Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Filí Déidheanacha Chúig' Uladh (ar leanamhaint)</title><author><name type="main">Énrí Ua Muirgheasa</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1906_04_21_03</note>
                         <note type="L">03</note>
                         <note type="B">1906</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1906_04_21_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Énrí Ua Muirgheasa</author><title>Filí Déidheanacha Chúig' Uladh (ar leanamhaint)</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1906</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Filí Déidheanacha Chúig' Uladh.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>(ar leanamhaint)</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Bhí Séamus Mhac Cuarta dall, agus is é</span>
<lb n="6"/><span>an t-ainm atá ag na daoinibh in Óir-</span>
<lb n="7"/><span>ghiallaibh air “An Dall Mhac Cuarta.”</span>
<lb n="8"/><span>Deir Mac Uí Raghallaigh san leabhar</span>
<lb n="9"/><span>“Ughdair na Gaedhilge” gurbh' as Co.</span>
<lb n="10"/><span>Lughmhaidh do'n Dall, acht do réir na</span>
<lb n="11"/><span>sean-daoine rugadh é i bhFearnmhaigh i</span>
<lb n="12"/><span>gCo. Muineacháin.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Aithriseann na sean-sgéaltaí caidé</span>
<lb n="15"/><span>mar tharlaidh dó a bheith dall.  Cha raibh</span>
<lb n="16"/><span>sé dall i dtús a shaoghail.  Sgafaire</span>
<lb n="17"/><span>breagh éifeachtach a bhí ann ar ghnáth</span>
<lb n="18"/><span>leis a bheith ag dul ar chéilidhe gach uile</span>
<lb n="19"/><span>oidhche.  Oidhche amháin cá hé chas air</span>
<lb n="20"/><span>acht maighdean spéireamhail chaoidhea-</span>
<lb n="21"/><span>mhail dathamhail, níos áilne 'ná aindir</span>
<lb n="22"/><span>ar bith chonnaic súile fir ariamh.  Agus</span>
<lb n="23"/><span>thaitin sí go mór-mhór le Séamus óg, agus</span>
<lb n="24"/><span>thug sé a chroidhe di ar a' bponc.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Is dhuinne chas sí air oidhche agus oidhche</span>
<lb n="27"/><span>eile.  I gceann tamaill d'innis</span>
<lb n="28"/><span>Séamus do shean-fhear an sgéal fá'n</span>
<lb n="29"/><span>mhaighdin a casadh air san oidhche.  Dubh-</span>
<lb n="30"/><span>airt an sean-fhear leis í sheachaint ó</span>
<lb n="31"/><span>shoin amach, mar nár chailín saoghalta</span>
<lb n="32"/><span>a bhí innti act leanán sidhe.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Ghlac Séamus comhairle an tsean-fhir</span>
<lb n="35"/><span>agus sheachain sé í tamall.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Cibé 's ar bith oidhche áirithe nuair bhí</span>
<lb n="38"/><span>sé 'n-a chodladh san sgioból mar ba</span>
<lb n="39"/><span>ghnáth leis na buachaillíbh i n-aimsir</span>
<lb n="40"/><span>an tsamhraidh músladh é i n-uaig-</span>
<lb n="41"/><span>neas na hoidhche le glór chailín ag an</span>
<lb n="42"/><span>doras.  D'iarr sí air an doras fhos-</span>
<lb n="43"/><span>gailt, mar bhí sé a cheithre uirthi cúpla</span>
<lb n="44"/><span>focal a labhairt leis.  Dubhairt sé</span>
<lb n="45"/><span>léithi nach bhfosglóchadh sé an doras</span>
<lb n="46"/><span>acht í a labhairt taobh amuigh de'n</span>
<lb n="47"/><span>dorus agus go n-éistfeadh sé léithi aige</span>
<lb n="48"/><span>poll na heochrach.  Acht nuair dhearc</span>
<lb n="49"/><span>sé amach ar an pholl shéidh sí a hanál</span>
<lb n="50"/><span>isteach agus dalladh é ar a' móimid.  Dall</span>
<lb n="51"/><span>bocht gan foghnamh a bhí ann anois agus</span>
<lb n="52"/><span>bhíodh sé ag dul thart ag síor-smuain-</span>
<lb n="53"/><span>eadh agus ag rádh giotaí amhrán is ceol</span>
<lb n="54"/><span>leis féin.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Agus thárlaidh sé san bhfoghmhar</span>
<lb n="57"/><span>nuair a bhí a mhuinntir praidhinneach ag</span>
<lb n="58"/><span>tabhairt isteach an choirce go raibh na</span>
<lb n="59"/><span>bearnaí uilig fosgailte aca, agus cuireadh</span>
<lb n="60"/><span>Séamus i n-a shuidhe i mbearna agus bata</span>
<lb n="61"/><span>'n-a láimh aige ar dhóigh nach leigfeadh</span>
<lb n="62"/><span>sé an t-eallach dhul isteach san choirce.</span>
<lb n="63"/><span>Agus bhí sé ag gabháilt cheoil mar ba</span>
<lb n="64"/><span>ghnáth leis.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>San choinfheasgar thainic an mhaigh-</span>
<lb n="67"/><span>dean chuige arís, agus d'fhiostruigh sí de</span>
<lb n="68"/><span>cia haca a b'fhearr leis, na focla nó</span>
<lb n="69"/><span>an glór.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>D'fhreagair sé í gurbh' fhearr leis na</span>
<lb n="72"/><span>focal, agus phronn sí air cumhacht fhilidh-</span>
<lb n="73"/><span>eachta, agus is amhlaidh adeir na sean-</span>
<lb n="74"/><span>daoine go dtiocfadh leis an fhilidheacht</span>
<lb n="75"/><span>mhaith a chumadh.  Sin a' sgéal mar</span>
<lb n="76"/><span>fuair mise é gan focal chuige nó uaidh.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Chan fhuilim cinnte ar an am ar</span>
<lb n="79"/><span>mhair “An Dall”, ann.  Bhí sé beo san</span>
<lb n="80"/><span>mbliadhain 1712.  D'éag a dhá dhearbh-</span>
<lb n="81"/><span>ráthair, Brian agus Ruaidhrí, i n-aoinfheacht</span>
<lb n="82"/><span>sa mbliadhain 1707 agus sgríobh sé</span>
<lb n="83"/><span>“marbhnaoi” nó dán fada brónach ar</span>
<lb n="84"/><span>a mbás.  Deir sé ann:</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>“Seacht gcéad ar mhíle go beacht</span>
<lb n="87"/><span>Agus seacht mbliadhna dá</span>
<lb n="88"/><span>thionól</span>
<lb n="89"/><span>Ó theacht Chríosta do chabhair</span>
<lb n="90"/><span>cháich</span>
<lb n="91"/><span>Go bás mó dhís dearbhráthair.”</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Agus bhí sé 'n-a shean-fhear an t-am sin,</span>
<lb n="94"/><span>óir deir sé:</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>“Ó mharbhais mo chroidhe, dod'</span>
<lb n="97"/><span>dheoin</span>
<lb n="98"/><span>Le bás na beirte-si, a Thríon-</span>
<lb n="99"/><span>óid</span>
<lb n="100"/><span>Muna bhfuil tréas damh</span>
<lb n="101"/><span>iarraidh ort</span>
<lb n="102"/><span>Chuir mise 'n-a ndiaidh gan</span>
<lb n="103"/><span>fuireach.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>“Ná leig eisiomplair gan threor</span>
<lb n="106"/><span>I ndiaidh na díse-si críoch-bheo</span>
<lb n="107"/><span>Ar ghrádh do pháiste san gcrann</span>
<lb n="108"/><span>Cuir leo go párrthas an sean-</span>
<lb n="109"/><span>dall.”</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Tchífear ó'n rann so rabh sé aosta,</span>
<lb n="112"/><span>agus gur cosamhail go bhfuair sé bás i</span>
<lb n="113"/><span>dtús na hochtmhadh aoise déag.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Bhí file eile darbh' ainm Ua Néill</span>
<lb n="116"/><span>'n-a chomhnuidhe ag Uíbh Méith Mara, is</span>
<lb n="117"/><span>dóigh liom, agus bhí sé bodhar, agus tugadh</span>
<lb n="118"/><span>“An Bodhrán Ua Néill” air.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Bhíodh an “Bódhrán” agus an “Dall”</span>
<lb n="121"/><span>ag dul i gconspóid le chéile i gcomh-</span>
<lb n="122"/><span>naidhe.  Samhluigheann gur éirigh siad</span>
<lb n="123"/><span>neamh-charadach ar fad amach i</span>
<lb n="124"/><span>ndeireadh an sgéil, agus is cosamhail go</span>
<lb n="125"/><span>bhfuair an Dall an buaidh ar an</span>
<lb n="126"/><span>mBodhrán.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Dubhairt an Bodhrán:—</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>“Guidhim-sa Dia na bhFeart</span>
<lb n="131"/><span>Ó is air a n-éighim i ngach teann</span>
<lb n="132"/><span>Is a' Té bhain a' t-éisteacht</span>
<lb n="133"/><span>de'n mBodhar</span>
<lb n="134"/><span>Go mbainfeadh Sé an labhairt</span>
<lb n="135"/><span>de'n Dall.”</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>D'fhreagair an Dall é: —</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>“Is annamh a fhreagrann Mac Dé</span>
<lb n="140"/><span>Fear bodhar gan chéill gan rann,</span>
<lb n="141"/><span>Is ná tabhair tusa do mhallacht</span>
<lb n="142"/><span>d'aon</span>
<lb n="143"/><span>Nó tuitfidh tú féin 'n-a gheall.”</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Tá agam níos mó 'ná cúig céad líne</span>
<lb n="146"/><span>is dá mhíle a chum Dall Mhac Cuarta.</span>
<lb n="147"/><span>Chan fhuil 'fhios agam cá bhfuair sé</span>
<lb n="148"/><span>bás nó cá bhfuil sé adhlaicthe.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>(Tuilleadh)</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Énrí Ó Muirgheasa.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Filí Déidheanacha Chúig' Uladh (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Filí Déidheanacha Chúig' Uladh (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
