Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Seisear Fear as Conndae Mhuinneacháín ba mhó i Stair na hÉireann IV</title><author><name type="main">Bríghid Ní Thuathaláin</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1906_06_09_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1906</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1906_06_09_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Bríghid Ní Thuathaláin</author><title>An Seisear Fear as Conndae Mhuinneacháín ba mhó i Stair na hÉireann IV</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1906</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Seisear Fear as Conn-</span>
<lb n="2"/><span>dae Mhuinneacháin ba mhó i</span>
<lb n="3"/><span>Stair na hÉireann.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Ag críochnughadh mo sheisir fear</span>
<lb n="8"/><span>téidhim thar ainmneachaibh móráin</span>
<lb n="9"/><span>d'fhearaibh móra.  I n-a measg tá</span>
<lb n="10"/><span>ainm Phádraig Mac Giolla Mhuire as</span>
<lb n="11"/><span>Cluain Eois, fear léighinn i Muigh</span>
<lb n="12"/><span>Nuadhat, an t-ollamh diadha a b'fheárr</span>
<lb n="13"/><span>a bhí i nÉirinn le dhá chéad bliadhain.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>An fear a bhfuil mé ag tabhairt na</span>
<lb n="16"/><span>seiseadh háite dó, tá dithbhir mhór idir</span>
<lb n="17"/><span>é féin agus an cúigear eile.  B'fhir mhóra</span>
<lb n="18"/><span>iad uilig i n-a n-am agus fir fhéidhmeamhla.</span>
<lb n="19"/><span>Tá siad uilig ar shlighe na fírinne.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Ins an seiseadh áit, tá mé ag cur</span>
<lb n="22"/><span>fir nár chualaidh cuid de mhuinntir</span>
<lb n="23"/><span>Mhuineacháin iomrádh 'n-a thaobh ariamh</span>
<lb n="24"/><span>— mo náire iad! — fear nach bhfuil</span>
<lb n="25"/><span>marbh, buidheachas le Dia, acht beo</span>
<lb n="26"/><span>bíodhgamhail.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Má bheireann aithbheodhacht na</span>
<lb n="29"/><span>Teangadh Gaedhealaighe náisiún Gaedh-</span>
<lb n="30"/><span>ealach 'un tosaigh, agus má's bás náisiún</span>
<lb n="31"/><span>Ghaedhealaigh milleadh agus bás na teangadh,</span>
<lb n="32"/><span>má chaitheann an náisiún a bheith níos</span>
<lb n="33"/><span>láidre, níos buaine agus níos breaghtha i</span>
<lb n="34"/><span>ndiaidh aithbheodhachta na teangadh 'ná</span>
<lb n="35"/><span>mar a bhí sí am ar bith eile; dá mbeadh</span>
<lb n="36"/><span>an bás sin, dá dtigeadh sé, 'n-a mhí-rath</span>
<lb n="37"/><span>comh mór 's tháinic ar náisiún ariamh —</span>
<lb n="38"/><span>annsin is fiú an ainm deireannach so</span>
<lb n="39"/><span>agam, ainm Énrí Uí Mhuirgheasa, a chur i</span>
<lb n="40"/><span>measg na n-ainmneacha uasal a chuaidh</span>
<lb n="41"/><span>roimhe.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Ins an obair bhreagh seo tá Connradh</span>
<lb n="44"/><span>na Gaedhilge a dhéanamh leis an náisiún</span>
<lb n="45"/><span>do chur 'un cinn ar ais, thuit Ulaidh ar</span>
<lb n="46"/><span>deireadh go mór le taobh mar a bhíodh</span>
<lb n="47"/><span>sí.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Dálta sluaighte Chonchubhair i ngeimh-</span>
<lb n="50"/><span>readh na Tána, tá sí beagnach 'n-a</span>
<lb n="51"/><span>codladh go seadh, gidh go bhfuil roinnt</span>
<lb n="52"/><span>d'oibridhthibh maithe i nUltaibh le</span>
<lb n="53"/><span>náisiún do choinneált beo.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Thug Ulaidh d'Éirinn an rígh-intinn a</span>
<lb n="56"/><span>chuir bun ar Chonnradh na Gaedhilge, agus</span>
<lb n="57"/><span>a threoruigh í thríd mhórán baoghail agus</span>
<lb n="58"/><span>contabhairte.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Gidh go dtearn mórán fear agus ban</span></p>
</div>
<pb n="06"/>
<div><lb n="61"/><p><span>d'Ultaibh obair mhór do'n chúis, ní shílim</span>
<lb n="62"/><span>go bhfuil mé ag déanamh éagcóra ar</span>
<lb n="63"/><span>dhuine ar bith aca nuair a chuirim ainm</span>
<lb n="64"/><span>Énrí Uí Mhuirgheasa i n-aice ainme</span>
<lb n="65"/><span>Eoin Mhic Néill mar an fhear i nUltaibh</span>
<lb n="66"/><span>a rinne an obair a b'fhearr, agus an obair</span>
<lb n="67"/><span>ba mhó toradh.  Rinneadh an obair seo</span>
<lb n="68"/><span>comh socair agus comh suaimhneach nár</span>
<lb n="69"/><span>mhothuigh an sluagh í ag dul ar aghaidh,</span>
<lb n="70"/><span>acht rinneadh í comh maith agus comh críonna</span>
<lb n="71"/><span>go bhfuil a toradh ó'n tSráid-Bhaile</span>
<lb n="72"/><span>go Bun Dobhráin, agus i bhfad ó'n taobh</span>
<lb n="73"/><span>thuaidh go dtí an taobh theas d'Éirinn.</span>
<lb n="74"/><span>Ní dhearn aon fhear beo ariamh oiread</span>
<lb n="75"/><span>oibre is rinne Énrí Ua Muirgheasa</span>
<lb n="76"/><span>chum Uladh a mhúsgladh.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Rinne sé obair mhór eile, agus, b'fhéidir</span>
<lb n="79"/><span>obair níos tairbhighe agus níos fearr n'ár</span>
<lb n="80"/><span>cluineadh aon iomrádh air go seadh.</span>
<lb n="81"/><span>Rinne sé níos mó 'ná rinne fear ar</span>
<lb n="82"/><span>bith eile le dhá chéad bliadhain ag</span>
<lb n="83"/><span>cruinniughadh agus ag sábháil na hoibre</span>
<lb n="84"/><span>bréagh a rinne filí Oirghiall ins an</span>
<lb n="85"/><span>seiseadh agus an seachtmhadh aois déag.</span>
<lb n="86"/><span>I ndiaidh tamaill eile má bhíonn ins a'</span>
<lb n="87"/><span>taobh theas d'Ultaibh, i gConndae na</span>
<lb n="88"/><span>Midhe agus i gConndae Chabháin, ceoltóirí</span>
<lb n="89"/><span>comh binn is bhí i nÉirinn ariamh, 'sé</span>
<lb n="90"/><span>obair Énrí Uí Mhuirgheasa do shábháil</span>
<lb n="91"/><span>na hamhráin ó bheith caillte go deoidh.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Acht an rud is fearr uilig, tá sé</span>
<lb n="94"/><span>beo go fóill, — i mbláth a óige — agus tá</span>
<lb n="95"/><span>súil againn nach bhfuil ins an obair atá</span>
<lb n="96"/><span>déanta aige acht bláth a éireochas</span>
<lb n="97"/><span>apaidh agus a leathfas amach 'n-a thoradh</span>
<lb n="98"/><span>luachmhar.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Anois — for-fhocal. — Ag dearcadh</span>
<lb n="101"/><span>ar cháilíbh an tseisir seo, chímid nach</span>
<lb n="102"/><span>raibh ins an chonndae smuaintightheoirí</span>
<lb n="103"/><span>móra cosamhail le Duns Scotus nó</span>
<lb n="104"/><span>Johannes Erigena, seanchaidthe mar</span>
<lb n="105"/><span>Seathrún Céitinn agus Seaghán O Colgáin</span>
<lb n="106"/><span>agus na Ceithre Mháighistrí, sgoláirí</span>
<lb n="107"/><span>Gaedhealacha ar bith cosamhail le</span>
<lb n="108"/><span>Cormac Mac Cuileannáin, Eoghan Ua</span>
<lb n="109"/><span>Comhraidhe agus Seaghán Ua Donnabháin.</span>
<lb n="110"/><span>'Sé an rud do thug Muineachán d'Éirinn</span>
<lb n="111"/><span>go flúirseach, oibridhthe.  Fir a b'iad</span>
<lb n="112"/><span>d'oibrigh, ní le réim nó clú nó féidhm</span>
<lb n="113"/><span>d'fhágháil daobhtha féin, acht ar son</span>
<lb n="114"/><span>mhuinntire na hÉireann go huile.  Fir</span>
<lb n="115"/><span>a b'iad d'oibrigh ní do chonndae nó do</span>
<lb n="116"/><span>chúigeadh acht i gcomhnaidhe d'Éirinn.</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>I seanchus na conndae le dhá mhíle</span>
<lb n="119"/><span>bliadhain ní fheicimid aon fhear amháin</span>
<lb n="120"/><span>as Conndae Mhuineacháin ar chuir na</span>
<lb n="121"/><span>daoine muinighin ann, ag déanamh</span>
<lb n="122"/><span>feall-bheart.  Thug Muineachán d'Éirinn</span>
<lb n="123"/><span>taoisigh a bhí críonna i gcomhairle agus</span>
<lb n="124"/><span>dána i gcontabhairt, agus rud ní b'fhearr,</span>
<lb n="125"/><span>bhí siad i gcomhnaidhe fíor.  B'fhiú na</span>
<lb n="126"/><span>daoine taoisigh mar seo a bheith aca.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>In gach uile throid i n-aghaidh riaghla</span>
<lb n="129"/><span>na Sasana bhí fir Mhuineacháin ar na</span>
<lb n="130"/><span>chéad daoinibh a thóg an claidheamh agus ar</span>
<lb n="131"/><span>na daoinibh deireannach' a d'fhág síos</span>
<lb n="132"/><span>é.  Ins an gcath déidheannach so ar</span>
<lb n="133"/><span>son beathadh na náisiúin .i. a Teanga</span>
<lb n="134"/><span>Dhúthchais, tá súil againn go dtroidfidh</span>
<lb n="135"/><span>sí an cath mar ba ghnáthach léithi do</span>
<lb n="136"/><span>dhéanamh.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Fá cheist bheathadh nó báis na teangadh,</span>
<lb n="139"/><span>is ionann sin agus beatha agus bás an náisiúin</span>
<lb n="140"/><span>Ghaedhealaigh, tá mórán daoine i</span>
<lb n="141"/><span>Muineachán 'n-a gcodladh go trom,</span>
<lb n="142"/><span>tuilleadh aca ag cuimilt na codlata</span>
<lb n="143"/><span>as a súilibh go mall, beagán aca 'n-a</span>
<lb n="144"/><span>ndúiseacht, agus tá cuid aca so féin</span>
<lb n="145"/><span>nach bhfuil ag obair comh maith is badh</span>
<lb n="146"/><span>chóir daobhtha.  Mar sin féin, tá</span>
<lb n="147"/><span>oiread daoine ag obair i Muineacháin</span>
<lb n="148"/><span>agus ag obair go maith, go bhfuil súil</span>
<lb n="149"/><span>againn go dtiocfaidh daoine Chonndae</span>
<lb n="150"/><span>Mhuineacháin go léir 'un tosaigh gan</span>
<lb n="151"/><span>mórán moille.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Tá ár muinighin againn-ne, cosamh-</span>
<lb n="154"/><span>ail le mórán áiteacha eile, ins na</span>
<lb n="155"/><span>sgoltachaibh.  Cuirimíd na páistí ar</span>
<lb n="156"/><span>sgoil agus fághadh siad eolas ar Theanga</span>
<lb n="157"/><span>agus Sheanchus na hÉireann, agus annsoin ní</span>
<lb n="158"/><span>baoghal do dhaoinibh Mhuineacháin a</span>
<lb n="159"/><span>sinnsir do náiriughadh, óir 'sé cuimhne</span>
<lb n="160"/><span>a sinnsear an rud is mó a bhéarfas</span>
<lb n="161"/><span>ar na daoinibh obair uasal do dhéanamh</span>
<lb n="162"/><span>ins an am atá le teacht.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Déantar so agus déantar é go tapaidh</span>
<lb n="165"/><span>agus tuillfidh Muineacháin ins an am atá</span>
<lb n="166"/><span>le teacht, mar thuil a sinnsir ins an</span>
<lb n="167"/><span>am do chuaidh thart, an tiodal uasal</span>
<lb n="168"/><span>sin do fuair na “Géanna Fiadháine”</span>
<lb n="169"/><span> — .i. “Semper et ubique fidelis.”</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Bríghid Ní Thuathaláin.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Seisear Fear as Conndae Mhuinneacháín ba mhó i Stair na hÉireann IV

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Seisear Fear as Conndae Mhuinneacháín ba mhó i Stair na hÉireann IV

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
