Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Reachtaireacht Chearc</title><author><name type="main">Cait Ní Dhonnchadha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1912_12_07_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1912_12_07_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cait Ní Dhonnchadha</author><title>Reachtaireacht Chearc</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Reachtaireacht Chearc.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Cad iad na héanlaithe circe is fearr le</span>
<lb n="4"/><span>haghaidh bídh?  Tá trí cinn dá gcineálaibh nach</span>
<lb n="5"/><span>miste a luadh ann, An Dorcing, Indian Game </span>
<lb n="6"/><span>agus Old English Game.  Éan ar fheabhas</span>
<lb n="7"/><span>'seadh an Dorcing.  Tá déanamh maith uirthi agus</span>
<lb n="8"/><span>dá ndéanfaí a fuil a mheascadh le fuil an Indian</span>
<lb n="9"/><span>Game d'oirfeadh sí go maith chun ramharuighthe</span>
<lb n="10"/><span>le haghaidh an mhargaidh.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>I n-aois a dá bhliadhan go leith sin é an uair</span>
<lb n="13"/><span>gur cheart an chearc do mharbhughadh nuair a </span>
<lb n="14"/><span>bhíonn áth-fhás ag teacht ar a clúmh.  Tá an chuid</span>
<lb n="15"/><span>is fearr dá ré caithte aici i gceann na haimsire</span>
<lb n="16"/><span>sin agus beidh an fheóil ag dul chun dirigh innti</span>
<lb n="17"/><span>mar adhbhar bídh as son amach.  An túisce</span>
<lb n="18"/><span>marbhuightear an chearc badh cheart an clúmh do</span>
<lb n="19"/><span>bhaint di an fhaid d'fhanann an teas innti.  Mara</span>
<lb n="20"/><span>deintear soin is deacair a dhéanamh le haon</span>
<lb n="21"/><span>tslacht an tráth imthigheann fuaire an bháis uirthi.</span>
<lb n="22"/><span>Tá slighe áirithe chun a marbhuighthe agus badh</span>
<lb n="23"/><span>cheart a heolas do chur d'fhonn is go mbainfidhe</span>
<lb n="24"/><span>an t-anam aistí agus gan acht an pionós is</span>
<lb n="25"/><span>lugha dá breith le na dhéanta.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>Ceangluightear na cos dá chéile go daingean</span>
<lb n="28"/><span>ar dtúis.  Beirtear annsoin ar láimh chlé ar</span>
<lb n="29"/><span>cheann na circe agus baintear casadh go tapaidh</span>
<lb n="30"/><span>agus go haicilidhe as an muinéal leis an láimh</span>
<lb n="31"/><span>dheis.  Is mór an déirc an chearc bhocht do chur</span>
<lb n="32"/><span>chun báis ar an nós soin seachas an marbhughadh</span>
<lb n="33"/><span>náireach d'imiruightear uirthi uaireannta.  Ní</span>
<lb n="34"/><span>hannamh a chítear an duine ar aineolas na </span>
<lb n="35"/><span>slighe sin, scian mhaol na láimh aici i lár an</span>
<lb n="36"/><span>urláir, í ag gearradh agus ag státhadh go dtí</span>
<lb n="37"/><span>go stracann sí an ceann ó cholainn na circe.</span>
<lb n="38"/><span>Bíonn an chearc bhocht annsoin ar an úrlár ag</span>
<lb n="39"/><span>stracadh leis an mbás, í ag léimrigh agus ag</span>
<lb n="40"/><span>únfairt, fuil a croidhe dá tabhairt aici fé'n</span>
<lb n="41"/><span>gcéasadh a tugadh di.  Truagh chroidhe le haon</span>
<lb n="42"/><span>Chríostuidhe bheith ag féachaint uirthi.  Is </span>
<lb n="43"/><span>baoghalach go bhfuil an obair náireach seo ró-</span>
<lb n="44"/><span>choitchianta fós i gceanntaraibh áirthithe cé gur</span>
<lb n="45"/><span>fada anois ag guth na Críostuidheachta ag labhairt</span>
<lb n="46"/><span>nár measc.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>An Chearc Breith.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Mo chomhairle do na daoinibh atá ag cuimh-</span>
<lb n="51"/><span>neamh ar ghabháil le tógaint chearc: gan acht an</span>
<lb n="52"/><span>cineál is oireamhnaidhe do thoghadh an chéad lá.</span>
<lb n="53"/><span>Gabhann tréithe fé leith le gach treibh agus ní</span>
<lb n="54"/><span>fuláir eolas do chur ar na tréithibh sin sara a</span>
<lb n="55"/><span>ndéanfar an toghadh.  Is fuirist é sin a</span>
<lb n="56"/><span>dhéanamh an té théidheann na bhun i gceart.  Cuir </span>
<lb n="57"/><span>i gcás go mbeadh duine ann go mbeadh áit</span>
<lb n="58"/><span>chumhang aici i gcóir chearc, 'sé is dóichighe go</span>
<lb n="59"/><span>mbeadh cuid de na héanaibh istigh sa chró aici ó</span>
<lb n="60"/><span>am go ham, agus má bhídh, is i ndorchadas a</span>
<lb n="61"/><span>bheidh siad.  'Sí an Minorca an treabh is fearr</span>
<lb n="62"/><span>fhuilingeann an cumgar slighe agus doircheacht</span>
<lb n="63"/><span>an chró.  Is maith an chearc chun breith í agus is</span>
<lb n="64"/><span>annamh a thagann fonn guir ar cheann aca.  Cearc</span>
<lb n="65"/><span>mhaith chun breith an Leghorn tráth is gur féidir</span>
<lb n="66"/><span>léi cur suas le fuacht agus le cruadhas</span>
<lb n="67"/><span>doininne, agus is annamh ná cuirtear i n-aon</span>
<lb n="68"/><span>ghaor leis an Mionarca í.  Ghabhann sé de dhuthchas</span>
<lb n="69"/><span>an Plymouth Rock, Wyandotte, Orpington,</span>
<lb n="70"/><span>Hondan, Faveroller agus an Sussex a bheith</span>
<lb n="71"/><span>go maith chun breith i gcaitheamh an gheimhridh.  Ní</span>
<lb n="72"/><span>hannamh a cloistear gearán, amh, nach ar</span>
<lb n="73"/><span>fonganamh i n-aon chor a dh'oireann cuid des</span>
<lb n="74"/><span>na héanlaithibh, atá luaidhte agam, don tí seo,</span>
<lb n="75"/><span>is deir na seaniúndúirí gur bhfearr a raghadh </span>
<lb n="76"/><span>sé chun leasa an gnótha dá bhféadfaidhe an</span>
<lb n="77"/><span>tseanfhuil a mheascadh leis an bhfuil nua.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Galar coitchianta i measc na gcearc, bogán</span>
<lb n="80"/><span>dá mbreith aca.  Is gnáth dá thrúig leis an</span>
<lb n="81"/><span>ngalar soin agus is fuirist iad do leigheas.</span>
<lb n="82"/><span>An iomad bídh agus é ró-bhog dá chaitheamh ag na</span>
<lb n="83"/><span>cearcaibh is minicidhe fé ndeara na bogáin.  Ní </span>
<lb n="84"/><span>gádh acht atharrughadh bídh den tsaghas cheart do</span>
<lb n="85"/><span>sholáthar dóibh chun é sin do leigheas.  Minic</span>
<lb n="86"/><span>a ráinigheann i gcúrsaí siubhail na circe ná beir-</span>
<lb n="87"/><span>eann sí ar a sáith de bhiadh oireamhnach d'fhonn</span>
<lb n="88"/><span>clúdach cruaidh do sholáthar dá hubh.  Chuige </span>
<lb n="89"/><span>sin ní mór earraí fé leith do chur na treó;</span>
<lb n="90"/><span>cuir i gcás gairbhéal, nó gainimh, nó aol.  Ní </span>
<lb n="91"/><span>ró-mhaith d'oireann don chirc min bhuidhe d'fhagháil</span>
<lb n="92"/><span>mar adhbhar bídh, cé gur b'é an biadh is coitchianta</span>
<lb n="93"/><span>dá fhagháil aici.  Do b'fhearr di beagán arbhar</span>
<lb n="94"/><span>bhruighte agus cruinneachta gach re lá, agus má</span>
<lb n="95"/><span>bhíonn fagháil ar bláthaigh nó bainne ramhar, nó</span>
<lb n="96"/><span>bainne ón deighiltheóir ba cheart a bheag nó a mhór</span>
<lb n="97"/><span>díobh a mheascadh sa bhiadh di.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Cait Ní Dhonnchadha.</span>
<lb n="100"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Reachtaireacht Chearc

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Reachtaireacht Chearc

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
