Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Eachtra Pheadair Schlemihl</title><author><name type="main">Adelbert von Chamisso, aistrithe ag Piaras Béaslaí</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">A206</note>
                         <note type="L">i</note>
                         <note type="B">1909</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>A206</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Eachtra Pheadair Schlemihl</title><author>Adelbert von Chamisso, aistrithe ag Piaras Béaslaí</author><imprint><publisher>Muintir na Leabhar Gaedhilge</publisher><date>1909</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Eachtra Pheadair Schlemihl</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Scéal do fríth san nGearmáinis é seo.  Níor mhiste</span>
<lb n="4"/><span>dhúinn tuarisic a thabhairt ar an té cheap é.  Laoiseach</span>
<lb n="5"/><span>Chamisso de Boncourt ab ainm do, acht do bhaist sé</span>
<lb n="6"/><span>"Adelbert Von Chamisso" air fhéin.  Do rugadh</span>
<lb n="7"/><span>san bhFrainnc é, acht is amhlaidh a theich a mhuinntear go</span>
<lb n="8"/><span>dtí an Almáin sa mbliadhain 1790, sar a raibh deich</span>
<lb n="9"/><span>mbliadhna slán aige.  An "Mór-Atharrach Saoghail"</span>
<lb n="10"/><span>san bhFrainnc fé ndeara dhóibh teicheadh.  Bhí a rian air,</span>
<lb n="11"/><span>ba mhó age Chamisso an Almáin ná a thír dhúchais féin.</span>
<lb n="12"/><span>Dubhairt sé tráth :- "Tá croidhe Gearmáineach agus</span>
<lb n="13"/><span>anam Gearmáineach agam.  Ní bhraithim gur dual dom</span>
<lb n="14"/><span>an Fhrainnc."</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Nuair a bhí an cogadh ar siubhal idir an Phrúis agus</span>
<lb n="17"/><span>sluaighte na Frainnce, bhí Chamisso bocht i gcruadhchás.</span>
<lb n="18"/><span>Leis an Almáin ba rogha leis páirt a ghabháil, acht ní</span>
<lb n="19"/><span>leigfadh an náire dho troid le n-a thír dhúchais féin.</span>
<lb n="20"/><span>Chaith sé a lán dá shaoghal n-a chaogaidhe aonair ar fán</span>
<lb n="21"/><span>gan treó.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>San mbliadhain 1813 iseadh scríobh sé "Eachtra</span>
<lb n="24"/><span>Pheadair Schlemihl".  Is dócha ná raibh uaidh acht</span>
<lb n="25"/><span>caitheamh-aimsire, acht níor thúisce an leabhar dá</span>
<lb n="26"/><span>léigheamh ag an bpobal ná thosnuigh an abhcóidigheacht.</span>
<lb n="27"/><span>Bhain gach duine brígh fé leith as an scéal.  Táthar ag</span></p>
</div>
<pb n="ii"/>
<div><lb n="28"/><p><span>gabháil dó, ó shoin i leith.  Is mó ollamh léigheanta do</span>
<lb n="29"/><span>mheas fios fáth an scéil seo do nochtadh dúinn.  Ní</span>
<lb n="30"/><span>maoidhte a gcúram ortha.  Isé is dóichighe ná go leath-</span>
<lb n="31"/><span>fadh na súile age Chamisso féin dá n-aireochadh</span>
<lb n="32"/><span>sé ag cainnt iad.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>An té ná beireann éifeacht an scéil leis, ní foláir</span>
<lb n="35"/><span>nó gur chodail a chéadfadh amuich.  I bhfios díbh ná</span>
<lb n="36"/><span>fuilimíd féidh le sna scáileannaibh fós.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>P.B.</span>
<lb n="39"/></p>
</div>
<pb n="1"/>
<div><lb n="40"/><p><span>Eachtra Pheadair Schlemihl</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Rémh-Rádh</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Giota as Leitir</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>A Éamuinn, a chara chroidhe, ní foláir nó is cuimhin</span>
<lb n="47"/><span>leat ár nduine muinnteardha Peadar Schlemihl - mar</span>
<lb n="48"/><span>ní gnáth leat dearmhad a dhéanamh ar éinne.  Scriosúnach</span>
<lb n="49"/><span>de bhuachaill óg fada ab eadh é agus deallramh na leisce</span>
<lb n="50"/><span>is na simplidheachta air.  Bhínn-se ana-mhór leis fadó.</span>
<lb n="51"/><span>Ní héidir ná gur cuimhin leat an t-amhrán do cheapas</span>
<lb n="52"/><span>mar gheall air.  Dá chomhartha soin féin do thuit a</span>
<lb n="53"/><span>chodladh air agus mise dá léigheamh - beag beann a bhí</span>
<lb n="54"/><span>aige ar ár gcuid filidheachta, de réir deallraimh.  Dáltha</span>
<lb n="55"/><span>an scéil, cuireann soin i gcuimhne dhom a ghéire bhítheá</span>
<lb n="56"/><span>ag magadh fé.  Seanachasóg dhubh do chaitheadh sé i gcomh-</span>
<lb n="57"/><span>nuidhe thugais an leabhar ná feacaís a mhalairt air riamh.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>"Ní baoghal ná go mairfidh sé í mar chasóig," adeirthá.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>"Truagh gan a anam chomh buan le n-a chasóig."  Sin a</span>
<lb n="62"/><span>raibh de mheas agat-sa air.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Im thaobh-sa dhe, bhí ana-chion agam ar an mbuachaill</span>
<lb n="65"/><span>mbocht.  Is fada ó scaramair le n-a chéile, agus tásc</span>
<lb n="66"/><span>ná tuairisc ní bhfuaireas ar Pheadar go dtí a bhfuil le</span>
<lb n="67"/><span>fír-dhéadhnaighe; acht isé do chuir an scéal so ag triall</span>
<lb n="68"/><span>orm.  Seo dhuit é, a Éamuinn, fé rún, a dtuigeann tú?</span>
<lb n="69"/><span>Táimse ag braith air go ndéanfair an scéal so cheilt ar</span>
<lb n="70"/><span>an bpobul.</span>
<lb n="71"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="72"/><p><span>Seo mar fuaireas an láimhscríbhinn.  Do tugadh</span>
<lb n="73"/><span>chugham-sa í go moch ar maidin indé agus mé im leabaidh.</span>
<lb n="74"/><span>Fear fada féasógach do ghlaoidh chun mo tighe ag cur mo</span>
<lb n="75"/><span>thuairisce sar a rabhas im shuidhe.  Crot ana-ghreannmhar</span>
<lb n="76"/><span>air.  Seana-chasóg dhubh uime agus mála leathair ar</span>
<lb n="77"/><span>sileadh leis, agus d'innis an giolla dhom go raibh dá</span>
<lb n="78"/><span>fhéidre bhróg air.  Thug sé an láimhscríbhinn seo dhon</span>
<lb n="79"/><span>ghiolla im chomhair agus thug a bhóthar air.  Sin a bhfeadar</span>
<lb n="80"/><span>n-a thaobh.</span>
<lb n="81"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="82"/><p><span>An Chéad Chaibidil</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Lá de sna laetheantaibh dár thárla mé i mbun mo</span>
<lb n="85"/><span>ghnótha ar bórd luinge agus sinn i mbéal cuain.  Thar-</span>
<lb n="86"/><span>raingeas chugham mo ghréithre agus ghabhas ar dtír chomh</span>
<lb n="87"/><span>luath i nÉirinn agus fhéadas é, agus mé go traochta</span>
<lb n="88"/><span>suaithte de bhárr an aistir.  Bhaineas amach an tigh ósta</span>
<lb n="89"/><span>ba bhochte san mbaile.  D'iarras ar an ngiolla seomra</span>
<lb n="90"/><span>theasbáint dom.  D'iniúch seisean ó mhullach talamh</span>
<lb n="91"/><span>me, agus do dhein rud orm go mall righin.  D'fhiafruigh-</span>
<lb n="92"/><span>eas de cá raibh comhnuide ar Thomás 'ac Sheóin, .i. an</span>
<lb n="93"/><span>té bhí uaim.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>"Ag an gceann thuaidh den bhaile a gheobhair a áit chomh-</span>
<lb n="96"/><span>nuighthe, i n-aice an gheata," ar seisean.  "Níl agat le</span>
<lb n="97"/><span>déanamh acht an chéad tigh mór a bhuailfidh umat d'aim-</span>
<lb n="98"/><span>siughadh.  Is fhuirist é dh'aithint agus a bhfuil de cholumh-</span>
<lb n="99"/><span>nachaibh marmaire ar a aghaidh amach."</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Níor bheag son.  Rugas ar mo bheart balcaisí agus</span>
<lb n="102"/><span>do ghléasas me féin ar mo dhícheall - agus níor mhaoidhte</span>
<lb n="103"/><span>orm é mar ghléas.  Thugas aghaidh annson ar thigh Thomáis</span>
<lb n="104"/><span>'ac Sheóin, agus leitir a dhearbhráthar im phóca agam,</span>
<lb n="105"/><span>agus súil le Dia agam go n-éireochaidh lem thuras.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Níorbh fada gur thugas fé ndeara columhnacha an tighe</span>
<lb n="108"/><span>os mo chomhair amach.  Bhaineas smúit an bhóthair dem</span>
<lb n="109"/><span>bhrógaibh lem haincisiúr, chuireas lámh ar mo charabhat,</span>
<lb n="110"/><span>féachaint an raibh sé i gceart.  Bhuaileas an clog</span>
<lb n="111"/><span>annson agus sceón ionnam.  D'oscladh an dorus agus</span>
<lb n="112"/><span>d'innseas m'ainm don gheatóir.  Leigeadh isteach tar</span>
<lb n="113"/><span>éis tamaill me san gháirdín mar a raibh Tomás 'ac Sheóin</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="114"/><p><span>ag spaisteóracht agus roinnt daoine uaisle i n-a</span>
<lb n="115"/><span>theannta.  Níor thúisce leagas mo shúil ar an bhfear</span>
<lb n="116"/><span>saidhbhir ná thomhaiseas gurb é bhí ann, toisc a raimhre is</span>
<lb n="117"/><span>an imtheacht mórdhála a bhí fé.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Ní mó ná doicheallach romham a bhí sé.  Bheannauigh sé</span>
<lb n="120"/><span>dhom go béasach, fé mar a beannuigheann fear saidhbhir</span>
<lb n="121"/><span>d'fhear daidhbhir.  Rug sé ar an leitir go neamh-chuiseach,</span>
<lb n="122"/><span>neamh-thuairimeach.  "Mo dhearbhráthar, an eadh? is</span>
<lb n="123"/><span>fada ná feaca é.  Bhfuil an tsláinte go maith aige? -</span>
<lb n="124"/><span>An bhfeaceann sibh an cnoc úd thall," ar seisean leis an</span>
<lb n="125"/><span>gcuileachtain, "ar an gcnoc sin is eadh thógfar an</span>
<lb n="126"/><span>t-árus nódh."  Lean sé den chómhrádh agus an leitir idir</span>
<lb n="127"/><span>a lámhaibh aige.  "Is díol truagha," ar seisean, "an</span>
<lb n="128"/><span>fear ná fuil a dhóthain airgid aige - milliún púnt ar a</span>
<lb n="129"/><span>luighead de."</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>"Ar mh'fhalluing go bhfuil an fhírinne agat," arsa mise.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>B'fhuirist aithint air gur thaitn a ndubhart leis.  "Fan</span>
<lb n="134"/><span>annso, a chara," ar seisean liom go cneasta, "go</span>
<lb n="135"/><span>bhfaghadh cae ar labhairt leat um an leitir seo."  Chuir</span>
<lb n="136"/><span>sé an leitir chuige agus do threoruigh an chuileachta fé</span>
<lb n="137"/><span>dhéin árdáin mar a raibh suaicheantais bhláthanna ag fás.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Níor bhac éinne aca me i n-a dhiaidh son acht oiread is</span>
<lb n="140"/><span>dá mba ghiolla freastail mé.  Bhuaileas mo cheann fúm</span>
<lb n="141"/><span>agus do leanas iad go maol, cúthail.  Bhí an comhluadar</span>
<lb n="142"/><span>go suairc subháilceach aerach gealgháiritheach, ag cainnt is</span>
<lb n="143"/><span>ag cur tré chéile is ag sgigireacht um chúrsaí tábhachtacha</span>
<lb n="144"/><span>is bhrillebhreaille.  Níorbh fhaillíghe dhóibh gan cúlchainnt</span>
<lb n="145"/><span>is cnáid a dhéanamh ar a gcáirdibh, acht is beag spéis a</span>
<lb n="146"/><span>chuireas-sa i n-a gcomhrádh - ar thuigeas de - mar bhíos</span>
<lb n="147"/><span>ró-bhuadhartha ar fad.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>Bé toil Dé go rángamair i n-áit a raibh seó 'rósaibh</span>
<lb n="150"/><span>ag fás agus iad ar áilleacht an domhain.  Níorbh fholáir</span>
<lb n="151"/><span>le cailín áirithe, dár ngairmtí Próinséas, ceann de</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="152"/><p><span>sna rósaibh do stathadh dhi féin.  Bhí a rian uirthi, fuair</span>
<lb n="153"/><span>sí ana-phriocadh agus do scéidh an fhuil ó n-a méir.  Thos-</span>
<lb n="154"/><span>nuigh an rí-rádh 's an t-éirleach.  "Fachtar ceiridhe</span>
<lb n="155"/><span>páipéir di," do scread duine aca.  Níor túisce son</span>
<lb n="156"/><span>ráidhte aige ná thugas fé ndeara fear caol árd liath cnag-</span>
<lb n="157"/><span>aosta ar an gcuileachtain nár labhair le h-éinne go dtí</span>
<lb n="158"/><span>son.  Sháith seisean lámh leis isteach i bpóca a sheana-</span>
<lb n="159"/><span>chasóige glaise agus do tharraing amach ceiridhe páipéir</span>
<lb n="160"/><span>gan mhoill.  Thairg sé dhon chailín é go humhal béasach.</span>
<lb n="161"/><span>Níor ghabh sise a bhuidheachas leis ná níor chuir a thuille</span>
<lb n="162"/><span>suime ann.  Do cuireadh an ceiridhe ar an méir agus</span>
<lb n="163"/><span>ba gheárr go raibh sí ar a sástacht arís.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>Bhí go maith agus ní raibh go ró-olc.  Thriall an comh-</span>
<lb n="166"/><span>luadar fan an chnuic go dtí go bhfuaireadar radharc</span>
<lb n="167"/><span>breágh ar an bhfairrge.  Stadadar annson ag féachaint</span>
<lb n="168"/><span>mórthímcheall ar feadh i bhfad.  Níor bhac éinne mise ná</span>
<lb n="169"/><span>fear na casóige glaise.  "An bhfeiceann sibh rud éigin</span>
<lb n="170"/><span>ar an bhfairrge, mar a bheadh smúit?" arsa Tomás 'ac</span>
<lb n="171"/><span>Sheóin.  "Dá mbeadh gloine fad-bhreathnuigheach aguinn?"</span>
<lb n="172"/><span>Sar a raibh sé d'uain ag an lucht freastail an gléas a</span>
<lb n="173"/><span>theastuigh uaidh a sholáthar, do tharraing an fear caol</span>
<lb n="174"/><span>liath amach as a phóca gloine breagh acrach a dhéanfadh an</span>
<lb n="175"/><span>gnó go háluinn, agus thairg do Thomás é go béasach.</span>
<lb n="176"/><span>Rug seisean air, agus d'féach tríd.  "Isí an long</span>
<lb n="177"/><span>d'fhág an cuan indé é," ar seisean.  "An ghaoth a bhí</span>
<lb n="178"/><span>n-a coinnibh, is dócha."</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>D'aimsigh gach duine aca an gloine i ndiaidh a chéile,</span>
<lb n="181"/><span>acht níor bhacadar le n-a thabhairt ar n-ais d'fhear na</span>
<lb n="182"/><span>casóige glaise.  Bhí iongnadh as ollsacht ormsa a rádh</span>
<lb n="183"/><span>go bhféadfaídhe earradh chomh toirteamhail sin do sháthadh</span>
<lb n="184"/><span>isteach i bpóca beag na seana-chasóige.  Acht nóir dhein</span>
<lb n="185"/><span>éinne eile iongnadh dhe.  Níor mhó a suim san bhfear</span>
<lb n="186"/><span>liath ná ionnamsa.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Do tugadh chughainn roinnt soghlthaistí n-a dhiaidh son.</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="189"/><p><span>Dubhairt Tomás liom go cneasta - "Is fearra dhuit do</span>
<lb n="190"/><span>dhóthain ithe; gabhaimse orm ná feacaís a leithéidí seo de</span>
<lb n="191"/><span>shoghlthaistíbh ar bhórd na luinge."  D'umhluigheas dó go</span>
<lb n="192"/><span>buidheach beannachtach, acht is baoghlach nár thug sé fé</span>
<lb n="193"/><span>ndeara é, mar chrom sé ar chomhrádh le fear eile chomh</span>
<lb n="194"/><span>luath is bhí an méid sin ráidhte aige.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>Bhí fonn ar an gcuileachtain tréimhse chaitheamh n-a</span>
<lb n="197"/><span>suidhe ar an gcnoc, acht b'eagal leo an féar fliuch.  "Isé</span>
<lb n="198"/><span>an feall é," arsa duine aca, "gan brat mór fairsing</span>
<lb n="199"/><span>aguinn le leathadh ar an bhféar."  Chuir an fear liath a</span>
<lb n="200"/><span>lámh isteach n-a phóca agus do tharraing amach de phrab na</span>
<lb n="201"/><span>súl, brat breágh deallrathach go raibh slighe chun suidhte</span>
<lb n="202"/><span>do gach éinne air.  Ghlac lucht freastail uaidh é chomh</span>
<lb n="203"/><span>neamh-chásmhar soin gur dhóich le duine ortha go raibh súil</span>
<lb n="204"/><span>aca leis.  Do leathadh ar an bhfaithche é agus do shuidh</span>
<lb n="205"/><span>cách air, gan pioc dá iongnadh ar éinne!!!</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>Ní mór ná gur thuit an lug ar an lag agam le neart</span>
<lb n="208"/><span>anaithe.  Chuireas na súile tríd an bhfear liath, d'fhiniúchas</span>
<lb n="209"/><span>a phóca is an brat.  Bhí fiche troigh d'fhaid san bhrat agus</span>
<lb n="210"/><span>deich dtroighthe de leithead.  Níorbh iongnadh liom dá</span>
<lb n="211"/><span>súghfadh an talamh sinn tar éis ar thuit amach.  Caidé an</span>
<lb n="212"/><span>díoghbháil dom acht gan pioc corabhuaise ná mearathail</span>
<lb n="213"/><span>ar éinne eile dhen chomhluadar i n-a thaobh.</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Tháinig fonn orm a fhagháil amach cérbh é an fear</span>
<lb n="216"/><span>iongantach úd, acht níor mhaith liom ceist a chur ar éinne</span>
<lb n="217"/><span>i n-a thaobh.  Bhí eagla orm roim na seirbhísigh féin.  Fé</span>
<lb n="218"/><span>dheireadh thiar thall ghlacas misneach agus do chuireas</span>
<lb n="219"/><span>cainnt ar fhear óg ná raibh an oiread soin buinne fé</span>
<lb n="220"/><span>agus a bhí fé sna daoine eile.</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>"Ar mhiste a fhiafruighe dhíot," arsa mise, "cad is</span>
<lb n="223"/><span>ainm don duine uasal liath úd do sholáthruigh na h-earraí</span>
<lb n="224"/><span>go léir dhúinn?"</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>"An fear go bhfuil crot is deallramh ursaile air,</span>
<lb n="227"/><span>an eadh?" ar seisean.</span>
<lb n="228"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="229"/><p><span>"An fear céadna, is dócha," arsa mise, "Sin é</span>
<lb n="230"/><span>thall annson é, gan éinne ag cainnt leis."</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>"Ní fheadar san domhan cé hé féin," ar seisean, agus</span>
<lb n="233"/><span>d'iompuigh ar a sháil.  D'aithnigheas air nár mhian leis a</span>
<lb n="234"/><span>thuille cómhrádh dhéanamh liom.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Ag dul i dtreise a bhí taithneamh na gréine le n-a linn</span>
<lb n="237"/><span>sin.  Thosnuigh na mná uaisle ar ghearán i dtaobh an</span>
<lb n="238"/><span>bhrothail.  "Bé go bhfuil cábán éigin ar iomchar agat,"</span>
<lb n="239"/><span>arsa Próinséas le fear na casóige glaise.  Bí an</span>
<lb n="240"/><span>chéad uair ag éinne ag labhairt leis.  Shléacht seisean</span>
<lb n="241"/><span>go talamh nac mór, ar nós duine gur cuireadh ana-</span>
<lb n="242"/><span>chomaoin air, agus do tharraing as a phóca cábán idir</span>
<lb n="243"/><span>anairt is cuaillí is téadracha is eile!!!  Do cuireadh</span>
<lb n="244"/><span>an cábán n-a sheasamh os cionn an bhruit agus bhí slighe do</span>
<lb n="245"/><span>gach éinne istigh.  Acht níor baineadh geit as duine dá</span>
<lb n="246"/><span>raibh láithreach.</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>Ní miste a rádh go raibh scárd ionnam, acht níorbh fhiú</span>
<lb n="249"/><span>trumpa é seoch is an scannradh ghaibh me nuair dubhairt</span>
<lb n="250"/><span>duine des na h-aoigheadhaibh go n-oirfadh trí capaill</span>
<lb n="251"/><span>dóibh ar chúinse éigin.  "Táid na capaill i n-a phóca</span>
<lb n="252"/><span>aige, gabhaimse orm," arsa mise liom féin; agus chomh</span>
<lb n="253"/><span>maith do bhí.  Níl focal bréige ann!  Trí capaill</span>
<lb n="254"/><span>ghroidhe, agus iad gléasta i gceart, do tharraig sé</span>
<lb n="255"/><span>amach as an bpóca i n-ar fríth an brat is an cábán is na</span>
<lb n="256"/><span>háisí eile.  Mara mbeadh go bhfeaca im shúilibh cinn é ní</span>
<lb n="257"/><span>chreidfinn ó éinne é.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Leath na súile orm agus d'éirigh gach ribe gruaige</span>
<lb n="260"/><span>agam n-a chuilgsheasamh.  Bhí an fear liath go ciúin cúl-</span>
<lb n="261"/><span>mhanta, acht bhí mí-líth mhí-shaoghalta n-a cheannachaibh do</span>
<lb n="262"/><span>chuir uamhan is déistin orm.  Ní leigfadh an eagla dhom</span>
<lb n="263"/><span>fuireach i n-aice leis a thuilleadh.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>Dheineas iarracht ar éalódh ón gcomhluadar i gan fhios</span>
<lb n="266"/><span>dóibh, nídh nár dheocair dhom, dár ndóigh, agus a luigheadh</span>
<lb n="267"/><span>a bhacadar mé.  Shocruigheas ar filleadh abhaile go dtí</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="268"/><p><span>an tigh ósta chomh luath is fhéadfainn é agus cuaird eile a</span>
<lb n="269"/><span>thabhairt ar Thomás 'ac Sheóin ar maidin i mbáireach.</span>
<lb n="270"/><span>Bhíos ar inntinn roinnt cheisteanna chur ar Thomás i</span>
<lb n="271"/><span>dtaobh fir iongantaigh na casóige glaise, dá bhfaghainn</span>
<lb n="272"/><span>an chaothamhlacht agus misneach dá réir.  A chreach láidir</span>
<lb n="273"/><span>é!  Nár éirigh liom son a dhéanamh!  Is beag a thuigeas</span>
<lb n="274"/><span>cad do bhí i n-áirithe dhom.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Chuireas an cnoc díom gan bascadh, gan barrathuisle</span>
<lb n="277"/><span>agus bhaineas amach an faithche a bhí fé n-a bhun.  Ní fheaca</span>
<lb n="278"/><span>éan-chosan, ámhach, agus níor mhaith liom go bhfeicfidhe</span>
<lb n="279"/><span>ar fán gan treó ar an bhféar me.  Súilfhéachaint dar</span>
<lb n="280"/><span>thugas mórthimcheall orm cé chífinn chugham acht an fear</span>
<lb n="281"/><span>liath.  Do gheit mo chroidhe ionnam acht ní raibh dul uaidh</span>
<lb n="282"/><span>agam.  Do mhaoluigh sé a bhathas is d'umhlauigh dom ar</span>
<lb n="283"/><span>shlighe nár umhluigh éinne riamh dom go dtí sin.  B'fhuir-</span>
<lb n="284"/><span>ist aithint air gur mian leis stró a chur orm.  Do bhean-</span>
<lb n="285"/><span>nuigheas do agus d'fhanas im sheasamh os a chomhair amach</span>
<lb n="286"/><span>gan cor a chur díom, ag féachaint air go truaghmhéileach</span>
<lb n="287"/><span>ar nós luiche go mbeadh greim age cat air.</span></p>
<lb n="288"/>
<lb n="289"/><p><span>Dála an fhir léith, budh dhóich le duine air gur mó a</span>
<lb n="290"/><span>eagla romhamsa ná m'eagla roimis-sean.  Do bhuail a</span>
<lb n="291"/><span>cheann fé is do druid im ghoire go mall righin is a hata</span>
<lb n="292"/><span>n-a láim aige.  Dubhairt go h-umhal is go scáthmhar: -</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>"Maith dhom, a dhuine uasail, an dánaidheacht a</span>
<lb n="295"/><span>dheineas ort.  Aisce ata agam le h-iarraidh ort -</span>
<lb n="296"/><span>achuinge ba chóra dhom a rádh - agus tá suil agam ná</span>
<lb n="297"/><span>heiteochair me air."</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>"I n-ainm Dé," arsa mise, "cad féadfainn-se</span>
<lb n="300"/><span>dhéanamh duitse?  Is féidir leat - "</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>Do stadas agus bhraitheas luisne im cheannachaibh.</span>
<lb n="303"/><span>Níor dúbhairt seisean húm ná hám go ceann i bhfad.</span></p>
<lb n="304"/>
<lb n="305"/><p><span>Fé dheireadh do labhair fear na casóige glaise arís: -</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>"An t-aga a chaitheas it theannta," ar seisean.</span>
<lb n="308"/><span>"Thugas fé ndeara nuair do spailp an ghrian amach go</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="309"/><p><span>raibh scáil thar na beartaibh agatsa - más ceadthach dhom</span>
<lb n="310"/><span>an méid sin a rádh.  Dheineas iongnadh dhen scáth</span>
<lb n="311"/><span>gleóite a bhí fét chosaibh agus an cuma n-ar lean sé dhíot.</span>
<lb n="312"/><span>Níor fhéachais féin air i n-aon-chor.  Níl puinn measa</span>
<lb n="313"/><span>agat air, de réir dheallraimh, dá bhreaghthacht é.  Ar an</span>
<lb n="314"/><span>adhbhar son, gheibhim de mhisneach ionnam a fhiafruighe dhíot</span>
<lb n="315"/><span>ar mhiste leat an scáil úd a dhíol liom."</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>Bhí mo cheann n-a bholgán-béice um an dtaca so le</span>
<lb n="318"/><span>neart ollsachta.  Cad do bhí ar an bhfear liath?  Nó</span>
<lb n="319"/><span>an ormsa bhí sé.  Mo scáil a dhíol leis!  Ar airigh</span>
<lb n="320"/><span>éinne riamh a leithéid.  "As a mheabhair atá sé," arsa</span>
<lb n="321"/><span>mise liom féin.  Chuireas meill orm fhéin agus dubhairt</span>
<lb n="322"/><span>go scigeamhail, "A dhuine chóir, nar cheart gur leór</span>
<lb n="323"/><span>leat an scáil is dual duit.  Margadh éagsamhlach a</span>
<lb n="324"/><span>mheasairse a dhéanamh liom."</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>"Fan go bhfeicfir," ar seisean.  "Tá seó d'earraí</span>
<lb n="327"/><span>deasa im phóca agam.  B'éidir go dtaithneochadh cuid</span>
<lb n="328"/><span>aca leat.  Ba bheag agam an luach ab aoirde acht greim</span>
<lb n="329"/><span>fhagháil ar an scáil maiseamhail úd agat."</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>Tháinig an meascán mearaidhe orm arís agus do</span>
<lb n="332"/><span>ghluais colagrifín trém bhallaibh beatha, ar chuimhneamh</span>
<lb n="333"/><span>dom ar eachtra an phóca.  Ní bhfaghainn ionnam fhéin</span>
<lb n="334"/><span>leanmhaint den mhagadh.  "Acht, a dhuine uasail," arsa</span>
<lb n="335"/><span>mise go hurramach, "ní thuigim thú i n-éan chor.  Mo</span>
<lb n="336"/><span>scáil a dhíol leat, an eadh?  Cionnus fhéadfainn é?"</span></p>
<lb n="337"/>
<lb n="338"/><p><span>"Ná bíodh ceist ort," ar seisean.  "Má thugair</span>
<lb n="339"/><span>sealbh dom ar an ndeilbh uasail seo n-a luighe ar an</span>
<lb n="340"/><span>dtalamh fút, ní miste dhuit an chuid eile den ghnó</span>
<lb n="341"/><span>d'fhágaint fúmsa.  Bíodh do rogha agat de sna gréi-</span>
<lb n="342"/><span>thribh atá im phóca agam, mar mhalairt ar do scáil.  Is</span>
<lb n="343"/><span>baoghlach, amhach, ná h-oirfadh a lán dem earraíbh duit,</span>
<lb n="344"/><span>agus b'éidir nárbh fheárr leat earradh dhíobh ná sparán</span>
<lb n="345"/><span>Fortunátuis."</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>"Sparán Fortunátuis!" arsa mise go h-anathamhail.</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="348"/><p><span>Dá méid tré-na-céile a bhíos do baineadh an ceó 's an</span>
<lb n="349"/><span>mearthal díom nuair airígheas an méid sin.  Chuimh-</span>
<lb n="350"/><span>nígheas ar an mbuadh do ghaibh leis an sparán úd -</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>"Dá mhaith an áis é ag Fortunátus</span>
<lb n="353"/><span>Do chuireadh a lámh go dána ann síos,</span>
<lb n="354"/><span>Chum ór buidhe is pláta do bhronnadh ar bhábaibh</span>
<lb n="355"/><span>Is níorbh fholamh go bráth é acht lán go snadhm."</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>"Dá mb'áil let onóir an sparán a dh'fheicsint is a</span>
<lb n="358"/><span>scrúdadh," ar seisean.</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>"Teasbáin dom é," arsa mise.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>Is air ba ghiorra mhoill a lámh a sháthadh isteach san</span>
<lb n="363"/><span>tseanaphóca úd agus mála mór leathair do tharrac</span>
<lb n="364"/><span>amach.  Shín sé chugam é.  "Féach duit fhéin é," ar</span>
<lb n="365"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>Tháinig airc orm chuige.  Rugas grim air agus do</span>
<lb n="368"/><span>bhaineas deich nginí ór as.  Annson bhaineas deich</span>
<lb n="369"/><span>gcinn eile, agus deich gcinn eile i n-a dhiaidh son.  Níor</span>
<lb n="370"/><span>bheag son.  Do shíneas mo lámh chuige.</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>"Bíodh sé n-a mhargadh," arsa mise.  "Bíodh mo</span>
<lb n="373"/><span>scáil agatsa agus an sparán agamsa."</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>"Táim sásta," ar seisean.  Do chrom síos, do rug</span>
<lb n="376"/><span>greim go h-aicillidhe ar an scáth, do bhog den talamh é,</span>
<lb n="377"/><span>d'fhill is do chuir chuige n-a phóca é.  D'éirigh n-a sheasamh</span>
<lb n="378"/><span>annson agus d'umhluigh dom.  As go bráth leis, agus</span>
<lb n="379"/><span>thabharfainn an leabhar gur chuala ag leamh-gháirídhe dho</span>
<lb n="380"/><span>féin é.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>D'fhanas mar a raibh agam agus an sparán im láimh</span>
<lb n="383"/><span>agam.  Ba ghearr go dtáinig meabhrán orm, do dhein</span>
<lb n="384"/><span>bulabaisí den talamh agus do thuiteas im chnap i</span>
<lb n="385"/><span>luige ar an bhféar.</span>
<lb n="386"/></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="387"/><p><span>An Tarna Caibidil</span></p>
<lb n="388"/>
<lb n="389"/><p><span>Nuair a tháinig mo luadar chugham do phreabas im</span>
<lb n="390"/><span>sheasamh, chuireas chugham an t-ór, ropas an sparán</span>
<lb n="391"/><span>isteach i mbrollach mo léine, agus seo chun siubhail mé</span>
<lb n="392"/><span>ón mball malluighthe sin chomh mear is bhí sé im chosaibh.</span>
<lb n="393"/><span>D'éaluígheas amach ón ngáirdín i gan fhios don tsaoghal,</span>
<lb n="394"/><span>shroicheas an bóthar agus thugas aghaidh ar an mbaile.  Ní</span>
<lb n="395"/><span>gádh dhom a rádh go rabhas ag cur 's ag cúiteamh liom</span>
<lb n="396"/><span>féin ar eachtra an lae.  Ag déanamh ar gheata an bhaile</span>
<lb n="397"/><span>dhom, san mhachtnamh son, do chuala guth taobh thiar díom.</span>
<lb n="398"/><span>"A dhuine chroidhe! a dhuine chroidhe! féach mar do</span>
<lb n="399"/><span>chaillis do scáil!"  Seanabhean do bhí ann do mheas</span>
<lb n="400"/><span>eolas mo leasa a thabhairt dom.  "Gura maith agat, a</span>
<lb n="401"/><span>bhean mhacánta," arsa mise léi agus tugas píosa óir</span>
<lb n="402"/><span>di.  Bhuaileas isteach fé scáth na gcrann ar eagla go</span>
<lb n="403"/><span>bhfeicfadh éinne eile mo scáil a bheith ar iarraidh.  Ar</span>
<lb n="404"/><span>shroisint an gheata dhom d'fhiafruigh an saighdiúir a bhí i</span>
<lb n="405"/><span>bhfeidhil na h-áite dhíom cad do bhain dem scáil nó cár</span>
<lb n="406"/><span>fhágas í.  Ní dubhart focal acht leanas romham go</span>
<lb n="407"/><span>scáthmhar náireach.  Níorbh fhada gur airigheas beirt bhan</span>
<lb n="408"/><span>ag rádh, "Go bhfóiridh Dia orainn!  Níl éan-scáil ag</span>
<lb n="409"/><span>an bhfear bocht!"</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>Bhíos cráidhte ciaptha mo dhóthain fé an am so, ní nárbh</span>
<lb n="412"/><span>iongnadh.  Dheineas mo dhícheall chun siubhail fé scáth an</span>
<lb n="413"/><span>fhala acht níorbh fada dhom mar sin go dtí gurbh éigin</span>
<lb n="414"/><span>dom gabháil treasna sráide leithne.  Bé toil Dé go</span>
<lb n="415"/><span>raibh scata 'gharsúnaibh droch-mhúinte ag dul abhaile ó</span>
<lb n="416"/><span>scoil le n-a linn sin.  Thug duine aca fé ndeara -</span>
<lb n="417"/><span>grabaire beag gliobach ab eadh é - me bheit i n-éaghmuis</span>
<lb n="418"/><span>mo scáile.  Níorbh é a dhearmhad gan an scéal a chur i</span>
<lb n="419"/><span>n-umhail do sna dailthínibh eile.  Chuireadar liúgh fiadaigh</span>
<lb n="420"/><span>asta agus dhírigheadar láithreach ar me chrústadh le</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="421"/><p><span>lathaigh is le clocaibh.  "Is olc an mhaise do dhuine</span>
<lb n="422"/><span>uasal," adubhradar, "a scáil fhágaint san mbaile nuair</span>
<lb n="423"/><span>a théidheann ag spaisteoracht fén ngréin."</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>Ní raibh de sheift agam chun dul uatha acht mám óir</span>
<lb n="426"/><span>do chaitheamh chúcha agus preabadh isteach i gcóiste do</span>
<lb n="427"/><span>thárlaigh i n-aice liom.</span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>An túisce bhíos im aonar san chóiste, chromas ar</span>
<lb n="430"/><span>ghol go fuidheach.  Ba léir dom um an dtaca so, pé</span>
<lb n="431"/><span>buadh a bhí ag an ór, gur mó ab fhiú scáil duine ná a raibh</span>
<lb n="432"/><span>d'ór is d'olmhaitheas san tsaoghal.  Acht níorbh éan</span>
<lb n="433"/><span>chabhair dom bheith ag machtnamh mar sin feasta.  Bhí an</span>
<lb n="434"/><span>anachain déanta, agus bhí sé fánach agam bheith ag cur</span>
<lb n="435"/><span>glais ar an ndorus tar éis na foghlach.  Bhíos tar</span>
<lb n="436"/><span>éis mo scáil a mhalartughadh ar ór agus níorbh fhios cad</span>
<lb n="437"/><span>a thiocfadh as dom.</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>Do staid an cóiste os comhair dorais an tighe ósta i</span>
<lb n="440"/><span>n-a raibh curtha fúm agam cheana.  Tháinig racht uabhair</span>
<lb n="441"/><span>orm.  Ba lag liom bualadh isteach i n-árus chomh bocht</span>
<lb n="442"/><span>chomh suarach son.  D'órduigheas dóibh mo ghréithre a</span>
<lb n="443"/><span>bhreith chugham, chaitheas roinnt óir chúcha go tarcuisneach</span>
<lb n="444"/><span>agus dubhart leis an dtiománaidhe me thabhairt chun an</span>
<lb n="445"/><span>tighe ósta ba ghalánta san mbaile.  Do deineadh rud</span>
<lb n="446"/><span>orm.  Bhí aghaidh an tighe ósta dé thuaidh agus níor</span>
<lb n="447"/><span>bhaoghal dom an ghrian.  Thúirlingeas den gcóiste agus</span>
<lb n="448"/><span>d'íocas an tiománaidhe.  D'iarras ar an ngiolla me</span>
<lb n="449"/><span>threorughadh chun an tseomra ab fheárr a bhí aca.  Chomh</span>
<lb n="450"/><span>luath is a bhíos im aonar chuireas glas ar an ndorus.</span></p>
<lb n="451"/>
<lb n="452"/><p><span>Cad a dheineas annson, an dóich leat?  Mo náire!</span>
<lb n="453"/><span>Ní maith liom a innsint duit.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>Tharraingeas chugham an sparán mí-ádhbharach úd.  Ghaibh</span>
<lb n="456"/><span>sadhas fiadhantais is friuchadh fola me.  Do chromas ar</span>
<lb n="457"/><span>an ór do spiúnadh.  Bhaineas as an sparán go dtí</span>
<lb n="458"/><span>go raibh an t-úrlás tuilthe d'ór.  Do bhaineas lán mo</span>
<lb n="459"/><span>dhá shúl as, do gabhas de chosaibh ann, do dheineas cosair-</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="460"/><p><span>asair de, bhíos ag ionnfhairt ann go dtí go rabhas i</span>
<lb n="461"/><span>bhfanntais nach mór le neart tuirse is trioblóide.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>Chuireas an oidhche tharm ar an gcuma soin.  Thuit mo</span>
<lb n="464"/><span>chodladh orm fé dheire agus mé sínte ar mo thárr i</span>
<lb n="465"/><span>n-airde imeasc an óir.</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>Ar dhúiseacht dom ar maidin, bhíos tuirseach traochta</span>
<lb n="468"/><span>tráighte mo dhóthain agus ocras buile orm.  Ghaibh</span>
<lb n="469"/><span>gráin is déistim me chun an óir úd do thaitn liom chomh</span>
<lb n="470"/><span>mór son tamall ó shoin.  Cá gcuirfinn é?  B'in í an</span>
<lb n="471"/><span>fhadhb, mar ní leigfadh an eagla dhom é fhágaint mar a</span>
<lb n="472"/><span>raibh sé.  Dá bhfaghainn Éire air ní fhéadfainn á dhingeadh</span>
<lb n="473"/><span>isteach san sparán arís.  Ní raibh de chúinse agam acht</span>
<lb n="474"/><span>é d'árdughadh isteach i gcófra mór a bhí san tseomra.</span>
<lb n="475"/><span>Níorbh éan-dóichín é sin mar obair, agus geallaim-se</span>
<lb n="476"/><span>dhuit go rabhas i ndeire an anama le h-éan-chorp tuirse</span>
<lb n="477"/><span>is luige sar ar scuireas de.  Fé dheireadh bhí an t-ór</span>
<lb n="478"/><span>go léir istigh agam acht amháin lathairt bheag de.  Do</span>
<lb n="479"/><span>bhaineas síneadh asam fhéin agus d'fhanas ar an leabaidh</span>
<lb n="480"/><span>im chonablach gan preab gan cor go raibh muinntear an</span>
<lb n="481"/><span>tighe n-a suidhe.  Nuair a bhí roinnt bídh caithte agam</span>
<lb n="482"/><span>do chuireas fios ar fhear an tighe.</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>Isé ba chúram dom na gnáth-shaoghal fir saidhbhir do</span>
<lb n="485"/><span>chur fé réir dom féin feasta.  Mhol fear an tighe dhom</span>
<lb n="486"/><span>buachaill dárbh ainm Bendel mar ghiolla aimsire.</span>
<lb n="487"/><span>Thaitn crot an fhir sin liom, agus do réidhtigheas leis</span>
<lb n="488"/><span>gan mhoíll.  A bhuidheachas le Dia do sheol im threó é.</span>
<lb n="489"/><span>Mara mbeadh a dhísle chlaoidh sé liom is a fheabhus fhofhain</span>
<lb n="490"/><span>sé dhom, ní móide gur fada suas mé.</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>Bhí ana-bhruid arm ar feadh an lae.  Do cuireadh a</span>
<lb n="493"/><span>lán seirbhiseach chugham ar lorg beart agus do réidh-</span>
<lb n="494"/><span>tigheas le cuid aca.  Cheannuigheas uathbhás de sheódaibh</span>
<lb n="495"/><span>is de ghiúirléidibh d'fhonn is an carn óir a bhí i dtaisce</span>
<lb n="496"/><span>agam do luigheadughadh.  Acht dá dhéine bhaineas de níor</span>
<lb n="497"/><span>léir dom gur lughade é an tómhach is an spiúnadh go léir.</span>
<lb n="498"/></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="499"/><p><span>Do chuireas an lá tharm ar an gcuma soin, acht dá</span>
<lb n="500"/><span>mhéid cúram an bhí orm, do ghoill mo chás orm go cruaidh</span>
<lb n="501"/><span>is go daingean.  Ní raibh de mhisneach ionnam táirseach</span>
<lb n="502"/><span>an tighe do chur díom, ar eagla go bhfeicfidhe an rud a</span>
<lb n="503"/><span>bhí bunoscionn orm.  Do chuimhnigheas ar an rúscadh</span>
<lb n="504"/><span>do thug dailthíní na sráide dhom indé; acht dubhart liom</span>
<lb n="505"/><span>fhéin: "Is cuma son.  Buailfad amach arís féachaint</span>
<lb n="506"/><span>an feárr eireoghaidh liom an turus so.  Ní foláir é</span>
<lb n="507"/><span>dhéanamh."  Nuair a bhí an ghealach 'na suidhe, do chuireas</span>
<lb n="508"/><span>clóca mór umam féin, agus d'éaluigheas amach ó'n dtigh</span>
<lb n="509"/><span>is mé ar baillichrith.  Ní dheaghas amach ó scáth na dtighthe</span>
<lb n="510"/><span>go dtí gur shroicheas an ceann eile de'n bhaile.  Annson</span>
<lb n="511"/><span>do chuadhas amach i gceartlár na sráide - .</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>Ochón! Ní bhfaghainn ionnam fhéin mo chúrsa d'áireamh</span>
<lb n="514"/><span>duit.  Bhíos im chúis mhagaidh ag an bpobul.  Bhí truagh</span>
<lb n="515"/><span>ag cuid de sna mhnáibh chugham, acht ba dhealg i mbeó dhom</span>
<lb n="516"/><span>an truagh son.  Ghaibh cailín deas gleóite thar brághaid</span>
<lb n="517"/><span>is a athair 'na teannta.  Súilfhéachaint dá dtug sí, luigh</span>
<lb n="518"/><span>a súil orm.  Thug sí fé ndeara ná raibh éan-scáil agam.</span>
<lb n="519"/><span>Tháinig sceón na súilibh; do bhuail a ceann fúithi.  Bé</span>
<lb n="520"/><span>b'fhada léi go mbeadh sí as mo radharc de réir dheallraimh.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>Níor bheag son.  Do shileas na deóra go fuidheach.</span>
<lb n="523"/><span>Do chuadhas ar scáth na gcrann is mo chroidhe go lag ar</span>
<lb n="524"/><span>lár.  Thugas aghaidh ar an mbaile go duairc dólásach.</span></p>
<lb n="525"/>
<lb n="526"/><p><span>Dá mhéid mo thuirse níor thuir néal orm ar feadh na</span>
<lb n="527"/><span>hoidhche.  Chuireas romham an fear liath do lorg féachaint</span>
<lb n="528"/><span>an mbeadh éan-fhagháil agam ar mo scáil arís.  Cheapas</span>
<lb n="529"/><span>go mb'fhéidir go mbeadh an fear úd chomh bréan dá chion</span>
<lb n="530"/><span>den mhargadh is a bhíos-sa dem chion de, um an dtaca so.</span>
<lb n="531"/><span>Ar eirghe an lae ar maidin lár na mháireach do chuireas</span>
<lb n="532"/><span>fios ar Bhendel.  Fear ciallmhar tuigsionach a bhí ann</span>
<lb n="533"/><span>agus mheasas go ndéanfadh sé mo ghnó go maith.  Thugas</span>
<lb n="534"/><span>comharthaí sóirt an Fhir Léith do, agus dubhart leis eolas</span>
<lb n="535"/><span>a chur ar a threó bhuíll chomh luath is dob' éidir leis.  Go</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="536"/><p><span>raibh seoid ar sheilbh ag an bhFear Liath do theastuigh uaim</span>
<lb n="537"/><span>go géar.  D'innseas do chár bhuail an Fear Liath umam</span>
<lb n="538"/><span>agus na daoine bhí láithreach le n-a linn sin.  Níor dhear-</span>
<lb n="539"/><span>mhadas gan an cábán is an brat is na capaill do luadh.</span>
<lb n="540"/><span>Dubhart go raibh baint age sna hearraíbh úd le fear na</span>
<lb n="541"/><span>casóige glaise.  Shíneas lán mo dhá dhorn d'ór chun</span>
<lb n="542"/><span>Bendel.  "Seo dhuit áis chun na h-oibre," arsa mise.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>"Ní miste dhuit tarrac as má's gádh é.  Pé dídh a dhéan-</span>
<lb n="545"/><span>fair, ná cloisim uait gur theip ort."</span></p>
<lb n="546"/>
<lb n="547"/><p><span>D'imthigh Bendel.  Bhí an oidhche ann nuair a tháinig</span>
<lb n="548"/><span>sé thar n-ais agus a mhéar n-a bhéal aige.  Dubhairt sé</span>
<lb n="549"/><span>nár chuimhin le h-éinne dá raibh láithreach i ngáirdín</span>
<lb n="550"/><span>Thomáis 'ac Sheóin lá na tubaiste go bhfeacadar an Fear</span>
<lb n="551"/><span>Liath riamh.  Bhí an cábán 's an brat san gháirdín fós acht</span>
<lb n="552"/><span>ní raibh a fhios ag éinne cár fríth iad.  Bhíodh na seir-</span>
<lb n="553"/><span>bhísigh ag maoidheamh as maoin agus ollmhaitheas a máighis-</span>
<lb n="554"/><span>tir.  Ba chuma leo cionnus a fuair sé é.  Thug Tomás</span>
<lb n="555"/><span>na trí capaill d'fhearaibh óga a bhí san chuileachtain an lá</span>
<lb n="556"/><span>úd agus bhíodar súd go buidheach beannachtach de dhá</span>
<lb n="557"/><span>gcionn.</span></p>
<lb n="558"/>
<lb n="559"/><p><span>Sin a raibh de scéala age Bendel.  Ar shon go raibh</span>
<lb n="560"/><span>theipthe air, níor mhór dom é mholadh, mar gheall ar an</span>
<lb n="561"/><span>ndúthracht do chuir sé san obair.</span></p>
<lb n="562"/>
<lb n="563"/><p><span>"Ba dhóbair dom dearmhad a dhéanamh air," ar seisean</span>
<lb n="564"/><span>fé dheireadh.  "Ag imtheacht dom ar an dturus so ar</span>
<lb n="565"/><span>maidin, do theangmhuigh fear liom ague doras an tighe</span>
<lb n="566"/><span>adubhairt liom an méid seo: "Abair let mháighistir go</span>
<lb n="567"/><span>bhfuilim ar thí imtheacht thar lear.  Ní bhfaghaidh sé me</span>
<lb n="568"/><span>féin ná mo thuairisc annso; acht bhíodh a fhios aige go</span>
<lb n="569"/><span>dtabharfad cuaird air fé cheann bliadhna.  Beidh rud</span>
<lb n="570"/><span>éigin agam le rádh leis nuair a ghlaodhfad chuige a</span>
<lb n="571"/><span>thaitnfidh leis go seóidh."  "Cad is ainm duit, a dhuine</span>
<lb n="572"/><span>uasail?" arsa mise. "Ná bac le m'ainm," ar seisean.</span>
<lb n="573"/><span>"Aithneochaidh do mháighistir cé bhí ann.""</span>
<lb n="574"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="575"/><p><span>"Caidé an sadhas é?" arsa mise le Bendel.  Thug</span>
<lb n="576"/><span>sé tuairisc dom ar fhear na casóige glaise n-a steili-</span>
<lb n="577"/><span>bheathaigh.  Do phreabas im sheasamh.  "Caidé mar mhí-</span>
<lb n="578"/><span>ádh!" arsa mise.  "É féin a bhí ann."</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>D'imthigh an meascán mearaidhe de Bhendel de phreib.</span>
<lb n="581"/><span>"É féin a bhí ann gan amhras," ar seisean.  "Cad a bhí</span>
<lb n="582"/><span>orm?  Cad do bhain radharc mo shúl díom?  Nach mé</span>
<lb n="583"/><span>an t-amadán!  Maith dom é, a mháighistir.  Níor</span>
<lb n="584"/><span>aithnigheas é i n-éan-chor."  Ba léir dom go raibh sé i</span>
<lb n="585"/><span>ndáiríribh, agus go raibh ana-bhuadhairt air toisc an</span>
<lb n="586"/><span>bhotúin a bhí déanta aige.  Chuireas ag triall ar phort</span>
<lb n="587"/><span>an chuain é, acht bhí a thurus i n-aistear aige.  Bhí an</span>
<lb n="588"/><span>Fear Liath imthighthe gan bith a thuairisce.  Ba dhóich le</span>
<lb n="589"/><span>duine air gur shúigh an talamh é.</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>An Tríomhadh Caibidil</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>Chár chabhair do dhuine sciatháin agus ceangal na dtrí</span>
<lb n="594"/><span>gcaol go daingean ar a bhallaibh beatha?  Do ghaibh an</span>
<lb n="595"/><span>t-éadóchas go millteach me.  Dáltha Fafner .i. an</span>
<lb n="596"/><span>t-athach mór d'fhan na shíor-luighe i bhfeidhil a chuid mhaoine,</span>
<lb n="597"/><span>bhíos im chime bhocht gan sógh gan suairceas, gan chaidreamh</span>
<lb n="598"/><span>ar éinne, i n-aindeoin a raibh d'ór agam.  Chuireas mo</span>
<lb n="599"/><span>mhallacht air mar ór, mar bhí scartha agam leis an saoghal</span>
<lb n="600"/><span>dá bharr.</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>Ní baoghal gur scéidheas mo rún le héinne.  Bhí eagla</span>
<lb n="603"/><span>orm roimh na seirbhísigh agus éad dá réir; mar bhí scáil</span>
<lb n="604"/><span>ag gach duine aca agus níor mhiste dhóibh dul ag spais-</span>
<lb n="605"/><span>teóracht lá breágh gréine gan spleádhchas d'éinne.  Bhí</span>
<lb n="606"/><span>ormsa fanamhaint istigh im sheomra de ló agus d'oidhche</span>
<lb n="607"/><span>is an lionndubh im mhilleadh go tréan.</span>
<lb n="608"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="609"/><p><span>Bhí duine eile dá shnuighe amach os comhair mo shúl</span>
<lb n="610"/><span>.i. Bendel boacht díleas.  Ní raibh dá bhaint den tsao-</span>
<lb n="611"/><span>ghal acht a mheas go raibh "feall ar ionntaoibh" déanta</span>
<lb n="612"/><span>aige ar a mháighistir mhuinnteardha trás nár aithin sé an</span>
<lb n="613"/><span>té gur cuireadh dá lorg é.  Ní foláir nó ba léir do go</span>
<lb n="614"/><span>raibh dlúth-bhaint ag an bhFear Liath leis an ngalar</span>
<lb n="615"/><span>dóghach a bhí orm.  Níor thógas ar Bhendel é, ámhach, mar</span>
<lb n="616"/><span>thuigeas gur fuirist don bhFear Liath meascán mear-</span>
<lb n="617"/><span>athail a bhualadh ar éinne.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>Lá de sna laethantaibh chuireas Bendel ag triall ar</span>
<lb n="620"/><span>an bhfear ba mhó cáil chun pictiúirí tharrac san chathair,</span>
<lb n="621"/><span>agus fáinne breágh luachmhar aige le bronnadh air.  Thugas</span>
<lb n="622"/><span>cuireadh dho chuaird a thabhairt orm.  Tháinig an t-ealadhn-</span>
<lb n="623"/><span>tóir.  Chuireas an lucht freastail chun siubhail, do</span>
<lb n="624"/><span>dhúnas an doras agus chuireas glas air.  Do shuidheas</span>
<lb n="625"/><span>os a chomhair amach agus chromas ar a cheárd do mholadh.</span>
<lb n="626"/><span>Fé dheireadh tharraingeas anuas an scéal a bhí ag</span>
<lb n="627"/><span>brughadh ar mo chroidhe.</span></p>
<lb n="628"/>
<lb n="629"/><p><span>"A leithéid seo," arsa mise.  "Duine go mbeadh</span>
<lb n="630"/><span>sé de mhí-ádh air a scáil do chailleamhaint, an bhféadfá</span>
<lb n="631"/><span>scail bhréige a cheapadh dho?"</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>"An scáth a ghabhann leis an nduine féin, a mheasair-se</span>
<lb n="634"/><span>a rádh?"</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>"An scáth úd, thar a bhfeacaís riamh."</span></p>
<lb n="637"/>
<lb n="638"/><p><span>"Ní fheadar," ar seisean, "caidé an tuaiplis nó</span>
<lb n="639"/><span>an fhaillighe a bhéarfadh i n-éaghmuis a scáile é."</span></p>
<lb n="640"/>
<lb n="641"/><p><span>"Is cuma san riabhach cionnus a thuit sé amach," arsa</span>
<lb n="642"/><span>mise, "acht is amhlaidh a bhí sé," arsa mise, ag spalpadh</span>
<lb n="643"/><span>an éithigh gan náire, "turas dar thug sé ar an Rúis</span>
<lb n="644"/><span>anuirid, bhí an geimhreadh ana-fhuar.  Lá áirithe bhí sé ag</span>
<lb n="645"/><span>cur seaca chomh tréan son gur cheangail a scáil den</span>
<lb n="646"/><span>talamh agus níorbh fhéidir í bhogadh dhe."</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>"Chonách soin air nár thug air cheart dá scáth," ar</span>
<lb n="649"/><span>seisean. "Dá gceapfainn-se scáth bréige dho, chaillfadh</span></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="650"/><p><span>sé arís é act cor do chur as, go mór mór más duine de</span>
<lb n="651"/><span>réir do thuairisce é.  Fear ciotach fuar faillightheach</span>
<lb n="652"/><span>nár chimeád greim ar an scáth a bhí aige.  An té atá i</span>
<lb n="653"/><span>n-éaghmuis a scáile, isé a leas gan dul amach fé an</span>
<lb n="654"/><span>ngréin.  Sin a bhfuil de leigheas agamsa ar a ghalar."</span></p>
<lb n="655"/>
<lb n="656"/><p><span>D'éirigh sé n-a seasamh agus d'fhág slán agam.  Ag</span>
<lb n="657"/><span>imtheacht dó do chuir sé na súile tríom chomh géar son</span>
<lb n="658"/><span>nár mhór dom cúbadh roimis.  Bhuaileas mo cheann</span>
<lb n="659"/><span>fúm síos idir mo dhá chrobh.</span></p>
<lb n="660"/>
<lb n="661"/><p><span>D'fhanas im spreill sa chathaoir gan preab gan cor go</span>
<lb n="662"/><span>dtí gur bhuail Bendel isteach chugam.  Do dhruid sé</span>
<lb n="663"/><span>siar go ciúin béasach nuair thug sé fé ndeara a bhrón-</span>
<lb n="664"/><span>aighe bhíos.  D'fhéachas suas air.  Ní bhfuaireas ionnam</span>
<lb n="665"/><span>fhéin chráidhteacht a bhrughadh fúm a thuilleadh.  Níorbh</span>
<lb n="666"/><span>fholáir liom fios fáth mo scéil a nochtadh dho.</span></p>
<lb n="667"/>
<lb n="668"/><p><span>"A Bhendel mhacánta," arsa mise. "Is léir duit</span>
<lb n="669"/><span>buaidhirt mhí-chuibheasach a bheith orm.  Tá fhios agam go</span>
<lb n="670"/><span>maith gur thuigis dom bhrón acht bhí breis urrama agat</span>
<lb n="671"/><span>dom.  Níor cheileas riamh ort a shaidhbhre táim.  Ní</span>
<lb n="672"/><span>cheilfadh ort a mhí-ádhmharaighe táim.  Bí it anamchara</span>
<lb n="673"/><span>feasta agam, a Bhendel chroidhe.  Ná tréig me!  Tá</span>
<lb n="674"/><span>mo dhóthain airgid agam, bím go bog fé, agus is dócha go</span>
<lb n="675"/><span>measair-se go bhfuil gach éin-nídh ar mo thoil féin agam.</span>
<lb n="676"/><span>Is follus duit ámhach go bhfanaim amach ón saoghal go</span>
<lb n="677"/><span>haonránach, gan caidreamh ar éinne.  B'fhéidir gur</span>
<lb n="678"/><span>dóich leat nár lugha liom an súdh ná é.  Acht, a Bhendel</span>
<lb n="679"/><span>chroidhe, fan go gcloisfir an rún uathbhásach atá im chrádh</span>
<lb n="680"/><span>'s im chéasadh, agus beidh a mhalairt de thuairim agat.</span>
<lb n="681"/><span>Béidh druim do láimhe agat liom, is dócha, nuair a bheidh</span>
<lb n="682"/><span>mo rún ar eolas agat.  Táim saidhbhir, táim fial</span>
<lb n="683"/><span>flaitheamhlach, acht níl éan-scáil agam."</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>"A thiarcais! ná fuil éan-scáil agat!" arsa an</span>
<lb n="686"/><span>buachaill bocht díleas agus sceón ann, agus é ag sileadh</span>
<lb n="687"/><span>na ndeór.  "Fóiríor géar!  É bheith de phláinéid orm</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="688"/><p><span>bheith ar aimsir age máighistir gan scáil."  Níor labhair</span>
<lb n="689"/><span>a thuilleadh go ceann tamaill.  Do bhuaileas mo cheann</span>
<lb n="690"/><span>fúm arís.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>"A Bhendel," arsa mise fé dheireadh agus creathán</span>
<lb n="693"/><span>im ghlór, "do leigeas mo rún leat.  Tá cae agat chun</span>
<lb n="694"/><span>fealladh orm - imthigh leat - scéidh mo rún leis an</span>
<lb n="695"/><span>saoghal!"</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>Ba léir go raibh sé ag troid leis féin, i gcruadhchás idir</span>
<lb n="698"/><span>dhá chomhairle.  Fé dheireadh do rug sé ar láimh orm,</span>
<lb n="699"/><span>do phóg í is na deora anuas leis n-a dtuile.</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>"A mháighistir mo chroidhe," ar seisean, "is cuma</span>
<lb n="702"/><span>cad déarfadh an saoghal, ní thréigfad thú toisc easba</span>
<lb n="703"/><span>scáile bheith ort.  Déanfad an ceart, pé nídh thiocfaidh</span>
<lb n="704"/><span>as dom.  Claoidhfad leat agus is féidir leat dul</span>
<lb n="705"/><span>amach i n-éan-bhall fém sgáth-sa, gan bheann ar éinne.</span>
<lb n="706"/><span>Déanfad mo dhícheall chun conganta thabhairt duit.</span>
<lb n="707"/><span>Nuair a raghaigh sé dhíom, déanfad comh-chaoineadh leat."</span></p>
<lb n="708"/>
<lb n="709"/><p><span>Rugas barróg ar an mbuachaill bocht agus iongnadh</span>
<lb n="710"/><span>an domhain orm i dtaobh a ionnraicis.  Bhíos suidhte dhe</span>
<lb n="711"/><span>nach mar mhaithe leis féin a bhí sé.</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>As son amach bhí atharrach saoghail agam.  Ní raibh</span>
<lb n="714"/><span>éin-treó acht a chlisteacht do cheil Bendel mo mháchail ar</span>
<lb n="715"/><span>chách.  Bhíodh sé romham is im theannta is gach éan-bhall</span>
<lb n="716"/><span>n-a scairt san bheárnain, n-a scéith chosanta dhom ar</span>
<lb n="717"/><span>gach conntabhairt.  Dá mba bhaoghlach dom, bheadh sé</span>
<lb n="718"/><span>chugham i n-anaithe an tsaothair chun a scáth fein a thabhairt</span>
<lb n="719"/><span>dom, mar b'aoirde is ba théagartha é ná mé.  Dá</span>
<lb n="720"/><span>réir sin, ní raibh a bhac orm gabháil imeasc daoine eile</span>
<lb n="721"/><span>arís agus an saoghal a chaitheamh mar chách.  B'éigean</span>
<lb n="722"/><span>dom a leigint orm bheith pas greannmhar ar shlightibh acht</span>
<lb n="723"/><span>níor thóg éinne orm é, mar cheapadar gur mhaith an</span>
<lb n="724"/><span>mhaise d'fhear saidhbhir é.  Bhíodar dall ar fhírinne an</span>
<lb n="725"/><span>scéil agus ar an adhbhar son bhí an-urraim aca dhom agus</span>
<lb n="726"/><span>áirdmheas orm.</span>
<lb n="727"/></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="728"/><p><span>Ghlacas foidhne agus d'fhanas go ciúin le teacht an</span>
<lb n="729"/><span>Fhir Léith nuair a bheadh an bhliadhain istigh.</span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>Ní dom nárbh eól gur dána an mhaise agam cur fúm</span>
<lb n="732"/><span>i mball i n-a raibh tugtha fe ndeara cheana age roinnt</span>
<lb n="733"/><span>daoine mé bheith ar easba scáile.  Rud eile dhe, do</span>
<lb n="734"/><span>chuimhnígheas ar an gcuma i n-ar chéad-chuireas aithne ar</span>
<lb n="735"/><span>Thomás 'ac Sheóin, rud nár thaitn liom go ró-mhaith.  Ar</span>
<lb n="736"/><span>a shon soin is uile, shocruitheas ar fuireach san mbaile</span>
<lb n="737"/><span>úd ar feadh tamaill eile féachaint cionnus éireochadh</span>
<lb n="738"/><span>liom; agus annson aghaidh do thabhairt ar bhall eile</span>
<lb n="739"/><span>gan eagla.  Mo mheas orm féin do chimeád ann</span>
<lb n="740"/><span>me; ní hannamh an scéal amhlaidh age daoinibh.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>Mar seo a bhí sé.  Do theangmhuigh Próinséas .i. an</span>
<lb n="743"/><span>cailín deas úd dár thagras cheana, go minic liom.  Níor</span>
<lb n="744"/><span>chuimhin léi go bhfeaca sí me i ngáirdín Thomáis an lá</span>
<lb n="745"/><span>tubaisteach úd.  Chuir sí ana-shuim onnam an cor so;</span>
<lb n="746"/><span>mar bhí ainm na céille is an ghliocais bhéil amuich orm</span>
<lb n="747"/><span>fé an am so.  D'éisteadh gach éinne go fonnmhar le n-a</span>
<lb n="748"/><span>mbeadh le rádh agam.  Bhí áird is toradh ar mo chainnt,</span>
<lb n="749"/><span>rud ná raibh le fágháil agam an fhaid a bhíos beó bocht.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>An spéis fé leith do chuir Próinséas ionnam ní miste</span>
<lb n="752"/><span>a rádh gur chuir sé tré na chéile me; agus dár ndóich</span>
<lb n="753"/><span>sin a raibh uaithi.  Do dhírigheas ar shúgradh léi ar mo</span>
<lb n="754"/><span>dhícheall.  Do chuireas romham í mhealladh chun tuitim i</span>
<lb n="755"/><span>ngrádh liom.  Corp leimhe is díth céille a bhí ann, acht</span>
<lb n="756"/><span>dá mhéid míorán im cheann, níor bhaoghal dom chroidhe.</span></p>
<lb n="757"/>
<lb n="758"/><p><span>Cad is gádh dhom é d'aithris duit? Nach minic a bhí</span>
<lb n="759"/><span>an scéal céadna agatsa.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>Pé nÉirinn é, dá mhinicighe thuit an seana-scéal úd</span>
<lb n="762"/><span>amach, bhí críoch neamhchoitchiannta aige an turus so,</span>
<lb n="763"/><span>rud ná raibh éan-choinne ag éinne leis.</span></p>
<lb n="764"/>
<lb n="765"/><p><span>Oidhche áirithe, bhí comhluadar im gháirdín agam, mar</span>
<lb n="766"/><span>ba ghnáth liom.  Bhí Próinséas ortha agus bhíos ag</span>
<lb n="767"/><span>siubhal n-a teannta tamall ón gcuid eile dhen chuil-</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="768"/><p><span>eachtain.  Bhíos ag stealladh plámáis di agus greim</span>
<lb n="769"/><span>agam ar láimh uirthi.  Ní dubhairt sí focal acht thug</span>
<lb n="770"/><span>fáscadh n ó dhó dom láimh-se.  Bé leonugadh Dé gur</span>
<lb n="771"/><span>spailp an ghealach amach de phreib ón dtaobh thiar de</span>
<lb n="772"/><span>néal.  Chonnaic Próinséas a scáil féin os ar gcomh-</span>
<lb n="773"/><span>air amach.  Sin a bhfeaca.  Do baineadh geit aisti,</span>
<lb n="774"/><span>d'fhéach sé orm agus scannradh uirthi, agus annson</span>
<lb n="775"/><span>d'fhéach ar an dtalamh arís ar lorg mo scáile.  B'fhuirist</span>
<lb n="776"/><span>aithint uirthi cad a bhí ag déanamh buadhartha dhi.  Ba</span>
<lb n="777"/><span>dhóbair go raghainn i gcraobhachaibh nuair do thuit sé na</span>
<lb n="778"/><span>cnapán luige.  As go brách liom ar mo léim-lúth.</span>
<lb n="779"/><span>Stad ná comhnuidhe níor dheineas go raibh geata an</span>
<lb n="780"/><span>tighe curtha dhíom agam.  Phreabas i n-áirde ar an</span>
<lb n="781"/><span>gcéad charáisde do bhuail umam agus chuadhas fé dhéin</span>
<lb n="782"/><span>na cathrach.  Casadh Bendel orm annson agus d'innseas</span>
<lb n="783"/><span>an scéal do tríd síos.  Níor bheag nod do.  Do chuir-</span>
<lb n="784"/><span>eadh fios ar chapallaibh agus d'fhágas an baile comh</span>
<lb n="785"/><span>i nÉirinn is dob fhéidir é.  Níor thugas de sheir-</span>
<lb n="786"/><span>bhísigh liom acht aon lúbaire amháin dárbh ainm Rascal,</span>
<lb n="787"/><span>fear glic a bhí aineólach fós ar a raibh tuitithe amach.</span>
<lb n="788"/><span>Chuireas a deich is cheithre fichid de mhíltibh slighe dhíom</span>
<lb n="789"/><span>an oidhche úd.  D'fhágas fé Bhendel m'fhiacha dhíol, mo</span>
<lb n="790"/><span>lucht aimsire a chur chun siubhail agus a raibh de dhíth orm</span>
<lb n="791"/><span>a sholáthar dom.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Nuair a tháinig sé chugham an lá n-a dhiaidh son, do</span>
<lb n="794"/><span>thugas móid is mionna dho go mbeinn ar mo sheachaint</span>
<lb n="795"/><span>feasta, mar go raibh ciall cheannuigh agam.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>An Ceathramhadh Caibidil</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>Leanamair romhainn gan sos gan suaimhneas go dtí</span>
<lb n="800"/><span>go rabhamair i bhfad ón mbaile mí-ádhbharach úd.  Fé</span>
<lb n="801"/><span>dheireadh thiar thall chuireas fúm i mbaile beag iargcúlach</span>
<lb n="802"/><span>áirithe.</span>
<lb n="803"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="804"/><p><span>Dá mbeinn im fhile b'éidir go rithfadh liom cur síos</span>
<lb n="805"/><span>i gceart ar an gcéad eachtra eile bhain dom.  Acht ós</span>
<lb n="806"/><span>rud é ná fuil blúire maitheasa ionnam chuige ní fearra</span>
<lb n="807"/><span>dhom tabhairt fé.  Níor fhág an tréimhse úd a rian orm.</span>
<lb n="808"/><span>Dá chomhartha son féin, nuair a chuimhnighim fé láthair ar</span>
<lb n="809"/><span>an gcuma n-a mbínn go glionndrach is go troma-</span>
<lb n="810"/><span>chroidheach gach re dtráth an uair sin, ní bhaineann sé cor</span>
<lb n="811"/><span>as mo chroidhe.  I n-a ionad son is amhlaidh a dheinim</span>
<lb n="812"/><span>iongnadh dhe.</span></p>
<lb n="813"/>
<lb n="814"/><p><span>San mbaile beag úd iseadh thuit an scéal amach.</span>
<lb n="815"/><span>Fuaireas clú is gairm rígh agus níor mhaireas é, toisc</span>
<lb n="816"/><span>stuaire ghlé-ruisc.  Dhein a hathair 's a máthair a</span>
<lb n="817"/><span>ndícheall chun cleamhnus a shocrughadh, agus bhí a chathughadh</span>
<lb n="818"/><span>is a shéala orainn go léir i ndeireadh na dála.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>A Mhinna, a stóir mo chroidhe, do shileas na deóra go</span>
<lb n="821"/><span>fuidheach an lá chailleas thu.  Cúis bhróin liom anois</span>
<lb n="822"/><span>iseadh a luighead a ghoilleann sé orm cuimhneamh ar an</span>
<lb n="823"/><span>lá úd.</span></p>
<lb n="824"/>
<lb n="825"/><p><span>An amhlaidh atáim ag druidim le críonnacht?  A</span>
<lb n="826"/><span>thiarcais!  B'fheárr liom ná rud ná déarfainn go raibh</span>
<lb n="827"/><span>mo chroidhe ar friuchaigh is mo cheann n-a roithleán le</span>
<lb n="828"/><span>neart grádha is seirce fébh mar a bhídís fadó i mbaois</span>
<lb n="829"/><span>na h-óige.  Acht tá deireadh leis an dteasaidheacht</span>
<lb n="830"/><span>fola is an fuinneamh intinne agam feasta, is baoghlach.</span>
<lb n="831"/><span>Is fada ó thugas cúl le mearaidheacht na h-óige.</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>Ní beag son de.  Chuireas Bendel ag triall ar an</span>
<lb n="834"/><span>mbaile úd ar lorg óstaidheachta dhom agus a dhóthain</span>
<lb n="835"/><span>airgid aige chuige.  Scaip sé an t-ór go rabairneach</span>
<lb n="836"/><span>acht níor innis puinn d'éinne mhar gheall ar a mháighistir.</span>
<lb n="837"/><span>Bhí a rian air, rith se le muinntir an bhaile gur fear</span>
<lb n="838"/><span>neamh-choitcheannta me.  Do bualadh rud ana-ghreann-</span>
<lb n="839"/><span>mhar isteach i n-a n-aigne im thaobh.</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>Níor túisce an tigh ollamh im chomhair ná threóruigh</span>
<lb n="842"/><span>Bendel fé n-a dhéin me.  Nuair a bhíomair i ngiorracht</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="843"/><p><span>trí mhíle don bhaile do theangmhuigh cruinniughadh mór</span>
<lb n="844"/><span>daoine linn agus iad go léir go huaibhreach is go</span>
<lb n="845"/><span>spleódrach.  Do staid ar ár gcaráiste.  Ba chlos</span>
<lb n="846"/><span>ceól binn is pléascadh gunnaí is daoine ag liúighrigh ar</span>
<lb n="847"/><span>a ndícheall.</span></p>
<lb n="848"/>
<lb n="849"/><p><span>Tháinig an scata chailíní phéarlacha amach os comhiar</span>
<lb n="850"/><span>an charáiste.  Dá ghleóiteacht iad go léir, rug duine</span>
<lb n="851"/><span>aca an chraobh le maise is le gile.  Do bhuail sé amach</span>
<lb n="852"/><span>fém dhéin go maordha is go cneasta agus luisne n-a</span>
<lb n="853"/><span>ceannachaibh agus do thairg fleasg de bhláthannaibh</span>
<lb n="854"/><span>bhreághtha dhom.  Dubhairt sé rud éigin nár thuigeas,</span>
<lb n="855"/><span>acht d'airitheas na focail "ríoghacht," "dualgas,"</span>
<lb n="856"/><span>"uarraim duit," dá rádh aici.  Do phreab mo chroidhe le</span>
<lb n="857"/><span>taitneamh dá glór béil, ar son nárbh fhiosach dom cad</span>
<lb n="858"/><span>a bhí ar siubhal aici.  Cheapas gur ó neamh anuas a thúir-</span>
<lb n="859"/><span>ling sí chugham.  Do chrom na cailíní ar amhrán a chanadh,</span>
<lb n="860"/><span>ag moladh an rígh is a dheigh-ghníomartha.  Bhí an ghrian ag</span>
<lb n="861"/><span>taitneamh le n-a linn sin, agus ní raibh ar mo chumas</span>
<lb n="862"/><span>druidim i ngoire dhon chailín gleóite a bhí 'na seasamh</span>
<lb n="863"/><span>os mo chomhar amach.  Is géar a mhothuigheas uaim mo</span>
<lb n="864"/><span>scáil an uair sin.  Bhí mo chroidhe im chlí dá réabadh le</span>
<lb n="865"/><span>neart náire is bróin is éadóchais.  D'fhanas mar a raibh</span>
<lb n="866"/><span>agam san charáiste.  Ba mhaith an mhaise age Bendel,</span>
<lb n="867"/><span>do léim amach ón gcaráiste.  Do ghlaodhas air agus do</span>
<lb n="868"/><span>shíneas chuige coróin déanta dhe néamhainnibh luachmhara</span>
<lb n="869"/><span>a thárlaigh ar iomchar agam.</span></p>
<lb n="870"/>
<lb n="871"/><p><span>Do labhair sé im ionad.  Dubhairt le sna daoinibh a</span>
<lb n="872"/><span>bhí láithreach gurbh iongnadh liom an fíor-chaoin fáilte do</span>
<lb n="873"/><span>fearadh romham; gur follus go raibh iarracht de dhear-</span>
<lb n="874"/><span>mhad ortha; acht mar sin féin go rabhas ana-bhuidheach</span>
<lb n="875"/><span>dhíobh chionn a gcarthanachta is a muinnteardhais.  Thóg</span>
<lb n="876"/><span>sé an fleasc agus do thug an choróin don chailín a</span>
<lb n="877"/><span>thairg dom é.  Do dhruid muinntear an bhaile, idir</span>
<lb n="878"/><span>chléir is tuaith, amach uainn, do deineadh slighe dhom</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="879"/><p><span>charáiste agus chomáineamhair linn go dtí an baile.  Bhí</span>
<lb n="880"/><span>bratacha ar chrochadh as gach fuinneóig san chathair agus</span>
<lb n="881"/><span>gunnaí móra dá bpléascadh d'fhonn fáilte chur romhan.</span>
<lb n="882"/><span>Nuair a shroicheas mo thigh do chrom and sluagh ar liúighrigh</span>
<lb n="883"/><span>os comhair an tighe.  Chaitheas ór chúca on bhfuinneóig.</span>
<lb n="884"/><span>Bhí mor-chuid soillse ar lasadh i ngach tigh um thráthnóna.</span>
<lb n="885"/><span>Ní raibh fhios agam ó thalamh an domhain cad ba bhun leis</span>
<lb n="886"/><span>an ngliadar go léir.</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>Chuireas Rascal amach, féachaint cad a bhí ag dul amudha</span>
<lb n="889"/><span>ar mhuinntir an bhaile.  D'innseadh dó go raibh Rí</span>
<lb n="890"/><span>Prúise ag taisteal na tíre agus ainm bhréige air; gur</span>
<lb n="891"/><span>aithnigheadar ar an dteachtaire do cuireadh fé na ndéin</span>
<lb n="892"/><span>cé bhí chúcha (Bendel a bhí ar siubhal aca, is dócha); go</span>
<lb n="893"/><span>raibh árd-áthas ortha a chlos go raibh an Rí chun cuaird</span>
<lb n="894"/><span>a thabhairt ar an mbaile; gurb eagal leó go raibh</span>
<lb n="895"/><span>botún déanta aca' gur follus dóibh go mb'fhearr</span>
<lb n="896"/><span>liom dá leigfidós ortha nár aithnigheadar me; acht go</span>
<lb n="897"/><span>raibh súil aca go maithfinn dhóibh an dánaidheacht a</span>
<lb n="898"/><span>dheineadar orm.</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Ba gheall le pléiseám do Rascal é mar scéal.  Dhein</span>
<lb n="901"/><span>sé a dhícheall chun bob a bhualadh ar na daoinibh.  Bhí sé</span>
<lb n="902"/><span>i sna teannálaibh dubha le neart gáire is é ag innsint</span>
<lb n="903"/><span>dom a shimplidheacht is a dhaille ar an scéal a bhí muinn-</span>
<lb n="904"/><span>tear an bhaile.</span></p>
<lb n="905"/>
<lb n="906"/><p><span>A rún duit gur chúis mhórdhála liom a chlos gur shamh-</span>
<lb n="907"/><span>luigheadar gur mise an rí.  Do chuireas fleadh mhór dá</span>
<lb n="908"/><span>h-ollmhughadh i ngáirdín mo thighe agus thugas cuireadh</span>
<lb n="909"/><span>dá raibh san bhaile.  Bhí an fhleadh ollmh fé an dtrát-</span>
<lb n="910"/><span>nóna agus tánathas ag triall air ó gach áird.</span></p>
<lb n="911"/>
<lb n="912"/><p><span>Ní raibh éin tseó acht a bhreághthacht is a thaidhbhseacht a</span>
<lb n="913"/><span>bhí gach éan-rud i gcóir age lucht freastail, agus a</span>
<lb n="914"/><span>luigheadh uaine a bhí aca chuige.  Ní raibh easba feabhuis</span>
<lb n="915"/><span>ná flúirse le cur i leith an fhéasta.  Ba dheocair a</span>
<lb n="916"/><span>rádh ciaca ba threise ar dheise na córach, nó ar shóghmhaile</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="917"/><p><span>an bhídh é.  Bhí fhairsinge 's an freastal ag breith</span>
<lb n="918"/><span>bárr na foghantachta ó n-a chéile.  Bhí na soillse gléasta</span>
<lb n="919"/><span>i slíghe is nár bhaoghal dom.</span></p>
<lb n="920"/>
<lb n="921"/><p><span>Thánadar na h-aoigheadhtha agus chuireas fáilte is</span>
<lb n="922"/><span>fiche rómpa.  Níor ghairm éinne aca "Rí" dhíom; acht</span>
<lb n="923"/><span>i n-a ionad son bhaisteadar "An Ridire" orm.  Caidé</span>
<lb n="924"/><span>an leigheas a bhí agam air?  Leigeas leó agus do tugtí</span>
<lb n="925"/><span>"An Ridire Peadar" orm as son amach.  Ní raibh de dhíth</span>
<lb n="926"/><span>orm le linn na fleidhe acht aon duine amháin.  Tháinig sí</span>
<lb n="927"/><span>fé dheóidh is fé dheireadh, an té bhí uaim, bláth is pamhsae</span>
<lb n="928"/><span>na mban, agus an choróin néamhannach um á cheann.</span></p>
<lb n="929"/>
<lb n="930"/><p><span>Bhí a hathair 'sa mháthair n-a fochair, nídh nárbh iongnadh,</span>
<lb n="931"/><span>agus do chuireas aithne ortha i dtriúr.  Níor dhóich le</span>
<lb n="932"/><span>duine ar Mhinna, agus an t-iomchar cneasta a bhí fúithi</span>
<lb n="933"/><span>gurbh eol di gur rug sí an bárr léi ó n-a raibh láithreach</span>
<lb n="934"/><span>de chailínibh.  Níorbh é mo dhearmhad gan comhrádh</span>
<lb n="935"/><span>dhéanamh le n-a hathair is a máthair acht nuair do mheasas</span>
<lb n="936"/><span>labhairt léi féin, do thuit an lug ar a lag agam agus</span>
<lb n="937"/><span>do theip orm na focail a thabhairt liom.  Fé dheireadh</span>
<lb n="938"/><span>d'iarras uirthi é chur de chomaoin orm, dul ar cheann an</span>
<lb n="939"/><span>bhúird, rud ba mhaith de dhíol ar stuaire chomh péarlach</span>
<lb n="940"/><span>léi.  Do las sí suas le náire agus do chrom ar a leath-</span>
<lb n="941"/><span>scéal a ghabháil liom.  Ba mhó an chorabhuais a bhí ormsa</span>
<lb n="942"/><span>ná ar an gcailín.  D'athchuinigheas uirthi "flaitheas agus</span>
<lb n="943"/><span>forlámhas a ghabháil" ar an bhféasta, mar ba chuibhe</span>
<lb n="944"/><span>do bhannríoghain dá sórt.  Níor bheag sméideadh súl</span>
<lb n="945"/><span>ón "Ridire" dhon chuileachtain; níorbh foláir le</span>
<lb n="946"/><span>gach éinne rud a dhéanamh orm.</span></p>
<lb n="947"/>
<lb n="948"/><p><span>Ní baoghal gur chaill Minna orm.  Ba mhaith an mhaise</span>
<lb n="949"/><span>ceannus an bhúird di.  Bannríoghan cheart na fleidhe</span>
<lb n="950"/><span>ab eadh í.  Bhí an mhaordhacht is an deighiomchar is an</span>
<lb n="951"/><span>sciamh fuaighte innti.  Níorbh iongnadh a hathair 's a</span>
<lb n="952"/><span>máthair mórdhálach aisti, agus a fheabhas de dhíol uirthi</span>
<lb n="953"/><span>an gradam a bhí fachta aici.  Im thaobh-sa dhe, bhí sciatháin</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="954"/><p><span>orm le neart meidhir is mórtais is aitis.  Chuireas a</span>
<lb n="955"/><span>raibh ar sheilbh agam de sheódaibh, de néamhannaibh is de</span>
<lb n="956"/><span>chlochaibh buadha ar an mbórd os a comhair amach.  D'fhágas</span>
<lb n="957"/><span>fúithi a roinnt is a riaradh ar na mhnáibh uaisle eile a bhí</span>
<lb n="958"/><span>láithreach.</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>Dubhart le sna giollaibh freastail roinnt óir a</span>
<lb n="961"/><span>chaitheamh chun an tsluaigh.</span></p>
<lb n="962"/>
<lb n="963"/><p><span>Ar maidin lár na bháireach, d'innis Bendel dom fé</span>
<lb n="964"/><span>rún gur fada a bhí amhrus aige ar Rascal, agus gur</span>
<lb n="965"/><span>deimhin leis feasta go raibh talamh slán aige.  Gurbh</span>
<lb n="966"/><span>amhlaidh a dhein Rascal greim a chimeád go fealltach ar</span>
<lb n="967"/><span>a lán den ór aréir.</span></p>
<lb n="968"/>
<lb n="969"/><p><span>"Bíodh aige," arsa mise.  "Ní mhaoidhim a dhuadh air.</span>
<lb n="970"/><span>Níor cheileas riamh mo chuid airgid ar éinne.  Ní mór</span>
<lb n="971"/><span>liom dó a bhfuair sé dhe.  Dhein sé cion fir indé le linn</span>
<lb n="972"/><span>na fleidhe, agus níor thaise dhon lucht aimsire a sholáth-</span>
<lb n="973"/><span>ruighis-se dhom.  Thuilleadar a bhfuaireadar.  Scéal</span>
<lb n="974"/><span>thairis dúinn anois."</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>Scaoileamair tharainn é mar scéal.  D'fhan Rascal i</span>
<lb n="977"/><span>gceannus mo lucht aimsire.  Bhí Bendel i n-a anam-</span>
<lb n="978"/><span>chara agam.  Ba léir dó um an dtaca so ná raibh éin-</span>
<lb n="979"/><span>teóra lem ghustal, agus níor mhiste leis bheith dall ar</span>
<lb n="980"/><span>cár fríth é.  Bhíodh sé im chogar de ghnáth.  Luigh a aig-</span>
<lb n="981"/><span>neadh go dúthrachtach ar mo chúrsaíbh.  Chuir sé mo chuid</span>
<lb n="982"/><span>airgid chun críche go ciallmhar is go haireach.</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>Maidir le cladhaire claon calaoiseach na Casóige</span>
<lb n="985"/><span>Glaise, ní raibh d'eolas age Bendel ar a scéal, acht</span>
<lb n="986"/><span>gur ag an bhfear úd a bhí leigheas mo ghalair, agus gurbh</span>
<lb n="987"/><span>eagal liom é.  Bhí sé buailte isteach im aigneadh gur</span>
<lb n="988"/><span>fuirist don bhFear Liath eolas a chur orm, pé treó buill</span>
<lb n="989"/><span>i n-a mbeinn, agus go raghadh sé thar mo dhícheall é bhaint</span>
<lb n="990"/><span>amach dá aindeoin féin.  Mar sin de, scuireas dá</span>
<lb n="991"/><span>thóruigheacht agus d'fhanas go foidhneach go dtí go</span>
<lb n="992"/><span>mbeadh an bhliadhain istigh.</span>
<lb n="993"/></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="994"/><p><span>Dhein puimp is taidhbhse na fleidhe agus an t-imtheacht</span>
<lb n="995"/><span>ríoga a bhí fúm féin le n-a linn, an pobul a dhalladh.</span>
<lb n="996"/><span>An tuairim a bhí cheana aca ní fhéadfadh an Mac</span>
<lb n="997"/><span>Mallachtain féin a mhalairt d'áiteamh ortha feasta.</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>Níorbh fhada 'n-a dhiaidh son gur chuir tuairisc i sna</span>
<lb n="1000"/><span>páipéiribh nódhachta ar a súilibh dóibh ná raibh éan-</span>
<lb n="1001"/><span>bhunudhas leis an ráfla úd .i. Rí na Prúise a bheith ag</span>
<lb n="1002"/><span>taisteal na tíre.  Ba chuma son.  Bhí an scéal socair</span>
<lb n="1003"/><span>aca cheana.  Rí a bhí ionnam gan éan-agó, rí mór saidh-</span>
<lb n="1004"/><span>bhir, dar leó, ar shon go raibh ainm mo ríoghachta ag dul</span>
<lb n="1005"/><span>san mhuilionn ortha.</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>Ós annamh ceal ríogh ag cur ar an saoghal, níorbh</span>
<lb n="1008"/><span>fholáir le muinntir an bhaile ríoghacht de sna ríoghach-</span>
<lb n="1009"/><span>taibh a chur im leith.  Dheineadar a lán buillí fé thuairim,</span>
<lb n="1010"/><span>acht sin a raibh ac dá bhárr.  Níorbh fholáir leó "an</span>
<lb n="1011"/><span>Ridire Peadar" do thabhairt orm go deireadh na</span>
<lb n="1012"/><span>treimhse.</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>Thárla gur thug ceannuighe áirithe cuaird ar an mbaile</span>
<lb n="1015"/><span>n-a rabhas.  Fear ab eadh é do fuair a shaidhbhreas tré</span>
<lb n="1016"/><span>chlaonbheart .i. a leigint air nárbh fhéidir leis a fhiacha</span>
<lb n="1017"/><span>dhíol.  Bhí árd mheas air, mar níorbh éan dóichín an scáil</span>
<lb n="1018"/><span>a bhí aige.</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>Ní shásóchadh an saoghal é gan iongnadh is ollsacht do</span>
<lb n="1021"/><span>chur ar an bpobul le méid a mhaoine.  Mheas sé buadhch-</span>
<lb n="1022"/><span>tant ormsa le flaitheamhlacht, acht má mheas bhí breall</span>
<lb n="1023"/><span>air.  Níor theip mo sparán orm, agus ba ghairid go</span>
<lb n="1024"/><span>raibh an truaghán bocht go mór chun deiridh.  Ní raibh de</span>
<lb n="1025"/><span>sheift aige annson acht an cleas céadna d'imirt arís</span>
<lb n="1026"/><span>.i. a fhiacha fhágaint gan díol agus teicheadh le n-a anam.</span>
<lb n="1027"/><span>Is mdhó fear saidhbhir do lom is do scrios é féin d'fhonn</span>
<lb n="1028"/><span>bheith ag iomaigh liom agus d'fhágadh go beó bocht i ndei-</span>
<lb n="1029"/><span>readh na dála.</span></p>
<lb n="1030"/>
<lb n="1031"/><p><span>Dá aoirde an fuadar a bhí fúm, do thugainn an saoghal</span>
<lb n="1032"/><span>liom go ciuin simplidhe mo dhóthain ar shlightibh.  Thugas</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1033"/><p><span>togha an aireachais ná mothóchfaidhe an rud a bhí i n-eas-</span>
<lb n="1034"/><span>namh orm.  Ní raibh de chead ag éinne acht amháin age</span>
<lb n="1035"/><span>Bendel bualadh isteach ar éan-chúinse i seomra ar</span>
<lb n="1036"/><span>leithligh a bhí agam.  Do chaithinn an lá san tseomra son</span>
<lb n="1037"/><span>agus Bendel im theannta, an fhaid is a bheadh an ghrian</span>
<lb n="1038"/><span>ag taithneamh, agus do cuireadh 'n-a luighe ar chách go</span>
<lb n="1039"/><span>raibh "ana-bhruid ghnótha ar an Ridire."  Chítí a lán</span>
<lb n="1040"/><span>teachtairí ag déanamh ar an dtigh nó ag imtheacht uaidh</span>
<lb n="1041"/><span>gach lá, agus chreid gach éinne gur "cúram mo ríoghachta"</span>
<lb n="1042"/><span>fé ndeara é.</span></p>
<lb n="1043"/>
<lb n="1044"/><p><span>Ní bhuailinn amach ón seomra go dtí go dtagadh an</span>
<lb n="1045"/><span>tráthnóna.  Nuair a ghlaodhadh comhluadar chughainn,</span>
<lb n="1046"/><span>bhínnse im shuidhe im abhlóirdín fé scáth na gcrann</span>
<lb n="1047"/><span>rópa, nó i halla n-a mbeadh ana-chuid soillse.</span>
<lb n="1048"/><span>D'fhéachadh Bendel chuige sin.</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>Thugainn turas gach lá ar ghairdín Mhaoir na Coille</span>
<lb n="1051"/><span>.i. athair Mhinna.  Sin a mbíodh de shiubhlóid agam.</span>
<lb n="1052"/><span>Bhíodh Bendel im aice moch déanach ar eagla na tiu-</span>
<lb n="1053"/><span>baiste.  Níor mhiste liom dul i nguais mo bháis d'fhonn</span>
<lb n="1054"/><span>amharc fhagháil ar an gcailín ba mheasa liom de chailíní</span>
<lb n="1055"/><span>deasa an domhain.</span></p>
<lb n="1056"/>
<lb n="1057"/><p><span>A chara mo chroidhe! Ní foláir nó is cuimhin leat</span>
<lb n="1058"/><span>féin cad is grádh ann.  Gabhaimse orm go dtuigfir dom</span>
<lb n="1059"/><span>chás.  Cailín suairc subháilceach mánla deighmhéinneach</span>
<lb n="1060"/><span>ab eadh Minna.  Níl cur síos ná innsint scéil ar</span>
<lb n="1061"/><span>méid an cheana a bhí aici orm.  Ní áirimhim a cheanamh-</span>
<lb n="1062"/><span>lacht a bhíos-sa uirthi.  A fhaid 's a ghiorracht duit gur</span>
<lb n="1063"/><span>thugamair araon searc agus dian-ghrádh dhá chéile.  Ní</span>
<lb n="1064"/><span>raibh éin-éirghe i n-áirde ar Mhinna.  B'iongantach léi</span>
<lb n="1065"/><span>a rádh gurbh fhiú liom suim a chur innti i n-éan-chor.</span>
<lb n="1066"/><span>Níor mhór léi a croidhe is a hanam dom, pé nídh thiocfadh</span>
<lb n="1067"/><span>as di fhéin.</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>Mo bhrón cráidhte! gan an tréimhse úd dem shaoghal</span>
<lb n="1070"/><span>le caitheamh agam arís!  Ba mhinic me ag sileadh na</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1071"/><p><span>ndeór le neart aithrighe is brughadh croidhe, toisc an</span>
<lb n="1072"/><span>fhill a bhí agam dá imirt ar Mhinna.  Ba mhinic a thugas</span>
<lb n="1073"/><span>an leabhair le Bendel go n-eireochainn as mar obair,</span>
<lb n="1074"/><span>nárbh ealadha d'fhear gan scáil bruinneal a mhealladh.</span></p>
<lb n="1075"/>
<lb n="1076"/><p><span>Bhínn sealad ar intinn mo rún a leigint léi; sealad</span>
<lb n="1077"/><span>eile ar intinn teicheadh liom ón mbaile; annson do</span>
<lb n="1078"/><span>chromainn ar ghol agus d'iarainn ar Bendel cae thabhairt</span>
<lb n="1079"/><span>dom ar labhairt le Minna arís.</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>Bhíodh ana-mhuinighín agam as teacht an Fhir Léith, uair-</span>
<lb n="1082"/><span>eannta; thagadh mí-mhisneach chugham uaireannta eile.</span>
<lb n="1083"/><span>Bhínn ag súil leis an lá go mbeadh an bhliadhain istigh,</span>
<lb n="1084"/><span>féachaint cad a bhí indán dom, agus eagla orm go</span>
<lb n="1085"/><span>mbeadh breall orm i ndeireadh na dála.</span></p>
<lb n="1086"/>
<lb n="1087"/><p><span>Lánamha cheannsa ghrádhmhar ab eadh an Maor 'sa bhean,</span>
<lb n="1088"/><span>agus do luigh a n-aigneadh go mór ar a n-inghín.  Is lag</span>
<lb n="1089"/><span>a shaoileadar ar dtúir go mbeadh éan-chaitheamh ag "an</span>
<lb n="1090"/><span>Ridire" i ndiaidh a n-inghíne; acht fé dheireadh do</span>
<lb n="1091"/><span>cuireadh ar a súilibh dóibh cionnus mar bhí an scéal.</span>
<lb n="1092"/><span>Thugadar fé ndeara an cion thar na beartaibh a bhí agamsa</span>
<lb n="1093"/><span>agus age Minna ar a chéile.  Ní raibh a fhios aca cad</span>
<lb n="1094"/><span>ba cheart dóibh a dhéanamh.  Bhí an mháthair chomh mór-</span>
<lb n="1095"/><span>dhálach son as a hinghín gur dócha go raibh súil aici go</span>
<lb n="1096"/><span>bpósfadh "An Ridire Peadar" í acht bhí a mhalairt de</span>
<lb n="1097"/><span>chiall ag an athair.  Ba léir dóibh araon, ámhach, gur</span>
<lb n="1098"/><span>dianghrádh díleas diachrach a bhí istigh im chroidhe agam</span>
<lb n="1099"/><span>don chailín óg.  Ní raibh le déanamh aca acht faire</span>
<lb n="1100"/><span>orainn go géar.</span></p>
<lb n="1101"/>
<lb n="1102"/><p><span>Leitir do chuir Minna chugham le n-a linn sin, tá sí</span>
<lb n="1103"/><span>agam fós.  Sidí í:</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>"Mo lom!  A rádh go gcreidfinn ó éinne go</span>
<lb n="1106"/><span>bhfaghfá ionnat féin cathughadh ná buadhairt a chur ar</span>
<lb n="1107"/><span>Mhinna bhocht.  Ró-mhaith ataoi agus b'olc an mhaise</span>
<lb n="1108"/><span>dhom a mhalairt a rádh.  Acht ná bíodh éin-phioc dá</span>
<lb n="1109"/><span>mhearthal ort, níl uaimse acht an rud a raghaid chun</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1110"/><p><span>tairbhe dhuitse.  Ní leigfad duit t'aimhleas féin a</span>
<lb n="1111"/><span>dhéanamh mar mhaithe liomsa.  Ba lag liom é mar</span>
<lb n="1112"/><span>chomaoin ort.  Ní beag dom mar luach mo shaothair an</span>
<lb n="1113"/><span>tréimhse chaitheas fé mhaise is fé shéan agus tusa im</span>
<lb n="1114"/><span>theannta.</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>"Imthigh uaim feasta.  Cuimhnigh ar an saoghal ríoga</span>
<lb n="1117"/><span>ba dhual duit.  Ní agamsa fé leith atá éileamh ar an</span>
<lb n="1118"/><span>Ridire Peadar.  Baineann sé le gach éinne.  Is móide</span>
<lb n="1119"/><span>m'áthas, daoine eile ag trácht ar do dheigh-ghníomhar-</span>
<lb n="1120"/><span>thaibh.  Nach mór an náire dhuit do shaoghal a leigint</span>
<lb n="1121"/><span>i bhfaillighe is i bhfuaire de ghrádh cailín?  Imthigh uaim, a</span>
<lb n="1122"/><span>chara mo chroidhe.  Ghoillfadh sé orm a mheas gur mise</span>
<lb n="1123"/><span>chimeád annso thu.  Táim buidheach dhíot chionn na seirce</span>
<lb n="1124"/><span>thugais dom, agus tá súil agam nach measaide thú mise</span>
<lb n="1125"/><span>do bhualadh umat!</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>"Imthigh uaim! - Ná bíodh ceist ort!  Tréig me. -</span>
<lb n="1128"/><span>Ní dhéanfad dearmhad ort go brách. - Nuair a thagann an</span>
<lb n="1129"/><span>bás, beidh sé mar shógh agam cuimhneamh ar an scathamh</span>
<lb n="1130"/><span>suairc a chaitheamair araon i dteannta chéile."</span></p>
<lb n="1131"/>
<lb n="1132"/><p><span>Ní miste a rádh gur bhain an leitir sin fáscadh as mo</span>
<lb n="1133"/><span>chroidhe.  Dheineas mo dhícheall chun a chur i dtuigsint</span>
<lb n="1134"/><span>di nach fear de réir mo thuairisce mé; gur díol truagha</span>
<lb n="1135"/><span>mé i n-aindeoin a raibh de ghustal agam; go raibh an</span>
<lb n="1136"/><span>mí-ádh i n-achrann díom; ná leomhfaidhe dhom cúis mo</span>
<lb n="1137"/><span>bhróin a nochtadh dhi; go raibh súil agam, ámhach, go mbain-</span>
<lb n="1138"/><span>fidhe an eascainidhe dhíom; ná raibh dhom baint de'n</span>
<lb n="1139"/><span>tsaoghal acht a mheas go mbfhéidir go mbéarfainn liom</span>
<lb n="1140"/><span>í ar bhealach a scriosta 's a bhasctha; gurbh í ba mheasa</span>
<lb n="1141"/><span>liom de bhruinneallaibh an tsaoghail.</span></p>
<lb n="1142"/>
<lb n="1143"/><p><span>Nuair a dh'innseas an méid sin di, do chaoin sé mo</span>
<lb n="1144"/><span>chás go deórach fliuch.  Bhí truadh an domhain aici dhom.</span>
<lb n="1145"/><span>Ba bheag aici féin an bás acht an bharróg bhuadhartha a</span>
<lb n="1146"/><span>bhogadh dem chliabh.  Mo dhíth!  Ní mó ná cruinn a thuig</span>
<lb n="1147"/><span>sí mo bhriathra.  Cheap sé de réir dheallraimh, gur sí ar</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1148"/><p><span>deóraidheacht me, nó flaith éigin a díbreadh ó n-a thír</span>
<lb n="1149"/><span>dhúthchais.  Bhí na tréithe is na subháilcí ba dhual do rí</span>
<lb n="1150"/><span>agam, dar léi.</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>Lá de sna laethantaibh dubhart léi: - "A Mhinna, a</span>
<lb n="1153"/><span>ghile mo chroidhe, cuirfar i n-umhail don fé cheann an</span>
<lb n="1154"/><span>mhí seo cad is críoch dom chúrsa.  Ní fios ná go bhfuil</span>
<lb n="1155"/><span>faeseamh is fortacht chugham.  Má chailleann ar mo</span>
<lb n="1156"/><span>dhóchas, ba thúisce liom an bás ná tusa chur i n-umar</span>
<lb n="1157"/><span>na haimiléise dem bhárr."</span></p>
<lb n="1158"/>
<lb n="1159"/><p><span>D'fhéach sí orm go truighmhéileach.  "Má's ré shuair-</span>
<lb n="1160"/><span>cis is caithréime atá i ndán duit", ar sise, "níl uaim</span>
<lb n="1161"/><span>acht do leas.  Acht má leanann an mí-fhoirtiún díot,</span>
<lb n="1162"/><span>claoidhfad leat go deire na scríbe, d'fhonn an ghalair</span>
<lb n="1163"/><span>dóghaigh a scaipeadh dhíot."</span></p>
<lb n="1164"/>
<lb n="1165"/><p><span>"A Mhinna mh'anama," arsa mise, "i n-ainm Dé agus</span>
<lb n="1166"/><span>caith uait an chainnt sin.  Is beag is eol duit cad a</span>
<lb n="1167"/><span>bhíonn ag baint chodladh na hoidhche dhíom.  Dá mbeadh</span>
<lb n="1168"/><span>fhios agat cé dhó gur thugais do ghrádh! - Nach léir duit ón</span>
<lb n="1169"/><span>dtocht so im scórnaigh agus ón gcreathán im bhallaibh</span>
<lb n="1170"/><span>go bhfuil buaidhirt mhí-chuibheasach dhom thraochadh is 'om</span>
<lb n="1171"/><span>chreimeadh as an saoghal gan sos gan suaineas.  Acht</span>
<lb n="1172"/><span>ní 'neósainn mo rún duit ar Éirinn."  Do luigh sé ar</span>
<lb n="1173"/><span>lógóireacht agus thug na mionna ná scarfadh liom go</span>
<lb n="1174"/><span>brách.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>Ba gheárr gur bhuail a hathair isteach chughainn.  Do</span>
<lb n="1177"/><span>dhearbhuigheas dó go rabhas ceaptha ar dhul ag triall</span>
<lb n="1178"/><span>air ag iarraidh a inghíne mar mhnaoi phósta an chéad lá</span>
<lb n="1179"/><span>den mhí seo chughainn.  Chuireas i gcéill do go raibh an</span>
<lb n="1180"/><span>lá úd socair agam chuige toisc gur baoghlach go dtuit-</span>
<lb n="1181"/><span>fadh rud éigin isteach i gcaitheamh an mhí seo do bhéarfadh</span>
<lb n="1182"/><span>atharughadh ar an scéal; acht go mairfadh an cion agam</span>
<lb n="1183"/><span>ar a h-inghín go deo, tar éis an tsaoghail.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>Do bhain an chaint sin preab as an seanduine, nídh</span>
<lb n="1186"/><span>nárbh iongnadh, mar ní raibh éan-choinne aige le n-a</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1187"/><p><span>leithéid ón Ridire Peadar.  Rug sé barróg orm le</span>
<lb n="1188"/><span>neart ceana orm, agus annson tháinig náire is ceannfé</span>
<lb n="1189"/><span>air toisc an bhotúin a bhí déanta aige.  Ghaibh sé a leath-</span>
<lb n="1190"/><span>scéal liom agus do dhírigh ar chúrsaí an chleamhnais do</span>
<lb n="1191"/><span>chur tré chéile is do mhioncrúdadh.  Thrácht sé ar spré</span>
<lb n="1192"/><span>an chailín; agus ar an dtacaidheacht a thabharfainn dó.</span>
<lb n="1193"/><span>Dubhart-sa gur maith uaidh an méid sin do chur i gcuimhne</span>
<lb n="1194"/><span>dom; gur dh'obair go ndéanfainn dearmhad air.  Chuir-</span>
<lb n="1195"/><span>eas i n-umhail dó ná raibh d'fhonn orm acht an chuid</span>
<lb n="1196"/><span>deiridh dem shaoghal do thabhairt gan buaidhirt gan</span>
<lb n="1197"/><span>duairceas, i ndúthaigh i n-a rabhthas chomh bádhach son</span>
<lb n="1198"/><span>liom.  Chuireas de chúram air an stáit ab fhearr san</span>
<lb n="1199"/><span>chomharsanacht do cheannach i gcomhair a inghíne - mar</span>
<lb n="1200"/><span>cheapas gurbh é a hathair ab fheárr chuige sin - agus an</span>
<lb n="1201"/><span>íocaidheacht d'fhágaint fúmsa.  Níor éirigh leis an</span>
<lb n="1202"/><span>obair úd a thabhairt chun críche gan a lán dá dhuadh, mar</span>
<lb n="1203"/><span>bhí tosach age duine uasal iasachta air i ngach éan-bhall.</span>
<lb n="1204"/><span>San deireadh thiar thall, fuair sé greim ar stráice mór</span>
<lb n="1205"/><span>tailimh ar isteach 's amach le dhá chéad mhíle de phúntaibh.</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>Ní foláir dom a admháil ná raibh uaim acht leath-</span>
<lb n="1208"/><span>scéal chun bheith réidh leis, mar bhíodh sé im bodhradh</span>
<lb n="1209"/><span>gan sos gan suaineas.  Bhí buille alladhaire ar an</span>
<lb n="1210"/><span>máthair, agus bhí a rian air, ní raibh sí chomh dúilmhar</span>
<lb n="1211"/><span>son i gcomhrádh leis "An Ridire".</span></p>
<lb n="1212"/>
<lb n="1213"/><p><span>D'iarradar i dtriúr orm fuireach n-a dteannta</span>
<lb n="1214"/><span>níosa shia, acht ní leigfadh an eagla dhom é.  Thugas fé</span>
<lb n="1215"/><span>ndeara gur gheárr go mbeadh an ré n-a suidhe.  Bhí</span>
<lb n="1216"/><span>m'aga caithte, an turus son.  Seo chun siubhail mé.</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>Ghlaodhas chun gáirdín Mhaoir na Coille um thráthnóna</span>
<lb n="1219"/><span>an lae i mbáirigh.  Is amhlaidh a bhí falluing mhór fillte</span>
<lb n="1220"/><span>timcheall orm agus m'éadan fé scáth hata fad-</span>
<lb n="1221"/><span>chluasaigh.  Ag déanamh ar Mhinna dhom, do thóg sí a</span>
<lb n="1222"/><span>ceann agus do baineach geit aisti.  A dhaoine mh'áran</span>
<lb n="1223"/><span>is mh'anama!  B'í an aingir chéadna n-a steilibheataidh</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1224"/><p><span>í do bhuail umam an oidhche chaillte úd fad ó go ndeaghas</span>
<lb n="1225"/><span>amach san tsráid féachaint an dtabharfaí mo mháchail</span>
<lb n="1226"/><span>fé ndeara.</span></p>
<lb n="1227"/>
<lb n="1228"/><p><span>Chuir sise na súile thríom agus tháinig scannradh orm.</span>
<lb n="1229"/><span>Ní raibh fhios agam ciaca ar aithin sí me nó nár aithin.</span>
<lb n="1230"/><span>D'fhan sí n-a tost nuair do luigheas ar chomhrádh léi.</span>
<lb n="1231"/><span>Tháinig tocht bróin orm agus do phreabas im sheasamh.</span>
<lb n="1232"/><span>Do rug sise orm agus do thug fáscadh dhom, agus gach</span>
<lb n="1233"/><span>éin-deór síos léi.  Thugas mo bhóthar orm go hatuir-</span>
<lb n="1234"/><span>seach tromachroidheach.</span></p>
<lb n="1235"/>
<lb n="1236"/><p><span>Ba mhinic di ag gol i n-a dhiaidh son.  Bhuaidh an</span>
<lb n="1237"/><span>galar dóghach go smior is go smúsach ionnam.  Maidir</span>
<lb n="1238"/><span>le hathair is le máthair Mhinna, is amhlaidh a bhíodh scia-</span>
<lb n="1239"/><span>tháin fútha le h-éan-chorp aithis is mórdhála.  Mar sin</span>
<lb n="1240"/><span>dúinn, beirt aguinn ag gol agus beirt ag gáirí, dáltha</span>
<lb n="1241"/><span>an tseanfhocail.  Bhí fhios agam go raibh an lá ion-</span>
<lb n="1242"/><span>áirithe ag druideamhaint liom ar cosináirde.  Níorbh</span>
<lb n="1243"/><span>fhada go raibh sé i ngiorracht lae chugham.  Is ar éigin</span>
<lb n="1244"/><span>a fhéadas an anáil a thabhairt liom.  Níorbh é mo dhear-</span>
<lb n="1245"/><span>mhad gan ciste lán d'ór a bheith ollamh agam i gcomhair</span>
<lb n="1246"/><span>deireadh an téarma.  Chuadhas isteach im sheomra agus</span>
<lb n="1247"/><span>do shuidheas síos ag fanamhaint le teacht an mheadhon</span>
<lb n="1248"/><span>oidhche.  D'airígheas a dó dhéag dá bhualadh...</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>D'fhanas im shuidhe gan cor ná searradh do chur asam</span>
<lb n="1251"/><span>féin, agus mé ag faire go géar ar an gclog.  Bhí mo</span>
<lb n="1252"/><span>chroidhe geall leis n-a gual dóighte.  Bhain gach fuaim</span>
<lb n="1253"/><span>preab asam.  Fé dheireadh is fé dheóidh, do bhreac</span>
<lb n="1254"/><span>an lá.  Chuaidh an solas i dtreise. - Néal ná múisiún</span>
<lb n="1255"/><span>codlata níor thuit orm. - Ghaibh an lá tharm agus mé</span>
<lb n="1256"/><span>san riocht soin. - Do rug deireannaighe an lae orm!</span>
<lb n="1257"/><span>- Tháinig an duighré! - sin a raibh agam dá bhárr!!</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>Bhí ag dul dem dhóchus ar feadh na haimsire sin.</span>
<lb n="1260"/><span>Nuair do bhuail sé a h-aondéag, agus gan duine ná</span>
<lb n="1261"/><span>daonnaidh chugham, bhí mo chroidhe go lag ar lár.  B'in</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1262"/><p><span>an dódhéag ag tarrac orm agus gan tásc ná tuairisc</span>
<lb n="1263"/><span>ar an bhFear Liath.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>Fé dheireadh is fé dheóidh do rug an meadhon-oidhche</span>
<lb n="1266"/><span>orm.  Do shíneas me féin ar an leabaidh agus mé i</span>
<lb n="1267"/><span>rachtaibh an anma chailleamhaint le dian-ghol is loscadh</span>
<lb n="1268"/><span>cléibhe.  Bhí orm dul ag iarraidh Mhinna ar maidin lár</span>
<lb n="1269"/><span>na bháireach agus mo scáil i n-easnamh orm.  Níorbh</span>
<lb n="1270"/><span>fhada gur thuit trom-chodladh orm.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>An Cúigmhadh Caibidil</span></p>
<lb n="1273"/>
<lb n="1274"/><p><span>Ar dhúiseacht dom go moch ar maidin d'airígheas an</span>
<lb n="1275"/><span>bheirt daoine ag eagnaigheacht is ag béarrthóireacht le</span>
<lb n="1276"/><span>n-a chéile leathsmuigh den tseomra.  Phreabhas im</span>
<lb n="1277"/><span>shuidhe agus chuireas cluas orm féin.  Bendel a bhí ag</span>
<lb n="1278"/><span>toirmeasc ar Rascal teacht isteach chugham agus Rascal</span>
<lb n="1279"/><span>ag spalpadh na mionn ná déanfadh sé rud air, á rádh</span>
<lb n="1280"/><span>ná raibh i mBendel acht seirbhíseach eile agus go</span>
<lb n="1281"/><span>gcaithfeadh sé féin bualadh isteach.</span></p>
<lb n="1282"/>
<lb n="1283"/><p><span>"Am briathar mhóide gur dána an mhaise dhuit é," arsa</span>
<lb n="1284"/><span>Bendel.  "Dá n-aireóchadh an máighistir thú, ní móide</span>
<lb n="1285"/><span>go mbeidhfá buidheach dhíot féin.  Geallaim dhuit gur</span>
<lb n="1286"/><span>air ba ghiorra mhoill tu chur chun siubhail agus do bheart</span>
<lb n="1287"/><span>mhaith i n-easnamh ort."</span></p>
<lb n="1288"/>
<lb n="1289"/><p><span>"Ná cloisim a thuilleadh cabaireachta uait," arsa</span>
<lb n="1290"/><span>Rascal go borb.  "Dein slíghe dhom nó is duit is</span>
<lb n="1291"/><span>measa.  Mo chorp ón riabhach mara mbainfad ceol</span>
<lb n="1292"/><span>as do chloigeann le palltóig, má chuirir chuige me …"</span>
<lb n="1293"/><span>Agus mar sin de.</span></p>
<lb n="1294"/>
<lb n="1295"/><p><span>Bhí curtha umam agam fé an dtaca so.  D'osclas</span>
<lb n="1296"/><span>an dorus agus d'fhiafruigheas de Rascal cad ba bhun</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1297"/><p><span>le n-a ghothaí is a mhí-iomchar.  Dhruid sé siar ón</span>
<lb n="1298"/><span>ndorus agus dubhairt go scigeamhail: -</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>"Gabhaim párdún agat, a Ridire, acht ar mhiste dhom</span>
<lb n="1301"/><span>a iarraidh ort amharc a thabhairt dom ar do scáil.  Tá an</span>
<lb n="1302"/><span>ghrian ag taithneamh go háluinn san chlós thíos."</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>Thuit an lug ar a lag agam agus ní raibh gíog asam go</span>
<lb n="1305"/><span>ceann tamaill.  Fé dheireadh dubhart: -</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>"Caidé mar ealadha do sheirbhíseach labhairt le n-a</span>
<lb n="1308"/><span>mháighistir mar sin?"</span></p>
<lb n="1309"/>
<lb n="1310"/><p><span>"Mo chathughadh é!" ar seisean go tarcuisneach.</span></p>
<lb n="1311"/>
<lb n="1312"/><p><span>"Dá fheabhus de seirbhíseach me, ba lag liom bheith ar</span>
<lb n="1313"/><span>aimsir age máighistir gan scáil.  Faghaim cead mo</span>
<lb n="1314"/><span>chos uait!"</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>Rith sé liom gur fearra dhom a mhalairt de phort do</span>
<lb n="1317"/><span>chasadh: "Acht a Rascail a chara," arsa mise.  "Cad</span>
<lb n="1318"/><span>do bhuail an baoth-smaoineamh úd isteach it cheann, nó</span>
<lb n="1319"/><span>an as do mheabhair ataoi?  Cad chuige dhuit …?"</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>Chuir sé isteach orm go tur: - "Deirtear ná fuil</span>
<lb n="1322"/><span>éan-scáil agat," ar seisean.  "Caithimís uainn an gach-</span>
<lb n="1323"/><span>re-seadh.  Feicim do scáil nó faghaim cead mo chos."</span></p>
<lb n="1324"/>
<lb n="1325"/><p><span>Bhí mí-lí ar Bhendel agus é ar baillechrith, acht do</span>
<lb n="1326"/><span>bhrúigh sé an phairithis fé.  Do bhagair na súile orm.</span>
<lb n="1327"/><span>Tharraingeas an t-ór chugham.  Dá fheabhus d'áise agam</span>
<lb n="1328"/><span>é.  Theip orm den iarracht so.  Ní raibh éan-áird age</span>
<lb n="1329"/><span>Rascal air.  "Ba scorn liom é ghlacadh ó fhear gan</span>
<lb n="1330"/><span>scáil." ar seisean.</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>Chas sé ar a sháil, bhuail a hata ar a cheann agus bhailigh</span>
<lb n="1333"/><span>leis go righin agus port feaduíola ar siubhal aige.</span>
<lb n="1334"/><span>D'fhanas mar a raibh agam ag féachaint n-a dhiaidh.  Ba</span>
<lb n="1335"/><span>dhóich le duine ar Bhendel agus ormsa gurbh amhlaidh do</span>
<lb n="1336"/><span>baineadh líth ár ngéag dínn.</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>Thugas aghaidh ar thigh Mhaoir na Coille chun mo ghealla-</span>
<lb n="1339"/><span>mhaint do chomhlíonadh, agus an lionndubh 'om mhilleadh</span>
<lb n="1340"/><span>is 'om thraochadh.  Ní raibh éan-oighre riamh acht mé ar</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1341"/><p><span>chuirptheach bocht go mbeidhfidhe chun breith bháis a thabhairt</span>
<lb n="1342"/><span>air.  Bhaineas amach gáirdín an tighe, mar a raibh coinne</span>
<lb n="1343"/><span>aca liom.  Dhruid an mháthair fém' dhéin go meidhreach</span>
<lb n="1344"/><span>agus chuir fáilte romham.</span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>Bhí Minna na suidhe os mo chomhair amach.  Ba ghile í</span>
<lb n="1347"/><span>ná sneachta éan-oidhche san bhfoghmhar.  Fóiríor!  Bhí</span>
<lb n="1348"/><span>an dubhluachair chruaidh ag druidim léi.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Is amhlaidh a bhí Maor na Coille ag rástáil siar is</span>
<lb n="1351"/><span>aniar agus leitir n-a láimh aige agus deallramh buartha</span>
<lb n="1352"/><span>is léin air.  B'fhuirist a aithint air nach éan-fhuadar</span>
<lb n="1353"/><span>foghanta a bhí fé, mar do dhubhaigh is do ghormuigh aige</span>
<lb n="1354"/><span>nuair a bhuaileas-sa isteach, agus annson d'iompuigh</span>
<lb n="1355"/><span>a líth ann.  Bhuail sé fém dhein agus d'iarr cead cainnte</span>
<lb n="1356"/><span>orm agus creatán n-a ghlór.  Do leanas é go dtí</span>
<lb n="1357"/><span>cúinne dhen gháirdín ná raibh éan-scáth ón ngréin ann.</span>
<lb n="1358"/><span>Do shuidheas.  Ní raibh húm ná hám as éinne go ceann</span>
<lb n="1359"/><span>i bhfad.  D'fhan an tseana-bhean féin n-a tost.  Lean</span>
<lb n="1360"/><span>an Maor dá rástáil.  Fé dheireadh do staid sé, do</span>
<lb n="1361"/><span>scrúduigh an leitir agus annson do chuir nimh a shúl</span>
<lb n="1362"/><span>ionnamsa.</span></p>
<lb n="1363"/>
<lb n="1364"/><p><span>"A leithéid seo, a Ridire," ar seisean.  "An</span>
<lb n="1365"/><span>aithnid duit fear darab ainm Peadar Schlemihl?"</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>Níor labhras focal.</span></p>
<lb n="1368"/>
<lb n="1369"/><p><span>"Fear go bhfuil deagh-cháil air," ar seisean, "agus</span>
<lb n="1370"/><span>tréithe neamh-choitchianta ann."</span></p>
<lb n="1371"/>
<lb n="1372"/><p><span>D'fhan sé le freagra uaimse.  "Cuir i gcás," arsa</span>
<lb n="1373"/><span>mise go righin: "gur mise an fear céadna -"</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>"Tusa!" do scread sé, go cochallach.  "Dár</span>
<lb n="1376"/><span>ndóich níl éan-scáil aige!"</span></p>
<lb n="1377"/>
<lb n="1378"/><p><span>"A thiarcais!  Is ró-mhaith is eol dom é!" arsa</span>
<lb n="1379"/><span>Minna.  "Is fada bhí amhrus agam air.  Níl éan-scáil</span>
<lb n="1380"/><span>aige."  Chuir sí a dhá crobh mórthimcheall ar a máithrín,</span>
<lb n="1381"/><span>agus do chrom ar í féin do cháineadh is do lochtughadh</span>
<lb n="1382"/><span>i dtaobh an rún uathbhásach úd do cheilt ar a mhuinntir.</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1383"/><p><span>Bhí rí ag tál na ndeór go frasach.  Do mhéaduig ar</span>
<lb n="1384"/><span>an lógóireacht aici nuair do dhruideas n-a haice.</span></p>
<lb n="1385"/>
<lb n="1386"/><p><span>"Féach air sin anois," arsa Maor na Coille go</span>
<lb n="1387"/><span>fíochmhar.  "Cár tháinig sé chun baile dhuit í féin a mheal-</span>
<lb n="1388"/><span>ladh gan scáth gan eagla agus bob a bhualadh orainn go</span>
<lb n="1389"/><span>léir.  Seadh i mbaisce!  Agus leighis ort go raibh ana-</span>
<lb n="1390"/><span>chion agat uirthi - cion mar dheadh! - agus d'fhágais í</span>
<lb n="1391"/><span>san toisc seo det bhárr!  Féach mar a ghoileann sí.</span>
<lb n="1392"/><span>A chreach láidir é!  A chreach láidir é!"</span></p>
<lb n="1393"/>
<lb n="1394"/><p><span>Bhí mo chiall is mo chéadfaidh trí na chéile um an</span>
<lb n="1395"/><span>dtaca so i slighe is nárbh fhiosach dom cad do bhí agam</span>
<lb n="1396"/><span>dá rádh.  "Cad tá oraibh i n-éan-chor?" arsa mise.</span>
<lb n="1397"/><span>"Scáil bheag shuarach ag déanamh buadhartha dhíbh!  Ní</span>
<lb n="1398"/><span>fiú biorán is í!  Ní bhraithim uaim í.  Cad is gádh dhíbh</span>
<lb n="1399"/><span>an oiread son ghleó a dhéanamh mar gheall uirthi?"</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Ba léir dom ná raibh san chainnt sin acht ráiméis.</span>
<lb n="1402"/><span>Níorbh fhiú le héinne aca freagra thabhairt orm.  Fé</span>
<lb n="1403"/><span>dheireadh dubhart: "An rud a chailltar indiu, gheobhfar</span>
<lb n="1404"/><span>i mbáireach é."</span></p>
<lb n="1405"/>
<lb n="1406"/><p><span>"Innis dúinn, má sé do thoil é, cad do bheir thu ar</span>
<lb n="1407"/><span>easba scáile," arsa an Maor, agus é ar dearg-bhuile.</span></p>
<lb n="1408"/>
<lb n="1409"/><p><span>Níor theip an leathscéal orm.  "Is amhlaidh a bhí sé,"</span>
<lb n="1410"/><span>arsa mise, "geócach éigin gan tabhairt suas do</span>
<lb n="1411"/><span>shatail go tuathalach ciotach ar mo scáil agus do dhein</span>
<lb n="1412"/><span>poll mór innti.  Chuireas dá deasughadh í - bhí súil</span>
<lb n="1413"/><span>agam léi sa mbaile indé - acht ní bhfuaireas fós í."</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>"Tá go maith," ar seisean.  "A d'iarraidh m'inghíne</span>
<lb n="1416"/><span>do thánuís annso; acht ní agatsa amháin atá aidhm i</span>
<lb n="1417"/><span>n-a diaidh.  Ormsa atá sé m'inghean a chur i gcrích.  Níl</span>
<lb n="1418"/><span>uaim acht an rud a raghaidh i leas di.  Bíodh cáirde trí</span>
<lb n="1419"/><span>lá agat chun dul ar lorg do scáile.  Tair chugham fé</span>
<lb n="1420"/><span>cheann an scathaimh aimsire sin agus scáil dheas oir-</span>
<lb n="1421"/><span>eamhnach agat agus geallaim dhuit go mbeidh fáilte is</span>
<lb n="1422"/><span>fiche romhat mar chliamhain isteach; acht má theipeann</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1423"/><p><span>ort, ná bíodh éin-phioc dá mhearaidhe ort ná go bpósfaidh</span>
<lb n="1424"/><span>m'inghean fear eile ar an gceathramhadh lá.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>Do mheasas labhairt le Minna acht is amhlaidh a tháinig</span>
<lb n="1427"/><span>racht dian-ghuil uirthi nuair do bhuileas n-a haice.</span>
<lb n="1428"/><span>Bhagair a máthair a súile orm, dá chur i n-umhail dom</span>
<lb n="1429"/><span>gur bh'fearra dhom imtheacht.  Thugas mo bhóthar orm</span>
<lb n="1430"/><span>go dubhach.  Dar liom go rabhas réidh leis an saoghal</span>
<lb n="1431"/><span>feasta.</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>Dhein Bendel an-imshníomh díom acht d'éaluigheas</span>
<lb n="1434"/><span>uaidh, agus siúd chun fáin me ar ghealtaigh thar macharaibh</span>
<lb n="1435"/><span>féir is tré choilltibh, is allus na cheathaibh anuas liom is</span>
<lb n="1436"/><span>gach éan-osnadh agam le scóladh chroidhe.  Bhí éadóchas</span>
<lb n="1437"/><span>buile dhom shuathadh.</span></p>
<lb n="1438"/>
<lb n="1439"/><p><span>Ní fios an fada leanas den stáir sin.  Fé dheireadh</span>
<lb n="1440"/><span>is mé ag gabháil tré fhásach fraoigh is aitinne, do</span>
<lb n="1441"/><span>bhraitheas an lámh ar mo mhuinirthle.  Do stadas.  Cé</span>
<lb n="1442"/><span>bheadh ann rómham acht Fear na Casóige Glaise agus é</span>
<lb n="1443"/><span>ar séideadh le neart reatha im dhiaidh.  Chrom sé ar</span>
<lb n="1444"/><span>chainnt: -</span></p>
<lb n="1445"/>
<lb n="1446"/><p><span>"Sidé an lá a bhí socair agam chun teangmháil leat.</span>
<lb n="1447"/><span>Easba foidhne do mheall thu, acht is féidir an díoghbháil</span>
<lb n="1448"/><span>a leigheas fós acht cur chuige.  Isí mo chomhairle dhuit</span>
<lb n="1449"/><span>do scail do cheannach - tá fagháil agat air - agus fil-</span>
<lb n="1450"/><span>leadh ar thigh Maoir na Coille.  Fearfar fíorchaoin</span>
<lb n="1451"/><span>fáilte romhat agus ní bheidh san eachtra so thuit amach</span>
<lb n="1452"/><span>duit acht cúrsaí suit is áidhbhéise.  Fág Rascal</span>
<lb n="1453"/><span>fúmsa.  D'imir sé feall ort d'fhonn Minna fhagháil</span>
<lb n="1454"/><span>dó féin.  Bíodh a chúram ormsa; oireann sé dhom</span>
<lb n="1455"/><span>go maith."</span></p>
<lb n="1456"/>
<lb n="1457"/><p><span>Bhí cliotar is rí-rádh is bulabáisí im chloigeann.  "An</span>
<lb n="1458"/><span>lá so," adubhart, agus do luigheas ar mhachtnamh ar an</span>
<lb n="1459"/><span>scéal.  Dar an bpórtús acht bhí an ceart aige.  Dear-</span>
<lb n="1460"/><span>mhad a bhí déanta agam i dtaobh an lae ionáirighthe.</span>
<lb n="1461"/><span>Ropas mo lámh isteach i mbrollach mo léine ad' iarraidh</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1462"/><p><span>an sparáin.  D'aithin sé an fuadar a bhí fúm agus do</span>
<lb n="1463"/><span>dhruid siar uaim.</span></p>
<lb n="1464"/>
<lb n="1465"/><p><span>"Ná bac son, a Ridire!" ar seisean.  "Is ort</span>
<lb n="1466"/><span>is fearr de dhíol é, mar sparán.  Cimeád greim</span>
<lb n="1467"/><span>air."</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>Do leath na súile orm.</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>"Ní theastuigheann uaim," ar seisean, "acht go</span>
<lb n="1472"/><span>gcuirfá do bhuidhchas i n-umhail dom le comhartha beag</span>
<lb n="1473"/><span>suarach - t'ainm a scríobhadh ar an gcairt seo."</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>Shín sé leathanach de mheamram dom.  Isé bhí scríbhte</span>
<lb n="1476"/><span>air ná: - "Uadhachtaim is tiomnuighim m'anam don té</span>
<lb n="1477"/><span>dar leis an chairt seo, chomh luath is a scarfar lem</span>
<lb n="1478"/><span>cholainn é; agus seo m'ainm mar thacaidheacht ar an</span>
<lb n="1479"/><span>uadhacht so."</span></p>
<lb n="1480"/>
<lb n="1481"/><p><span>D'fhéachas ar an bhFear Liath le hiongnadh is ollsacht.</span>
<lb n="1482"/><span>Isé dhein sé ná peann a thomadh i mbraon fola a bhí ar</span>
<lb n="1483"/><span>mo mhéir de bhárr priocadh deilge.  Shín sé an peann</span>
<lb n="1484"/><span>chugham.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>"Cé hé thusa?" arsa mise, fé dheireadh.</span></p>
<lb n="1487"/>
<lb n="1488"/><p><span>"Nár chóir gur cuma dhuit," ar seisean.  "Is léir</span>
<lb n="1489"/><span>duit caidé an sadhas duine me - seana-dhiabhal bocht de</span>
<lb n="1490"/><span>scoláire - agus dar ndóich ní bhíonn pioc dá bhuidh-</span>
<lb n="1491"/><span>eachas ag mo cháirdibh orm chionn a gcuirim de chomaoin</span>
<lb n="1492"/><span>ortha lem chleasaibh - agus gan de chaitheamh aimsire</span>
<lb n="1493"/><span>agam san tsaoghal so acht na cleasa céadna.  Scaoil</span>
<lb n="1494"/><span>thart me acht ná dearmhad gan t-ainm a chur leis an</span>
<lb n="1495"/><span>gcairt seo.  Scríobh annson í - féach - Peadar Schle-</span>
<lb n="1496"/><span>mihl."</span></p>
<lb n="1497"/>
<lb n="1498"/><p><span>Do chrothas mo cheann.  "Gabhaim párdún agat, a</span>
<lb n="1499"/><span>dhuine uasail, acht ní féidir liom m'ainm a chur le sin."</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>"Ní féidir leat, an eadh?  Ca na thaobh airiú?"</span></p>
<lb n="1502"/>
<lb n="1503"/><p><span>"Samhluigheann sé dhom gur conntabharthach an rud</span>
<lb n="1504"/><span>dom mh'anam a mhalartughadh ar scáil."</span></p>
<lb n="1505"/>
<lb n="1506"/><p><span>"Conntabhairt an eadh?" ar seisean, agus do</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1507"/><p><span>sceart ar gháiríbh.  "Ar mhiste a fhiafhruighe dhíot caidé</span>
<lb n="1508"/><span>mar shadhas rud t'anam - nó an amhlaidh a chonnaicís</span>
<lb n="1509"/><span>riamh é - nó cad a mheasair-se a dhéanamh leis tréis</span>
<lb n="1510"/><span>bháis duit?  Nár cheart duit bheith buidheach dhíom chionn</span>
<lb n="1511"/><span>bheith toiltheannach chun an earradh bheag shuarach úd ar</span>
<lb n="1512"/><span>a dtugair-se "t-anam" a ghlacadh uait mar mhalairt</span>
<lb n="1513"/><span>ar rud éigin tábhachtach - do scáil féin.  Chomh luath is</span>
<lb n="1514"/><span>a gheobhair greim ar an scáil seo, beidh gach éinnídh ar</span>
<lb n="1515"/><span>do thoil agat agus Minna mar mhnaoi chéile agat.  Ní</span>
<lb n="1516"/><span>héidir gur fearra leat an cailín bocht fhágaint ag</span>
<lb n="1517"/><span>an spreallairín gránna úd Rascal?  Féach, teas-</span>
<lb n="1518"/><span>páinfad í féin duit láithreach buíll.  Tair i leith."</span>
<lb n="1519"/><span>Tharraing sé caipín as a phóca.  "Ní fheicfidh duine</span>
<lb n="1520"/><span>ná daonnaidhe thú acht an caipín seo a bhualadh umat,</span>
<lb n="1521"/><span>agus ní miste dhúinn araon dul isteach i ngáirdín</span>
<lb n="1522"/><span>Mhaoir na Coille gan scáth gan eagla."</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>Ní mór dom a admháil go raibh náire agus seirbh-</span>
<lb n="1525"/><span>thean orm a rádh go mbeadh an Fear Liath ag stealla-</span>
<lb n="1526"/><span>mhagadh fúm mar sin.  Bhí gráin mo chléibh agam dó.  Ní</span>
<lb n="1527"/><span>abraim ná gur leór an droch-chroidhe a bhí agam dó chun</span>
<lb n="1528"/><span>me chosc ar mo sc áil a cheannach uaidh, agus gan an</span>
<lb n="1529"/><span>luach do bhac.  Rud eile dhe, ní leigfadh an déistin dom</span>
<lb n="1530"/><span>an turus úd a thabhairt ar gháirdín Maoir na Coille i</span>
<lb n="1531"/><span>n-a theannta son.  Ní cheadóchainn ar Éirinn go mbeadh</span>
<lb n="1532"/><span>an cladhaire malluighthe sin, an bítheamhnach do mhill me,</span>
<lb n="1533"/><span>n-a sheasamh n-ár n-aice, ag scige fúmsa agus fé Mhinna,</span>
<lb n="1534"/><span>ag déanamh ceap magaidh den chumha is den atuirse a</span>
<lb n="1535"/><span>bhí orainn araon.</span></p>
<lb n="1536"/>
<lb n="1537"/><p><span>Bhí sé buailte isteach im aigneadh ná raibh faeseamh</span>
<lb n="1538"/><span>le fagháil agam agus nár thaise dhom bhrón.  Dubhartsa</span>
<lb n="1539"/><span>le Fear na Casóige Glaise: -</span></p>
<lb n="1540"/>
<lb n="1541"/><p><span>"Thugas mo scáil duit thar cheann sparáin na scil-</span>
<lb n="1542"/><span>linge.  Ní beag dhom a bhfuaireas dá chathughadh.  I</span>
<lb n="1543"/><span>n-ainm Dé agus scaoil an margadh."</span>
<lb n="1544"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1545"/><p><span>Chroth sé a cheann.  Tháinig bior i n-a shúilibh agus</span>
<lb n="1546"/><span>fáscadh i n-a bhéal.</span></p>
<lb n="1547"/>
<lb n="1548"/><p><span>"Bíodh agat!" arsa mise.  Chuireas osnadh asam.</span>
<lb n="1549"/><span>"Ní dhéanfad a thuilleadh malairtéireacht leat.  Ní</span>
<lb n="1550"/><span>scríobhfad m-ainm ar an bpáipéar son, pé ní bhainfidh</span>
<lb n="1551"/><span>dom scáil.  An chuaird úd is mian leat a thabhairt ar</span>
<lb n="1552"/><span>thigh Maoir na Coille, ní móide go mbainfinn-se éan</span>
<lb n="1553"/><span>tsult aisti.  Scéal thairis dúinn.  Ní mór duit mo</span>
<lb n="1554"/><span>leathscéal a ghabháil.  Fágaimís slán ag a chéile."</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>"Is oth liom, a Pheadair a chara," ar seisean, "tu</span>
<lb n="1557"/><span>bheith chomh ceanndána son.  Mar mhaithe leat a bhíos,</span>
<lb n="1558"/><span>acht beatha dhuine a thoil.  B'éidir gur gearr go mbéir</span>
<lb n="1559"/><span>ar a mhalairt d'intinn.  Slán agat!  Nára fada go</span>
<lb n="1560"/><span>gcasfar sinn ar a chéile arís!  Dáltha an scéil, cuirfad</span>
<lb n="1561"/><span>i dtuigsint duit láithreach buíll an cúram a dheineas</span>
<lb n="1562"/><span>den earradh cheannuigheas uait is a fheabhus a thugas</span>
<lb n="1563"/><span>aire dhi."</span></p>
<lb n="1564"/>
<lb n="1565"/><p><span>Le n-a linn sin, do tharraing sé mo scáil as a phóca,</span>
<lb n="1566"/><span>agus í n-a cheirtlín aige, do thochrais amach go h-aicillidhe</span>
<lb n="1567"/><span>í agus do shín fan tailimh ag á chosaibh é.  Annson bhí</span>
<lb n="1568"/><span>dhá scáil aige, agus do lean an dá scáil de gach cor</span>
<lb n="1569"/><span>dá gcuirfadh sé dhe.</span></p>
<lb n="1570"/>
<lb n="1571"/><p><span>Ba dhóbair go n-éireochadh mo chroidhe orm nuair a</span>
<lb n="1572"/><span>dhearcas mo scáil bhocht arís san riocht soin, agus a</span>
<lb n="1573"/><span>fhaid a bhíomair scartha ó n-a chéile.  Caidé an díogh-</span>
<lb n="1574"/><span>bháil dom acht í bheith n-a cime bocht aindeis ag an rop-</span>
<lb n="1575"/><span>aire sin.  Do ghuileas go fuidheach le truaghmhéil an</span>
<lb n="1576"/><span>radhairc sin.</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>D'fhan an cladhaire gránna n-a sheasamh os mo chomhair</span>
<lb n="1579"/><span>amach ag déanamh staincín orm.  Dhírigh sé ar séideadh</span>
<lb n="1580"/><span>fúm arís: -</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>"Bíodh ciall agat, a dhuine!  Tarraing an peann</span>
<lb n="1583"/><span>so chughat!  Ná scaoil an chaothamhlacht thart.  Níl</span>
<lb n="1584"/><span>agat le déanamh acht t'ainm do scríobhadh annso chun</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1585"/><p><span>Minna bhocht do shaoradh ó'n mbioránach úd Rascal.</span>
<lb n="1586"/><span>Pósfaidh an Ridire Peadar í annson, agus beidh sibh</span>
<lb n="1587"/><span>go léir ar bhur sástacht.  Ní beag stríocadh pinn chuige</span>
<lb n="1588"/><span>sin."</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>Do mhéaduigh ar an gcanncar agam.  Bé b'fhada</span>
<lb n="1591"/><span>liom go scarfainn leis.  Thugas mo chúl air agus</span>
<lb n="1592"/><span>thugas iarracht ar imtheacht.</span></p>
<lb n="1593"/>
<lb n="1594"/><p><span>Bé leonughadh Dé gur ráinig Bendel fé nár ndéin</span>
<lb n="1595"/><span>le n-a linn sin.  Ar mo thóir a bhí sé.  An túisce luigh</span>
<lb n="1596"/><span>a shúil orm agus me ag sileadh na ndeór agus mo scáil</span>
<lb n="1597"/><span>ar sheilbh ag an bhFear Liath, chuir ré soimis an scáil úd</span>
<lb n="1598"/><span>a bhaint amach dom ar áis nó ar éigin.  Ba lag leis</span>
<lb n="1599"/><span>claonbheart ná calaois d'imirt ar an bhFear Liath.  Isé</span>
<lb n="1600"/><span>dhein sé ná aghaidh a thabhairt air agus a rádh leis go</span>
<lb n="1601"/><span>neamh-mbalbh mo scáil d'aisiog orm nó gur dó féin</span>
<lb n="1602"/><span>ba mheasa.  Níor thug an bitheamhnach liath éin-fhreagra</span>
<lb n="1603"/><span>air.  Chas sé ar a sháil agus as go brách leis.</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>Do bhagair Bendel a bhata droighin air agus do lean</span>
<lb n="1606"/><span>do go dlúth, a rádh leis mo scáil a thabhairt ar n-ais</span>
<lb n="1607"/><span>dom.  Ní raibh éan-toradh ag an bhfear eile ar a ghlór.</span>
<lb n="1608"/><span>Annson do tharraing Bendel an maide air go tréan.</span>
<lb n="1609"/><span>Níor chuir na buillí éan-chorabhuais ar an ngadaidhe.</span>
<lb n="1610"/><span>Ba dhóich le duine air go raibh coinne aige leis an íde</span>
<lb n="1611"/><span>sin agus taithíghe ar a leithéid.  Bhuail sé a cheann fé,</span>
<lb n="1612"/><span>tháinig dronn air agus do lean dá stáir ar a chroma-</span>
<lb n="1613"/><span>ruathar agus mo scáil i ngreim aige agus mo chara dhílis</span>
<lb n="1614"/><span>n-a dhiaidh ar sodar.  D'fhanas ag éisteacht le torann</span>
<lb n="1615"/><span>na mbuillí.  Chuaidh an gleó i luighead i ndiaidh ar</span>
<lb n="1616"/><span>ndiaidh.  Fé dheireadh, do fágadh im aonar me gan gean</span>
<lb n="1617"/><span>gan gáire, go duairc doilghéasach duaibhseach.</span>
<lb n="1618"/></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1619"/><p><span>An Sémhadh Caibidil</span></p>
<lb n="1620"/>
<lb n="1621"/><p><span>Im aonar dom san bhfásach agus mé i ndeireadh an</span>
<lb n="1622"/><span>anma le bárr cráidhteachta is éadóchais.  Samhluigheadh</span>
<lb n="1623"/><span>dhom ná raibh sos ná faeseamh i ndán dom feasta.</span>
<lb n="1624"/><span>Bhíos tuitthe i n-umas na haimiléise gan súil le teacht</span>
<lb n="1625"/><span>as go deó.  B'éachtach mar ghoill a ndubhairt an Fear</span>
<lb n="1626"/><span>Liath orm.  Níl cur síos ná innsint scéil ar a ghéire</span>
<lb n="1627"/><span>phrioc sé sa mbeó me.  Dá chomhartha son féin níorbh</span>
<lb n="1628"/><span>fholáir liom bheith ag síor-mhachtnamh air is 'om chiapadh</span>
<lb n="1629"/><span>féin leis.  Chomh luath is a chuimhneochainn ar Mhinna</span>
<lb n="1630"/><span>bhocht is ar an mbuadhairt a bhí suidhte n-a héadan</span>
<lb n="1631"/><span>nuair a scaras léi, phreabfadh Rascal os mo chomhair</span>
<lb n="1632"/><span>amach, dar liom, is smigeadh gáire ar a chúntanós</span>
<lb n="1633"/><span>grána is é ag fonomhaid fúm.  Chuireas ar na cosaibh</span>
<lb n="1634"/><span>é agus ghluaiseas orm ar séirse im ghealt d'fhonn is</span>
<lb n="1635"/><span>na smaointe úd do bhogadh dhem aigneadh, acht ba bheag</span>
<lb n="1636"/><span>an chabhair dom é.</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>Fé dheireadh thiar thall do thuiteas im phleist ar an</span>
<lb n="1639"/><span>dtalamh go tuirseach, traochta, suaithte, brónach, briste.</span>
<lb n="1640"/><span>Scáil fé ndeara an t-éirleach ar fad; agus níor bheag</span>
<lb n="1641"/><span>comhartha pinn chum mo bhuadhairt do léigheas.  Do</span>
<lb n="1642"/><span>chromas ar chur is cúiteamh mar gheall ar an gcómhairle</span>
<lb n="1643"/><span>ghreannmhar a thug an Fear Liath dhom agus an cuma</span>
<lb n="1644"/><span>n-ar dhiúltaigheas do.  Bhí meascán mearaidhe is galar</span>
<lb n="1645"/><span>míoráin orm; ní raibh ionnam éan-chúrsaí do mheas ná</span>
<lb n="1646"/><span>do mheághchaint i gceart.</span></p>
<lb n="1647"/>
<lb n="1648"/><p><span>Mar sin dom faid gach n-oirid.  Rug an deirean-</span>
<lb n="1649"/><span>naighe órm.  D'itheas roinnt toraigh a thárlaigh ag fás</span>
<lb n="1650"/><span>ar an machaire agus d'ólas fíoruisce as sruth a bhí i</span>
<lb n="1651"/><span>n-aice liom.  Shíneas ar an dtalamh annson agus</span>
<lb n="1652"/><span>d'iarras cabhair agus trócaire ar Dhia.  Bhí an láir</span>
<lb n="1653"/><span>bhán ag dul ar scáth na copóige agus an chopóg ag</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1654"/><p><span>teicheadh uaithi nuair do thuit mo chodhladh orm.  Do</span>
<lb n="1655"/><span>taibhrigheadh dom annson go raibh an bás ag stracadh</span>
<lb n="1656"/><span>liom agus an glothar im bhrághaid.  Do dhúisigh drúcht</span>
<lb n="1657"/><span>ceoidh na maidine me.  Phreabas im shuidhe.  Ní raibh</span>
<lb n="1658"/><span>tásc na tuairisc ar Bhendel.  Ní mó ná a chathughadh a</span>
<lb n="1659"/><span>bhí ormsa.  Ní raibh éan-fhonn orm caidreamh a dhéanamh</span>
<lb n="1660"/><span>ar an saoghal feasta.  Bhí druim mo láimhe le cách.</span>
<lb n="1661"/><span>Thugas trí lá im aonar ar an gcuma son.</span></p>
<lb n="1662"/>
<lb n="1663"/><p><span>Maidean an cheathramhadh lae bhíos im luighe i machaire</span>
<lb n="1664"/><span>gainimhe dom ghoradh féin san ngréin.  Chuir taitneamh</span>
<lb n="1665"/><span>na gréine árd-áthas orm mar b'fhada nár thaithígheas é.</span>
<lb n="1666"/><span>Ar a shon son agus uile  bhí mo chroidhe go lag ar lár.</span>
<lb n="1667"/><span>D'airigheas an fhuaim chugham agus do baineadh preab</span>
<lb n="1668"/><span>asam, acht níor léir dom duine ná daonnaidhe.  Súil-</span>
<lb n="1669"/><span>fhéachaint dár thugas uaim, cad do chífinn ar a ngainimh</span>
<lb n="1670"/><span>i n-aice liom acht rud éigin mar bheadh scáil duine a bhí</span>
<lb n="1671"/><span>pas deallrathach lem scáil féin, agus é ag rith anonn</span>
<lb n="1672"/><span>'s anall.  Scáil do chaill an té gur leis í a bhí ann do</span>
<lb n="1673"/><span>réir dheallraimh.</span></p>
<lb n="1674"/>
<lb n="1675"/><p><span>Léimeas im sheasamh de phrab na súl.  "Féach, a</span>
<lb n="1676"/><span>scáil," arsa mise.  "Má's fear atá i n-easnamh ort,</span>
<lb n="1677"/><span>cá beag duit mise?"  Ritheas fé dhéin na scáile chun</span>
<lb n="1678"/><span>breith uirthi.  Bhí sé buailte isteach im aigneadh, dá</span>
<lb n="1679"/><span>n-éireóchadh liom mo dhá chois a chur go daingean i</span>
<lb n="1680"/><span>n-achrann den scáil go gceangalóchadh sí dhíom agus</span>
<lb n="1681"/><span>go ndéanfadh sí mo ghnó as son amach.</span></p>
<lb n="1682"/>
<lb n="1683"/><p><span>Ní túisce dhruideas i ngoire dhon scáil ná theich sí</span>
<lb n="1684"/><span>uaim.  Leanas n-a diaidh go h-éasca ag súil le leigheas</span>
<lb n="1685"/><span>mo ghalair.  Chuir an tsúil sin breis spreacadh agus</span>
<lb n="1686"/><span>árd-fhuinneamh ionnam agus chuireas díom go dícheallach.</span></p>
<lb n="1687"/>
<lb n="1688"/><p><span>Chonnac go raibh an scáil ag déanamh ar mhór-choill.</span>
<lb n="1689"/><span>Ní dom nárbh eól ná beadh fagháil ná amharc agam</span>
<lb n="1690"/><span>uirthi dá rithfadh léi scáth na coille a bhaint amach.  Gheit</span>
<lb n="1691"/><span>mo chroidhe ionnam le h-eagla agus do ghéaruigh an rith</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1692"/><p><span>agam.  Chonnacthas dom go rabhas ag teacht suas leis</span>
<lb n="1693"/><span>an scáil.  Chuireas dúthracht mh'anma san sciúird</span>
<lb n="1694"/><span>reatha agus níorbh fhada go rabhas i ngiorracht cúpla</span>
<lb n="1695"/><span>slat don scáil.  Do staid sí de phreib.  Thugas léim</span>
<lb n="1696"/><span>as mo chorp.  Aililiú!  Bhuaileas i gcoinnibh rud éigin</span>
<lb n="1697"/><span>cruaidh ná raibh éan-choinne agam leis.  Do baineadh</span>
<lb n="1698"/><span>mac alla as mo chluais le buille dhuirn.  Ní fheaca</span>
<lb n="1699"/><span>faic na ngrást seoch is an scáil, acht bain barra na</span>
<lb n="1700"/><span>cluaise dhíom marar mhothuigheas an dorn céadna ag</span>
<lb n="1701"/><span>gabháil orm go tréan.</span></p>
<lb n="1702"/>
<lb n="1703"/><p><span>Dá mhéid eagla bhí orm, thugas iarracht fé an rud do-</span>
<lb n="1704"/><span>fheicse a bhí dom léasadh.  D'aimsigheas é.  Fear a bhí</span>
<lb n="1705"/><span>ann agus do leagas ar fleasc a dhroma é.  Thuiteas</span>
<lb n="1706"/><span>as mo sheasamh le fuinneamh an bhuille.  Bhaineas lán</span>
<lb n="1707"/><span>mo dhá shúl as an bhfear agus é sínte fúm agus greim</span>
<lb n="1708"/><span>daingean agam air.</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>Annson iseadh thuigeas fios fáth an scéil.  An Nead</span>
<lb n="1711"/><span>Draoidheachta a bhí ar iomchar ag an bhfear.  Ní féidir</span>
<lb n="1712"/><span>an nead úd d'fheicsint ná an té gheibhean greim air,</span>
<lb n="1713"/><span>acht chítar a dhá scáil.  Nuair do baineadh leagadh as</span>
<lb n="1714"/><span>an bhfear so chaill sé a ghreim ar an nead agus bhí a</span>
<lb n="1715"/><span>rian air, ba léir dom é.  Stracfhéachaint dár thugas</span>
<lb n="1716"/><span>uaim chonnac scáil an neid ar an dtalamh i n-aice liom.</span>
<lb n="1717"/><span>Thugas léim truslóige fé n-a dhéin agus b'é toil Dé</span>
<lb n="1718"/><span>gur rugas air.  Chomh luath is a láimhsigheas é, níor léir</span>
<lb n="1719"/><span>don bhfear eile me féin ná fiú mo scáile, nidh narbh</span>
<lb n="1720"/><span>iongnadh.</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>Níor thúisce an fear bocht ar a bhonnaibh arís ná chuir</span>
<lb n="1723"/><span>colg air féin chun an té do leag é.  D'fhéach sé ar an</span>
<lb n="1724"/><span>dtalamh ar gach taobh de, ag súil go bhfeicfadh sé mo</span>
<lb n="1725"/><span>scáil - mar ní raibh sé d'uain aige a thabhairt fé ndeara</span>
<lb n="1726"/><span>roimis sin me bheith ar easba scáile - acht ní raibh pioc</span>
<lb n="1727"/><span>dá bhárr aige.  Nuair d'aithin sé ná rabhas le feicsint</span>
<lb n="1728"/><span>ná mo rian, do chrom sé ar stathadh na gruaige is</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1729"/><p><span>greadadh na lámh le neart bróin.  Im thaobh-sa dhe, bhí</span>
<lb n="1730"/><span>aiteal mo chroidhe orm toisc é bheith ar mo chumas</span>
<lb n="1731"/><span>bualadh imeasc daoine arís gan scáth gan eagla.</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>Níor theip orm mo leathsgéal a ghabháil liom féin i</span>
<lb n="1734"/><span>dtaobh na gadaidheachta a bhí déanta agam.  Is ar éigin</span>
<lb n="1735"/><span>ba ghádh dhom é, agus an mhairbhitighe a bhí ar m'aigneadh de</span>
<lb n="1736"/><span>bhárr a raibh curtha dhíom agam.  Sceinneas liom go prap</span>
<lb n="1737"/><span>d'fhonn an cradhscal a scaipeadh dhíom féin.  Ní raibh</span>
<lb n="1738"/><span>éan-toradh agam ar ghlór an fhir bhoicht mí-ádhbharaigh a</span>
<lb n="1739"/><span>bhí ag screaduíol is ag caointeachán go truagmhéileach.</span></p>
<lb n="1740"/>
<lb n="1741"/><p><span>Sin mar thárla, de réir mar samhluigheadh dhom an uair</span>
<lb n="1742"/><span>sin.  Is beag a thuigeas cad do bhí á dhéanamh agam!</span></p>
<lb n="1743"/>
<lb n="1744"/><p><span>Bhí cíocras orm chun cuaird a thabhart ar gháirdín</span>
<lb n="1745"/><span>Maoir na Coille, féachaint an raibh an fhírinne ag an</span>
<lb n="1746"/><span>bhFear Liath malluighthe, acht ní raibh eolas na slíghe agam.</span>
<lb n="1747"/><span>Chuadhas i n-áirde ar mhullach cnuic, agus chonnac an</span>
<lb n="1748"/><span>baile beag agus tigh an Mhaoir os mo chomhair fé bhun</span>
<lb n="1749"/><span>an chnuic.  Ba dhóbair go dtuitfinn i laige nuair a</span>
<lb n="1750"/><span>luigh mo shúil ar an mball úd, agus nuair a rith sé liom</span>
<lb n="1751"/><span>go mbeadh dul agam ar Mhinna d'fheicsint arís.</span></p>
<lb n="1752"/>
<lb n="1753"/><p><span>Thugas aghaidh ar an mbaile.  Chonnac gasra sclábh-</span>
<lb n="1754"/><span>aidhe chugham agus iad ag cainnt is ag cur tré chéile is</span>
<lb n="1755"/><span>ag abchóidigheacht.  Chuireas cluas orm féin.  Bhí fhios</span>
<lb n="1756"/><span>agam nárbh fhéidir leó me dh'fheicsint.  "An Ridire"</span>
<lb n="1757"/><span>agus Maor na Coille agus Rascal a bhí ar siubhal aca</span>
<lb n="1758"/><span>mar chúrsaí cainnte.  Níorbh fhada dhom ag éisteacht</span>
<lb n="1759"/><span>leó.  Bhailigheas liom chomh mear i nÉirinn is bhí sé</span>
<lb n="1760"/><span>im chosaibh fé dhéin an gháirdín is mo chroidhe ionnam</span>
<lb n="1761"/><span>ag léimrigh.  Ag bualadh isteach san gháirdín dom,</span>
<lb n="1762"/><span>d'airigheas mar a bheadh smiota gáire.  Do chuir an</span>
<lb n="1763"/><span>fhuaim manaliobar is codladh grifín im bhallaibh beatha;</span>
<lb n="1764"/><span>acht ní fheaca duine ná daonnaidhe im aice.  Ghreadas</span>
<lb n="1765"/><span>orm, agus thabharfainn an leabhar gur airigheas ciscéim</span>
<lb n="1766"/><span>duine leathstiar díom; acht níor léir dom éinne.</span>
<lb n="1767"/></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1768"/><p><span>Moch na maidne a bhí ann agus ní rabhthas amuich</span>
<lb n="1769"/><span>san gáirdín fós.  Bhaineas amach tigh an Mhaoir agus</span>
<lb n="1770"/><span>ambriathar mhóide gur airigheas an fhuaim chéadna ag</span>
<lb n="1771"/><span>leanamhaint im dhiaidh.  Shuidheas go dubhach dobrónach</span>
<lb n="1772"/><span>ar shuidheachán os comhair doruis an tighe agus mhoth-</span>
<lb n="1773"/><span>uigheas an deamhan do-fheicse úd n-a shuidhe láimh liom</span>
<lb n="1774"/><span>agus chuala ag miongháirí é.  Bhí gach ribe gruaige agam</span>
<lb n="1775"/><span>n-a cholg-sheasamh le h-uamhan.</span></p>
<lb n="1776"/>
<lb n="1777"/><p><span>Do cuireadh an eochair i súil ghlais an doruis agus</span>
<lb n="1778"/><span>tháinig Maor na Coille amach agus páipéar n-a láimh</span>
<lb n="1779"/><span>aige.  Bhraitheas mar a bheadh ceó draoidheachta dá</span>
<lb n="1780"/><span>leathadh timcheall orm.  Catsúl dár thugas, do chonnac</span>
<lb n="1781"/><span>an Fear Liath féin n-a steilibheathaigh lem thaobh ag glin-</span>
<lb n="1782"/><span>neamhaint orm agus meill mhagaidh ar a bhéal.  Do</span>
<lb n="1783"/><span>leath sé cochal draoicheachta os ár gcionn araon.  Bhí</span>
<lb n="1784"/><span>a scáil féin agus mo scáil-se n-a luighe ag á chosaibh.</span>
<lb n="1785"/><span>Bhí an meamram malluigthe úd n-a láimh aige agus é</span>
<lb n="1786"/><span>dá shuathadh anonn is anall go neamhthuairmeach mar</span>
<lb n="1787"/><span>dheadh.</span></p>
<lb n="1788"/>
<lb n="1789"/><p><span>Bhí an Maor ag rástáil siar is aniar is an páipéar</span>
<lb n="1790"/><span>dá léigheamh aige.  Tháinig déistin is cradhscal orm.</span></p>
<lb n="1791"/>
<lb n="1792"/><p><span>"Seadh, a Pheadair, a mhic," arsa an cladhaire liath.</span>
<lb n="1793"/><span>"Do dheinis rud orm fé dheireadh.  Seo sinn araon ar</span>
<lb n="1794"/><span>ár suaimhneas annso, ag faire ar chúrsaí an chleamhnuis,</span>
<lb n="1795"/><span>fébh mar a bhí beartuighthe agam.  Tagann gach maith le</span>
<lb n="1796"/><span>cáirde.  Dáltha an scéil, níor mhiste dhuit an Nead</span>
<lb n="1797"/><span>Draoidheachta d'aisiog orm.  Ní theastuigheann sé uait</span>
<lb n="1798"/><span>feasta.  Gabhaimse orm go bhfuilir ró-mhacánta chun é</span>
<lb n="1799"/><span>chimeád uaim.  Ní gádh dhuit a bhuidheachas a ghabháil</span>
<lb n="1800"/><span>liom.  Níor mhaodheas ort é mar iasacht."</span></p>
<lb n="1801"/>
<lb n="1802"/><p><span>Bhain sé an nead díom agus do sceart ar gháiríbh chomh</span>
<lb n="1803"/><span>tréan son gur baineadh preab as Maor na Coille.</span></p>
<lb n="1804"/>
<lb n="1805"/><p><span>"Ní mór duit a admháil," ar seisean, "gur bhuaidh</span>
<lb n="1806"/><span>an cochal draoidheachta so mar áise ar an nead.  Ní</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1807"/><p><span>hé amháin go gceilean sé an duine féin ar chách, acht ní</span>
<lb n="1808"/><span>fheicthar a scáil ná pé méid scáil a bhíonn aige.  Ní</span>
<lb n="1809"/><span>beag mar chomhartha air sin an dá scáil ghleóite atá</span>
<lb n="1810"/><span>agamsa."</span></p>
<lb n="1811"/>
<lb n="1812"/><p><span>Chuir sé smiota gáire as arís.</span></p>
<lb n="1813"/>
<lb n="1814"/><p><span>"Bíodh fhios agat, a Pheadair, a laogh," ar seisean,</span>
<lb n="1815"/><span>éigin é fé dheireadh thiar thall.  Ní fearra dhuit rud dá</span>
<lb n="1816"/><span>ndéanfá ná do scáil do cheannach uaim agus Minna</span>
<lb n="1817"/><span>phósadh - tá sé d'uain agat fós.  Maidir le Rascal,</span>
<lb n="1818"/><span>béarfadh crochadh árd lá gaoithe air nó droch-chrích</span>
<lb n="1819"/><span>éigin dá shadhas.  Tuilleadh tubaiste chuige! - Ní hé a</span>
<lb n="1820"/><span>mhalairt atá i ndán dó agus an fuadar atá fé.  Rud</span>
<lb n="1821"/><span>eile dhe, cuirfad mo chochal draoidheachta mar dhúthracht</span>
<lb n="1822"/><span>leis an scáil, más mian leat í cheannach uaim."</span></p>
<lb n="1823"/>
<lb n="1824"/><p><span>Le n-a linn sin, ghabh máthair Mhinna amach thar lic na</span>
<lb n="1825"/><span>táirsighe.  Chrom fear an tighe ar chainnt léi.</span></p>
<lb n="1826"/>
<lb n="1827"/><p><span>"Cad tá á dhéanamh age Minna?" ar seisean.</span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>"Ag gol atá sí."</span></p>
<lb n="1830"/>
<lb n="1831"/><p><span>"Dhe an óinseach!  Í féin is a lógóireacht.  Is</span>
<lb n="1832"/><span>beag an chabhair di é."</span></p>
<lb n="1833"/>
<lb n="1834"/><p><span>"B'éidir an ceart a bheith agat, acht mar sin féin is</span>
<lb n="1835"/><span>éachtach an dithneas atá ort i leith an chleamhnuis.  Taoi</span>
<lb n="1836"/><span>ro-dhian ar an leanbh bocht."</span></p>
<lb n="1837"/>
<lb n="1838"/><p><span>"Cuir uait, a bhean.  Níor thomhaisis i gceart é mar</span>
<lb n="1839"/><span>scéal.  Scuirfidh sí den ghol chomh luath is a bheidh sí pósta</span>
<lb n="1840"/><span>age duine uasal saidhbhir.  Cuirfidh sí an loscadh</span>
<lb n="1841"/><span>cléibhe dhi agus geobhaidh a buidheachas le Dia is linn-na</span>
<lb n="1842"/><span>araon do chionn a fheabhus do cuireadh i gcrích í."</span></p>
<lb n="1843"/>
<lb n="1844"/><p><span>"Go dtugaidh Dia son!"</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>"Tá a dóthain spré aici, acht n-a dhiaidh sin is uile,</span>
<lb n="1847"/><span>ní fearra di Rascal a dhiúltadh.  An amhlaidh a mheasfá</span>
<lb n="1848"/><span>a bhárr súd do cleamhnus do dhéanamh di, agus ar thuit</span>
<lb n="1849"/><span>amach idir í féin agus Schlemihl i mbéalaibh an phobuil?</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1850"/><p><span>Ní héidir ná gurb eól duit go bhfuil Rascal ar na</span>
<lb n="1851"/><span>fearaibh is saidhbhre 's is achmhuinnighe san tír.  Tá</span>
<lb n="1852"/><span>luach £6,000,000 de thalamh ceannuighthe marbh aige</span>
<lb n="1853"/><span>le hairgead síos.  Nuair do mheasas stáit a cheannach</span>
<lb n="1854"/><span>do Mhinna an tráth a bhí an cleasaidhe úd Schlemihl go</span>
<lb n="1855"/><span>mór léi, bhí tosach age Rascal orm i ngach éan-bhall."</span></p>
<lb n="1856"/>
<lb n="1857"/><p><span>"Le bitheamhntas a fuair sé a bhfuil aige, gabhaimse</span>
<lb n="1858"/><span>orm."</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>"Bíodh ciall agat, a bhean.  An méid do scaip seir-</span>
<lb n="1861"/><span>bhísigh eile an Ridire, chuir seisean chun críche é."</span></p>
<lb n="1862"/>
<lb n="1863"/><p><span>"Ní raibh ann acht giolla freastail."</span></p>
<lb n="1864"/>
<lb n="1865"/><p><span>"Ná bac son de.  Tá scáil thar bárr aige."</span></p>
<lb n="1866"/>
<lb n="1867"/><p><span>An fhaid is bhí an cómhrádh so ar siubhal ag an sean-</span>
<lb n="1868"/><span>lámhamhain, bhí an Fear Liath ag cur na súl tríom agus</span>
<lb n="1869"/><span>faetheamh gáire ar a bhéal.</span></p>
<lb n="1870"/>
<lb n="1871"/><p><span>Tháinig Minna amach.  Is ar éigin a bhí innti siubhal</span>
<lb n="1872"/><span>ná rian a dhéanamh, agus bhí na deóra anuas le na gnúis</span>
<lb n="1873"/><span>mhí-líthigh.  Do shuidh sí ar chathaoir do cuireadh fé scáth</span>
<lb n="1874"/><span>crainn teile n-a comhair.  Do shuidh a hathair ar stóilín</span>
<lb n="1875"/><span>láimh léi do rug ar láimh uirthi go mín mánla, agus do</span>
<lb n="1876"/><span>luigh ar chainnt léi.</span></p>
<lb n="1877"/>
<lb n="1878"/><p><span>"A Mhinna, a leanbh mo chroidhe," ar seisean, "gabh-</span>
<lb n="1879"/><span>aimse orm go mbeidh ciall agat agus go ndéanfair</span>
<lb n="1880"/><span>rud orm.  Ní hamhlaidh a mheasfá cur im choinnibh agus</span>
<lb n="1881"/><span>gan uaim acht tú chur ar do leas.  Tá fhios agam a</span>
<lb n="1882"/><span>ghéire ghoill scéal so an Ridire ort, a laogh 's a chuid.</span>
<lb n="1883"/><span>Ba ró-dhóbiar dúinn!  Acht bé leónughadh Dé - moladh</span>
<lb n="1884"/><span>go deó le n-a ainm! - gur thánaís saor ón gconta-</span>
<lb n="1885"/><span>bhairt ba mheasa dhuit ná do bhás, a Mhinna a bhuidhneach!</span>
<lb n="1886"/><span>Bhí cion do chroide agat ar an lúbaire úd sar ar cuir-</span>
<lb n="1887"/><span>eadh eolus ar an bhfeall a bhí dá dhéanamh aige.  Nílim</span>
<lb n="1888"/><span>dá chasadh leat.  Nár leigidh Dia go mbeinn!  Ní</span>
<lb n="1889"/><span>tógtha ort é.  Bhíos-sa féin ana-cheanamhail air an</span>
<lb n="1890"/><span>tráth son.  Cheapas gur mór-uasal é!  Bhí breall</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1891"/><p><span>orainn go léir.  Bíonn a scáil féin ag gach maidrín</span>
<lb n="1892"/><span>san tsráid - agus tusa ar tí snaidhmeadh le fear</span>
<lb n="1893"/><span>gan scáil!  Ní feárr bheith ag cainnt mar gheall air.</span>
<lb n="1894"/><span>Caithimís uainn é mar scéal.  Tá fear macánta it'</span>
<lb n="1895"/><span>iarraidh - fear nach eagal leis taithneamh na gréine.</span>
<lb n="1896"/><span>Ní flaith ná rí atá ann, agus níorbh fheárr riamh é.  Tá</span>
<lb n="1897"/><span>na milliuin dhubha d'airgead aige - ní cúrsaí spré atá</span>
<lb n="1898"/><span>ag déanamh buadhartha dho.  Beidh saoghal breágh suairc</span>
<lb n="1899"/><span>agat n-a theannta.  Ní beag son!  Dein rud orm,</span>
<lb n="1900"/><span>mar a dhéanfadh inghean mhaith chiallmhar, mo ghrádh thu!</span>
<lb n="1901"/><span>Fág fúmsa tu chur i gcrích.  Cuir uait na deora, a</span>
<lb n="1902"/><span>mhúirnín ó!  Sin é é!  Pósfair an Rascalach - ná</span>
<lb n="1903"/><span>pósfair?"</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>Ní mór ná go ndeaghaidh sé de Mhinna urlabhra thabh-</span>
<lb n="1906"/><span>airt léi.  Fé dheireadh dubhairt sí ná raibh éan-tsúil</span>
<lb n="1907"/><span>aici le suairceas feasta ar an saoghal so; gur cuma</span>
<lb n="1908"/><span>léi caidé an cor do bhéarfadh í; go ndéanfadh sí pé</span>
<lb n="1909"/><span>nídh ba thoil le n-a hathair.</span></p>
<lb n="1910"/>
<lb n="1911"/><p><span>Do cuireadh fios ar Rascal lom-láithreach.  Bhuail</span>
<lb n="1912"/><span>sé isteach chúcha, agus imtheacht dána fé, mar ba ghnáth</span>
<lb n="1913"/><span>leis.  Le n-a linn sin do chuaidh Minna i luige.</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>D'fhéach an Fear Liath gránna idir an dá shúil orm</span>
<lb n="1916"/><span>agus faghairt n-a shúilibh.  "Nach mór leat son!" ar</span>
<lb n="1917"/><span>seisean, "nó an amhlaidh ná fuil sprid ná spréach</span>
<lb n="1918"/><span>ionnat, a shúmaire spadánta?"</span></p>
<lb n="1919"/>
<lb n="1920"/><p><span>Phrioc sé mo mhéar le n-a pheann.  Do scéidh an</span>
<lb n="1921"/><span>fhuil amach.</span></p>
<lb n="1922"/>
<lb n="1923"/><p><span>"Gabhaim pardún agat," ar seisean go scigeamhail.</span>
<lb n="1924"/><span>"Dearmhad a dheineas.  Chítar dom go bhfuil fuil it</span>
<lb n="1925"/><span>fhéithibh fós.  Scríobh t'ainm annso."</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>Shín sé an pár is an peann chugham.  Do ghlacas</span>
<lb n="1928"/><span>uaidh iad.</span>
<lb n="1929"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1930"/><p><span>An Seachtmhadh Caibidil</span></p>
<lb n="1931"/>
<lb n="1932"/><p><span>Fágaim fútsa a bhreith, a chara mo chroidhe.  Ní mian</span>
<lb n="1933"/><span>liom go mbeadh claonadh agat chun mo thaoibhe dhen</span>
<lb n="1934"/><span>scéal.  Abair do rogha rud mar gheall orm.  Cáin</span>
<lb n="1935"/><span>me go dian.  Admhuighim ná fuil a mhalart tuillte</span>
<lb n="1936"/><span>agam.  Mo náire!  Is minic an cradhscal dom mhilleadh.</span>
<lb n="1937"/><span>Ní cuirfad cuimhne an lae úd díom go raghad fé an</span>
<lb n="1938"/><span>bhfód.  Cúis náire is ceannfé dhom é, mar scéal.</span>
<lb n="1939"/><span>Mo léir!  An té théidhean amudha ó chaol-bhóthar an</span>
<lb n="1940"/><span>chirt, ní móide go n-éireóchaidh a thurus leis.  Im-</span>
<lb n="1941"/><span>theochaidh sé ar seachrán ón áit go céile agus raghaidh sé</span>
<lb n="1942"/><span>dhe an tslighe cheart d'aimsiughadh arís.  Is beag an</span>
<lb n="1943"/><span>chabhair dó soillse Neimhe.  Leanfaidh sé do bhealach a</span>
<lb n="1944"/><span>bhasctha go deireadh na dála.</span></p>
<lb n="1945"/>
<lb n="1946"/><p><span>B'in é mo dháltha-sa.  Bhí tuaiplis déanta agam,</span>
<lb n="1947"/><span>tuaiplis d'fhág a rian orm agus mallacht Rí Neimhe</span>
<lb n="1948"/><span>ceanguilthe díom.  Níor leór liom son gan duine</span>
<lb n="1949"/><span>eile threórugheadh isteach i n-umar na h-aimiléise -</span>
<lb n="1950"/><span>duine do thug searc a croidhe dhom.  Bhí a haimhleas</span>
<lb n="1951"/><span>déanta agam, agus ní raibh de leigheas agam ar a</span>
<lb n="1952"/><span>buaidhirt acht léim chaorach i nduibheagán do thabhairt</span>
<lb n="1953"/><span>chun í shaoradh.</span></p>
<lb n="1954"/>
<lb n="1955"/><p><span>Cad eile dhéanfainn?  Ná creid ó éinne, a chara,</span>
<lb n="1956"/><span>go locfainn ó ghuais dá mhéid d'fhonn i fhuascailt.</span>
<lb n="1957"/><span>Níor mhiste liom dul ag stracadh leis an mbás mar</span>
<lb n="1958"/><span>mhaithe léi, agus dár ndóich ba shuarach le maoidheamh</span>
<lb n="1959"/><span>uirthi é.</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>Acht is amhlaidh a bhí gráin is gangaid is déistin im</span>
<lb n="1962"/><span>chléibh agam chun an tsleamhnánaidhe léith is a sprionn-</span>
<lb n="1963"/><span>luightheacht is a chalaois.  Pé aca bhí éagcóir agam dá</span>
<lb n="1964"/><span>déanamh air nó ná raibh, níor lughar liom an súdh ná</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1965"/><p><span>é, agus ní cheadóchainn ar a raibh 'en tsaoghal agam go</span>
<lb n="1966"/><span>ndéanfaimís éan-mhargadh le n-a chéile.</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>Ní fios cad dó dhéanfainn mara mbeadh rud éigin</span>
<lb n="1969"/><span>do thuit amach do chuir a mhalairt do chrot ar fad ar an</span>
<lb n="1970"/><span>eachtra.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>An fuadar nimhe is an rabharta canncair do bhí fúm</span>
<lb n="1973"/><span>do bhain dem threóir me; ní áirimhim a thuirsighe bhíos</span>
<lb n="1974"/><span>(mar níor bhlaiseas puinn bídh i gcaitheamh na dtrí lá bhí</span>
<lb n="1975"/><span>curtha tharm), agus an fuath millteach a bhí agam don</span>
<lb n="1976"/><span>bhFear Liath bréan.  Pé i nÉirinn é, bhíos ar thí m'ainm</span>
<lb n="1977"/><span>do scríobhadh ar an gconnradh nuair do bhraitheas</span>
<lb n="1978"/><span>míorán im cheann, agus do thuiteas im chnapán fann-</span>
<lb n="1979"/><span>taise ar an dtalamh.</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>Deallruigheann sé gurbh fhada dhom im phleist gan</span>
<lb n="1982"/><span>aithne gan urlabhra.  Nuair a thánag chugham féin, chuala</span>
<lb n="1983"/><span>an eascuinidhe is na mionna dá spalpadh go tréan.</span>
<lb n="1984"/><span>D'fhéachas mór-thimcheall.  Cómhrac lae 'gus oidhche a</span>
<lb n="1985"/><span>bhí ann.  Chrom Fear na Casóige Glaise ar íde na muc</span>
<lb n="1986"/><span>is na madraí do thabhairt orm.</span></p>
<lb n="1987"/>
<lb n="1988"/><p><span>"Nach álainn an mhaise dhuit é!  Fágaim le huadhacht</span>
<lb n="1989"/><span>ná feaca éan-oighre riamh ar sheana-mhnaoi chríonna</span>
<lb n="1990"/><span>chaithte acht tú.  Éirigh it sheasamh, a ghiolla na luige, is</span>
<lb n="1991"/><span>cuir críoch ar do ghnó!  Nó an amhlaidh is feárr leat</span>
<lb n="1992"/><span>fuireach it spadálach sínte annso is gach éin-bhéic bháis</span>
<lb n="1993"/><span>asat.  Faire fút a shnamhaire!"</span></p>
<lb n="1994"/>
<lb n="1995"/><p><span>D'éirigheas im sheasamh go righin.  D'fhéachas ar gach</span>
<lb n="1996"/><span>taobh dhíom.  Bhí an oidhche ag druidim linn.  D'airigheas</span>
<lb n="1997"/><span>an séis cheóil dá seinnm go meidhreach i dtigh an Mhaoir</span>
<lb n="1998"/><span>is seódh soillse ar lasadh istigh.  Bhí a lán daoine ag</span>
<lb n="1999"/><span>spaisteóracht san gháirdín.  Do shuidh beirt aca ar an</span>
<lb n="2000"/><span>suidheachán a bhí agamsa ar maidin.  Isé bhí ar siubhal</span>
<lb n="2001"/><span>ag an mbeirt ná pósadh Mhinna leis an Rascalach.  Bhí</span>
<lb n="2002"/><span>an anachain déanta is níorbh fhearr bheith ag leanmhaint</span>
<lb n="2003"/><span>siar air.</span>
<lb n="2004"/></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="2005"/><p><span>Bhaineas díom an cochall draoidheachta agus as go</span>
<lb n="2006"/><span>brách liom.  B'é b'fhada liom go gcuirfinn geata an</span>
<lb n="2007"/><span>ghairdín díom.  Acht do lean an ropaire fill me, dhom</span>
<lb n="2008"/><span>chrádh is 'om chéasadh le n-a aghaidh bhéil.</span></p>
<lb n="2009"/>
<lb n="2010"/><p><span>"Mhuise, is maith é mo bhuidhechas, a Pheadair," ar</span>
<lb n="2011"/><span>seisean, "agus an imshníomh a dheinas díot.  D'fhanas</span>
<lb n="2012"/><span>it theannta ar feadh an lae chun aire thabhairt duit go</span>
<lb n="2013"/><span>dtí go gcuirfeá an taom luige dhíot.  Sin a bhfuil dá</span>
<lb n="2014"/><span>bhárr agam!  Chonách son orm nár ghabh a mhalairt de</span>
<lb n="2015"/><span>chúram chugham.  Bíodh agat!  Ní h-éan chabhair duit</span>
<lb n="2016"/><span>teicheadh uaim, a bhreallsúin!  Ní raghair uaim chomh</span>
<lb n="2017"/><span>bog son.  Tá mo chuid óir agatsa agus do scail agamsa.</span>
<lb n="2018"/><span>Ní trom suan dúinn araon agus an scéal amhlaidh.</span>
<lb n="2019"/><span>Scáil duine dá thréigint - ar airigh éinne riamh a leithéid!</span>
<lb n="2020"/><span>Bíodh fhios agat go bhfanfaidh do scáil agam go dtí</span>
<lb n="2021"/><span>gur mian leat í bhogadh dhíom is a glacadh i sóghchus.</span>
<lb n="2022"/><span>Bíodh geall go ngéillfir dom fé dheireadh le h-éan-chorp</span>
<lb n="2023"/><span>tuirse is searbhais nuair ba cheart duit géilleadh dhom ar</span>
<lb n="2024"/><span>dtúis go fonnmhar.  Is baoth an gnó dhuit t-áirithe chur</span>
<lb n="2025"/><span>ar ath-lá."</span></p>
<lb n="2026"/>
<lb n="2027"/><p><span>Lean sé dá chainnt dom spidiúchán is ag magadh fúm</span>
<lb n="2028"/><span>go dtí gur dhóbair go raghadh dem mheabhair.  Ní raibh</span>
<lb n="2029"/><span>dul uaidh agam.  Bhaineas amach mo thigh féin agus mé</span>
<lb n="2030"/><span>geall leis i ndeireadh an anma.</span></p>
<lb n="2031"/>
<lb n="2032"/><p><span>Bhí atharrughadh chomh mór son ar an dtigh gur beag</span>
<lb n="2033"/><span>ná go ndeaghaidh sé dhíom a dh'aithint.  Is amhlaidh a bhí</span>
<lb n="2034"/><span>na fuinneóga n-a smidirínibh agus gan duine ná daon-</span>
<lb n="2035"/><span>naidhe ann romham ná a rian.  Bhí dáltha Oisín i ndiaidh</span>
<lb n="2036"/><span>na Féinne agam, nuair d'fhill sé ó Thír na nÓg is ná</span>
<lb n="2037"/><span>fuair sé roimis i stad na bhFiann acht "neantóga is</span>
<lb n="2038"/><span>fiadhail."</span></p>
<lb n="2039"/>
<lb n="2040"/><p><span>Sceart an gruagach liath ar gháiríbh.  "Sin é é!" ar</span>
<lb n="2041"/><span>seisean.  "Ní beag dhuit a luaithe.  Bhuail leat, a</span>
<lb n="2042"/><span>dhuine!  Tá do dhuine muinnteardha Bendel istigh</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="2043"/><p><span>rómhat.  Do cuireadh a mhalairt de chúram air an lá</span>
<lb n="2044"/><span>fé dheireadh, nuair do ghaibh sé ormsa, agus tá a rian</span>
<lb n="2045"/><span>air - cos de níor chorruigh taobh amuich den dorus ó</span>
<lb n="2046"/><span>shoin.  Beidh seó eachtraí aige le hinnsint duit, de</span>
<lb n="2047"/><span>réir dheallraimh.  Go n-éirighidh an oidhche leat.  Chífam</span>
<lb n="2048"/><span>a chéile arís sar a fada, gabhaimse orm."</span></p>
<lb n="2049"/>
<lb n="2050"/><p><span>Le n-a linn sin, bhíos an baint macalla as an ndorus.</span>
<lb n="2051"/><span>Fé dheireadh thiar thall, chonnac léas soluis istigh agus</span>
<lb n="2052"/><span>d'airigheas glór Bhendel dá fhiafhruighe dhíom cé bhí ann.</span>
<lb n="2053"/><span>Ní miste a rádh gur bhain fuaim mo ghotha preab as.  Is</span>
<lb n="2054"/><span>air ba ghiorra mhoíll an dorus d'oscailt.</span></p>
<lb n="2055"/>
<lb n="2056"/><p><span>Do rugamair barróg ar a chéile.  Thugas fé ndeara</span>
<lb n="2057"/><span>go raibh an an-atharrughadh air agus nárbh éan-atharrughadh</span>
<lb n="2058"/><span>foghanta é.  Bhí deallramh breóiteachta is buadhartha</span>
<lb n="2059"/><span>air.  Im thaobh-sa dhe, níor mhaoidhte mo dhriuch orm,</span>
<lb n="2060"/><span>meath ar mo chló agus liathadh ar m'fholt.</span></p>
<lb n="2061"/>
<lb n="2062"/><p><span>Threóruigh sé isteach tré fallaí fuara an tighe me go</span>
<lb n="2063"/><span>dtí gur bhaineamair amach seómra áirithe do fríth saor</span>
<lb n="2064"/><span>ón léirscrios.  Thug sé roinnt bhídh le n-ithe dhom, agus</span>
<lb n="2065"/><span>annson do chrom ar a scéal d'innsint agus gach éan-</span>
<lb n="2066"/><span>osnadh dá leigint aige.  An seanduine liath úd (adubh-</span>
<lb n="2067"/><span>airt sé) go raibh mo scáil aige, isé do chuir amudha é.</span>
<lb n="2068"/><span>Lean sé ar thóir an tseanduine go dtí go raibh na mílte</span>
<lb n="2069"/><span>curtha dhe aige i gan fhios do fhéin.  Fé dheireadh thiar</span>
<lb n="2070"/><span>thall do thuit n-a phleist le neart tuirse.  Do theip</span>
<lb n="2071"/><span>air glan me dh'aimsiughadh arís agus d'fhill sé ar an</span>
<lb n="2072"/><span>mbaile go tinn traochta tráighte brónach.</span></p>
<lb n="2073"/>
<lb n="2074"/><p><span>Tamall n-a dhaidh son tháinig sloigisc na sráide ag</span>
<lb n="2075"/><span>triall ar an dtigh - Rascal a bhí ag séideadh fútha - do</span>
<lb n="2076"/><span>dheineadar mionrabh is brúscar dá raibh fé iadh an tighe</span>
<lb n="2077"/><span>agus is beag mhá fhágadar cleath gan leagadh san tigh.</span>
<lb n="2078"/><span>Mar sin a chúitigheadar liom an fhéile is an fhlaitheamh-</span>
<lb n="2079"/><span>lacht is an charthanacht do chleachtas.  Theich mo lucht</span>
<lb n="2080"/><span>aimsire le n-a n-anmnaibh.  Rud eile, d'fhógair lucht</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="2081"/><p><span>feidhilte síothchána na cathrach don pobul gurb olc an</span>
<lb n="2082"/><span>earra mé agus go gcaithfinn-se bailiughadh liom as an</span>
<lb n="2083"/><span>ndúthaigh fé cheann logonoidhche nó go gcuirfaí fé ghlas</span>
<lb n="2084"/><span>me.</span></p>
<lb n="2085"/>
<lb n="2086"/><p><span>D'eachtruig Bendel dom cúrsaí an chleamhnuis do</span>
<lb n="2087"/><span>dhein Rascal le Minna.  Deallruigheann an scéal gur</span>
<lb n="2088"/><span>chuir an crochaire fill eolas ar mo mháchail ar dtúis.</span>
<lb n="2089"/><span>Fuair sé greim ar eochair mo chófra agus do bhíodh ag</span>
<lb n="2090"/><span>baint de is ag fuadach is ag cur i dtaisce go dtí go</span>
<lb n="2091"/><span>raibh a leór-dhóthain aige.</span></p>
<lb n="2092"/>
<lb n="2093"/><p><span>Isé Rascal ba cheap tuisle dhom ó thúis.  Isé ba</span>
<lb n="2094"/><span>cionntach le n-a bhfuaireas de chrosaibh.</span></p>
<lb n="2095"/>
<lb n="2096"/><p><span>Ba chaillte an scéal le Bendel é, acht ar a shon son</span>
<lb n="2097"/><span>is uile bhí árd-áthas air i dtaobh me d'fheicsint slán gan</span>
<lb n="2098"/><span>bascadh tar éis an tsaoghail.  Im thaobhsa dhe, ní bréag</span>
<lb n="2099"/><span>a rádh go raibh mo chroidhe go lag ar lár.</span></p>
<lb n="2100"/>
<lb n="2101"/><p><span>Níor dhíol truagha go dtí mé.  Mar sin féin, bhí an</span>
<lb n="2102"/><span>oiread san curtha tharm agam gur chuma liom cad é an</span>
<lb n="2103"/><span>chríoch a bhéarfadh me.  Pé buadhairt a chí i ndán dom</span>
<lb n="2104"/><span>feasta, ní bhainfadh sí a thuilleadh deór asam.</span></p>
<lb n="2105"/>
<lb n="2106"/><p><span>"A leithéid seo, a Bhendel a chroidhe," arsa mise.</span>
<lb n="2107"/><span>"Is léir duit an bhárthain atá de phlainéad is de shéala</span>
<lb n="2108"/><span>orm.  Chuireas i n-áirithe dhom fhéin é lem dhroch-ghníomh-</span>
<lb n="2109"/><span>arthaibh is mé i mbaois na hóige.  Chonách son orm, acht</span>
<lb n="2110"/><span>ba chaillte an mhaise dhom tusa mhealladh liom ar bhealach</span>
<lb n="2111"/><span>ár mbasctha agus gan éin-nídh as an slighe déanta agat.</span>
<lb n="2112"/><span>Gabh capall dom agus tabharfad mo bhóthar orm láithreach</span>
<lb n="2113"/><span>bonn.  Fain-se annso, a Bhendel, a chara' ar son a</span>
<lb n="2114"/><span>bhfuil thíos is i n-áirde agus dein rud orm.  Ar fágadh</span>
<lb n="2115"/><span>dem chuid óir gan spiúnadh fós, bíodh sé agat agus ní</span>
<lb n="2116"/><span>mhaoidhim ort é.  Raghad le fuacht is le fán im chaogaidhe</span>
<lb n="2117"/><span>aonair "de bhárr na gcnoc 's i n-imigcéin."  Acht má</span>
<lb n="2118"/><span>sé leónughadh Dé go mbéarfaidh ré shuaircis orm arís,</span>
<lb n="2119"/><span>ní dhéanfad dearmhad ar a dhísle chlaoidhis liom.</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="2120"/><p><span>Bhítheá im chogar is im pháirt agus is ró-mhinic a scaoilis</span>
<lb n="2121"/><span>an fáscadh dhem chroidhe.</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>Dá mhéid tathant do dhein Bendel orm níorbh éin-</span>
<lb n="2124"/><span>bhrígh bheith liom.  Ghaibh sé mo chapall dom agus do</span>
<lb n="2125"/><span>thug chugham é go dubhach dólásach.  Rugas barróg air</span>
<lb n="2126"/><span>le h-éan-chorp ceana is cumainn, agus d'fhágas slán</span>
<lb n="2127"/><span>is beannacht aige go díl diachrach.  Phreabas i n-áirde</span>
<lb n="2128"/><span>ar an each agus as go brách liom ar sodar fé dhoir-</span>
<lb n="2129"/><span>cheacht na hoidhche.  Thugas cead a chinn is a chos don</span>
<lb n="2130"/><span>chapall.  Ba chuma liom cá dtabharfainn m'aghaidh, nó</span>
<lb n="2131"/><span>cad do bhainfadh dhom.  Bhíos beag-bheann ar an saoghal</span>
<lb n="2132"/><span>feasta.</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>An tOchtmhadh Caibidil</span></p>
<lb n="2135"/>
<lb n="2136"/><p><span>Níorbh fhada gur ráinig taistealaidhe eile an tslighe</span>
<lb n="2137"/><span>de shiubhal cos.  Bheannuigh sé dhom agus do dhírigh ar</span>
<lb n="2138"/><span>chomhrádh liom.  San tsiubhal dúinn, d'iarr sé cead orm</span>
<lb n="2139"/><span>a fhalluing do chur ar mo chúlaibh ar an gcapall.  Níor</span>
<lb n="2140"/><span>eitigheas é fé, nidh nárbh iongnadh.</span></p>
<lb n="2141"/>
<lb n="2142"/><p><span>Ghaibh sé a bhuidheachas liom go mín macánta.  Luigh</span>
<lb n="2143"/><span>a chainnt ar chomhacht is ar acmhuinn lucht a tsaidhbhris.</span>
<lb n="2144"/><span>Pé riabhach cuma n-ar thuit sé amach, ba gheárr go raibh</span>
<lb n="2145"/><span>aitheasc léigheanta nó dá ndéarfainn seanamóin ar</span>
<lb n="2146"/><span>siubhal aige.  Chuir sé síos ar chúrsaí an tsaoghail, ar</span>
<lb n="2147"/><span>an gcineadh dhaonna, ar anam an duine, agus ar an</span>
<lb n="2148"/><span>mbás.  Ní miste a rádh gur bheartuigh sé -</span></p>
<lb n="2149"/>
<lb n="2150"/><p><span>"Ceasta bhuir punnc</span>
<lb n="2151"/><span>Snadhmanna is pudhair ar m'éifeacht."</span></p>
<lb n="2152"/>
<lb n="2153"/><p><span>Lean sé dhe ag cur is ag cúiteamh.  Chuir ceisteanna</span>
<lb n="2154"/><span>air fhéin, thug freagra air fhéin, agus gan uaidh de réir</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2155"/><p><span>dheallraimh acht fios fáth gach doimhinn-scéil, réidh-</span>
<lb n="2156"/><span>tach na faidhbe is scaoileadh na snaidhme.  B'fhuiris</span>
<lb n="2157"/><span>aithint air gur fear é a thug a théarma i scoileannaibh</span>
<lb n="2158"/><span>na suadh is do rug bárr na h-ollamhntachta leis ar gach</span>
<lb n="2159"/><span>ealadhain.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>Is dócha gur cuimhin leat go bhfuaireas teagasc ar</span>
<lb n="2162"/><span>chúrsaibh feallsa is díodhachta le linn m'óige, agus gur</span>
<lb n="2163"/><span>beag dá chomhartha lean díom.  Dá mhéid leabhar a</span>
<lb n="2164"/><span>mheabhruigheas níor bhraitheas gurbh fheárrde mé é.</span>
<lb n="2165"/><span>D'éirigheas as mar ghnó, mar ba léir nár oir a leithéid</span>
<lb n="2166"/><span>dom.  Ó shoin i leith, níor bhacas le ceisteanna</span>
<lb n="2167"/><span>doilbhthe do-thuigse ag baint le nidhthe mí-shaoghalta.</span>
<lb n="2168"/><span>Níor bheag dom dóchus as Dia agus ionntaoibh as mo</span>
<lb n="2169"/><span>chéill féin.</span></p>
<lb n="2170"/>
<lb n="2171"/><p><span>Maidir leis an árd-ollamh so, ní miste a rádh go</span>
<lb n="2172"/><span>raibh ana-ghreim aige ar an laoighic.  Ba mhaith an sás</span>
<lb n="2173"/><span>é an dubh a chur n-a gheal ar dhuine.  Ní raibh éin-treó</span>
<lb n="2174"/><span>acht a chlisteacht is a shoiléire chuir sé a thuairim féin i</span>
<lb n="2175"/><span>gcéill is i bhfeidhm dom.  Níor thugas fé ndeara go</span>
<lb n="2176"/><span>raibh éin-léic ar an méid a bhí aige dá áiteamh orm, acht</span>
<lb n="2177"/><span>ní bhfuaireas ionnam fhéin géilleadh dho, dá fheabhus</span>
<lb n="2178"/><span>chun abhchóidigheachta é.  Mar sin féin, b'aoibhinn liom</span>
<lb n="2179"/><span>bheith ag éisteacht leis an bhfear tréitheach léigheanta úd</span>
<lb n="2180"/><span>ag cainnt is ag cur tré chéile, mar do scaip sé an</span>
<lb n="2181"/><span>chráidhteacht díom.  Ní fios ná go rithfadh leis a bhara-</span>
<lb n="2182"/><span>mhail do chur n-a luighe orm mara mbeadh gur chuir mo</span>
<lb n="2183"/><span>chroidhe suas do.</span></p>
<lb n="2184"/>
<lb n="2185"/><p><span>Do bhreac an lá fé dheireadh.  Ghlac scannradh me</span>
<lb n="2186"/><span>nuair a mhothuigheas gealadh an lae ann.  Ní raibh claidhe</span>
<lb n="2187"/><span>ná crann ná éin-nídh eile le feicsint, a bhéarfadh scáth</span>
<lb n="2188"/><span>dhom agus an fear eile faram!  Cad do dhéanfainn?</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>Catsúl dár thugas ar an bhfear eile - cé bheadh ann</span>
<lb n="2191"/><span>acht Fear na Casóige Glaise!  Thuit an lug ar a lag</span>
<lb n="2192"/><span>agam.  Chuir seisean smiota gáire as.</span>
<lb n="2193"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2194"/><p><span>"Ní'l dul uaim agat," ar seisean.  "Tá orainn an</span>
<lb n="2195"/><span>turus seo a thabhairt i dteannta a chéile.  Níl de</span>
<lb n="2196"/><span>shlightibh agat le gabháil acht an tslighe seo.  Mar sin</span>
<lb n="2197"/><span>domhsa leis.  Is oth liom tu bheith i n-earraid liom, acht</span>
<lb n="2198"/><span>níl leigheas agam air agus caithfir-se foidhneamh liom.</span>
<lb n="2199"/><span>Is fuirist aithint ort go bhfuil cathughadh is eagla ort i</span>
<lb n="2200"/><span>dtaobh éirthe an lae.  Cuir uait é.  Ní miste liom</span>
<lb n="2201"/><span>tamall a thabhairt duit ar do scáil an fhaid is a bheimíd</span>
<lb n="2202"/><span>i dteannta a chéile.  Tá scartha agat le Bendel, acht</span>
<lb n="2203"/><span>b'éidir go ndéanfainn do ghnó dhuit i n-a ionad.  Ní</span>
<lb n="2204"/><span>gádh dhuit éan-dothal romham.  Dá olcus é Séamus is</span>
<lb n="2205"/><span>measa bheith dá éagmhuis.  Chuiris fearg orm indé let</span>
<lb n="2206"/><span>ghothaíbh.  Scéal thairis iseadh é anois.  Ní mór dhuit a</span>
<lb n="2207"/><span>admháil gur chuireas an bóthar i ngiorracht duit lem</span>
<lb n="2208"/><span>chomhrádh.  Ní beag d'áise dhuit do scáil a bheith agat</span>
<lb n="2209"/><span>ar feadh tamaill.  Féacham cionnus oirfidh sí dhuit."</span></p>
<lb n="2210"/>
<lb n="2211"/><p><span>Bhí solus an lae ann um an dtaca so, agus tais-</span>
<lb n="2212"/><span>tealaidhthe eile ag gabháil thar bhrághaid.  Ar an adhbhar</span>
<lb n="2213"/><span>son, b'éigean dom géilleadh dho, dá luighead fonn orm</span>
<lb n="2214"/><span>chuige.</span></p>
<lb n="2215"/>
<lb n="2216"/><p><span>Is ar an bhFear Liath ba ghiorra mhoill mo scáil a</span>
<lb n="2217"/><span>bhogadh dhe féin.  Ar iompáil baise do shuidh mo scáil</span>
<lb n="2218"/><span>ar mhuin scáile mo chapaill.  Chomáineamair linn.</span>
<lb n="2219"/><span>Ghabhamair tré ghasradh de lucht tuaithe agus do dhein</span>
<lb n="2220"/><span>gach éinne slighe dhom.  Is mó stracfhéachaint do</span>
<lb n="2221"/><span>thugainn ar an scáil.  Ghluais an Fear Liath lem chois</span>
<lb n="2222"/><span>agus port feaduíola ar siubhal aige.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>Rith sé liom go bhféadfainn bob a bhualadh air, ó</span>
<lb n="2225"/><span>thárla ag marcaigheacht mé agus eisean ar dtaobh le</span>
<lb n="2226"/><span>coisigheacht.  Isé bhí beartuighthe agam ná teicheadh uaidh</span>
<lb n="2227"/><span>gan choinne agus an scáil d'fhuadach liom.  Nuair a</span>
<lb n="2228"/><span>mheasas go raibh cae agam air, do ghabhas go prap ar an</span>
<lb n="2229"/><span>gcapall dem fhuip is dem sporaibh.  As go brách leis</span>
<lb n="2230"/><span>an gcapall acht má seadh, d'fhan mo scáil mar a raibh</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2231"/><p><span>aici.  Bhí breall orm.  B'éigean dom filleadh agus</span>
<lb n="2232"/><span>mo mhéar im bhéal agam.</span></p>
<lb n="2233"/>
<lb n="2234"/><p><span>Maidir le Gruagach na Casóige Glaise, lean sé</span>
<lb n="2235"/><span>dá phort feaduíola go ceann tamaill.  Annson do</span>
<lb n="2236"/><span>chuir sceart gáire as agus do cheangail mo scáil díom</span>
<lb n="2237"/><span>arís.</span></p>
<lb n="2238"/>
<lb n="2239"/><p><span>"Bíodh an méid sin agat, a shimpleóir," ar seisean,</span>
<lb n="2240"/><span>"trá is nár cheannuighis do scáil agus fagháil agat</span>
<lb n="2241"/><span>air.  Tá sé le fagháil agat fós, agus ní mó trúmpa is</span>
<lb n="2242"/><span>a luacht.  Ná creid ó éinne go scarfair liom agus</span>
<lb n="2243"/><span>do scáil ar sheilbh agam.  Tá greim an fhir bháidhte</span>
<lb n="2244"/><span>agam ort.  Ní mór scáil duit.  Bíodh ciall agat, a</span>
<lb n="2245"/><span>dhuine!"</span></p>
<lb n="2246"/>
<lb n="2247"/><p><span>Ghluaisigheas liom, agus an Gruagach gránna lem</span>
<lb n="2248"/><span>chois.  Bhí gach éin-nídh ar mo thoil féin agam le linn</span>
<lb n="2249"/><span>an turuis, mar bhí scáil agam - scáil iasachta.  Thug</span>
<lb n="2250"/><span>gach éinne an-urraim dom toisc a shaidhbhre bhíos.  Ní</span>
<lb n="2251"/><span>raibh áise ná soghlthuist ná éin-nídh i n-easnamh orm.</span>
<lb n="2252"/><span>Leog an Gruagach liath air gur giolla aimsire liom é.</span>
<lb n="2253"/><span>Ní raibh ein-teóra leis chun an dubh a chur n-a gheal ar</span>
<lb n="2254"/><span>chách.  Acht d'fhanadh sé im theannta i gcomhnuidhe, 'om</span>
<lb n="2255"/><span>chrádh is 'om chéasadh gan sos gan suaimhneas, ag tathaint</span>
<lb n="2256"/><span>orm mo scáil a cheannach uaidh.  Cheap sé, is dócha, go</span>
<lb n="2257"/><span>ndéanfainn rud air fé dheireadh d'fhonn a bheith réidh</span>
<lb n="2258"/><span>leis.  Ní abrainn ná go raibh sadhas eagla orm roimis.</span>
<lb n="2259"/><span>Is amhlaidh a bhí an scéal nuair do mheasas cúl a thabh-</span>
<lb n="2260"/><span>airt le haér an tsaoghail, do mheall seisean n-a leith</span>
<lb n="2261"/><span>arís me.  D'fág son ar a chumus a thoil d'imirt orm.</span>
<lb n="2262"/><span>Rud eile dhe bhí deagh-labharthacht thar na beartaibh aige,</span>
<lb n="2263"/><span>agus uaireanta ga dh'óbait go ngéillfinn dá chainnt.</span></p>
<lb n="2264"/>
<lb n="2265"/><p><span>Bhí beartuighthe agam, ámhach, ná scarfainn lem anam</span>
<lb n="2266"/><span>ar a raibh de scáileannaibh san domhan, mar níorbh fhios</span>
<lb n="2267"/><span>dom cad do thiocfadh as.  Theip ar an nGruagach Liath</span>
<lb n="2268"/><span>filleadh ná feacadh bhaint asam i n-a leith sin.</span>
<lb n="2269"/></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2270"/><p><span>Lá de sna laetheantaibh bhíomair araon n-ár suidhe i</span>
<lb n="2271"/><span>bpluais chairrge.  Is mó cuaird do tugtí ar an mball</span>
<lb n="2272"/><span>úd mar bhí poll mór doimhinn san phluais ná léir a</span>
<lb n="2273"/><span>íochtar d'éinne.  Bhí an Gruagach ag stealladh cainnte</span>
<lb n="2274"/><span>dhom, ag cur síos ar an saoghal breágh sóghach a bheadh</span>
<lb n="2275"/><span>agam acht mo scáil do cheannach uaidh.</span></p>
<lb n="2276"/>
<lb n="2277"/><p><span>Bhuaileas mo cheann fúm go duairc dolásach.  D'éis-</span>
<lb n="2278"/><span>teas leis agus mo chroidhe dá réabadh.  Fé dheireadh</span>
<lb n="2279"/><span>thiar thall bhris ar an bhfoidhne agam.  Phreabas im</span>
<lb n="2280"/><span>sheasamh agus colg orm.</span></p>
<lb n="2281"/>
<lb n="2282"/><p><span>"Ní héidir ná gur cuimhis leat," arsa mise, "gur</span>
<lb n="2283"/><span>tháinís im threó ar chuireadh gan iarraidh, agus gur beag</span>
<lb n="2284"/><span>fáilte a bhí romhat.  An amhlaidh atá ceaptha agat cead</span>
<lb n="2285"/><span>mo chos do bhaint díom?"</span></p>
<lb n="2286"/>
<lb n="2287"/><p><span>"Ní beag sméideadh súl uait," ar seisean go tur,</span>
<lb n="2288"/><span>"más mian leat mé chur chun siubhail."</span></p>
<lb n="2289"/>
<lb n="2290"/><p><span>Ba mhinic cheana an port son ar siubhal aige.  D'éis-</span>
<lb n="2291"/><span>teas mo bhéal.  Rug seisean ar mo scáil agus do</span>
<lb n="2292"/><span>chrom ar í dh'fhilleadh cuige.  Do laguigh mo chroidhe acht</span>
<lb n="2293"/><span>níor chuireas éan chosc leis.  Ní raibh húm ná hám as</span>
<lb n="2294"/><span>ceachtar againn go ceann i bhfad.</span></p>
<lb n="2295"/>
<lb n="2296"/><p><span>"Tá droch-chroidhe agat chugham," ar seisean. "Níor</span>
<lb n="2297"/><span>lughar leat an sudh ná mé.  Níl éin-phioc dá mhearthal</span>
<lb n="2298"/><span>orm.  Cad fé ndeara son?  An é an fogha thugais</span>
<lb n="2299"/><span>fúm d'fhonn an Nead Draoidheachta ghoid uaim fé</span>
<lb n="2300"/><span>ndeara é?  Nó an é an feall ar ionntaoibh a dheinis</span>
<lb n="2301"/><span>orm nuair a mheasais an scáil a sciobadh uaim?  Agus</span>
<lb n="2302"/><span>mise taréis an scáil a thabhairt duit le bárr muinghíne</span>
<lb n="2303"/><span>asat!  Mo lámh is m'fhocal duit ná fuil éin-mhioscais</span>
<lb n="2304"/><span>agam chughat.  Ní hiongnadh liom tu ar lorg do leasa,</span>
<lb n="2305"/><span>ar áis nó ar éigin, pé nídh is mar dheineann an mhac-</span>
<lb n="2306"/><span>ántacht is an t-ionnraiceas - beag suim a chuirim i n-a</span>
<lb n="2307"/><span>leithéid.  Beatha dhuine a thoil.  Dein-se do rogha rud!</span>
<lb n="2308"/><span>Ní hamhlaidh adéarfá gur rugas-sa ar diúlthaígh ort,</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2309"/><p><span>cuir i gcás, d'fhonn t'anam mí-ádhbharach a stracadh</span>
<lb n="2310"/><span>asat - dá mhéid mo dhúil ann.  Ní lugha ná mar chuireas</span>
<lb n="2311"/><span>mo ghiolla ag gabháil de mhaide art d'fhonn mo sparán</span>
<lb n="2312"/><span>do bhaint díot.  Níl éin-bhitheamhntas ná camasdíol le</span>
<lb n="2313"/><span>casadh liom agat."</span></p>
<lb n="2314"/>
<lb n="2315"/><p><span>Chuaidh sé dhíom freagra thabhairt air.</span></p>
<lb n="2316"/>
<lb n="2317"/><p><span>"Tá go mhaith," ar seisean.  "Tá fuath nimhneach agat</span>
<lb n="2318"/><span>dom, acht ní thógaim ort é.  Tá orainn scaramhaint ó</span>
<lb n="2319"/><span>n-a chéile.  Fágaim le huadhacht ná fuil éin-phioc dá</span>
<lb n="2320"/><span>chathughadh orm, mar táim ag éirghe tuirseach díot.  Glac</span>
<lb n="2321"/><span>mo chomhairle, a mhic ó.  Ceannuigh do scáil agus ní</span>
<lb n="2322"/><span>miste dhuit me chur i n-ainm an riabhaigh n-a dhiaidh son."</span></p>
<lb n="2323"/>
<lb n="2324"/><p><span>Shíneas an sparán chuige.</span></p>
<lb n="2325"/>
<lb n="2326"/><p><span>"Cuir chughat é," ar seisean.  "Ní theastuigheann sé</span>
<lb n="2327"/><span>uaim, mar sparán."</span></p>
<lb n="2328"/>
<lb n="2329"/><p><span>Do leigeas osnadh as íochtar mo chléibh.  "Bíodh sé mar</span>
<lb n="2330"/><span>sin," arsa mise.  "Fágaimís slán ag á chéile; agus</span>
<lb n="2331"/><span>nára bhuailtear im threo arís thú.  Cá beag de shlighe</span>
<lb n="2332"/><span>dhuit an saoghal mór braonach agus gan cumhangcus a</span>
<lb n="2333"/><span>dhéanamh orm-sa?"</span></p>
<lb n="2334"/>
<lb n="2335"/><p><span>Gháir seisean is dubhairt: - "Seo chun siubhail mé.</span>
<lb n="2336"/><span>Slán agat.  Éan-tráth gur mian leat glaodhach orm,</span>
<lb n="2337"/><span>níl agat le déanamh acht crothadh bhaint as sparán na</span>
<lb n="2338"/><span>scillinge.  A scéal féin scéal gach éinne.  Acht féach</span>
<lb n="2339"/><span>nár thugas-sa faillighe it thaobh-sa den scéal.  Mhuire</span>
<lb n="2340"/><span>mo ghraidhn chroidhe é, mar sparán.  Beidh tu ar nasc</span>
<lb n="2341"/><span>agam an fhaid is a chimeádfair é, pé nidh bhainfidh dod</span>
<lb n="2342"/><span>scáil.  Béad le fághail agat acht fios a chur orm.  Is</span>
<lb n="2343"/><span>eól duit gur maith mé chun foghnaimh dom cháirdigh; agus</span>
<lb n="2344"/><span>go mór mór go ndeinim cúram fé leith de dhaoinibh</span>
<lb n="2345"/><span>saidhbhre.  Ní beag son.  Níl fagháil agat ar do scáil</span>
<lb n="2346"/><span>acht ar éan-choingiall amháin."</span></p>
<lb n="2347"/>
<lb n="2348"/><p><span>Chuimhnígheas ar an gcéad uair do theangmhuigh an</span>
<lb n="2349"/><span>Gruagach Liath im dháil.  "Ceist agam ort," arsa mise</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2350"/><p><span>"Ar chuir Tomás 'ac Sheóin a ainm leis an gconnradh</span>
<lb n="2351"/><span>úd?"</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>"Níor ghádh dho é," ar seisean, agus é ag leamh-gháiridhe.</span></p>
<lb n="2354"/>
<lb n="2355"/><p><span>"Ní oirfadh a leithéid dom óm dhuine mhuinnteardha</span>
<lb n="2356"/><span>Tomás."</span></p>
<lb n="2357"/>
<lb n="2358"/><p><span>"Cá bhfuil sé, mar sin, nó cad do bhain dó?  I</span>
<lb n="2359"/><span>m-ainm Dé agus innis dom cad ba chríoch dó."</span></p>
<lb n="2360"/>
<lb n="2361"/><p><span>Tháinig deallramh measrathail air acht do sháid lámh</span>
<lb n="2362"/><span>leis isteach n-a phóca agus do tharraig amach Tomás</span>
<lb n="2363"/><span>'ac Sheóin ar fholt a chinn. "Justo judicio Dei</span>
<lb n="2364"/><span>judicatus sum," arsa an fear saidhbhir.  "Justo judicio</span>
<lb n="2365"/><span>Dei condemnatus sum."</span></p>
<lb n="2366"/>
<lb n="2367"/><p><span>Ghaibh uamhan is uathbhás me.  Chaitheas sparán na</span>
<lb n="2368"/><span>scillinge isteach san pholl, agus do screadas i n-árd</span>
<lb n="2369"/><span>mo chinn is mo ghotha "Imthigh ort, a chuirpthigh na croiche</span>
<lb n="2370"/><span>duibhe! Ná feicim choidhche arís thú!"</span></p>
<lb n="2371"/>
<lb n="2372"/><p><span>Do dhubhuigh is do ghormuigh ag an nGruagach Liath.</span>
<lb n="2373"/><span>Do phreab n-a sheasamh agus do sceinn as mo radharc</span>
<lb n="2374"/><span>de phrab na súl.</span></p>
<lb n="2375"/>
<lb n="2376"/><p><span>An Naomhadh Caibidil</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>D'fhágadh i n-éagmhuis na scáile is an sparáin me;</span>
<lb n="2379"/><span>acht bhí ualach curtha dem chroidhe agam, agus bhíos buille</span>
<lb n="2380"/><span>níos suaimhníghe dá bhárr.  Mara mbeadh Minna a bheith</span>
<lb n="2381"/><span>scartha liom agus gan dul agam ar í d'fheicsint go</span>
<lb n="2382"/><span>brách arís, ní abraim ná go mbeadh súil le ré shóghchuis</span>
<lb n="2383"/><span>agam.  Bhíos i ngalar na gcás, agus gan fhios agam</span>
<lb n="2384"/><span>cad ba cheart dom a dhéanamh.  Sháidheas mo lámh im</span>
<lb n="2385"/><span>phóca.  Bhí roinnt airgid agam fós, mar b'ádhmharaighe i</span>
<lb n="2386"/><span>nÉirinn é, agus do ghabhas a bhuidheachas le Dia.</span></p>
<lb n="2387"/>
<lb n="2388"/><p><span>Bhíos tar éis mo chapall fhágaint ag an dtigh ósta i</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2389"/><p><span>n-a raibh curtha fúm agam.  Ní leigfadh an náire dhom</span>
<lb n="2390"/><span>dul dá iarraidh go dtí go raghadh an ghrian fé.  Shíneas</span>
<lb n="2391"/><span>me féin fé bhun crainn agus do thuit suan is sámh-</span>
<lb n="2392"/><span>chodladh orm.</span></p>
<lb n="2393"/>
<lb n="2394"/><p><span>Aisling áluinn do deineadh dom is mé im luighe.</span>
<lb n="2395"/><span>Chonnacthas Minna dhom agus í ag teacht i leith chugham</span>
<lb n="2396"/><span>agus fleasc de bhláthannaibh tímcheall ar a ceann agus</span>
<lb n="2397"/><span>faetheamh gáire ar a béal.  Samhluigheadh dom n-a</span>
<lb n="2398"/><span>dhiaidh son go raibh Bendel chugam agus bláth-fhleasc</span>
<lb n="2399"/><span>um bathus a chinn aige agus do bheannuigh dhom go caoin</span>
<lb n="2400"/><span>ceannsa.  Chonnacthas a lán dem cháirdibh dom, trém</span>
<lb n="2401"/><span>néalthaibh, agus iad go léir go haoibhinn gealgháireach.</span>
<lb n="2402"/><span>Bhís-se ortha, a chara croidhe.  Ní raibh éan-scáil ag éinne</span>
<lb n="2403"/><span>aca, acht níor ghoill a n-easba ortha.  Níor léir dom</span>
<lb n="2404"/><span>acht bláthanna gleoite; níor chlos dom acht ceol binn;</span>
<lb n="2405"/><span>níor bhraithte dhom acht an t-áthas is an t-aoibhneas.</span></p>
<lb n="2406"/>
<lb n="2407"/><p><span>Theip sé orm éin-éifeacht do bhaint as an aisling.  Bhí</span>
<lb n="2408"/><span>fhios agam go maith gur ag taidbhreamh do bhíos, agus</span>
<lb n="2409"/><span>is amhlaidh ab fheárr liom me bheith.  Níor bheag dhom a</span>
<lb n="2410"/><span>luaithe dhúiseoghainn, agus dá chomhartha son féin, níor</span>
<lb n="2411"/><span>oscalas mo shúile go ceann i bhfad ar dhúiseacht dom.</span>
<lb n="2412"/><span>Bhí an oiread son dúil agam san aisling gur leasc</span>
<lb n="2413"/><span>liom í chur uaim.</span></p>
<lb n="2414"/>
<lb n="2415"/><p><span>Do phreabas im shuidhe fé dheireadh.  Éirghe an lae a</span>
<lb n="2416"/><span>bhí ann.  Bhíos tar éis logonoidhche do chur díom, nach</span>
<lb n="2417"/><span>mór, agus mé im throm-chodladh.  Níor bheag son mar</span>
<lb n="2418"/><span>rabhadh dhom gurb é mo leas gan filleadh ar an dtigh</span>
<lb n="2419"/><span>ósta.  Níor mhór liom an capall uaim.  Chuireas mo</span>
<lb n="2420"/><span>thoil le toil Dé, thugas aghaidh ar chosán do bhí ar leac-</span>
<lb n="2421"/><span>ain an chnuic, gan súil le casadh agam ná féachaint im</span>
<lb n="2422"/><span>dhiaidh.  Níor rith sé liom gur ceart dom dul ag triall</span>
<lb n="2423"/><span>ar Bhendel, ó thárluigh a leór-dhóthain de strus an</span>
<lb n="2424"/><span>tsaoghail aige siúd.  Ghabhas an slighe ceann ar aghaidh</span>
<lb n="2425"/><span>go dána neamh-eaglach.</span>
<lb n="2426"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2427"/><p><span>Chromas ar chur is cúiteamh im aigneadh féin,</span>
<lb n="2428"/><span>féachaint cad a bhí romham.  Bhí orm me féin do chur</span>
<lb n="2429"/><span>fé ghléas i gcomhair na coda eile dem shaoghal.  Níor</span>
<lb n="2430"/><span>mhaoidhte mo chóir orm.  Ní raibh de chulaith éadaigh agam</span>
<lb n="2431"/><span>acht seana-chasóg dhubh, caipín cluasach agus feidhre</span>
<lb n="2432"/><span>seana-bhróg.  Do ghearras maide droighin dom fhéin</span>
<lb n="2433"/><span>agus thugas na cosa don bhóthar.</span></p>
<lb n="2434"/>
<lb n="2435"/><p><span>Theangmhuigh seana-scológ liom san choill.  Bhean-</span>
<lb n="2436"/><span>nuigh sé dhom go mín macánta.  Luigheas ar chomhrádh</span>
<lb n="2437"/><span>leis, ag cur tuairisce na h-áite i n-a rabhas.  Thug sé</span>
<lb n="2438"/><span>dhom an t-eolus do theastuigh uaim go pras, agus do</span>
<lb n="2439"/><span>threóruigh me leis tríd an gcoill.</span></p>
<lb n="2440"/>
<lb n="2441"/><p><span>B'é toil Dé gur rángamair amach i mball i n-a raibh</span>
<lb n="2442"/><span>na coillthe ar lár de bhárr tuile do bhí ann san gheimh-</span>
<lb n="2443"/><span>readh bhí caithte aguinn.  Tháinig crith-eagla orm i</span>
<lb n="2444"/><span>dtaobh bualadh amach fe thaithneamh na gréine arís.</span>
<lb n="2445"/><span>Thugas tosach na slighe don scológ.  Bhí go maith is ní</span>
<lb n="2446"/><span>raibh go h-olc go rabhamair i lár buill.  Do staid sé</span>
<lb n="2447"/><span>go hobann annson agus d'iompuigh ar a sháil chun rud</span>
<lb n="2448"/><span>éigin d'innsint dom mar gheall ar an dtuile.  Thug</span>
<lb n="2449"/><span>sé fé ndeara láithreach bonn go raibh mo scáil ar</span>
<lb n="2450"/><span>iarraidh.  Phreab sé siar uaim.</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>"Cad é mar dhiabhlaidheacht!" ar seisean.  "Níl</span>
<lb n="2453"/><span>éan-scáil agat!"</span></p>
<lb n="2454"/>
<lb n="2455"/><p><span>"Mo dhiachair!" arsa mise go truaghmhéileach.  "Is</span>
<lb n="2456"/><span>ro-mhaith is éol dom é.  Taom éagcruais do bhuail me</span>
<lb n="2457"/><span>- aghaigh gach uilc i bhfad uainn! - agus do chailleas a</span>
<lb n="2458"/><span>raibh de ghruaig agam, agus m'ingne agus mo scáil.</span>
<lb n="2459"/><span>Dá chomhartha son féin - ar son gur fhás mo ghruaig arís</span>
<lb n="2460"/><span>- féach a léithe atá sé is a ghiorracht atá m'ingne.</span>
<lb n="2461"/><span>Maidir lem scáil, níl tásc ná tuairisc uirthi.  Deall-</span>
<lb n="2462"/><span>ruigheann an scéal go bhfuil scartha léi go deó</span>
<lb n="2463"/><span>agam."</span></p>
<lb n="2464"/>
<lb n="2465"/><p><span>"A thiarcais!" ar seisean, agus do bhain crathadh as</span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2466"/><p><span>a cheann.  "Scáil do chailleamhaint!  B'éachtach an</span>
<lb n="2467"/><span>galar é gan éan-agó."</span></p>
<lb n="2468"/>
<lb n="2469"/><p><span>Sin a dubhairt.  Lean sé dhe go righin agus d'imthigh</span>
<lb n="2470"/><span>uaim chomh luath in Éirinn is a fuair sé an chaothamhlacht</span>
<lb n="2471"/><span>agus gan focal eile as.  Ghaibh an ghruaim is an duair-</span>
<lb n="2472"/><span>ceas arís me.  Ghreadas an bóthar im aonar agus níor</span>
<lb n="2473"/><span>chuireas speic ar éinne.</span></p>
<lb n="2474"/>
<lb n="2475"/><p><span>D'fhanas fé scáth na coille chomh fada is fhéadas é.</span>
<lb n="2476"/><span>Ba mhinic me i bhfolach fé scáth tuir faid gach nfhaid</span>
<lb n="2477"/><span>féachaint an bhfaghainn cae ar éalódh amach tré na páir-</span>
<lb n="2478"/><span>ceannaibh i gan fhios d'éinne.  Bhaininn amach sráid-</span>
<lb n="2479"/><span>bhaile éigin gach tráthnóna.</span></p>
<lb n="2480"/>
<lb n="2481"/><p><span>Thugas aghaidh ar mhianach a bhí imeasc na sléibhte, ag</span>
<lb n="2482"/><span>súil le slíghe mhaireachtaint fhagháil ann fé scáth ón</span>
<lb n="2483"/><span>ngréin - rud d'oirfadh dhom go seóidh.  Bhí sé d'amh-</span>
<lb n="2484"/><span>antur agam gur thuit ana-chuid báistighe le linn mo</span>
<lb n="2485"/><span>thuruis.  Ní mó ná a chathughadh a bhí ormsa; acht d'imthigh</span>
<lb n="2486"/><span>an donus ar mo bhróga.  I gcomhair "an Ridire Peadar"</span>
<lb n="2487"/><span>do deineadh iad agus bhí a rian ortha, ba bheag an chabhair</span>
<lb n="2488"/><span>d'fhear siubhail áis a dhéanamh díobh.  Ba chuma nó fear</span>
<lb n="2489"/><span>cosnochttha me i ndeire na scríbe agus b'éigean dom</span>
<lb n="2490"/><span>feidhre nódh a cheannach.</span></p>
<lb n="2491"/>
<lb n="2492"/><p><span>An chéad shráidbhaile do shroicheas n-a dhiaidh son bhí</span>
<lb n="2493"/><span>aonach ar lán-tsiubhal ann.  Bhí bróga ar díol i gceann</span>
<lb n="2494"/><span>de sna cabánaibh.  D'fhanas ag amharc ar na brógaibh.</span>
<lb n="2495"/><span>Bhí feidhre nódh ann do thaitn liom go mór, acht bhí a</span>
<lb n="2496"/><span>fhiacha ró-dhaor.  Fé dheireadh níorbh fholáir dom bheith</span>
<lb n="2497"/><span>sásta le seana-pheidhre ná raibh ró-chaithte fós.  Buach-</span>
<lb n="2498"/><span>aillín deas fionna-ruadh a bhí i bhfeidhil an chabáin.  Shín</span>
<lb n="2499"/><span>sé an feidhre bhróg chugham go suairc subháilceach geal-</span>
<lb n="2500"/><span>gháiriteach.</span></p>
<lb n="2501"/>
<lb n="2502"/><p><span>"Go gcaithir is go mairir iad," ar seisean, "agus</span>
<lb n="2503"/><span>go n-éirighidh do bhóthar go geal leat!"</span></p>
<lb n="2504"/>
<lb n="2505"/><p><span>Chuireas díom go héasca, agus me ag machtnamh ar</span></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="2506"/><p><span>cad do dhéanfainn feasta.  Níorbh fhada ag siubhal</span>
<lb n="2507"/><span>dom go bhfeacthas dom go rabhas ag dul amudha.  Cá</span>
<lb n="2508"/><span>mbeinn-se acht i lár mór-choille, agus seana-chrainn</span>
<lb n="2509"/><span>ghuimhaise ar gach taobh díom?  Chomáineas liom.  Fé</span>
<lb n="2510"/><span>cheann nómait eile ba léir dom faillthe móra os mo</span>
<lb n="2511"/><span>chomhair amach agus caonach liath dá gclúdach.</span></p>
<lb n="2512"/>
<lb n="2513"/><p><span>Bhraitheas an t-aér ag dul i bhfuaire.  Phreabas chun</span>
<lb n="2514"/><span>cinn, agus d'fhágas leathstiar díom na coillthe is na</span>
<lb n="2515"/><span>faillthe.  Bhaineas amach mágh mín fairsing fé lic-</span>
<lb n="2516"/><span>oighre agus na scamaill cheóidh os a chionn.  Ní raibh</span>
<lb n="2517"/><span>duine ná daonnaidhe ná a rian i n-éan-bhall.  Bhí an</span>
<lb n="2518"/><span>ghrian n-a braon fola ar chiumhais na spéire.  Chuaidh</span>
<lb n="2519"/><span>an fuacht isteach go smúsach ionnam.</span></p>
<lb n="2520"/>
<lb n="2521"/><p><span>Ní raibh fhios agam ó thalamh an domhain cad a bhí orm.</span>
<lb n="2522"/><span>Do ghéaruigheas an tsiubhlóid d'fhonn an barraleathar</span>
<lb n="2523"/><span>do bhaint dem bhallaibh.  Ba gheárr gur chuala mar a</span>
<lb n="2524"/><span>bheadh tonnta na fairrge coimhthighe dá n-iomlascadh</span>
<lb n="2525"/><span>féin.  Truslóg dár chuireas díom, fuaireas me féin</span>
<lb n="2526"/><span>ar thráigh na mara.  Bhí blodhtracha lic-oighre ag snámh</span>
<lb n="2527"/><span>ar bhárr na dtonn.</span></p>
<lb n="2528"/>
<lb n="2529"/><p><span>Shiubhlas fan na trágha.  Ghabhas thar uathbhás Éireann</span>
<lb n="2530"/><span>de chairrgreachaibh, de choilltibh is de mhachairíbh san</span>
<lb n="2531"/><span>tsiubhal dom.  Mhothuigheas go raibh sé ag dul i mbroth-</span>
<lb n="2532"/><span>alaighe.  Níorbh fhada go bhfeaca guirt fé bharraí</span>
<lb n="2533"/><span>seagail i m'aice agus an ghrian ag scoilteadh na gcrann.</span>
<lb n="2534"/><span>Shuidheas agus tharraingeas chugham mo chloigín.  Ní</span>
<lb n="2535"/><span>raibh acht ceathramha uaire an chluig ann ó fhágas an</span>
<lb n="2536"/><span>tsraidbhaile úd!</span></p>
<lb n="2537"/>
<lb n="2538"/><p><span>"Taidhreamh ata dá dhéanamh dom," arsa mise liom</span>
<lb n="2539"/><span>fhéin.  Bhaineas miota as croidhe mo dheárnan.  Níor</span>
<lb n="2540"/><span>bheag son mar dheimhniughadh go rabhas im lán-dúiseacht.</span>
<lb n="2541"/><span>Dhúnas mo shúil agus chromas ar machtnamh dom fhéin.</span>
<lb n="2542"/><span>Ba gheárr gur airígheas teanga dho-thuigse éigin dá</span>
<lb n="2543"/><span>labhairt im aice.  Beirt Shíneach a bhí n-a seasamh os mo</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2544"/><p><span>chomhair amach agus iad ag beannughadh dhom is ag caint</span>
<lb n="2545"/><span>liom.  Phreabas im sheasamh agus dhruideas siar uatha.</span>
<lb n="2546"/><span>D'imthigh an bheirt as mo radharc de phreib.  Fuaireas me</span>
<lb n="2547"/><span>féin i lár coille.  D'iniúchas na crainn.  D'aithnígheas</span>
<lb n="2548"/><span>ar a ngné go rabhas i ndeisceart Ásia.</span></p>
<lb n="2549"/>
<lb n="2550"/><p><span>Chuireas aon truslóg amháin díom.  Tháinig athrughadh</span>
<lb n="2551"/><span>ar an láthair ar an dtoirt!</span></p>
<lb n="2552"/>
<lb n="2553"/><p><span>Ghluaiseas orm go righin agus iongnadh is ollsacht</span>
<lb n="2554"/><span>orm i dtaobh a mhéid machairí is fásach do chuirinn díom</span>
<lb n="2555"/><span>de gach truslóig.</span></p>
<lb n="2556"/>
<lb n="2557"/><p><span>Fé dheireadh thiar thall do thuigeas cad a bhí imthighthe</span>
<lb n="2558"/><span>orm.  Bróga na seacht léig a bhí ar mo chosaibh!</span></p>
<lb n="2559"/>
<lb n="2560"/><p><span>An Deichmhadh Caibidil</span></p>
<lb n="2561"/>
<lb n="2562"/><p><span>"Moladh go deó le Dia na Glóire," arsa mise,</span>
<lb n="2563"/><span>agus do dhírigheas ar phaidireóracht go tiugh.  Ba léir</span>
<lb n="2564"/><span>dom cad do bhí i ndán dom feasta.  Pionós ó Dhia</span>
<lb n="2565"/><span>ba eadh mo mháchail.  Acht ar shon gur cheil Sé an sliocht</span>
<lb n="2566"/><span>daonna orm, bhronn Sé a mhalairt de thabharthas orm</span>
<lb n="2567"/><span>.i. an domhan féin.  Thuigeas ná raibh a bhac orm feasta</span>
<lb n="2568"/><span>gach tír do shiubhal ar mo shocaracht agus gach a raibh san</span>
<lb n="2569"/><span>tsaoghal do thabhairt fé ndeara is do mhionscrúdighadh.</span>
<lb n="2570"/><span>Chuireas romhan tairbhe bhaint as an mbuadh fé leith do</span>
<lb n="2571"/><span>bhronn Dia ormsa thar chách.</span></p>
<lb n="2572"/>
<lb n="2573"/><p><span>Phreabas im sheasamh agus d'fhéachas mór-thimcheall.</span>
<lb n="2574"/><span>Ar mhaoilinn chnuic i dTibet seadh bhíos.  Ghluaiseas</span>
<lb n="2575"/><span>orm.  Shiubhlas Ásia ó thaobh taobh.  As son go dtí</span>
<lb n="2576"/><span>an Aifric liom.  Chaitheas ana-scathamh imeasc na sean-</span>
<lb n="2577"/><span>fhothrach is na dteampoll.  Thárlaigheas ar sheana-</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2578"/><p><span>chathair Thebes.  Chonnac pluaisreacha i n-aice na</span>
<lb n="2579"/><span>cathrach i n-a ngnáthuighdís na h-eilithrigh do ghaibh le</span>
<lb n="2580"/><span>Críostaidheacht i n-allód.</span></p>
<lb n="2581"/>
<lb n="2582"/><p><span>Rith sé liom nárbh fhearra dhom rud dá ndéanfainn</span>
<lb n="2583"/><span>ná cur fúm i gceann de sna pluaisneachaibh úd.  Chin-</span>
<lb n="2584"/><span>neas ar an bpluais ba shócamhla is ba chompórdaighe</span>
<lb n="2585"/><span>mar áitreabh is mar ionad comhnuighthe.</span></p>
<lb n="2586"/>
<lb n="2587"/><p><span>Raghadh sé thar dícheall an scéalaidhe is feárr suas</span>
<lb n="2588"/><span>cúntas beacht do thabhairt ar mo chúrsaíbh.  Ghabhas de</span>
<lb n="2589"/><span>thurraic thar an Mhuir Toiriann, agus bhaineas amach</span>
<lb n="2590"/><span>leithead mo dhá bhonn de thalamh socair Roinne na</span>
<lb n="2591"/><span>hEorpa.  Shiubhlas ó thuaidh, ghabhas tré Ásia agus níor</span>
<lb n="2592"/><span>stadas den stáir sin go rabhas i nAimeirice.</span>
<lb n="2593"/><span>Níl tír ná treabh ná thugas cuaird uirthi, agus súil i</span>
<lb n="2594"/><span>náirde is cluas le héisteacht go haibidh agam.  Fé</span>
<lb n="2595"/><span>dheireadh thiar thall d'fhilleas ar an uaimh thalmhan úd i</span>
<lb n="2596"/><span>n-aice Thebes agus leigeas mo scíth agus thuit toirchim</span>
<lb n="2597"/><span>suain is sámh-chodladh orm.</span></p>
<lb n="2598"/>
<lb n="2599"/><p><span>Níorbh é mo dhearmhad gan earraí is áisí a sholáthar i</span>
<lb n="2600"/><span>gcomhair an tsaoghail a bhí le caitheamh agam feasta.</span>
<lb n="2601"/><span>San chéad dul síos, dheineadh faid thruslóige ana-</span>
<lb n="2602"/><span>cheataighe dhom ar uairibh.  Ar an adhbhar son, b'éigean</span>
<lb n="2603"/><span>dom bróga na seacht léig do chlúdach le feidhre lóipíní</span>
<lb n="2604"/><span>nuair do theastuigh uaim éin-nídh do ghlinn-scrúdughadh</span>
<lb n="2605"/><span>ar mo shocaracht.</span></p>
<lb n="2606"/>
<lb n="2607"/><p><span>Níor mhór dom dhá fheidhre de sna lóipínibh céadna</span>
<lb n="2608"/><span>a bhreith liom, mar is minic, agus mé san bhfásach, cuir i</span>
<lb n="2609"/><span>gcas, a chaithinn díom iad nuair a chífinn fear fiadháin</span>
<lb n="2610"/><span>nó beithidheach allta chugham; agus ní bheadh d'uain agam</span>
<lb n="2611"/><span>iad do phiocadh suas annson.</span></p>
<lb n="2612"/>
<lb n="2613"/><p><span>Thugas cuaird nó dó ar Phárais na Frainnce agus ar</span>
<lb n="2614"/><span>Lúndan Shasana, ad'iarraidh leabhar léighinn agus uir-</span>
<lb n="2615"/><span>lisí ealadhan i gcomhair mo ghótha.  Bhí deire mo chod'</span>
<lb n="2616"/><span>óir caithte agam agus b'éigin dom roinnt éabuir do</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2617"/><p><span>bhreith liom anall ó Aifrice, mar bhí tarrac agam ar</span>
<lb n="2618"/><span>mo dhóthain de.  Sé a fhaid ar a ghiorracht gur sholáth-</span>
<lb n="2619"/><span>ruigheas a raibh ag teastáil uaim d'earraíbh agus do</span>
<lb n="2620"/><span>luigheas isteach ar mo chúrsaibh.</span></p>
<lb n="2621"/>
<lb n="2622"/><p><span>Chaitheas an chuid eile dhem shaoghal im fhánuidhe, ar</span>
<lb n="2623"/><span>strae gan treó.  Ní éan-bhall fé iadh na spéireach</span>
<lb n="2624"/><span>nár thugas turus air.  Níor fhágas éin-nídh gan</span>
<lb n="2625"/><span>scrúdughadh.  Thomhaiseas aoirde na gcnoc agus leithead</span>
<lb n="2626"/><span>na loch.  Chuireas eolas ar gach sadhas ainmhidhe is gach</span>
<lb n="2627"/><span>gné blátha.  Leanas den tsiubhal gan sos gan suaimh-</span>
<lb n="2628"/><span>neas, agus gan uaim acht breis eolais.</span></p>
<lb n="2629"/>
<lb n="2630"/><p><span>Uibhe agus toradh a bhíodh agam mar ghnáth-lón bóthair,</span>
<lb n="2631"/><span>ó thárla fagháil agam ar gach sadhas díobh gan duadh.</span>
<lb n="2632"/><span>Nuair a bheadh mo chroidhe go lag do dhéargfainn</span>
<lb n="2633"/><span>mo phíopa agus ní baoghal gur chaill an tobac orm.</span>
<lb n="2634"/><span>Bhí gadhar breagh deagh-mhiotalach agam mar chompánach</span>
<lb n="2635"/><span>agus níor mhothuigheas comhluadar daoine uaim.  Ar</span>
<lb n="2636"/><span>filleadh dhom abhaile ar mo phluais charraige, agus</span>
<lb n="2637"/><span>toradh mo shaothair ar iomchar agam, phreabfadh mo</span>
<lb n="2638"/><span>ghadhar amach chugham ag cur fáilte romham.</span></p>
<lb n="2639"/>
<lb n="2640"/><p><span>B'fhada dhom ar an dtoisc sin.  Fé dheireadh</span>
<lb n="2641"/><span>do bhain eachtra dhom do thug imeasc daoine eile</span>
<lb n="2642"/><span>arís mé.</span></p>
<lb n="2643"/>
<lb n="2644"/><p><span>Caibidil a hAon-Dhéag</span></p>
<lb n="2645"/>
<lb n="2646"/><p><span>Lá de sna laethantaibh bhíos ar tráigh na mara i dTuais-</span>
<lb n="2647"/><span>ceart na hEorpa agus duileasc á bhailiughadh agam</span>
<lb n="2648"/><span>nuair a dhearcas an bheithir chugham agus fuadar nimhe</span>
<lb n="2649"/><span>fúithi.  Dheineas iarracht chun mo lóipíní chaitheamh dhíom</span></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="2650"/><p><span>agus oileán a bhí roinnt mhíle amuich uaim san bhfairrge</span>
<lb n="2651"/><span>choimhthigh do bhaint amach de thruslóig.  Bhuaileas cos</span>
<lb n="2652"/><span>liom ar an oileán, acht do thuit an chos eile isteach</span>
<lb n="2653"/><span>san bhfairrge - mar d'fhan ceann de sna lóipínibh</span>
<lb n="2654"/><span>uirthi!</span></p>
<lb n="2655"/>
<lb n="2656"/><p><span>Bhí an donus ar an uisce le fuaire; acht bé toil Dé</span>
<lb n="2657"/><span>go dtánag saor san tsnámh ó ghuais mo bháidhte.  Ar</span>
<lb n="2658"/><span>theacht i dtír dhom, do thugas aghaidh ar an Aifric,</span>
<lb n="2659"/><span>chun me fhéin do thiormughadh.  Do chuir brothal na</span>
<lb n="2660"/><span>gréine míorán im cheann.  Bhuail taom breoiteachta</span>
<lb n="2661"/><span>me.</span></p>
<lb n="2662"/>
<lb n="2663"/><p><span>Ghabhas ó thuaidh arís, acht ba bheag an chabhair dom son.</span>
<lb n="2664"/><span>Ghabhas soir is siar is aniar, de ló 'gus d'oidhche, ag</span>
<lb n="2665"/><span>súil le faeseamh is leigheas mo ghalair, acht sin a raibh</span>
<lb n="2666"/><span>dá bhárr agam.  Bhí fiabhras 'om mhilleadh is 'om</span>
<lb n="2667"/><span>mharbhadh.  Ní fios an fada leanas den stáir sin.</span>
<lb n="2668"/><span>Bhraitheas pairithis im bhallaibh beatha agus speabh-</span>
<lb n="2669"/><span>ruídí ag teacht ar mo chéadfadh.  Fé dheireadh thiar thall,</span>
<lb n="2670"/><span>thárla gur shatalas ar chois duine éigin eile.  Bhuail</span>
<lb n="2671"/><span>seisean clobhta orm do leag me im phleist gan aithne</span>
<lb n="2672"/><span>gan urlabhra.</span></p>
<lb n="2673"/>
<lb n="2674"/><p><span>Nuair a thánag chugham féin is amhlaidh a bhíos im luighe</span>
<lb n="2675"/><span>i leabaidh dheis chluthair agus seó leapthacha eile san</span>
<lb n="2676"/><span>tseomra céadna.  Bhí calara 'om fhriothálamh.  Bhí</span>
<lb n="2677"/><span>daoine ag siubhal ón leabadh go chéile ann.  Thánadar</span>
<lb n="2678"/><span>le cois na leapthan, agus thugadar "Uimhir a Dó-</span>
<lb n="2679"/><span>Dhéag" orm.</span></p>
<lb n="2680"/>
<lb n="2681"/><p><span>Cad do chífinn ar an bhfala os mo chomhair acht leac</span>
<lb n="2682"/><span>mharmaire agus "Peadar Schlemihl" scríbhte</span>
<lb n="2683"/><span>go gléineach air le cinn-leitreachaibh óir.  Bhí min-</span>
<lb n="2684"/><span>leitreacha ann fé bhun na h-ainme, acht bhíos ana-</span>
<lb n="2685"/><span>thraochta i dtreó is ná raibh ionnam iad do léigheamh.</span>
<lb n="2686"/><span>Luigheas siar agus dhúnas mo shúile.</span></p>
<lb n="2687"/>
<lb n="2688"/><p><span>D'airigheas duine éigin dá léigheamh, agus an ainm sin</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2689"/><p><span>"Peadar Schlemihl" ar siubhal aige, acht níor bhaineas</span>
<lb n="2690"/><span>éin-éifeacht as a chainnt.</span></p>
<lb n="2691"/>
<lb n="2692"/><p><span>Chonnac óigbhean ghleóite im'aice agus í ag comhrádh</span>
<lb n="2693"/><span>le fear go raibh iomchar cneasta nádúrtha fé.  Thabhar-</span>
<lb n="2694"/><span>fainn an leabhar go bhfeaca an bheirt aca cheana, acht</span>
<lb n="2695"/><span>bhíos chomh lag chomh tré-na-chéile sin go ndeaghaidh sé</span>
<lb n="2696"/><span>dhíom iad d'aithint.</span></p>
<lb n="2697"/>
<lb n="2698"/><p><span>Ghaibh roinnt laetheanta tharm agus mé ar an gcuma</span>
<lb n="2699"/><span>son.  Tugtí "Uimhir a Dó-Dhéag" orm.  Cheapadar</span>
<lb n="2700"/><span>gur Giúdaigheach mé, toisc na féasóige fada a bhí agam,</span>
<lb n="2701"/><span>acht níor lughade an cúram a dheineadar díom é.  Níor</span>
<lb n="2702"/><span>thug éinne fé ndeara go rabhas i n-éagmhuis mo scáile.</span>
<lb n="2703"/><span>D'innseadh dom go raibh mo bhróga, agus a raibh eile</span>
<lb n="2704"/><span>de ghréithribh agam, i dtaisce aca, agus go bhfaghainn-se</span>
<lb n="2705"/><span>uatha iad chomh luath is a bheinn im thán-rith.</span></p>
<lb n="2706"/>
<lb n="2707"/><p><span>"An Schlemihlium" do tugtí ar an otharlainn i</span>
<lb n="2708"/><span>n-a rabhas.  Bhítí ag guidhe ar son anma Pheadair</span>
<lb n="2709"/><span>Schlemihl ann gach lá, dá rádh gurbh é chuir an otharla</span>
<lb n="2710"/><span>ar bun.</span></p>
<lb n="2711"/>
<lb n="2712"/><p><span>Bendel ab eadh an fear cneasta nádúrtha úd, agus</span>
<lb n="2713"/><span>Minna an óigbhean ghleóite!</span></p>
<lb n="2714"/>
<lb n="2715"/><p><span>San "Schlemihlium" a bhíos, acht níor aithin éinne</span>
<lb n="2716"/><span>me.  I mbaile dhúchais Bhendel a bhí an otharla.  Leis</span>
<lb n="2717"/><span>an airgead a thugas dó, do chuir sé ar bun í.</span></p>
<lb n="2718"/>
<lb n="2719"/><p><span>Bhí Minna n-a baintrigh, Rascal ag tabhairt an fhéir</span>
<lb n="2720"/><span>agus a raibh de mhaoin aige, nach mór, imthighthe i n-ainm</span>
<lb n="2721"/><span>an riabhaigh.  Bhí athair agus máthair Mhinna fé an bhfód</span>
<lb n="2722"/><span>leis; agus bhí curtha fúithi aici san bhaile úd agus gan</span>
<lb n="2723"/><span>de ghnó ná de chúram uirthi acht na h-othair bhochta do</span>
<lb n="2724"/><span>fhriothálamh.</span></p>
<lb n="2725"/>
<lb n="2726"/><p><span>Thárla comhrádh idir í féin agus Bendel, lá, agus iad</span>
<lb n="2727"/><span>n-a seasamh le cois mo leapthan.</span></p>
<lb n="2728"/>
<lb n="2729"/><p><span>"A Bhean uasail," ar seisean, "cad chuige dhuit</span>
<lb n="2730"/><span>do laetheanta chaitheamh annso?  Is baoghlach gur gior-</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2731"/><p><span>raide do shaoghal é.  Cá bhfios ná go mbéarfaidh aicíd</span>
<lb n="2732"/><span>éigin greim ort? - aghaidh gach uilc i bhfad uainn! -</span>
<lb n="2733"/><span>Nó an mian leat an bás d'fhághail?"</span></p>
<lb n="2734"/>
<lb n="2735"/><p><span>"Ná bíodh ceist ort," ar sise.  "Is fad ó chuireas</span>
<lb n="2736"/><span>díom an baoth-smaoineadh úd.  Ní mian liom an bás</span>
<lb n="2737"/><span>d'fhagháil.  Ní h-eagal liom é acht chomh beag.  Tá mo</span>
<lb n="2738"/><span>chroidhe is m'intinn go ciúin, socair, sásta.  Nach mar</span>
<lb n="2739"/><span>sin duitse leis?  Nach aoibhinn leat an deagh-shaoghal</span>
<lb n="2740"/><span>so dá chaitheamh agat, agus tú i mbun leasa daoine</span>
<lb n="2741"/><span>eile mar mhaithe le anam ár san-charad Peadar?"</span></p>
<lb n="2742"/>
<lb n="2743"/><p><span>"Is aoibhinn liom é go deimhin, buidheachas mór le</span>
<lb n="2744"/><span>Dia," ar seisean.  "Sé Dia do chuir ar ár leas sinn</span>
<lb n="2745"/><span>araon, moladh go deó le n-A ainm!  Níorbh fheárr riamh</span>
<lb n="2746"/><span>é mar scéal.  Is beag an tairbhe dúinn bheith ag sileadh</span>
<lb n="2747"/><span>na ndeór i dtaobh a bhfuil curtha tharainn aguinn.  Bíodh</span>
<lb n="2748"/><span>ár n-ionntaoibh as Rí na Glóire, do cheap an tearmann</span>
<lb n="2749"/><span>so dúinn.  Maidir le n-ár seana-charaid, tá sé buailthe</span>
<lb n="2750"/><span>isteach im aigne go bhfuil deire anacraí curtha dhe aige</span>
<lb n="2751"/><span>agus go bhfuil an scéal go geal aige feasta."</span></p>
<lb n="2752"/>
<lb n="2753"/><p><span>"Go dtugaidh Dia son!" arsa Minna.  Scaradar</span>
<lb n="2754"/><span>ó n-a chéile le n-a linn sin.</span></p>
<lb n="2755"/>
<lb n="2756"/><p><span>Fágadh i gcás idir dhá chomhairle me.  Ní raibh fhios</span>
<lb n="2757"/><span>agam ciaca ba cheart dom me féin do chur i n-umhail</span>
<lb n="2758"/><span>dóibh nó imtheacht uatha i gan fhios.  Fé dheire do chinneas</span>
<lb n="2759"/><span>ar cad do dhéanfainn.  Fuaireas peann agus leathanach</span>
<lb n="2760"/><span>pápéir agus do scríobhas an méid seo: -</span></p>
<lb n="2761"/>
<lb n="2762"/><p><span>"Tá an scéal go geal ag bhur seana-charaid, a bhuidhe</span>
<lb n="2763"/><span>le Dia.  Dhein sé aithrighe i n-a choraibh agus do thug</span>
<lb n="2764"/><span>an Tighearna maitheamhnas do."</span></p>
<lb n="2765"/>
<lb n="2766"/><p><span>D'eirigheas im shuidhe n-a dhiaidh son.  Bhí cóifrín beag</span>
<lb n="2767"/><span>le hais na leapthan agus eochair i súil an ghlais ann.</span>
<lb n="2768"/><span>Fuaireas mo ghréithre go léir istigh.  Tharraingeas</span>
<lb n="2769"/><span>chugham iad, chuireas umam go mear, d'aimsigheas na</span>
<lb n="2770"/><span>bróga draoidheachta, bhuaileas an leitir ar an mbórd,</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2771"/><p><span>agus thugas mo bhóthar orm.  Níor bhfada gur bhaineas</span>
<lb n="2772"/><span>amach Thébes arís.</span></p>
<lb n="2773"/>
<lb n="2774"/><p><span>Ag tarrac ar Thébes dom, cé phreabfadh im choinnibh</span>
<lb n="2775"/><span>acht Figaró .i. mo ghadhar.  Isé is deallrathaighe ná go</span>
<lb n="2776"/><span>ndeaghaidh sé amach san bhfásach dhom lorg.  Leigeas</span>
<lb n="2777"/><span>fead air.  Léim sé chugham agus é ag amhastraigh is ag</span>
<lb n="2778"/><span>lútháil d'fhonn a chur i n-umhail dom gurbh áthas thar bárr</span>
<lb n="2779"/><span>leis me dh'fheicsint arís.</span></p>
<lb n="2780"/>
<lb n="2781"/><p><span>Rugas liom abhaile im bhacalainn é - mar ní raibh ann</span>
<lb n="2782"/><span>teacht lem shálabh agus mo bhróga draoidheachta orm.</span></p>
<lb n="2783"/>
<lb n="2784"/><p><span>Bhí a gnáth-chrot ar mo phluais chairrge.  D'fhanas</span>
<lb n="2785"/><span>ann ar mo shuimhneas ar feadh i bhfad, go dtí go</span>
<lb n="2786"/><span>dtiocfadh mo luadar is mo neart chugham arís.  Bhíos</span>
<lb n="2787"/><span>ag dul i dtreise i n-aghaidh an lae.  Chomh luath is a bhíos</span>
<lb n="2788"/><span>im thán-rith do luigheas ar mo chúrsaibh taistil arís.</span></p>
<lb n="2789"/>
<lb n="2790"/><p><span>Mar sin dom ó shoin i leith.  Níl na bróga draoidh-</span>
<lb n="2791"/><span>eachta caithte agam fós, dá mhéid feidhm a bhaineas asta.</span>
<lb n="2792"/><span>Maireann a mbuadh dhóibh fós, mar bhróga.  Táimse ag</span>
<lb n="2793"/><span>druidim le "Laetha Liatha," acht is aoibhinn liom a mheas</span>
<lb n="2794"/><span>go bhfuil leanta go duthrachtach agam don obair do</span>
<lb n="2795"/><span>chuireas romham, agus gur éirigh liom go maith.</span></p>
<lb n="2796"/>
<lb n="2797"/><p><span>Scrúduigheas a raibh san domhan, idir thíortha is</span>
<lb n="2798"/><span>fairrgí is bláthanna is ainmhidhthe, ní airímhim an cineadh</span>
<lb n="2799"/><span>daonna.  Chuireas toradh mo shaothair i n-eagar agus</span>
<lb n="2800"/><span>do cheapas leabhair léighinn is ealadhan.  Mise do</span>
<lb n="2801"/><span>scríobh "Historia stirpium plantarum utriusque orbis,"</span>
<lb n="2802"/><span>agus níl ann acht cuid de "Flora Universalis Terrae,"</span>
<lb n="2803"/><span>leabhar a bheidh n-a chúrsaibh machtnaimh do sna h-ollamh-</span>
<lb n="2804"/><span>naibh is aoirde clú is cáil.  Níl san méid sin féin .i.</span>
<lb n="2805"/><span>"Flora Universalis Terrae," acht roinnt de "Systema</span>
<lb n="2806"/><span>Naturae," atá dá gcur le chéile agam.  "Fauna" atá</span>
<lb n="2807"/><span>ag cur cúraim orm fé láthair.  Cuirfad mo láimh-</span>
<lb n="2808"/><span>scríbhne go léir ag triall ar Iolscoil Bherlin, sar a</span>
<lb n="2809"/><span>raghad fé an bhfód.</span>
<lb n="2810"/></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2811"/><p><span>Duitse thar chách, A Chamisso, a chara chroidhe, d'innseas</span>
<lb n="2812"/><span>an eachtra iongantach so.  Tá súil agam go raghaidh an</span>
<lb n="2813"/><span>scéal so i leas do dhaoinibh eile nuair a bheadsa ar</span>
<lb n="2814"/><span>shluagh na marbh.  Cogar i gcluais duit, a Chamisso,</span>
<lb n="2815"/><span>má's mian leat saoghal suairc a chaitheamh i gcomh-</span>
<lb n="2816"/><span>luadar daoine eile, ná leig uait do scáil ar a bhfuil</span>
<lb n="2817"/><span>d'ór is d'ollmhaitheas ar dhruim talmhan.  Má's mian</span>
<lb n="2818"/><span>leat saoghal ionnraic uasal a chaitheamh - ní theas-</span>
<lb n="2819"/><span>tóchaidh mo chomhairle uait chuige sin.</span></p>
<lb n="2820"/>
<lb n="2821"/><p><span>A chríoch son</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eachtra Pheadair Schlemihl

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eachtra Pheadair Schlemihl

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
