
<lb n="77"/><span>Ag tígheacht gach taoibh agus greadadh bos,</span>
<lb n="78"/><span>As a lán thar oidhche trom tuirseach claoidhte,</span>
<lb n="79"/><span>Gan ceo le deunamh aca acht a' síneadh corp.</span>
<lb n="80"/><span>A Íosa Chríosta d'fhulaing íosbairt,</span>
<lb n="81"/><span>A cheannuigh fírinneach an bocht is an docht,</span>
<lb n="82"/><span>Go Párrthas naomhtha go dtugair saor leat</span>
<lb n="83"/><span>Gach creutar díobh d'ár thuit fá'n lot!</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Milleán geur ar an ionad ceudna,</span>
<lb n="86"/><span>Nár lasa reult ann is nár eirghe grian,</span>
<lb n="87"/><span>A bhádhaigh an méid úd a' triall i néinfheacht</span>
<lb n="88"/><span>Go Gaillimh ar aonach go moch Diardaoin.</span>
<lb n="89"/><span>Na fir a ghleusfadh cliath 'gus ceuchta</span>
<lb n="90"/><span>A threabhfadh breunra 's a chráithfeadh síol,</span>
<lb n="91"/><span>'S na mná dá réir sin a dheunfadh gach aon rud,</span>
<lb n="92"/><span>A shníomhfadh bréidín agus anairt chaol.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Baile an Chláir a bhí anaice láimhe,</span>
<lb n="95"/><span>Níor leig an t-ádh dhóibh gabhail aníos,</span>
<lb n="96"/><span>Bhí an bás chomh láidir nach dtug sé cáirde</span>
<lb n="97"/><span>D'aon mac máthar dár rugadh riamh.</span>
<lb n="98"/><span>Múna sgeul a cheapadh dóibh an lá seo a mbáidhte,</span>
<lb n="99"/><span>A Rí na nGrása nár bhocht an ní!</span>
<lb n="100"/><span>Acht a gcailleadh uile gan loch ná sáile,</span>
<lb n="101"/><span>Le sean-bhád gránda 's iad láimh le tír.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>A Rí na nGrása chruthaigh neamh is Párrthas</span>
<lb n="104"/><span>'S A Dhia cé'r chás dúinn beirt nó triúr?</span>
<lb n="105"/><span>Acht lá chomh breágh leis gan gaoth nó báisteach,</span>
<lb n="106"/><span>Agus lán an bháid acu do dhul go tóin, —</span>
<lb n="107"/><span>Do bhris an bád agus báitheadh na daoine</span>
<lb n="108"/><span>Sgap na caoirigh anonn san t-snámh.</span>
<lb n="109"/><span>'S A Dhia nach annsin bhí an t-ár mór deunta,</span>
<lb n="110"/><span>Ar aon fhear deug agus ochtar mná.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Bhí aithre is máthire ann, mná gus páistí,</span>
<lb n="113"/><span>Ag gol is ag gárthaighil 's ag silt na ndeor,</span>
<lb n="114"/><span>A mná dá réir sin a dheunfadh aon rud,</span>
<lb n="115"/><span>A shníomhfadh bréidín agus anairt chaol,</span>
<lb n="116"/><span>A Thomáis Uí Chathail ba mhór an sgeul thú,</span>
<lb n="117"/><span>Do threabhfá breunra, do chuirfeá síol,</span>
<lb n="118"/><span>'S a liachtaidhe buachaill a chraithfeadh lámh leat,</span>
<lb n="119"/><span>Mo leun!  is tú báidhte i nEanach Cuain.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>A Sheáin Uí Chosgair ba mhór an sgeul thú,</span>
<lb n="122"/><span>Gur sheas tú riamh i luing nó i mbád</span>
<lb n="123"/><span>'S a liachtaidhe coiscéim lúthmhar shiúbhail tú</span>
<lb n="124"/><span>Ó Lonndain anall go dtí Beul Trágha:</span>
<lb n="125"/><span>An uair a shíl tú snámh do gheunamh,</span>
<lb n="126"/><span>Rug na mná óga ort abhus is thall,</span>
<lb n="127"/><span>'S gur shíl do mháithrín dá mbáithidhe ceud fear</span>
<lb n="128"/><span>Go dtiocfá féin chuici abhaile slán.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Bhí Máirín Ní Ruadháin ann, buinneán gléigeal,</span>
<lb n="131"/><span>An cailín spéireamhail bhí againn san áit,</span>
<lb n="132"/><span>Ghleus sí í féin go móch Dia Ceudaoin,</span>
<lb n="133"/><span>Le dul chun aonaigh go Cnoc a' Dalláin.</span>
<lb n="134"/><span>Bhí cóta urrí de thogha an eudaigh,</span>
<lb n="135"/><span>Caipín lace is ribíní bán'</span>
<lb n="136"/><span>Agus d'fhág sí a máithrín brónach cráidhte,</span>
<lb n="137"/><span>Ag silt na ndeor arís go bráth.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Losgadh sléibhe agus sgalladh cléibhe,</span>
<lb n="140"/><span>Ar an áit ar eugadar as milleán cruaidh,</span>
<lb n="141"/><span>Mar is iomdha creutúir d'fhág sé ag geur-ghol,</span>
<lb n="142"/><span>Ag sileadh is ag eugaoin' gach maidin Luain;</span>
<lb n="143"/><span>Ní díoghbháil eolais a chuir d'a dtreoir iad,</span>
<lb n="144"/><span>Acht mí-ádh mór bhí sa gCaisleán Nua —</span>
<lb n="145"/><span>Sé críoch an amhráin gur báitheadh mórán,</span>
<lb n="146"/><span>D'fhág ádhbhar dóláis ag Eanach Cuain.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>B'ait an Reachtabhrach agus ba mhaith uaidh</span>
<lb n="149"/><span>craiceann do chur ar a chuid smaointe.  Togha</span>
<lb n="150"/><span>Gaedhil b'eadh é, agus is aige do bhí an grádh</span>
<lb n="151"/><span>dá thír féin: —</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>“Ceol na cruinne i n-éinfheacht agus Orpheus</span>
<lb n="154"/><span>ag seinnm teuda!</span>
<lb n="155"/><span>Agus b'fhearr liom ná an méid sin na Sasanaigh</span>
<lb n="156"/><span>'bheith ar lár.”</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Go raibh ceol níos binne ná ceol Orpheus aige-</span>
<lb n="159"/><span>féin, agus ag gach deagh-Ghaedheal d'eug sa</span>
<lb n="160"/><span>mbaile nó i gcéin.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Cnog Tuagh.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Thoir uainn ar an deasach atá Baile Cláir na</span>
<lb n="165"/><span>Gaillimhe.  Tráth ann agus ba mhór le rádh an</span>
<lb n="166"/><span>Baile Cláir ceudna.  Caisleaán agus mainistear</span>
<lb n="167"/><span>ann an t-am úd.  Triatha is taoisigh ag tarraingt </span>
<lb n="168"/><span>is ag triall ann.  Drong diadhanta, dúthrachtach,</span>
<lb n="169"/><span>deagh-mhóideach ag cantan na sailm sodhmhail</span>
<lb n="170"/><span>ann.  Áilneacht is aoibhneas is mórdhacht Dé</span>
<lb n="171"/><span>magcuaird ann.  Tráth eile dhó: Troid, agus</span>
<lb n="172"/><span>treasgairt, agus tóighteán ar a fhud.  Fuil ag a</span>
<lb n="173"/><span>dhórtadh ann!  An-bhás ag a fhágail ann!  Áic-</span>
<lb n="174"/><span>chomhnuidhthe do Mhac Uilliaim “Uachtar” b'eadh</span>
<lb n="175"/><span>é, agus acht an oiread le furmhór na ndaingean</span>
<lb n="176"/><span>eile do bhí riamh na suad is na saor-cheard air.</span>
<lb n="177"/><span>Acht b'achrannach, áidhbheul an saoghal a bhí ann</span>
<lb n="178"/><span>fó'n am sin.  Do losgadh le hAodh Ruadh Ó </span>
<lb n="179"/><span>Domhnaill é sa mbliain 1469.  Agus is ann </span>
<lb n="180"/><span>tugadh an cogadh cosgarthach caillte sin idir </span>
<lb n="181"/><span>Leath-Chuinn is Leath Mhogha sa mbliain 1501.</span>
<lb n="182"/><span>Níl na hughdair ar aon intinn i dtaoibh an</span>
<lb n="183"/><span>chogaidh úd.  Adeir drong gur mar gheall air</span>
<lb n="184"/><span>spídeamhlacht a bhí ag Gearóid, Iarla Chill Dara,</span>
<lb n="185"/><span>fear ionaid ríogh Shasana, do Liam De Búrc, lil</span>
<lb n="186"/><span>Liam Uachtar.  Do bhí Iarla Chill Dara pósta</span>
<lb n="187"/><span>le ceann d'inghinibh 'Liaim agus d'eirigh</span>
<lb n="188"/><span>imreasán eatorra dhá bharr.  Ní mar sin atá </span>
<lb n="189"/><span>an sgeul i nAnnálaibh na h-Éireann, agus mar</span>
<lb n="190"/><span>chruthú ar sin bíodh a fhiadhnaise ar an gCeathran</span>
<lb n="191"/><span>Máighistear.</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>“Trí caisléin la hUa Ceallaigh do briseadh</span>
<lb n="194"/><span>le Mac Uilliaim (.i. an treas Uilliam) .i. an</span>
<lb n="195"/><span>Garbhdhoire, Muine an Mheadha, agus Gallach </span>
<lb n="196"/><span>cona treimhidhsidhe.  Do chuaidh Ó Ceallaigh</span>
<lb n="197"/><span>Maoileachlainn deccaoine a imnidh ris an</span>
<lb n="198"/><span>Iustís dia ro cuireadh maidhm Cnuic Tuagh.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>“Sloicceadh adhbhal do theacclamadh las an</span>
<lb n="201"/><span>Iustís Gearroitt mac Tomáis Iarla Chille Dara</span>
<lb n="202"/><span>do deaccattar céttús maithe Leithe Cuinn ina</span>
<lb n="203"/><span>dhochum, .i. Ó Domhnaill Aodh Ruadh agus a mhac</span>
<lb n="204"/><span>co maithíbh Chenél Conaill, agus drong do</span>
<lb n="205"/><span>Chonnachtaibh, .i. Ua Conchobhair ruaidh, Aodh mac</span>
<lb n="206"/><span>Fheilim Fhinn, agus mac Diarmada tighearn,</span>
<lb n="207"/><span>Maighe Luircc.  Tangatar bheos maithe Uladh</span>
<lb n="208"/><span>cenmotha Ó Néill isin tionól chedna .i. Art</span>
<lb n="209"/><span>mac Aedha Uí Néill, canaisi chenél Eoghain,</span>
<lb n="210"/><span>Domhnall mac mecc Aengusa Mag Mathghamhna</span>
<lb n="211"/><span>agus Ó hAluain.  Tangattar dna Ó Ragallaigh,</span>
<lb n="212"/><span>Ó Fearghail .i. an tepsop. Ó Conchobhair Failghe,</span>
<lb n="213"/><span>Síol CCeallaigh, agus clann Uilliam Burc agus</span>
<lb n="214"/><span>Leath Chuinn uile dúrmór, ní ro ansat na sloigh</span>
<lb n="215"/><span>lan móra hisin go rangatar go cloinn Riocaird,</span>
<lb n="216"/><span>Mac Uilliam Cloinne Riocaird dna.  Ro</span>
<lb n="217"/><span>thionóil sidhe slóigh iomdha adhbhal móra ina</span>
<lb n="218"/><span>n-aghaidh sidhe .i. Toirrdhealbhach Ua Briain (.i.</span>
<lb n="219"/><span>mac Taidhcc) tighearna Tuadhmhumhain cona</span>
<lb n="220"/><span>braithribh cona tionól agus go Síol Aodha</span>
<lb n="221"/><span>arceana, Maolruanaidh Ua Cearbhaill .i.</span>
<lb n="222"/><span>tighearna olc go tuathaibh agus taoiseachaibh </span>
<lb n="223"/><span>agus co maithibh Urmhumhan agus Aradh.</span>
<lb n="224"/><span>(Leanfar de seo.)</span>
<lb n="225"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Conamara (ar leanamhaint). Loch Coirib

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Conamara (ar leanamhaint). Loch Coirib

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
