Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Sagart agus an Ghaedhealtacht</title><author><name type="main">Pádraig Mac Aodha</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1911_08_12_01</note>
                         <note type="L">01</note>
                         <note type="B">1911</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1911_08_12_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Pádraig Mac Aodha</author><title>An Sagart agus an Ghaedhealtacht</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1911</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Sagart agus an Ghaedhealtacht.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Feictear domh go raibh stáid na Gaedhilge</span>
<lb n="4"/><span>faoi dhíopóireacht ag an Oireachtas.  Feictear</span>
<lb n="5"/><span>domh fós gur cuireadh rúin i bhfeidhm le cur i</span>
<lb n="6"/><span>n-iúl do na hEasbuig gur chóir dóbhtha gan</span>
<lb n="7"/><span>acht sagairt ag a raibh Gaedhealg do chur go</span>
<lb n="8"/><span>paráistibh ina raibh a thrian nó mar sin de'n</span>
<lb n="9"/><span>háitightheoiridhibh ábalta ar an nGaedhilg do</span>
<lb n="10"/><span>labhairt.  I n-ainm Dé cia'n mhaith 'bheith ag cur</span>
<lb n="11"/><span>baoth-rún neimh-éifeachtach mar sin le chéile?</span>
<lb n="12"/><span>Cá bhfuil na sagairt le na gcur go ceanntaraibh</span>
<lb n="13"/><span>Gaedhealacha?  Cá bhfuil na sagairt atá i</span>
<lb n="14"/><span>n-inmhe seanmóir Ghaedhealach do thabhairt a</span>
<lb n="15"/><span>thuigfidhear?  Cuir […] ar aon fhairche is mian</span>
<lb n="16"/><span>leat ar fad agus leathad na hÉireann, agus</span>
<lb n="17"/><span>cuir i bhfios dom cé mhéid sagart 'san bhfairche</span>
<lb n="18"/><span>sin ábalta ar usáid do dhéanamh de'n Ghaedhilg</span>
<lb n="19"/><span>'na seanmóireacht agus 'na n-obair laetheamhail</span>
<lb n="20"/><span>ar fud an pharáiste?  Nuair a bhéas sé sin</span>
<lb n="21"/><span>déanta agat fágh amach é mhéid aca atá dhá</span>
<lb n="22"/><span>dhéanamh; agus feicfidhear annsin an tairbhe</span>
<lb n="23"/><span>thiocfas chugainn de chionn na rún seo.  Má's</span>
<lb n="24"/><span>iad na sagairt atá de chúram ar an gCoiste</span>
<lb n="25"/><span>Gnótha faoi láthair agus má's mian leis na</span>
<lb n="26"/><span>sagairt iad féin bheith thar locht agus toibhéim</span>
<lb n="27"/><span>'san gceist seo, cuirtear rún i bhfeidhm ag</span>
<lb n="28"/><span>iarraidh ar lucht ceannais  na gColáiste a háit</span>
<lb n="29"/><span>cheart do thabhairt do'n teangain 'sna Coláistibh</span>
<lb n="30"/><span> — go mór-mhór i gColáistibh na bhFairche. Atá</span>
<lb n="31"/><span>'fhios againn go maith an múineadh suarach atá</span>
<lb n="32"/><span>dá thabhairt ionnta faoi láthair.  Go dtí go</span>
<lb n="33"/><span>dtugtar tús onóra agus áite do'n Ghaedhilg</span>
<lb n="34"/><span>'sna gColáistibh atá sé chomh maith 'bheith ag</span>
<lb n="35"/><span>cainnt leis an ngealach le 'bheith ag iarraidh</span>
<lb n="36"/><span>sagart nGaedhealach le haghaidh ceanntar</span>
<lb n="37"/><span>nGaedhealach.  Deirim nach bhfuil ár sáith</span>
<lb n="38"/><span>sagart againn leis an usáid sin do bhaint as</span>
<lb n="39"/><span>an nGaedhilg atá ag teastáil.  Agus gidh</span>
<lb n="40"/><span>náireach liom a rádh, a bhfurmhór aca seo atá i</span>
<lb n="41"/><span>n-inmhe usáid do dhéanamh de'n teangain i</span>
<lb n="42"/><span>seanmóireacht, ní dhéineann siad é —</span>
<lb n="43"/><span>cuid aca de théinn náire atá siad ag éirghe</span>
<lb n="44"/><span>chomh postamhail sin, cuid aca de dhroim leisge,</span>
<lb n="45"/><span>agus cuid eile aca ag leigint ortha féin nach</span>
<lb n="46"/><span>bhfuil Gaedhilg aca ar fhaitchios go n-athróchar</span>
<lb n="47"/><span>go háit fhiadháin iad ina raibh an Gaedhilg.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Rud eile, tugtar malairt oibre do na</span>
<lb n="50"/><span>múinteóiridhibh taisdil má atá fúinn ní</span>
<lb n="51"/><span>hamháin an teanga do chongbháil beo 'sna ceann-</span>
<lb n="52"/><span>taraibh Gaehdealacha acht má's mian linn meas</span>
<lb n="53"/><span>do bheith ag na daoinibh ar an dteangain.  Ní</span>
<lb n="54"/><span>theastuigheann múinnteóirí taisdil 'sna ceann-</span>
<lb n="55"/><span>taraibh Gaedhealacha.  Atá mise 'mo chomhnuidhe</span>
<lb n="56"/><span>le dhá bhliadhain anuas 'san limistéireacht is</span>
<lb n="57"/><span>Ghaedhealaighe i nÉirinn .i. Iorras, agus deirim</span>
<lb n="58"/><span>go dearbhtha gan aon agó go bhfuil an</span>
<lb n="59"/><span>teanga ag dul i laige agus i ndísg chomh cinnte</span>
<lb n="60"/><span>ar atá an peann seo 'mo ghlaic agam.  Céard</span>
<lb n="61"/><span>atá uainn le na chongbháil beo?  Múinnteóirí</span>
<lb n="62"/><span>taisdil an eadh? Ní headh.  Tugtar faoi an</span>
<lb n="63"/><span>mBórd Náisiúnta agus bristear a chomhacht,</span>
<lb n="64"/><span>tugtar faoi na Coláistibh agus na sgoilteachaibh</span>
<lb n="65"/><span>Meadhonacha go dtí go dtuigidh siad a ndual-</span>
<lb n="66"/><span>gas, cuirtear craobheacha ar bun i ngach paróiste</span>
<lb n="67"/><span>'san tír faoi chúram agus uachtaránach na sagart</span>
<lb n="68"/><span>na múinnteóir sgoile agus daoine n-úghdar-</span>
<lb n="69"/><span>thásach eile.  Bíodh aeridheacht, cuirmeacha ceóil</span>
<lb n="70"/><span>agus feis bheag ag 'chuile pháraiste gach bliadhain</span>
<lb n="71"/><span>dóbhtha féin.  Bíodh cnuasacht airgid aca in</span>
<lb n="72"/><span>gach paráiste agus tugtar gach aon phighinn de'n</span>
<lb n="73"/><span>airgead i duaiseannaibh ag an bhfeis — agus do</span>
<lb n="74"/><span>mhuinntir an pharáiste amháin. </span>
<lb n="75"/><span>Tugtar limistéireacht mhór tíre do'n mhúinnteóir</span>
<lb n="76"/><span>taisdil agus cuirtear mar obair air congnamh</span>
<lb n="77"/><span>do thabhairt ag an aeridheacht, ag an bhfeis agus</span>
<lb n="78"/><span>ag gcuirm ceóil.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Muna ndéantar rud eicínt mar seo feic-</span>
<lb n="81"/><span>fidhear go luath go mbeidh na ceanntair</span>
<lb n="82"/><span>Gheadhealacha chomh Gallda i gcanamhaint leis na</span>
<lb n="83"/><span>Gaill iad féin.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Ní ag cáineadh agus ag caitheamh milleáin ar</span>
<lb n="86"/><span>na sagairt a dhéanfas aon mhaitheas do'n chúis.</span>
<lb n="87"/><span>Ní ag moladh do sgríbhneóiridhibh an fhoirm focal</span>
<lb n="88"/><span>do chuirfidh siad ar a smaointibh a bheidheas</span>
<lb n="89"/><span>tairbheach do'n nGaedhilg.  Ní ó sgríobhadh</span>
<lb n="90"/><span>litreacha faoi “Simplified Spelling” a thiocfas</span>
<lb n="91"/><span>aon bhrabach — “Simplified Spelling” go deimhin!</span>
<lb n="92"/><span>Ní ghlacfidhear an “Simplidheacht” seo go deo!</span>
<lb n="93"/><span>Leanadh lucht an “Simplidheachta” a chluasa</span>
<lb n="94"/><span>má's maith leobhtha, acht leanfaidh sgíobhneóirí</span>
<lb n="95"/><span>na Gaedhilge a gciall agus a dteanga.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Ní headh.  Ní ag cáineadh 'ná ag moladh foirme</span>
<lb n="98"/><span>litridheachta a dhéanfar gnáithe.  Ná bac leis</span>
<lb n="99"/><span>na sgríobhbéoribh, ná bac leis na sagairt, acht</span>
<lb n="100"/><span>tugtar aire do na páisdíbh agus do na sean-</span>
<lb n="101"/><span>daoinibh.  Ní bhfuighthear greim ar na sean-</span>
<lb n="102"/><span>daoinibh acht tré fheis an pharáiste, ní bhfuighthear</span>
<lb n="103"/><span>greim ar na páisdibh acht tré an mBórd</span>
<lb n="104"/><span>Náisiúnta.  Má cuirtear craobh ar bun le</span>
<lb n="105"/><span>haghaidh an aosa fhásta, múintear stair na</span>
<lb n="106"/><span>hÉireann ann — ná bac leis an teangain.  Dlúth-</span>
<lb n="107"/><span>cheangail beag agus mór, óg agus sean, bocht</span>
<lb n="108"/><span>agus saidhbhir ag an aeridheacht agus ag an bhfeis.</span>
<lb n="109"/><span>Muna ndéantar rud eicínt mar seo go luath</span>
<lb n="110"/><span>slán leis an nGaedhilg sna Ceanntaraibh</span>
<lb n="111"/><span>Gaedhealacha.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Pádraig Mac Aodha, Sagart.</span>
<lb n="114"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Sagart agus an Ghaedhealtacht

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Sagart agus an Ghaedhealtacht

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
