Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cuairt an Oireachtais - Árd-Sgoil Cholumcille II</title><author><name type="main">Peadar Ó hAnnracháin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1909_10_30_04</note>
                         <note type="L">4</note>
                         <note type="B">1909</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1909_10_30_04</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Peadar Ó hAnnracháin</author><title>Cuairt an Oireachtais - Árd-Sgoil Cholumcille II</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1909</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cuairt an Oireachtais.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Árd-Sgoil Cholumcille.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Ar thaobh an bhóthair chaoil do shiubhaluigheamar an</span>
<lb n="8"/><span>oidhche sin atá an teach nuaidh na mbeidh gnó an</span>
<lb n="9"/><span>Choláisde ar siubhal ann feasda.  Bhí na fallaí</span>
<lb n="10"/><span>tógtha go barra, agus b'shin ceann de na</span>
<lb n="11"/><span>radharcannaibh is deise chonac sa dúthaigh i</span>
<lb n="12"/><span>mbliadhna.  Ní hamhlaidh gur deise na fallaí</span>
<lb n="13"/><span>fuara ná gach nídh eile do chonac, acht b'é an chéad</span>
<lb n="14"/><span>teach do chonac riamh, do tógadh d'aon gnó chun</span>
<lb n="15"/><span>sgoil Gaedhilge do bheith ann.  Teach mór fada</span>
<lb n="16"/><span>fairsing is eadh é.  Is breagh an nídh é do bheith</span>
<lb n="17"/><span>tógtha.  Cómhartha i measg na gcomharthaí eile</span>
<lb n="18"/><span>atá againn is eadh é ná fuil Clanna Gaedheal</span>
<lb n="19"/><span>ídighthe fós, agus ná fuil a ndúil san léigheann</span>
<lb n="20"/><span>caillte aca acht chomh beag; comhartha is eadh é</span>
<lb n="21"/><span>go bhfuil ár náisiún ag fás arís.  San áit sin is</span>
<lb n="22"/><span>eadh a bheidh an “Bright Centre” dáiríribh le</span>
<lb n="23"/><span>congnamh Dé, agus gurab ann! adeirim-se.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Chaitheamar uair a' chluig a bhfochair a chéile</span>
<lb n="26"/><span>'n-ár n-árus an oidhche sin ag cainnt agus ag</span>
<lb n="27"/><span>cómhrádh, agus ag argóint go muinnteardha agus</span>
<lb n="28"/><span>go meidhreach.  Bean an tighe do bhí mar ughdar</span>
<lb n="29"/><span>againn ar gach aon cheist chruaidh do bhí ghá pléidhe</span>
<lb n="30"/><span>i dtaobh na Gaedhilge.  Char thuig sí cainnt ár</span>
<lb n="31"/><span>Seáin go maith ar dtús, agus char thuig Seán</span>
<lb n="32"/><span>cuid d'á cainnt siúd acht an oiread.  Bhí mórán</span>
<lb n="33"/><span>dearmadtha agam féin d'ár fhoghlumuigheas</span>
<lb n="34"/><span>anuiridh uatha ann.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Thráchtamar thar bhás Eibhlín Ní Niocaill</span>
<lb n="37"/><span>agus thar dhíbirt an Dochtúra ó Mhuigh Nuadhat</span>
<lb n="38"/><span>agus thar a raibh ghá dhéanamh i gCill Sgíre ag an</span>
<lb n="39"/><span>Athair Maitiú agus thar cheisteannaibh eile, sul</span>
<lb n="40"/><span>a chuadhmar a chodladh.  Dia Sathairn bhí deallramh</span>
<lb n="41"/><span>fearthainne sa spéir, agus bhí gaoth árd aniar</span>
<lb n="42"/><span>ann chun na fearthainne do bhreith chughainn a leith</span>
<lb n="43"/><span>dá dtagadh sí sa tsligh roimpe.</span>
<lb n="44"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="45"/><p><span>“Is fada an bóthar é as so go dtí an Sruth</span>
<lb n="46"/><span>Bán,” a dubhart le duine a bhí dom' mhoilliughadh,</span>
<lb n="47"/><span>“agus tá ceapaithe againn é a chur dínn ar rotharaibh</span>
<lb n="48"/><span>indiu.”</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Agus thugamar aghaidh air gan breis moille,</span>
<lb n="51"/><span>cé gur ar éigin nó choinneochadh sugán sneachtaidh</span>
<lb n="52"/><span>an bheirt againn ann muna mbeadh dhá rud .i.</span>
<lb n="53"/><span>an gheallamhaint a bhí tabhartha againn go</span>
<lb n="54"/><span>mbeidhmís i gCill Sgíre lár na bháireach, agus</span>
<lb n="55"/><span>an t-eagla go bhfanfaimís ró-fhada ar fad san</span>
<lb n="56"/><span>áit dá dteipeadh orainn imtheacht an lá soin.  Ba</span>
<lb n="57"/><span>hadbhar áthais do dhuine mheidhreach bheith ag</span>
<lb n="58"/><span>féachaint ar chuid de na mnáibh óga agus a</span>
<lb n="59"/><span>n-ainmneachaibh 'ghá sgrí' i leabhar bhán le Seán</span>
<lb n="60"/><span>aca, d'fhonn is go gcuirfeadh sé cártaí posta,</span>
<lb n="61"/><span>nó cártaí pósta mar deirtear uaireannta, ag</span>
<lb n="62"/><span>triall ortha agus d'fhonn is go mbeadh snaidhm</span>
<lb n="63"/><span>éigin eatortha.  Dhearmhad sé na “Home</span>
<lb n="64"/><span>Brighteners” is baoghalach an fhaid do bhí i dTír</span>
<lb n="65"/><span>Chonaill.  Casadh beirt nó triúr sagart umham</span>
<lb n="66"/><span>i n-oifig an phuist agus i nGaedhilg do bhíodar</span>
<lb n="67"/><span>ag cainnt le chéile agus le daoine eile.  Sagairt</span>
<lb n="68"/><span>b'eadh iad gan aon ana-éirighe 'n áirde ortha</span>
<lb n="69"/><span>cheapas.  Bhí cruinniughadh le bheith i nGort an</span>
<lb n="70"/><span>Choirce an lá soin chun gnó oideachais i ndá</span>
<lb n="71"/><span>theangain do chur ar aghaidh sa cheanntar agus</span>
<lb n="72"/><span>chun bheith páirteach i ngnó an chruinnighthe is eadh</span>
<lb n="73"/><span>bhí na sagairt seo sa tsráid.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Thugas fá ndeara faid do bhíos im' sheasamh</span>
<lb n="76"/><span>ar an mbóthar go bhfuil ainm an tighe ósda i</span>
<lb n="77"/><span>nGaedhilg ar éadan an tighe anois.  Tigh mór</span>
<lb n="78"/><span>fairsing is eadh é.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>“Bhfuileann tú ag cuimhneamh ar teacht a bhaile</span>
<lb n="81"/><span>i n-aon chor indiu?” arsa Seán im' chluais.</span>
<lb n="82"/><span>Bhios-sa tar éis leath uair a' chluig do chaitheamh</span>
<lb n="83"/><span>ag fanamhaint leis féin roimis sin, agus b'shin</span>
<lb n="84"/><span>nós do bhí aige chun faobhar mo theangan do</span>
<lb n="85"/><span>maolughadh.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>“Slán leat, a mhic ó!  Slán leat, a inghean ó!</span>
<lb n="88"/><span>Beanacht libh!  Go soirbhighidh Dia sibh!  Slán is</span>
<lb n="89"/><span>beannacht libh!  go n-éirighidh bhúr ngnó libh!  Go</span>
<lb n="90"/><span>n-éirighe bhúr mbóthar libh-se!  Tagaidh arís!</span>
<lb n="91"/><span>Tagaidh-se go Cúige Mumhan an bhliadhain seo</span>
<lb n="92"/><span>chughainn!  Adhe bhfuil sibh ag imtheacht indiu?</span>
<lb n="93"/><span>Fanaidh lá eile, cebé sgéal é.  Slán leat arís,</span>
<lb n="94"/><span>a chailín óig, a chroidhe!  Go dtéidhidh tú slán!</span>
<lb n="95"/><span>Beidh brón orainn 'nbhúr ndiaidh anois.  Slán</span>
<lb n="96"/><span>fada le “Bó na Leath-Adhairce”!</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>“Ó nach deas í, ó nach meidhreach.  Slán agaibh!</span>
<lb n="99"/><span>Slán libh!</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>An féidir le haon léightheoir agaibh an méid</span>
<lb n="102"/><span>sin do thuigsint?  Is amhlaidh a bhí na focail sin</span>
<lb n="103"/><span>agus focail nár chuireas ann i n-aon chor ghá</span>
<lb n="104"/><span>rádh chomh mear minic sin an fhaid do bhíomar ag</span>
<lb n="105"/><span>rothaidheacht ó'n gColáisde go Gort an Choirce</span>
<lb n="106"/><span>nár cheapas aon tsligh a b'fhearr chun iad do</span>
<lb n="107"/><span>sgríobhadh ná mar a bhfuilid gan tuairisg ar</span>
<lb n="108"/><span>cia dubhairt ná cá háit a dubharthas iad.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Siúd sa tsiubhal soir sinn agus an ghaoth linn</span>
<lb n="111"/><span>go fabharach, an fhairrge ar ár láimh chlé agus</span>
<lb n="112"/><span>páirceanna agus sléibhte ar an dtaobh eile.  Bóthar</span>
<lb n="113"/><span>maith b'eadh é.  Bhíomar i nDún Feanaithe i</span>
<lb n="114"/><span>gceann uair a' chluig.  Chuadhmar sa t-snámh i</span>
<lb n="115"/><span>n-aice an bhaile sin, agus ba bhreagh an rud tamall</span>
<lb n="116"/><span>do chaitheamh i measg na dtonn mbán agus</span>
<lb n="117"/><span>gan chúram orainn.  D'fhilleamar go dtí an</span>
<lb n="118"/><span>teach ósta.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>D'itheamar agus d'imthigheamar ar an mbóthar</span>
<lb n="121"/><span>arís.  Níor fhág an bóthar céadna puinn d'easbaigh</span>
<lb n="122"/><span>orainn.  Ba dhóigh le duine go ndearnthas d'aon</span>
<lb n="123"/><span>ghnó é chomh cnocántach crapach is tá sé chun daoine</span>
<lb n="124"/><span>agus capall do tuirsiughadh.  Do thuirsigh sé</span>
<lb n="125"/><span>sinn-ne go baileach, pé ar sa domhan de, agus</span>
<lb n="126"/><span>chun baint dár neart a thuille tháinig an ghaoth</span>
<lb n="127"/><span>nár n-aghaidh, nó chuadhamar-ne i n-aghaidh na</span>
<lb n="128"/><span>gaoithe.  Ritheamar go hana-mhaith le fánaidh i</span>
<lb n="129"/><span>gcomhnaidhe, acht ó's sgéal é go mbíonn dhá thaobh</span>
<lb n="130"/><span>ar chnoc, agus cnuic ar dhá thaobh gach gleanna bhí</span>
<lb n="131"/><span>orainn a chomh-fhaid de bhóthar do shiubhal i</span>
<lb n="132"/><span>gcomhnaidhe, nó b'fhéidir níos mó, is do chuirimís</span>
<lb n="133"/><span>dínn go mear le fánaidh.  Thuairimigheamar go</span>
<lb n="134"/><span>minic gur sia an taobh de'n chnoc do shiubhaluighi-</span>
<lb n="135"/><span>mís ná an taobh eile.  Cheapas anuiridh, nuair a</span>
<lb n="136"/><span>bhíos ag dul fó thuaidh ann gur sia go mór an</span>
<lb n="137"/><span>taobh theas ná an taobh thuaidh de gach cnoc díobh,</span>
<lb n="138"/><span>agus ní dócha gur fhasadar ná gur chreapadar puinn</span>
<lb n="139"/><span>ó shoin.  Máiseadh b'fhearr linn gan iad do bheith chomh</span>
<lb n="140"/><span>hárd ná chómh raidhseamhail ann an turas so.</span>
<lb n="141"/><span>Ní dheachadhmar amudha acht aon uair amháin,</span>
<lb n="142"/><span>agus níor bheag soin mar chuadhmar míle le</span>
<lb n="143"/><span>fánaidh an uair sin agus bhí orainn siubhal</span>
<lb n="144"/><span>aníos ar n-ais arís.  Ní dócha go raibh capall aige</span>
<lb n="145"/><span>agus móin ná raibh ag tarraing móna na</span>
<lb n="146"/><span>Satharn soin.  Bhí an bóthar breac aca agus ba</span>
<lb n="147"/><span>dhóbair dúinn cúpla bobhta i n-áiteannaibh go</span>
<lb n="148"/><span>raibh an bóthar cam cumhang ag bun chnuic agus</span>
<lb n="149"/><span>iad soin agus sinn-ne i lár an bhóthair.  Chuir</span>
<lb n="150"/><span>an Ghaedhilg a bhí againn dá labhairt sgannradh</span>
<lb n="151"/><span>ar dhaoinibh agus chuir sí áthas ar dhaoinibh agus</span>
<lb n="152"/><span>chuir sí daoine ag machtnamh agus ag gáiridhe.</span>
<lb n="153"/><span>Mhuise a Thighearna! nach diail a bhfuil do</span>
<lb n="154"/><span>chlochaibh ar dhá thaobh an bhóthair sin san áit 'n-a</span>
<lb n="155"/><span>bhfuil an bóthar iarainn le n-a ais.  Is eachtach</span>
<lb n="156"/><span>a bhfuil aca ann.  Thugamar amharc ar Charraig</span>
<lb n="157"/><span>an Dúna (Doon Rock) agus do chromas ar</span>
<lb n="158"/><span>sgéalta dh'insint mar gheall ar an gcúrsa do</span>
<lb n="159"/><span>thugas féin ann anuiridh agus mar gheall ar</span>
<lb n="160"/><span>rudaí cheapas faid do bhíos ar a mullach.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>“Tá fir maithe fá'n bhfód annsoin thall i</span>
<lb n="163"/><span>gCill Mhac Creanáin,” arsa seanduine linn</span>
<lb n="164"/><span>nuair a bhíomar le hais na sráide sin.  Ag</span>
<lb n="165"/><span>féachaint ar an roilig do bhíomar an uair sin.</span>
<lb n="166"/><span>“Is fíor é; tá fir mhaithe fá'n bhfód sa roilig;</span>
<lb n="167"/><span>tá uaisle tréana san úir ann agus is fada 'n-a</span>
<lb n="168"/><span>dtost iad, agus tá daoine ann a ruaig na Gaill</span>
<lb n="169"/><span>go minic thar teorainn Tíre Chonaill, daoine</span>
<lb n="170"/><span>nár labhair an Sacs-Bhéarla riamh, agus nár</span>
<lb n="171"/><span>mhaith leo a sliocht do bheith gá labhairt.  Acht bé</span>
<lb n="172"/><span>glafarnach gharbh na Sacsan do bhí 'ghá labhairt sa</span>
<lb n="173"/><span>tsráid an tráthnóna sin, agus níor thuigeadar</span>
<lb n="174"/><span>súd gur labhramar leo focal de teangain</span>
<lb n="175"/><span>na laochra atá 'n-a suan-luidhe sa roilig.  An</span>
<lb n="176"/><span>cnoc leas-is-tuaidh de Leitir Cheannaigh do</span>
<lb n="177"/><span>thuirsig ar fad sinn.  Tá sé ró-árd ar fad</span>
<lb n="178"/><span>mar chnoc, agus muna mbeadh go bhfuaramar</span>
<lb n="179"/><span>deoch bhreagh bhláthaighe nuair a bhíomar tuairim</span>
<lb n="180"/><span>leath-slighe aníos ní dócha go n-éireochadh linn é</span>
<lb n="181"/><span>chur dínn an tráthnóna sin.  Is breagh go léir</span>
<lb n="182"/><span>an deoch bhláthaighe do dhuine go mbíonn</span>
<lb n="183"/><span>tart agus tuirse air agus é i bhfad ó'n mbaile</span>
<lb n="184"/><span>mór agus ó'n sráid-bhaile.  Is sinn do bhí</span>
<lb n="185"/><span>buidheach do'n té do thug dúinn í.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>PEADAR Ó hANNRACHÁIN.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cuairt an Oireachtais - Árd-Sgoil Cholumcille II

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cuairt an Oireachtais - Árd-Sgoil Cholumcille II

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
