Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaí an tSaoghail.  Sgolaireachta Bhirrell.</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1912_10_05_01</note>
                         <note type="L">01</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1912_10_05_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Cúrsaí an tSaoghail.  Sgolaireachta Bhirrell.</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaí an tSaoghail.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Sgolaireachta Bhirrell.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Ní fheicim go bhfuil mórán cainnte ag lucht na</span>
<lb n="6"/><span>Gaeghilge ar an ghléas atá ceaptha ag Árd-</span>
<lb n="7"/><span>Rúnaidhe Ghallda na hÉireann fá choinne an</span>
<lb n="8"/><span>£10,000 úd do chaitheamh ar gheall an Fheis thall</span>
<lb n="9"/><span>dúinn i modh go bhfuighbheadh páisdí ó n-a bun-</span>
<lb n="10"/><span>sgoltaibh gabhail 'un tosaigh go dtí na sgolta</span>
<lb n="11"/><span>meadhonacha.  Is iongantach liom comh socar</span>
<lb n="12"/><span>is tá Gaedhil ar an cheist óir 'tchidhthear damhsa go</span>
<lb n="13"/><span>mbéidh an gléas ceádna go mór i n-aghaidh na</span>
<lb n="14"/><span>Gaedhilge má cuirtear i bhfeidhm é.  Do réir</span>
<lb n="15"/><span>an méid do chonnaic mé ins na páipéaraibh agus</span>
<lb n="16"/><span>chan faca mé cunntas iomlán i n-áit ar bith, tá</span>
<lb n="17"/><span>ceaptha ag an Bhireallach a gcomhthrom féin do'n</span>
<lb n="18"/><span>airgead do thabhairt mar sgolaireachtaibh do</span>
<lb n="19"/><span>pháisdibh i ngach Chonndae i nÉirinn agus i ngach</span>
<lb n="20"/><span>chathair nó bhaile mór atá 'na Chonndae as féin,</span>
<lb n="21"/><span>agus is ar na coingeallachaibh seo atá dúil</span>
<lb n="22"/><span>aige gach sgoláireacht do thabhairt uaidh  .i. go</span>
<lb n="23"/><span>dtoghfar na páisdí, agus iad fá thuairim</span>
<lb n="24"/><span>an dó dhéag bhliadhan d'aois ag coisde bheag bheas</span>
<lb n="25"/><span>ainmhnighthe ó mhuintir na nIolsgoil agus</span>
<lb n="26"/><span>muintir an Bhúird Mheadhonaigh, go rachaidh siad</span>
<lb n="27"/><span>seo ar aghaidh trí bliadhna nó ceithre bliadhna</span>
<lb n="28"/><span>i sgoil mheadhonaigh (ar a dtoghadh féin), agus</span>
<lb n="29"/><span>tar éis sin go gcuirtear ar Iolsgoil iad go</span>
<lb n="30"/><span>cionn ceithre bliadhan eile.  Chá bhíonn ar na</span>
<lb n="31"/><span>sgoláiribh, ar fá sheacht nó ocht de bhliadhantaibh</span>
<lb n="32"/><span>acht gabhail fá sgrúdughadh cúpla uair, agus</span>
<lb n="33"/><span>chá bhíonn an dá sgrúdughadh sin féin ró-chruadh</span>
<lb n="34"/><span>ortha.  Caithfear, b'fhéidir, £400 ar gach sgolaire</span>
<lb n="35"/><span>le linn a sgolaireachta, agus is iad na comhairlithe</span>
<lb n="36"/><span>Chonndae íocfas as le linn iad do bheith ar an</span>
<lb n="37"/><span>Iolsgoil.  Go deimhin agus go dearbhtha ba</span>
<lb n="38"/><span>mhór an duais do pháisde bhocht sgolaireacht</span>
<lb n="39"/><span>de na sgolaireachtaibh seo agus chá bheinn-se</span>
<lb n="40"/><span>ghá mhaoidheamh ortha iad, acht go bhfuil lochta</span>
<lb n="41"/><span>troma ar an ghléas mar tairgtear é agus go</span>
<lb n="42"/><span>bhfuil tuairim agam go rachadh sé go mór i n-aghaidh</span>
<lb n="43"/><span>na Gaedhilge san Iolsgoil Náisiúnta.  San chéad </span>
<lb n="44"/><span>gabhail amach ní furas toghadh do dhéanamh ar</span>
<lb n="45"/><span>pháisdibh fá dtaoibh de stuaim nó géire inn-</span>
<lb n="46"/><span>tleachta ar an aois an-abaidh sin.  Chan fhuil</span>
<lb n="47"/><span>gar ann iad do chur fá sgrúdughadh, chan fhuil</span>
<lb n="48"/><span>aon sgolaireacht nó foghluim aca nó má tá ní'l</span>
<lb n="49"/><span>ann acht cruthughadh gur cuireadh ag stáidéar</span>
<lb n="50"/><span>ró-luath iad.  Bheadh sé go maith ag lucht a tóighte</span>
<lb n="51"/><span>crann do chur agus páisde ar bith ar a</span>
<lb n="52"/><span>dtuitfeadh an crann agus é 'na leanbh folláin,</span>
<lb n="53"/><span>an duais do bhronnadh air.  Cha raibh ariamh sa'</span>
<lb n="54"/><span>tír seo cearrbhachas comh mór is bhéas inntí</span>
<lb n="55"/><span>anois féachaint cé an leanbh bhéas an t-ádh</span>
<lb n="56"/><span>air go dtuitfidh crann na sgolaireacht air.</span>
<lb n="57"/><span>Acht b'fhéidir nach dtoghfaidh comh macánta iad</span>
<lb n="58"/><span>is dá gcurfidhe crann agus is amhlaidh is meas</span>
<lb n="59"/><span>bhéas an sgéal.  Béidh samhailt sgrúdaighthe</span>
<lb n="60"/><span>ann le haghaidh na bpáisdí, agus is féidir leobhtha</span>
<lb n="61"/><span>Gaedhilg nó Béarla do ghlacadh san sgrúdughadh</span>
<lb n="62"/><span>ach déarfainn go mbudh contabhairteach an rud</span>
<lb n="63"/><span>do leanbh gabhail isteach ar Ghaedhilg agus ar an</span>
<lb n="64"/><span>adhbhar sin is dóigh liom gur ar Bhéarla amháin</span>
<lb n="65"/><span>rachas furmhór aca isteach.  Chá bhíonn an</span>
<lb n="66"/><span>Ghaedhilg éiginteach i n-áit ar bith ins na cúrsáibh</span>
<lb n="67"/><span>léighinn gheobhas na sgolairí fá gléas Bhirrell.</span>
<lb n="68"/><span>Béidh sé éiginteach ar na sgolairí gabhail thríd</span>
<lb n="69"/><span>sgrúdughadh na sóisear san Oideachas Meadhonach</span>
<lb n="70"/><span>uair éigin le linn bheith ar sgoil Mheadhonaigh</span>
<lb n="71"/><span>dóibh, rud nach deacair do leanbh ar bith agus gan</span>
<lb n="72"/><span>chlisteacht i gcúrsaí léighinn aige agus ann sin</span>
<lb n="73"/><span>seolfar go dtí an Iolsgoil iad.  Anois is</span>
<lb n="74"/><span>iomdha páisde a bhfuil stuaim agus sláinte</span>
<lb n="75"/><span>aige ar aois a dó dhéag nach fiú mórán é ar</span>
<lb n="76"/><span>aois a seacht déag.  B'fhéidir ar an sgoil</span>
<lb n="77"/><span>céadna leobhtha seo go mbeadh páisdí gur bhfearrr</span>
<lb n="78"/><span>abhfad iad le haghaidh Árd-scolaireachta.  Náchar </span>
<lb n="79"/><span>leor an deis agus an buntaiste do na sgolairibh</span>
<lb n="80"/><span>a dtóghfaidhe i dtús a n-óige agus a bhéarfaidhe</span>
<lb n="81"/><span>múinteachas i n-aisge ar feadh trí nó ceithre</span>
<lb n="82"/><span>bliadhan dóibh cead do bheith aca gabhail i</span>
<lb n="83"/><span>gcomortas le páisdibh eile ar son sgolaireacht</span>
<lb n="84"/><span>na n-Iolsgoil?</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Go nuige seo tá mé ag cur síos ar na</span>
<lb n="87"/><span>sgolaireachtaibh mar sgolaireachtaibh acht anois</span>
<lb n="88"/><span>tráchtfaidh mé ar an donas thiocfas as an</span>
<lb n="89"/><span>ghléas sgolaireachta seo, má cuirtear i</span>
<lb n="90"/><span>bhféidhm é, do'n Gaedhilg; agus go haithrid</span>
<lb n="91"/><span>do'n Ghaedhilg ins an Iolsgoil Náisiúnta.</span>
<lb n="92"/><span>Tá fhios ag an tsaoghal Gaedhealach mar</span>
<lb n="93"/><span>suidheadh an Ghaedhilg san Iolsgoil sin agus</span>
<lb n="94"/><span>gur rinneadh margadh eadar an Iolsgoil agus</span>
<lb n="95"/><span>na Comhairlithe poiblidhe go mbeadh an Ghaedhilg</span>
<lb n="96"/><span>éiginteach ar ghach mhac léighinn ar a ghabhail san</span>
<lb n="97"/><span>Iolsgoil dó, agus go dtiubhradh na comhairlithe</span>
<lb n="98"/><span>cuidiughadh do'n Iolsgoil .i. cánacha do thógbháil</span>
<lb n="99"/><span>ina duthaighibh féin agus sgolairí do chur go</span>
<lb n="100"/><span>dtí an Iolsgoil.  Bhí na comhairlithe saor, do</span>
<lb n="101"/><span>réir dlighe an socrughadh úd do dhéanamh agus</span>
<lb n="102"/><span>rinneadar é.  Tugadh roinnt éigin do na</span>
<lb n="103"/><span>comharlithibh le coláisdibh na Iolsgoile</span>
<lb n="104"/><span>Náisiúnta agus déarfadh ann duine gurbh é an</span>
<lb n="105"/><span>rud do bhí ceaptha amach do na comhairlibh an</span>
<lb n="106"/><span>Iolsgoil nuadh sin do dhaingniughadh agus do</span>
<lb n="107"/><span>láidiriughadh.  Acht budh dhóigh le duine ar an</span>
<lb n="108"/><span>ghléas sgolaireachta nuadh seo gurbh é rún an</span>
<lb n="109"/><span>duine do cheap é an socrughadh do rinneadh leis</span>
<lb n="110"/><span>an Iolsgoil Náisiúnta do chur bun-os-cionn.</span>
<lb n="111"/><span>Má glactar leis an ghléas, ní fhágfar tuairim</span>
<lb n="112"/><span>nó smacht ag na Comhairlibh Poiblidhe ar thoghadh</span>
<lb n="113"/><span>na sgolairí, nó ar a gcúrsaí léighinn, nó ar</span>
<lb n="114"/><span>an Iolsgoil ar a rachaidh siad.  Cha bhíonn a dhath </span>
<lb n="115"/><span>le déanamh aca acht an t-airgead do bhailiughadh</span>
<lb n="116"/><span>agus a íoc.  Béidh íoc an phíobaire ortha, acht</span>
<lb n="117"/><span>ní aca bhéas glaodhach an phuirt.  Ní'l mé a'</span>
<lb n="118"/><span>dhéanamh go mbéidh na comhairlithe comh</span>
<lb n="119"/><span>amaideach is go nglacfaidh siad leis an ghléas</span>
<lb n="120"/><span>agus deir a gCoisde Gnótha cheana féin nach</span>
<lb n="121"/><span>nglacfaidh.  Acht seo go díreach an áit a bhfuil </span>
<lb n="122"/><span>an nimh 'san ghléas más amhlaidh gur foillsigheadh</span>
<lb n="123"/><span>é i gceart.  Muna nglacfaidh Comhairle</span>
<lb n="124"/><span>Conndae leis an ghléas agus a gcuid airgid</span>
<lb n="125"/><span>féin do thabhairt uatha gan smid asta deir an</span>
<lb n="126"/><span>Birrellach, nach bhfuighbhe an Conndae sin aon</span>
<lb n="127"/><span>phighinn de'n £10,000 acht go ndeanfar a</span>
<lb n="128"/><span>ath-roinnt ar na Conndaethe Ghallda a ghlacfas</span>
<lb n="129"/><span>leis an ghléas.  Is gránda an bhagairt é seo,</span>
<lb n="130"/><span>agus luigheann sé orainne agus ar mhuintir</span>
<lb n="131"/><span>na tíre gan leigint dó a leithéad de éagcóir</span>
<lb n="132"/><span>d'imirt ar na Conndaethibh Gaedhealacha.  Seo </span>
<lb n="133"/><span>é an taobh de'n cheist dar budh cheart do</span>
<lb n="134"/><span>Ghaedhealaibh tagairt, agus measaim gur ró-</span>
<lb n="135"/><span>fhada 'na dtost iad.  Má leigtear do'n</span>
<lb n="136"/><span>Bhirrelleach, agus do dhaoinibh atá taobh thiar</span>
<lb n="137"/><span>dé b'fhéidir, a mheas gur féidir dóibh an gléas</span>
<lb n="138"/><span>seo do chur i bhféidhm gan ró-dhuadh dhóibh féin,</span>
<lb n="139"/><span>cuirfidh siad i bhfeidhm é.  Is mithid dúinn mar</span>
<lb n="140"/><span>sin labhairt amach.</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>Bhí cruinniughadh mór againn i mBéilfeirsde</span>
<lb n="143"/><span>an tseachtmhain seo chuaidh thart agus chuireamar</span>
<lb n="144"/><span>an rún seo i bhféidhm ag tagairt do'n cheist (ós</span>
<lb n="145"/><span>do'n sluagh i gcoitchion cuireadh i bhféidhm é</span>
<lb n="146"/><span>sgríobhadh i mBéarla é):—</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Is dóigh liom go mbudh cheart a mhac a samhail</span>
<lb n="149"/><span>sin de rún do chur i bhféidhm ag gach cruinniughadh</span>
<lb n="150"/><span>Gaedhealach ar feadh tamaill agus fios fáth an</span>
<lb n="151"/><span>sgéil do bheith againn agus d'fhághail amach, cé</span>
<lb n="152"/><span>tá ar leith an ghléasa chaim seo.</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>Cú Uladh.</span>
<lb n="155"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail. Sgolaireachta Bhirrell.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail. Sgolaireachta Bhirrell.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
