Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An bhfuighbhidh sí bás?</title><author><name type="main">Pádraig Ó Dálaigh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1914_07_25_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1914</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1914_07_25_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Pádraig Ó Dálaigh</author><title>An bhfuighbhidh sí bás?</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1914</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An bhfuighbhidh sí bás?</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tá an Gaedhealg ag dul chum báis le trí chéad bliadhan.  Ní dhéanfadh sé</span>
<lb n="4"/><span>aon díoghbháil ar domhan dá gcuimhnighmís air sin nuair bhímíd ag cur síos ar bhás</span>
<lb n="5"/><span>nó ar bheathaidh na Gaedhilge.  Tá a fhios agam go bhfuil daoine ann ná haon-</span>
<lb n="6"/><span>tóchaidh leis mar bharamhail.  Ach má tá éinne gur féidir leis baramhail do</span>
<lb n="7"/><span>nochtadh annso ná beidh locht le fagháil ag duine eigin uirre “bainfeadsa féin</span>
<lb n="8"/><span>go séimh mo hata dhíom,” is umhlóchad dó go lághach go féar.  Do bhí an Ghaedhealg</span>
<lb n="9"/><span>go bríoghmhar éifeachtach mar ghnáith-theanga i n-aimsir Shéathrúin Chéitinn.  Tá</span>
<lb n="10"/><span>soin le feicsint i n-a chuid leabhartha.  Tá sí ag meath ó shoin anall.  Is iomdha fáth</span>
<lb n="11"/><span>do bhí leis an meath, acht ní gádh iad do luath ná do chuardach annso.  Is leor a</span>
<lb n="12"/><span>fhios do bheith againn go raibh sí ag fagháil bháis le trí chéad bliadhan.  Acht, i n-a</span>
<lb n="13"/><span>dhiaidh sin agus uile, tá sí beó, agus ní hamháin go bhfuil sí beó, acht níor deineadh</span>
<lb n="14"/><span>an oiread fothroim agus fógartha mar gheall uirre riamh agus do dheineadh le</span>
<lb n="15"/><span>fiche bliadhan.  Agus tuigimís freisin nár thug an choitchiantacht fá ndeara go dtí</span>
<lb n="16"/><span>sin go raibh sí ag fagháil bháis riamh.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>Tá a fhios againne é, agus “iad so go mbíonn fios aca, ba cheart go </span>
<lb n="19"/><span>mbeadh leigheas aca,” mar adeir an sean-fhocal.  An bhfuil an leigheas againn?</span>
<lb n="20"/><span>Sin í an fhadhb.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Maidir leis an ngalldacht, amh, is eol do chách ná bhfuil aon chóir is fearr</span>
<lb n="23"/><span>ioná na Sgoileanna chum an Ghaedhealg do bhuanú.  Do-rinneadh sár-iarracht le</span>
<lb n="24"/><span>déaghnaighe chum feabhas do chur ar an obair is na sgoilibh, acht do chuir Cisde</span>
<lb n="25"/><span>Shasana i n-choinne, agus dá bhrigh sin, do theip air mar iarracht.  Acht, már theip</span>
<lb n="26"/><span>féin, do gheobhfaidhe obair mhaith do dhéanamh dá nbeadh muintear an Bhúird</span>
<lb n="27"/><span>Náisiúnta fábharach, nó ar a luighead, dá dtugaidís fiú amháin cothrom na Féinne</span>
<lb n="28"/><span>do'n Ghaedhilg.  Ní thugaid, agus bíodh a fhiadhnaise sin ar na cigiríbh agus an</span>
<lb n="29"/><span>tslighe i bhfuil an sgéal i n-a dtaoibh.  Ba mhinic a dubhairt muintear an Bhúird</span>
<lb n="30"/><span>gur mó suim do chuirid fein is an Ghaedhilg ioná mar do chuirid muintear na</span>
<lb n="31"/><span>hÉireann innti.  Do bhí cigire ag teasdáil i ndúthaigh Déise le déaghnaighe, áit</span>
<lb n="32"/><span>i bhfuil an Ghaedhealg fós ag óg agus aosta.  Ní'l Comhairle ná Coisde ná bórd</span>
<lb n="33"/><span>puiblidhe is an dúthaigh sin ó Mhachair Chaisil go hOileán Uí Bhric agus ó Lios</span>
<lb n="34"/><span>Mhór go Ceann Chriadáin nár iarr ar mhuintir an Bhúird cigire do chur chuca go</span>
<lb n="35"/><span>mbeadh Gaedhealg go beacht baileach aige.  Acht cadé an freagra fuaradar?</span>
<lb n="36"/><span>Fuaradar mar fhreagra ná raibh aon chigire oireamhnach le fagháil aca muna</span>
<lb n="37"/><span>ndéanaidís muintear an bhúird fear d'athrú ó Chontae Mhuigheo nó ó Chondae na</span>
<lb n="38"/><span>Gaillimhe.  Acht cadé a chúis ná fuil cigirí oireamhnacha aca do'n Ghaedhealtacht</span>
<lb n="39"/><span>go léir?  Agus do bheadh go bog ámadh mhaith leo é.  Acht taisbeánann so go</span>
<lb n="40"/><span>soiléir gur cuma leo an Ghaedhealg agus an Ghaedhealtacht.  Cad tá le déanamh?</span>
<lb n="41"/><span>Tá, na páisdí do thógaint ó sna sgoilibh so ná fuil ceart agus comhthrom dá</span>
<lb n="42"/><span>fhagháil ag an nGaedhilg ionnta.  Ach, an ndéanfar soin?  Tá eagla orm go</span>
<lb n="43"/><span>bhfuil a fhios ag muintir an Bhúird ná déanfar.  Sin é an fáth go bhfuilid chomh</span>
<lb n="44"/><span>dana is atáid: sin é an fáth ná fuil aon bheann aca ar an nGaedhilg.  Do-gheobhadh</span>
<lb n="45"/><span>na daoine cuid mhór do dhéanamh dámadh mhaith leo é, agus ní i dtaoibh na sgol</span>
<lb n="46"/><span>amháin do-gheobhaidís é do dhéanamh.  Do gheaobhaidís an Ghaedhealg do labhairt le</span>
<lb n="47"/><span>sna páisdíibh.  Sin slighe chomh maith le sna sgoilibh chun í do choimeád beo is an</span>
<lb n="48"/><span>nGaedhealtacht.  Acht an bhfuil na daoine is an nGaedhealtacht dá labhairt chomh</span>
<lb n="49"/><span>coitchionta agus badh chóir dóibh do dhéanamh?  Is dócha go bhfuilid i n-áiteannaibh,</span>
<lb n="50"/><span>acht atá sé ráidhte go bhfuil sí ag fagháil bháis, agus má tá, baineann sé le deall-</span>
<lb n="51"/><span>ramh go bhfuil na seandaoine is an nGaedhealtacht dá ceilt agus da séanadh</span>
<lb n="52"/><span>ar an aos óg.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Do chífear as an méid sin gurbh' amhlaidh ata an sgéal aici ná (1) an riaghaltas</span>
<lb n="55"/><span>do bheith go namhadamhail i n-a aghaidh, agus (2) na tuismightheoirí do bheith 'gá</span>
<lb n="56"/><span>séanadh ar an aos-óg.  Sin é an galar.  Cá bhfuil an leigheas?  Cá bhfuil an luibh</span>
<lb n="57"/><span>íce agus sláin-san?  Is ait mar sgéal é, acht, ar shon go bhfuil daoine is an</span>
<lb n="58"/><span>nGaedhealtacht ag séanadh na Gaedhilge ar a gclainn, is dóigh liom gur fíor go</span>
<lb n="59"/><span>bhfuil aigne phuiblidhe na hÉireann go láidir ar taoibh na Gaedhilge.  Is geal</span>
<lb n="60"/><span>agus is gnaoi le Gaedhlaibh fós an tsean-oighreacht uasal rugadar leo ó ghlún</span>
<lb n="61"/><span>go glún agus ó aois go haois ó aimsir Ghaedhil ghlais anuas.  Bíodh a fhiadhnaise</span>
<lb n="62"/><span>sin ar an gcorruighe mór do-rinneadh i mbliadhna, ar fheabhas agus ar líonmhaire</span>
<lb n="63"/><span>na bhfeiseanna do bhí ar siubhal ar fuaid na dúithche.  Ní rabhadar riamh ní</span>
<lb n="64"/><span>bfhearr ná ní ba mhó.  Acht má tá na daoine chomh láidir sin ar thaoibh na Gaedhilge</span>
<lb n="65"/><span>cadé an chúis ná tágaid siad na páisdí ó sna sgoilibh gallda?  Ní fios domsa cadé</span>
<lb n="66"/><span>a chúis é, acht atá a fhios agam go bhfuil rudaí eile i n-a aigne fá láthair aca go</span>
<lb n="67"/><span>bhfuil poilitidheacht agus saighiuireacht nó “óglachuigheacht” i n-a n-aige aca.</span>
<lb n="68"/><span>Acht ní fada go mbeidh ceist Home Rule socair ar thaoibh éigin.  Agus cade</span>
<lb n="69"/><span>an uirlis dob' acraighe do Ghaedheal an uair sin?  Tar éis an ghunna an guth</span>
<lb n="70"/><span>nó an bhóta.  Is féidir le muintir an Bhúird Náisiúnta do rádh anois ná fuil i</span>
<lb n="71"/><span>n-ár gcuid cainnte go léir acht gaoith agus glagaireacht.  Acht beidh lá eile ag</span>
<lb n="72"/><span>an nGaedhilg, agus thiocfaidh Mac Raicín .i. make reckoning, ar tháinig sé</span>
<lb n="73"/><span>fadó, do réir an Chéitinnigh go dtí an ceithrearnach ó iarthar Mhumhan.  Agus</span>
<lb n="74"/><span>caithfimidne bheith réidh chum congnamh do thabhairt do Mhac Raicín, agus ár ngcluiche</span>
<lb n="75"/><span>féin d'imirt go haicillidhe ar chlár táiplise na poilitidheachta.  Bainrioghain an</span>
<lb n="76"/><span>chluiche sin an bhóta, agus má oibrighmíd go maith í, agus Pairliment na hÉireann</span>
<lb n="77"/><span>do Ghaedhlú má thagann sé, beidh deire le réim na mBórd nGallda, agus ní </span>
<lb n="78"/><span>bhfuighbhidh an Ghaedhealg bás.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Pádraig Ó Dálaigh.</span>
<lb n="81"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An bhfuighbhidh sí bás?

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An bhfuighbhidh sí bás?

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
