Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaí an tSaoghail.  Comhar.</title><author><name type="main">Cáit Ní Dhonnchadha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1912_06_08_01</note>
                         <note type="L">01</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1912_06_08_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cáit Ní Dhonnchadha</author><title>Cúrsaí an tSaoghail.  Comhar.</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaí an tSaoghail.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Comhar.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is ar éigin is féidir le duine áireamh a</span>
<lb n="6"/><span>dhéanamh ar mhéid na cainte a scaoiltear chugainn</span>
<lb n="7"/><span>a d'iarraidh a chur na luighe ar an bhfeirmeóir</span>
<lb n="8"/><span>gur bheart dhá tairbhthe bheith níos mó i bpáirt</span>
<lb n="9"/><span>le na comharsain.  Chomh fada is a théidheann</span>
<lb n="10"/><span>m'eolas-sa air, bhí feirmeóirí na hÉireann i</span>
<lb n="11"/><span>gcomhnuidhe riamh i gcomhar le na chéile.  Acht,</span>
<lb n="12"/><span>tá de dheifireacht idir an comhar úd agus caint</span>
<lb n="13"/><span>an lae indiu go bhfuil ré neamh-spleadhachais</span>
<lb n="14"/><span>tagaithe ar Éirinn.  Níor mhiste don na feir-</span>
<lb n="15"/><span>meóirí a gcion féin dá riar do tharrac ortha.</span>
<lb n="16"/><span>Dar le lucht mholta comh-pháirteachais na haimsire</span>
<lb n="17"/><span>seo, is féidir le duine na huirc is na hairc a</span>
<lb n="18"/><span>dhéanamh, acht cuir i gcás go raghadh duine thar</span>
<lb n="19"/><span>fóir leis ní mó ná maith a thiocfadh as.  Dá</span>
<lb n="20"/><span>bhrígh sin níor bh'fhuláir bheith ana-aireach 'na</span>
<lb n="21"/><span>thaobh, agus uaireannta níor mhiste srian a chur</span>
<lb n="22"/><span>leis an dteangain, mar is mór an díoghbháil is</span>
<lb n="23"/><span>féidir a dhéanamh le moladh thar fóir.  Duine</span>
<lb n="24"/><span>seadh an feirmeóir ná bíonn puinn le rádh aige,</span>
<lb n="25"/><span>acht an méid a bhíonn, is gnáth tuiscint agus</span>
<lb n="26"/><span>brigh leis.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Is ait an saoghal a ghabhann le cúrsaí feir-</span>
<lb n="29"/><span>meóireachta.  An té ná cuireann a heolas i</span>
<lb n="30"/><span>laethaibh a leanbaidheachta, is leamh do a bheith</span>
<lb n="31"/><span>a d'iarraidh aithris a dhéanamh air i n-earball</span>
<lb n="32"/><span>a shaoghail.  Bíonn so is súd i n-easnamh ar an</span>
<lb n="33"/><span>fheirmeóir i gcomhnuidhe, agus is beag duine</span>
<lb n="34"/><span>ortha ná bíonn srathar na haindeise air idir</span>
<lb n="35"/><span>an dá linn.  Sealadh fé leith do'n dubh is do'n</span>
<lb n="36"/><span>gheal dá bhreith.  Na feirmeóirí atá ar bheagán</span>
<lb n="37"/><span>gabháltais, ní mó ná sásta a bhíd go dtí go</span>
<lb n="38"/><span>méaduighthar ar a bhfeirmibh; agus ar an dtaobh</span>
<lb n="39"/><span>eile dhe, an dream ortha atá i seilbh na mbánta</span>
<lb n="40"/><span>fairsinge is ortha súd is mó a luigheann cruadh-</span>
<lb n="41"/><span>tán na haimsire.  Easba lucht oibre a dheineann</span>
<lb n="42"/><span>a gcreachadh.  Níl na sglábhuidhthe ann agus an</span>
<lb n="43"/><span>dornlach spriosán atá le fághail níl fuinneamh</span>
<lb n="44"/><span>nó neart cuisleann ionnta d'fhonn crích</span>
<lb n="45"/><span>fhóghanta a chur ar an ngnó do fhágtar na</span>
<lb n="46"/><span>gcúram.  An túisce a thagann aois na tuisciona</span>
<lb n="47"/><span>ar an sclábhuidhe annso i nÉirinn bíonn a shúil</span>
<lb n="48"/><span>ar chatharachaibh an domhain thiar.  Má's mian</span>
<lb n="49"/><span>le sna feirmeóiribh an sgéal so do leigheas,</span>
<lb n="50"/><span>ní dhéanfaidh sé an gno dhóibh bheith go cochalach</span>
<lb n="51"/><span>agus goirgeach leis an scábhuidhe.  Agus</span>
<lb n="52"/><span>dála an scéil is annamh nach féidir cuid de'n</span>
<lb n="53"/><span>mhileán do chur i leith an fheirmeóra féin.</span>
<lb n="54"/><span>Bodairí neamh-bhunuadhasach do b'eadh cuid des</span>
<lb n="55"/><span>na feirmeóirí, tráth dhá rabhadar.  Mar sin</span>
<lb n="56"/><span>féin tá breacadh an tsonais ag dul do'n tír</span>
<lb n="57"/><span>in aghaidh an lae.  Dá gcuirfimís an tslácht</span>
<lb n="58"/><span>agus an treó atá uirthi anois i gcomh-mheas</span>
<lb n="59"/><span>leis an aindheise a bhí uirthi le linn í bheith fén</span>
<lb n="60"/><span>chuing iasachta, ní beag iongnadh an t-athrughadh</span>
<lb n="61"/><span>ar fheabhas atá le feicsint ins gach aon bhall.</span>
<lb n="62"/><span>Seilbh an talaimh ag dul dos na tionóntaibh is</span>
<lb n="63"/><span>mó is bun leis an athrughadh soin.  Is mithid do'n</span>
<lb n="64"/><span>bhfeirmeóir bhocht sos beag d'fhagháil; d'fhuiling</span>
<lb n="65"/><span>sé a chuid féin de chruadhtán an tsaoghail, ach</span>
<lb n="66"/><span>is féidir leis draid do chur ar fein anois thar</span>
<lb n="67"/><span>éis oibre an lae agus meabhrughadh roimis ar</span>
<lb n="68"/><span>gach deasláimh atá ar a thoil a dhéanamh feasta.</span>
<lb n="69"/><span>Eadarainn féin an feirmeóir ná déanfaidh</span>
<lb n="70"/><span>amhlaidh, is cuma ann nó as é.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>D'oirfeadh dos na feirmeóirí bheith i gcomhar</span>
<lb n="73"/><span>le na chéile i ngach suidheamh gnótha a bhíonn ar</span>
<lb n="74"/><span>láimh aca.  Dá mbeidís amhlaidh do b'fhuirist</span>
<lb n="75"/><span>dóibh an síol agus an t-adhbhar leasughcháin is</span>
<lb n="76"/><span>fearr ar an margadh a cheannach.  Dá líon-</span>
<lb n="77"/><span>mhaireacht a bhíd ag cabhrughadh as láimh a chéile</span>
<lb n="78"/><span>'seadh is saorádaighe gheobhthar gach gléas</span>
<lb n="79"/><span>gnótha a ceárduighthear le haghaidh feirmeóir-</span>
<lb n="80"/><span>eachta.  Mar sin a bhéarfaidh an t-airgead bárr</span>
<lb n="81"/><span>leó ar shiopa an chúinne.  Tá sompla tabhartha</span>
<lb n="82"/><span>dhúinn i n-áiteannaibh sa tír ar thairbhthe an</span>
<lb n="83"/><span>ghnótha soin agus níl amhras ná go bhfóirthear go</span>
<lb n="84"/><span>mór ar an bhfeirmeóir leis.  Fé scáth na córach</span>
<lb n="85"/><span>úd d'éireóchadh leo greim a chimeád ar a gcuid</span>
<lb n="86"/><span>agus dá mhéid gorta a thabharfadh an droch-</span>
<lb n="87"/><span>bhliadhain léi do bheidís ar mhargaibh móra an</span>
<lb n="88"/><span>domhain; rud do mhéadochadh ar a ngustal fébh</span>
<lb n="89"/><span>mar do bheidis ag dul i dtathaighe ar obairiughadh</span>
<lb n="90"/><span>as a ngustal féin.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Táid reachta nua dá gcur i bhfeidhm thall i</span>
<lb n="93"/><span>Sasanna.  Do réir dheallraimh, caithfidh feir-</span>
<lb n="94"/><span>meóirí na hÉireann a gcion féin dá nduadh</span>
<lb n="95"/><span>do ghabháil chuca.  Ní fuláir dóibh a gcosa a</span>
<lb n="96"/><span>chur i dtalamh go daingin chuige.  Acht cionnus</span>
<lb n="97"/><span>a thiocfaidh leo maitheas a bhaint as na reachta</span>
<lb n="98"/><span>úd mara raghaidís uile i gcabhair a chéile.  Pé</span>
<lb n="99"/><span>nidh is trúig le na leithleachas is deacair</span>
<lb n="100"/><span>iad do bhogadh nó aon cheart do bhaint díobh.  An</span>
<lb n="101"/><span>fhaid a leanann an droch-úsáid ar an méid</span>
<lb n="102"/><span>tailimh a saothruightear cionnus a dhíolfar as an</span>
<lb n="103"/><span>bhFeis nua an tráth fógróghfar a hoscalt ar ar</span>
<lb n="104"/><span>Fhaithche an Choláiste i mBaile Átha Cliath.  An</span>
<lb n="105"/><span>capall ag treabhadh, an bhó ar an bhfaithche, agus</span>
<lb n="106"/><span>an feirmeóir i gcomhar le na chomharsain, is</span>
<lb n="107"/><span>iad a bhéarfaidh an t-aoibhneas agus an rath ar</span>
<lb n="108"/><span>lucht na tíre.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Tá dream daoine ann d'áiteóchadh ort go</span>
<lb n="111"/><span>bhfuil a ndualgas dá dhéanamh ag lucht riaradh</span>
<lb n="112"/><span>an Dipeártment do'n tír.  Go deimhin, bíonnn</span>
<lb n="113"/><span>céad rud na mbéalaibh age daoine ná bíonn</span>
<lb n="114"/><span>puinn bunuadhas leo.  Ar aon chuma tá mór</span>
<lb n="115"/><span>chuid muinteóirí agus airgead mór dá fhagháil</span>
<lb n="116"/><span>aca fé stiúir an dipeártment agus togha eolais</span>
<lb n="117"/><span>a gcéirde aca — chomh fada agus a théidheann a</span>
<lb n="118"/><span>gcaint.  Tagann cainteóir ó bhaile i bhfad siar</span>
<lb n="119"/><span>chugainn.  Múineann sé dos na feirmeóiribh</span>
<lb n="120"/><span>cionnus so is súd a dhéanamh, dheineann sé</span>
<lb n="121"/><span>léiriughadh ar an nighthibh is fearr chun soathruighthe,</span>
<lb n="122"/><span>agus ar na gléasaibh is feárr chuige.  Ní beag</span>
<lb n="123"/><span>iongnadh a mbíonn d'ughdarthás aige an fhaid</span>
<lb n="124"/><span>agus a leanann an chaint.  Imthigheann leis féin</span>
<lb n="125"/><span>annsoin agus leogain dá lucht éisteachta dul</span>
<lb n="126"/><span>a bhaile agus codladh ar an óráid droidheachta</span>
<lb n="127"/><span>go ceann bliadhna eile agus i ndeire na</span>
<lb n="128"/><span>haimsire deineann sé an port céadna do</span>
<lb n="129"/><span>ghabháil chuca arís.  Ba dhóigh leat air dá mbeadh</span>
<lb n="130"/><span>sé féin i bhfeidhil na feirme go dtiocfadh toradh</span>
<lb n="131"/><span>na bliadhna na tulcaibh chuige.  Imthigheann an</span>
<lb n="132"/><span>díomhaointeas ar a lucht éisteachta agus is leasc</span>
<lb n="133"/><span>leo an t-adhbhar chainte do chur i dtathaighe a</span>
<lb n="134"/><span>thuilleadh.  Níl aon gléas i gcursaí Gnótha an</span>
<lb n="135"/><span>Dipeártment chun na bhfeirmeóirí do thabhairt</span>
<lb n="136"/><span>i dteannnta a chéile ar chor go raghadh a gcuid</span>
<lb n="137"/><span>saothair chun tairbhthe dóibh.  De thoisc an</span>
<lb n="138"/><span>chomhar atá idir lucht céird 's ealadhan táid</span>
<lb n="139"/><span>aontuighthe le na chéile go maith.  Is maith</span>
<lb n="140"/><span>le Dia cabhair fháil.  Ní haon mhaith dúinn</span>
<lb n="141"/><span>bheith a d'iarraidh a chur na luighe orainn féin</span>
<lb n="142"/><span>ná fuil maolughadh ag dul do'n talamh de dheas-</span>
<lb n="143"/><span>caibh an fheirimeóra a bheith i n-ainbhfios ar an</span>
<lb n="144"/><span>gcuma is saoire agus is tábhachtaighe a raghadh</span>
<lb n="145"/><span>a chuid saothair chun tairbhthe dó fein is dá</span>
<lb n="146"/><span>bhráthair Gaedhil.  D'oirfeadh an Dipeártment</span>
<lb n="147"/><span>mar thaca dhúinn d'fhonn saoghal na bhfeirmeóirí</span>
<lb n="148"/><span>do chur fé réim mar badh dhual di, de bhrigh</span>
<lb n="149"/><span>gur a saothar an tailimh is mó a chothuightear</span>
<lb n="150"/><span>an tír.  Is baoghalach nach eol dá lán againn</span>
<lb n="151"/><span>méid an tsaothair a ghabhann leis an saoghal</span>
<lb n="152"/><span>soin, acht an tráth bhéarfaidh ré an léighinn</span>
<lb n="153"/><span>sinn tá súil againn go mbeidh atharrach sgéil</span>
<lb n="154"/><span>le luadh i leith cúrsaí feirmeóireachta.  Tá aiseirighe</span>
<lb n="155"/><span>ag dul do'n tír, agus cúis le maoidheamh againn</span>
<lb n="156"/><span>gur aiseirighe fhoghanta atá ag imtheacht uirthi.</span>
<lb n="157"/><span>Gach lá dá ngabhann thóirsti agus gach cor dá</span>
<lb n="158"/><span>gcuireann sí dhi 'sé a leas a thagann chuici dá</span>
<lb n="159"/><span>bhárr.  Má bhíd na feirmeóirí dílis dá chéile,</span>
<lb n="160"/><span>is mábhíonn gach fear poiblidhe dílis dá dhuthchas,</span>
<lb n="161"/><span>riarfar an comhar ar mhaithe leis an bhfeirmeóir</span>
<lb n="162"/><span>agus ar cuma ionglacaithe le muintir na tíre.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Cáit Ní Dhonnchadha.</span>
<lb n="165"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail. Comhar.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail. Comhar.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
