Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaí an tSaoghail - An Eitinn</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1907_11_02_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1907</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1907_11_02_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Cúrsaí an tSaoghail - An Eitinn</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1907</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaí an tSaoghail.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An Eitinn.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is maith linn a thabhairt fá deara go bhfuil</span>
<lb n="6"/><span>Cumann na mBan ar son Sláinte na</span>
<lb n="7"/><span>hÉireann ag gabháil le n-a n-ais eolas a</span>
<lb n="8"/><span>sgaipeadh i measg an phobail Ghaedhealaigh</span>
<lb n="9"/><span>i dtaoibh na heitinne.  Ní tógfar orainn an</span>
<lb n="10"/><span>méid seo a bhaint as cearcalán atá dá chraoibh-</span>
<lb n="11"/><span>sgaoileadh aca fá láthair.  Badh mhaith an rud</span>
<lb n="12"/><span>é dá léighfidhe ós árd é i ngach uile theaghlach</span>
<lb n="13"/><span>agus i ngach uile theach pobail agus theach</span>
<lb n="14"/><span>sgoile san nGaedhealtacht.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>EOLAS LE hAGHAIDH NA nDAOINE A BHFUIL</span>
<lb n="17"/><span>AN EITINN (SEIRGLIGHE) ORTHA, AGUS</span>
<lb n="18"/><span>LE hAGHAIDH NA nDAOINE ATÁ 'N-A</span>
<lb n="19"/><span>gCOMHNAIDHE I nÉINDIGH LEO.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Is féidir cosg a chur leis an eitinn</span>
<lb n="22"/><span>(seirglighe), agus is féidir a leigheas go minic</span>
<lb n="23"/><span>acht aire a thabhairt di i n-am.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Ní dual athar ná máthar do aon duine an</span>
<lb n="26"/><span>eitinn a bheith air cé gur minic a beirthear</span>
<lb n="27"/><span>clann agus iad chomh lag ionnta féin is gur</span>
<lb n="28"/><span>furasta dhóibh an aicíd a thógáil.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Is iad na fáthanna is mó a dtigeann an</span>
<lb n="31"/><span>eitinn ar dhaoinibh, .i. an t-ólachán; an iomarca</span>
<lb n="32"/><span>daoine i n-aon teach amháin; droch-aer</span>
<lb n="33"/><span>i seomraibh nach leigthear an t-aer úr isteach</span>
<lb n="34"/><span>ionnta; agus tighthe atá salach tais dorcha.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Frighdíní beaga bídeacha is eadh ádhbhar na</span>
<lb n="37"/><span>heitinne agus téidheann siad isteach sa gcorp</span>
<lb n="38"/><span>thríd an aer agus san mbiadh.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Bíonn na mílte de na fríghdíníbh seo i</span>
<lb n="41"/><span>smugairle (seile) an duine a bhfuil an eitinn</span>
<lb n="42"/><span>air.  Triomuigheann an smugairle má caithtear</span>
<lb n="43"/><span>ar an urlár nó ar an mballa nó ar éadaighe</span>
<lb n="44"/><span>duine é.  Ar a bheith tirim dhó sgaipthear na</span>
<lb n="45"/><span>fríghdíní thríd an aer.  Téidheann cuid aca</span>
<lb n="46"/><span>isteach i sgamhógaíbh na ndaoine thríd an anáil</span>
<lb n="47"/><span>agus tuiteann cuid eile ar bhiadh agus sluig-</span>
<lb n="48"/><span>thear iad.  Má éirigheann leo dul isteach i</span>
<lb n="49"/><span>gcorp an duine, tigeann an eitinn air.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Is minic a bhíos an eitinn ar na ba (buaibh)</span>
<lb n="52"/><span>agus is baoghal fríghdíní na haicíde a bheith i</span>
<lb n="53"/><span>mbainne na mbó soin.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>RUDAÍ NACH CEART A DHÉANAMH.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>NÍ CEART do dhuine eitinneach ('sé sin le</span>
<lb n="58"/><span>rádh duine a bhfuil an eitinn air) SMUGAIRLE</span>
<lb n="59"/><span>A CHAITHEAMH ar chasán, ná ar urlár caráiste</span>
<lb n="60"/><span>traeneach nó carbaid, &rl.  NÍ CEART dó</span>
<lb n="61"/><span>an SMUGAIRLE A SHLUIGEADH acht an oiread</span>
<lb n="62"/><span>nó leigint do'n smugairle a BHEITH SMEARTHA</span>
<lb n="63"/><span>ar éadaighe na leabtha ná ar a chuid éadaigh</span>
<lb n="64"/><span>féin ná ar a fhéasóig, &rl.  Cuireadh sé a lámh</span>
<lb n="65"/><span>le n-a bhéal nuair a bhíos sé ag casacht.  NÍ</span>
<lb n="66"/><span>CEART do aon duine a bheith RÓ-GHAR DHÓ, go</span>
<lb n="67"/><span>mór-mhór má bhíonn dreas casachta go minic</span>
<lb n="68"/><span>air.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>NÍ CEART fuinneog ná similéir an</span>
<lb n="71"/><span>tseomra a bheith DRUIDTHE (dúnta) má bhíonn</span>
<lb n="72"/><span>duine eitinneach ann.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>NÍ CEART codladh ar aon leabaidh le duine</span>
<lb n="75"/><span>eitinneach.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>Má bhíonn eitinn ar an máthair NÍ CEART</span>
<lb n="78"/><span>DI CÍOCH A THABHAIRT dá clainn.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>NÍ CEART an IOMARCA DAOINE a bheith</span>
<lb n="81"/><span>sa teach.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>COMHAIRLE. — NA RUDAÍ IS FEARR LE</span>
<lb n="84"/><span>DÉANAMH LEIS AN EITINN A SHEACHAINT.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Níl rud ar bith chomh cumhachtach i n-aghaidh na</span>
<lb n="87"/><span>haicíde is tá SLÁINTE MHAITH.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Tá AER ÚR agus SOLUS agus TAITHNEAMH</span>
<lb n="90"/><span>NA GRÉINE an-riachtanach leis an eitinn a</span>
<lb n="91"/><span>chosg agus a leigheas.  Dá bhrígh sin leigthear</span>
<lb n="92"/><span>GO LEOR AEIR isteach agus bíodh na seomraí</span>
<lb n="93"/><span>SOLUSACH GLAN gan deannach ná salachar</span>
<lb n="94"/><span>ionnta.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Bíodh na FUINNEOGA AR FOSGAILT chomh</span>
<lb n="97"/><span>minic 's is féidir é.  Bíonn an t-aer úr agus</span>
<lb n="98"/><span>solus na gréine ag sgrios fríghdíní na haicíde.</span>
<lb n="99"/><span>Dá mhéid aer úr agus solus dá bhfághann</span>
<lb n="100"/><span>duine eitinneach is amhlaidh is fearr a bhéas</span>
<lb n="101"/><span>faill aige ar leigheas a fhágháil.  Ní mhór</span>
<lb n="102"/><span>GLAINEACHT freisin 'n-a thimcheall.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Is ceart do dhuine eitinneach agus é amuigh</span>
<lb n="105"/><span>a chuid smugairle a chaitheamh i naipicín póca,</span>
<lb n="106"/><span>nó i gcupán a bhfuil beagán uisge ann ar a</span>
<lb n="107"/><span>bheith sa teach dhó.  DÓIGHTEAR a mbíonn sa</span>
<lb n="108"/><span>gcupán agus cuirthear an naipicín póca i</span>
<lb n="109"/><span>n-uisge atá AR FIUCHADH sul nightear é.  Má</span>
<lb n="110"/><span>caithtear an smugairle i gceirteachaibh nó i</span>
<lb n="111"/><span>bpáipéar, ní mór a nDÓGHADH ar an bpointe</span>
<lb n="112"/><span>boise.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Is contabhairteach deannach a tharraint</span>
<lb n="115"/><span>isteach leis an anáil.  Ar an ádhbhar soin</span>
<lb n="116"/><span>GLANTAR seomraí agus hallaí agus staidhrí</span>
<lb n="117"/><span>le héadaighe taise.  Sul sguabthar an t-urlár</span>
<lb n="118"/><span>caithtear duilleoga tae air.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Seomra ar bith i n-a raibh duine eitinneach</span>
<lb n="121"/><span>ní ceart d'aon duine eile a bheith i n-a</span>
<lb n="122"/><span>chomhnaidhe ann go nGLANTAR GO MAITH é</span>
<lb n="123"/><span>agus go SGRIOSTAR NA FRÍGHDÍNÍ.  Ní</span>
<lb n="124"/><span>mór an nídh céadna a dhéanamh do'n bhrat</span>
<lb n="125"/><span>urláir agus do na héadaighe leabtha, &rl.</span>
<lb n="126"/><span>Iarrthar ar Lucht na Sláinte Puiblidhe na</span>
<lb n="127"/><span>FRÍGHDÍNÍ A SGRIOS sna seomraíbh agus i</span>
<lb n="128"/><span>ngach uile chinéal éadaigh dá raibh ionnta.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Ní mór BAINNE le haghaidh na bpáistí a</span>
<lb n="131"/><span>BHRUITH (bheirbhiughadh) sul a dtugtar dhóibh é.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>CAITHTEAR BIADH FOLLÁIN — Bainne,</span>
<lb n="134"/><span>leite, arán mine coirce, arán donn, feoil,</span>
<lb n="135"/><span>iasg, uibheacha, im, &rl.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>SEACHNUIGHTHEAR AN tÓLACHÁN.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail - An Eitinn

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaí an tSaoghail - An Eitinn

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
