Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Seachtmhain na Gaedhilge</title><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1912_03_16_07</note>
                         <note type="L">07</note>
                         <note type="B">1912</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1912_03_16_07</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title>Seachtmhain na Gaedhilge</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1912</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Seachtmhain na Gaedhilge.</span>
<lb n="2"/><span>Do Chineadh Ghaedheal.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Bíodh go bhfuil lucht poilitidheachta agus</span>
<lb n="5"/><span>fothram agus gleó aca agus lucht oibre agus</span>
<lb n="6"/><span>iad ar buaidhreamh, is éigean dúinn-ne, atá</span>
<lb n="7"/><span>ag labhairt i bpáirt teanga na hÉireann</span>
<lb n="8"/><span>d'aithbheochaint, ár nguth d'árdughadh i dtreo</span>
<lb n="9"/><span>go mbadh soiléire cloisfear é 'na riamh.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Is beag dream san aimsir seo go raibh níos</span>
<lb n="12"/><span>mó deacarachta 'na ngó 'ná mar atá i ngnó</span>
<lb n="13"/><span>lucht na Gaedhilge agus siúd is go bhfuil san</span>
<lb n="14"/><span>amhlaidh is beag dream in aon chor gur eirigh</span>
<lb n="15"/><span>leo chomh maith is d'eirigh le lucht na Gaedhilge.</span>
<lb n="16"/><span>Sara dtáinig lucht na Gaedhilge do chosaint</span>
<lb n="17"/><span>is fánach duine nár chuma leis cá ndeintí a</span>
<lb n="18"/><span>chuid éadaigh mó na hearraidhe do bhíodh ina</span>
<lb n="19"/><span>thigh aige.  Do caithtí na milliúin púnt gach</span>
<lb n="20"/><span>bliadhain ar earraidhibh Gallda gan aon</span>
<lb n="21"/><span>chuimhneamh ar cia aca díoghbháil nó maitheas do</span>
<lb n="22"/><span>dhéanfadh sé dÉirinn, go dtí gur chuir lucht</span>
<lb n="23"/><span>na Gaedhilge 'na luighe ar na daoine gurab é a</span>
<lb n="24"/><span>leas é, agus go raibh se de dhualgas ortha</span>
<lb n="25"/><span>earraidhe na hÉireann do cheannach.  Le cúig</span>
<lb n="26"/><span>bliadhna déag anuas ní hamháin go bhfuilimíd</span>
<lb n="27"/><span>ghá theagasg dos na daoine a riachtanaighe</span>
<lb n="28"/><span>atá sé dhóibh an Ghaedhealg do bhuan-choimeád</span>
<lb n="29"/><span>acht atáimíd ghá shíor-theagasg dóibh go bhfuil</span>
<lb n="30"/><span>sé ceangailte ortha gan acht earraidhe na</span>
<lb n="31"/><span>hÉireanann do cheannach, agus an té 'nar móide</span>
<lb n="32"/><span>sochar a ghnótha an teagasg sin ní foláir nó</span>
<lb n="33"/><span>is suarach an tÉireannach é má's rud é ná</span>
<lb n="34"/><span>cabhróchaidh sé linn agus gur sinn-ne fé ndeara</span>
<lb n="35"/><span>tuilleadh éilimh do bheith ar a chuid earraidhe.</span>
<lb n="36"/><span>Lucht na Gaedhilge fé ndeara muintear na</span>
<lb n="37"/><span>hÉireann do bheith chomh mór i bhfabhar earraidhe</span>
<lb n="38"/><span>Ghaedhealacha do cheannach is atáid.  Go dtí go</span>
<lb n="39"/><span>dtáinig lucht na Gaedhilge do bhí sé de nós ag</span>
<lb n="40"/><span>cách uile nách mór gan acht earraidhe anall ó</span>
<lb n="41"/><span>shean-Shasana nó ó thíorthaibh eile do cheannach.</span>
<lb n="42"/><span>Is mór an t-atharughadh atá curtha againn-ne</span>
<lb n="43"/><span>ar an sgéal agus d'atharóchaimís tuilleadh é</span>
<lb n="44"/><span>dá bhfaighmís an congnamh is dual dúinn ó chách</span>
<lb n="45"/><span>agus go mór mór ós na daoinibh 'na bhfuil breis</span>
<lb n="46"/><span>éilimh ar a gcuid earraidhe de bhárr ár dteagaisg.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Is é bunphréamh na hoibre againn, ámh, ná</span>
<lb n="49"/><span>an Ghaedhealg do choimeád ina beathaidh agus</span>
<lb n="50"/><span>do leathadh ar fuaid na hÉireann.  Is í an</span>
<lb n="51"/><span>Ghaedhealg comhartha so-aithne agus crann</span>
<lb n="52"/><span>cosanta anam agus aigne cine Gaedheal.  Is</span>
<lb n="53"/><span>dual sinsir dúinn gan í do leigean uainn.</span>
<lb n="54"/><span>Gach aon cine bhíonn iarraidh saoirse do</span>
<lb n="55"/><span>bhaint amach dóibh fein coimeádaid siad greim</span>
<lb n="56"/><span>daingean diúid ar a dteangain agus níor</span>
<lb n="57"/><span>claoidheadh riamh aon náisiún do choimeád a</span>
<lb n="58"/><span>dteanga dhuthchais.  Ní féidir an sean-fhocal do</span>
<lb n="59"/><span>shárughadh —</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>“Teanga saor-aicme chlaoidheas i mbéalaibh</span>
<lb n="62"/><span>daor-aicme claoidhte, go dtí sin ní daoirse.”</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Le congnamh na gcomhairlí bpoiblidhe go léir</span>
<lb n="65"/><span>nách mór atá lucht na Gaedhilge tar éis a chur</span>
<lb n="66"/><span>i n-áirighthe ná leigfear aoinne isteach in Iolsgoil</span>
<lb n="67"/><span>na hÉireann feasta muna mbeidh Gaedhealg aige.</span>
<lb n="68"/><span>Ós éigean do dhuine Gaedhealg do bheith aige</span>
<lb n="69"/><span>roimh dhul isteach san Iolsgoil dó badh chóir</span>
<lb n="70"/><span>go mbeadh an Ghaedhealg ina príomh-adhbhar</span>
<lb n="71"/><span>léighinn ins na coláistibh agus ins na hárd-</span>
<lb n="72"/><span>sgoileannaibh agus ina gnáth-adhbhar léighinn</span>
<lb n="73"/><span>riachtanach ins na bun-sgoileannaibh.  Go deimhin</span>
<lb n="74"/><span>badh chóir go mbeadh deallramh fíor-Ghaedhealach</span>
<lb n="75"/><span>ar sgoluigheacht na hÉireann ar fad i gceann</span>
<lb n="76"/><span>cúpla bliadhain.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Acht siúd is gur mór an misneach dhúinn</span>
<lb n="79"/><span>féachaint siar ar an méid bóthair atá curtha</span>
<lb n="80"/><span>dhínn againn is tairbhighe go mór dúinn</span>
<lb n="81"/><span>agus is riachtanaighe féachaint romhainn ar na</span>
<lb n="82"/><span>constaicí móra go bhfuil orainn gabháil thársa</span>
<lb n="83"/><span>fós.  Atá comhairlí ceannais sgoluigheachta</span>
<lb n="84"/><span>sa tslighe orainn agus iad go namhadmhar agus</span>
<lb n="85"/><span>fuadar nimhe fuatha.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Atá Comhairle na Bun-sgoluigheachta cuir</span>
<lb n="88"/><span>i gcás.  Na coláistí atá ar sgáth na Comhairle</span>
<lb n="89"/><span>sin, tháinig asta i mbliadhna cúig chéad agus</span>
<lb n="90"/><span>seacht múinteoirií déag ar fhichid agus gan</span>
<lb n="91"/><span>ortha sa acht triúr is cheithre fichid ábalta ar an</span>
<lb n="92"/><span>nGaedhilg do mhúineadh.  Atá lucht na Gaedhilge</span>
<lb n="93"/><span>lán-deimhnightheach nach féidir sgoileanna na</span>
<lb n="94"/><span>hÉireann do Ghaedhealughadh choidhche muna ndéantar</span>
<lb n="95"/><span>léigheann Ghaedhlach agus tabhairt suas Gaedhlach</span>
<lb n="96"/><span>do chur ar na múinteoirí bheidh ag seoladh na</span>
<lb n="97"/><span>sgoileanna sin uair éigin, agus atá lucht na</span>
<lb n="98"/><span>Gaedhilge ag brath ar congnamh ó mhuintir</span>
<lb n="99"/><span>na hÉireann san iarracht atáid siad do dhéanamh</span>
<lb n="100"/><span>ar a chur d'fhiachaibh ar Chomhairle na Bun-sgoiluigh-</span>
<lb n="101"/><span>eachta gan aenne do leigean isteach i n-aon</span>
<lb n="102"/><span>cheann des na coláistí sin aca gan teanga</span>
<lb n="103"/><span>éigin eile seachas Béarla do bheith aige ar</span>
<lb n="104"/><span>dtúis agus léighean sa teangain eile sin do</span>
<lb n="105"/><span>chur air faid a bheidh sé ar an gcoláiste.  Dá</span>
<lb n="106"/><span>n-eiridheadh an ní sin le lucht na Gaedhilge is</span>
<lb n="107"/><span>í dara teanga do thoghfadh furmhór na múinteoirí</span>
<lb n="108"/><span>ná an Ghaedhealg agus ar theacht as na coláistí</span>
<lb n="109"/><span>dhóibh do bheidís ábalta ar an nGaedhilg do</span>
<lb n="110"/><span>mhúineadh sa cheart agus na sgoileanna do</span>
<lb n="111"/><span>Ghaedhealughadh amuich is amach.  Ní féidir fíor-</span>
<lb n="112"/><span>sgoluigheacht do chur ar siubhal is na háiteanna</span>
<lb n="113"/><span>ina labhartar Gaedhealg agus Béarla go dtí</span>
<lb n="114"/><span>go mbeidh múinteoirí againn bheidh ábalta ar gach</span>
<lb n="115"/><span>aon ní do mhúineadh tré Ghaedhilg agus tré</span>
<lb n="116"/><span>Bhéarla, acht níl an Chomhairle seo againn toil-</span>
<lb n="117"/><span>teanach ar a leithéid do sholáthar dúinn.  A</span>
<lb n="118"/><span>bhuidhe le lucht na Gaedhilge, ámh, do chuir na</span>
<lb n="119"/><span>coláistí Gaedhealacha ar bun, agus leis na</span>
<lb n="120"/><span>múinteoirí 'na bhfuil de mhéid a ngeana le</span>
<lb n="121"/><span>Gaedhilg agus le Gaedhlaibh go dtéid siad chum</span>
<lb n="122"/><span>na gcoláistí sin, atá roinnt bheag múinteoirí</span>
<lb n="123"/><span>againn 'na bhfuil eolas maith ar réim an dá</span>
<lb n="124"/><span>theangadh aca agus atáid siad ag dul i líon-</span>
<lb n="125"/><span>mhaireacht in aghaidh na bliadhna.  Acht atá dian-</span>
<lb n="126"/><span>ghábhadh leis na céadta eile dá samhail i gcóir</span>
<lb n="127"/><span>na Gaedhltachta mar a bhfuil na daoine ag</span>
<lb n="128"/><span>dul ó thaithighe do dhéanamh den Ghaedhilg do</span>
<lb n="129"/><span>labhairt agus le n-a linn sin gur beag má tá</span>
<lb n="130"/><span>ní ar bith ghá dhéanamh ag an gComhairle seo againn</span>
<lb n="131"/><span>chum cosg dho chur leis an meathlughadh sin na</span>
<lb n="132"/><span>Gaedhilge.  Agus na daoine do chuirfeadh cosg</span>
<lb n="133"/><span>leis .i. lucht na Gaedhilge, is beag le rádh an</span>
<lb n="134"/><span>congnamh do-gheibhid siad ó chríochaibh saidhbhre</span>
<lb n="135"/><span>na hÉireann.  Do-gheobhaimís obair do oiread</span>
<lb n="136"/><span>eile timthirí agus múinteoirí Gaedhilge agus dá</span>
<lb n="137"/><span>thuilleadh dá mbeadh an t-airgead oireamhnach</span>
<lb n="138"/><span>againn, acht níl.  Ní fada anois go mbeidh</span>
<lb n="139"/><span>cuntaisí bliadhna an airgid dá socrughadh againn</span>
<lb n="140"/><span>agus mar is gnáth linn do dhéanamh gach bliadhain</span>
<lb n="141"/><span>atáimíd ag iarraidh tuilleadh airgid i dtreo go</span>
<lb n="142"/><span>bhféadfaimíd leanmhaint ar an obair níos</span>
<lb n="143"/><span>déine agus níos fóirleitheadamhla 'ná riamh.</span>
<lb n="144"/><span>Aenne gur mhaith leis teanga na hÉireann do</span>
<lb n="145"/><span>leathadh ar fud na hÉireann, badh cheart dó</span>
<lb n="146"/><span>teacht dár gcabhair sa chath agus airgead do</span>
<lb n="147"/><span>sholáthar dúinn.  Atá an teanga sin i mbaoghal</span>
<lb n="148"/><span>in a dainginibh féin, agus badh mhaith linn tuilleadh</span>
<lb n="149"/><span>timthirí agus múinteoirí do sheoladh chúichi dá</span>
<lb n="150"/><span>furtacht.  A gcabhrócha tusa linn, a léightheóir,</span>
<lb n="151"/><span>chum a dhéanta sin?  Siar cois fairrge agus</span>
<lb n="152"/><span>ar imeall bhórdaibh sléibhte is ann is mó labhartar</span>
<lb n="153"/><span>Gaedhealg, agus siúd is go bhfuil furmhór lucht</span>
<lb n="154"/><span>a labhartha go dealbh is fial sin thugaid uatha</span>
<lb n="155"/><span>gach cóir chatha.  Tháinig chughainn anuraidh ó</span>
<lb n="156"/><span>Chontae Mhuigheo £150, agus ó Chiarraighe £115, agus</span>
<lb n="157"/><span>ó'n gClár breis is £116, gan trácht ar an</span>
<lb n="158"/><span>méid do caitheadh ins na háiteanna sin ar an</span>
<lb n="159"/><span>nGaedhilg do mhúineadh.  Ní tháinig ós na</span>
<lb n="160"/><span>cúntaethibh saidhbhre ámhthach oiread is badh chóir</span>
<lb n="161"/><span>do theacht uatha.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>Ní gábhadh dhúinn mórán do rádh leis na</span>
<lb n="164"/><span>seadairí bhí ag síor-obair ar son na Gaedhilge.</span>
<lb n="165"/><span>Níl aon bhliadhain dá dtagann ná go dtugaid</span>
<lb n="166"/><span>siad uatha deimhniughadh éigin ar a ndílse.  Is</span>
<lb n="167"/><span>mór de dhuadh na hoibre do-gheibhid siad i rith</span>
<lb n="168"/><span>na bliadhna acht nuair thagann seachtmhain na</span>
<lb n="169"/><span>Gaedhilge bíd siad ollamh ar aghaidh do thabhairt</span>
<lb n="170"/><span>ar gach aon deacaracht d'fhonn ciste na Gaedhilge</span>
<lb n="171"/><span>do líonadh.  Atáimíd ghá iarraidh ortha i mbliadhna</span>
<lb n="172"/><span>a dhá oiread nirt agus fuinimh do chur ins</span>
<lb n="173"/><span>gach iarracht dá ndéanfaid siad.  Bhadh mhaith</span>
<lb n="174"/><span>linn céim mhór do thabhairt ar aghaidh, agus</span>
<lb n="175"/><span>is le n-a gcongnamh sin amháin fhéadfaimid é</span>
<lb n="176"/><span>do dhéanamh.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Atá dóchas againn mar sin go ndéanfaid ár</span>
<lb n="179"/><span>gcomh-obrightheoirí i nÉirinn agus sa Bhreatain</span>
<lb n="180"/><span>Mhóir éisteacht go haireach leis an nglaodh so</span>
<lb n="181"/><span>thar caladh agus tosnughadh lom láithreach agus</span>
<lb n="182"/><span>a ndícheall do dhéanamh ar níos mó airgid do</span>
<lb n="183"/><span>bhiliughadh i gcóir na Gaedhilge i mbliadhna</span>
<lb n="184"/><span>'ná mar do bailigheadh fós riamh.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>Sinn-ne,</span>
<lb n="187"/><span>Dubhghlas de hÍde, Uachtarán.</span>
<lb n="188"/><span>Pádruig Ó Dálaigh, Árdrúnaidhe.</span>
<lb n="189"/><span>Stiophán Bairéad, Cisteoir.</span>
<lb n="190"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Seachtmhain na Gaedhilge

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Seachtmhain na Gaedhilge

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
