Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Reachtaireacht Chearc</title><author><name type="main">Cáit Ní Dhonnchadha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1912_11_02_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1912_11_02_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cáit Ní Dhonnchadha</author><title>Reachtaireacht Chearc</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Reachtaireacht Chearc.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Is beag duine a ghabhann chuici cearca</span>
<lb n="4"/><span>a chimeád ná bíonn áit fé leith aici na gcóir.</span>
<lb n="5"/><span>Bíonn ionad ann chun beirtha agus slighe siubhail</span>
<lb n="6"/><span>leis aici.  An “cúb” is mó a tugtar ar an</span>
<lb n="7"/><span>ionad beirthe agus istigh sa chúb cuirtear nead</span>
<lb n="8"/><span>féir thirim.  Maran féidir an féar tirim do</span>
<lb n="9"/><span>sholáthar dhéanfaidh tuighe nó raithneach an gnó</span>
<lb n="10"/><span>go breagh.  Tá tréithe ar fheabhas ag gabhail</span>
<lb n="11"/><span>le raithnigh nár mhiste a luadh annso .i. ná</span>
<lb n="12"/><span>taithigheann míolta é mar ionad comhnuidhthe.</span>
<lb n="13"/><span>Má's na suidhe le gor atá an chearc bíonn</span>
<lb n="14"/><span>sí ar a socaireacht de bharr í bheith saor ó sna</span>
<lb n="15"/><span>míolaibh.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Ar éigin riamh a tugtar an aire is dual</span>
<lb n="18"/><span>do chró na gcearc.  Níor mhór do soin bheith</span>
<lb n="19"/><span>go breagh glan aordha agus ann méid ba chuibhe</span>
<lb n="20"/><span>dho do bheith ann.  Dá uair sa bhliadhain ar an</span>
<lb n="21"/><span>luighead ba cheart é ghealadh le haol ar an</span>
<lb n="22"/><span>dtaobh istigh agus tarra do chur leis leasmuigh</span>
<lb n="23"/><span>dhi.  Na hárdain mar a dtéidhid na héanlaithe</span>
<lb n="24"/><span>chun suaimhnis i gcóir na hoidhche ba chóir iad</span>
<lb n="25"/><span>soin do ghlanadh le huisce-aoil d'fhonn na</span>
<lb n="26"/><span>míol do mharbhughadh.  Scaiptear an t-uisce</span>
<lb n="27"/><span>sin mórdtímcheall agus leogtar do dul isteach</span>
<lb n="28"/><span>ins na mionphollaibh agus ins na cúinnibh san</span>
<lb n="29"/><span>adhmud mar is ins na háiteannaibh sin is mó </span>
<lb n="30"/><span>a théadheann na míolta i bhfolach.  Má leagtar</span>
<lb n="31"/><span>a n-áil do bhreith ann ní beag iongnadh a</span>
<lb n="32"/><span>dheacaireacht atá á ruagadh ar ball.  Cuirtear</span>
<lb n="33"/><span>suas na hárdáin — cláracha adhmuid is mó</span>
<lb n="34"/><span>a bhíonn ionnta — cuirtear suas mar seo iad;</span>
<lb n="35"/><span>gan iad d'fhágaint ró-ghairid do'n talamh, acht</span>
<lb n="36"/><span>aoirde cuibhseach maith do dhul leó, agus gan</span>
<lb n="37"/><span>aon tsail aca do chur ós cionn a chéile.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>I rith an tsamhraidh, agus go mór mór nuair</span>
<lb n="40"/><span>a bhíonn ana bhrothal ann, ní fuláir dóirse agus</span>
<lb n="41"/><span>fuinneóga an chró do thógaint anuas d'fhonn</span>
<lb n="42"/><span>séideán fionnfhuar gaoithe do leogaint isteach.</span>
<lb n="43"/><span>Má bhíonn na cearca istigh — cuir i gcás go</span>
<lb n="44"/><span>mb'fhéidir go mbeadh cuid aca na suidhe ag</span>
<lb n="45"/><span>breith nó ar gor — ní féidir gan rud éigin do</span>
<lb n="46"/><span>chur ins na pollaibh ar na fallaíbh chun iad do</span>
<lb n="47"/><span>chimeád istigh.  'Sé an rud is mó a gheibhtear </span>
<lb n="48"/><span>ná snáthach miotail.  Oireann soin go maith</span>
<lb n="49"/><span>do'n ghnó mar théigheann an t-aer isteach tríd</span>
<lb n="50"/><span>agus ní féidir leis na cearcaibh teacht amach.</span>
<lb n="51"/><span>Is iomdha namhaid ag an gcirc, acht an namhaid </span>
<lb n="52"/><span>is nimhnighe aici seadh an madadh ruadh.  Minic</span>
<lb n="53"/><span>i gciúineas na hoidhche nuair a bhíonn an saoghal</span>
<lb n="54"/><span>na tromshuan sleamhnuigheann an sionnach fé </span>
<lb n="55"/><span>dhéin cró na gcearc agus mara bhfuil cosc le</span>
<lb n="56"/><span>cuibheas roimh an ngaduidhe sin is mairig na</span>
<lb n="57"/><span>cearca bochta a bhíonn ar comhnuidhe ann.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Tá cró áirithe le haghaidh na gcearc tar éis</span>
<lb n="60"/><span>teacht chun baile chugainn.  Sin é an ceann</span>
<lb n="61"/><span>is gnáthaighe dá moladh sa tsraith léigheanta</span>
<lb n="62"/><span>a tugann múinteóirí an Dipeártment uatha.</span>
<lb n="63"/><span>Bíonn rothanna fén nuaghléas cró soin.</span>
<lb n="64"/><span>Má bhuaileann taom galair na cearca is féidir</span>
<lb n="65"/><span>an cró do chorruidhe as an áit 'na rug an galar</span>
<lb n="66"/><span>ortha.  Níor cheart thar fiche do cearc chur i n-aon</span>
<lb n="67"/><span>tigheas ann.  Is d'fhonn cosc do chur leis </span>
<lb n="68"/><span>an ngalar a bhuaileann na héanlaithe do cuireadh</span>
<lb n="69"/><span>an déanamh nua soin air.  Oireann sé go</span>
<lb n="70"/><span>háluinn d'fheirmeóiribh; nuair a bhíonn an</span>
<lb n="71"/><span>foghmhar sa mhaca aca is féidir leo an cró do</span>
<lb n="72"/><span>thabhairt amach sa pháirc agus an dioscán a</span>
<lb n="73"/><span>d'imthigheann gan bailiughadh is gearr an mhoill</span>
<lb n="74"/><span>ar na cearcaibh a phiocadh.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Cait Ní Dhonnchadha</span>
<lb n="77"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Reachtaireacht Chearc

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Reachtaireacht Chearc

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
